www.gaelsceal.ie Bua stairiúil John ag McDowell Allen L. 30 L. 32 Is maith an An Cat Corn an t-anlann an Crainn Domhain t-ocras L. 16 L. 20 L. 29

€1.65 (£1.50) Ag Cothú Phobal na Gaeilge 25.06.2010 Uimh. 14 • Ní féidir IDIRNÁISIÚNTA brath ar an An Taisce ina Timpiste thraenach sa mbáisteach Chatalóin MARAÍODH dáréag oíche Dé Le Treasa Bhreathnach Céadaoin i dtimpiste thrae- dheachtóireacht? nach in Barcelona. Bhuail an Tá srianta ar úsáid uisce i traein iad gar do Castelldefels bhfeidhm in Inis Oírr agus in Playa. Daoine óga a bhí i Inis Mór le seachtain anuas Le Treasa Bhreathnach athbhreithniú le déanamh ar 6 caigh. Roghnaíodh na sé athbhreithniú a dhéanamh ar bhformhór díobh siúd a óna 8i.n. go dtí an 8r.n. ar cinn d’údaráis áitiúla na tíre. údarás seo mar gurb iad na an 34 údarás áitiúil atá sa tír. maraíodh. Gortaíodh maidin agus ón 2i.n. go dtí an D’FHÓGAIR an tAire Is iad sin Gaillimh, Corcaigh, húdaráis leis an méid is mó Tá an t-athbhreithniú seo le ceathrar déag eile. Tharla an 4i.n. ar Inis Oírr agus an 6i.n. Comhshaol, Oidhreachta agus an Mhí, Ceatharlach agus dhá fadhbanna iad dar leis an déanamh i gcomhthéacs an timpiste thart ar a 11.00i.n., le ar Inis Mór. Rialtais Áitiúil John Gormley údarás áitiúla cathrach i Roinn, agus mar go nglacann bhille pleanála úir de chuid an linn cheiliúradh San Juan, go Ar lean ar leathanach 21 an tseachtain seo go bhfuil mBaile Átha Cliath agus i gCor- siad nach mbeadh siad in ann Ar lean ar leathanach 2 gairid i ndiaidh do 30 duine teacht de thraein áitiúil agus siúl trasna an iarnróid i dtreo Lean den Cheol na trá.

GRIANGHRAF: LEON FARRELL, PHOTOCALL IRELAND. Póilíní na Síne i ndiaidh deichniúr a ghabháil

TÁ póilíní sa tSín i ndiaidh os cionn deichniúir a ghabháil a bhí ag pleanáil ionsaithe in Xinjiang anuraidh dar leo. Cuireadh ina leith go rabhadar ag ullmhú le hionsaithe a dhéanamh le linn easaontais idir Uighurs agus Sínigh Han, agus gur ‘breacairí’ a bhí iontu. Deir Wu Heping, urlabhraí thar ceann Aireacht Slándála Poiblí na Síne, go raibh naisc ag na daoine seo le hea- graíocht sceimhlitheoireachta a bhfuil cosc curtha uirthi, Gluaiseacht Ioslamach Oirt- hear Thurcastáin.

RÉIGIÚNACH • 8 TUAIRIMÍ • 12 CÚRSAI SAOIL• 16 GNÓ• 18 COMHSHAOL• 20 BEATHA• 22 OIDEACHAS• 26 Aoise O' Dwyer, múinteoir ceoil, le Rebecca O' Farrell (9), Kayleigh Maguire (8),Paul Heffernan(10), Chinguun Khongar (10), Paula Lontras (11), agus Anna Donnelly MIONFHÓGRAÍ• 28 Jackson (12) á tionlacan. Bhí siad ag tarraingt airde ar an gclár Samhraidh i mBarra an Teampall, an ‘Cultural Club for Kids’. Tá ballraíocht saor in aisce agus tar- SPÓRT 29 laíonn sé gach Déardaoin le linn mhí Iúil & Lúnasa. Breis eolais ag (01) 6772255. • 2 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 1 NUACHT NÁISIÚNTA Cuas an Ghainimh na Gréine Fás eacnamaíochta An bhfuil GRIANGHRAF: MARK STEDMAN/PHOTOCALL IRELAND tuartha BEIDH Éire chun tosaigh ó réir na réamhaisnéise. éinne ag thaobh fás eacnamaíochta de Laghdaíodh rátaí boilscithe an bhliain seo chugainn de réir de 1.7% in 2009 agus beifear ag Réamhaisnéis Eurozone súil le laghdaithe breis agus 1% ráithiúil a d’fhoilsigh Ernst & i mbliana. déanamh Young inné. Ó thaobh dífhostaíochta Dar leis an tuairisc beidh an áfach, ní bheidh feabhas ag ráta téarnaimh is fearr ag teacht ar na rátaí fostaíochta, Éirinn i measc bhaill an Euro- atá ag 12.6% faoi láthair, go dtí zone i 2011. Éireoidh le hÉirinn 2014. scrúdú ar an dara háit a fháil ag 2.8% in Tugtar rabhadh d’Éirinn ionad an 15ú háit atá againn nach mbeidh poist bhreise le faoi láthair i dtéarmaí na fáil mar thoradh ar aon téar- An Taisce? hOlltáirgeachte Intíre (OTI), de namh geilleagrach. ar lean ó leathanach a haon chúram an Stáit. Tá ar rialtais áitiúla atreorú do An Taisce i Chomhaontais Ghlais, atáthar ag gcásanna áirithe d’iarratais Ní bheidh Buiséad siúl a bheidh achtaithe roimh phleanála agus tá ionadaí ó An dheireadh an tsamhraidh. Dúirt Taisce ar an gcoiste a roghnaíonn an tAire Gormley an tseachtain cathaoirleach An Bord Pleanála. Éigeandála ann seo go bhfuair a Roinn 80,000 Is eagraíocht iad atá glan i gearán, iarratas agus léiriú maidir gcoinne tithíocht ‘aonarach’. TÁ sé fógartha ag an Aire luath i mí na Nollag. Dúirt an le ceisteanna éagsúla pleanála ó Déanann An Taisce iarratas i Airgeadais Brian Lenihan nach tAire Lenihan freisin nach phobal na tíre, eagraíochtaí leith timpeall 3,000 iarratas mbeidh Buiséad Éigeandála bhfuil cinneadh déanta ag an neamhrialtasacha agus An Taisce pleanála gach bliain agus astu seo breise ann i mbliana. Dúirt an rialtas go fóill cathain a mbei- anuraidh. déanann siad 300 a achomharc tAire é seo mar fhreagairt ar dh an Dáil ag atosú arís i ndi- I bhfiosrúcháin de chuid an chuig an mBord Pleanála. cheisteanna ó pháirtithe an aidh bhriseadh an tsamhraidh, Curadh Connachtach (Connacht Tá sé curtha i leith An Taisce fhreasúra sa Dáil inné. a bheidh ag tosú go luath i mí Tribune) a foilsíodh inné, leis na blianta go bhfuil rúndacht Níl dáta ar leith socraithe go Iúil agus ag leanúint ar cuireadh an cheist faoin bhfáth a ag baint le baill na heagraíochta Cliona Fair (15 mí) as Cnoc Lí, ag baint sult as an aimsir bhreá ag fóill do Bhuiséad 2011 ach aghaidh go mí Mheán Fómhair bhfuil an oiread cumhachta ag agus nach bhfuil siad fabhrach do Cuas an Ghainimh i mBaile Átha Cliath i rith na seachtaine. beidh sé ar siúl am éigin go ar a laghad. eagraíocht charthanach cosúil le chineálacha áirithe daoine a bhei- An Taisce, nach bhfuil faoi th mar bhaill. San fhiosrúchán de chuid an Curadh Connachtach tá sé faighte amach acu go bhfuil formhór bhaill na Comhdhála Náisiúnta An saol sóisialta i gceantair lonnaithe timpeall ar cheantar Laighean agus Bhaile Átha Cliath. Ní raibh maoiniú Stáit ar fáil do Trevor Ó Clochartaigh An Taisce le linn thréimhse Bainisteoir Tionscadail iargúlta i mbaol? 00353-91-536201 Aireacht Timpeallachta Dick [email protected] Roche agus dúirt sé ag an am go raibh cosúlacht “deachtóireach- Le Sophie Gahan Tá Cónaidhm na aon rogha eile acu”. De réir agus deoch amháin bheith Patricia Ní Chonghaile ta” ar an eagraíocht. bhFíoncheannaithe go hiom- Fergus bhí feachtas ar bun dhá acu. Tá 80 mg go huafásach Comhordaitheoir Táirgíochta 00353-91-536201 Is é aidhm an athbhreithnithe LAGHDAÍODH an teorainn lán i gcoinne an phíosa reach- bhliain ó shin chun busanna fiú, tá leath den cheantar seo [email protected] seo ná díriú ar an chaoi a bhfuil maidir le hól agus tiomáint ó taíochta seo áfach, ag rá go poiblí a chur ar fáil chun dul i imithe ar imirce de bharr easpa reachtaíocht pleanála, polasaithe 80mg go 50mg i ndiaidh vóta bhfuil an rialtas ag “scriosadh ngleic leis an fhadhb seo ach gnó sa cheantar le blianta Ciarán Dunbar an Rialtas agus treoirlínte curtha i sa Dáil oíche Dé Céadaoin. Go gnó tithe tábhairne timpeall na “níor éirigh leo iad a chur ar beaga anuas”. Eagarthóir 00353-91-536201 bhfeidhm agus a fháil amach an bunúsach, pionta amháin nó tíre.” De réir Gerry Mellet, bun sa Daingean.” “D’aontaigh Dar le Val Hanley, Iar- [email protected] bhfuil na huirlisí ag na húdaráis gloine fíona amháin atá i gceist uachtarán Chónaidhm na na tábhairneoirí uilig sna bailte Uachtarán an VFI, “cuireann áitiúla chun a bhfreagrachtaí a leis sin. bhFíoncheannaithe “tá breis is faoin tuath le Cónaidhm na an Bille nua seo isteach orainn Treasa Bhreathnach chomhlíonadh. Má fhaightear greim ar 1,500 tigh tábhairne tar éis bhFíoncheannaithe” arsa Fer- ar fad mar fhíoncheannaithe Soláthróir Ábhair Beidh siad ag breathnú ar dhuine a bhfuil idir 50 mg agus dúnadh le cúig bliana anuas. gus. go háirithe iad siúd atá i 00353-91-536201 [email protected] chriosú, scála agus airde roinnt 80 mg ina cholainn aige, ní Mar thoradh ar an phíosa De réir Sharon Nee, bainis- gceantracha Gaeltachta nó foirgneamh, agus beidh sé i gceist cosc ar thiomáint a bheidh mar reachtaíochta seo táimid ag teoir Óstán Zetland ar an tuaithe. Níl áiseanna taistil ná Gráinne McElwain go bhfreagróidh na rialtais áitiúla thoradh ar bhriseadh an dlí seo coinne le dúnadh 1,500 tigh gCaiseal, Conamara “bíonn bonneagar sna ceantair sin faoi Soláthróir Ábhair gearáin agus líomhaintí áirithe. ach gheobhfar 3 phointe pio- tábhairne eile is 10,000 post a foirne an óstáin ag tabhairt mar atá i mBaile Átha Cliath nó 00353-91-536201 [email protected] Tá ceithre seachtaine ag na nóis ar an cheadúnas tiomána bheith caillte dá bharr.” síob abhaile do chustaiméirí i gCorcaigh nó i Luimneach.” húdaráis áitiúla chun eolas a chur ar feadh tréimhse trí bliana. “Is trua go bhfuil an bóthar an tí tábhairne agus bíonn ar De réir Tommy Broughan, Meadhbh Ní Eadhra ar fáil faoina gcóras pleanála. Gearrfar finéal €200 ort sin glactha ag an rialtas” arsa ghaolta leo teacht isteach chun urlabhraí iompair do pháirtí an Soláthróir Ábhair Síleann urlabhraí timpeallachta chomh maith. Fergus Ó Flathbheartaigh, iad a bhailiú toisc nach bhfuil Lucht Oibre, “Cailleadh breis is 00353-91-536201 [email protected] Pháirtí an Lucht Oibre Joanna 20 mg an teorainn a bheidh bainisteoir Thigh Uí Fhlaithb- córas tacsaithe ceart sa chean- 20,000 duine ar bhóithre na Tuffy “níl an t-athbhreithniú leagtha ar thiománaithe heartaigh, Sráid an Droichid sa tar.” Aontaíonn Sharon ar an hÉireann ó 1960. Is de bharr a follasach go leor,” agus níl a proifisiúnta is foghlaimeoirí. Daingean. “Bhí an 80 mg a bhí iomlán go mbeidh laghdú gnó bheith ag tiomáint faoi thion- fhios aici cén aidhm atá le Má fhaightear thar 80mg ann cheana ró-íseal fiú. Daoine sa cheantar de bharr an dlí: char an óil a tharla 40% de na Baineann Gaelscéal úsáid as Gaelspell agus Ceart, hathbhreithniú den chineál thú, gearrfar cosc tiomána ort faoin tuath beidh orthu “mar is eol dúinn ní féidir le básanna sin.” bogearraí a chabhraíonn le litriú agus gramadach na Gaeilge, www.cruinneog.com seo. ar feadh bliana mar phionós. fanacht sa bhaile, ní bheidh daoine Éireannacha dul amach GAELSCÉAL NUACHT 3 Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 •

Bás Dermot Earley i ndiaidh tinnis fada Banríon PIC: MARK STEDMAN/PHOTOCALL IRELAND. Shasana ar cuairt go hÉirinn

Le Treasa Bhreathnach tUachtarán féin go bhfuil sí ag súil le cuairt na Banríona. Má DÚIRT an Taoiseach Brian thugann sí cuairt orainn is é Cowan an tseachtain seo go seo an chéad uair a bheidh Rí bhfuil gach seans ann go dtab- nó Banríon na Ríochta Aon- harfaidh an Bhanríon Eliza- taithe ag tabhairt cuairte ar beth II, Banríon Shasana, Éirinn ó 1921. cuairt ar Éirinn roimh Dar le Caoimhín Ó Caoláin, dheireadh na bliana seo ceannaire Shinn Féin sa Dáil, chugainn. Agus é ag caint tar áfach, “tá sé go hiomlán mí- éis cruinniú le Príomh-Aire ghlactha go bhfuil an Taoiseach Shasana David Cameron dúirt ag cur fáilte roimh Bhanríon sé go bhfuil an próiseas Shasana go hÉirinn, Ardchean- eagraithe don chuairt tosaithe nasaí Arm na Breataine, ar láimh cheana féin. Is le linn amháin agus ar an láimh eile é thréimhse Uachtaránachta ag diúltú brú a chur ar Phríomh- Bhí an-bhrón ar dhaoine ar fud na hÉireann nuair a fógraíodh go bhfuair Dermot Earley bás Dé Céadaoin. Bhí Dermot Earley ar Mháire Mhic Giolla Íosa a Aire na Breataine agus ar Rialtas dhuine de na himreoirí peile is fearr sa tír nuair a d’imir sé do Ros Comain ó 1965 – 85 agus bhí sé ina bhainisteoir ar fhoireann peile bheadh sé i gceist an chuairt na Breataine maidir le ceist na Ros Comáin níos déanaí freisin. Saighdiúir a bhí ann a bhí ar dhualgas leis an arm ó 1965 go dtí an bhliain seo caite. Sa bhliain 2004 seo a shocrú agus deir an claonpháirtíochta.” ceaopadh ina Cheann Foirne ar Arm na hÉireann é. Ní raibh Dermot ach 62 bliain d'aois.

NUACHT ‘Cá bhfuil ár scoil?’ IDIRNÁISIÚNTA Amach le Deireadh le pleananna McChrystal Seoltar scéalta chuig: tógála Scoil na Fuiseoige [email protected] agus isteach Le Meadhbh Ní Eadhra Fuiseoige ar bharr an liosta. scoileanna eile tógtha,” ar sí. “Is Iosrael ag “Dúradh linn go iad an Roinn Oideachais a chuir TUIGTEAR d’fhoireann agus do neamhoifigiúil Dé Máirt nach ar an liosta muid don scéim seo. sárú dlíthe le Petraeus thuismitheoirí Scoil na mbeidh muid ar an liosta,” ar sí. Bhí moill i ndiaidh moille ann, Fuiseoige, Gaelscoil ar imeall “Bhí Caitríona Ruane le ráiteas a bac i ndiaidh baic, athbhreithniú Bhéal Feirste, nach mbeidh thabhairt an mhaidin sin maidir i ndiaidh athbhreithnithe. Tá sé idirnáisiúnta: IS é an Ginearál David foirgneamh nua á thógáil don leis an athbhreithniú ar ráite linn anois gur de bharr Petraeus an ceannaire nua ar scoil, in ainneoin go bhfuil siad scéimeanna tógála, ach bhí sí easpa airgid nach mbeidh ár NA fhórsaí na Stát Aontaithe ar Chlár Tógála na Roinne déanach ag dul go Stormont scoil tógtha.” DEIR Ard-Rúnaí na Náisiún agus NATO san Afganastáin. Oideachais le trí bliana déag agus mar sin beidh sí ag tabhairt Deir an tAire Oideachais ó Aontaithe go bhfuil Roghnaigh Uachtarán anuas. Beidh agóid ar siúl ag an ráitis Dé Máirt seo chugainn. thuaidh, Caitríona Ruane, gur pleananna Iosrael chun Mheiriceá Barack Obama an lucht na scoile Dé Luain ag a Táimid ag iarraidh a bheith scoil iontach í Scoil na Fuiseoige tithe Palaistíneacha in Sil- Ginearál David Petraeus 11.00r.n. lasmuigh de Stormont. dóchasach go mbeidh muid ar atá ag feidhmiú i gceantar faoi wan in Iarúsailéim a chun áit Stanley McChrystal Táthar ag iarraidh ar gach éinne an liosta a fhógrófar Dé Máirt, mhíbhuntáiste. scriosadh, ‘in aghaidh a ghlacadh mar cheannasaí tacú leo agus iad ag lorg an scoil ach ní dóigh linn go mbeidh “Tá ag éirí go hiontach leis an dlíthe idirnáisiúnta’. Tá Ios- Dé Céadaoin. Tá dúshláin nua a gealladh dóibh. Sa bhliain muid. Tá díomá an domhain scoil,” ar sí. “Déanfaidh mé mo rael ag iarraidh ionad mhóra os comhair Petraeus ganastáine le dhá bhliain 2005, dúradh le foireann na orainn.” sheacht ndícheall lena chinntiú turasóireachta a thógáil in maidir leis an gcoimhlint san anuas agus é ag obair leis an scoile go raibh siad ar an liosta Deir sí go bhfuil bealaí eile le go mbeidh foirgneamh ceart ag áit na dtithe. Al-Bustan an Afganastáin ach creideann Ordú Lárnach (Central Com- de scoileanna a bheadh ag fáil maoiniú a fháil seachas ón gClár an scoil seo agus scoileanna eile t-ainm atá ar an suíomh ina rialtas Mheiriceá go mbeidh mand). Tá caidreamh láidir foirgneamh nua, agus mar sin Tógála a bhfuil siad féin sa Tuaisceart. Tá maoiniú tuillte bhfuil na tithe lonnaithe, an taithí atá ag Petraeus ón aige freisin leis an Teach Bán thosaigh siad ag pleanáil agus ag páirteach ann, ach nár ghlac siad ag gach scoil ar mo liosta ach agus tá sé mar chuid de gCogadh san Iaráic agus bhí sé páirteach in ullmhú don scoil nua. Faoi páirt i scéimeanna eile ar nós táim ag plé le stair fhada d’fhailí phobal níos leithne ina úsáideach agus é ag tabhairt athbhreithnithe ar phola- láthair, tá foirgneamh na scoile Scéim LUAS, mar go rabhadar agus tá sé deacair cothrom na bhfuil 50,000 Palaistíneach faoin cheannaireacht nua. saithe faoin Afganastáin, ag lobhadh agus tá fadhbanna den bharúil go n-éireodh leo Féinne a thabhairt dóibh go léir.” ina gcónaí. Cháin Roinn Bhí ról tábhachtach aige sa faoin Iaráic agus faoin Iaráin. leis an díon agus leis na hurláir. maoiniú tógála a fháil ón gClár. Mar sin, is léir go bhfuil cúr- Stáit na Stát Aontaithe cin- pholasaí frith-chean- Tuigtear go bhfuil aithne aige Deir Éilís Uí Néill, Príomhoide Tá an-chuid den locht maidir saí airgeadais ag cur baic ar neadh Iosrael freisin, ag rá nairceach a d’úsáid ar Uachtarán Mheiriceá agus na scoile, go rabhadar ag fanacht leis seo ar an Roinn Oideachais, thógáil scoileanna ó thuaidh go gcuireann sé bac ar McChrystal le linn a réime. go bhfuil caidreamh maith go foighneach leis an athbhrei- dar le Uí Néill. agus beidh le feiceáil céard a chainteanna síochána idir Tá caidreamh maith oibre acu lena chéile, rud nach thniú ar scéim thógála na “Ní dhearna an Roinn a tharlóidh i ndiaidh ráiteas an Iosrael agus an Phalaistín. cothaithe ag Petraeus le raibh ag McChrystal leis. Roinne Oideachais agus go rab- dóthain chun a chinntiú go Aire Oideachais Dé Máirt. (MNíE) hUachtarán na hAf- (MNíE) hadar ag súil go mbeadh Scoil na mbeadh an scoil seo agus 4 NUACHT GAELSCÉAL • Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 Sléacht Bhaile Uí Mhurchú

Tá gaolta an 11 duine a maraíodh trí lá i Mí firinne. Dúirt Carmel Quinn nach bhfuil a fhios ag an teaghlach s’aici Lúnasa 1971 in eastát Bhaile Uí Mhurchú i cén dóigh ná cá háit ar maraíodh John Laverty, an deartháir s’aici. mBéal Feirste ag iarraidh leithscéil ó rial- Fuarthas an corp ag barr Bhóthar na Carraige Báine. Ar feadh 27 bliain bhí tas na Breataine, mar a fuair gaolta na an teaghlach den bharúil gur urchar sa droim a mharaigh ar an toirt é. ndaoine a maraíodh Domhnach na Fola. Ansin, i 1998, thosaigh siad ag fiosrú an scéil. In Oifig na dTaifead Poiblí (Public Records Office) tháinig siad ar le hAnton Mac Cába ón bhunáit s’acu. Bhí Dílseoirí ag thuarascáil an scrúdú iarbháis. scaoileadh ó Springmartin leis. “Fuair muid amach gur scaoileadh A é Reisimint na bPara- Ba é an tAthair Mullan an chéad sa droim é, ansin sa chois,” ar sise. trúpaí a scaoil sa dá chás. duine a maraíodh. Gortaíodh fear a “Bhí sé ag cur fola go dtí go bhfuair Tharla Sléacht Bhaile Uí bhí ar a theitheadh trí pháirc ar sé bás.” Mhurchú cúig mhí roimh imeall an eastáit. Chuaigh an tAthair Dúirt sí go bhfuil na gaolta ag Dhomhnach na Fola. I Mullan amach chun cuidiú leis an éileamh go ndéanfar fiosrúchán meascB na marbh bhí sagart fhear gortaithe, ceirt bhán ina láimh idirnáisiúnta ar an rud a tharla, Caitliceach, an tAthair Hugh Mullan. aige. Scaoileadh é. Nuair a chroith sé chomh maith le leithscéal ón rialtas. Bhí seisean ar dhuine den bheirt an cheirt scaoileadh an dara huair é. “Níl Saville eile de dhíth orainn,” ar sagart a maraíodh le linn na dTri- Ansin, scaoileadh arís é agus é ar an sise. “Rinne rialtas na Breataine a oblóidí ar fad. talamh. dhícheall le cosc a chur le sceitheadh Maraíodh an deichniúr eile idir an Chuaigh Frank Quinn, fear pósta eolais ar bith.” 9ú Lúnasa 1971 agus an 11ú. Ba 19 bliain d’aois, amach chun cuidiú Creideann sí go raibh Sléacht ionann líon na marbh agus 10% leis an sagart agus leis an fhear eile. Bhaile Uí Mhurchú agus Domhnach d’iomlán na ndaoine a bhí maraithe Scaoileadh eisean chomh maith. na Fola mar chuid den straitéis sa Tuaisceart go dtí sin. Maidin an 9ú Chaith an triúr seal fada ina luí sa chéanna. “Tharla sé seo thar thrí lá i Lúnasa cuireadh an t-imtheorannú i pháirc, an sagart agus Quinn ag mBaile Uí Mhurchú,” ar sise. “Caith- bhfeidhm agus gabhadh 300 sibhial- saothrú an bháis. Mhair an fear a bhí fidh gur tugadh orduithe. Thiocfadh tach ar fud an Tuaiscirt. gortaithe. dó nach dtarlódh Domhnach na Fola Chuaigh saighdiúirí isteach i Ní hionann agus na daoine a dá mbeadh fiosrúchán ceart déanta mBaile Uí Mhurchú. Rinne an dá eite maraíodh Domhnach na Fola, is ar na básanna.” den IRA (Sealadach agus Oifigiúil) daoine meánaosta ba mhó a Tá an Ballymurphy Massacre Com- agus sibhialtaigh araon ionsaí orthu. maraíodh. Ní raibh ach triúr den mittee i ndiaidh bualadh le Ach níor gortaíodh nó níor maraíodh duine dhéag faoi 25. Fágadh 46 polaiteoirí de gach saghas, agus leis saighdiúir ar bith. De réir doiciméad páiste gan tuismitheoir. an Stát-Rúnaí. Tá Carmel Quinn ion- comhaimseartha de chuid Arm na Bhí Joan Connolly, go raibh ochtar tach sásta le rialtas na hÉireann, Breataine a fuair an Ballymurphy clainne uirthi, 50 bliain d’aois. Bhí sí agus leis an Eaglais. Massacre Committee bhí an t-arm le ar an duine ba shine agus ar an aon Níl gach páirtí báúil áfach. Dar le ‘shock and awe’ a chur ar mhuintir bhean a maraíodh. Bhí iníon léi Terry Williams ón TUV (Guth Trai- Bhaile Uí Mhurchú. pósta ar shaighdiúir in Arm na Gaolta na ndaoine a scaoileadh chun bás i mBaile Uí Mhurchú i mí disiúnta Aontachtach) gur cleas é Bhí saighdiúirí ag scaoileadh ó Breataine. Lúnasa, 1971 faoi mhúrpictiúir ag éileamh na fírinne. PIC. LE JONATHAN éileamh an Choiste le bonn cirt a árasáin in eastát Springmartin, agus Tá gaolta na marbh anois ar lorg na PORTER/PRESSEYE.COM. chur faoi fheachtas an IRA. Impleachtaí don Tuaisceart i gcáinaisnéis éigeandála na Breataine le hAnton Mac Cába cháin bhreisluacha. rachadh sé ar aghaidh lena leithéid tAthbhreithniú Cuimsitheach um ing allowance) faoi 2013. Fógraíodh Tá ciorruithe sa tseirbhís phoiblí de cháin, an ndéanfadh sin dochar Chaiteachas (Comprehensive Spend- tástálacha níos déine fána choinne. TÁ impleachtaí polaitiúla don Tuais- tábhachtach ach go háirithe don dó agus dá pháirtí? Nó an gcloífidh ing Review) don Tuaisceart. Agus é Is ó thuaidh atá an ráta is airde ceart sa cháinaisnéis éigeandála a Tuaisceart, mar a bhfuil 32% d’iom- Sinn Féin le polasaí s’acu, diúltú do ag labhairt i Westminster, rinne daoine atá i muinín an tsochair seo d’fhógair George Osborne, Stát-Chis- lán na ndaoine atá ag obair fostaithe Sammy Wilson, Aire Airgeadais an sa Ríocht Aontaithe. teoir na Breataine, Dé Máirt. san earnáil phoiblí, sin 220,000 Tuaiscirt, gearán: “Dúradh linn go I mí Eanáir tá cáin bhreisluacha le Tá ciorruithe 25% le déanamh ar duine. Is ionann an earnáil phoiblí Dá rachadh sé ar aghaidh mbeidh ciorrú 25% ar theorain- hardú ó 17.5% go 20%. Fágfaidh sin chaiteachas rannóga rialtais faoi agus 77.6% d’olltáirgeacht náisiúnta lena leithéid de cháin, an neacha caiteachais rannóga thar na an ráta beagnach chomh hard leis an 2014-5. Beidh calcadh pá trí bliana sa an Tuaiscirt. ceithre bliana atá amach romhainn, ráta 21% ó dheas. tseirbhís phoiblí do dhaoine atá ag Cuireann an cháinaisnéis táillí ndéanfadh sin dochar dó ach nach gcuirfear i bhfeidhm go Beidh sin ina bhuille do bhailte fáil thar £21,000 (€25,516). Don uisce ar ais ar an chlár polaitiúil. agus dá pháirtí? Nó an cothrom é, agus go mbuailfear roin- cois teorann, atá go mór i muinín mhuintir faoin leibhéal sin, beidh Fógraíodh in 2003 go raibh siad seo gcloífidh Sinn Féin le nt rannóga agus earnálacha de tomhaltóirí ón Deisceart; agus ina ardú pá £250 (€303.74) gach bliain. le tabhairt isteach, ach cuireadh ar chaiteachas an Rialtais níos troime chuidiú do bhailte ar an taobh ó Ó thaobh leasa shóisialaigh de, ceal ó shin iad. Bhí feachtas ina n- polasaí s’acu, diúltú do ná cinn eile.” dheas. Dúirt Gordon Fleming, gur beidh athbhreithniú ar an dóigh le éadan, agus dhiúltaigh na páirtithe cháin uisce? Is cinnte go bhfuil seasamh Wilson leis ollmhargadh ar Bhaile haois an phinsin a ardú go 66. Ní polaitiúla dóibh. Má thugtar isteach taobh istigh den bhFeidhmeannas Mhuineacháin, gur nuacht mhaith é: tharlóidh calcadh roimh 2016 i gcás iad, is é rannóg Conor Murphy (Aire neartaithe ag na ciorruithe seo, agus “Cuideoidh sé leis an ghnó. Ní fear agus roimh 2020 i gcás ban. Forbartha Réigiúnda) a bheidh frea- cháin uisce? Tá sé mar pholasaí ag na é ag déileáil le hairí eile, go háirithe hamháin go mbeidh daoine ag Beidh calcadh trí bliana ar shochar grach. ceithre pháirtí eile sa bhFeidhmean- le hairí ó rannóga mar a bhfuil teacht aduaidh, ach beidh daoine linbh. Beidh uas-teorainn £100 Is aire de chuid Shinn Féin é Mur- nas diúltú don cháin chéanna. buiséad mór. anseo ag fanacht sa bhaile le (€121.59) sa tseachtain ar shochar phy, agus táthar den bharúil gurb é a Ní fios na ciorruithe go díreach ó Beart eile atá ar aimhleas an Tuais- siopadóireacht a dhéanamh. Nílimid cóiríochta. Chomh maith, d’fhógair bheas ina cheannaire ar an pháirtí thuaidh go dtí mí Dheireadh cirt ná gur fógraíodh athbhreithniú ag troid in éadan an chórais chánach Osborne méadú ó 17.5% go 20% ar an nuair a imeoidh Gerry Adams. Dá Fómhair nuair a fhoilseofar an ar shochar míchumais (disability liv- níos mó.” GAELSCÉAL NUACHT 5 Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 • Aighneas idir an Ungáir agus an tSlóvaic De réir dlí nua, beidh cead ag Ungáirigh ón iasacht saoránacht a iarraidh ar Bhúdaipeist. Cén dearcadh • Julia Gillard atá anois ina príomh-aire úr ar an Astráil, is í an chéad bhean atá ag na comharsana ar an scéal? riamh í chun an chéim sin a bhaint amach. Bhí sí ina leascheannaire ar Le Diarmuid Johnson tacht na hUngáire gan é sin a chur in Pháirtí an Lucht Oibre sa tír sin go dtí iúl don tSlóvaic an lá a dhéantar an t- seo ach thug sí dúshlán iar-cheannaire Á aighneas idir an Ungáir iarrtas, gearrfar fíneáil €3,319 orthu. an pháirtí is an iar-Phríomh-Aire Kevin agus an tSlóvaic arís. Is iad Cén fáth ar chuir an Ungáir an dlí Rudd Dé Céadaoin na seachtaine seo lucht labhartha na nua seo i bhfeidhm i mbliana? Is agus shocraigh seisean éirí as. hUngáirise san iasacht is dócha go bhfuil cúpla cúis leis. Is i cúis leis. I dtús na míosa mbliana a comóradh 90 bliain ó seo,T shínigh rialtas FIDESZ (Comh- síniodh chonradh Triannon. Seo é an lathas na nDaonlathach Óg) faoi chéad chomóradh mór ar an lá cheannas Viktor Orbán dlí i mBú- míchinniúnach sin i stair na hUngáire maíocht na tíre agus den chóras daipeist a thabharfas cead do bhu- ó glacadh léi in 2004 san Aontas Eora- baincéireachta chomh maith,” arsa sé ag nadh na hUngáire i dtíortha eile cur pach. Roimhe sin, nuair nár bhaill den labhairt dó leis na meáin le deireanas. “Who’s that? Bite me” isteach ar shaoránacht a dtíre dúchais. Aontas an tSlóvaic ná an Rómáin ach Ní faoiseamh do sheantíortha an Aon- Vótáil 344 teachtaí ar son an bhille. Ní oiread, is dúshlán mór d’fhlaithiúnas tais caint dá leithéid. D’éirigh leis an Le Treasa Bhreathnach Tá an cogadh san Afganastáin raibh ina aghaidh ach triúr. na gcomharsana a bheadh i ndlí dá lei- bhFrainc agus leis an nGearmáin ar siúl anois ar feadh 9 mbliana Ó 2011 ar aghaidh más ea beidh théid. Ach ó tharla tíortha an réigiúin deireadh a chur leis an sean-naimhdeas IS é sin a d’fhreagair an Gin- agus tá éadóchas ar mhuintir fáilte roimh iarratas ar shaoránacht ó ina mbaill den Aontas feasta, tá cead a bhí eatarthu ar mhaithe le síocháin earál Stanley McChrystal nuair Mheiriceá agus ar lucht an Airm lucht labhartha na hUngáirise ón taistil ó thír go tír ann ar aon nós, agus agus le seasmhacht, ach is cosúil go a cuireadh ceist air fá Leas- leis an gcogadh ag an bpointe Rómáin (1.5 milliún), ón tSlóvaic (0.6 cead oibre sna baillstáit ar fad ag bhfuil créachta an dá chogadh gan Uachtarán Mheiriceá Joe Biden seo. Tar éis don alt a bheith foil- milliún), ón tSeirbia (286,000), ón leigheas go fóill i mBúdaipeist agus sa in agallamh a rinne sé le Rolling sithe san iris Rolling Stone, bhí sé Úcráin (156,000), ón gCróit (12,000), Bhratasláiv. Stone an tseachtain seo. ráite go raibh fearg an domhain agus ón Ostair (40,000). Mar seo a Ó 2011 más ea beidh fáilte Ní dóigh leis an saineolaí polaitíochta Is é an ráiteas seo agus roinnt ar Obama leis an nGin. McChrys- leanas na coinníollacha: na hiarrthóirí roimh iarratas ar shaorá- Zoltan Bécsi áfach go rachaidh an fhad- eile leis, inar chaith seisean tal, agus d’iarr sé cruinniú leis. a bheith glan ó choir, an Ungáiris a hb in ainseal sa réigiún. “Is í an tSlóvaic agus a gcuiditheoirí anuas ar Is é an Ginearál David bheith ar a dtoil acu, cruthúnas a nacht ó lucht labhartha na an t-aon tír a bhfuil fearg uirthi mar oifigí riaracháin an chogaidh Petraeus a ainmníodh ina áit; bheith acu gur de bhunadh na hUngáirise ón Rómáin (1.5 gheall ar an dlí nua seo,” arsa sé ag lab- san Afganastáin, a bhí mar ba é Petraeus a bhí i gceannas ar hUngáire iad. Ar an taobh eile den milliún), ón tSlóvaic (0.6 hairt dó leis an Tribune de Genève i chúis ag Uachtarán Mheiriceá chogadh na hIaráice in 2007. scéal, ní bheidh cead vótála ag na ndeireadh Bealtaine. “Tá sé ráite go Obama glacadh lena litir éirí as. saoránaigh nua san Ungáir mura milliún), ón tSeirbia soiléir ag an Rómáin nach ngoilleann an mbeidh áit chónaithe i stát na (286,000), ón Úcráin dlí nua seo orthu beag ná mór,” arsa sé. hUngáire acu. Ní bheidh siad i dteide- (156,000), ón Chróit Maidir le lucht labhartha na al liúntais leasa shóisialaigh ach an hUngáirise sa Rómáin, tá pobal láidir i Níl aon leigheas ar an oiread. (12,000), agus ón Ostair gcathair Oradea ar an teorainn. Tá Cé mar a tharla suas le 3.5 milliún (40,000). pobail eile i mBúcairist ó dheas agus in ngrá ach an pósadh de lucht labhartha na hUngáirise san oirthuaisceart na tíre i dtreo na iasacht? Tá préamh an scéil go saoránaigh an Aontais. Moldáive. Ach is sa Transalváin is líon- Le Treasa Bhreathnach fidh an lánúin fanacht 6 mhí idir domhain i stair na fichiú haoise. Tharlódh cúis eile a bheith leis. Tá mhaire dóibh. Sa dá chontae Covasna fógra a ngeallta agus lá an phósta. Roimh an gcéad chogadh domhanda, forás ar an eite is faide ar dheis i bpo- agus Harghita, cuir i gcás, is de lucht TÁ prionsa Mhonacó geallta chun Is í bainis a mháthar, banphrionsa bhí an Ungáir ar cheann de thíortha laitíocht na hUngáire. Jobbik is ainm labhartha na hUngáire tromlach an pósadh ar deireadh. Bhí Prionsa Grace Mhonacó nó Grace Kelly cumhachtacha na hEorpa. Ach ar 4ú don pháirtí fornáisiúnach. Tá 15% de daonra. Tá oideachas trí mheán na Albert aitheanta mar bhaitsiléir mar ba sheanaithne uirthi, lena Meitheamh 1920, faoi chonradh Tri- vóta na tíre ag Jobbik faoi láthair. hUngáirise acu, mar aon le páirtí an pháláis ríoga, an oiread is gur athair, an bhainis ríoga dheire- annon, baineadh 70% dá cuid críocha Ceann de na bunchuspóirí atá acu ná polaitiúil an UDMR (Aontas Daon- athraigh an Pharlaimint an bun- anach a bhí sa tír. Bhí ráflaí ann di. Tá olc ar rialtas na Slóvaice de athaontú na Sean-Ungáire. Séanann lathach Phobal Magyar na Romáine) a reacht in 2002 chun cead a thab- go raibh Charlene ag súil cheana dheasca an dlí nua. Rith rialtas Robert siad Conradh Triannon. Agus tá glion- bhfuil teachtaí dá chuid sa pharlaimint i hairt do dhuine dá nianna an féin, ach níl aon cheo cinntithe ag Fico frith-dhlí láithreach bonn. Dá réir dar orthu faoin dlí conspóideach atá mBúcairist ó dheireadh ré na gCuman- suíochán ríoga a ghlacadh mura an phálás ríoga go fóill. Tá beirt seo, bainfear saoránacht na Slóvaice tugtha isteach ag rialtas Orbán. “Ó rin- nach i leith. mbeadh páistí ‘dlisteanacha’ aige. pháistí, taobh amuigh den d’Ungáireach ar bith a iarrfas pas ar neadh ball den Aontas Eorpach dínn in Is buntáistí iad sin nach bhfuil ag Tá sé anois 52 bliain d’aois agus is phósadh, ag an phrionsa Albert Bhúdaipeist. Má iarrann siad saorán- 2004, is dona mar atá ag éirí linn ó Ungáirigh na Slóvaice. Agus an dá lá a í an snámhaí Oilimpeach ón Afra- cheana féin, ach mar gheall gur tacht na hUngáire, ní ligfear dóibh thaobh na heacnamaíochta de, ó thaobh mbeidh Robert Fico agus páirtí an SMER ic Theas Charlene Wittstock, atá rugadh iad taobh amuigh den obair i státchóras na Slóvaice. Má tá an chultúir de agus ó thaobh na déimea- (Na Sóisialaigh Dhaonlathacha) i gcean- 32 bliain d’aois, a dúirt ‘oui’ leis an phósadh ní bheidh ceachtar acu siad ag obair sa státchóras cheana grafaíochta de,” arsa Zsolt Varkonyi, nas na tíre sin, ní móide gur athmhuin- bprionsa. in ann an suíochán ríoga a ghla- féin, brisfear as a gcuid postanna iad. ceannasaí toghchánaíochta Jobbit. “Is i tearas idir thuaidh agus theas a bheas De bharr prótacal ríoga caith- cadh. Má chuireann siad isteach ar shaorán- seilbh stráinséirí atá cuid mhór d’eacna- ann. GHAEILGE GAELSCÉAL 6 • NUACHT Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 Leasú ar Fear an Mhisnigh GRIANGHRAF: MARK STEDMAN/PHOTOCALL IRELAND bhille Údarás na Gaeltachta

Le Treasa Bhreathnach Ghnóthaí Ealaíon, Spóirt, Turasóireachta, Pobail, Tuaithe BHÍ sé ag druidim i dtreo am tae agus Gaeltachta plé a dhéanamh agus timpeall deichniúr le ar an Straitéis 20 bliain amach feiceáil ar theilifís an Oireachtais anseo. ar an Mháirt, agus ochtar acu Labhair ochtar mar gheall ar siúd sásta labhairt ar ‘An Bille um leasú an bhille seo. Dúirt an Údarás na Gaeltachta (Leasú)’. Seanadóir Johnny Byrne (F.G.) Tar éis do bheirt agus dhá scór “níl aon ghá leis an bhille seo, vóta a chaitheamh sa Seanad ar ach is gá go mbeidh toghchán an Mháirt seo caite ar leasú ar an ann chun cur le struchtúr an mBille, chaith 24 duine a vóta i bhoird agus chun ceannaireacht bhfabhar an leasaithe agus 18 a thabhairt don bhord.” Shíl sé duine a chaith vóta ina choinne. gurbh é an teachtaireacht ba Is éard a chiallaíonn an leasú seo láidre a bhí le cloisteáil ón Rialtas ná go mbeidh Alt 28(1) den Acht agus iad ag iarraidh breis ama um Údarás na Gaeltachta ó 1979 don toghchán ná “tá faitíos ar an leasaithe chun go mbeidh 7 Rialtas toghchán ar bith a mbliana agus sé mhí ag comhal- ghlaoch.” Bhí níos mó ná an taí bhord an Údaráis in áit 5 Seanadóir Byrne i láthair a shíl Alan Lawson as Droimeanach, ag baint taitnimh an tseachtain seo as an aimsir bhreá ag Cuas an Ghainimh i mBaile Átha Cliath. bliana agus sé mhí mar a bhí gurbh é sin teachtaireacht an roimhe seo. Is é an tAire Gnóthaí Rialtais. Shíl Alex White (L.O.), Pobail, Comhionannais agus Jerry Buttimer (F.G.), agus Gaeltachta Pádraig Ó Ciardha a Pearse Doherty (S.F.) an rud thug an cheist seo chomh fada céanna. Dúirt Pearse Doherty Pleanáil Teanga ó thuaidh 17 trá, 2 lá leis an Seanad agus tá sé anois ag “níor mhaith liom go dtarlóidh súil go n-achtófar é sula rachaidh an rud céanna leis an toghchán DE réir Pobal, scátheagras na idirnáisiúnta, chomh maith le TÁ 15 snámhaí chun snámh ar thrá amháin ó gach contae an Dáil ar shaoire an tsamhraidh. seo agus a tharla le toghchán Gaeilge ó thuaidh, cásanna ar saineolaithe ó thuaisceart agus le trá in Éirinn thar thréimhse dhá lá chun airgead a chru- Agus é ag cur leasú an bhille Bhord Iascaigh Mhara atá anois leith atá sna Gaeltachtaí i dTuais- deisceart na hÉireann, i láthair ag inniú do Naíscoil Dhún Pádraig. Tosóidh na snámhaithe i seo os comhair na Dála, shíl an curtha siar 5 bliana.” ceart na hÉireann ó thaobh na an ócáid Dé Céadaoin. Bhí Pobal bPort Rois, Co. Aontroma maidin Dé Sathairn seo tAire Ó Ciardha go raibh sé táb- Is i mí Aibreáin 2005 a pleanála teanga de. Reáchtáil ag obair le hionadaithe ó Ollscoil chugainn, an 3ú Iúil. Tar éis dul trí Dhún na nGall agus hachtach go dtabharfadh an reáchtáladh an toghchán deire- Pobal ócáid ar leith Dé Céadaoin na Ríona (An tOllamh Dónall Ó thar an gcósta thiar críochnóidh an rud ar fad i mBaile na leasú seo breis ama dóibh chun anach agus de réir an bhille nua in Ostán Stormont i mBéal Baoill agus an Dr Micheál Ó Main- Mianadóirí, Co. an Dúin oíche Dé Domhnaigh. Beidh ar díriú ar an Dréacht-Straitéis 20 seo, beidh an rogha ag an Aire an Feirste, agus rinneadh plé ar fhor- nín), ó Ollscoil Uladh (An tOllamh gach snámhaí breis is cúig nóiméad a chaitheamh ag Bliain don Ghaeilge in áit a bhei- toghchán a ghlaoch lá ar bith bairt beartais chuimsithigh agus Séamus Mac Mathúna agus an Dr. snámh ar gach trá, arsa Marcas Mac Ruairí, eagraí na th ag ullmhú toghcháin. Tá sé i suas go dtí Deireadh Fómhair creat straitéiseach don Ghaeilge i Fionntan de Brún), ó Choláiste na hócáide agus oifigeach forbartha le Glór na nGael, Dún gceist ag an gComhchoiste um 2012. dTuaisceart na hÉireann. hOllscoile Naomh Muire (an Dr. Pádraig. Tá breis is £300 le bailiú ó gach iontrálaí. Deir Janet Muller, Príomhfhei- Gabrielle Nig Uidhir ), le hÁine dhmeannach Pobal, go gcaithfear Walsh ó Chiste Craoltóireachta na tosca sainiúla na Gaeilge ó Gaeilge agus le daoine eile nach thuaidh a chur san áireamh i iad, chun plé ceart a dhéanamh ar bpleanáil teanga. Bhí saineolaithe an gceist seo. Gaeltacht shealadach i Londain

Le Seán Ó Curraighín agus ar threibh chun dul ag obair i bpríomhchathair TÁ scoil samhraidh ‘Gaeltacht Shasana. Tá an tAonad ag Londan’ á reáchtáil an tseach- leanúint an treo chéanna go tain seo chugainn ag Aonad fóill. Coláiste Gaeilge an Leith-Triúigh Ghaeil Londan fá choinne na Deir Gary Dunne, Oifigeach 19ú – 23ú Iúil 2010 n-imirceach Éireannach atá ag Cultúrtha an Aonaid, go bhfuil cur fúthu i Sasana. Is é an an scoil samhraidh á reáchtáil chéad uair go mbeidh a lei- mar chuid d’iarracht leanú- Pacáiste saoire lár-seachtaine do dhaoine fásta agus théid d’imeacht á reáchtáil i nach atá ar siúl acu chun an teaghlaigh i nGaeltacht an Leithtriuigh. Tá an cúrsa seo thar a bheith oiriúnach do theaghlaigh ar mhian leo a gclann a bpríomhchathair na Breataine. teanga agus an cultúr thógáil le Gaeilge, do dhaoine go bhfuil dualgaisí ortha plé a Deir an Dr Séamus Ó Díolúin, dúchasach a chur chun cinn sa bheith acu le Gaeilgeoirí sa láthair oibre, do dhaltaí bunscoile, atá á reáchtáil, gurb é sprioc na chathair. “Freastalaíonn breis meánscoile agus daltaí na h-Ardteistiméireachta. scoile samhraidh ná, is céad duine ar ár ranganna Áirithe sa phacáiste tá lóistín, lón, gníomhaíochta eagruithe “blaiseadh taitneamhach Gaeilge, ina measc fogh- maraon le ranganna Gaeilge gach maidin. d’oidhreacht na nGael a léiriú.” laimeoirí ón Rúis, ón Iodáil Bunaíodh Aonad Ghaeil agus ón Eilvéis. Tuilleadh eolais ó www.cflt.ie nó glaoigh ar Máirín Uí Chonchubhair Londan i gcearnóg Camden i Tá Gaeil ag freastal ar ran- Comharchumann Forbartha an Leith-Triúigh ag 0667138137. Londain sna 1950í chun freast- ganna atá níos mó ná deich al ar riachtanais imircigh Éire- mbliana agus trí scór d’aois,” annacha a thug cúl ar theach arsa Gary. GAELSCÉAL NUACHT GHAEILGE 7 Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 • Pobail na Gaeilge i gCúige Laighean

Tá pobal láidir Gaeilge i mBaile go maith i Ráth Cairn. Dar leis an Uasal Mac Donncha, Átha Cliath i gCúige Laighean, tá os cionn 600 Gaeilgeoir i Ráth Chairn faoi láthair agus seachtó ach seachas sin, cad atá ag tarlú i teach ina labhraítear an Ghaeilge go laethúil. Lasmuigh de Ráth dtaobh na Gaeilge de thart fán Chairn, tá an Ghaeilge le cloisteáil san Uaimh, áit a mbíonn go leor Chúige? ranganna Gaeilge ar siúl i gCraobh Chonradh na Gaeilge. Tá go leor Le Meadhbh Ní Eadhra phríomhchúis leis. An chéad rud clubanna ag Coláiste na bhFiann ná go bhfuil go leor daoine ó thart ar Chontae na Mí freisin IS bean í Anita Nic Amhlaoibh atá Bhaile Átha Cliath ag bogadh agus spreagann sé seo daoine óga thar a bheith gníomhach ag cur anseo. D’fhreastail a lán acu ar leis an teanga a labhairt. na Gaeilge chun cinn i gContae Ghaelscoileanna i mBÁC agus Bunaíodh coiste speisialta i Chill Dara . Tá sí mar lorgaíonn siad an rud céanna i Ráth Tó i gContae na Mí i Lúnasa phríomhoide ar Ghaelscoil Nás gCill Dara. Tá siad ag iarraidh go 2008 chun Gaelscoil a bhunú sa na Ríogh, ceantar atá i ndiaidh mbeidh pobal na Gaeilge cheantar. In ainneoin nach forbairt go hollmhór i dtaca leis mórthimpeall orthu agus tá an- bhfuair siad aitheantas deimh- an nGaeilge de le blianta beaga tionchar acu ar an mbrú i dtreo nithe ón Roinn Oideachais, tá cin- anuas. Creideann Nic Amhlaoibh na Gaeilge atá ag tarlú sa chean- neadh déanta ag na tuismitheoirí go bhfuil borradh tagtha faoin tar,” a deir Nic Amhlaoibh. agus ag an gCoiste Bunaithe seo nGaeilge i gCill Dara agus go “Chomh maith leis sin, tá go leor leanúint ar aghaidh le hoscailt bhfuil ceantair áirithe ina bhfuil teaghlaigh nua ag lonnú i Nás na Ghaelscoil Ráth Tó i Meán pobail Ghaeilge an-láidir ar fad. Ríogh agus i gceantair eile i gCill Fómhair na bliana seo ach ar “Tá go leor Gaeilge in úsáid in Dara. Tá na daoine nua seo ag ndóigh tá siad ag bailiú airgid i áiteanna mar Mhaigh Nuad, An lorg rud nua ina saol agus lío- rith an ama. Droichead Nua, agus anois Nás nann an Ghaeilge an bhearna Páistí a d'fhreastail ar cheann de na Campaí Samhraidh a reáchtáil Glór Cheatharlach anuraidh. Is sampla é an Coiste seo den na Ríogh, an áit is láidre. Tá grú- sin.” díograis agus den fhuinneamh paí éagsúla ar nós Comhluadar, “Tá meascán mór daoine sna Seachas na Coláistí Samhraidh Amharclann nua George Bernard Pan Cheilteach a bheidh i atá le brath thart ar Chúige Ógras agus Conradh na Gaeilge Gaelscoileanna anseo,” a deir Nic agus na scoileanna, an bhfuil aon Shaw san Ionad VISUAL i gCeatharlach um Cháisc 2012 & Laighean don Ghaeilge le blianta ag cothú na Gaeilge ar fud an Amhlaoibh. “Tá páistí ón Laitvia, áiteanna eile i gCeatharlach ina gCeatharlach agus tús a chur le 2013. beaga anuas agus níl aon amhras chontae, chomh maith le naíon- ó na hOileáin Fhilipíneacha, ón mbíonn an Ghaeilge á labhairt? drámaíocht as Gaeilge i Is é Pádraic Mac Donncha atá ach go dtiocfaidh feabhas i gcónaí raí agus Gaelscoileanna.” Afraic Theas agus go leor áitean- Deir Emma go bhfuil neart acu gCeatharlach freisin,” a deir mar Chathaoirleach ar Choiste ar an dul chun cinn atá á Deir Nic Amhlaoibh go raibh na eile ar fud an domhain ag ann. Emma. Tá coiste á bhunú faoi Chontae na Mí le sé bliana anuas dhéanamh i leith na Gaeilge ar Cill Dara an-ghallda, go stairiúil, freastal ar ár nGaelscoil. Níl “Bíonn deis ag cainteoirí agus láthair don Fhéile Idirnáisiúnta agus deir sé go bhfuil rudaí ag dul fud an Chúige. ach go bhfuil ‘athrú ollmhór’ deighilt ann idir daltaí na scoile foghlaimeoirí na Gaeilge í a úsáid tagtha air sin anois. nó idir theaghlaigh na scoile. Tá ag ócáidí sóisialta gach mí. Sam- “Tá cuid de na Gaelscoileanna muintir Nás na Ríogh an-fháil- plaí díobh seo ná Gaeilge le is mó sa tír lonnaithe anseo teach agus tá an Ghaeilge ag éirí Chéile (Ciorcal Comhrá atá anois,” ar sí. “Tá Gaelscoileanna níos láidre anseo mar go bhfuil bunaithe le roinnt mhaith blianta ann le dhá shruth, agus tá daoine gach duine sásta a bheith ag anois) agus oíche SULT (Oíche ar fud an phobail atá an-tugtha foghlaim le chéile.” sóisialta trí Ghaeilge do dhaoine don Ghaeilge.” I gCeatharlach, tá an scéal sna 20í & 30í).” “Nuair a eagraíodh Rith 2010, céanna amhlaidh. Sa bhliain Cosúil le Cill Dara, tá an-táb- bhí an-chuid daoine ó Chill Dara 2008, ceapadh Emma Whitmore hacht ag baint leis an páirteach ann agus iad mar chuid mar Oifigeach na Gaeilge ar an nGaeloideachas i gcur chun cinn lárnach den imeacht. Faoi láthair eagraíocht Glór Cheatharlach. na Gaeilge i gCeatharlach. táimid ag pleanáil d’Ard-Fheis Oibríonn Glór Cheatharlach go “Nuair a bunaíodh na Naíon- Chonradh na Gaeilge a bheidh ar crua ar son na Gaeilge ar fud an raí, an Ghaelscoil agus an Gael- BCL (Dlí agus Gaeilge) siúl i 2011. Tá campaí samhraidh chontae. Deir Emma go bhfuil choláiste, cuireadh tús le athnu- á reáchtáil thart ar an gcontae clár gnóthach d’imeachtaí achan na Gaeilge i gCeatharlach,” ar fáil i nDámh an Dlí, Coláiste na hOllscoile Corcaigh freisin, le cúrsa Gaeltachta 3 Samhraidh ar siúl acu faoi láthair ar sí. Tá suirbhé ar bun ag Glór seachtaine ar siúl sa scoil ó 9-6 i gCeatharlach. Cheatharlach faoi láthair chun gach lá.” “Is am an-ghnóthach é an meon mhuintir Cheatharlach i Uimhir CAO: CK304 Tá pleanáil ar siúl faoi láthair samhradh, go háirithe mí Iúil. leith na Gaeilge a mheas. Rin- ag Conradh na Gaeilge chun Beidh Coláiste Samhraidh 2010 neadh suirbhé 25 bliana ó shin Céim 4 Bhliain le bliain amháin taithí oibre sa 3ú Bhliain. straitéis Ghaeilge do Chontae ag tosú ar an gcéad lá de mhí Iúil. faoin nGaeilge i gCeatharlach. Chill Dara a chur le chéile. Is Is deis iontach é an Clár “Beidh sé an-suimiúil com- Deis staidéar a dhéanamh ar na hábhair dlí traidisiúnta (i mBéarla plean píolótach é seo agus rogh- Samhraidh chun an teanga a paráid a dhéanamh idir torthaí naíodh Cill Dara le bheith chur chun cinn le spraoi agus an tsuirbhé sin agus an ceann agus i nGaeilge) agus ar na hábhair a bhaineann leis an teanga páirteach ann. Beidh oifigeach spórt i measc daoine óga agus nua. Tá an suirbhé á dhéanamh forbartha á cheapadh agus tá bíonn aiseolas an-dearfach ó na ar 300 teach i mbaile Cheathar- Deiseanna do chéimithe sa bhaile agus san Eoraip cruinnithe ag tarlú faoi láthair páistí agus na daltaí i gcónaí,” ar lach agus beidh na torthaí á maidir leis seo. Tá mapáil á sí. bhfoilsiú againn i rith Fhéile an Céimithe ag obair mar: dhéanamh ar an nGaeilge thart Dar le hEmma, tá meon an- Fhómhair go luath i mí -Dlíodóirí -Abhcóidí ar an gcontae ar fad. Is é Cill Dara dearfach ag daoine óga i Dheireadh Fómhair. Táim cinnte -Teangeolaí San Eoraip -Múinteoirí an chéad chontae le páirt a ghla- gCeatharlach i leith na Gaeilge. go léireoidh torthaí an suirbhé go -Léachtóirí -Oifigeach le NGOs cadh sa straitéis seo. “Tá líon mór páistí (breis is bhfuil pobal na Gaeilge i “Tá sé go hiontach, táimid go 500) ag freastal ar an nGaelscoil gCeatharlach ag neartú i gcónaí,” Agus a lán slí bheatha eile léir ag obair go dian faoi láthair.” anois agus breis is 300 dalta sa ar sí. Eolas breise: “Bhí Nás na Ríogh athraithe go Ghaelcholáiste. Mar sin tá na I measc na dtograí eile atá Seán Ó Conaill hiomlán sa daonáireamh deire- daoine seo an-dearfach faoin beartaithe ag Glór Cheatharlach Léachtóir (Dlí agus Gaeilge) anach. Tá i bhfad níos mó teanga agus tá siad bródúil as an tá Club na nDéagóirí a bhunú. Tá Gaeilge á labhairt anseo ná mar a Ghaeilge a labhairt. Tá na sluaite sé ar intinn acu freisin nasc a Dámh an Dlí bhíodh.” daoine fásta ag freastal ar ran- chruthú leis an dá Choláiste tríú Coláiste na hOllscoile Corcaigh Ach cén cúis atá leis an mbor- ganna Gaeilge (ag 5 leibhéal ó leibhéal sa chontae trí chlubanna +353 (0)21-4903811 radh tobann atá tagtha ar phobal thosaitheoirí go cruinneas) agus Gaeilge a bhunú iontu. [email protected] na Gaeilge i Nás na Ríogh? ag baint taitneamh as an teanga a “Táimid chun Cumann Ais- “Is dóigh liom go bhfuil dhá labhairt agus a chloisteáil.” teoirí Cheatharlach a bhunú san 8 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 2 NUACHT RÉIGIÚNACH

tá 10,000 acra timpeall ar an mainis- linn a thréimhse oifige. Mairfidh CONNACHT tir. tréimhse na méaraí seo ar feadh “Bhí atmaisféar cairdiúil ag baint bliana. leis an áit riamh agus thug na mná NUACHT rialta an-chabhair go deo do na mic léinn agus na múinteoirí araon thar na blianta,” a deir Dempsey. Seoladh Theálta Uí Méaraí nua ag Fhlannabhra i Cathair na dTearmann Gaillimhe agus Éanna

Sligeach Le Treasa Bhreathnach Seoltar scéalta chuig: [email protected] Le Treasa Bhreathnach MAR chomhartha ómóis don Athair Micheál Ó Flannabhra, atá chun éirí IS é Comhairleoir Fhianna Fáil as a phost ar an 16ú Iúil, tá Tearmann Michael John Crowe méara nua na Éanna Teo. chun seoladh a Gaillimhe. Is de thoradh ar aontas dhéanamh ar theálta in onóir dhó dtí an ardteistiméireacht an tseach- vótála idir a pháirtí féin, Fine Gael, inniu. Is ag a trí a chlog a chuirfear tain seo. agus Neamhspleáigh (iarbhaill den tús le himeachtaí an lae nuair a bhei- Is í Mary Dempsey príomh-oide na Pháirtí Daonlathach) an vóta a thug dh greim le n-ithe, ceol, amhráin, scoile agus is í an chéad duine í a oifig an mhéara dó. Bhuaigh sé an comhrá agus craic ar fáil do gach aon ceapadh mar phríomhoide nach vóta le 9 vóta le 6 vóta ina choinne. duine a thugann cuairt ar Thear- bean rialta í in 2001. Is é seo an chéad uair gur toghadh mann Éanna. Dúirt sí go raibh laghdú ar méara ón Bhóthar Mór. Dúirt sé go Tá fáilte roimh chách chuig an lá uimhreacha na ndaltaí le cúpla bli- mbeadh sé féin ag díriú ar chruthú speisialta úd. Is ag 5.30 a bheidh an ain anuas ach gur bhain sí an-tait- post le linn a thréimhse oifige, agus bronnadh, an beannú agus an seo- neamh go deo as na blianta a chaith dúirt sé chomh maith go n-oibreoidh ladh ag tarlú. Is é an tAire Éamon Ó sí ag múineadh ann. sé le scoileanna áitiúla chun iad a Cuív a bheidh i láthair ag 5.30 chun Tháinig na scoláirí cónaithe ó spreagadh le Sínis a thabhairt Teálta Uí Fhlannabhra a sheoladh. chomh fada ó bhaile le Meicsiceo, an isteach mar ábhar scoile. Toghadh Spáinn, an Áise, Meiriceá agus an Comhairleoir Fhine Gael Matt Lyons Ryan Tubridy ag oscailt clós spraoi na CeathrúnRua le Arianna & Julia Astráil. Cheannaigh na mná rialta don tríú huair mar mhéara Shligigh. McDonagh agus Ryan O'Neill as Ros a’ Mhíl Beinidicteacha Kylemore Abbey sa Tá sé i gceist aige díriú ar fhiontar bhliain 1920 ar chostas £45,000 agus agus ar infreastruchtúr iompair le Abair Paidir – Deireadh ré Mo Leabhairín teagaisc in Beag Kylemore Paidreoireachta Abbey

Le Treasa Bhreathnach Le Piaras Ó Raghallaigh

IS níos mó ná na scrúduithe a bhí Tá deireadh leis an múin- idir lámha ag an rang Ardteis- teoireacht i meánscoil na gcailíní ag timéireachta, Scoil Chuimsitheach Kylemore Abbey tar éis 90 bliain tea- Chiaráin, an Cheathrú Rua i mbliana. gaisc sa cheantar. Chríochnaigh Tá an leabhar “Abair Paidir - Mo deich scólaire a gcuid scrúduithe an Leabhairín Beag Paidreoireachta” tseachtain seo sa scoil agus is iad an seolta acu le tamall anuas ina bhfuil dream deireanach iad a bheas ag fáil paidreacha traidisiúnta ónar sinsir teagaisc san fhoirgneamh stairiúil den chuid is mó. Bailíodh na seo. paidreacha ó mhuintir Áras Mhic Tógadh Kylemore sa bhliain 1860 Dara ar an gCeathrú Rua agus agus tá stair iontach ag baint léi ó cuireadh machnaimh nuachumtha shin i leith. D'oscail na mná rialta sa leabhair chomh maith. Thug an scoil ann den chéad uair i 1922 do tArdeaspag Mícheál Ó Néaraí chailiní cónaithe amháin ach sa bhli- ardmholadh don rang as ucht a ain 1928 tugadh cead do chailíní ón gcuid oibre. Bronnadh cóip den gceantar freastal ar an scoil freisin. leabhairín ar dhaltaí Ardteis- Sa bhliain 2006 fógraíodh nach timéireachta 2010 agus ar mhuintir raibh an dara rogha acu ach an scoil a Áras Mhic Dara. Má tá suim agat féin dhúnadh de dheasca uimhreacha na leabhairín a cheannach beidh sé le mban rialta ag laghdú sa Mhainistir. díol fud fad Chonamara go luath, D'fhág na scoláirí cónaithe an scoil mar sin coinnígí súil amach dó i do dhá bhliain ó shin ach bhí oideachas Láithreoir an Late Late Show, Ryan Tubridy imeasc na bpáistí nuair a d'oscail sé Páirc Nua Spraoi ar an gCeathrú Rua shiopa áitiúil. á chur ar fáil do mhic léinn áitiúil go ag an deireadh seachtaine. Grianghraf: Seán Lydon GAELSCÉAL RÉIGIÚNACH 9 Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 •

Beaglaoich agus Gerry O’Beirne. chlann atá i gceist agus is é seo an LAIGHIN MUMHAIN Is iad na Corcaígh a bheidh le 18ú bliain den fhéile. Tosóidh an An feiscint oíche Dé Domhnaigh (8.30) fhéile ar an Mháirt le Seisiún NUACHT NUACHT ná na ceoltóirí Conal Ó Gráda, Geral- Chomhaltas an Chláir Thoir san Rothaíocht dine O’Callaghan, Risteárd Ó Luasa, Ostán Lakeside ag a 8 i.n. Imeachtaí Gearóid Ó Duinnín, chomh maith do pháistí a bheidh i gceist den leis an amhránaí iomráiteach Nell Ní chuid is mó. Aniar go Chróinín. Deir úinéir Óstán Ghuagán Beidh seoladh oifigiúil an Loirg Barra, Neil Ó Luasa, go mbeidh slo- Ealaíne ar siúl ar an Chéadaoin ag a 7 Ráth Chairn gairí tine le feiscint i gcaitheamh i.n. sa Bistro Wood Brothers. Is iad thráthnóna Dé Domhnaigh agus go Dé Sathairn agus Dé Domhnaigh na mbeidh tinte cnámh ar lasadh i laethanta is eachtrúla. Beidh seó Le Sophie Gahan ndeireadh na hoíche mar cheil- draíochta ar siúl le hainmhithe, mar- iúradh ar sheanfhéile na gCeilteach i gadh ceirde, seó madraí, léimneach MAR chuid de cheiliúradh 75 lár an tsamhraidh. bhuinsí agus tinte ealaíne ar an bliain Ráth Chairn beidh An Beidh cúrsaí bun os cionn tSionainn. Beidh imeachtaí ann do Rothaíocht Aniar ó Leitir Móir beagáinín in Óstán Ghuagán Barra dhaoine fásta chomh maith, na High go Ráth Chairn ar siúl amárach. an mhí seo chugainn mar go mbeidh Kings a bheidh ag cur clabhsúir ar an Seoltar scéalta chuig: Beifear ag imeacht as Leitir Seoltar scéalta chuig: lucht amharclainne ón Astráil ag cur bhféile ar an Domhnach. Deireadh [email protected] Móir ag 7.00 r.n agus táthar ag [email protected] seó beo Fawlty Towers i láthair do seachtaine oideachasúil a bheidh súil Ráth Chairn a shroicheadh chuairteoirí go mbeidh Basil, Sybil ann le stair agus béaloideas na háite idir 6.00 agus 7.00 i.n. Beidh agus Manuel ag freastal orthu. Tá le foghlaim. Tá breis sonraí le fáil ar bus ag dul siar go Leitir Móir ag dhá dhinnéar i gceist leis an dtais- www.feilebrianboru.killaloe.ie. 3 i.n inniu. peántas so atá lán le 120 duine an Imeachtaí sa Pháil Tá ar gach duine a bheidh ag ceann ag suí chun boird ar an 25 Iúil. Le Kate Fennell taisteal bheith cláraithe roimh Béal Tuinne Ní raibh a leithéid d’fhreastal ré. “Ceiliúradh atá ann ar an áiféiseach John Cleese agus a Club na dream a tháinig aniar ó Chona- agus Féile Tine chairde i bhfeidhm in Óstán Na Cnocadóírí mara i 1934 agus breis talún á Ghuagán Barra i rith na seachtaine Gaeltachta ar lorg acu,” arsa Pádraig Mac i nGuagán seo nuair a tháinig lánúin ón Róimh DÓIBH siúd nach bhfuil mórán Craith, rúnaí Chomharchu- chun pósadh in aireagal an Ghuagáin cleachtaidh acu ar a bheith ag siúl mann Ráth Chairn. “Tá thart ar agus bainis a bheith acu lena gclanna son Chiarraí i sna sléibhte agus gur mhaith leo tús 40 cláraithe leis an Turas Aniar Barra san óstán lámh leis. A mhalairt a réasúnta éasca bheith acu leis na seo, 12 ó Chonamara agus 30 ó bhíonn i gceist de ghnáth le gComórtas Cnocadóirí, beidh siúlóid fheiliú- cheantar na Mí.” le Seán Ó Loingsigh lánúineacha ón dtír seo ag imeacht nach ar siúl an Domhnach seo, 27 Beidh ceol i gclub oíche Ráth chun na Róimhe, ach níl áit níos áille Peile na nÓg Meitheamh, ar Shliabh Fhán an Chairn san oíche amárach agus BEIDH féile lár an tsamhraidh á ceil- ar domhan ná Guagán Barra i rith an Iarainn agus Cruachán Mhaigh Rath. sólaistí le fáil ann. iúradh go bríomhar i nGuagán Barra tsamhraidh mar a fuair an BEIDH foireann na mbuachaillí fé 14 Mairfidh an tsiúlóid thart ar chúig an deireadh seachtaine seo le ceol- tUachtarán Máire Mhic Giolla Íosa ó Chlub na Gaeltachta, an Daingean, huaire an chloig. Má tá síob ag teast- choirmeacha agus Féile Tine cois agus a fear céile, Máirtín, amach le ag imirt ag Féile Peile na nÓg ar son áil uait bí ag Oifigí an BSL ar Shráid locha. Tá cáil dhomhanda ar chean- linn a gcuairte ar Mhúscraí le déanaí. Chiarraí i mbliana tar éis dóibh Mhic Liam ag 10.30r.n. nó is féidir otánach / Éireannach, BreizhEire, tar álainn Ghuagán Barra, ar an comórtas an chontae a bhuachan. bualadh leis an ngrúpa ag tús na gnóthach i rith na bliana ag eagrú aireagal ar an oileán agus ar an óstán Féile náisiúnta peile do bhuachaillí siúlóide ag 11.45r.n. ag an gcarrchlós seisiún damhsa agus ceoil ón mBri- mar a mbíonn imeachtaí amhar- agus do chailíní fé 14 is ea Féile Peile trasna an bhóthair ó Lóiste Ghleann otáin i nGaillimh, i gCorcaigh agus i clainne i rith an tsamhraidh. Féile Brian na nÓg. Gach bliain glacann thart ar Molúra. Má chailleann tú an deis seo mBaile Átha Cliath. Beidh an chéad Is é an grúpa Béal Tuinne ó Chorca 30,000 buachaill agus cailín páirt sa agus má tá tú ag dul ó thuaidh le seisiún eile i mBÁC ar siúl an Aoine Dhuibhne a bheidh ar stáitse oíche Boru chomórtas ina mbíonn foirne ón 32 freastal ar Thionól na Gaeltachta i seo chugainn, 2 Iúil, i gClub an Dé Sathairn (8.30) in ollphobal le contae agus roinnt foirne ó Shasana, nGaoth Dobhair 2 - 4 Iúil, beidh Chonartha, 6 Sráid Fhearchair ar hais Óstán Ghuagán Barra, mar a Le Sophie Gahan ón Eoraip agus ó Stáit Aontaithe seans agat páirt a ghlacadh sna 9i.n. Beidh na seisiúin seo ag mbeidh an cumadóir Shaun Davey i Mheiriceá san áireamh. I mbliana, siúlóidí atá na Cnocadóirí ag eagrú leanacht ar aghaidh i rith an dteannta na gceoltóirí agus na n- BEIDH Féile Brian Boru, Cill Dalua beidh an comórtas á rith i nDoire ó 2 don fhéile sin. Gach eolas ó tsamhraidh i mBÁC. amhránaithe Rita Connolly, Éilis Ní ag tosú ar an Mháirt seo chugainn, – 4 Iúil 2010. Tá feachtas mór bail- www.cnocadoiri.com agus Is féidir páirt a ghlacadh sna Chinnéide, Lawrence Courtney, Séa- an 29ú Meitheamh go dtí an Domh- iúchán airgid ar siúl chun an www.tionol.com. seisiúin nó díreach sult a bhaint astu mus Ó Beaglaioch, Eoin Ó nach an 4ú Iúil. Ócáid bhliantúil don ar lean ar chéad leathanach eile. i gcomhluadar taitneamhach, spraíúil i measc ár gcol ceathracha Ceilteacha. Gach eolas ón suíomh Ranganna úrnua atá acu: www.breizheire.com Gaeilge i Loch Garman Imeachtaí i gClub an THÍOS i Loch Garman an Luan seo chugainn, cuirfear tús le cúrsa nua Gaeilge d’fhoghlaimeoirí ar mian leo Chonartha freastal ar ranganna gach coicís CHOMH maith leis an damhsa agus seachas gach seachtain. Reáchtáltar leis an gceol Briotánach gach mí i na ranganna san FDYS ar 7.30 i.n. gClub an Chonartha i mBÁC bíonn agus beidh an cúrsa dírithe ar fhogh- ceol Gaelach beo ann gach Satharn laimeoirí ag leibéal A2 den chúrsa ar 9.30i.n., cead isteach saor in aisce. TEG. Más spéis leat clárú don chúrsa Reáchtáltar ciorcal comhrá Ghaeilge nó tuilleadh eolais a fháil seol ríomh- na hAlban freisin gach dara Dé phost chuig [email protected] Céadaoin ar 8i.n. agus tá fáilte roimh nó glaoigh ar 087 9135271 chách. An Domhnach seo agus an Domhnach deireanach i ngach mí is féidir páirt a ghlacadh i gcluiche Beiriste trí Ghaeilge. Seisiúin cheoil Dóibh siúd gur suim leo an sacar, táthar ag taispeáint na gcluichí sa agus damhsa Chorn Domhanda ar 7.30i.n. ar an scáileán mór. Gach eolas ó www.anclub.ie. Bainigí sult as na ón mBriotáin himeachtaí go léir! An Mons. Pádraig Ó Fiannachta in éineacht le Sam Óg Mag Uidhir ar ócáid cheiliúrtha ar a 57 bliain mar shagart, i BHÍ an eagraíocht chultúrtha Bhri- dTigh Bhaile an tSagairt, An Daingean. 10 RÉIGIÚNACH GAELSCÉAL • Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010

MUMHAIN NUACHT Macallaí na Cásca le 1916 Cois Laoi

le Seán Ó Loingsigh

SHEOL Uachtarán Chonradh na Gaeilge Pádraig Mac Fhearghusa leabhar dar teideal 1916 Cois Laoi leis an údar Frainc Ó Murchadha i gcathair Chorcaí an tseachtain seo caite. Is é seo an seachtú leabhar sa tsraith Macallaí na Cásca, foilsithe ag Coiscéim, a thosnaigh mar chomóradh 90 bliain ar Éirí Amach Seoltar scéalta chuig: 1916 agus atá anois ag druidim i dtreo an 100. [email protected] Cuireadh síolta an chuntais seo le Ó Murchadha in 1966 nuair a bhí comóradh 50 bliain Éirí Amach na Cásca ar bun, tráth a d’iarr deireadh seachtaine a thabhairt iaroifigeach faisnéise in Óglaigh na chun críche. Go dtí seo, d’éirigh thar hÉireann, Florence O’Donoghue, ar barr le maidin caifé, oíche fhaisin, lucht Mhúsaem Poiblí Chorcaí tarraingt téide agus pacáil málaí. Ar mionléarscáil a chur ar fáil do 25 Meitheamh 2010, beidh ceol- shraith leachtaí a bhí ar intinn aige choirm i Scoil a’ Chuasa, maidir leis na háiteanna inar chruin- Feothanach. Beidh oíche iontach nigh complachtaí éagsúla i gContae ann le haíonna speisialta. Chorcaí ar Dhomhnach Cásca 1916. Múinteoir bunscoile sa Ghlaisín ab ea Frainc Ó Murchadha (as Co. Uachtarán Chonradh na Gaeilge Pádraig Mac Fhearghusa, an t-údar Frainc Ó Murchadha agus Leabharlannaí Fei- Luimnigh ó dhúchas), agus ba air a dhmiúcháin Sinsearach Leabharlanna Cathrach Chorcaí, Seán Ó Maoláin, ag seoladh an leabhair 1916 Cois Laoi. 168 tine sa thit an cúram an léarscáil a tharrach don laoch faisnéise O’Donoghue Florrie O’Donoghue le haghaidh Murchadha ag seoladh a leabhair i dúirt sé. bhreis i mar go raibh an t-iarmhac léinn (sna léarscáil 1916 a leagan amach in Leabharlann Bhaile an Easpaig. Is é seo an chéad leabhar staire atá 1940í) ó Choláiste Ullmhúcháin 1966, bhí Frainc réidh lena leabhar Tá mionchuntas as Gaeilge sa scríte ag Frainc Ó Murchadha, ach tá Íosagáin i mBaile Bhúirne ag obair i nótaí chun fíorachaí inlíochtaí na leabhar 1916 Cois Laoi ar bhunú na úrscéalta leis i nGaeilge agus i bhforaoisí an Músaem Chorcaí i rith an gcomplachtaí i gCorcaigh a bhrea- nÓglach i gCorcaigh, an scoilt a thar- mBéarla foilsithe ó d’éirigh sé as an tsamhraidh. cadh síos – “tá sé go léir i mo leab- la mar a thit amach go náisiúnta, mhúinteoireacht in 1988. Bhuaigh Chláir Aidiúnach i mBriogáid Uimhir a har,” a dúirt an t-iaroifigeach fais- agus na himeachtaí i gcathair agus i na drámaí raidió Cinniúint agus hAon Chorcaí ab ea Florence (Flor- néise leis, ag tagairt don eolas gcontae Chorcaí maidir leis an Éirí Ainglíocht duaiseanna i gComórtas TÁ ardú 406% tagtha ar líon na rie) O’Donoghue (Ciarraíoch ó céanna a bhí tugtha ag an staraí Amach fhéin. Liteartha an Oireachtais le blianta dtinte foraoise, portaigh agus aitinn i dhúchas) i rith Chogadh na Saoirse, míleata sa bheathaisnéis a scríobh “Chuirfeadh na horduithe ar fad a beaga anuas agus bhain sé Gradam mbliana, de réir Sheirbhís Dóiteáin agus mar oifigeach faisnéise i rith an sé ar Thomás Mac Curtáin, an cean- tháinig ó Bhaile Átha Cliath Cuimhneacháin Eilís Dillon lena agus Tarrthála Chontae an Chláir. chogaidh sin d’earcaigh sé bean a nfort a bhí i gceannas ar Bhriogáid meadhrán ar an oifigeach is fearr úrscéal Lockie and Dadge in 1996. Idir mí Eanáir agus mí an Mheithimh phós sé níos déanaí, Josephine Chorcaí in 1916. amuigh,” a dúirt Pádraig Mac “Tá seoladh leabhair cosúil le 2010 bhí breis is 201 tine den sórt sin. Marchmont Brown, iníon le hard- “Bhíos ag ceapadh gur sórt Fhearghusa agus é ag seoladh an baisteadh linbh, bheadh an baol ann Níor taifeadadh ach 36 ceann sa chonstábla de chuid an RIC i gCor- saighdiúir a bheadh ann leabhair. “Naoi gcinn d’orduithe ar nach mbeadh an leabhar riamh i tréimhse chéanna anuraidh. Chun caigh agus luathscríobhaí fostaithe (O’Donoghue), ach fear ana-chiún, fad a tháinig i gcaitheamh na measc na bhfíréan mura seolfaí é,” a déileáil leis an fhadhb seo tá tanc le hArm na Breataine. séimh a bhí ann, dea-labhartha agus tréimhse, agus samhlaigh nach fón dúirt Frainc Ó Murchadha ag seo- uisce nua de thoilleadh 9,000 lítear Nuair a bhuail Ó Murchadha le dea-bhéasach,” a dúirt Frainc Ó póca ná téacsáil a bhí i gceist,” a ladh 1916 Cois Laoi. faighte ag an tseirbhís dóiteáin sa tSionainn. Seo an dara ceann den sórt seo, ó bhí an tréimhse reoite ann léinn agus ag treisiú le cás na Bíonn go leor cúrsaí, ag áireamh cúr- lann Bhaile an tSagairt caitheadh aimsir an gheimhridh. Gaeilge. Bhí sé ina Ollamh le Gaeilge saí tríú leibhéal, teastais agus dio- béile na gcarad, mar a gcasadh Treoraí an i Má Nuad ar feadh na mblianta. plómaí, á reáchtáil ann chomh amhráin, buaileadh ceol agus Is ar an mBreatain Bheag a thug sé maith. Fear uilethréitheach is ea an aithrisíodh iliomad dánta. Oileáin Thiar Scéalta Chorca a aghaidh tar éis a oirnithe mar sha- Fiannachtach dar le gach uile dhuine Mar chomhartha ar a éifeacht mar gart ar an 21 Meitheamh 1953 mar a a tharla orm an oíche eile. imreoir caide/peile agus a shuim sa DEA-SCÉAL EILE ná go bhfuil Dhuibhne gcaith sé scathamh mar ghnáthsha- ‘Cuireann sé ardú croí orm an spórt bhí corn Sam ‘óg’ Maguidhir daoine a thugann turas ar an mBlas- Le Breandán Mac Gearailt gart pobail. Scrígh sé leabhar An oiread san agaibh a bheith liom ar an os a chomhair ar an mbord. caod Mór [nó An tOileán Thiar] ‘an- Comharsa Coimhthíoch ina bhfuil lá seo’, ar sé ina sheanmóir. sásta’ leis an mbeartas ‘treoraithe’ a cur síos ar a sheal sa Bhreatain Níor chuir sé bochtán riamh ó bheith ar fáil doibh siúd a thugann Laoch: An Bheag.Tá Breatnais ar a thoil aige dhoras, arsa Eibhlín Ní Bhros- cuaird ar an oileán. mar aon le naoi dteangacha eile. nacháin/Uí Chléirigh, ó Bhaile Móir. ‘Cósta Glas’ Gan amhras tá stair agus iontais as Tar éis dó scor ó Mhá Nuad in aois Dar leis an nDr. Pádraig Ó Domh- an ngnáth ag baint leis an mBlascaod Moinsíneoir a seasca cúig, ceapadh mar Shagart naill, chaith sé a chuid airgid ar TÁ an t-aitheantas ‘Cósta Glas’ Mór, dar le Máire Nic Cárthaigh, Paróiste é sa Daingean. mhaithe le leas an léinn agus an gnóthaithe ag Trá Bhéal Bán in bean óg ó Chorcaigh a thug cuaird Pádraig Ó Níl aon teora leis an líon leabhar phobail, ‘fear croí mhóir’, ar sé. Iarthar Duibhneach, an chéad ‘thaithneamhach’ le seisear cairde ar atá scríte aige, leabhra filíochta cuid ‘Duine lách gealgháireach lán cheann i gCiarraí, a dúirt Oifigeach an mBlascaod Mór an tseachtain seo. mhaith acu. Tá oscalán maith leab- d’fhuinneamh agus de spórt an Fian- Timpeallachta na Comhairle Contae ‘Bhíomar an-tógtha leis na treo- Fiannachta har d’údair éagsúla foilsithe aige nachtach, arsa An Dr Muiris Ó Fian- Mícheál Ó Coileáin linn an tseach- raithe a bhí ann’, ar sí. tréna chomhlacht ‘An Sagart’. nachta, ‘ach is mar fhear gnímh ar tain seo. Dar le Mícheál, bhí an- Is é Bord na nOibreacha Poiblí a AR an Luan seo caite bhí meascán Tá institúid léinn, An Díseart, son an léinn, an phobail agus na bhaint ag an scoil náisiúnta i mBaile fhostaíonn na treoraithe. den saol Gaelach, saol an léinn agus bunaithe aige sa Daingean ar an Gaeilge a cuimhneofar ar Phádraig’, an Fhirtéaraigh agus ag an bpobal an saol diagachta ar an aon láthair sa láthair mar a raibh Mná Rialta na dar leis. ‘Is duine de mhórscolairí ár aitiúil leis an iarracht a An bhfuil scéilín agat? Ba mhaith linn Daingean ag comóradh gaiscí laoich Toirbhirte ag cur fútha uair. Tá cean- linne é an Fiannachtach’, dar leis an ghnóthaighan gradam. Is cailín freastal ar gach Gaeltacht is Gaelphobal aitiúil. Bhí seacht mbliana agus gal ag An Díseart le hOllscoil an Athair Ó Luanaigh, Sagart Paróiste Gearmánach Anka Zeff, sa tír. Má tá scéilíní nó nótaí áitiúla caoga caite ag an Moinsíneoir Chroí Ró-Naofa in Connecticut An Daingin, ‘óir is léiriú ann féin é ar atá ag cur fúithi sa cheantar le agaibh, cuirigí iad chuig an seoladh rphoist seo le bhur dtoil, Pádraig Ó Fiannachta ina shagart. Mheiricea agus dá thoradh sin bíonn a éirim agus a éifeacht an slacht a blianta fada, a chéadtionscnaigh an [email protected], agus déanfaidh Chaith an Fiannachtach, gur Ó gasraí mac léinn as siúd coitianta ag chuir sé ar an aistriúchán a dhein sé iarracht.Sin í an trá ar a raibh muid ár ndícheall iad a chur i gcló. Bhaile Móir laistiar don nDaingean caitheamh tréimhsí sa Díseart i ar an mBíobla Naofa’. Ráiseanna [capall] Bhéal Bán le dó, formhór a shaoil ag scaipeadh mbun staidéir ar ábhair éagsúla. Tar éis ceiliúradh Aifrinn in Óst- déanaí. GAELSCÉAL RÉIGIÚNACH 11 Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 •

Athchúrsála Oileán Thoraigh mar amháin sa tseachtain sa gheimhreadh. ULAIDH gheall ar cé chomh maith is a d’éirigh Sa bhliain 2008, tugadh isteach ban- leis ansin. canna ‘fág anseo’ chuig an oileán, chun 40 post úr do Rinne an Ghníomhaireacht um an méid dramhaíola a bhí ag dul chuig NUACHT Chaomhnú Comhshaoil (nó an EPA) líonadh talún a laghdú. Tá na hoileá- comhdháil náisiúnta a reáchtáil le nagh anois ag athchúrsáil a gcuid gloiní gairid, ar conas cosc a chur ar agus buidéil bhaile chomh maith le Ghaoth Dobhair dhramhaíl agus córais éifeachtacha dramhaíl channaí. Úsáideann an teach acmhainní, atá á gcur i bhfeidhm ag tábhairne agus an t-óstán ar an oileán údaráis áitiúla mar pháirt den Chlár brúiteoir gloine chun a bheith ábalta a Le Treasa Bhreathnach Dobhair. Tá €600,000 Náisiúnta um Chosc ar Dhramhaíl. chuid gloiní a athchúrsáil. Ansin, d’infheistíocht i gceist i bhfoirm D’oibrigh Comhairle Chontae Dhún úsáidtear an ghloine bhriste mar TÁ sé fógartha ag an Aire Gnóthaí scaireanna tosaíochta agus an na nGall agus Comharchumann Oileán thathagú ar thionscnaimh thógála Pobail, Comhionnanais agus seans ann go mbeidh €350,000 sa Thoraigh le chéile chun feabhas a chur áitiúla. Gaeltachta, Pádraig Ó Ciardha, go bhreis ar fáil don chomhlacht ar bhainistíocht dramhaíola agus chun I measc tionscnaimh eile bhfuil cead tugtha ag an Rialtas amach anseo. Chuir an tAire Ó córais um chosc ar dhramhaíl a fhor- athchúrsála a bunaíodh in 2009, bhí d’Údarás na Gaeltachta Ciardha “fáilte roimh an mbor- bairt ar an oileán. Bailiúchán Buan do Dhramhaíl Leic- infheistíocht shuntasach a radh fostaíochta seo, ní hamháin De réir mar a deir Oifigeach um treach agus Trealamh Leictreonach (nó Seoltar scéalta chuig: dhéanamh sa chomhlacht Arán toisc gur ceantar láidir Gaeltachta Chosc ar Dhramhaíl Dhún na nGall, WEEE), is iad sin: cadhnraí, fóin shogh- [email protected] Pita Teo. Mar thoradh ar an í an chuid seo d’Iar-Thuaisceart Suzanne Tinney, d’fháiltigh muintir na luaiste, feadáin fhluaraiseacha agus infheistíocht seo beidh 40 post Dhún na nGall ach toisc gur cean- n-oileán ina hiomláine roimh an tion- cartúis phriondála. Tugtar chuig an nua á gcruthú sa chomhlacht atá tar é a chaill go leor fostaíochta scnamh agus tháinig feabhais dearfach mhórthír iad chun iad a athchúrsáil. lonnaithe i bPáirc Ghnó Ghaoth thar na blianta.” ar chúrsaí timpeallachta dá bharr. Mar Tháinig laghdú ar mheán an méid aitheantas ar cé chomh maith is a dramhaíola a bailíodh go seachtainiúil i 52 Feirm d’éirigh leo, bronnadh Duais Pobail dToraigh, ó 18.31 cileagram in 2007 síos Eirgrid atá freagrach as na feirmeacha mbailte slachtmhara, iarracht a Ghlais (‘Green Community Award’) go 9.8 cileagram in 2009. Ba í an Ghaoithe gaoithe a cheangal leis an gcóras dhéanamh bratanna gorma a fháil do orthu i mbliana. dramhaíl ghloine an chuid ba mhó den tarchuir leictreachais. thránna an cheantair, agus féile mhór Tá Toraigh suite 11 chiliméadar dramhaíl tráchtála in 2007 ag 81.5% Dúirt an comhlacht le gairid go raibh chultúrtha a reáchtáil. amach ón gcósta, le daonra de 65 ach tá laghdú ollmhór tagtha air sin beartaithe do Éire ar an mbóthar ceart chun sprioc Cuireadh coiste gníomhach ar bun teaghlach agus 8 ngnó. Go dtí an bhli- anois – síos go 1.71%. Tharla seo de 15% maidir le fuinneamh in-athnuaite ag an chruinniú ar a bhfuil suas le scór ain 2005, ní raibh aon seirbhísí ná aon bharr go n-úsáidtear an brúiteoir gloine Dhún na nGall do 2010 a bhaint amach roimh de lucht gnó an cheantair agus beidh chóras bailiúchán dramhaíola ar an don earnáil tráchtála agus as sin, an dheireadh na bliana. Tá timpeall 1,379 siad ag dul i mbun oibre láithreach ar oileán agus bhí dramhaíl á dumpáil ar úsáid a bhaintear as an ghloine bhriste roimh 2020 MW de chumhacht in-athnuaite cean- na moltaí uilig a tháinig os comhair an fud an oileáin dá bharr. sna tionscnaimh thógála ar an oileán. gailte cheana féin, dóthain chun 1.4 chruinnithe. Dúirt an tUasal Tinney gur thosaigh Dúirt an tUasal Tinney go bhfuil an Le Judy Ní Ógáin milliún teach a chumhachtú. Bhí cumann tionsclaíochta agus an tionscnamh gan aon bhainistíocht córas iomlán bailiúchán dramhaíola Ag glacadh leis go leanfaidh na tion- trádála gníomhach i nGaoth Dobhair dramhaíola, go dtí gur thosaigh agus athchúrsála atá anois ar Oileán TÁ athrú mór le theacht ar thírdhreach scnaimh ar fad ar aghaidh mar atá roinnt blianta ó shin agus ba ghnách Comharchumann Thoraí Teo. ag for- Thoraigh chomh maith le córas ar bith tuaithe Dhún na nGall san blianta beartaithe, beidh méid iomlán de leo dinnéar mór bliantúil bheith acu bairt córas baile le haghaidh in aon bhaile nó sráidbhaile eile ar an amach romhainn, le níos mó ná 50 6,567MW ceangailte ag deireadh na agus aitheantas a thabhairt do phearsa athchúrsála agus coisc ar dhramhaíl. mhórthír agus go bhfuil a bhuíochas feirm ghaoithe le tógáil ansin de réir bliana 2020. ghnó an cheantair. Is deis teacht le Chun a chinntiú gur tionscnamh a sin ag dul do phobal an oileáin a tháinig figiúirí nua. chéile an grúpa úr seo do lucht gnó an bheadh ann ina mbeadh pobal na n- le chéile chun a chinntiú gur tionsc- Tá 117 feirm ghaoithe san iomlán pharóiste uilig agus fiú ionadaithe as oileán ar fad páirteach, rinneadh ceist- namh rathúil a bheadh sa tionscnamh tógtha cheana féin ar fud na tíre, ach tá taobh amuigh agus tá dóchas sa chean- neoir dátheangach a fhorbairt. Bhailigh seo. an líon sin le hardú go 361 i gceann Gaoth Dobhair le tar go n-éireoidh go maith leis na an ceistneoir eolas agus dearcaí na n- I measc tionscnaimh eile a ndear- deich mbliana agus an Rialtas ag sroic- pleananna uilig atá acu. oileánach ar cén bealach gur cheap siad nadh sárthaispeántas díobh ag an headh spriocanna nua an Aontais Eor- brú chun tosaigh go bhforbródh an clár agus cén chaoi gcomhdháil chéanna bhí: aerfort paigh a chuireann iachall orainn 40% réigiúnach, ospidéil, tógáil, dár riachtanais leictreachais a ag coiste úr feirmeacha, ollscoil, eagraíochtaí tháirgeadh ó fhoinsí in-athnuaite pobail, tithe tábhairne agus scoileanna. roimh an bhliain 2020. Le hEoin Mac Garvey Mar sin féin, tá Comhairleoir Contae amháin ag iarraidh go gcinnteofar go CUIREADH grúpa de lucht gnó agus mbainfidh na pobail áitiúla amuigh turasóireachta ar bun i nGaoth Dobhair Ceiliúradh ar ansin leas agus tairbhe iomlán as tógáil ag deireadh na seachtaine le hiarracht a na bhfeirmeacha gaoithe. dhéanamh an ceantar a chur chun Sheán Nugent Tháinig an ráiteas ó Chomhairleoir tosaigh agus a fhorbairt níos mó. Shinn Féin, Pádraig Mac Lochlainn, tar Bhí thar dhá scór de lucht gnó an le hAnton Mac Cába éis don tuairisc nua a thaispeáint go cheantair i láthair ag an chéad chruin- bhfuil sé beartaithe 52 struchtúr nua a niú, áit ar toghadh coiste agus a ndear- BEIDH ceiliúradh ar an fhidléir mhór, thógáil i gContae Dhún na nGall sna nadh plé ar na rudaí is féidir a Seán Nugent, ar an Eadarnaidh i deich mbliana amach romhainn, chun dhéanamh sa cheantar ó thaobh bhFear Manach anocht. Beidh sear- go gcomhlíonfaidh Éire rialacha an turasóireachta, fostaíochta agus cúrsaí manas ag an uaigh in aice le teach an Aontais Eorpaigh i leith fuinneamh in- gnó. Bhí plé chomh maith ar an chean- phobail ar 8.15 tráthnóna, ansin ceol athnuaite. tar a bheith coinnithe glan agus ag éirí sa Glendarragh Valley Inn ó 9.30 ar Dúirt an Comhairleoir Mac as seo socraíodh lá mór glantacháin sa aghaidh. I measc na gceoltóirí, beidh Lochlainn go bhfuil Dún na nGall i pharóiste ar an Mháirt seo chugainn. na fidléirí Gerry O’Connor as Dún gceantar idéalach do thógáil Is é ceann de na mórphleananna ná Dealgan agus Terry Smith as an Chab- feirmeacha gaoithe agus nár mhór go suíomh idirlín dátheangach a chur ar hán, chomh maith le neart ceoltóirí as mbeadh na pobail páirteach sna tograí bun – www.discovergweedore.ie – agus Marie Therese Ní Ghallchoir, Maighréad Uí Anluain agus Gráinne Nic Gei- Tír Eoghain agus Fear Manach. agus go mbainfeadh siad tairbhe astu. tá an obair tosaithe air seo cheana féin. digh i Rann na Feirste do 'Who wants to be a Thousandaire'. (PIC: EOIN MC GARVEY) Chaith Sean Nugent bunús a shaoil Beidh na struchtúir chonspóideacha Is suíomh é ar a mbeidh eolas fán ar an Leac i bhFear Manach. Chum sé á leathadh amach ar fud na tíre go mí- cheantar, fá chúrsaí gnó agus go mbainfeadh gach duine tairbhe as. ar a laghad 35 fonn. Sheinn sé leis na chothrom, leis an gcuid is mó acu le turasóireachta, fá stair áitiúil agus fá go Toraigh chun Tar éis an t-eolas ar fad a bheith blianta leis an bhanna mór céilí ‘The bheith tógtha ar chóstaí an Iarthair leor rudaí eile a bhaineann leis an bailithe, cumadh plean oibre, chun Pride of Erin’. Aithníodh é seo mar agus an Deiscirt. cheantar. Tá sé i gceist go mbeadh sé tosaigh i leith pobail saor ó dhramhaíl a fhorbairt, cheann de na bannaí ab fhearr dá Beidh 66 feirm ghaoithe ar a laghad ina áis eolais do thurasóirí agus ina áis bunaithe ar mhianta na n-oileánach. shórt. Ba mhac deirféar é Nugent le tógtha i gContae Chiarraí faoi bholscaireachta chomh maith don Athchúrsála Thosaigh an Comharchumann agus ceoltóir cáiliúil Thír Eoghain, Felix dheireadh na bliana 2020, le 52 i gCon- cheantar agus do lucht gnó. an Chomhairle Chontae ar chóras bail- Kearney. Bhí Nugent ar an dream beag tae Dhún na nGall agus 46 i gContae Rinneadh plé chomh maith ar go iúchán dramhaíola baile ar bhonn tri- a choinnigh an ceol traidisiúnta beo Chorcaí. Tá feirm ghaoithe amháin le leor rudaí eile a thiocfadh cuidiú leis an Le Judy Ní Ógáin alach ag an tús. Bhí fáil ag na hoileá- sna 1940idí agus sna 1950idí. Rinne sé tógáil sa Chabhán, i Longfort agus san cheantar agus i measc na bpleananna naigh ar fad ar an tseirbhís bhailiúcháin an ceol a theagasc do chuid mhór Iarmhí, cé nach bhfuil aon cheann atá beartaithe don bhliain seo AG comhdháil ar conas gur féidir le seo agus bhain formhór na n-oileánach ceoltóirí óga. beartaithe do Cheatharlach ná Cill chugainn tá oifig fáilte de chuid Fáilte pobail a gcuid dramhaíola a laghdú, úsáid aisti. Rinneadh an dramhaíl a Tá tuilleadh eolais faoin cheiliúradh Dara. Éireann a lonnú sa pharóiste, bheith rinneadh sárthaispeántas de Bhain- iompar go dtí an mhórthír faoi dhó sa ar fáil ach scairt a chur ar Catherine Is é an t-oibritheoir greille náisiúnta páirteach i gcomórtas náisiúnta na istíocht Dramhaíola agus Córas tseachtain sa samhradh agus uair McLaughlin ar 00 44 7933 465101. 12 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 3 TUAIRIMÍ Péas nua, seanfhadhb

aon phóilíní amach chucu. Dhá uair an chloig níos moille, ní An PSNI, an bhfuil siad ag dul sa treo ceart? raibh aon aird ag na péas ar an CCTV agus Séamas Fox á bhualadh chun báis os a gcomhair amach. Le hEoghan Ó Néill Níl ansin ach cúpla sampla den ‘tseirbhís’ phóilíneachta i mBéal Feirste Thiar. Seachas a lochtanna agus a n-eas- Á iarsmaí de sheicteachas naimh a admháil, téann an PSNI ag an RUC le sonrú sa PSNI. lochtú gach duine eile as a míchu- Ach tá an taoide ag dul sa mas. Ttreo ceart sa PSNI agus ní Ar dtús, bhíodh siad ag maíomh seicteachas is cúis leis an nach raibh siad ag fáil tacaíocht go drogall atá ar náisiúnaithe tacú leo. leor ón phobal. Tá náisiúnaithe in amhras faoi na Bréagnaíodh sin i gcás Harry Hol- péas cionn is go bhfuil an PSNI ar na land, i gcás Frank McGreevy agus in póilíní is mí-éifeachtaí ar domhan. go leor cásanna eile. In Iarthar Bhéal Feirste, roinnt Ansin thosaigh siad ag tabhairt le seachtainí ó shin, tháinig na péas ar fios nach raibh acmhainní go leor scaifte déagóirí a bhí ag ól i lár an lae acu chun plé leis na coirpigh. ghil ar shráid i Léana an Dúin: liú- In ainm Croim, tá breis agus dramáin a bhí ag déanamh 10,000 fear is bean faoi éide PSNI sa teircheantair (no-go area) den tsráid Tuaisceart! sin do phobal na háite. Níl ach milliún go leith duine ina nuair a thug siad lucht teilifíse thart bheith leagtha ag spraoithiománaí. Fágadh é ag clann Thomas Devlin Seachas an dlí a chur i bhfeidhm gcónaí ann. ar Pháirc na bhFál chun péas a Ó bunaíodh an stát ó thuaidh, ní cath i ndiaidh catha a chur chun go agus faoiseamh a thabhairt do I Nua-Eabhrac, níl ach 37,000 thaifeadadh ag sciobadh buidéil raibh péasfhórsa éifeachtach riamh gcuirfeadh an PPS an dlí ar na mar- phobal na háite, thosaigh na péas ag oifigeach ag an NYPD, fórsa a bheorach ó stócaigh ólta. Ach ar ann. fóirí a sháigh a mac chun báis. craoladh ceoil ó challaire ar dhíon an phléann, ar ghnáth-lá, le 12 milliún imeacht na gceamaraí, ghéill siad an Mílíste a bhí san RUC. B’éigean do chlann Harry Holland jíp. Ceol den saghas a bhíonn le duine. pháirc do na bithiúnaigh arís. Rinne sciar den phobal an chuid feachtas na mblianta a chur chun go cloisteáil ó veain díolta uachtar Ní hé easpa péas an fhadhb sa Agus fiú amháin na péas is eile den phobal a choinneáil faoi gcuirfí an dlí i gceart ar na daoine a reoite. Dar leis an PSNI, bhí siad ag Tuaisceart. Ná easpa tacaíochta ón bománta, tuigeann siad gur chois. mharaigh Harry. Agus go fiú ina dhi- iarraidh na liúdramáin a shuaimh- phobal. Is iad an PSNI féin an fhad- mórcheist in iarthar na cathrach an Tá an PSNI ag iarraidh péasfhórsa aidh sin ar fad, ní bhfuair siad a niú! hb. Meon an PSNI go háirithe. spraoithiomáint. a chruthú a dhéanfar a mheas de réir sásamh mar gheall ar mhí-éifeacht Trí seachtaine roimhe sin, Níl meas ag an PSNI ar phobal Seachas coinneáil leis an troid ina chritéir na póilíneachta seachas de an DPP. batráladh Séamas Fox chun báis Iarthar Bhéal Feirste. Léiríonn siad gcoinne, shocraigh an PSNI ar na réir a fhrith-náisiúnachais. I gcean- Tá obair mhaith déanta ar cheist taobh amuigh de bheairic an PSNI ag an easpa measa sin ar bhonn laethúil mallaibh fáil réidh leis an aon aonad tair náisiúnacha, tá ag teip orthu go na póilíneachta ó thuaidh. Agus é sin Woodbourne. nuair a dhiúltaíonn siad bodaigh speisialta a bhí bunaithe acu chun dtí seo. Agus tá ag teip ar na hinsti- canta os ard. Cúpla uair an chloig roimh bhás bheorach a ghlanadh amach as Páirc díriú ar spraoithiománaithe. tiúidí eile. Ach níl leathoiread cainte ar Shéamais, scairt duine ón Dunville i gceartlár cheantar na Is mór idir tosaíochtaí an PSNI Feadh na dtrioblóidí, bhí an DPP chomh tubaisteach is atá teipeanna chomharsanacht ar na péas agus bhFál. agus na tosaíochtaí a bhíonn ag (an PPS mar atá anois ann) ag cur an PSNI sna ceantair náisiúnacha rinne gearán faoi bhaicle achrannach Nuair nach mbacann siad go fiú le muintir Iarthar Bhéal Feirste. Poblachtaithe go príosún gan agus faoin dóigh a bhfuil sé sin ag de dhéagóirí a bhí i ndiaidh tine a ráitis a thógáil ó fhinnéithe súl agus Tá siad sin ag lorg péasfhórsa a fianaise gan bhuairt. tochailt faoin dul chun cinn lasadh faoi chóngar na beairice. iad ag láthair choire in iarthar na chinnteoidh go dtiocfadh leo na Anois nuair is gá dóibh feidhmiú polaitiúil. Bhreathnaigh na péas ar na stó- cathrach. sráideanna a shiúl gan scriúire a de réir na gairmiúlachta agus na Tá obair mhór roimh David Ford caigh ar an CCTV ach níor cuireadh Léirigh siad é go foirfe le déanaí bheith sáite sa chloigeann acu nó a fianaise, tá ag cliseadh orthu. agus an Aireacht Dlí is Cirt.

AR NA BLAGANNA

Cín Lae Uí Reachtair An Codú: Damhsa ag Lúnasa (agus chineál eile de Chríostaí sgaradh mór na h- “Tá seoid tuairimíochta i nGaelscéal na Iúl!) mé. Tógadh mé mar dhuine Eaglais, an dealachadh, Gaeltacht21: Gaeilge go Luath??? seachtaine seo….D'fhéadfaí suí síos leis “Beidh Emma O Sullivan ag reáchtáil a bheadh meas aige do a bha an sgeulachd air a “Tá suíomh facebook ag Houses of the an gcineál tuairimíochta seo agus dhá Campa Damhsa ar an Sean Nós do thuairimí daoine eile, gan reic rinn ach tha na sgeulach- Oireachtas (Béarla) agus baintear úsáid lochtanna a aimsiú i mbeagnach gach pháistí an Samhraidh seo i Áras na dochar a dhéanamh do dhaoine eile dan pearsanta, inntinneach agus as an leathanach sin le preas ráitaisí a líne de, go háirithe ina iarrachtaí nGael, Gaillimh… Tosaíonn an chéad- agus maitheas a dhéanamh. Ach tá rud cumhachdach mar a tha iad, a’ dol san fhogairt.… Bíonn ráiteas i gcónaí i suaracha frith-Sheimíteachas a chur in campa ar an 6ú lá Iúil agus an dara amháin a bhfuil gráin agus fearg agam rathad. Tha iomadach cuspair a seo – mBéarla ann ach thuas ar bharr tá aghaidh na cabhrach daonnúil agus clú cheann ar an 3ú lá Lunasa. Tá costas do dó, agus is é sin ná institiúid na an Gort, dúsgadh creideimh, armail- cnaipe "Gaeilge"ann. Brúaim an cnaipe na ngníomhaíoch a mhilleadh…N'f- €60.00 ar an gCampa don phaiste.” hEaglais Caitlicí…..” teachd… ’S mar sin chan ann airson sin lá le dóchas ach cad a bhfaighim? headar cé acu is measa? Mo dhuine as http://smaointefanacha.blogspot.com/ http://dialannscott.blogspot.com/ sgeulachd na h-Eaglais bu choir “Tá an leagan Gaeilge de shuíomh ucht a scríobh nó mo dhuine eile atá i dhuibh am ball-coise a sheachnadh gréasáin an Oireachtais á réiteach agus gceannas an nuachtáin as ag ligean an Dialann Scott: An Chúis go bhFuil Whitehall 1212: Roghainn na agus ur slighe a dhéanamh gu beidh sé ar fáil go luath.” bhréag a chur i gcló.” Gráin Agam don gCaitliceachas Daoine – Ball-Coise Neo Drama roghainn nan daoine.” http://gaeltacht21.blogspot.com/http:// http://tadenc.blogspot.com/ “Ní Caitliceach, Protastúnach ná aon “’S ann mu dheidhinn eachdraidh http://whitehall1212.blogspot.com igaeilge.wordpress.com/ GAELSCÉAL TUAIRIMÍ 13 Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 • “Deirtear nach bhfuil fear ina fhear nó go bhfaigheann a athair bás”

muid in ann seasamh suas ar ár cineáltas dom. moladh. bhíodh againn le chéile. gcosa féin. Nuair a chuala mé clár ar Raidió na Blianta ó shin is iomaí clár ar RnaG Ba gaol an-mhaith a bhí ann, Cén uair a dtagann ciall agus Gaeltachta an tseachtain seo caite do inár thóg mé páirt ann le Máirtín bhuel domsa ar aon nós, mar go taithí? Cén tráth inár saol a gceapann Mháirtín Jamesie Ó Flatharta an Jamesie, mar láithreoir nó mar raibh mise ag obair le réalt. muid go bhfuil fios againn ar gach craoltóir tháinig tocht i mo chroí le léiritheoir. I gcónaí bhí sé iontach ag Ach an rud faoi, ní raibh aon Le Bernie Ní Fhlatharta uile shórt? Deirtear nach bhfuil fear huaigneas. Tá mé cinnte go raibh an- obair leis, ar an aer beo nó ag ghaisce ag baint le Máirtín. Bhí sé ina fhear nó go bhfaigheann a athair uaigneas air féin nuair a thuig sé an réiteach mír éigin. Bhí ré iontach ann gróiúil i gcónaí, cineálta, tuiscineach bás. meas a bhí air mar dhuine agus mar ag obair le Máirtín Jamesie agus le agus ní bheidh a leithéid arís ann. D’éirigh dhá eagarthóir as a bpoist chraoltóir ach nuair a chuala mise Máirtín Mac Donnchadha. A Mháirtín, ó mo chroí mo mhíle Á ré nua tagtha. Tá na i mo linn-sa agus d’airigh mé uaim daoine ag caint faoi agus é féin ag Bhí Jamesie chomh nádúrtha ar an buíochas as ucht an méid gáire a daoine a mhúin mo iad ar dtús ach tháinig liom. Agus caint, chuaigh mé siar ar bhóithrín aer. Rinne mise dearmad go minic, rinne muid le chéile ar an aer. Cá ghairm domsa ag éirí as a chaill mé comhghleacaithe freisin na smaointe. rómhinic, gur ar an aer a bhí muid bhfuil an chraic imithe? Tá an saol bpoist - tá mise agus mo tré bhás agus iad ag éirí as a bpost, Go minic, rómhinic, ní insíonn agus nach ag caint eadrainn féin a imithe i bhfad ródháiríre, rófhásta chomhghleacaithe anois daoine a raibh ómós agam dóibh, a muid do dhaoine an tionchar a bhí bhí muid agus is iomaí uair a chuir suas agus níl mise ná tusa réidh fós inT ainm a bheith fásta suas agus thug misneach domsa, a thaispeáin acu orainn. Ní thugann muid mé mo chois ann leis an ealaín a don dáiríreacht sin. Na bózós seo ag tarraingt as a chéile

mo chuid páistí nó a gcuid cairde atá ina gcónaí sa Phríomhchathair riamh ag caitheamh anuas ar aon dream lasmuigh de Bhaile Átha Cliath. Níl a leithéid de choimhlint Le Conall Ó Móráin ‘shóisialta’ sa tír a thuilleadh. Is cuimhin liom gur mar sin a bhí sé nuair a bhí mise óg mar cheap muidne, mar pháistí óga, go raibh Á fíordhrogall orm oiread muid i bhfad níos galánta ná daoine is focal amháin a scríobh lasmuigh de Bhaile Átha Cliath nach faoi Enda Kenny agus a raibh siopaí móra, ollmhargaí nó chomhghleacaithe, pictiúrlanna béal lena dtithe. Ach dream a cheapann go ansin tháinig fás ar an eacna- mbeidhT siad i gceannas ar an tír seo maíocht, thóg muid bóithre cearta go luath, ach tríd an gcolún seo tá agus aerfoirt réigiúnacha ar fud na seans agam ‘labhairt’ leo agus tuair- tíre, tá fón póca ag gach diabhal sa imí an lucht gnó a sheoladh ina tír agus ar ndóigh tá an t-idirlíon ar dtreo. A chairde, tá lucht gnó, an fáil ag cách. Is féidir le col dream a dhíolann cáin chun sibhse a ceathracha teagmháil dhíreach a choimeád i ngnó, ar mire le fearg. dhéanamh le chéile idir Maigh Eo Ní ghlacfaidh mé taobh idir an agus Moscó nó Port Láirge agus bheirt a bhí ag lorg ceannaireachta Peru. Tá na Tescos agus Dunnes ar Fhine Gael mar is cuma liom. Ní céanna againn. Tá staidiamaí colúnaí polaitíochta mé. Ach caith- breátha sna ceithre harda. Tá sé níos fidh mé a rá go gcuireann sé fíor- éasca agus níos tapúla taisteal ó eagla orm, agus ar dhaoine eile i Ghaillimh go Baile Átha Cliath ná gcúrsaí gnó gur labhair mé leo faoin mar atá sé an Life a thrasnú sa trácht scéal, go mbeadh ceachtar acu in oíche fhliuch Shamhna. Tá an tír ann aon chumhacht a bheith acu mo snaidhmthe le chéile go docht. shaol nó saol mo pháistí a threorú. Níl mothú in aon chor sa tír, gur Thaispeáin an dá thaobh cé thug mise faoi deara ar aon nós, go chomh mí-ábalta agus atá siad. Bru- bhfuil aon deighilt d’aon sórt idir ton ag cur i gcoinne Kenny ar an lá cathair agus tuath, iarthar nó oirt- céanna go raibh vóta acu i gcoinne hear. An t-aon deighilt atá ann ná an an Taoisigh, Cowen. Bhí sé sin deighilt idir tuiscint agus iompar na amaideach go leor ach nuair a tho- ngnáthdhaoine agus na daoine ar a saigh muintir Kenny ag maíomh gur dtugtar ár rialtóirí. Fhine Gael, Alan Dukes, ag bailiú aige, mar tugadh breis agus an scéal. Agus seo ar bharr na fírice cath idir muintir na tuaithe agus Tá eagla orm go bhfuil rian de €150,000 mar stiúrthóir ar bhanc atá €150,000 eile dó le go bhfreagródh go bhfuil na polaiteoirí a bhí i muintir an bhaile mhóir a bhí i gceist theach na ngealt i dTeach Laighean bancbhriste agus ag tuilleamh sé an fón dá mbeadh ceisteanna ag gcumhacht nuair a loiteadh eacna- d’imigh m’fhearg thar fóir. Dúirt mar pé rud atá san uisce ann, drugaí €100,000 eile mar phinsean; níl pin- an Rialtóir nua air go ceann trí mhí; maíocht na tíre fós i gcumhacht. Tá duine de chúntóirí Kenny, ag síocóiseacha b’fhéidir, níl mórán de gin rua faighte den airgead a tá breis agus €2 mhilliún ar iarraidh an freasúra chomh bocht agus buaicphointe an fheachtais cheangal idir an domhan ina maire- cuireadh amú in FÁS; níl duine de áit éigin idir an HSE agus an ceard- chomh neamhinniúil nach atoghchánaíochta, gur cosúil an ann mise agus an ceann ina maire- na baincéirí a chosain na mílte mil- chumann SIPTU agus ceannasaí an ndéanann siad ach troid ina measc ‘comórtas’ eatarthu le babhta den ann daoine cosúil le Kenny agus liún Euro orainn ós comhair cúirte; cheardchumainn a rá gur féin agus gan é a bheith mar ábal- chraobh uile Éireann, Maigh Eo ag Bruton. tá an tIar-Rialtóir Airgeadais, Patrick comhcheilg sna meáin atá ann agus tacht acu an ruaig a chur as an Dáil imirt i gcoinne Bhaile Átha Cliath. Agus na bózós (teanga bheo í an Neary, ag bailiú pinsin bunaithe ar nach bhfuair siad riamh aon airgead ar an dá pháirtí lena mbaineann an Níl ann ach cluiche dar leo. Cluiche? Ghaeilge!) seo ag tarraingt as a an €285,000 de thuarastal a bhí aige dá shórt ar chor ar bith. tsástacht is ísle riamh de réir na A leithéid de ráiméis. chéile, tá Ivor Callely fós sa Seanad in éineacht leis an €630,000 a Tá an liosta rófhada agus an t-alt bpobalbhreitheanna. Cén aois ina gcónaíonn na daoine agus níl pingin dár €81,000 le tugadh dó chun a phost a fhágáil seo róghearr chun bheith níos cuim- Ba é Nero a sheinn an veidhlín seo? Ní dóigh liom gur chuala mé feiceáil againn; tá iarcheannaire agus, ar ndóigh, níl a dhóthain ansin sithí ach is dóigh liom go dtuigimid agus an Róimh ar lasrach. GAELSCÉAL 14 • TUAIRIMÍ Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010

Gaelscéal An Chuasnóg, Baile Ard Eagarfhocal An Spidéal, Co. na Gaillimhe An Ghaeilge ‘éigeantach’

S í an Ghaeilge éigeantach an cheist is tach don Ardteist, beidh brú ar dhaoine óga dochar don nasc idir an Ghaeilge agus Éire. Tá bhfuil vótaí sa seasamh seo. conspóidí dá bhfuil ann maidir leis an ábhar “níos úsáidí” a dhéanamh is an Ghaeilge an Ghaeilge, bíodh is nach bhfuil sí á labhairt go Ná déanaimis dearmad áfach, go leor acu Ghaeilge, leoga is ceann de na ceisteanna a chur i leataobh. Agus í éigeantach mar atá faoi forleathan faraor, ina bunchloch den Stát Éire- siúd atá ag iarraidh deireadh a chur leis an is conspóidí i saol polaitíochta na hÉire- láthair, tá an riail chéanna i bhfeidhm do gach annach. Má bhaintear an bhunchloch sin ar Ghaeilge mar ábhar éigeantach don Ardteist ann í. Tá sí anois ar ais i mbéal an phobail duine is níl an t-iomaíochas sin ann. shiúl, déanfar dochar do bhuanseasmhachas an inniu, beidh siad ag iarraidh deireadh a chur leis arís,I a bhuíoch d’Fhine Gael is do Pháirtí an Ó thuaidh, ní féidir le gach duine ar mhaith Stáit féin. an Ghaeilge mar ábhar éigeantach don Teastas Lucht Oibre. leo staidéar a dhéanamh ar an Ghaeilge sin a B’fhéidir leis an Ghaeilge maireachtáil mar Sóisearach amárach is deireadh a chur léi mar Cé go raibh deacrachtaí ag Fine Gael ar na dhéanamh de bhrí go bhfuil socruithe le theanga a bhaineann le fíor-mhionlach againn ábhar sna bunscoileanna, go dtí an pointe nach mallaibh, tá gach cuma ar an scéal go ndéanfar déanamh acu. agus a bheadh i seilbh fíor-bheagán againn gan bhfuil sí ar fáil mar rogha fiú. Tá na an chéad rialtas eile sa Phoblacht as an dá Sin an fíor-éigeantas. Gaeilge éigeantach ach tá gach seans go mbeadh Gaelscoileanna faoi ionsaí ag na heilimintí seo pháirtí seo. Uime sin, is cosúil go gcuirfidh an Caithfear a chinntiú go bhfuil go leor múin- an tIrish language i mbaol. Tús próisis a bheadh cheana agus iad ag éileamh nach mbeadh chéad rialtas eile deireadh leis an Ghaeilge teoirí ann leis an Ghaeilge a theagasc is chun a ann, scaradh iomlán idir cultúr dúchasach na Gaelscolaíocht ar fáil saor in aisce. Beidh TG4, ‘éigeantach’ don Ardteistiméireacht. bheith ag teagasc trí Ghaeilge amach anseo; ba tíre seo is an Ghaeilge. Is é an Béarla a bheas mar Raidió na Gaeilge, stádas dlíthiúil is bun- Is féidir leis an Ghaeilge maireachtáil gan í a chóir an chinnteacht seo a dhaingniú trí reach- ‘Irish Language’ mar thoradh air sa deireadh. reachtúil na Gaeilge, cearta teanga agus eile i bheith éigeantach don Ardteist ach ná bíodh taíocht, ach bheadh sé sin thar a bheith deacair Ba í an Ghaeilge ‘teanga na hAlban’ tráth dá mbaol ina dhiaidh sin. aon amhras faoi, ba bhuille uafásach don gan an Ghaeilge éigeantach. raibh, inniu áfach is é Béarla na hAlban ina Scots Tar éis sin, ár gcluichí, ár gceol, ár ndamhsaí Ghaeilge is do chultúr dúchasach na tíre seo an Deirtear linn i gcónaí ‘compulsion has failed,’ is teanga na hAlban, tá an Ghaeilge imeallaithe is ár logainmneacha. gníomh sin. ach is é lom na fírinne go bhfuil líon na ndaoine ar gach bealach. Ná smaoinímis ar feadh soicind go maolófar B’ionann é agus deireadh a chur le hathb- a bhfuil Gaeilge acu ó dheas ag ardú de réir na Ba chóir don Stát cultúr an Stáit a chosaint, feachtasaíocht is colúnaíocht mhí-bheacht i heochan na Gaeilge ó thaobh an Stáit de. Má ndaonáireamh. Is é lom na fírinne go bhfuil sin an fáth ar bunaíodh é sa chéad dul síos, is mó gcoinne na Gaeilge as í a bheith ‘roghnach’ don dhéantar sin, beidh tionchar aige seo ar chúrsaí Gaeilge beagnach líofa ag na céadta míle in Stát ná geilleagar, d’ainneoin rud ar bith a Ardteist. A mhalairt a bheadh fíor. Gaeilge amach anseo ar gach leibhéal. Éirinn mar gheall ar an chóras oideachais, is é an mhaítear. Tá an ceart ar fad ag Conradh na Gaeilge is ag Ba chóir do náisiún ar bith a chultúr féin a dúshlán ná iad a chur ag labhairt Gaeilge go Cibé rud atá taobh thiar de sheasamh Fhine eagraíochtaí Gaeilge eile seasamh láidir a ghla- chosaint ó iomaíochas. Mura bhfuil cothromas laethúil. Gael ar an Ghaeilge mar ábhar éigeantach don cadh i gcoinne na seifte seo. ann tríd an Ghaeilge a bheith ina hábhar éigean- Má chuirtear an gníomh seo i gcrích, déanfar Ardteist, is cinnte go bhfuil siad den tuairim go Ná géillimis, troidimis.

LITREACHA chuig an Eagarthóir Cuirtear litreacha chuig [email protected]. Iarrtar oraibh a bheith chomh gonta agus is féidir.

ach Thiar agus fiú amháin laistigh a bpolasaí baoth ná an pobal mór bhfuil fís 1916 cóirúil anois? Tabhair Iontas agus de stáit Iosrael féin. Le tamall anuas Arabach atá ina dtimpeall a aire do do phost mhaith a Pháidí! tá na h-údaráis ansin ar a míle thiomáint chun ceannairce agus Tá aisling Séamus Uí Conghaile Cad a dícheall ag iarraidh a bhforlámhas a réabhlóide. Nuair a tharlaíonn sé tréigthe le fada ag páirtí an lucht díomá dhaingniú go mí-dhleathach ar sin, beidh bá agus tacaíocht Oibre agus gan ach tarcaisne agus thailte agus ar phobail Arabacha trí idirnáisiúnta i bhfad níos láidre ag gangaid dá chuimhne acu. deir A Eagarthóir, a chara, bhealaí nach bhfuil cóir, ceart ná an mhuintir Arabach ó thíortha Léiríonn alt Uí Lionáird, thar aon Chuir sé iontas agus díomá orm gur daonlathach. Seo samplaí de chuid daonlathacha an domhain ná mar a rud eile, go bhfuil spiorad ailt 31 mheas tú gurbh fhiú an t-alt claonta den scéimeadóireacht a chonaic bheidh ag muintir Iosrael. Agus a beo, folláin taobh istigh an dorais. úd dar teideal ‘Is beag cara atá ag mise atá ar bhun ag muintir Iosrael i chonách sin orthu! Faraor nach árdaíonn sé cad chuige sibhse? muintir Iosrael na laethanta seo. láthair na h-uaire:- Beir beannacht, gur úsáid Fianna Fáil/ IBEC agus na ‘Táim-se ina measc’ a fhoilsiú in 1.Bailte nua Iúdacha á dtógáil go Brian Mac Aongusa, Glasaigh airgead an phobail chun Teachtaireacht ó eagrán 18 Meitheamh. Ba léir go mí-dhleathach ar bharr cnoic os Cnoc na Rós, fiacha príobháideacha a glanadh. raibh sé scríofa ag Gael-Mheiriceá- cionn tailte Pailistíneacha agus An Charraig Dhubh Is mise, Gaelsceal.ie nach atá go mór faoi thionchar uisce len iad a sholáthar á ghoid as Co Átha Cliath Ántóin Breathnach shíolteagaisc chumhachtach na n- Abhainn na hIordáine agus á bhaint "As an 7.7 milliún Iúdach i Meiriceá nach n- ón bpobal Arabach atá ag brath ar admhaíonn go bhfuil muintir Ios- an uisce sin faoi láthair. vacsaín a d'ordaigh rael ar a seacht ndícheall ag iarraidh 2.Córas iompair poiblí, cosúil le An bhfuil fís Gael rialtas na hÉireann, a gcearta daonna a shéanadh ar an Luas s’againne, á thógáil in bpobal Arabach atá ina measc agus Iarúsalem le freastal ar na bruachb- níor úsáideadh ach ina dtimpeall. Tá paranáia ar hailte mí-dhleathacha Iúdacha sa 1916 cóirúil Feargach milliún amháin." mhuintir Iosrael go bhfuil Bhruach Thiar atá in aice na mórchuid de náisiúin daonlathacha cathrach, ach nach ndéanfaidh anois? A chara, “Agus glacaim leis gur tríd na an domhain go nimhneach ina n- freastal ar na bruachbhailte An mise an t-aon Gael feargach scoileanna a fuair siad réidh le aghaidh gan cúis ar bith leis Arabacha atá cheana féin fan na slí. A Eagarthóir, maidir le hainmniúcháin an Roinn bunús an mhilliúin sin. seachas gur Iúdaigh iad lucht cean- 3.’Ballaí Cosanta’ á dtógáil thart Ba mhaith liom tagairt a dhéanamh Forbartha Réigiúnaí(ó thuaidh) sna Is ionann é sin agus a rá nach nais na tíre. ar bhailte Arabacha, ar nós Bethle- d’alt Pháidí Uí Lionáird in eagrán na "Barr 50" ar na mallaibh? Cé go ndeachaigh siad i gcionn ar an Chaith mé seal le déanaí in Ios- hem, chun cosc a chur le saorgh- seachtaine seo. Cuireann sé síos ar bhfuil ranganna Gaeilge acu agus bpobal a mhór nó a bheag. rael agus ba rí-shoiléar dom, go h- luiseacht agus slí bheatha na cúlra Éamonn Gilmore agus an cur amach eile acu i nGaeilge níl an Cuireann sé faitíos orm, an nós áirithe ó léamh an ‘Jerusalem Post’, ndaoine atá ina gcónaí sna bailte sin “baint le heagras poblachtánach” a rud is tábhachtaí déanta acu. Níor seo vaicsíniú a chur ar fáil tríd na go bhfuil sceoin an domhain ar agus ar an mbealach seo iad a dhao- bhí aige agus a “ról” ann. Cuir síos ardaigh siad comharthaí scoileanna, agus gan triallacha mhuintir Iosrael go gcuirfidh na radh chun dífhostaíochta, diúltach atá ann agus é cómh frith- Gaeilge/dátheangacha sna 6 chon- cearta déanta orthu i dtosach. Tá cumhachtaí idirnáisiúnta iachall díomhaointis agus sa deireadh i phoblachtánach agus a bhí le léamh tae! súil agam nach dtagann ceistean- orthu, mar a tharla san Aifric Theas, dtreo an bhochtanais agus an le linn saol ailt 31, a deirtear linn, na tromchúiseacha chun tosaigh cothrom na Féinne a thabhairt don fhoiréigin. atá marbh le fada an lá. Dáithí Ó Coinn amach anseo de bharr an vaicsín chosmhuintir Arabach, ní hamháin Ní fheictear do mhuintir Iosrael An bhfuil sé coiriúil d’éinne a Dún Réibhe seo dochar a dhéanamh do na i limistéir Gaza ach freisin sa Bhru- gurb é an toradh cinnte a bheidh ar bheith ina phoblachtánach? An Ard Mhacha páistí.” GAELSCÉAL TUAIRIMÍ 15 Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 • Gnó na Gaeilge – cad é an táirge?

na faidhbe. Is gnó mór í an Ghaeilge anois. Ní modh cumarsáide faoi mar a d’fhás mise suas agus faoi mar a leanaim lena labhairt ar bhonn laethúil. Gnó! Agus sara ndeir éinne Le Páidí Ó Lionáird agaibh go bhfuilimse i measc na n- iliomad atá, de bharr go bhfuil cumas labhartha na Gaeilge agam, ag tuil- leamh mo shlí bheatha aisti, bheadh an Á gach ceantar Gaeltachta, cheart agaibh. Nílim, fostaithe ag aon go bhfios dom, ag obair le eagras ar leith áfach – bunmhaoinithe saineolaithe i bpleanáil ná a mhalairt. Braithim go huile agus teanga i láthair na huaire, go hiomlán ar mo stuaim féin chun mo iad ag réiteach pleananna chuid oibre a mhealladh ó chuid de na d’fhonnT dul i ngleic le deireadh an heagrais atá bunmhaoinithe ag an stát. domhain faoi mar is eol dúinn é agus Táim féinfhostaithe. Agus tá toradh faoi mar atá tuartha dúinn ó thaobh éigin le feiceáil ar mo chuid oibre ar shlí labhairt na Gaeilge de. Gach seachtain amháin nó eile. Maith nó olc, ar Nuacht RnaG nó Nuacht TG4 nó san measartha nó inmholta. Ar mhaithe le fhoilseachán seo bíonn scéal, tuairisc hanalach an ghnó a úsáid tuilleadh, nó fógra faoi chruinniú i gConamara nó d’fhéadfaí an focal ‘táirge’ a úsáid. I i nDún na nGall nó ó dheas agus coistí ndeireadh thiar, bíodh an “táirge” sin i deonacha ag iarraidh dul i ngleic leis an bhfoirm an cholúin seo nó clár teilifíse. ngéarchéim a léiríodh sa “Staidéar Chaitheas níos mó ama fiú ag obair le Cuimsitheach Teangeolaíochta ar dhá cheann de na ‘hEagrais Bhun- Úsáid na Gaeilge sa Ghaeltacht” ó mhaoinithe’ úd, Ógras faoi choimirce phinn Chonchúir Uí Ghiollagáin agus Chonradh na Gaeilge agus Sheosaimh Mhic Dhonnacha. Gaelscoileanna. Arís bhí ‘táirge’ le Sa staidéar úd deineadh iniúchadh ar sonrú le linn mo thréimhse leis na hea- ghnáth-úsáid laethúil na Gaeilge ins na grais sin, méadú tairgíochta fiú – i ceantracha Gaeltachta ar fud na tíre. bhfoirm líon na n-óg-eagras nó líon na Bíodh is go bhfuil corr-cheist amhrais scoileanna lán-Ghaeilge fá seach. orm féin faoi chuid de na torthaí – go Ní haon ghúrú Gaeilge mise ach háirithe i leith an chórais ghrádaithe A, nílim i mo leithscéalaí d’Fhoras na B, C a cuireadh chun cinn mar bharr ar Gaeilge ach an oiread – táim cinnte go an staidéar i gcuid de na Gaeltachtaí dtuigimse in aon chor in ainneoin go saineolas san eagraíocht ó thaobh dtiocfaidh an t-am go n-admhóidh (mo cheantar dúchais féin – mar is geal bhfuilim ag labhairt na teanga seo ó chomhlíonadh a gcuid dualgas. Tá sé “…saineolas ag na Éamon O Cuív a bhotún ollmhór an lá leis an bhfiach dubh a ghearrcach féin) rugadh mé (nó go gairid ina dhiaidh intuigthe áfach óna litir go bhfuil saineolaithe teanga atá gur shínigh sé an píosa reachtaíochta tá téagar nach beag leis an staidéar sin). Tá teanga chomh casta a húsáid “…saineolas ag na saineolaithe teanga áirithe a chuir an Foras ar bun. Sin scéal agus a bhfuil de mholtaí ann agus is aici gur léir gur do dhaoine acadúla atá ins na saineagraíochtaí agus go dtu- ins na saineagraíochtaí do lá eile ach má tá Helen Ó Murchú maith ann é. amháin atá an litir scríofa. Táim cinnte igeann siad sainriachtanais na bpobal”. agus go dtuigeann siad agus na naoi n-eagras déag dáiríre faoi Tá ceisteanna ann áfach. Ceisteanna de rud amháin, éinne ar labhair mise Má tá siad chomh maith sin, cén fáth sainriachtanais na “ghnó” na Gaeilge, taispeánaidís cean- a bhaineann le gach a bhfuil mar ábhar leo faoi, nár léigh siad níos mó ná an nach bhfuil rochtain ag na grúpaí bpobal”. Má tá siad nródaíocht agus bíodh a gcuid eile cainte na Gaeilge le ráithe anuas, chéad alt ann mar go raibh sé deonacha i nGaeltachtaí thuaidh agus táirgíochta le feiceáil agus bíodh siad maoiniú na naoi n-eagraíochta déag a dothuigthe dóibh. Daoine iad seo atá theas na tíre orthu? Cén fáth nach chomh maith sin, cén lárnach i réiteach na géarchéime seo. É fhaigheann bunmhaoiniú stáit trí chomh líofa i labhairt na Gaeilge agus bhfuil na heagrais seo á gcur féin sa fáth nach bhfuil sin nó b’fhéidir gur chóir an córas grá- sparántas Fhoras na Gaeilge. Cá bhfuil atáim féin. Dá bharr caithfidh mé iar- bhearna bhaoil agus ag freastal ar rochtain ag na grúpaí daithe A, B nó C a chur le críochnúlacht a ról i réiteach na bpleananna racht a dhéanamh tátal a bhaint as a riachtanais na bpobal seo ar bhonn dheonacha i nGaeltach- na n-eagras céanna. Seo teanga, modh fóirithinte? Cá bhfuil a gcur chuige ag bhfuil ann. eagraithe agus dírithe? Nach chuige sin cumarsáide, agus táim cinnte de gur le teacht i dtír ar na dúshláin atá luaite ins Tá sé curtha i leith Fhoras na Gaeilge atá siad? taí thuaidh agus theas dea-thoil na n-oibrithe deonacha agus an staidéar céanna? Tá go leor scríofa i (dream nach saineolaithe teanga iad) Ina dara pointe mar fhocail scoir, na tíre orthu? ní aon fóirithint ós na heagrais seo a litir Helen Uí Mhurchú chuig Gaelscéal gur ar mhaithe le costas-éifeachtúlacht deir Ó Murchú go dtuigeann “…an bhainfidh na coistí dheonacha 11/06, thar ceann Fhóram na 19 nEa- atáthar i mbun na n-athruithe atá Earnáil Bhunmhaoinithe a gnó.” Agus mórthimpeall na tíre a spriocanna graíocht Bhunmhaoinithe nach beartaithe acu agus nach bhfuil aon is leis an abairt sin amháin atá croílár amach. Guím gach rath orthu.

SÚIL SIAR na Seachtaine

Fáinne an Lae, Iúl 9, 1898 dóibh ar tír, agus beidh a ndóthain airm agus a n-éide Catha orra, agus mhion-chrannaibh na coille. annsin chaith na Spáinnigh rith ar a le déanamh ag gairgidheachaibh na dá chéad piléar i gcrios gach aon’ne Tamall beag eile ’na dhiaidh sin, do gcúlaibh. Lean na Marcaigh Garbha Stát sul a bheidh sealbh na Cúba aca. Tá cnoic árda ins an gceanntar baineadh geit asta, mar lámhuigh iad síos an fána agus suas i n- An Cogadh, acu. sin agus coillte orra. Ní’l aon na Spáinnigh a ngunaí orra ar an aghaidh chnuic eile. Bhí teach Ar maidin an ceathramhadh lae bhóthar tríotha acht casáin gcoill. Annsin d’órduigh Coirnéal adhmaid ar bhárr an chnuic sin ag fichead de’n Mheitheamh, tháinig chumhanga agus chaith na Mar- Bhúd dóibh a ngunaí féin do líon- na Spáinneachaibh, agus chuaidh Cleas na sgéala go dtí an Taoiseach ar arm na caigh Garbha, agus na saighdiuirí adh, agus gach Spáinneach d’a siad i bhfolach ann. Tháinig an Stát i mBaile Altárais go raibh na eile, dul i ndiaidh a chéile. Bhíodar bhfeicfidír, do lámhach. Chuaidh mhuintir eile ’na ndiaidh i gcoinne Spáinneach Spáinnigh ag déanamh iarrachta ar mar sin gur chuir siad cnoc no dhó siad asteach tríd an bhféar ins an an chnuic, agus leig siad piléir theacht taobh thiar díobh , agus go dhíobh. Annsinn d’airigheadh siad gcoill, agus iad ag líonadh ’s ag mhóra tríd an tigh, gur bh’éigin do HÍ muintir na Stát ró- rabhadar an uair sin ar na cnocaibh glaodhach mar bheadh ceol lámhach romhampa. Bhí na Mar- na Spáinneachaibh teicheadh arís. láidir do na Spáin- tamall beag uatha. chuaiche ar gach taobh díobh anois caigh Garbha ag obair chomh cru- Níor lean na daoine eile níos sia iad. neachaibh ar muir, agus Dubhairt an Taoiseach leis na agus arís. Bhuail siad romhampa aidh sin gur bhuail cuid díobh a Do marbhadh trí dhuine dhéag mharbh siad na daoine Marcachaibh Garbha, dul ’na tamall eile. Annsin chonnairc siad chéile, agus b’é sin an chéad chath d’arm na Stát agus dá’réag Spáin- calma sin gan faoramh. gcoinne , agus a ruagadh tar a n-ais. cinn na Spáinneach ag féachaint ar a rabhadar riamh. Bhí troid an- neach agus gortuigheadh a lán eile AchtB tá na Spáinnigh maith go leor Chuaidh siad romhampa, agus a n- orra tríd an bhféar árd agus tre dian aca go ceann uaire , agus ar gach taoibh. 16 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 4 CÚRSAÍ SAOIL Is maith an t-anlann an t-ocras

Le Treasa Bhreathnach Spaigití na Mara (Himanthalia elongata) agus tráta gairleoige le spíosra ar oileán tá muid tim- Comhábhair: peallaithe ag an bhfar- 50g de spaigití na mara tirim raige agus fós féin ní 1 stán trátaí mionghearrtha Mitheann Éireannaigh a 2 chloigeann gairleoige ndóthain iasc. Ní 6 mhuisiriún itheann ach 20% d’Éireannaigh iasc 1 oinniún faoi dhó sa tseachtain. Is féidir le 1 taespúnóg de turmeric hithe iasc uair nó dhó sa tseachtain 1 taespúnóg de phúdar cillí an baol go mbuailfidh galair éagsúla thú a laghdú, plúchadh agus ailse Modh: próstatach ina measc. Tá sé ráite linn Báigh an spaigití in uisce úr ar feadh 10 nóiméad. Gearr go mín an t- leis na blianta anuas faoin tábhacht oinniún, na muisiriúin, agus brúigh an ghairleog. Frioch an t-oinniún atá ag baint le haigéid shailleacha agus muisiriún in ola. Meascaigh isteach an spaigití, an ghairleog, an Óimige 3 (fatty acids) atá le fáil go turmeric agus an púdar cillí. Nuair atá sé beagnach déanta cuir an stán nádúrtha in éisc olúla agus nach trátaí leis agus suanbhruith go dtí go bhfuil tú réidh lena ithe. Is féidir bhfuil sé de chumas ag do chorp féin tuilleadh blais a chur leis seo ach piobar a chur leis. Téann práta a ndéanamh. Fiú má itheann tú iasc bácáilte go maith leis na béilí seo. uair amháin sa tseachtain laghdaíonn www.seaweed.ie sé an seans go mbuailfidh taom croí marfach thú ar 52%. Chomh maith leis sin laghdaítear an baol go dtioc- ogéisc iad. Acaill ‘Féile Bia na Mara’ ina mbeidh na hÉireann agus bheadh aithne ag faidh néaltrú (dementia), gruaim, Ní hamháin go bhfuil éisc go maith ceiliúradh á dhéanamh ar shaol an daoine uirthi ar a leabhair agus ar na galar Alzheimer, agus cineálacha duit ach ná déanaimis dearmad ar an oileáin agus bia na mara a bhfuil siad cláir theilifíse atá déanta aici. Beidh éagsúla ailse ort. Tá na haigéid shail- bhfeamainn ach an oiread. Tá fea- timpeallaithe aige. Beidh an fhéile seo taispeántas cócaireachta á dhéanamh leacha riachtanach freisin d’fhorbairt mainn dhonn, dhearg agus ghlas le ar siúl ón 15ú go dtí an 18ú Iúil agus iad aici ar an Satharn i dteach ósta ‘Gielty’ i inchinne, súl agus néaróg i linbh agus fáil anseo in Éirinn agus tá buntáistí ag déanamh ceiliúrtha ar an 34 speiceas nDúnach Ard ag 2 i.n. agus beidh deis i ndaoine óga. Tá caoga oiread níos sláinte le gach ceann acu. Tá níos mó d’éisc atá le fáil ar chósta Acaill. Tá trai- ag an lucht féachana blaiseadh den mó de bhaol ann go bhfulaingeoidh iaidín le fáil i dtorthaí na mara ná mar disiún láidir in Acail, ní hamháin ó bheatha a bheidh á réiteach aici. Ní muintir na hÉireann leis an ngruaim atá i dtorthaí a fhásann ar tír, agus tá thaobh na hiascaireachta de, ach maid- hamháin go mbeidh Jenny ag déanamh ná ale hais mhuintir na Seapáine a neart mianraí agus vitimíní riach- ir le féilte ceiliúrtha a bhaineann leis an taispeántas cócaireachta ach beidh itheann a lán iasc. tanacha le fáil iontu. Cé go bhfuil bhfarraige. Siar sna 50í agus 60í Michael McNamara, iar-úinéir Anois, mura bhfuil do dhóthain eolas ag a lán againn ar charraigín nó bhíodh tionscail láidir iascaireacht bialainne, le feiceáil chomh maith ar an ansin agat, céard faoi seo - duilisc tá éagsúlacht mhór feamainne liamháin gréine (basking shark) ar an Domhnach agus beidh deis ag daoine cabhraíonn an tsinc atá le fáil in éisc ann a d’fhéadfaí a úsáid i do chuid oileán agus d’eascair as an traidisiún blaiseadh beag fíon a bheith acu ansin. leat craiceann sláintiúil a bheith agat, cócaireachta agus níl le déanamh sin an fhéile slat-iascaireacht siorcanna Tá neart imeachtaí ar siúl taobh amuigh agus tá vitimíní A agus D in éisc agat ach cúpla uair an chloig a sna 80í. Is tar éis gur chríochnaigh an den bheatha don teaghlach uilig, mar chomh maith a chabhróidh le do chaitheamh ar an gcladach chun roin- fhéile seo gur cuireadh tús le Féile Bia shampla dearadh caisleán gainimh, ghruaig agus le do shúile. Ní bhíonn nt di a bhailiú. Bí cinnte faoin gcineál na Mara in Acaill in 1993. Cé go raibh siúlóid ar an gcósta agus an comórtas mórán i saille sáithithe ná colaistéaról feamainne atá á bailiú agat agus briseadh beag acu is í seo an dara bliain ‘Tá Tálann ag Acaill’ a mbeidh in éisc. Cé go gcloiseann muid i gcó- smaoinigh ar inbhuanaitheacht na d’athbheochan na féile. iomaíocht ghéar ann. Má tá suim naí faoi éisc olúla tá buntáistí sláinte feamainne ag an am céanna. Beidh Jenny Bristow mar aoi-chó- agaibh tuilleadh eolais a fháil faoin ag baint le gach cineál iasc, is cuma cé I measc na bhféilte bia uile atá ar siúl caire le linn na féile i mbliana. Is í bhféile seo téigí chuig www.achill- acu atá siad olúl nó bán nó gur sli- ar fud na hÉireann tá ceann ar tí tosú in Jenny atá mar ‘ambasadóir bia mhaith’ tourism.com

Ag Guí gach rath ar Fhéile Bia na Mara Féile Bia na Mara Comhgháirdeas d’Féile Bia na Mara 15 - 18 Iúil ó Bhord agus Foireann Oibre Comhlacht Forbartha Áitiúil Acla Caol, Acaill, Co. Mhaigh Eó

Leis an gCócaire Cáiliúil Ag freastal ar an phobal Jenny Bristow Teil: 00353 (0) 98 47353 www.feilebianamara.com [email protected] “Go n-eirí go geall libh” Fón 098 43292 | Faics 098 43058 www.acaill.com GAELSCÉAL CÚRSAÍ SAOIL 17 Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 • An t-Ollmhargadh faoin Spéir

Le Treasa Bhreathnach

é go raibh traidisiún láidir againn, siar sna blianta, a bheith ag bailiú beatha Cónár gcóstaí agus ón dúlra, tá an traidisiún sin caillte againn le blianta beaga anuas. Ní hé sin le rá nach bhfuil an éagsúlacht agus an saibhreas céanna beatha fós le fáil i ngach áit timpeall orainn, níl ann ach go gcaithfidh muid smaoineamh ar an nádúr i mbealach eile. Má luaim, bláth troime (elderflower), bláth aitinn (gorse flower), samhradh (sorrel), Píotsa na neantóg neantóga (nettles), caisearbhán (dan- Comhábhair: delion), gairleog fiáin, nó labhandar, Taos céard air smaoineofá? An é an gairdín Cloigeann gairleoige, fiáin nó eile faoi bhláth nó an salachar imithe fiáin, Spúnóg bhoird ola olóige nó b’fhéidir go smaoineofá ar an 4 chupán duilleoga neantóige chistin agus ar na béilí áille is féidir a dhéanamh le comhábhair faighte ón Modh: ollmhargadh faoin spéir? Déan an ghairleog a róstadh trína Bhí stiogma ag baint lena bheith ag clúdach in ola, scragall stáin (tinfoil) a bailiú beatha leis na blianta mar gur chur timpeall uirthi agus í a chur in measadh nach ndéanfadh ach na oigheann te ar feadh timpeall uair an daoine ba bhoichte é sin. Ní ar chloig. Bánaigh na neantóga, cur mhaithe le sábháil airgid a dhéantar é isteach i bpota le huisce fiuchta iad ar sa lá atá inniu ann ach chun feadh timpeall nóiméad amháin agus éagsúlacht bhlais a chur isteach sa aistrigh iad go huisce fuar nó fiú uisce phota agus taitneamh a bhaint as an oighrithe. Sínigh an taos (réamhd- eispéireas de bheith ag bailiú do dhin- héanta) go dtí an méid atá uait, clú- néir faoin tuath is cois cladaigh. Is daigh le cáis, ansin neantóga, beagán cuimhin linn ar fad ar tógadh faoin eile cáise agus ansin cuir an ghairleog tuath muid dul agus sméara dubha a agus beagán ola chillí ar barr. bhailiú chun go ndéanfadh muid subh as, ach ar fháth éigin, leis an tíogar ceil- teach, leis an leisciúlacht nó an t-aineo- las, níor thug an chuid is mó againn an agus b’fhearr iad a sheachaint.” traidisiún seo linn agus muid ag dul in Tá buntáistí sláinte ag baint leis an Má luaim, bláth aois. ábhar a fhaightear faoin aer, mar troime (elderflower), Tagann an spéis i sealgaireacht sa shampla tá duilleoga caisearbháin lán chúl-ghairdín faoin ngluaiseacht le cailciam, tá neantóga lán le hiarann bláth aitinn (gorse Mheiriceánach ‘locavore’ chomh maith agus tá an bláth troim lán leis an flower), samhradh atá ag neartú ar fud an domhain gach vitimín C. Má tá tú ag smaoineamh ar (sorrel), neantóga uile lá. Is gluaiseacht é seo a thosaigh aon cheann de na hoidis atá luaite a sna 70í agus a chuireann béim ar dhéanamh, caithfidh tú a bheith cin- (nettles), caisearbhán bheatha a fhástar go réigiúnach. Má nte i dtús báire, go bhfuil tú ag úsáid an (dandelion), gairleog cheannaíonn nó má bhailíonn tú beat- phlanda nó an bhlátha chirt agus nach fiáin, nó labhandar, ha atá i séasúr agus atá le fás i do bhfuil aon bhaol ann do do shláinte. Champagne Bláth Troim cheantar féin tá tú ag cinntiú nach Mar shampla ní ceart do mhná atá ag céard air smaoineofá? Comhábhair: bhfuil an bheatha sin tar éis a bheith súil nó ag beathú linbh labhandar a An é an ghairdín faoi 4 lítear d’uisce te suite i stóras ar feadh na míonna, agus úsáid agus tá na duilleoga agus coirt bhláth nó an salachar 700g siúcra nach bhfuil sé tar éis taisteal na céadta den bhláth troim nimhneach, mar sin Sú agus forchraiceann 4 líomóid míle. Ciallaíonn sé seo go bhfuil tú cin- caithfidh sibh a bheith cinnte faoin imithe fiáin, nó 2 spúnóg bhoird d’fhínéagar fíona nte go bhfuil an bheatha is úire agat le bplanda atá sibh a úsáid agus an chaoi b’fhéidir go smaoine- bháin caitheamh isteach sa phota agus nach a bhfuil sibh ag baint úsáide as. Ní 15 cloigeann bláth troim bhfuil tú ag cur le do lorg carbóin trí amháin go gcaithfidh tú a bheith ofá air an chistin agus Gráinnín de ghiosta (yeast) phrátaí a cheannach a thaistil ó aireach faoin bplanda atá á phiocadh ar na béilí áille ar thíortha i bhfad i gcéin. agat ach caithfear smaoineamh ar an féidir a dhéanamh le Modh: Dar le Ulricke Reidmuller ó The Hol- talamh ar a bhfuil tú ag seasamh chomh Cuir an t-uisce te agus an siúcra i bpota lies, ionad d‘inbhuanaithreacht phraiti- maith. Is le duine éigin an talamh ina comhábhair faighte mór, meascaigh iad le chéile go mbíonn ciúil in Iarthar Chorcaí, “ní amháin go bhfuil na plandaí seo ag fás mar sin bí ón ollmhargadh faoin an siúcra tuaslagtha, cuir uisce fuar leis gcaithfidh tú a bheith cinnte cén plan- cinnte gur cuma leo go bhfuil tú á Thuas Moing Mear (Hemlock) spéir? go dtí go bhfuil 6 lítear agat. Cuir an da nó luibh atá á bhailiú agat, ach tá sé mbailiú. In amanna b’fhéidir go líomóid sú agus forchraiceann, an fínéa- tábhachtach roinnt eolas a bheith agat mbíonn daoine amhrasach faoi mhear nó ‘hemlock’ agus déantar í a gar, agus cloigne na mbláthanna leis agus sa chaoi is go mbaileoidh tú an planda mhadraí nó ainmhithe eile a bheith ag phiocadh go minic trí thimpiste, fiú acu meascaigh. Clúdaigh le muislín agus fág ag an staid is blasta. Ó thaobh mún ar a ndinnéar, ach braitheann sé ar siúd a bhfuil taithí acu, mar gheall gur ar feadh cúpla lá. samhraidh agus gairleog fhiáin de, tá fad ar do “mheon,” arsa Ulrike, “ar as an gclann chairéid í agus go bhfuil sí Ansin mura bhfuil sé ró-choipthe agus siad níos blasta má roghnaíonn tú na ndóigh más ag bailiú duilleoga feá cosúil leo. Más ag sealgaireacht in aice é soiléir go bhfuil sé tosaithe ag plandaí agus duilleoga óga. Maidir le (beech) nó teille (lime) do shailéid atá le huisce atá tú, an áit a bhfásann moing coipeadh, cuir gráinnín giosta leis. Fág neantóga tá sé tábhachtach go rogh- tú ní féidir iad a fhiuchadh, ach más mhear, b’fhearr dul i dtreo biolair an meascán arís, agus clúdaigh ar feadh nóidh tú duilleoga agus plandaí nach duine tú atá amhrasach faoina rudaí (watercress) atá álainn ar fad.” Bíonn ceithre lá. Straidhneáil an leacht trí bhfuil tagtha i mbláth go fóill. Tar éis seo is féidir leat beatha a bhailiú gur cúrsaí á rith ag The Hollies ar inbhua- chriathar, agus scinceáil isteach i dóibh bláthú scaoileann siad gáis nach féidir í a fhiuchadh agus a bheith go naitheacht, agus bailiúchán beatha mbuidéal gloine agus úsáid stopallán bhfuil go maith dár gcolainn mar a hiomlán cinnte go bhfuil sí sábháilte, fiáine ina measc, “tá sé i gcónaí níos champagne. dhéanann a lán plandaí. Cé go n- ach go hiondúil bíonn muidne sásta má fearr foghlaim ó dhuine éigin in áit Séalaigh agus fág chun coipeadh a úsáidtí an planda uile sa sean-am le bhíonn siad nite go maith.” Deir Ulrike leabhar,” a deir Ulrike, “mar gheall gur dhéanamh ar feadh seachtaine ar a haghaidh snáithín den chuid is mó, ní Riedmuller, “is é an planda is dain- féidir leat ceisteanna a chur mura laghad. Ba cheart go gcoinneodh siad ar hiad na gais (stalks) an chuid is blasta séaraí is féidir a phiocadh ná moing bhfuil tú cinnte.” feadh roinnt míonna 18 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 5 TEICNEOLAÍOCHT & GNÓ Agus muid ag caint ar an ‘broadband’ sin ... Tá i gcónaí neart caint ann fá leathanbhanda, ach cad tá i gceist ann go díreach?

Le Diarmuid Ó Muirgheasa íoslódáil scannán nó ag imirt cluichí ar líne d’fhéadfá go héasca Í go rófhada ó shin ar suas le 30GB a íoslódáil sa mhí. Don chor ar bith a bhí cur chuid is mó, is leor ar fad an teo- síos á dhéanamh ar rainn a thugann leithidí UPC agus nasc idirlín 56.6Kbps Eircom (agus comhlachtaí eile mar “an chéad ghlúin cosúil le imagine.ie, Irish Broad- eile”.N Ó, athraíonn rudaí go band, Digiweb, Perlico srl), ach sciobtha, nach n-athraíonn? Ach coinnigh súil air agus cinntigh nach cad é go díreach a chiallaíonn bhfuil tú i mbaol costaisí breise “Kbps” ar aon nós? Agus conas is móra. Le seirbhísí saitilíte, is féidir féidir idirdhealú a dhéanamh ar “an dearmad a dhéanamh ar chéad ghlúin eile” agus an tseanteic chluichíocht agus íoslódáil throm, chéanna i bpacáiste snasta nua? mar bíonn na teorainneacha ion- Don chéad cheist, tá an freagra, atá tach beag ar fad. teicniúil ach fós féin tábhachtach, An rud deireanach ar fiú súil a sa bhosca a ghabhann leis an alt choinneáil air ná rud ar a dtugtar seo. Don dara ceist, is cóir iarracht a cóimheas coimhlinte (contention dhéanamh tuiscint éigin a fháil ar ratio). I bpacáistí saora beidh sé seo na roghanna éagsúla atá agat. i bhfoisceacht 48:1, agus sa chás sin Is iad Eircom atá ag baint úsáide beidh an nasc iontach mall ar fad ag as an mana úd faoi láthair, agus tá amanna gnóthacha sa lá. Sa chás nascanna á soláthar acu anois atá seo, is fearr uimhreacha ísle, agus iontach tapa ar fad, suas le 24Mb/s. tá rud ar bith thart ar 20:1 go hiom- Ach “an chéad ghlúin eile”? Ná lán inghlactha. Maíonn SmartTele- creid chuile rud a léann tú. Cé go com 1:1, UPC 17:1 agus beagnach bhfuil infheistíocht déanta ag Eir- gach éinne eile cóimheas 48:1. com le cúpla bliain anuas, agus cé go bhfuil na seirbhísí atá á soláthar acu níos fearr ná riamh, tá siad fós fáil duit, moltar go mion minic t-idirdhealú tábhachtach atá le ag obair le hinfrastruchtúr a seirbhís UPC (cé nach mbíonn a déanamh ná ar ghiotán (bit) agus bhraitheann go mór ar cháblaí seirbhís do chustaiméirí i gcónaí beart (byte). Is ionann 8 ngiotán copair, seachas cáblaí snáthoptaice chomh hiontach sin). Muna bhfuil agus beart amháin, agus cuirtear Éadóchas fá (fiberoptics). UPC nó Eircom i do cheantar bí ag giotán (bit) in iúl le “b” agus beart Ní hé sin le rá nár chóir ceannach faire ar “3” agus ar leithéidí Digi- (byte) in iúl le “B”. Tá an difríocht ó Eircom, ach bíodh a fhios agat web, a sholáthraíonn seirbhís gan úd tábhachtach – is ionann 8 “b” nach bhfuil an teic is nua-aim- cháblaí do mhórán den tír. Agus má agus “B” amháin. Gheilleagar an seartha ar chor ar bith in úsáid. Ó theipeann air sin ar fad, ar ndóigh Fógraítear seirbhísí idirlín agus thaobh na tíre seo de, níl éinne tá seirbhísí saitilíte ann agus iad ar Mb in úsáid mar aonad (sin chun tosaigh ar UPC ó thaobh teic fáil d’éinne nach bhfuil crann mór meigighiotán, nó megabit). Is nua a chur ar fáil. Le cúpla bliain ina ngairdín acu, ach ní bhíonn siad dócha go bhfuil cúis iontach Tuaiscirt anois tá UPC (an t-ainm nua ar Cho- sciobtha agus tá siad an-chostasach réasúnta leis seo, ach níl sé iontach rusNTL) ag obair ar ghréasáin nua – féach ar eircom.net, nó satellite- ionraic mar chleachtas mar is i MB le hAnton Mac Cába earnáil na seirbhísí: bhí aschur na de cháblaí snáthoptaice, agus más broadbandireland.com, le agus GB a oibrímid de ghnáth (1GB fó-earnála seirbhísí gnó agus féidir brath ar na ráflaí (agus seirb- haghaidh breis eolais. = 1024MB). Nuair a íoslódálann tú TÁ an tuarascáil ráithiúil is déanaí airgeadais 30% níos lú anuraidh ná hísí UPC san Ísiltír) feicfear nascan- Tá cúpla figiúr éagsúil ann a comhad, taispeántar duit an ráta ón mBanc First Trust, a scríobhadh mar a bhí in 2005. Tá laghdú 50% ar na 120Mb roimh dheireadh na úsáidtear chun cur síos a íoslódála i MB/s, ní i Mb/s. Níl i roimh cháinaisnéis na Breataine, thionscal na tógála ó 2007. Agus ó bliana seo – is leor sin chun scan- dhéanamh ar sheirbhís gceist le huasráta íoslódála nasc éadóchasach faoi gheilleagar an thús an mheathlaithe tá a dhá nán HD a íoslódáil i níos lú ná uair leathanbhanda. An ceann is mó a “8Mb” i ndáiríre ach 1MB/s. Tuaiscirt. Fógraíodh ciorruithe oiread dífhostaithe – fiú muna an chloig! ndéantar fógraíocht mar gheall air Is fearr an ráta íoslódála is airde, £521 milliún (€632.3 milliún) ar an bhfuil an ráta chomh holc agus a Ach cé gur iontach suimiúil na ná an luas íoslódála, tomhaiste in agus más féidir ar chor ar bith, bí ag chaiteachas poiblí ó thuaidh don bhí sna 80idí. holl-luasanna úd, níl mórán gá leo Mbps nó Mb/s, is é sin meigighiotán smaoineamh ar 5Mb/s nó níos mó a bhliain 2010-11 roimh an cháinais- Tá biseach le teacht ar gheillea- ag an ghnáthdhuine. Mar sin, cá (megabit) in aghaidh an tsoicind. Is fháil. Maidir le huaslódáil, má tá néis féin áfach. gar na Ríochta Aontaithe. Dar leis háit le féachaint? Tá pacáistí maithe ionann meigighiotán amháin (go ráta cúpla céad Kb/s i gceist, déan- Tharla seo sa mhullach ar thitim an tuarascáil, ní feicfear sin sa ag Eircom agus UPC, agus tá an- hiondúil) agus 1,000 cilighiotán, faidh sé cúis d’éinne. 7.3% ar aschur thionscal na déan- Tuaisceart. Tá brú ar idir an chuid eolais le fáil ar getbroad- agus is ionann cilighiotán amháin Bí ag faire i gcónaí ar an uasteo- túsaíochta anuraidh. Chuaigh an caiteachas poiblí, an fhostaíocht, band.ie agus ar callcosts.ie ar féidir agus 1,000 giotán. Ó thaobh na rainn íoslódála – má tá éinne sa meathlú i bhfeidhm go mór ar agus an t-ioncam indiúscartha. leis bheith úsáideach. Má tá sé ar húsáide praiticiúla de, áfach, is é an teach agat ar maith leo bheith ag GAELSCÉAL TEICNEOLAÍOCHT & GNÓ 19 Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 • An Ghaeilge ullamh don todhchaí!

Le Meadhbh Ní Eadhra spéis acu ann agus, go ‘swipe your credit card.’ chun cinn ar a lán teangacha fud an domhain in ann é a rá deimhin, dúirt siad go raibh sé “Ní rabhamar cinnte cén lea- eile.” gan deacracht ar bith,. Tá NOIS agus páistí ar intinn acu é a dhéanamh gan Gaeilge le cur air seo agus Thug an comhlacht Seanán ag súil go mbeidh an óga ag baint cúpla bliain ó shin,” a deir ní raibh fonn orainn úsáid a ríomhaireachta i Sydney comhlacht ag obair le comh- úsáide as ceama- Seanán. bhaint as ‘svaidhpeáil’, mar a moladh do Dúrud agus dúirt lachtaí eile, cosúil le Samsung Araí digiteacha agus Mar sin, thosaigh Seanán ar dhéanann www.focal.ie,” ar go ndearna siad an-obair ar fad nó Vodafone. Chuaigh sé i a gcuid seantuim- an togra. Laistigh de thrí sé. “Mar sin, shocraigh muid maidir leis an togra seo. Bhain dteagmháil le Vodafone faoi sitheoirí ag caint leo ar Face- seachtaine, d’éirigh le Dúrud an frása: ‘tarraing tríd do chár- Seanán céim amach sa stair shuíomh idirlín Gaeilge a chur book, tá an teicneolaíocht i rogha na Gaeilge a chur ar fáil ta creidmheasa’ a úsáid. agus sa pholaitíocht in Ollscoil ar fáil dóibh siar sa bhliain ngach áit agus tá daoine as sna bothanna gri- Bhreathnaigh muid ar thean- Luimnigh agus shocraigh sé ar 2006 nó 2007 ach níor tharla gach aoisghrúpa ag baint leasa anghrafadóireachta. gacha eile agus ar an mbealach chúrsa aistriúcháin a aon rud maidir leis sin go fóill. aisti. An bhfuil an Ghaeilge “Ghlac sé níos faide ná mar a ar dhéileáil siadsan leis le dhéanamh i gCarna sa bhliain Tá Meteor níos fearr ná na mar chuid den réabhlóid seo? cheapamar ar dtús,” a deir cuidiú linn smaointe a fháil.” 2006/07. Tá spéis agus dúil ar comhlachtaí gutháin eile i Is comhlacht nua é Dúrud atá Seanán. “Shíl muid go mbeadh Níl an frása sin, ná go leor leith aige i gcúrsaí dtaobh na Gaeilge de, dar leis, dírithe ar an ríomhaireacht sé déanta laistigh de chúpla lá, eile, in úsáid sna bothanna go ríomhaireachta agus teicneo- agus go deimhin beidh rogha agus logánú go Gaeilge, agus a ach bhí sé níos casta ná sin. Bhí fóill, ach beidh siad de dhíth laíochta agus creideann sé go Ghaeilge ar fáil go luath don bunaíodh i Mí Lúnasa 2009. do thuilleadh seirbhísí Gaeilge sé dúshlánach a bheith ceart ó nuair a dhéanfaidh Fujifilm bhfuil an-chuid tseirbhís teachtaireachtaí Is iad Dúrud Teoranta a bhí i den chineál seo. Cad as ar thaobh na Gaeilge de ach gan nuashonrú ar na bothanna go féidearthachtaí ann maidir le gutha (voicemail), mar go mbun rogha na Gaeilge a chur tháinig an smaoineamh don an teanga a bheith róchasta.” léir ar fud na cruinne, rud a Gaelú a dhéanamh ar theicne- ndearna Síle Seoige taifeadadh ar fáil i mbothanna gri- togra seo ar aon nós, agus an Bhí sé d’aidhm acu go bheidh ag tarlú amach anseo. olaíocht nó gléasra atá ann air. anghrafadóireachta Fujifilm ar iad Fujifilm a rinne teagmháil mbeadh an rogha Ghaeilge ar Faoi láthair, tá Fujifilm ag cheana féin. Tháinig ainm an “Má thosaíonn dream fud an domhain. D’fhógair le Dúrud maidir le rogha na fáil i mbothanna na hÉireann, fanacht le lucht na dteangacha chomhlachta, Dúrud, ón bhfo- amháin á dhéanamh, tosóidh Fujifilm Ireland le déanaí go Gaeilge a chur ar fáil? ach de thairbhe go bhfuil an eile gach rud a aistriú i gceart. cal Ultach ‘dubhrud’ a chial- daoine eile ag déanamh an rud bhfuil an rogha nua Ghaeilge “Bhí mé ag breathnú ar mhonarcha ríomhaireachta “Tá an Ghaeilge ullamh don laíonn ‘lear mór’ nó ‘líon mór’. céanna,” a deir Seanán. ar fáil ina gcuid bothanna agus cheann de bhothanna gri- lonnaithe i Sydney, tarlaíonn todhchaí!” a deir Seanán. “Tá Shíl Seanán agus a Tá togra eile idir lámha ag gurb í an Ghaeilge an chéad anghrafadóireachta Fujifilm lá sé go bhfuil gach both Fujifilm gach rud aistrithe go Gaeilge chomhoibreoir gur ainm oiriú- Dúrud faoi láthair a bheidh teanga Cheilteach atá mar amháin agus thug mé faoi ar fud an domhain anois Gae- cheana féin, agus tá na lea- nach é don chomhlacht. Rin- curtha i gcrích roimh i bhfad. rogha sna bothanna seo. deara go raibh rogha de 17 laithe agus is féidir le Gaeil- ganacha Gaeilge de gach rud neadh simpliú ar ‘dubhrud’ go Is féidir tuilleadh eolais a fháil Tá Seanán Ó Coistín mar dteanga nó mar sin ann, ach geoirí, ní hamháin in Éirinn críochnaithe anois. Tá an Dúrud ionas go mbeadh idir faoin gcomhlacht ar dhuine de stiúrthóirí Dúrud. nach raibh rogha na Gaeilge ach thar lear freisin, an Ghaeilge ‘future proofed,’ agus Bhéarlóirí agus Ghaeilgeoirí ar www.durud.ie. Creideann sé go bhfuil an- ann. Rinne mé teagmháil le Ghaeilge a úsáid sna bothanna. chuid féidearthachtaí ann don lucht Fujifilm agus d’fhi- Bhí comhartha ceiste ann Ghaeilge i réimse na teicneo- afraigh mé díobh an mbeadh faoi nathanna cainte áirithe a laíochta agus na ríomhaireach- suim acu rogha na Gaeilge a bhí le haistriú, a deir Seanán. ta, agus go bhfuil éileamh ann chur sna bothanna. Bhí an- Sampla de seo ná an frása:

COISTE GAIRMOIDEACHAIS CHONTAE NA GAILLIMHE Is mian le Foras na Gaeilge, an comhlacht forfheidhmithe freagrach as an COUNTY GALWAY VOCATIONAL Ghaeilge a chur chun cinn fud oileán na hÉireann, na ceapacháin a leanas a EDUCATION COMMITTEE dhéanamh. Beidh na poist lonnaithe in oifigí éagsúla An Fhorais. Béal Feirste: • Leas-Phríomhfheidhmeannach/Stiúrthóir Seirbhísí Oideachais Cuirfidh an Coiste ainmnithe thuas fáilte roimh iarratais ó dhaoine Baile Átha Cliath: cuícháilithe ar na folúntais seo a leanas: • Príomhthéarmeolaí • Téarmeolaí Cúnta • Poist Mhúinteoireachta a d’fhéadfadh a bheith i gceist, mar a leanas: • Oifigeach Feidhmiúcháin, Airgeadas, Acmhainní Daonna agus Teicneolaíocht i gcáil téarma seasta, sainchuspóra (fixed-purpose), páirtaimseartha nó na Faisnéise ionadaíochta don scoilbhliain 2010/2011. Gaoth Dobhair, Co. Dhún na nGall nó Baile Átha Cliath: • • Eagarthóir Cúnta (Trí phost lánaimseartha agus post amháin ar conradh Teagascóirí agus Comhairleoirí Treoir Ghairme – Conarthaí 18 mhí) Sainchuspóra (Fixed Purpose Contracts) x 16 sheachtain déag www.publicjobs.ie (FETAC Leibhéil 3 & 4) a d’fhéadfadh a bheith i gceist anseo. Ba chóir iarratais a dhéanamh ar líne trí . Is é an 29ú Iúil 2010 an Dáta Deiridh chun iarratais a dhéanamh • Tá Foras na Gaeilge tiomanta don chomhionannas deise agus cuireann muid Stiúrthóir Gníomhach Ionad Scéim Deiseanna Oiliúna Gairme (VTOS): fáilte roimh iarratas ó iarrthóirí a bhfuil na cáilíochtaí cuí acu beag beann ar Conradh Téarma Sheasta don bhliain acadúil 2010/2011 chreideamh, ar inscne, ar mhíchumas, ar chine, ar dhearcadh polaitíochta, ar aois, ar stádas pósta, ar chlaonadh gnéis nó cé acu atá nó nach bhfuil cleithiúnaithe acu. De réir fiúntais amháin a mheasfar gach iarratas. Proficiency in the Irish language, both written and oral, is an essential requirement Is féidir tuilleadh sonraí a fháil ó shuíomh Gréasáin an Choiste Gairmoideachais ag for the above posts. www.countygalwayvec.com

Is é an dáta deiridh a nglacfar le hiarratais ná Dé hAoine, 2 Iúil 2010, ar a 4.00 i.n. Seosamh Mac Donncha, Príomhoifigeach Feidhmiúcháin, Coiste Gairmoideachais Chontae na Gaillimhe, An Coiléar Bán, Baile Átha an Rí, Co. na Gaillimhe. 20 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 6 COMHSHAOL ‘An Cat Crainn’

Tá an toghán ag athghabháil cuid dá réim in Éirinn

Le Pól Mac Cana

EIRTEAR go raibh cat crainn mar pheata ag Méabh agus í ag ionsaí na nUltach i dTáin Bó Cúail- nge. Más fíor nó bréagach éD sin is é an dearcadh atá ag na heo- laithe anois, nár bhain an cat crainn Éire amach leis féin i ndiaidh imeacht an Oighearaois, ach gur tugadh an cat crainn isteach go hÉirinn ag an chine dhaonna am éigin ina dhiaidh sin. Ach cibé ar bith, tá sé anseo le fada- cuirtear dáta thart faoi 2,800 bliain ó shin leis an iarsma is sine de chat crainn atá againn in Éirinn. Ach le cúpla céad bliain anuas cuireadh i mbaol é in Éirinn, de dheasca é a bhei- th amuigh air gur chreachadóir é agus mar gheall ar an ráchairt a bhí ar a fhionnadh. Is furasta a thuiscint an t- éileamh sin ar a fhionnadh. Is ainmhí álainn é an cat crainn gan aon amhras lena fhionnadh dlúth mín agus é ar dhath ciardhonn ach amháin ar a sceadamán is ar a bhrollach, mar a bhfuil sé buí. Díothaíodh an cat crainn chomh forleathan sin as ceantair in Éirinn go dtí ar na mallaibh, nach bhfuil mórán Croí-limistéar an chait chrainn in Éirinn cuimhne in áiteanna air i measc an faoi láthair (le cead ón Dr. Déaglán Ó phobail i gcoitinne – fiú amháin Mathghamhna) amuigh faoin tuath. Go minic má chuirtear an cheist i mBéarla ar an ghnáth-Éireannach cén rud é an ‘pine marten’, bíonn cuid mhaith acu den tuairim gur éan é ar nós na fáinleoige. B’fhéidir gur comhartha eile é faoin díothú éifeachtach ar an mhíol seo in Éirinn, gur chaill sé ainm amháin dá chuid i nGaeilge – ‘toghán.’ Ó am foil- sithe fhoclóir Uí Dhónaill i 1977 ar aghaidh, níl an t-ainm seo bronnta sa chaighdeán oifigiúil ach ar ainmhí dhleathach; agus gabháil is scaoileadh timpeall 649,000 acu in Éirinn in 2007. híseal sna crainn. nach bhfuil agus nach raibh riamh le saor an chait chrainn chuig áiteanna Go minic má chuirtear Fiú má tá buiséid taighde na ranna stáit Dá thoradh sin, de réir na hipitéise, fáil go nádúrtha in Éirinn – an cat eile sa tír. Ach cé gur dea-scéal é seo an cheist i mBéarla ar cuí le laghdú ó thuaidh agus ó dheas, is seans go dtiocfadh le sean-namhaid an coille (the polecat), .i. col ceathrar fiáin don chat crainn, áitíonn an Dr Ó Math- beag an spéis atá na ranna céanna léiriú iora rua – an cat crainn – bheith mar leis an fhiréad. ghamhna go bhfuil an cat crainn go an ghnáth-Éirean- sa chat crainn ó thaobh céatadán den chara indíreach leis in aghaidh contúirt Ach más amhlaidh gur chaill sé fóill ar an sineach (.i. mamach) nach cén rud é an bhuiséad taighde nuair a chuirtear líon níos baolaí óna chol ceathrar glas. ainm amháin in Éirinn, is ‘taghan’ go talaimh is teirce in Éirinn, agus mar ‘pine marten’, bíonn an chait chrainn i gcomparáid le líon an Is dea- scéal é do bhithéagsúlacht na fóill é an cat crainn in Albain – dúiche sin tá gá le tuilleadh taighde air agus ghiorria. Cad chuige? tíre go bhfuil an míol lúfar aclaí seo, an eile ar Oileáin Thiar na hEorpa ina lena chaomhnú go fóill. De réir na cuid mhaith acu den Ach tá dea-scéal eile ann dóibh siúd ar cat crainn, ag athghabháil a sheanréime bhfuil an míol seo go fóill forleathan staitisticí atá bailithe aige, bheadh líon tuairim gur éan é ar fearr leo an t-iora rua (speiceas arís. Táthar ann a bhaineann an-sult as go leor. de 3,000 in Éirinn ina mheastachán nós na fáinleoige. dúchasach in Éirinn) ná an t-iora glas an ainmhí a fheiceáil, agus fiú tá teach i Ach tá dea-scéal ann faoin bhall seo garbh ach réadúil ar an chat crainn (speiceas eachtrannach ó Mheiriceá), gceantar an Chroim, i bhFear Manach, de mhuintir na heasóige faoi láthair in faoi láthair. B’fhéidir gur mar tá seans ann go dtiocfadh leis an ina gcuireann bean an tí bia ar fáil don Éirinn. De réir taighde a rinne an Dr Cuirtear é seo i gcomparáid leis an comhartha eile é chat crainn faoiseamh de chineál éigin a chat crainn ina cistin féin. Déaglán Ó Mathghamhna le Ecological ghiorra atá ina speiceas ardtosaíochta faoin díothú éifeach- thabhairt don iora rua agus é faoi bha- Níl le déanamh aici ach barrfhuin- Management Group, tá an chuma air (high priority species) ó thaobh gairt ag an chol ceathrar glas. De réir na neog na cistine a ligean ar oscailt dó go bhfuil an cat crainn giota beagán caomhnaithe de sa dá dhlínse ar an tach ar an mhíol seo in hipitéise (hypothesis) atá ann – agus tá agus isteach leis, fiú agus í ina suí ann i níos forleithne sa lá atá inniu ann ná oileán. Éirinn, ná gur chaill sé eolaithe ag déanamh imscrúdú air faoi mbun a gnó féin. An féidir níos mó den mar a bhí ag deireadh na 1970í. Tá na milliúin Euro caite ar an ghior- ainm amháin dá chuid láthair – tá an cat crainn níos éifeachtaí fhírinne a bheith san fhinscéalaíocht ná Ina thuairim féin, is féidir a rá gurb é ria le blianta beaga anuas i dtion- mar chreachadóir ar an iora ghlas each- mar a shílfeá ar dtús - Méabh agus a an chúis leis seo ná: méadú i limistéar scadail chomh-mhaoinithe ó thuaidh i nGaeilge – ‘toghán.’ trannach mar go gcaitheann an t-iora peata an cat crainn ar a gualainn aici na gcoillte ar an oileán; cosaint agus ó dheas; agus deirtear go raibh seo níos mó am ar an talamh agus go anallód? GAELSCÉAL COMHSHAOL 21 Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 •

Ní féidir brath ar an mbáisteach An Bhealarúis gan Gás ar lean ó leathanach a haon Tá stóras taiscumar uisce i bhfeidhm Nádúrtha ar an dá oileán agus lochtanna ar an gcóras uisce atá i bhfeidhm, idir ligean TÁ rabhadh tugtha ag an gcomh- uisce agus an méid stórála atá ag na lacht Rúiseach Gazprom don tancanna. Deir príomh-innealtóir Bhealarúis go ngearrfaidh siad seirbhísí uisce Chomhairle Cathrach seachadadh a ngáis nádúrtha de na Gaillimhe, Liam Gavin “Is trí shlite 85% mar gheall go bhfuil fiacha uisce in Inis Mór a cailleadh 40% den de $200 milliún ag an uisce.” Deir Micheál Ó Goill ó mBealarúis. Is iad Gazprom an Chomharchumann Inis Mór, “Tá sé an- táirgeoir is mó gáis nádúrtha ar deacair silte uisce a aimsiú in Inis Mór domhan. Ar an Luan seo caite mar gheall ar an aolchloch atá ar an ghearr siad an soláthar don oileán, agus mar gheall ar an gcóras Bhealarúis de 15%, ansin ar an féin. Tar éis an ghanntanais uisce Mháirt ghearr siad 15% eile. dheireanaigh a bhí againn sna 90í Dúirt Uachtarán na Bealarúise, tógadh tanc stórála uisce úr, ach anois i Alexander Lukasenko, go bhfuil ndáiríre teastaíonn réiteach fadtéar- an baol ann go mbeidh “cogadh mach, caithfear breathnú ar fhoinsí gáis” idir an dá thír. (TB) uisce eile a aimsiú, uisce faoi thala- mh.” “D’fhéadfaí córas buain- teoireacht uisce báistí a chur i bhfei- bhfuil orthu anois breathnú ar roinnt an Chomhairle Cathrach don chaomh- nuair atá sé acu, le hól. Tá sé i gceist ag dhm ag gach uile theach a chabhróidh réiteach fadtéarmach. “Beidh muid ag nú seo ná €5.8 milliún. Comhairle Cathrach na Gaillimhe tús a Cead ag BP leis an bhfadhb seo agus nach mbeadh iarraidh tuilleadh tollpholl a I láthair na huaire tá tancaeir uisce chur le clár feabhsaithe caighdeán ar chostas ró-ard, mar a bhíodh fadó” a dhéanamh chun foinsí eile uisce faoi lonnaithe ag ionaid éagsúla ar Inis Mór uisce ar an dá oileán seo i mí Mheán sileán ola a deir Micheál. thalamh a chuardach. Is é an dara ag Comhairle Cathrach na Gaillimhe Fómhair agus iad ag súil go mbeidh sé Tá trí thaiscumar uisce in Inis Oírr a rogha a mbeidh muid ag breathnú agus athlonnófar iad seo go rialta. Ón críochnaithe roimh dheireadh na dhéanamh i choinníonn 3 mhilliún galún uisce ach, uirthi ná píblíne uisce a chur amach lá inné tá uisce á thabhairt isteach go bliana seo chugainn. Tá ciste de tar éis dóibh gan mórán báistí a fháil le chuig na hoileáin. Is é an tríú rogha ná hInis Mór ina ollmhéideanna, 60,000 €400,000 ar fáil don chlár seo d’Inis sé mhí anuas, níl ach timpeall is coicís an córas buainteoireacht uisce báistí galán, agus beidh an t-uisce seo á Oírr agus €500,000 d’Inis Mór. Murascaill uisce fágtha acu féin. Tá stóras de 4 agus b’fhéidir go ndéanfaidh muid é phumpáil go díreach isteach san umar Mar gheall ar an aimsir thirim agus mhilliún galún acu ar Inis Mór. Ní hé seo ar bhonn píolótach mar go bhfuil uisce. Tá 1,300 duine ina gcónaí ar an ganntanas báistí, tá srianta úsáid uisce Mheicsiceo go dteastaíonn cúpla múr báistí uaidh ceisteanna faoin mbealach is fearr leis oileán agus tugann timpeall 250 duine i bhfeidhm in Áth Eascrach chomh na hoileáin, theastódh duartan ceart an uisce a chur isteach sna tithe. Is é cuairt ar an oileán gach lá. Iarrtar ar maith ó mheán oíche go dtí an 7 ar NÍOR ghlac breitheamh i uathu chun aon éifeacht a bheith aige an ceathrú rogha ná córas díshalan- gach uile dhuine in Inis Mór an t-uisce maidin le seachtain anuas. Tá Meiriceá le hiarratas Rialtas ar leibhéil uisce an chórais stórála. naithe a chur i bhfeidhm mar atá acu ar a fhiuchadh sna cásanna seo a leanas: Comhairle Contae na Gaillimhe ag iar- Mheiriceá chun cosc a chur ar BP Tá toibreacha uisce ar an dá oileán a Inis Meáin, ach tá an costas leic- á ól, á mheascadh le hábhar eile le hól, raidh ar gach duine sa cheantar gan sileán ola a dhéanamh i Muras- d’úsáidtí sa sean-am mar an t-aon treachais don chineál córais sin an- á úsáid in ullmhú sailéid nó bia eile uisce a úsáid mura bhfuil géarghá leis. caill Mheicsiceo ar feadh 6 mí. fhoinse uisce acu, agus in Inis Oírr tá daor agus costas cothabhála a leithéid nach ndéantar a chócaráil, á úsáid le Ní amháin go bhfuil an aimsir the ag Dúirt an breitheamh go raibh loch ann ina bhfuil 50% den uisce úr. de mhuilte gaoithe atá acu.” Deir sé fiacla a ní, nó á úsáid le leac oighir a srianadh úsáid uisce i nGaillimh ach tá téarmaí an choisc ró-leathan Mar sin, cén fáth nach bhfuil aon dul chomh maith “Caithfidh muid costas dhéanamh. Ní bhaineann an fógra seo Comhairle Chontae Dhún na nGall ag agus go mbeadh éifeacht rómhór chun cinn déanta ag an gComhairle aon réiteach fadtéarmach mar seo a faoi fhiuchadh ach le hInis Mór iarraidh ar dhaoine a bheith airdeal- aige ar ghnóthaí áitiúla. Tá sé i Contae chun foinsí eile uisce faoi thal- chur i gcomparáid leis an méid uaire- amháin agus chun tuilleadh eolais a lach faoin méid uisce a úsáideann siad gceist anois ag Rialtas Mheiriceá amh a aimsiú sa chaoi is nach mbeadh anta a tharlaíonn ganntanas uisce.” Tá fháil téigh chuig www.gaillimh.ie. chomh maith. I Loch Moirne, i dúshlán a thabhairt do rialú an an fhadhb seo ann amach anseo? scéim chaomhnaithe uisce ar bun acu Ní amháin go bhfuil ganntanas uisce gCaisleán Nua agus sa tSrúibh beidh bhreithimh agus moratorium eile Deir Liam Gavin ó sheirbhísí uisce cheana féin ar na hoileáin agus i gcean- acu ar na hoileáin Árann ach tá fad- an t-uisce casta dó ón 11i.n. go dtí an 7 a chur i bhfeidhm. (TB) Chomhairle Cathrach na Gaillimhe go tar na Gaillimhe uile; is é an ciste atá ag hbanna le caighdeán an uisce atá acu, ar maidin. Comhdháil Tuilte sa tSín Idirnáisiúnta Muintir na hÉireann: Teagasc TÁ Teagasc chun comhd- gan aird a bheith acu háil idirnáisiúnta a reáchtáil maid- ir le hathrú aeráide inniu ar eolaíocht agus amárach i dTeach an Le hÁine Seagrave eolaíochta ach níl an t-eolas céanna Rinneadh an suirbhé ar bhreis Ardmhéara, ach ag 56% de mhuintir na hÉire- agus 1000 duine Éireannach. Baile Átha NÍL mórán suime ag muintir na ann de réir an tsuirbhé. Ar an iomlán creideann 38% de Cliath. Beidh hÉireann in eolaíocht agus teicneo- Chomh maith leis sin fuarthas fhreagróirí go gcuireann muid an siad ag breath- TÁ 200 duine marbh agus tim- laíocht i gcomparáid le hEorpaigh amach go bhfuil neart daoine in iomarca béime ar eolaíocht agus nú ar an mbealach is fearr chun peall 100,000 duine gan dídean eile, de réir suirbhé déanta ag amhras faoi chistiú príobháideach nach gcuireann muid ár ndóthain deiseanna a chruthú don tionscal tar éis tuilte sa cheantar Jiangxi Coimisiún na hEorpa a eisíodh i rith d’eolaíocht. Dúirt 70% de fhrea- béime ar chreideamh fad is a chrei- agraí-bhia in Éirinn dá n-iarrach- sa tSín an tseachtain seo tar éis na seachtaine. gróirí sa Ghearmáin agus san deann 33% de fhreagróirí nach taí astuithe ceaptha teasa a gur bhris an abhainn cladán Rinneadh an suirbhé, Euro- Fhionlainn nach bhfuil muinín acu bhfuil ról tábhachtach ag eolaíocht laghdú. Léirítear i staidéar Changkai. Mar gheall ar thuilte barometer do mhí an Mheithimh sna heolaithe a thuilleadh de bharr sa saol laethúil. Dúirt an Coimis- idirnáisiúnta go bhfuil coiscéim sa cheantar theas den tSín an 2010, ar 27 ballstát. Fuarthas amach go mbraitheann siad go mór ar chis- inéir AE do Thaighde, Nuálaíocht charbóin níos ísle in Éirinn sa tseachtain seo caite tá aibh- nach bhfuil suim ag 71% de fhrea- tiú príobháideach. agus Eolaíocht, Máire Geoghegan- tionscal agraí-bhia ná mar atá i neacha tar éis a mbruacha a gróirí in Éirinn in eolaíocht, i gcom- Ar an meán dúirt 58% de fhrea- Quinn, gur chóir do pholaiteoirí dtíortha eile agus beidh siad ag bhriseadh agus meastar go bhfuil paráid le meánfhigiúr an Aontais gróirí go bhfuil siad in amhras faoi agus eolaithe rudaí atá á ndéanamh fiosrú na bhféidearthachtaí for- 2.38 milliún duine tar éis a bheith Eorpaigh, 79%. eolaithe mar gheall air seo, ach in acu a mhíniú agus a shoiléiriú níos bartha a bhaineann leis seo. (TB) aslonnaithe. (TB) Foilsíodh go bhfuil eolas maith ag Éirinn áfach, ní aontaíonn ach 36% fearr ionas go dtuigfidh daoine cé 61% d’Eorpaigh ar chúrsaí de fhreagróirí leis an ráiteas seo. as a bhfuil na torthaí ag teacht. 22 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 7 BEATHA 8 as 10 dteaghlach chun saoire a ghlacadh in Éirinn i mbliana

Le hÁine Seagrave bhfuil Éire go maith mar áit saoire ó thaobh luacha, spraoi agus caighdeáin ÓGFAIDH níos mó daoine de ó bhí 2008 ann. Tháinig méadú ar ná riamh saoire sa bhaile i líon na ndaoine atá ag úsáid an idirlín mbliana dar le taighde nua chun saoirí a chur in áirithe i mbliana Ta foilsíodh ní ba luaithe sa chomh maith. mhí seo. Roghnaíonn ocht Dúirt Louise Tolerton, oifigeach dteaghlach as deich gcinn Éire mar áit preasa le Fáilte Ireland, go bhfuil siad saoire de réir taighde nua de chuid dóchasach go mbeidh rath ar an Millward Brown Lansdowne do Fáilte fheachtas. “D’éirigh leis go dtí seo ach Ireland. Roghnaíonn ceithre theagh- beidh na torthaí deireanacha le lach as deich gcinn tír iasachta mar áit feiceáil ag deireadh mhí Lúnasa,” a saoire, rud a léiríonn go bhfuil daoine mhínigh sí, “tá seans ann go ann fós atá in ann an dá trá a fhreast- gcabhróidh an feachtas le heacna- ail. maíocht na tíre.” Tháinig laghdú de bhreis agus Tá tacaíocht iomlán tugtha ag an 400,000 ar shaoirí in Éirinn agus thar Aire Turasóireachta, Cultúir agus lear Laghdaíodh saoirí in Éirinn agus Spóirt, Mary Hanafin, don fheachtas. thar lear ag muintir na hÉireann ach “Is é an difríocht is mó i mbliana ná go ba iad na saoirí thar lear a thit den bhfaigheann daoine luach a gcuid air- chuid is mó. De réir sonraí ón gid. Bhí praghsanna ró-ard le blianta bPríomh-Oifig Staidrimh thóg muintir beaga anuas, bhí daoine ag fáil na hÉireann 85,000 saoire níos lú sa pacáistí níos saoire thar lear,” a dúirt bhaile in 2009 i gcomparáid le 2008 an tAire. Creideann Mary Hanafin go ach tógadh 331,000 saoire níos lú i mbeidh tionchar maith ag dtíortha iasachta sa tréimhse chéanna. luaithreamhán bolcánach na Tá feachtas ar bun ag Fáilte Ireland i hÍoslainne ar an mhargadh saoire sa mbliana chun saoirí in Éirinn a chur bhaile i mbliana chomh maith. chun cinn. Le sluán ‘tosaíonn an In ainneoin an taighde seo áfach, tá spraoi anseo,’ tá stocaireachtá léamh eile ar an scéal óir, dar le Cas- dhéanamh acu chun Éire a chur i sidy Travel, gníomhaireacht taistil atá láthair mar áit saoire atá spreagúil, lonnaithe i mBaile Átha Cliath, tá spraíúil agus áisiúil agus áit ina éileamh mór fós ag daoine ar shaoirí bhfaigheann daoine luach ar a gcuid thar lear i mbliana chomh maith. “Tá airgid. Cuirtear an-bhéim san fheach- méadú tagtha ar líon na ndaoine ag tas ar theaghlaigh agus tá an feachtas dul thar lear”, a dúirt Lee Cox, atá fos- margaíochta ar siúl ar raidió, teilifís, taithe ag an gcomhlacht. “Tá méadú fógraíocht clóite, agus tá cruth úr ar de 30%-40% tagtha ar líon na ndaoine shuíomh idirlín Discover Ireland don ag dul thar lear i mbliana i gcomparáid fheachtas. leis an bhliain seo caite,” ar sé. Tá an Dúirt Louise Tolerton, oifigeach Phortaingéil agus an Spáinn fós preasa le Fáilte Ireland, go bhfuil breis coitianta mar rogha i measc teaghlaigh agus 400 tairiscint faoi leith ar fáil ar agus tá méadú ar líon na ndaoine, lena www.discoverireland.ie, idir shosan- mílte post ag brath ar earnáil na Tá athrú tagtha ar rudaí sa lá atá inniu áirítear leannáin agus an dream óg ag na deireadh seachtaine agus shosanna turasóireachta.” Tá sé den tuairim go Is é an difríocht is mó i ann agus níl saoirí iasachta chomh dul go dtí tíortha mar an Chipir agus i rith na seachtaine. bhfuil gnólachtaí ag déanamh a coitianta agus a bhí siad. “Chuamar an Ghréig dar leis.“Bhí méadú ollmhór Tá liosta iomlán de thairiscintí faoi ndíchill chun troid do gach pingin san mbliana ná go thar lear le 6 bliana anuas. Bhíomar sa ar líon na ndaoine a chuir na saoirí in leith le fáil ar earnáil trí na tairiscintí speisialta atá le bhfaigheann daoine Fhrainc, sa Spáinn, agus i Meiriceá ach áirithe go luath le tairbhe a bhaint as www.discoverireland.ie/Special- fáil i mbliana. i mbliana tá muid ag dul go dtí Ciar- na pacáistí saoire,” arsa an tUasal Cox. Offers.aspx D’admhaigh John Concannon, luach a gcuid airgid. raí,” a dúirt bean amháin linn. “Le “Tá laethanta saoire níos tábhachtaí Is féidir leis an mhargadh baile suas stiúrthóir na forbartha margaidh le Bhí praghsanna ró- blianta beaga anuas bhí sé níos saoire ná riamh i mbliana mar gheall ar an le €1 billiún a ghiniúint gach bliain, Fáilte Ireland go bhfuil an dualgas ard le blianta beaga dul thar lear ach i mbliana thug siad gcúlú eacnamaíochta a bheith ag cur mar sin is earnáil thábhachtach é. Is é orthu dreasachtaí a sholáthair chun an faoi deara na praghsanna níos airde sa isteach ar gach duine sa tír sa chaoi an margadh intíre is cúis le 65% den tír seo a chur chun cinn mar áit anuas, bhí daoine ag bhaile agus d’athraigh siad iad.” chéanna,” a mhínigh John Concan- ghnó san earnáil óstlann san am atá i mhealltach. “Tá acmhainneacht níos fáil pacáistí níos Mhínigh sí go bhfuil pacáistí iontacha non, stiúrthóir na forbartha margaidh láthair. Tá an earnáil seo freagrach as mó ag an margadh saoire sa bhaile i saoire thar lear le fáil le dreasachtaí spreagúla. “Tá le Fáilte Ireland. Chuir an feachtas 200,000 post in Éirinn. Tá 200,000 mbliana mar gheall ar mhéadú ar líon ceithre pháiste againn, beirt faoi 12 margaíochta an-bhéim air seo. “Tá duine fostaithe i dturasóireacht idir na ndaoine atá ag glacadh saoire agus tá an bheirt acu ag dul saor in daoine ag iarraidh spraoi a bhaint fhostaithe in óstlanna, fhostaithe anseo in Éirinn i mbliana. Caithfidh aisce.” amach agus is é an spraoi an stiúrthóir gníomhaireachtaí taistil, threoraithe muid an acmhainn seo a líonadh”, De réir taighde atá déanta ag Fáilte mothúchánach taobh thiar den turas srl. arsa an tUasal Concannon. Ireland bhí 93% de dhaoine sásta le fheachtas. Táimid ag iarraidh an lámh Deir Shaun Quinn, príomhoifigeach Mar thoradh ar ré an Tíogair caighdeán na hÉireann mar áit saoire in uachtar a fháil ar ghruaim na tíre i feidhmiúcháin Fáilte Ireland, go Cheiltigh bhí daoine ag dul thar lear, i anuraidh. Tháinig méadú de 12% (go mbliana de bharr dhrochstaid na bhfuil “na céadta gnólacht agus na gcásanna áirithe dhá uair sa bhliain. dtí 61%) ar an méid daoine a cheap go heacnamaíochta,” a mhínigh sé. GAELSCÉAL Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 BEATHA • 23 NUACHT Litríochta Le Meadhbh Ní Eadhra Ag scríobh ó mhaidin go hoíche

Labhraíonn Meadhbh Ní Eadhra le Gaeilge? “Tá an-obair ar siúl ag Coiscéim agus Pádraig Ó Baoill faoina leabhar úr Scéalaí Mór ag comhlachtaí foilsitheoireachta eile, ach tá i bhfad níos mó tacaíochta Mhín an Líneacháin agus faoina shaol mar airgeadais ag teastáil. Tá rialacha agus leagan amach ceart de dhíth freisin. scríbhneoir Gaeilge Gan na foilsitheoirí, ní bhíonn ábhar na scríbhneoirí ar fáil don phobal, agus s scríbhneoir lánaimseartha ó Máirtín Ó Cadhain siar i 1957. Ocht gan na scríbhneoirí, ní bhíonn foil- Rann na Feirste i nGaeltacht Thír scéal béaloidis san iomlán atá sa leab- sitheoirí ann.” Chonaill é Pádraig Ó Baoighill. har ó bhéalaithris Shéamais Mhic Amh- Mar fhear Ghaeltachta, is léir go Seoladh leabhar úr leis le déanaí laoibh i bparóiste Inbhir i dTír Chonaill. bhfuil an-ghrá agus an-phaisean ag darb ainm Scéalaí Mór Mhín an Tá sé scéal ann a bhailigh Seán Ó Pádraig don Ghaeilge. LíneacháinI . Is é seo an cúigiú leabhar hEochaidh do Chnuasach Bhéaloideas “Ní dóigh liom gur scríbhneoir Béar- déag atá foilsithe ag Ó Baoighill ó Éireann i 1950.Tá os cionn 11,000 focal i la mé,” ar sé, ach is cinnte nach de chuaigh sé leis an scríbhneoireacht scéal amháin – ‘An Rí Ó Domhnaill’ – bharr easpa cumais é sin, ach easpa lánaimseartha sa bhliain 1993. faoi Chaisleán Dhún na nGall agus tá sé suime b’fhéidir. Bhí an Ghaeilge mar Glactar leis gur rud dúshlánach é a le cloisteáil ar an dlúthdhiosca a ghab- chuid lárnach dá shaol i gcónaí agus ní bheith i do scríbhneoir lánaimseartha i hann leis an leabhar seo. Scéal dócha go n-athróidh sé sin go brách. Is dteanga ar bith, ach i gcás na Gaeilge, ní béaloidis idirnáisiúnta atá ann, atá i cosúil nach bhfuil am ag an bhfear ildá- mórán scríbhneoirí go n-éiríonn leo a dtíortha ar fud na hEorpa agus in nach seo do rud ar bith seachas an mbeatha a dhéanamh tríd an scríbh- Éirinn ón mheánaois. scríbhneoireacht faoi láthair agus is neoireacht amháin. Cé go bhfuil cúig Ghlac sé thart ar bhliain ar Ó mar sin a bheidh go ceann tamaill eile leabhar déag foilsithe ag Pádraig ó shin, Baoighill na scéalta a athscríobh agus ar a laghad. Cá bhfios ach go mbeidh ní rud éasca é a bheith ag scríobh agus an leabhar a chur in eagar. Tá beathais- cúig leabhar déag eile scríofa aige sula i ag scríobh, lá i ndiaidh lae. néis ghearr scríofa ag Ó Baoighill ar an bhfad! “Tá sé iontach deacair dul chuig an scéalaí, Séamas Mac Amhlaoibh, agus deasc achan mhaidin agus tosú ag deir sé go mbeadh suim aige níos mó scríobh. Ach caithfear é a dhéanamh, oibre den chineál sin a dhéanamh, dá sin an post atá agam. Bím ag scríobh ar mbeadh an t-am aige. Bhí sé ag brath ar feadh na seachtaine agus fiú ag an eolas ó theaghlach Mhic Amhlaoibh Rogha 10 na deireadh seachtaine nuair a bhíonn gá agus ó dhaoine óna cheantar, chun an leis.” bheathaisnéis a scríobh. seachtaine seo Tá margadh teoranta ag leabhair “Cuireann a lán daoine spéis sna Ghaeilge, agus ní mórán leabhar a scéalaithe féin. Go minic, bíonn níos An tseachtain seo tagann an dhíoltar. Conas a mhaireann duine mó spéise ag léitheoirí sna scéalta faoi Rogha 10 ón Cheathrú Póilí, An cosúil le Pádraig óna chuid scríbh- na scéalaithe ná sna scéalta a d’insío- Chultúrlann, i gCeathrú neoireachta? dar,” ar sé. Gaeltachta Bhéal Feirste. “D’éirigh liom coimisiún a fháil ó Maidir le cúrsaí airgeadais agus Bhord na Leabhar Gaeilge cúpla bliain scríbhneoireacht na Gaeilge, creideann 1. Gluaiseacht, Alan Titley, An ó shin agus chuidigh sé sin go mór. Ní Pádraig go bhfuil rudaí “i bhfad níos sheanscéalta atá mar chuid den ag obair mar bhainisteoir margaíochta Gúm bhíonn mórán díola ar leabhair fearr ná mar a bhí”. Áfach, tá fadhban- seansaol? le Gael Linn roimh 1993 agus chomh 2. Mo Dhá Róisín, Arna chur in Ghaeilge ach tá an t-ádh liom go bhfuil na móra ann le margaíocht. Tá suim mhór ag daoine sa maith leis sin bhí sé ina pheileadóir eagar ag Nollaig Mac Congáil, ceithre nó cúig leabhar liom anois sa “Táimid ag troid le Foras na Gaeilge bhéaloideas go fóill, dar le Pádraig, agus ina iriseoir. Coiscéim dara chló.” faoi chúrsaí margaíochta,” a deir agus tá sé iontach tábhachtach nach Maidir le litríocht na Gaeilge, deir 3. Ící Pící - Amhráin Ag caint dó ar a leabhar nua, deir sé Pádraig, agus is léir gur fadhb í seo a gcailltear na scéalta nuair a chailltear Pádraig go bhfuil níos mó agus níos mó nuachumtha do pháistí, Nellie gur leanúint é ar an leabhar Ó Cadhain i bhí ann i gcónaí agus nach bhfuil na scéalaithe. scríbhneoirí ag teacht chun cinn agus Nic Giolla Bhríde, Doimnic Mac dTír Chonaill, cnuasach de 24 scéal a mórán athraithe tagtha uirthi. “Bhí an-mheas ag Máirtín Ó Cadhain go bhfuil éagsúlacht mhaith ann i Giolla Bhríde, Ealaín le Dara thaifead Máirtín Ó Cadhain & Pádraig Ó Tá sé suimiúil go raibh dhá sheoladh ar na laoithe fiannaíochta agus mheas dtaobh na leabhar atá i gcló. Léann sé McGee, Éabhlóid Baoighill i 1957. leabhair ann do leabhar nua Phádraig, sé gur ansin a bhí fíorscoth na scéalta.” féin cuid mhór leabhair, go háirithe 4. Snámhóirí Gaeltachta, Gab- “Bhí suim agam i gcónaí sa ceann acu i gceantar an scéalaí agus Tá an-suim ag Pádraig sna Gaeltach- beathaisnéisí agus leabhair staire. hán Ó Fachtna, Coiscéim scéalaíocht. Chaith mé féin agus ceann eile i dTeach an Phiarsaigh i taí imeallacha i nGaeltacht Thír Tá go leor leabhar de chineálacha 5. Máirtín Ó Direáin: Na Dánta, Máirtín Ó Cadhain coicís ag éisteacht le mBaile Átha Cliath. Chonaill. éagsúla scríofa ag Pádraig, ach deir sé In eagar ag Eoghan Ó hAnluain; scéalta siar i 1957 agus bhí an oiread sin Tá an-chuid athruithe tagtha ar an “Tá cuid de na Gaeltachtaí sin a bhí gur sa ghearrscéal a chuireann sé an Ealaín le Seán Ó Flaithearta, An acu ann gur shocraigh mé leabhar eile a litríocht agus ar an scéalaíocht le láidir ag am amháin ach atá lag anois. méid is mó spéise. Tá dhá chnuasach Clóchomhar scríobh chun a gceart a thabhairt dóibh blianta anuas. An bhfuil suim ag Ba mhaith liom dul ar ais chucu arís gearrscéalta foilsithe aige, An Coileach 6. Filí agus Filíocht, Eagarthóir: go léir.” daoine sa bhéaloideas go fóill? An agus tuilleadh scéalta a bhailiú uathu.” Troda i 1993 agus Srathóg Feamnaí in Malachy Ó Néill, Éigse Cholm Tá dhá scéal sa leabhar nua a bhfuil daoine ag lorg scéalta bhéaloidis Agus traidisiún an bhéaloidis ag dul 2001. Faoi láthair, tá sé ag obair ar Cille thaifead Pádraig Ó Baoighill agus nó an mbreathnaítear orthu mar in éag, meas tú an bhfuil sé deacair ar chnuasach ghearrscéalta eile, rud atá 7. Ulster Gaelic Voices - Bail- Phádraig agus ar dhaoine eile teacht ar suimiúil mar go bhfuil sé tamall ó foil- iúchán Doegen 1931, Róise Ní scéalaithe ionas gur féidir leo na scéalta síodh cnuasach gearrscéalta leis. Bhaoill, Iontaobhas Ultach Seán Bán Mac Grianna: Scéalta agus Amhráin le a chaomhnú agus a thaifeadadh? Tá leabhar do dhaoine óga scríofa 8. Where are you really from? “Tá sé ag éirí níos deacra, cinnte, ach aige fosta darb ainm An Marcach Óg. Is Tim Brannigan, The Blackstaff seoladh Dé Sathairn tá scéalaithe fós ann ach iad a lorg. Níl iad An Gúm a d’iarr ar Phádraig leabhar Press Beidh leabhar nua ón Dr Seán Mac Albert Fry i láthair le labhairt ar an na daoine óga ag labhairt na Gaeilge in a scríobh do pháistí, agus d’fhoilsigh 9. Fin de Siècle na Gaeilge, Corraidh, Seán Bán Mac Grianna: aithne a bhí aige ar Sheán Bán Mac achan áit anois, ach in áiteanna áirithe, siad anuraidh é. Bhain sé sult as an Brian Ó Conchubhair, An Cló- Scéalta agus Amhráin, á sheoladh sa Grianna as Rann na Feirste. Tá fáilte tá.” leabhar a scríobh, rud a léiríonn cé chomhar Cheathrú Phóilí i gCultúrlann roimh chách agus beidh aithris á Ní sa bhéaloideas amháin a chuire- chomh hilghnéitheach agus atá sé mar 10. An Gréasaí Bróg agus na McAdam Ó Fiaich, amárach ag a déanamh ag iníon Sheáin, Róise, ann Pádraig spéis. Go deimhin, tá scríbhneoir. Seachas An Marcach Óg, is Sióga, Caitríona Hastings & 3.00i.n. Is í Róise Ní Bhaoill a bheidh agus beirt eile, ar chuid d’fhilíocht gearrscéalta, úrscéalta, beathaisnéisí iad Coiscéim a d’fhoilsigh formhór de Andrew Whitson, An tSnáthaid ag seoladh an leabhair agus beidh agus d’amhráin Sheáin Bháin. agus tuilleadh scríofa aige. Lasmuigh leabhair Phádraig. Cad a cheapann Ó Mhór den scríbhneoireacht, bhí Ó Baoighill Baoighill faoi fhoilsitheoireacht na 24 BEATHA GAELSCÉAL • Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 ROGHA TEILIFÍSE ROGHA RAIDIÓ na Seachtaine na Seachtaine

Le hÁine Seagrave Le hÁine Seagrave na éagsúla le cloisteáil faoi agallamh TG4: Aoire agus a Mhadra chomh maith. Is í Barbara Nic Dhon- TG4: Ceol na bhFánaithe Sraith Nua: In sna Hearadl don Raidió Fáilte, Béal Feirste: Seó na nacha a chuireann an clár beomhar Poirt an Phíobaire: Is as Baile For- Scarista Open a bheimid an tseach- Maidine seo i láthair. Is féidir éisteacht leis an maid an dá theaghlach ceoil is cáil- tain seo. Tá an Scarista Open ar Cuireann an t-iriseoir aitheanta stáisiún ar an idirlíon freisin ar iúla de chuid an Lucht Siúil lenár cheann de chomórtais Inse Ghall, Eoghan Ó Néill irischlár nuachta i http://www.i102104.ie/index.html. linn, muintir Furey agus Keenan. ina bhfuil cúig chomórtas uilig. láthair ina bpléitear na mórscéalta Gach lá 7.00i.n. Caitheann an clár seo súil ar an Beidh Corn Ensay le fáil ag an náisiúnta agus idirnáisiúnta agus na tógáil ceoil a fuair muintir Keenan, mbuaiteoir. scéalta is déanaí ó na páipéir BBC Raidió Uladh: Caschlár go háirithe Paddy Keenan a bhí ar Dé Domhnaigh 7i.n. nuachtáin. Gach maidin Luan go Is clár ceoil seachtainiúil é Caschlár le dhuine de phríomhcheoltóirí The hAoine 8:00-9:00 r.n. agus arís gach réimse ceoil, an popcheol, fréamhche- Bothy Band sna 1970idí. Caithimid BBC ALBA: Johnny Cash oíche 10:00 i.n. agus 4:00 r.n. ol, ceol traidisiúnta, na gormacha agus súil freisin ar na deartháireacha Beatha agus Ceol Johnny Cash ceol soul san áireamh. Brian Mullen a Furey agus Davey Arthur a bhain Tugtar léargas ar dhuine de na Raidió na Gaeltachta: Mar a chuireann an clár le chéile agus is é a a cáil amach le hamhráin ar nós ceoltóirí is mó a raibh tionchar aige chaithimse an Domhnach chuireann i láthair é . Is féidir éis- ‘Sweet Sixteen’. D’fhás an dá ar cheol an chéid seo caite, fear a Go traidisiúnta, ba lá naofa a bhí teacht leis an stáisiún ar an theaghlach aníos le chéile agus bhí BBC Thuaisceart Éireann; BBC 2: d’oibrigh i dtionscal an cheoil ar sa Domhnach, lá scíthe, ach ní idirlíon freisin ar tionchar mór ag an gcairdeas a bhí Imeall Geal feadh trí scór bliain. hamhlaidh atá i gcónaí na www.bbc.co.uk/radioulster. idir a n-aithreacha, John Keenan Cuireann Tomaí Ó Conghaile agus Taiscéalann an clár faisnéise na téa- laethanta seo. Sa tsraith nua seo Dé Sathairn: 6.00i.n. agus Ted Furey, ar a gcuid ceoil. I Gráinne McElwain ceoltóirí agus maí is mó ina shaol: grá don tír, an a bheidh le cloisteáil sa measc na n-aíonna a bheidh le aoíchainteoirí inár láthair in Ionad tsaoirse, ceartas, an teaghlach, an feiceáil ar an gclár beidh Paddy Éigse Sheáin Uí Chuilleanáin in Iúr creideamh agus an slánú trí agal- Keenan, na Fureys agus Davey Cinn Trá. Déanfar plé ar an uchtú laimh, grianghraif, ceol agus píosaí Arthur, Áine agus Martin Furey. agus ar thuras toilg i measc rudaí scannán nár scaoileadh riamh Déardaoin 8.30i.n. eile. Dé Luain, 10.00i.n. roimhe seo.

samhradh, Comhairle nua fógartha ag labhraíonn daoine faoin mbealach a gcaitheann siad féin an Domhnach. Highland Radio, Dún An nglacann siad scíth, na nGall: Sounds RTÉ Raidió na Gaeltachta an lá naofa atá ann dóibh, Traditional as Gaeilge nó an bhfuil rud éigin faoi leith Is clár seachtainiúil é TÁ Comhairle nua fógartha ag Chiarraí), Éamonn Mac Niallais, Chuir Ceannaire RTÉ Raidió na a dhéanann siad gach Domh- Sounds Traditional as RTÉ Raidió na Gaeltachta. Tá Riarthóir Acadamh na hOllsco- Gaeltachta, Edel Ní Chuireáin, nach? Inniu, is í an láithreoir Gaeilge ar stáisiún naonúr ar an gComhairle nua faoi laíochta Gaeilge (Gaoth Dobhair), fáilte roimh cheapadh na teilifíse Bláthnaid Ní áitiúil Dhún na nGall chathaoirleacht Anna Ní Alan Ó Maoldúin, Bainisteoir Comhairle úire. Mhínigh sí gur Chofaigh as Ráth Cairn a agus is í Rosemary Ghallchóir. Is as Árainn Mhór i Cumarsáide Chumann Lúthch- “tréimhse thar a bheith cinniú- bheidh i mbun cainte le Herraghty a chuire- dTír Chonaill í Anna agus tá sí ina leas Gael (BÁC), Seán Ó Sé, Iar- nach [í] ó thaobh na Gaeltachta hEibhlín Ní Chonghaile ann i láthair é. Bíonn stiúrthóir ar Ionad na dTeangacha Uachtarán ar Oireachtas na agus cúrsaí craolacháin de agus faoin mbealach a meascán bríomhar de in Ollscoil na hÉireann, Maigh Gaeilge (Corcaigh), Seán Mac polasaí fadtéarmach i leith na gcaitheann sí féin an cheol traidisiúnta, Nuad. Feidhmeoidh Comhairle Donncha, Gníomhaí Pobail agus Gaeilge á phlé ag an rialtas faoi Domhnach. Maidin Dé bailéid agus ceoltóirí sa RTÉ Raidió na Gaeltachta ar feadh Óige (an Cheathrú Rua), Áine Ní láthair.” Dúirt sí go bhfuil sí “ag Domhnaigh, 9.30. stiúideo ar an chlár téarma 3 bliana, agus í ag cur Chiaráin, Craoltóir agus Iriseoir súil le bheith ag obair leis an chomh maith le cúrsaí comhairle ar Bhord RTÉ maidir le (Co Mhaigh Eo) agus Maighréad Chathaoirleach, Anna Ní i102 104 : Ar Éileamh reatha as Gaeilge. Is polasaí craoltóireachta RTÉ Uí Mháirtín, Oideachasóir (Co Ghallchóir, agus baill uile na Is seó ceoil é an clár féidir é a chloisteáil gach Raidió na Gaeltachta. Thír Eoghain). Comhairle chun leasa na seirb- laethúil seo ar an tráthnóna Déardaoin idir Is iad seo a leanas na baill: Beidh ionadaí foirne le ceapadh híse.” stáisiún réigiúnach ina 8 agus 9i.n. Déardaoin Lorcán Ó Cinnéide, ar an gComhairle chomh maith, Beidh an chéad chruinniú den gcluintear eisiúintí 8.00-9.00i.n. Príomhoifigeach Feidhmeannach agus beidh toghchán á reáchtáil Chomhairle nua ann i mí Mheán úrnua, ceol na Tháirgeoirí Éisc na hÉireann (Co leis an ionadaí sin a roghnú. Fómhair. gcairteacha agus tuairimí. Bíonn aíon- Corp agus Anam Ábhar Scríbhneoirí Teilifíse Gaeilge

BEIDH clár nua, Corp agus Dúirt Paddy Hayes, TÁ suas le 6 áit ar fáil do scríbh- ceardlann agus meantóireachta. scéim, cuir isteach litir mhínithe a Anam ar an aer ar TG4 an t-ear- Léiritheoir Corp agus Anam, go neoirí Gaeilge ar mhaith leo drá- Beidh Fobairt Scéil, Struchtúr, For- thugann cuntas ar na fáthanna ar rach seo chugainn. bhfuil siad “fós i lár taifeadta ar maíocht a scríobh don teilifís. Tá bairt Carachtar, Dialóg, Ton, Luas chóir duit freastal ar an chúrsa; CV; Díríonn an tsraith cheithre Corp agus Anam.” Tá an TG4, i bpáirt leis an Chiste agus Riachtanais na gCraoltóirí i achoimre aon-abairte ar an scéal; chlár ar shaol an chomhfhrea- taifeadadh ar siúl i nGaillimh le Craoltóireachta Gaeilge agus le BBC measc na n-ábhar a chlúdófar. alt a thugann imlíne an scéil; sonraí graí choiriúlachta, Cathal Mac Darach Mac Con Iomaire ina Thuaisceart Éireann, ag lorg iar- Táthar ag súil go mbeidh 6x25’ de na bpríomhcharachtar agus script Iarnáin. Is fear é Cathal a théann stiúrthóir. ratas ó scríbhneoirí Gaeilge, idir scripteanna snasta réidh le léiriú d’aon radharc amháin. sa tóir ar an scéal a bhíonn ar Foilsítear. Beidh Diarmuid de scríbhneoirí úra agus scríbhneoirí agus le craoladh, b’fhéidir, ar TG4 Cuirtear iarratais (ar ríomhphost chúl an scéil. Faoite, Maria Doyle Kennedy, bunaithe, maidir le scéim forbartha agus ar BBC Thuaisceart Éireann agus cóip chrua) chuig: Tá sé iontach gnóthach agus Úna Ní Fhlatharta, Tommy i scríbhneoireacht scripteanna. mar thoradh ar an scéim. maire.ni.chonlain@tg4.ie agus mar gheall air sin ní thugann sé McArdle agus Linda Bhreath- Tá an cúrsa seo dírithe ar scríbh- Caithfidh iarrthóirí smaoineamh chuig Máire Ní Chonláin, TG4, faoi deara go bhfuil domhan na nach mar phríomhaisteoirí sa neoirí atá líofa sa Ghaeilge agus a chur isteach le haghaidh dráma Baile na hAbhann, An Spidéal, Co. coiriúlachta ag teannadh tsraith. lonnaithe i dTuaisceart na hÉire- singil leathuaire ar an téama ‘Stig- na Gaillimhe. isteach air de réir a chéile. Tá an Tá an tsraith maoinithe faoi ann. ma’. Ba chóir an scéal a lonnú i Is é 5 a chlog i.n. ar an Aoine 27ú tsraith lonnaithe in Éirinn an lae scéim Choimisiún Craolacháin Eagrófar an scéim traenála thar suíomh nua-aimseartha, réadúil Lúnasa 2010 an spriocdháta le inniu. Mairfidh gach aon chlár na hÉireann, Fuaim agus Fís. tréimhse 6 mhí agus beidh ina mbeadh an Ghaeilge á labhairt. haghaidh iarratasóirí. caoga bomaite. gairmithe ón tionscal i mbun Le bheith san áireamh don GAELSCÉAL Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 BEATHA • 25 BUÍON CEOIL na Seachtaine

Labhraíonn Joanne Ní Riain le Deirdre Cussen, dordveidhleadóir leis an mbuíon as Luimneach, Nick Carswell & the Elective Orchastra.

Cá bhfuil tú faoi láthair a Dheirdre d'éirigh rudaí níos dáiríre agus Tháinig do chéad LP amach anu- icneolaíocht Cheoil agus na Meáin i Raidió Fáilte i mBéal Feirste. Is féidir agus céard atá ar siúl agat? tháinig Kate, mo dheirfiúr, agus Bart raidh. Cén sórt aiseolais a fuair sibh? gColáiste na Tríonóide, tá mise ag a rá go bhfuilimse sáite sa cheol! Tá mé lonnaithe i mBéal Feirste faoi ar na drumaí isteach sa bhuíon. Fuaireamar aiseolas den scoth ag an obair sna meáin chumarsáide Céard eile atá pleanáilte agaibh i láthair ag obair le comhlacht léir- Bhí sibh ag seinm ag an IMRO Show- am - bhí Paul McLoone ar TodayFM Ghaeilge i mBéal Feirste, tá Kate (vei- mbliana? Táimid ag súil go mbeimid iúcháin teilifíse ag obair ar chláracha case i Luimneach le déanaí. An ag tabhairt roinnt ama dúinn ar na dhlín) ina dlíodóir, tá Sian (vocals) ag ag seinm ag an Electric Picnic i mí teilifíse do TG4 agus BBC NI trí bhfuil showcases mar sin táb- tonnta ina dhiaidh, bhí léirmheas déanamh MA i gCeol an Phobail in Mheán Fómhair, agus táimid le ceol- mheán na Gaeilge. hachtach daoibh? den scoth scríofa in Hot Press agus UL,agus tá Bart (drumaí) ina che- choirm a dhéanamh i Bewleys Café Cén bhaint atá agat le Nick Carswell Bhuel, tá sé tábhachtach nochtacht a san Irish Times Ticket agus fuairea- oltóir go lánaimseartha le bannaí Theatre go luath - ag iarraidh an dáta agus an Elective Orchastra? fháil agus tú ag iarraidh clú a bhaint mar slot ag an Electric Picnic san ceoil éagsúla. Táimid fós ag scríobh a shocrú faoi láthair. Tá roinnt Bímse ag seinm an dordveidhil agus amach ar ndóigh, agus ag sár-thais- Body + Soul chomh maith ina dhi- agus ag seinm le chéile ach tá sé dea- amhrán taifeadta cheana féin againn ag déanamh fonnadóireacht taca leo. peántais cosúil leis an IMRO bíonn aidh. cair faoi láthair mar táimid go léir agus, le cúnamh Dé, beidh albam sna Thosaigh mé ag seinm le Nick in dj-anna éagsúla i láthair agus seans Tá Nick ag staidéar i mBaile Átha scaipthe timpeall na tíre. siopaí faoi mhí Dheireadh Fómhair 2004. Ag an am ní raibh sa bhanna go gcasfaidh siad do chuid ceoil ar an Cliath faoi láthair. Céard atá ar siúl An bhfuil aon tionscadail cheoil eile seo chugainn. ach Nick, Sian agus mé féin agus raidió má thaitníonn sé leo. Bhí agat féin agus na daoine eile sa ghrú- agat faoi láthair? Bímse ag seinm le An féidir leat achoimre ar Nick Car- bhíomar go léir i mBaile Átha Cliath. Jenny Huston i láthair an oíche sin pa? An bhfuil sibh fós ag scríobh String Quartet go rialta le haghaidh swell & the Elective Orchastra a Ansin in 2007 nuair a bhí an banna mar shampla, so tá súil agam go agus ag seinm le chéile? póstaí agus ócáidí eile chomh maith, dhéanamh i gcúig fhocal dúinn? ceoil go léir lonnaithe i Luimneach bhfuil sí ag scaipeadh an scéil fúinn! Tá Nick ag déanamh staidéir ar The- agus cuirim clár ceoil i láthair ar Is maith an t-anlann an éisteacht! Léargas ar phíobaireacht sa Piper’s Choice le Seán Ó Loingsigh gcraoltóir agus an píobaire na díospóireachtaí aonair idir Liverpool Céilí Band, agus bhaineann leis mar fhonn a sheinn sé sa bhanna ceoil a Peter Browne. an láithreoir oilte Browne agus tháinig sé faoi thionchar an mall, comhairle a thug an luaitear leis de shíor – The TÁ físdiosca nua eisithe ag Na Is léir ón gcur i láthair gur a chomhghleacaithe phíobaire Andy Conroy nuair a píobaire Séamus Ennis tráth Bothy Band – agus is iontach Píobairí Uilleann i mBaile Átha ceoltóirí atá i bhfeighil léirithe píobaireachta. bhog sé go Baile Átha Cliath dá raibh. mar a chuireann sé síos ar an Cliath a thugann léargas níos – seinneann an stiúrthóir Ken Is físdiosca (DVD) don éis- sna 1970í. Bhuaigh sé comór- Tagann tuiscint dhomhain dtraidisiún a thug sé leis óna doimhne dúinn ar cheird na Lynam píb uilleann agus is teoir é chomh maith, le 20 traic tas píobaireachta ag an Peter Browne ar an athair agus seancheoltóirí eile píobaireachta mar a bhaineann píobaire iomráiteach é an roinnte idir an triúr a Oireachtas i 1984. bpíobaireacht chun cinn nuair nuair a bhí sé ina leaid óg san sé leis an gceol Gaelach. príomhléiritheoir Gay McK- taifeadadh i gceanncheathrú Is múinteoir scoile agus a tharraingíonn sé aird ar áit ar tógadh é i mBaile For- Seo an ‘Piper’s Choice’ eon. na bPíobairí Uilleann (NPU) ar píobaireachta é Nollaig Mac ornáidíocht ar leith a chuire- maid, Baile Átha Cliath. Imleabhar III, rogha ceoil na Dírítear an ceamara go tuis- Shráid Henrietta, Baile Átha Cárthaigh a bhíonn i mbun ann Paddy Keenan sa phort Is mór an meas atá ag bpíobairí Mick Coyne, Nollaig ceanach ar mhéara na gce- Cliath. ranganna i Sráid Henrietta, Coppers and Brass agus is léir píobairí agus ag lucht ceoil i Mac Cárthaigh agus Paddy oltóirí agus iad i mbun na teic- Léiríonn Mick Coyne conas agus déanann sé tagairt sa máistreacht Keenan mar che- gcoitinne ar Keenan agus ní Keenan, triúr atá curtha faoi níochta a shamhlaímid le ceol teicníocht chasta píobaireach- DVD don líon mór daoine óga a oltóir nuair a dhéanann sé nach ionadh gur roghnaíodh agallamh chomh maith ag an na bpíob, rud a chuireann leis ta a úsáid i stíl nach gcuireann thagann anois go háras NPU ag aithris dhraíochtúil ar an stíl a ceann dá rogha poirt mar cheol isteach ar an bport sna rílean- foghlaim cheol na bpíob. Mar bhí ag Séamus Ennis maidir aitheantais don Piper’s Choice. na The Maid in the Cherry Tree aon le Mick Coyne, luann sé an leis an ornáidíocht chéanna. Is féidir an DVD a cheannach ar agus Boil the Breakfast Early. tábhacht a bhaineann le leagan Chítear agus cloistear gné de líne ón suíomh www.pipers.ie Tógadh Coyne i Learpholl, amhráin a bheith ar eolas nuair phíobaireacht Paddy Keenan nó cuir glaoch ar Na Píobairí áit ar sheinn sé lena athair sa a sheinntear an ceol a sa bhfísdiosca seo nár léir nuair Uilleann ag 01-8730093.

Clár Reachtaire (Sealadach) – Conradh 5 mhí ag tosnú 26/07/2010 – Fáilteofar roimh iarratais don phost thuasluaite. Tá Raidió na Life ag iarraidh duine fuinniúil a cheapadh mar Chlár Reachtaire sealadach don tréimhse 26/07/2010 – 24/12/2010. Beidh dualgaisí taighde, léiriúcháin agus láithreoireachta mar aon le dualgaisí riaracháin agus cléireachais ar an té a cheapfar. Beidh taithí craolacháin de dhíth agus beifear ag súil le hard- chumas teicniúil freisin. Beidh ardchaighdeán Gaeilge, idir scríofa agus labhartha, ag an té a cheapfar. Beidh an Clár Reach- taire freagrach do Bhainisteoir Raidió na Life. Cáilíochtaí/Taithí: Beidh bunchéim onóracha tríú leibhéil, ar a laghad, ag an té a cheapfar i réimse a bhaineann go sonrach leis an bpost (i.e. na Dána (leis an Ghaeilge mar ábhar); na Meáin Chumarsáide srl.) Tuarastal de réir taithí agus cáilíochtaí. Seoltar iarratais agus CV marcáilte “Príomháideach” chuig: Muiris Ó Fiannachta, Bainisteoir, Raidió na Life, 7 Cearnóg Mhuirfean, Baile Átha Cliath 2. Roimh 12/07/2010 Ní ghlacfar le hiarratais i ndiaidh an dáta sin.

Is fostóir comhionannas deiseanna é Comharchumann Raidió Átha Cliath Teo. ag trádáil mar Raidió na Life. 26 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 8 OIDEACHAS Fís na Gaelscolaíochta Beo i nDoire

Le Meadhbh Ní Eadhra agus ar an Srath Bán. Is mheitheal oibre seo nó tá ann do Mheán Fómhair 2011 daoine atá ainmnithe ó na meanma láidir an chomhoib- nó ar an dáta is luaithe ina Á pleanáil ag dul ar Gaelscoileanna uile atá sa rithe ann ó na Gaelscoileanna dhiaidh. Tacaíonn Comhairle aghaidh faoi mheitheal oibre seo agus an i nDoire agus ar an Srath Bán. na Gaelscolaíochta leis an láthair chun Dr. Micheál Ó Duibh Chuir an fócas ar chomhoibriú dearcadh seo. Tá an Tsoláthar iar-bhun- (Comhairle na Gaelsco- ar leas coitianta an pháiste mheitheal oibre den tuairim scolaíochta lán- laíochta) ina chathaoirleach. Gaelscoile saintréith ar leith le go bhfuil ceantar iar-bhunsco- Ghaeilge a bhunú do na daltaí Ó bunaíodh an mheitheal hobair na meithle oibre, rud laíochta Dhoire réidh don iar- Gaelscoile a dhéanann freast- oibre seo tá go leor oibre atá maith agus cuiditheach. bhunscolaíocht agus deir Ó al ar na Gaelscoileanna i déanta i dtaca le forbairt na Tuigeann muid go léir nach Duibh go bhfuil súil acu go nDoire agus ar an Srath Bán. hiarbhunscolaíochta lán- obair fhurasta atá i mbunú rachaidh obair na meithle Druideadh Meánscoil Dhoire, Ghaeilge i nDoire. sholáthar iar-bhunscolaíochta oibre seo píosa fada chun iarbunscoil lán-Ghaeilge a Go dtí seo, tá anailís agus ach creideann muid go láidir ‘scoil fhuinniúil agus inbhua- bunaíodh sa bhliain 1994, dhá plé déanta ag an mheitheal go bhfuil an ceart ag daltaí naithe’ a bhunú, a bheidh tar- bhliain ó shin agus mar sin tá oibre ar threochtaí líon na teacht a bheith acu ar iar- raingteach do na daltaí tábhacht ar leith ag baint leis ndaltaí Gaelscoile atá agus a bhunscolaíocht lán-Ghaeilge.” Gaelscoile uile agus a dhéan- an bpleanáil seo d’iarbhun- bheidh in aois aistrithe thar na comhairliúchán déanta le Duibh go bhfuil sé iontach Creideann an tUasal Ó faidh ardchaighdeán scoil nua sa chathair. chéad 7 mbliana atá amach príomhoidí Gaelscoileanna i sásta a bheith ina chathaoir- Duibh agus an mheitheal oideachais a ofráil do pháistí Bunaíodh meitheal oibre romhainn. Tá measúnú déan- nDoire, ar an Srath Bán, i leach ar an mheitheal oibre oibre gur chóir dó seo bheith na scoile ar fad. iar-bhunscolaíochta lán- ta ag an mheitheal oibre ar mBun an Phobail agus i mBun agus go bhfuil meanma láidir Ghaeilge an 18ú Bealtaine mhúnlaí éagsúla iar-bhunsco- Cranncha chun a dtuairimí an chomhoibrithe ann ó na 2010 mar thoradh ar an laíochta ionas gur féidir na agus a ndearcaí i leith fhor- Gaelscoileanna i nDoire agus idirphlé le hionadaithe ó múnlaí is oiriúnaí do riach- bairt na hiarbhunscolaíochta ar an Srath Bán. Bhord Gobharnóirí na tanais na Gaelscolaíochta a a fháil. “Tá mé iontach sásta bheith nGaelscoileanna uile i nDoire roghnú. Anuas air seo, tá Dúirt an Dr. Micheál Ó i mo chathaoirleach ar an

Ceist faoi Thodhchaí Choimisiún Coláiste an Ghnó, an Bheartais Phoiblí agus an Dlí na Scrúduithe Stáit Léachtóir (Téarma Seasta) le Dlí (Dlí Tráchtála) (Conradh Bliana)

Le hÁine Seagrave eagraíocht mar gheall ar na nach bhfuil daoine áirithe ag leathanach as naoi gcinn in Léachtóir (Téarma Seasta) le Córais Faisnéise botúin a rinneadh le laethanta déanamh a gcuid oibre i easnamh. Chuaigh scoileanna Gnó (Conradh Bliana) Tá ceist faoi Choimisiún na beaga anuas ó thaobh páipéir gceart. i ngleic leis an fhadhb i mbealaí Spriocdháta: Déardaoin, 8 Iúil, 2010 Scrúduithe Stáit faoi láthair de scrúdaithe áirithe. De réir Ruairi Quinn, éagsúla agus dá bhrí sin “oibre- bharr botún a rinneadh sna D’fhógair an Tánaiste agus urlabhraí Oideachais agus ofar ar mhaithe le daltaí scrúduithe Ardteistiméireach- Aire Oideachais, Mary Cough- Scileanna do Pháirtí an Lucht áirithe,” mhínigh an t- Coláiste na hEolaíochta ta agus Teastais Shóisearaigh i lan, i rith na seachtaine nach Oibre, “Ní raibh léamh profaí urlabhraí Oideachais agus mbliana. bhfuil na botúin inghlactha déanta ar neart páipéir scrú- Scileanna. Comhalta Ollscoile le Teagasc agus le Taighde Tá ceisteanna á gcur faoin agus gur tharla na botúin toisc daithe roimh ré agus bhí Ghabh Coimisiún na Scrú- sa Mhatamaitic Fheidhmeach botúin ghnáthaimh ó thaobh duithe Stáit leithscéal as an riarachán na scrúduithe ann.” “bhotún táirgthe,” mar a thug- (Conradh 2½ Bhliain) Dúirt an Coimisiún nach tar air. Tháinig an botún seo Spriocdháta: Déardaoin, 15 Iúil 2010 mbeidh aon dalta faoi mhíb- chun solais tar éis roinnt botúin huntáiste de bharr na mbotún. eile i rith thréimhse na scrú- Sonraí/nós imeachta le haghaidh iarratais: Ainneoin sin dúirt an tUasal duithe, botún cló ar an pháipéar Quinn “níl sé maith go leor, do Ardleibhéil Gearmáinise agus Tuarastal: dhaltaí ná do cháiníocóirí, a botún ar an pháipéar Ardleib- • Léachtóir (Téarma Seasta): €40,256 - €56,782 sa bhliain Cúrsaí Gaeilge do Dhaoine Fásta thugann beagnach €60 milliún héil Gnó sa Teastas Sóisearach • Comhalta Ollscoile (Teagasc agus Taighde): 2010 - Gach Leibhéal don eagraíocht gach bliain.” san áireamh. €35,582 - €36,781 sa bhliain “Ba chóir go gcuirfí an Teas- Thairis sin, chuir an tUasal Tabhair faoi deara: Tá comhaltaí Ollscoile i dteideal cur isteach Áiteanna fós ar fáil: tas Sóisearach agus an Ardteis- Quinn an méid seo in iúl “níor ar dheontas bliantúil suas le €12,000. timéireacht i gcrích i mbealach eisíodh aon Ardteistiméireacht 28 Meitheamh - 02 Iúil 2010 Is féidir tuilleadh eolais a fháil agus iarratas a dhéanamh ach cuairt éifeachtúil, atá cóir agus go hoifigiúil ag Coimisiún na 05 - 09 Iúil 2010 a thabhairt ar www.publicjobs.ie sochaideartha”, a deir sé. Scrúduithe Stáit le ceithre 28 Meitheamh - 09 Iúil 2010 Is fostóir comhionannas deiseanna í Ollscoil na hÉireann, Gaillimh. I dtús na seachtaine, mar bliana anuas de thoradh cás SCG: 01 - 09 Iúil 2010 SCG: 01 - 16 Iúil thoradh ar bhotúin ar an dlí.” pháipéar cuntasaíochta don Mar gheall air sin rinne sé Tuilleadh Eolais: Ardteistiméireacht, fuair daltaí meastachán nach bhfuil Acadamh na hOllscolaíochta Gaeilge, idir 10 agus 50 nóiméad breise páipéarachas oifigiúil ag An Cheathrú Rua, chun an páipéar a chríochnú. 235,000 duine le cruthú go Co. na Gaillimhe. Roimhe sin tharla eachtra eile bhfuair siad pas san Ardteis- 091 869100 091 595101 ina bhfuair breis agus 200 timéireacht. [email protected] dalta i 16 scoil i mBaile Átha “Tá géarghá anois go réi- www.nuigalway.ie/acadamh Cliath Theas páipéar cun- teodh an Coimisiún an fhadbh www.nuigalway.ie tasaíochta le ceithre seo,” arsa Quinn. GAELSCÉAL OIDEACHAS 27 Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 •

Crosfhocal 25.06.2010 www.bladair.com Dlí agus Gaeilge Le hÁine Seagrave daoine fásta san áireamh. “Tá neart féidearthachtaí ag IS é an cúrsa Dlí agus Gaeilge i gColáiste na hOllscoile, Cor- LE blianta beaga anuas tá níos an suíomh agus caithfimid é a caigh an t-aon chúrsa dlí inar féidir staidéar a dhéanamh mó daoine ná riamh ag úsáid an fhorbairt ó thaobh íomhá de ar ábhar dlí, ábhar Gaeilge agus ábhar dlí trí Ghaeilge sa tír. idirlín agus blaganna chun tuair- agus urraíocht a fháil. Tá Is iomaí deis fostaíochta atá le fáil ón chéim seo, de imí a nochtadh. Thug Art Ó Súil- urraíocht de dhíth orainn le bharr go bhfuil éileamh mór ar dhlíodóirí le Gaeilge mar leabháin, Stiúrthóir Ionad haghaidh na nduaiseanna ó thoradh ar Acht na dTeangacha Oifigiúla agus stádas na Oideachais Mhaigh Eo, an tre- dhuine ar bith atá ag iarraidh Gaeilge san Eoraip. ocht seo faoi deara agus i mí na cabhrú chun an Ghaeilge a chur Cúrsa ceithre bliana atá i gceist. Márta i mbliana chuir sé tús le chun cinn.” www.bladair.com, suíomh blagála as Gaeilge atá dírithe ar an aos óg. Bunaíodh an suíomh le tacaíocht ó Ionad Oideachais Mhaigh Eo agus ón Roinn Oideachais. Cuireadh tús leis an suíomh thart ar Lá Fhéile Pádraig agus cuireadh chun cinn Scoláireacht sa Rannóg Cumarsáide & Margaíochta é mar chuid de Sheachtain na Tá scoláireacht, a mhairfidh suas le dhá bhliain, á tairiscint ag Údarás na Gaeltachta do dhuine le Gaeilge NODANNA Gaeilge 2010 i mbliana. Bíonn líofa chun oiliúint fhoirmiúil agus taithí phraiticiúil i réimse oibre na cumarsáide, caidreamh poiblí agus daltaí scoile agus mic léinn ag margaíochta a fháil. TRASNA blagáil nó ag bladaráil ar an Duine cumasach le cáilíocht 3ú leibhéal i gcumarsáid, i margaíocht, in iriseoireacht nó caidreamh poiblí 2 Prios, áit stórála sa bhaile (5) suíomh agus bronntar duais do atá á lorg. Ní mór cruinneas maith scríofa agus labhartha na Gaeilge agus Béarla chomh maith le scileanna 4 Tráchtáil, ag ceannach agus ag díol (3) na blaganna is fearr gach mí. ríomhaireachta a bheith ag iarratasóirí. 6 Droch-am, fadhbanna maireachtála (4) Seoladh an suíomh ar ardán Beidh an duine seo ag tacú le foireann na Rannóige Cumarsáide agus Margaíochta lena bplean oibre ina 8 Bunús na Críostaíochta; teacht ar ais ón mharbh (7) náisiúnta ach léirigh Art Ó Súil- bhfuil gníomhaíochtaí dírithe ar fheachtais phoiblíochta agus mhargaíochta a chur i bhfeidhm. 10 Teocht ard (2) leabháin gurb iad “na scoileanna Beidh an té a cheapfar lonnaithe in Ardoifig an Údaráis sna Forbacha, Gaillimh. 11 Cearca ina suí ar uibheacha (3) i Maigh Eo agus sa Ghaillimh a Cuirtear iarratais, mar aon le CV, roimh an Aoine, 2 Iúil 2010 chuig: 12 Aiféaltas, brón i gcomhair rud a rinneadh (6) bhaineann úsáid as an suíomh 14 Dian, tuairim daingean (5) den chuid is mó.” An Rannóg Pearsanra 15 Rud atá cuiditheach, gléas úsáideach (3) Déantar monatóireacht ar an Údarás na Gaeltachta, Na Forbacha, Co. na Gaillimhe 16 Ábhar mhaith don tine (4) T: 091 503100 F: 091 503101 Rphost: [email protected] 18 An lá i ndiaidh an lae seo (7) gcaint nó ar an gcomhrá atá ar 20 Fuath, an mothúchán gur fuath leat rud éigin (5) siúl chun timpeallacht foghlama Le haghaidh tuilleadh eolais glaoigh ar 23 Guth (4) atá sábháilte a chothú agus An Rannóg Cumarsáide agus Margaíocht ag 091 503219 24 An chéad uimhir; cárta tábhachtach i gcluiche (3) “chun a chinntiú go bhfuil ábhar 25 Deirtear gur maith an t-ocras an t-ábhar seo (6) oiriúnach á phlé,” a deir Art. 26 Rud beag ciorclach, plaisteach, a choinníonn cóta nó Freastlaíonn an suíomh ar an geansaí ceangailte dúnta (6) aos óg, déagóirí, múinteoirí agus daoine fásta. Tá trí chatagóir le SÍOS fáil: Bladair na nÓg le haghaidh 1 Deacair (4) 3 An leacht dearg a ritheann timpeall an choirp (4) páistí suas go 12 bhliain d’aois, 4 Abair paidir (3) Bladair na Teen le haghaidh 5 An aois sin roimh meánaois... déagóirí mar shampla (4) déagóirí agus Bladair na Múin- 6 Brionglóid, fís (7) teoirí. Baintear úsáid as Bladair Ardchúrsa Oiliúna in Aistriúchán 7 Rud scríofa do chúrsa coláiste (5) na nÓg mar thimpeallacht 9 Tóg gan cead, go mídhleathach (4) spraíúil shábháilte ionas gur Cáipéisí Dlí agus Cáipéisí Stáit eile 10 Ag tabhairt aire do chúrsaí an bhaile (4) féidir le daltaí bunscoile a bheith 12 Féachaint, breathnaigh (6) ag caint as Gaeilge. 13 Focal, nó ráiteas ar pháipéar a thugann cosaint don Soláthraíonn Bladair na Teen cheannaitheoir in aghaidh rudaí na n-oibríónn nó atá Europus/GMIT áit do dhaltaí meánscoile chun briste (8) i gcomhar leis an 15 Amharaí (3) tuairimí a nochtadh maidir le 17 An domhan,, na pláinéad, na réalta.. gach a bhfuil ann (7) habháir scoile, scannáin agus Roinn Gnóthaí Pobail, Comhionannais agus Gaeltachta 18 Ag baint úsáid as na scamhóga (5) ceol trí Ghaeilge. Maidir le 19 Rí-rá, raic, argóint (6) Bladair na Múinteoirí is féidir leo De bharr an méid éilimh a bhí ar an Glacfar le céimithe a mbeidh 20 Tineass a bhógann ó dhuine go duine (5) an suíomh a úsáid mar uirlis nó gcúrsa seo anuraidh reáchtálfaidh caighdeán ard acu i nGaeilge agus 21 An gruaige os cionn an tsúl (5) áis le haghaidh smaointe 22 Easnamh, nuair a nach bhfuil a dhóthain de (4) éagsúla, pleananna ceachta agus Europus/GMIT, faoi urraíocht na i mBéarla. Fáilteofar roimh le rudaí difriúla a phlé chomh Roinne Gnóthaí Pobail, Comhionan- iarratais ó dhaoine a bhfuil maith. nais agus Gaeltachta, dianchúrsa cáilíochtaí sa dlí acu. Déanfaidh Crosfhocal Bíonn comórtais éagsúla ar 18.06.2010 siúl agus duais €50 ann gach mí oiliúna lánaimseartha eile a sheas- iarrthóirí agallamh agus scrúdú le haghaidh na mblaganna is faidh dhá mhí ar aistriúchán scríofa sula nglacfar leo ar an Buaiteoir na Seachtaine fearr. “Spreagann duaiseanna na cáipéisí dlí agus cáipéisí stáit eile i gcúrsa. Ní bheidh aon táille ar an seo: páistí chun páirt a ghlacadh sa Póilín Uí Mhurchú bhlagáil agus is maith an rud é dTír an Fhia i gConamara i mí Iúil gcúrsa. Ní ghlacfar ach le líon teo- 120 Harberton Park sin,” a deir Art faoi na comórtais. agus Lúnasa 2010. ranta daoine ar an gcúrsa. Béal Feirste Bíonn na daltaí in iomaíocht lena chéile chun an blag is fearr Seol iarratas mar aon le CV chuig :- a sholáthar. Faightear urraíocht Duais na seachtaine ó chomhlachtaí éagsúla le EUROPUS haghaidh na nduaiseanna. Bronnfar rogha leabhar Gaeilge ar bhuaiteoir na seachtaine. An Comhlacht Teanga Ní mór iarratais a bheith ar ais roimh 30 Meitheamh, 2010 chuig: Deir Art “go bhfuil siad sásta Crosfhocal, Gaelscéal, An Chuasnóg, An Spidéal, Co na Gaillimhe. leis an méid tacaíochta agus An Cheathrú Rua, Co na Gaillimhe daoine atá ag baint úsáide as an Ainm ...... suíomh go dtí seo,” ach roimh Dé hAoine an 9 Iúil 2010 d’admhaigh sé go bhfuil “neart Seoladh ...... oibre fós le déanamh chun an suíomh a chur chun cinn.” Tá Teil: 091/572 082 Faics: 091/572 335 Uimhir Fóin...... súil aige go mbeidh tuilleadh daoine ag baint úsáide as mar Ríomhphost [email protected] uirlis oideachais go náisiúnta, GAELSCÉAL 28 • Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 9 FÓGRAI

DRÁMAÍ GAEILGE Ceardlanna • Léirithe • Leabharlann ar Líne www.drama-gaeilge.com An Comhlachas Náisiúnta Drámaíochta Camas, Conamara 091-574146

Tóg mionfhógra linn ar feadh 10 seachtain ar chostas iomlán de €20.00 in aghaidh na seachtaine. Is cuma más seirbhís nó gnó é, ócáid nó ceol, seol chugainn é agus cuirfidh muid i gcló é. 4cm x 2cm costas €20.00 (+CBL21%). Iomlán €242.00 Glaoigh ar Patricia ag 086 -0234251 nó [email protected]

An Spailpín Fánach Ceardlann an Spídéil, Conamara. 091-553343 Spriocdháta iontrála do t. o91 593 251 / 593 157 Priondáil T-Léinte agus Cochaill f. o91 593 159 Chomórtais e. [email protected] www.tshirt.ie Liteartha an Printing Services / Oireachtais Professional Finishing / In House Design.

Le os cionn 3o bliain taithí ins an 1 Iúil 2010 gclódóireacht taobh thiar dúinn, agus an treallamh agus innealra is nua aoisí ar an margadh, déanann muid táirge den scoth ar phraghas Oifig an Oireachtais réasúnach. 6 Sráid Fhearchair, Baile Átha Cliath 2. I gcóir meastachán glaoigh orainn 01/4753857 ag ár n-oifig in Indreabhán, www.spailpin.com [email protected] Conamara Gaeilge ag o91 593251.

Coláistí Samhraidh (Meitheamh-Lúnasa). Líon teoranta áiteanna ar fáil. I gcóir do bhainis nó cóisir Dún na nGall- Maigh Eo- Corcaigh Glaoigh ar 091 553159 1890 675675 www.parklodgehotel.ie ww.gael-linn.ie GAELSCÉAL SPÓRT 29 Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 •

Corn an Domhain Náire na Fraince mar ábhar ceiliúrtha againne sa bhaile

den scéal ainnis seo. Tá difríocht amháin, áfach, idir an dá chás. Cuireadh Nicolas Anelka Bhíothas ag súil le níos mó ón abhaile faoi scáth amhrais Fhrainc ná mar a bhíothas ag súil uainne ocht mbliana ó shin. Fil- agus feirge. Tá an milleán Le Páidí Ó Lionáird leann an feall ar an bhfeallaire ar fad á chur ar an mbainis- b’fhéidir. teoir Raymond Domenech B’amhlaidh an cás é le Sasana, iad san in umar na haimléise agus nuair nach gcroith- ACH bhfuil sé freisin. É sin go dtí gur thug Jer- feadh sé lámh lena dochreidte an tslí go main Defoe (fear ionaid go dtí seo) chomhghleacaí bain- mbíonn an t-ádh le faoiseamh dóibh le cúl sa chéad tíortha áirithe agus an leathuair nuair a scóráil sé ó phas istíochta ón dtír óstach, mí-ádh le tíortha eile? James Milner (a d'imir ar an léirigh sé a easpa grásta. CuirN i gcás go raibh an t-ádh leis an gcliathán deas sa chluiche seo Fhrainc nuair a chuir lámh Henry seachas ar an gcliathán clé, áit a an tír ar aghaidh chun na hAfraice raibh sé go dtí sin). Ba leor é len iad Theas a fhad is a chuir a lámh a cháiliú. Nuair nach raibh acu ach deireadh le pé seans a bheadh ag 2 phointe sular thugadar aghaidh Éirinn cáiliú don ócáid spóirt is mó ar an tSlóivéin, bhí baol ann cinnte ar domhan. Nílim ag rá go n-éire- ach anois, tá greim an fhir bháite chor, má fhaigheann siad an ceann odh níos fearr le hÉirinn in aghaidh na Slóivéine imithe le sruth agus is fearr ar an tSlóvaic, feabhsóidh na bhfoirne sa ghrúpa úd – Meic- iad curtha abhaile in ainneoin gur siadsan freisin. Agus cad mar siceo, Uragua agus an tír óstach An bhreá leo a chinntiú nach gheall ar an Phortaingéil? Bhí an Afraic Theas ach thabharfaimis gcáileodh Sasana, tír a d’fhéadfadh bua is cuimsithí go dtí seo acu sa cluiche lán de chroí dóibh ar fad. Ní feabhsú dá n-éireodh leo teacht chomórtas ar fad le 7-0 in aghaidh dóigh liom go mbeimis ag fágáil tríd an gcóras cáilithe. Agus feabh- na Cóiré Thuaidh. slán leis an gcomórtas i ndiaidh an sóidh siad. Ach táim dóchasach nach bhfuil- chéad bhabhta cáilithe. Mar sin cén tír atá ag glacadh im mícheart faoina bhfuil scríofa Tá an Fhrainc. Agus tá an toradh dúshlán na hAfraice? Cé acu is fearr agam. Rud amháin atá soiléir go dtí seo tuillte acu. In ainneoin nár le dul ar aghaidh agus an corn seo agus sinn ag druidim le leath- cháiligh an Afraic Theas, i ndiaidh diamhair a ardú nó cé acu atá in shlí sa chomórtas ollmhór seo ná dóibh an bua a fháil ar an bhFrainc, acmhainn é seo a dhéanamh? An nach bhfuil na príomhaithe tar éis a mhúineadar ceachtanna do na bhfuil aon tír a d’fhéadfadh barra gcuid tallainne, faoi mar is eol coiligh. Ciarthuathail atá mar thuisle a bhaint asainn ar fad agus dúinn í, a léiriú fós. Shílfeá go oidhreacht ag na Francaigh ar a dul an tslí go léir go craobh? Tá. Tá mbeadh díocas orthu a gcuid scile gcuaird ar an Afraic Theas. trí thír ar a laghad a d’fhéadfaí a a léiriú agus tá ar chuid acu. Tá Cuireadh Nicolas Anelka abhaile shamhlú le ceann scríbe a bhaint Messi á taispeáint don Airgintín, tá faoi scáth amhrais agus feirge. Tá amach gan an iomarca stró. Beidh agus Robinho á taispeáint don an milleán ar fad á chur ar an ceann de na tíortha seo a leanas sa An mbeidh muid in ann dearmad a dhéanamh ar seo choíche? Bhrasaíl. Diego Forlan d’Urugua mbainisteoir Raymond Domenech chluiche craoibhe: An Ghearmáin, agus David Villa don Spáinn. Tá agus nuair nach gcroithfeadh sé An Bhrasaíl nó an Airgintín. Beidh Bhí deis ag Fernando Torres a dhá fhoireann, ceann as Meiriceá tuilleadh imreoirí áfach a bhfuil a lámh lena chomhghleacaí bain- ceann acu san iomaíocht ag mhála a líonadh le cúil agus theip Theas (seans) agus ceann eile as an mbuataisí le ceangal fós acu: Cesc istíochta ón dtír óstach, léirigh sé a deireadh an lae. Más ea, beidh glan air. Ní bheidh Torres chomh Eoraip chun na páirce i Jo’Burg? Fabregas má fhaigheann sé deis easpa grásta. orthu an Spáinn a sheachaint. Sea, dona arís. Bhuel, dá n-éireodh leis an Ísiltír don Spáinn, Ronaldo má stopann a An bhfuil macalla ag an scéal seo ní rabhadar ró-mhaith in aghaidh An sin sin mar sin? An é go bhfuil iad féin a choimeád faoi smacht chloigeann ag at agus Arjen dúinne? Saipan? Mick McCarthy? Hondúras ach bhuadar le scór 2-0. an cluiche craoibhe réitithe agus an agus más féidir le Arjen Robben fil- Robben nuair a fhillfidh sé. Tá an t- Roy Keane? Bhuel táim cinnte go Chruthaíodar 10 seans eile ar chúil, féidir linn suí siar, sásta nach mbei- leadh ó ghortú, cá bhfios? An uachtar ag ardú agus ag teacht go mbeidh an Fhrainc deighilte agus ina measc nuair a theip ar David dh aon gheit á baint asainn idir seo bhfuil na curaidh reatha, an Iodáil, barr an chrúsca. Níl ann anois ach daoine éagsúlaar son an dá thaobh Villa cúl a aimsiú ón spota éirice. agus an 11ú Iúil nuair a thógfaidh as an áireamh? Ó níl. Níl in aon suí siar agus faire. Leadóg + SW19 = Wimbledon

Le Páidí Ó Lionáird an chéad agus an dara seit 7-5 agus 6- sé cúig sheit, agus le cois céad cluiche bheadh an bua agus cé a gheallfadh in ceann níos gaire do na cúig cinn atá 4. Táim cinnte gur chaith lucht sa chúigiú seit len iad a scaradh óna aghaidh Federer? buaite ag a deirfiúr. Agus táimse ag SÚTHA talún, uachtar agus uachtar eagraithe an chomórtais roinnt allais chéile. Agus b'shin i ndiaidh breis is Maidir leis na mná, arís tá siad i cur mo mhuiníne inti len é sin a gréine. An tráth sin de bhliain arís agus iad ag faire ar an gcluiche is deich n-uaire an chloig imeartha. Ar mbarr a maitheasa. Tá na deirfiúracha dhéanamh. I dteannta Nadal sna fir, agus Wimbledon ar ndóigh, baile deacra dar imir laoch na leadóige aon nós tá na hainmneacha móra fós Williams cáilithe don gcéad bhabhta buafaidh euro amháin ocht euro ar beag i ndeisceart chathair Londan riamh ar an gcúirt láir. Bhí allas freisin ann, Nadal, Djokovic, Hewitt, Mardy eile. Tá deichniúr Rúiseach ann, ina ais. Más fearr leat Federer agus Venus, mar chroílár an domhain leadóige ar orthu le linn cluiche stairiúil idir Fish (a bhuaigh i Queens an tseach- measc Kuznetsova agus Sharapova buafaidh do €1 €10 ar ais. Cuma ach feadh coicíse. Bhí an t-ádh dearg leis bheirt fhear sa chéad bhabhta, Nicolas tain seo caite gan choinne), Murray, mar aon le Clijsters agus Henin agus taitneamh a bhaint as ach beidh sé an gcuradh reatha Roger Federer cáil- Mahut (an Fhrainc) agus John Isner Roddick, Sam Querrey agus Soder- beidh sé deacair an curadh reatha i deacair é a dhlisteanú má bhíonn an iú as an gcéad bhabhta nuair a (SAM). Is beag aithne a bheadh ag ling. Níl aon ní le samhlú nach ag measc na mban, Serena Williams, a aimsir chomh maith is atá faoi láthair! bhuaigh Alejandro Falla ón gColóim éinne orthu roimhe seo ach gur thóg Nadal, Federer, Murray nó Roddick a choimeád óna ceathrú craobh agus Tuilleadh uachtair éinne? GAELSCÉAL 30 • SPÓRT Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 “Aon fhoireann a bhíonn inchurtha le Tír Eoghain ... caithfidh go bhfuil mianach iontu”

mhór a bhí idir na foirne ná go raibh fir agus is mór é freisin nuair is é d’fhoire- ceart faighte acu ó Mhuineachán, ag ionaid níos fearr ag BÁC in am breise. Bhí foireann an Chláir ann-sa a ghéilleann an méid sin. tabhairt aghaidhe ar Dhún na nGall Beidh an dara seans ag Loch Gar- ar fheabhas sa Shocraigh foireann Lú isteach sa agus iad sa dara háit i gcoinne Chontae man i gcoinne Londan an Satharn seo chluiche sin go luath agus an Dúin le déanaí. agus má bhíonn an meon ceart aigne chomórtas sraithe mhúineadar ceacht ceart d’fhoireann Pé rud eile a tharlaíonn sa chluiche Le John Allen acu ba cheart go mbuailfidís éasca go ach ní rabhadar láidir Kieran McGeeney. Cinnte, tiocfaidh seo tá súil agam go mbeidh an réiteoir leor iad. Beidh an dara seans freisin ag go leor do Phort Aontroim amach ag troid an Satharn gann leis na cártaí buí le haghaidh Maigh Eo nuair a thabharfaidh siad seo. Aon fhoireann a bhíonn rudaí beaga. Tá an dainséar ann go aghaidh ar Longfort. Is beag duine a Láirge sa chéad inchurtha le Tír Eoghain, mar a bhío- loitfear na cluichí iontacha atá againn HUEL, tá an t-am sin den bhí ag dréim leis an mbun iontach a chluiche craoibhe. Dá dar sa chéad chluiche, bhuel, caith- le rialacha, oifigigh agus réiteoirí atá bhliain linn nuair a thioc- bhí ag Sligeach orthu. Bhí sé róshoiléir mbeifeá ag féachaint fidh go bhfuil mianach iontu. ag dul thar fóir ar fad le mionrudaí. faidh críoch leis an séasúr go raibh fadhbanna acu i ndiaidh Tá sé deacair go leor an cluiche seo a Is trua go mbeidh ceann de na do roinnt foirne sa chraob- craobh na sraithe. ar an gcluiche seo ó thomhas. Rachaidh mé le Cill Dara ach foirne seo ag imeacht an Satharn seo, hchomórtas peile. Is córas Bhí na saoithe beagnach ar aon thaobh traidisiúin de níl mórán fianaise agam. ach beidh, agus is dóigh liom gur stó- maithB é, i mo thuairim, go bhfuil an intinn i ndiaidh an chluiche sin go Bhí foireann an Chláir ar fheabhas caigh Thír Chonaill a bheidh ag fágáil bheifeá ag rá go dara seans ag na foirne go léir. raibh teachtaireacht faighte ag fir John sa chomórtas sraithe ach ní rabhadar an stáitse. Nach raibh an mí–ádh ceart le Loch O’Mahony agus go bhfoghlaimeoidís mbuafadh Uíbh Fhailí láidir go leor do Phort Láirge sa chéad Beidh cluiche suimiúil freisin idir Garman coicís ó shin agus iad chomh uaidh ach, mo léan géar, is chun orthu an deireadh chluiche craoibhe. Dá mbeifeá ag Cill Mhantáin agus an Cabhán. Deir mór sin in uachtar i gcoinne BÁC an deiridh fós a chuadar i gcoinne fhir seachtaine seo. Ach féachaint ar an gcluiche seo ó thaobh Mick O’Dwyer go mbeidh deireadh chuid is mó den chluiche. Sa chéad Shligigh. traidisiúin de bheifeá a rá go leis mar bhainisteoir má chailleann fiche nóiméad bhíodar go hiontach ar An bhfuil siad níos fearr ná sin? Is tá a dtríoblóidí féin ag mbuafadh Uíbh Fhailí orthu an siad an cluiche seo ach is dócha go fad, go háirithe na ciceanna saora le deacair an cheist sin a fhreagairt. Ach an bhfoireann lár tíre. deireadh seachtaine seo. Ach tá a mbeidh deireadh seachtaine eile aige. Redmond Barry agus Mattie Forde. caithfidh feabhas mór teacht orthu dtríoblóidí féin ag an bhfoireann lár Thíos i Staid Semple ba cheart go Tógadh na ciceanna seo tuairim is chun aon dul chun cinn a dhéanamh Bhíodar go hainnis i tíre. Bhíodar go hainnis i gcoinne na mbeadh dianchoimhlint idir Tiobraid caoga slat amach agus an liathróid fli- ach is dóigh liom go mbeidh siad gcoinne na Mí sa Mí sa chéad chluiche. Árann agus Laois, agus leis an mbor- uch. róláidir ag Longfort. chéad chluiche. Mar sin ní dóigh liom go bhfuil radh iontach atá faoi fhoireann na Tá se dochreidte go rabhadar seacht Is dócha go bhfuil Cill Dara ar aon mórán idir na foirne agus b’fhéidir go Mumhan, b’fhéidir go mbeidh an lá gcúilín chun tosaigh ceathrú uaire dul le Maigh Eo. Bhí daoine ag cea- bhfuil an taoide le fir an Chláir na leo. Bhí cuma an-lag ar Cheatharlach isteach sa dara leath agus gur chail- padh go raibh seans maith acu Craobh laethanta seo. ina gcéad chluiche i gcoinne Chill leadar fós. Laighean a bhuachaint i mbliana ach Beidh an cluiche is suimiúla i gCrois Mhantáin. Ní dóigh liom go bhfuil Ach le cabhair dhá chúl luachmhara chuir Co Lú deireadh leis an mbri- Mhic Lionnáin an deireadh seachtaine mórán seans acu i gcoinne Dhoire. ag Bernard Brogan chuaigh BÁC chun onglóid sin. Le sárthaispeántas bhuail seo. Táimid ag suil le coimhlint ghéar Mar sin deireadh seachtaine tosaigh in am breise - ach bhí an t-ádh foireann Lú an geata amach iad. Is mór idir dhá fhoireann de mhór-uaisle an spéisiúil peile amach romhainn. dearg leo. Is dócha gurb í an difríocht an scór é cúl agus dhá chúilín is fiche tuaiscirt - Ard Mhacha, agus léasadh Beir bua.

SÚIL AR AN LIATHRÓID

imirt cosúil leis an gceann in éadan Mhaigh bainte amach ag Lú i gcluiche ceannais An Satharn 26ú Eo. D’éirigh leo dul chomh fada le Craobh Chraobh Laighean ó bhí 1960 ann, caoga bli- Meitheamh Chonnacht anuraidh ach chailleadar in ain ó shin. I mbliana, bhí an bua acu ar Long- aghaidh na Gaillimhe mar gheall ar chúl ó fort sa chéad bhabhta den chraobh agus Sheán Armstrong sa nóiméad deireanach. chuireadar iontas ar dhaoine nuair a chloígh Craobh Iomána Laighean – An Cluiche Beidh tionchar mór ag Charlie Harrison ar an siad foireann Chill Dara le sé phointe sna Leathcheannais (Athimirt) gcluiche agus má bhíonn foireann Kevin cluichí ceathrú ceannais. Tá sé deacair an Walsh chomh muiníneach agus díograiseach cluiche seo a thuar ach cibé foireann a Gaillimh V Uíbh Fhailí céanna is a bhíodar go dtí seo, éireoidh go bhuafaidh, beidh dúshlán rompu sa chraobh Portlaoise @ 7.00i.n. maith leo. Tá amhras ann an mbeidh Michael agus Baile Átha Cliath nó an Mhí ag fanacht Craolfar an athimirt seo beo ar RTÉ.ie Dé Meehan in ann imirt do na Gaillimhigh agus leo. Bua: Lú Sathairn, chun deis a thabhairt do dhaoine ar mura mbíonn, beidh siad i bhfad níos laige. fud an domhain breathnú air. Bhí iontas ar go Bhí imní an domhain ar lucht leanúna na Gail- Craobh Peile Uladh – An Cluiche leor daoine nuair a d’éirigh le foireann Uíbh limhe nuair a d’imir siad in aghaidh Nua Leathcheannais Fhailí comhscór a fháil in aghaidh iománaithe Eabhrac, ach ar deireadh d’éirigh leo an bua a Fear Manach V na Gaillimhe agus beidh muintir Uíbh Fhailí fháil le seacht bpointe. Bhuaigh Sligeach ar díomách nár éirigh leo an bua a bhaint amach Mhaigh Eo le ceithre phointe sna cluichí Muineachán Dé Domhnaigh i gceann de na cluichí is fearr ceathrú ceannais, agus seasfaidh an taithí sin Páirc Bhréifne @ 3.30i.n. go dtí seo sa chraobh. Fuair imreoir Uíbh leo sa chluiche seo. Tá sé in am ag an mbainis- Cibé foireann a bhuann an cluiche seo, beidh Fhailí, Daniel Currams, cárta dearg an lá teoir Joe Kernan cic sa tóin a thabhairt sé suimiúil iad a fheiceáil ag imirt sa chraobh cheana agus ní bheidh sé ar fáil don athimirt. d’fhoireann na Gaillimhe agus beidh le in éadan Thír Eoghain ar 18ú Iúil, mar le Ní bheidh Derek Molloy ag imirt ach an oiread feiceáil céard a tharlóidh má chuirtear blianta beaga anuas tá sé de nós ag de dheasca gortaithe, agus is cinnte gur cúis beagán brú ar na himreoirí. Bua: Sligeach Muineachán agus Fear Manach iontas a chur imní é sin don fhoireann. Beidh Gaillimh réidh ar na foirne móra le rá. Níor bhuaigh Fear anois do dhúshlán Uíbh Fhailí agus is cinnte Craobh Peile Laighean – Na Cluichí Manach Craobh Uladh riamh agus níor éirigh nach mbeidh sé éasca an ceann is fearr a fháil Leathcheannais Anthony Moyles ag imirt do Chontae na Mí i gcluiche ceathrú ceannais Laighean. le Muineachán é a bhuachaint ó bhí 1988 orthu an babhta seo. Mar sin féin, tá gach Beidh tionchar mór aige ar an gcluiche in éadan Átha Cliath Dé Domhnaigh. ann. Tá Craobh Uladh buaite acu trí huaire seans ag Uíbh Fhailí an cluiche a bhaint an Baile Átha Cliath V déag agus beidh siad ag súil le cur leis an uair seo. Bua: Gaillimh gcúilín Dé Sathairn agus níl aon amhras ach staitistic sin i mbliana. An uair dheireanach An Mhí go bhfuil cumas scórála acu agus láidreacht Lú V An Iarmhí gur imir Fear Manach agus Muineachán i Páirc an Chrócaigh @ 5.50i.n. Páirc an Chrócaigh @ 2.00i.n. freisin i lár na páirce. Le Kevin Reilly ag gcoinne a chéile i gCraobh Uladh ná in 2008 Tá naoi mbliana ann ó bhuail an dá fhoireann An Domhnach 27ú Seo an 59ú huair ag an Mí agus BÁC imirt in caitheamh léine uimhir a trí agus Anthony nuair a bhuaigh Fear Manach sa chluiche seo le chéile sa chraobh, nuair a d’imríodar in aghaidh a chéile sa chraobh, ag dul siar go Moyles san áit is ansa leis ag uimhir a sé, tá an ceathrú ceannais. Fuair Ciarán McElroy agus Meitheamh éadan a chéile sna babhtaí cáilithe in 2001. 1894 nuair a d’imir siad in éadan a chéile don Mhí níos láidre anois ná mar a bhí le tamall. Liam McBarron cúl an duine an lá sin. Tá Fear Bhuaigh foireann na hIarmhí ar Lú le cúl an chéad uair. Comhscór a bhí ann an lá sin. Bhí Beidh siad ag tnúth go mór leis an gcath seo Manach i ndiaidh an bua a fháil ar Craobh Peile Chonnacht – An Cluiche uair sin. Tá sé bliana déag ann ó d’imir siad in an bua ag Baile Átha Cliath ar an Mí ceithre in éadan mhuintir na hArdchathrach agus Mhuineachán i gceithre chluiche as cúig cinn i Leathcheannais aghaidh a chéile i gCraobh Peile Laighean, huaire as an cúig chluiche dheireanacha agus beidh ar fhoireann Bhaile Átha Cliath dul i gCraobh Uladh le blianta beaga anuas. agus ba é Lú a bhuaigh an cluiche sin i 1983 bhí comhscór amháin eatarthu. Mar sin beidh bhfeabhas go mór má tá siad le dul chomh Bunaithe ar na cluichí is deireanaí a imríodh, agus an dá chluiche roimhe sin i gCraobh Gaillimh V Sligeach an Mhí ag lorg a gcéad bhua in aghaidh BÁC ó fada le cluiche craoibhe Laighean arís i áfach, tá Muineachán rud beag níos láidre ná Laighean freisin. Tá an Iarmhí ag iarraidh Páirc an Phiarsaigh @ 2.00i.n. bhí 2001 ann nuair a bhuaigh siad Craobh mbliana. Beidh an buaiteoir ag imirt in Fear Manach agus d’imir siad go hiontach in cluiche ceannais Chraobh Laighean a Beidh muintir Shligigh ag dúil go mór leis an Laighean, agus beidh Baile Átha Cliath ar aghaidh Lú nó na hIarmhí sa chraobh ar 11ú aghaidh Ard Mhacha sa chluiche ceathrú shroichint den chéad uair ó 2004, nuair a gcluiche seo agus beidh siad ag súil go n- thóir chorn Laighean den séú huair as a Iúil. Bua: Baile Átha Cliath ceannais, ag buachaint le 1-18 in aghaidh 0- éireoidh lena bhfoireann cluiche mór eile a chéile. Bhí an bua ag an Mí ar Laois le deich bhuaigh siad den chéad uair riamh é. Níl áit 09. Bua: Muineachán GAELSCÉAL SPÓRT 31 Dé hAoine, 25 Meitheamh, 2010 • Sé chontae dhéag ag imirt sna babhtaí cáilithe peile

Le Meadhbh Ní Eadhra duine amháin le difríocht a dhéanamh sa chluiche, sin Paddy Á deireadh seachtaine Cunningham, captaen Aontroma, mór os comhair sé chon- agus imreoir den scoth. tae dhéag agus iad go léir Níl mórán de dhúshlán roimh Tag iarraidh teacht trí Dhoire agus iad ag imirt in aghaidh bhabhtaí cáilithe peile an Cheatharlach. Tá tosaithe iontacha Chumainn Lúthchleas Gael. Imreo- acu cosúil le Paddy agus Eoin far na hocht gcluiche de na chéad Bradley agus tá siad iontach láidir i bhabhtaí cáilithe Dé Sathairn agus lár na páirce le Fergal Doherty ach Dé Domhnaigh agus beidh foirne ó go háirithe ag imirt thar barr faoi cheithre roinn na sraithe san láthair. Imreofar an cluiche i áireamh ann. Is dócha gurb é an gCeatharlach ach bheadh an-iontas cluiche is mó ó na babhtaí cáilithe a ar dhaoine dá n-éireodh le Ceathar- bhfuil daoine ag caint air ná an lach an cluiche a bhuachaint. Má cluiche idir Dún na nGall agus Ard bhuann Doire, d’fhéadfadh siad dul Mhacha, ach tá cúpla cluiche eile a chomh fada le cluichí ceathrú cean- bheidh iontach suimiúil ar fad. nais na hÉireann nó níos faide fiú. Tá cuid de na cluichí seo a bheidh Le Enda Muldoon ag imirt arís i ndi- an-ghar agus atá deacair a thuar, aidh dó bheith gortaithe, táthar an- cosúil leis an gcluiche idir Aontroim láidir ar fad i mbliana. agus Cill Dara. Cé go mbeidh an Beidh Cill Mhantáin agus an Cab- cluiche seo ar siúl sa Droichead hán ag imirt freisin. Bhí Cill Mhan- Nua, tá an-seans ag Aontroim. Le Peileadóirí na hIarmhí ag ceiliúradh a mbua in aghaidh Chill Mhantáin i gcluiche ceathrú ceannais Laighean sa táin an-mhaith sna babhtaí cáilithe tamall anuas, tá feabhas ollmhór Tulach Mhór, agus Darren Hayden, imreoir Chill Mhantáin, ina luí ar an talamh. Beidh sé féin agus a fhoireann ag anuraidh. D’imir siad sa bhaile san tagtha ar pheileadóirí Aontroma súil leis an mbua a fháil in aghaidh an Chabháin ag an deireadh seachtaine.PIC: PAUL MOHAN / SPORTSFILE Inbhear Mór go minic áfach agus agus go deimhin d’éirigh leo dul beidh an cluiche seo ar siúl sa Chab- chomh fada le cluiche ceannais Dé Céadaoin i ndiaidh tinnis fhada. hán Dé Sathairn. Mar sin féin, ba Uladh anuraidh. Bhí an bua ag Tír Bhíodh sé ina imreoir lár páirce cheart go n-éireodh le Cill Mhantáin Eoghain orthu an uair sin agus Ciar- agus ina bhainisteoir ar fhoireann teacht tríd an babhta seo. Imreoidh raí níos déanaí ach ar ndóigh peile Ros Comáin agus bhí an- na hocht mbuaiteoir ó na cluichí seo chuaigh foireann Chiarraí ar mheas air ar fud an chontae agus go in aghaidh caillteoirí na gcluichí aghaidh chun Craobh na hÉireann a deimhin ar fud na tíre. Beidh tion- leathcheannais ó na cúigí éagsúla ar bhaint. I mbliana, bhí an bua ag Tír char ag a bhás ar go leor ball den an 10 Iúil. Eoghain orthu ach thugadar dúsh- Chumann Lúthchleas Gael, agus ar lán mór dóibh agus tá roinnt ndóigh, ar a mhac, Dermot Earley, An Satharn 26ú Meitheamh: tosaithe an-láidre acu. Cuireann imreoir peile le Cill Dara. Beidh le Ard Mhacha V Dún na nGall i gCrois Mhic Lion- siad a lán imreoirí taobh thiar den feiceáil an mbeidh Dermot in ann ná[email protected]. Ceatharlach V Doire i bPáirc an Chuillinigh liathróid agus tá Cill Dara an-lag sna tabhairt faoin gcluiche ach má @5.00i.n. cúlaithe de réir dealraimh. thugann, chuirfinn geall leis go Uíbh Fhailí V An Clár sa Tulach Mhó[email protected]. Cuireann sé seo iontas ar dhaoine gcuirfidh sé a chroí is a anam Cill Dara V Aontroim sa Droichead go háirithe mar go bhfuil Kieran Mc isteach ann. [email protected]. Geeney mar bhainsteoir na foirne Má imríonn Cill Dara chomh Longfort V Maigh Eo i bPáirc an Phiar- agus bhí sé féin ina chosantóir ion- maith agus is féidir leo in aghaidh [email protected]. An Cabhán V Cill Mhantáin i bPáirc tach maith le hArd Mhacha. Tá Alan na hAontroma b’fhéidir go Bhré[email protected]. Smith, duine de na himreoirí is fearr mbuafaidh siad an cluiche, ach Paddy Cunningham, Captaen Aontroma, ag imirt in éadan foireann Thír An Domhnach 27 Meitheamh: atá ag Cill Dara, gortaithe faoi bheadh orthu feabhsú go mór. Gach Eoghain i gCluichí Ceathrú Ceannais Uladh i bPáirc Mhic Easmainn. Beidh Londain V Loch Garman in [email protected]. láthair agus cúis imní atá ansin seans nach mbeidh ach cic den tionchar mhór ag an imreoir óg seo ar an gcluiche in éadan Chill Dara Dé Tiobraid Árann V Laois i nDurlas É[email protected]. dóibh. Fuair Dermot Earley (Sr) bás liathróid ann ar deireadh agus má tá Domhnaigh.PIC: OLIVER MCVEIGH / SPORTSFILE Ag cruthú na staire i gCrois Mhic Lionnáin

Ard Mhacha v an chéad chluiche baile a bheidh acu “Bhí sé ar nós ’95 i gcoinne Dhoire thógáil isteach nach mbeadh dóigh tar éis an méid a tharla i Leitir sa chraobh le cúig bliana déag anuas. nuair a fuair muid lascadh. Thosaigh ar bith bainteach leis an aighneas. Ceanainn san Earrach. Dún na nGall, Dé Ach, is é sin deireadh leis an muid go maith ach thit gach rud as a Bhí aithne mhaith ag Paddy ar chuid Tá an tIar-Chathaoirleach ag bhéaloideas mar go bhfuil an dá chéile.” Beidh Ard Mhacha gan roin- de na himreoirí roimhe seo. Tá meas glacadh leis nach féidir a bheith ag Sathairn fhoireann Ultacha ar riocht a nt dá gcuid imreoirí móra don acu air.” súil go mbuafaidh an fhoireann gCraiobhe is measa le fada an lá má Satharn, ina measc, Brian Mallon le Tá Ard Mhaca breá cleachta le Craobh na hÉireann i mbliana. Le Seán Ó Curraighín theipeann orthu amárach. Ag lab- fionraí ceithre seachtaine agus buachan ar na Conallaigh sa “Próiseas tógála atá ar siúl faoi hairt le Gaelscéal dúirt Joe Jordan, Ronan Clarke atá gortaithe. Is cúis Chraobh. Fuair siad an ceann is fearr láthair. CRUTHÓFAR píosa staire amárach Iar-Chathaoirleach CLG Ard imní iad gortuithe Finian Moriarty orthu gach bliain idir 2002 go 2006 Glacfaidh sé cúig nó sé bliana nuair a rachaidh Ard Mhacha i mbun Mhacha, go bhfuil siad dóchasach ag agus Kevin Anderson go fóill. chomh maith le sléacht a dhéanamh chun go dtiocfaidh rath ar an fhoire- caide le Dún na nGall i gcéad bhabh- druidim leis an chluiche, in ainneoin Ceapann sé, cíbe a tharlóidh Dé orthu sa tSraith i Leitir Ceanainn ann mhionúir a bhuaigh Craobh na ta cáilithe na Craoibhe i bPáirc an tsléachta a rinne Muineachán Sathairn, go bhfuil obair mhaith á chun ardú céime a bhaint amach go hÉireann anuraidh. Dá n-éireodh Naomh Oilibhéar Pluincéad, Crois orthu i gCraobh Uladh roinnt seach- déanamh ag Paddy O’Rourke. “Bhí Roinn 1. linn cluiche ceathrú ceannais na Mhic Lionnáin. Is é an chéad uair go tainí ó shin. cúrsaí sa chontae idir dhá cheann na Bua aonarach ag na Conallaigh in hÉireann a bhaint amach i mbliana mbeidh cluiche craoibhe á imirt i Deir Joe nach bhfuil sé in ann an meá tar éis gach rud a tharla le Paul 2007. Tá Joe ag súil le cath dian ó na bheadh dul chun cinn maith á gcroílár bhaile peile Ard Mhacha. Is é sléacht a rinneadh orthu a thuiscint. Grimes. Theastaigh uainn fear a Conallaigh agus iad ar thóir díoltais dhéanamh againn.” www.gaelsceal.ie SPÓRT Déan teagmháil linn ag [email protected] • 25.06.2010 Bua stairiúil ag McDowell

Le Páidí Ó Lionáird

N raibh tú i measc na milliún a d’fhan ina suí fud fad na cru- inne ag faire ar chlabhsúr Chomórtas Oscailte Gailf Mheiriceá? Ar ndóigh, inseofar scéaltaA faoi bhua Graeme McDowell ar uaisle an ghailf ar chúrsa diamhair Pebble Beach ar chósta an Aigéin Chiúin i gCalifor- nia maidin Dé Luain seo caite. Bhíos féin ina measc siúd a d’fhan ina suí agus a chonaic gach cor, gach buille agus gach casadh de réir mar a bhíodar ag titim amach. Bhí sé go hiontach bheith ag faire ar gach cor a bhaineann leis an ngnáthd- huine ag fáil an ceann is fearr ar a gcuirtear os a chomhair. Bhí sé dochreidte, moth- úchánach, deacair a mhíniú go dtí go raibh sé ar fad thart. Agus tá éagsúlacht cúisean- na leis sin. Ar an gcéad dul síos, buaíodh an comór- tas le scór réasúnta daonna – é cothrom le par, scór a d’fhéadfadh fiú amháin an t- imreoir a bhfuil cis ard air a bhaint amach ar chorrpholl ar a chúrsa áitiúil féin. Bhí sé nádúrtha. Bhí an trí bhabhta roimh an Domhnach feicthe agam freisin, an pléisiúr agus an pian. Chonaic mé McDowell chun tosaigh i lár an lae Dé Sathairn agus é ag críochnú trí bhuille taobh thiar de Dustin Johnson , fear a bhuaigh faoi dhó in Pebble Beach agus a bhfuil sé ráite faoi gurb speisialtóir ar an gcúrsa é. Fós, trí bhuille chun cúil ar chúrsa a bhí santach le haon scór faoi bhun par a ghéil- leadh, ba mhór an gaisce a bhíothas ag iar- raidh air a dhéanamh. Ní raibh gá leis an imní áfach. Bhuail Johnson bógaí triarach ar an dara poll, scór a d’fhág cothrom iad. Bhuail sé bógaí dúbailte ar an tríú poll, rud a chuir McDowell chun cinn. Ó sin ar aghaidh, bhí air bheith cúramach faoina chluiche féin, gan aon aird a thabhairt ar a chomhghleacaí nó ar chláir na scór mórthimpeall an chúrsa mar bhí imreoirí eile ann a tháinig i ngiorracht dó i gcaitheamh an lae, imreoirí a raibh taithí agus boladh buacach sméar mhullaigh na n-ollchraobh ina bpollairí acu - Ernie Els, Tiger Woods agus Phil Mickelson ina measc. Ba chuma, mar bhí fear Phort Rois in ann dóibh agus bhuaigh sé a chéad ollchraobh le farasbarr de bhuille amháin. Ba iad na scóranna a fuair sé ar an gceithre lá 71, 68, 71, 74 – cothrom le par. B’fhiú an €1 a chur síos gach aon taobh mar a dúirt mé an tseachtain seo caite. Beidh sé sa bhaile an deireadh seachtaine seo ag ceil- iúradh – déanaimis ceiliúradh ina theannta agus bímis ag súil leis an gcomórtas oscailte ag St Andrews !