TƏSVİRİ VƏ DEKORATİV – TƏTBİQİ SƏNƏT MƏSƏLƏLƏRİ Xüsusi Buraxılış
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MƏDƏNİYYƏT NAZİRLİYİ AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ TƏSVİRİ VƏ DEKORATİV – TƏTBİQİ SƏNƏT MƏSƏLƏLƏRİ Xüsusi buraxılış AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MƏDƏNİYYƏT VƏ TURİZM NAZİRLİYİ AZƏRBAYCAN XALÇA MUZEYİ Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, Yunus Əmrə İnstitutunun Bakı Türk Mədəniyyət Mərkəzi, Azərbaycan Xalça Muzeyinin birgə təşkilatçılığı ilə “Ortaq qaynaqdan çeşidli yollar” mövzusunda II Beynəlxalq “Türk dünyasının ortaq dili – naxışlar” simpoziumunun materialları 22-24 may 2017-ci il Bakı - 2018 Elmi heyət: Simpoziumun kuratoru Şirin Məlikova, Azərbaycan Xalça Muzeyinin direktoru, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, ICOM-Azərbaycan Milli Komitəsinin sədri Bekir Deniz, sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru, professor (Ardahan Universiteti) Elmira Gül, sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru (Özbəkistan Elmlər Akademiyasının İncəsənət İnstitutu) Yaşar Çoruhlu, sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru, professor (Memar Sinan Gözəl Sənətlər Universiteti) Nalan Türkmen, sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru, dosent (Marmara Universiteti) Hatice Feriha Akpınarlı, sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru, professor (Qazi Universiteti) Nizami Cəfərov, filalogiya üzrə elmlər doktoru, professor, AMEA-nın müxbir üzvü (Atatürk Mərkəzinin müdiri) Kubra Əliyeva, sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru, professor (AMEA Memarlıq və İncəsənət İnstitutu) Sevil Sadıxova, sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru, professor (Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyası) Toğrul Əfəndiyev, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru (Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi) Xədicə Əsədova, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru (Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi) Rauza Sultanova, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru (Tatarıstan Respublikası Elmlər Akademiyasının Q.İbrahimov adına Dilçilik, Ədəbiyyat və İncəsənət İnstitutu) Svetlana Belyayeva, tarix elmləri doktoru, professor (Ukrayna MEA-nın Arxeologiya İnstitutu) Zübeydə Cihan Özsayıner, sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru (Türk Vakıf Xətt Sənətləri Muzeyi) Vidadi Muradov, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, professor (“Azərxalça” ASC-nin İdarə Heyətinin sədri) Serpil Özçelik, (İstanbul Vakıflar Xalı Muzeyi) Arzu Məmmədova, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru (Qafqaz Universiteti) Aida Sadıqova, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, dosent (AMEA Memarlıq və İncəsənət İnstitutu) Materiallar toplunun redaksiya heyətinin fikirlərini əks etdirməyə bilər, müəllif redaksiyasında dərc edilir MÜNDƏRİCAT Ali Yıldız Mitolojik bir deger olarak türk sanatında önsüzden sonsuza “Suyolu ve zikzak”...................... 4 Alberto Boralevi The globalisation of carpet patterns........................................................................................ 8 Ali Vandshoari A comparative study of the common structure in four rug patterns of semavari,sumak, guchi and sini in Shahsevan rugs of Northwest Iran and Caucasus region..................................................... 11 Елена Царева Мусульманские молитвенные ковры с арочной композицией: генезис – семантика-ареальные особенности................................................................................................... 18 Kubra Əliyeva Azərbaycan xalçalarında “Tısbağa” rəsmi, kosmik səmanın rəmzi kimi............................. 22 Məmmədhüseyn Hüseynov “Buta”nın mənşəyi və hikməti............................................................................. 27 Марина Цветковић Предства дрвета живота на пиротским ћилимима из колекције етнографског музеја у Београду........................................................................................................................... 31 Suzan Bayraktaroğlu Azerbaycan ile Anadolu türk halılarındakı ortak zemin ve bordür desenleri.......... 36 Validə Paşayeva Azərbaycan xalça və tikmələrində xaç naxışı.......................................................................... 41 Vidadi Muradov Naxış deformasiyası: “Herati”dən “Qarxun”adək................................................................ 46 Xədicə Əsədova Təbriz xalça məktəbində bədii üslubun obrazlı ifadəsi......................................................... 52 Аджап Байриева Эволюция ковровых орнаментов в вышивальном искусстве Туркмен................... 56 Arzu Mammadova Karabağ bölgesi kirkitli el okumalarının 1990’lı yıllardan sonraki inkişafı.................. 61 Эльмира Гуль Узбекский ковер киз-гилам в контексте общетюркской орнаментальной традиции.. 65 Fatma Şhener, Neshe Yashar Cheghindir Geleneksel türk süsleme desenlerinin günümüz tekstil tasarımlarındakı yansımaları “Aykut Hamzagil Örneği”.................................................................................... 70 Гульзат Билялова Древние истоки казахских ковровых орнаментов (на примере мотива «Қошқар мүйіз» (бараний рог)).......................................................................................................................... 77 Irina Koshoridze, Izolda Melikishvili Caucasian Handicrafts Comity and New Georgian carpet in the period of independency (1918-1921)....................................................................................................................... 83 Ramil Teymurov, Nərgiz Əsədullayeva Qəbirüstü abidələr üzərində həkk edilmiş simvol və naxışlar... 87 Səbuhi Əhmədov Rusiya imperatorlarının mühafizəsində xidmət edən azərbaycanlıların milli silahlarının bədii-dekorativ tərtibatı (1838-1883-cü illər).................................................................................... 92 Songül Kuru, Pınar Olgaç Türk halı motiflerinin giysi tasarım formlarında kullanılması.......................... 97 Светлана Беляева Tюркские ковровые орнаменты в прикладном искусстве Украины (от средневековья к раннему модерну)............................................................................................................... 101 Татьяна Крупа Николаевна Слобожанское коцарство (длинноворсовые ковры с наклонным ворсом): утраченные страницы тюркской истории........................................................................................ 105 Yeganə Azadova Azərbaycanın müasir ornamental incəsənətində bəzi təmayüllər...................................... 109 Cemile Tuna Vısual ımpact of Ottoman palace nakkashane on the desıgns of palace tents and kılıms..... 112 Dürdanə Qədirova Azərbaycan xalçalarında qeyri-ənənəvi naxışlar............................................................... 113 Fatma Nalan Türkmen Türk ölü gömme geleneklerinde dokumanın önemi ve ikonografik çözümü....... 116 Гульмира Шалабаева Орнамент, как генетический код народа, его современное прочтение и практическое использование................................................................................................................................ 120 Gülnar Axundova Xalçaçılıqda türk kosmoqonik baxışları.............................................................................. 124 Людмила Марин Образцы гагаузского орнамента на базе экспонатов из фондов музея им. Д.Карачобана.................................................................................................................................................... 127 Mira Məmmədxanova Azərbaycan xalçalarında türkdilli xalqların incəsənətinin oxşar motivləri........... 131 Nuran Say Unuttuğumuz topak çadırın gökyüzüne açılan kapısı ve halk dilinde anlamı dışında isimlendirilmesi (oğuz/u.la. yundlug boyuna ait ‘iyelik’ halı örneğinde)........................................................ 135 Orxan Rzayev Monqol xalçaçılığında türk naxışları ortaq mədəni dəyərlər kimi......................................... 139 Sevinc Nəsirova “Buynuz” xalçasının semantikasına dair................................................................................ 141 Şəlalə Ana Hümmətli “Şərq xalıçılığının beşiyi” – Azərbaycan (Azərbaycanşünas alim Yusif Vəzir Çəmənzəminli xalı sənəti barədə)........................................................................................................................... 146 Ербулат Смагулов Палеосемантика центральной композиции Казахского орнамента.................... 150 Yeganə İsmayılova Buta - Azərbaycan xalçalarında və mifologiyada............................................................. 158 Zübeyde Cihan Özsayıner İstanbul Vakıflar Halı Müzesi koleksiyonunda bulunan hereke seccade’nin makıli hatları.............................................................................................................................................................. 162 Təsviri və dekorativ-tətbiqi sənət məsələləri MİTOLOJİK BİR DEĞER OLARAK TÜRK SANATINDA ÖNSÜZDEN SONSUZA «SUYOLU VE ZİKZAK» Ali Yıldız1 GİRİŞ «Sevdiğine sözü olan bir kilim dokur, Kilimin dilinden ancak anlayan okur». Türk Folk Şarkısı. Türk dokumaları bir bakıma alfabetik olmayan harflerle yazılmış mektuplar gibidir. Okuma yazma bilmeyen kadın ve kızlar halı-kilim tezgahlarında hayat hikayelerini simge, desenlerle nakış ederek anlatır. Onun anlaşılması ve çözümlenmesi oldukça zordur.Bu konuda birçok araştırma, makale ve kitaplar yazılmış, ancak henüz tam bir açıklaması yapılamamıştır.Eski mektupların Tanrı adıyla başladığı gibi bu alfabesiz mektuplar da su ile başlar. Bu makalede çeşitli alanlarda uygulanan suyolunun üzerinde pek fazla durulmayan mitolojik geçmişine dikkat çekilerek farklı bir bakış açısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Anahtar Sözcükler: Türk Mitolojisi, dokuma, ahşap, han, saray, mezar taşı, bayrak, suyolu- zikzak Mitolojik Bir Unsur Olarak, Su Türk Mitolojisi su ile başlar. Yaratılış ve Türeyiş Türk Destanı Altay-Yakut versiyonunda su ile başlayan yaşam şöyle anlatılır: «Yer yer değilken; su, su idi.