Mungiako DIAGNOSIRAKO DATUAK

MUNGIAko DIAGNOSIRAKO DATUAK

DATU OROKORRAK

Mungian 12.126 lagun bizi ziren 1996an. Mungia, Mungialdea deitutako eskualdean kokatuta dago, Bizkaiko Foru Aldundiaren Lurralde-Planak araututakoaren arabera. Eskualdeko udalerririk handiena da eta eskualde burua. Mungialdea eskualdea 9 udalerrik osatzen dute. 1996ko zentsuaren arabera, 19.050 lagun bizi dira bertan. Eskualdeko biztanleen bi heren baino gehiago Mungian bizi dira. Hortaz, udalerririk handiena da eta eskualde burua.

Biztanle-kopurua: 12126 Eskualdea: Mungialdea Euskaldunen % Bakio Lurraldea: Bizkaia %50-70

%70-90 Maruri/Jatabe > 90 Mungia Meñaka Gatika

Laukiz Arrieta

Fruiz Gamiz-Fika

Biztanleriaren egitura, adinaren arabera1

Biztanleak 0-19 20-64 ³65 MUNGIA Guztira Guztira % Guztira % Guztira % Bizkaia 1.140.026 232.149 20,4 729.087 64,0 178.790 15,7

Plentzia-Mungia 39.813 8.948 22,5 25.403 63,8 5.462 13,7

Mungia 12.807 3.077 24,0 8.152 63,7 1.578 12,3

Biztanleria, jatorriaren arabera

Biztanleak MUNGIA Guztira Sedentarioak Barne-migratzaileak Etorkinak Guztira % Guztira % Guztira % Bizkaia 1.140.026 543.909 47,7 329.800 28,9 266.317 23,4 Plentzia- 39.813 16.015 40,2 20.457 51,4 3.341 8,4 Mungia Mungia 12.807 6.077 47,5 5.275 41,2 1.455 11,4

1 EUSTAT estatistika erakundeak Plentzia-Mungia eskualdea du erreferentziatzat. Mungialdea baino udalerri gehiago hartzen du Plentzia-Mungia eskualdeak. 15 udalerri dira guztira: Mungialdeko udalerriez gain, Barrika, Gorliz, Lemoiz, Plentzia, Sopelana eta Urduliz. 1

Hizkuntza-gaitasuna, 1996

Mungiako 10 lagunetik 6 (%58,8) euskaldunak dira, hau da, euskaraz ondo hitz egin eta ulertzeko gauza dira. Beste hamarren bat (%12,4), gainera, elebidun hartzaileak dira, hots, ondo hitz egin ez arren ondo ulertzeko gaitasun dute. Bilakaera, gainera, positiboa izan da eta euskaldunen portzentajeak, 1981etik 1996ra bitartean, apur bat gora egin du (2,1 puntu); erdaldun elebakarren portzentajeak, berriz, behera egin du (3,1 puntu). Elebidun hartzaileen artean ia ez da aldaketarik izan.

Hizkuntza-gaitasuna (MUNGIA)

Competencia lingüística (MUNGIA)

1981 1996

%56,1 %58,8

%12,0 %31,9 %12,4 %28,8

Euskalduna kEuskaldune s Elebidun hartzaileak Bilingües pasivos Erdaldun elebakarrakErdaldunes monolingües

Hizkuntza-gaitasuna, adinaren arabera

Euskaldunen proportziorik handiena zaharrenen eta gazteenen artean dago. Izan ere, 60 urtetik gorakoen artean eta 19 urtetik beherakoen artean euskaldunak %60tik gora dira. Nabarmentzekoa da 15 urtetik beherakoen artean, 4 gaztetik 3 euskaldunak direla. Adin-tarte horretan, gainera, dago erdaldun elebakarren proportziorik txikiena (%11); portzentajerik handienak helduek dituzte, 30 eta 59 urte bitartekoen artean herena baino gehiago erdaldun elebakarrak baitira.

Hizkuntza-gaitasuna 1996, adinaren arabera

Adina / Edad (MUNGIA) >= 85 80 - 84 ZAHARRAK 75 - 79 VIEJOS 70 - 74 65 - 69 60 - 64 55 - 59 HELDUAK Eusk 50 - 54 ADULTOS 45 - 49 Bil 40 - 44 Erd 35 - 39 30 - 34 25 - 29 20 - 24 15 - 19 GAZTEAK 2 10 - 14 JOVENES 5 - 9

Hizkuntza-gaitasuna 1996, auzoaren arabera

Mungiako auzo guztietan euskaldunak auzokideen erdia baino gehiago dira. Euskaldunen portzentajerik handiena duen auzoa Billela-Atxuri da (%72,15).

Guztira Euskaldunak Elebidun hartzaileak Erdaldun elebakarrak Mungia 12126 58,81 12,36 28,83 Mungia-Basozabal 2168 53,18 12,73 34,09 Mungia-Billela-Atxuri 1174 72,15 8,69 19,17 Mungia-Hirigunea 8784 58,41 12,76 28,83

EUSKARA ONDORENGOETARATZEA

FAMILIA BIDEZKO JARRAIPENA

Hizkuntza-bilakaeraren tipologia

Mungian euskaldun zaharrak erdaldun zaharrak baino gehiago dira, 18 puntuko aldearekin. Euskaldun gehienak euskaldun zaharrak dira, hau da, etxean jaso dute euskara eta, noski, gaur egun gorde egiten dute. Euskaldun berrien portzentajea, hau da, ama-hizkuntza euskara ez den beste hizkuntza bat izan dutenak, oro har, txikia da (%8); are txikiagoa da elebidun hartzaileena (%4), hau da, etxean euskara gaztelaniarekin batera jaso dutenena. MUNGIA Hizkuntza-bilakaeraren tipologia (1996)

Euskaldun zaharrak %46,64

Erdaldun zaharrak %28,17

Guztiz erdaldunduak %0,66 P. erdaldunduak %2,77 Elebidun hartzaileak %4,08 P. euskaldun berriak %9,59 Euskaldun berriak %8,08

Hizkuntza-bilakaeraren tipologia, adinaren arabera

Euskaldun zaharren portzentajeak behera egiten du adinarekin batera. Zaharrenen artean euskaldun zaharrak %60tik gora diren bitartean, 40 urtetik beherakoen artean, gazteagoak barne, portzentajea %40 inguruan egonkortu egiten da. Jatorrizko elebidunen eta euskaldun berrien artean, berriz, alderantzizko joera dago. Adin-taldea zenbat eta gazteagoa izan, portzentajea orduan eta handiagoa da. Gainera, hamar urteren buruan, euskaldun berrien kopurua nabarmen igo da. Esate baterako, 5-9 eta 10-14 urte bitartekoen artean, euskaldun berriak, lau eta bost aldiz areagotu dira. 5-9 urte bitarteko 5 haurretik batek MUNGIA euskara etxetik kanpo jaso du. Hizkuntza-bilakaeraren tipologia, adin-taldeka

%100 Erdaldun zaharrak %90 Castellanofono s %80 G. erdaldunduak T. castellanizados %70 P. erdaldunduak %60 P. castellanizados P. euskaldun berriak %50 Neo-vascof. parciales

%40 Euskaldun berriak Neo-vascofonos %30 Jatorrizko elebidunak %20 Bilingues de origen %10 Euskaldun zaharrak Vascofonos %0 >85 75-79 65-69 55-59 45-49 35-39 25-29 15-19 5-09 4 80-84 70-74 60-64 50-54 40-44 30-34 20-24 10-14 Adin-taldeak / Grupos de edad

Etxeko hizkuntzaren erabileraren tipologia, 1996

Mungiako biztanleen ia erdiek (%48,1) euskaraz hitz egiten dute etxean. Hiztunen tipologiaren arabera, berriz, erabilera aldatu egiten dela ikusiko dugu. Hori horrela, euskaldun zaharrek batez ere euskara erabiltzen dute etxean, hirutik bi dira (%67,2) eta gaztelaniarekin batera mintzatzen direnak lautik bat (%26,8). Jatorriz elebidunak eta euskaldun berriak, ostera, oso gutxi dira nagusiki euskaraz hitz egiten dutenak (%8,5 eta %4,1, hurrenez hurren). Euskaldun berriek eta partzialki euskaldun berriek nagusiki gaztelania hutsean jarduten dute (%80,7 eta %88,7 hurrenez hurren). Partzialki euskaldun berrien artean ez du inork euskara hutsean hitz egiten etxean. Hala ere, azpimarratu behar da partzialki erdaldunduen artean, ia erdiek euskara eta gaztelania, biak erabiltzen dituztela.

Euskaldun zaharrak Jatorriz Elebidunak Euskaldun berriak Vascófonos Bilingües de origen Neo-vascófonos

%67,2 %15,2 %68,1 %8,5 %4,1 %6,0

%80,7 %23,4 %26,8 Partzialki euskaldun berriak Partzialki erdaldunduak Neo-vascófonos parciales Parcialmente castellanizados %49,7

%11,3 %0,3 %88,7

%50,0 Aktiboak Aktiboak Pasiboa Activos elebietanActivos en las kPasivo dos s Etxeko hizkuntza, euskaldunen dentsitatearen arabera

Etxeko euskaldunen dentsitatea %80tik gora denean baino ez da nagusiki euskaraz hitz egiten etxean. Dentsitatea txikiagoa denean euskararen erabilerak behera egiten du nabarmen. Izan ere, etxeko euskaldunak familiako erdia baino gutxiago direnean, etxean nagusiki gaztelania hutsean aritzen dira.

100 96,35

90 83,49 80 71,33 72,45 70

60 Euskara 50 42,61 Biak 39,31 40 Gaztelera

30 24,29 21,32 17,92 20 15,28 10 6,23 4,08 0,03 1,72 1,23 0 <25 25-44 45-59 60-80 >80 DENTSITATEA/ DENSIDAD (%) 5

IRAKASKUNTZA

Mungian 5 ikastetxe daude, 3 publiko eta 2 pribatu. Mungiako eskolaume gehienak ikastetxe publikoetara doaz (%62,8). 2000-01 ikasturtean, Mungiako ikastetxeetan 2728 ikasle matrikulatu ziren. Ikasle gehien dituzten ikastetxeak Mungia Institutua (ikasle guztien %34,2) eta Larramendi Ikastola (%31,6) dira.

IKASTETXEA SAREA Ikasleak A B D CEP LAUKARIZ LHI PUBLIKOA 84 3,1 84 100,0 CEO LEGARDA ALDE LHI PUBLIKOA 696 25,5 58 8,3 76 10,9 562 80,7 IES MUNGIA BHI PUBLIKOA 932 34,2 403 43,2 103 11,05 426 45,7 GUZTIRA PUBLIKOAK PUBLIKOA 1712 62,8 461 26,9 179 10,5 988 57,7 CPEIP FUNDACION ESCUELAS PRIBATUA 155 5,7 0 155 100 0 VENTADES HLHIP CPEIPS LARRAMENDI IKASTOLA PRIBATUA 861 31,6 0 0 861 100 HLBHIP GUZTIRA PRIBATUAK PRIBATUA 1016 37,2 0 0 155 15,3 861 84,7 MUNGIAKO IKASTETXEAK GUZTIRA 2728 100 461 16,9 334 12,2 1849 67,8 GUZTIRA

Taulan agertzen den moduan, hiru ereduak ematen dituzten bi ikastetxe daude: Legarda Alde eta Mungia Institutua, biak publikoak dira. Beste bi ikastetxeetan D eredua baino ez dago: Laukariz (publikoa) eta Larramendi Ikastola (pribatua). Azkenik, Ventades ikastetxe pribatuak B eredua du.

Hizkuntza Normalkuntzako programak

Mungiako Legardalde herri ikastetxean (Lehen Hezkuntzako Ikastetxea) hizkuntza-normalkuntzako programetarako 9 ordu-liberazio eskaini ditu Hezkuntza Sailak. Horren arabera, ikastetxeak Hizkuntza Normalkuntzako Arduradun Teknikoa izendatu du irakasle bat hizkuntza normalkuntza proiektua kudeatzeko eta dinamizatzeko.

Irakaskuntza ez unibertsitarioaren bilakaera 1983-84/2000-01

Hezkuntzan hizkuntza-ereduak ezarri zirenetik D ereduak etengabe gora egin du eta A ereduak, berriz, behera. D ereduaren gorakada eta A ereduaren beherakada proportzionalak izan dira. B ereduak hazkunde txikia izan badu ere, antzeko portzentajeetan mantendu da azken 18 urteotan eta, gaur egun, A ereduaren zertxobait azpitik dago.

%100

%90

%80 %70 $ $ $ $ ! $ $ %60 ! $ $ $ $ $ $D %50 ! $ ' B ! $ $ $ !A+X %40 ! ! $ ! %30 $ ! ! ! $ ! ! ! ! ! %20 ! ! ' ! %10 ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' %0 1983-84 1985-86 1987-88 1989-90 1991-92 1993-94 1995-96 1997-98 1999-00 6 1984-85 1986-87 1988-89 1990-91 1992-93 1994-95 1996-97 1998-99 2000-01

Ikasturtea

Haur Hezkuntzaren bilakaera, 1983-84/200-01

Haur Hezkuntzan, D ereduaren nagusitasuna erabatekoa da ereduak ezarri zirenetik, B ereduan dihardutenak gero eta gutxiago dira eta A ereduan ia ez dago inor matrikulaturik.

Haur-hezkuntzaren bilakaera, MUNGIA %100

%90

%80 $ $ $ $ $ $ $ %70 $ $ $ $ $ $ $ $ %60 $ $D %50 $ $ B ' !A+X %40 %30 ' ' %20 ' ' ' ' ' ' ! ! ! ' ' ' ' ' ' ! '! ! ' ' %10 ' ! ! ! ! ! ! ! ! ! %0 ! ! ! 1983-84 1985-86 1987-88 1989-90 1991-92 1993-94 1995-96 1997-98 1999-00 1984-85 1986-87 1988-89 1990-91 1992-93 1994-95 1996-97 1998-99 2000-01

Ikasturtea

Irakaskuntza ez unibertsitarioa 2000-01, irakasmailaren arabera

D eredua erabat nagusi da ikasmaila guztietan, Lanbide Heziketan izan ezik. Izan ere, Lanbide Heziketan ikasleen %4,8k baino ez du euskaraz ikasten; ia gehienek (%95,2) A ereduan dihardute. Lehen Hezkuntzan B eredua eta A eredua parekaturik daude. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, berriz, A eredua B ereduari nagusitu zaio. Batxillergoan edo UBIn, B eredua desagertu egiten da: ikasleen laurdena A ereduan dabil.

2000-01 IKASTURTEA. MUNGIA

Haur Hezkuntza Lehen Hezkuntza DBH 13,4%

16,2% 6,3% 16,3% 6,3% 1,6%

87,5% 82,2% 70,4% BAL (BAL-BBB-UBI) Lanbide Heziketa

25,6%

%95,2 %4,8

74,4%

D eredua B eredua A+X eredua

EUSKALDUNTZE-ALFABETATZEA

HABEren informazioaren arabera, Mungian bi euskaltegi daude: Mungia Udal euskaltegia eta Lauaxeta Euskaltegia (AEK) euskaltegi librea.

MUNGIAKO EUSKALTEGIAK (2000-01) Euskaltegia Mota Sarea Ikasleak MUNGIA U.E. PU UDAL E. 136 LAUAXETA AEK LI AEK 47

Ikasleak, nagusiki, alfabetatzea kurtsoetan eta euskalduntzeko lehen kurtsoetan matrikulatuta daude. Bermatrikulazioari dagokionez, hiru ikasletik bik baino gehiagok ez du hurrengo ikasturtean ikasketekin jarraitzen. Bermatrikulazioa, bereziki, handiagoa da 107-109 urratsetan, ikasleen erdiek edo aurrera jarraitzen baitute.

Euskaltegietako matrikulazioaren eta bermatrikulazioaren bilakaera Evolución de la matriculación y la rematriculación de los euskaltegis % 100 MUNGIA &

80 & & &Berm Alfa ! & & & & & ! & & ! & !Berm 110-112 & & ! &! & ! ! & ! & ! & ! ! ! &Berm 107-109 60 & & & & ! & %Berm 101-106 !& & & & & Alfa 40 110-112 % % 107-109 % % 20 % % % % % % 101-106 % % % % 0 1986-87 1988-89 1990-91 1992-93 1994-95 1996-97 1998-99 1987-88 1989-90 1991-92 1993-94 1995-96 1997-98 1999-2000

Ikasturteak/Cursos Ikasturtea Matrikulazioa Bermatrikulazioa GUZTIRA 101-106 107-109 110-112 Alfa GUZTIRA 101-106 107-109 110-112 Alfa 1986-87 217 52,07 0,00 0,00 47,93 24,0 31,86 15,38 1987-88 158 52,53 9,49 0,00 37,97 32,3 38,55 13,33 15,00 1988-89 137 59,85 5,84 0,00 34,31 37,2 46,34 37,50 21,28 1989-90 120 56,67 10,83 0,00 32,50 35,0 35,29 76,92 20,51 1990-91 185 44,32 9,19 3,24 43,24 43,2 56,10 64,71 16,67 27,50 1991-92 177 57,06 19,21 2,82 20,90 38,4 40,59 52,94 80,00 13,51 1992-93 162 45,06 13,58 12,35 29,01 27,8 30,14 22,73 35,00 23,40 1993-94 160 60,00 5,00 15,00 20,00 38,8 33,33 62,50 37,50 50,00 1994-95 172 52,33 8,14 2,91 36,63 38,4 41,11 64,29 60,00 26,98 1995-96 259 56,76 8,49 0,00 34,75 30,1 33,33 31,82 24,44 1996-97 226 58,85 12,83 1,77 26,55 29,6 30,08 24,14 25,00 31,67 1997-98 189 48,68 4,76 15,87 30,69 31,2 30,43 55,56 36,67 25,86 1998-99 170 50,59 9,41 8,24 31,76 28,2 34,88 43,75 14,29 16,67 1999-00 207 44,44 14,98 9,66 30,92 29,0 27,17 51,61 15,00 25,00 2000-01 183 36,61 12,57 10,93 39,89

8 EUSKARAREN ERABILERA

ADMINISTRAZIOA

Udalbatzaren osaera

Alkatea: Jose Antonio Torrontegi Gangoiti (PNV-EAJ) PNV-EAJ 9 zinegotzi EH 3 zinegotzi PP 2 zinegotzi PSE-EE 1 zinegotzi EA 1 zinegotzi

Euskara-zerbitzuaren osaera eta kokapena udalaren organigraman

Udalaren web-gunean ageri denez, Euskara Dinamizatzeko Zerbitzua du, eta bere eginkizun nagusiak, Mungiako udalaren esanetan, hauexek lirateke: euskararen erabilera aisialdiko ekintzetan sustatzea eta horretarako planak, kanpainak eta programak diseinatu eta burutzea. Itzulpen laguntza ere eskaintzen die talde eta elkarteei. q Euskararen presentzia areagotzea gizarte-mailan q Herriko elkarteekin lan egitea eta laguntza ematea: aholkuak, itzulpena q Euskararen aldeko talde eta elkarteekin lan egitea eta eragitea q Aisialdirako programa guztietan parte hartzea q Lau urterako onartutako normalizazio-programa koordinatzea eta kudeatzea q Euskara erabiltzeko ekintzak eta kanpainak programatzea

Zerbitzu horretaz gain, beste zerbitzu bat dago udalean bertan, administrazio arlora mugatzen dena. Bizkaiko Foru Aldundiak Alkarbiderako jastoako datuen arabera, bi behargin horiek, biak, behin- behineko egoeran daude: Maribi Egia Renteria euskara-dinamizatzailea eta Iraide Iturri Urrutia euskara- teknikaria. Euskara dinamizatzaileak 35 orduko lanaldia dauka eta euskara-teknikariak 22’5 ordukoa. Euskara-teknikaria administrazioaren barruko erabilera-plangintzaz, itzulpenez eta trebatze-saioez arduratzen da. Dinamizatzaileak gizarte mailako ekimenak lantzen ditu.

Dena den, Mungiako Udalak argitaratu berri du plantilla organikoaren osaera, eta horren arabera, euskara-teknikari bakarra ageri da lan itunpeko aldi baterako langile gisa, B maila ertainekoa (Bizkaiko Aldizkari Ofizialean 2002ko otsailaren 22n argitaratuta). Euskara-teknikari hori Astiunerako udal erakunde autonomoaren barruan kokatuta dago.

Alkarbiderako egindako datu-bilketan agertzen denaren arabera, bi batzorde mota daude: administrazio barruko lanaren jarraipena egiten duena eta gizarte mailako plangintzaz arduratzen dena. Lehenengoan euskara teknikaria, udal barruko langile batzuk eta zinegotziak daude. Bigarrenean kultur zinegotzia, Mungiako Udaleko Astiunerako zuzendaria, alderdi politikoen ordezkariak, euskara dinamizatzailea, euskara taldea, kultur elkarteak eta alkateak izendatutako euskaltzaleak.

Udalaren erabilera-plana

Udalaren derrigortasun-indizea honako hau da: %65,94. Derrigortasun-data ezarritako langileen kopurua indizearen gainetik dago (%87,01). Langile horietatik bi herenek egiaztatu dute hizkuntza-eskakizuna eta beste %16 batek dagokiona baino bat gutxiago. Ezer egiaztatu ez dutenak %4,48 dira.

Postu kopurua: 77 Derrigorrezkoak: 67 87,01 Egiaztatuak: 43 64,18

Ez dute ezer egiaztatu: 3 4,48 HE 1 gutxiago: 11 16,42

Lanpostu hutsak: 4 5,97 2 HE gutxiago: 0 0,00

Adinagatik salbuetsitakoak: 6 8,96 3 HE gutxiago: 0 0,00

Erabilera-plana

INFORMAZIOAREN ETA KOMUNIKAZIOAREN TEKNOLOGIA BERRIAK

Udaleko web gunea eta lan-hizkuntza www.mungia.org

Sarrerako orrian hizkuntza hautatzeko aukera ematen da (euskara, gaztelania eta ingelesa). Atal nagusien artean, Euskara izenekoa dago. Bertan, hizkuntza-egoeraren inguruko informazioa eskaintzen da, grafikoekin atonduta. Horrekin batera, Mungiako euskara izeneko azpi-atala ere badago, baina ez dago aktibatuta. Euskararen erabilera egokia den arren, erakundeak izeneko atalaren barruan, “udaletxea” ataleko udalbatza azpiatalean, zenbait gauza gaztelaniaz baino ez dira azaltzen.

10 ENPRESA-MUNDUA

Biztanleria, lan-sektorearen arabera

Biztanleen erdiak baino gehiagok zerbitzuen sektorean egiten du lan. Industrian dihardutenak biztanleen herena dira. Nekazaritzan lan egiten duten mungiarrak %3,4 baino ez dira.

Guztira Nekazaritza Industria Eraikuntza Zerbitzuak EAE 689.100 2,5 31,8 7,0 58,7 Bizkaia 353792 2,0 29,4 7,2 61,5 Plentzia-Mungia 14109 4,1 28,4 5,8 61,7 Mungia 4571 3,4 35,5 5,4 55,8

Erabilera-plana enpresetan

Erabilera-plana martxan duen enpresarik ez dago Mungian.

Merkataritzan, berriz, Alkarbidek jasotako datuen arabera, 2001eko irailetik aurrera saltokietan euskararen erabilera bultzatzeko egitasmoak abiatzekoak ziren.

EUSKARAREN ELIKADURA

KOMUNIKABIDEAK

Mungian bi aldizkari daude: Nontzebarri hilabetekaria eta Mungiarra udal aldizkaria.

Nontzebarri Mungia euskaldunduz euskara-elkartearen ekimenez argitaratzen da. Alkarbidek egindako txostenen arabera, erabilitako euskara nahasia da (bizkaiera estandarra, h gabeko bizkaiera eta batua).

Mungiarra udal aldizkaria udalaren babespean kaleratzen da hiru hilerik behin, ele bitan eta euskara batua erabiltzen da (www.mungia.org udalaren web-gunean ikusgai dago).

EUSKARAREN AURREKONTUA

Mungian euskara sustatzeko egitasmoetarako 21 milioi pezeta bideratu ziren 1999an, hau da, aurrekontu osoaren %1,97. Portzentaje hori C22 5.000 biztanle baino gehiago dituzten ereduko udalerrien bataz bestekoaren (%2,57) azpitik dago.

Kontzeptuka aztertuz gero, gainerako udalerrietan bezala, euskara-aurrekontuaren zatirik handiena euskalduntze-alfabetatzean (%54,9) eta pertsonal-gastuetan (%15,7) erabili da. Ondoren, dirulaguntzetan (%14,8) gastatu da diru gehien. Funtzionamendu-gastuetara eta Bertsolaritzara bideratu den dirua aurrekontuaren %5na ingurukoa izan da. Euskara-aurrekontutik geratzen den %5a, euskararen sustapenean, literaturan, antzerkian eta zinean inbertitu dira.

MUNGIAKO UDALEN AURREKONTUA (1999)

Antzerkia eta 54,9%Euskalduntze-alfabetatzea %9,1 zinea (% 0,5)

% 27,3 Literatura (% 1,4)

Gainerako 3rak 5,2%

Sustapena %63,6 4,5% (%3,3) Bertsolaritza 4,9% Funtzionamendu- 15,7% gastuak Pertsonal-gastuak 14,8% Dirulaguntzak

2 C2 eredua: eredu honetan 10.000 biztanletik gora eta euskaldunen portzentajea %50etik %70era bitartekoa duten udalak daude: Hernani, Amorebieta-Etxano, Arrasate, Beasain, Mungia, Elgoibar, Hondarribia, Tolosa eta Bergara. 12 ONDORIOAK

Mungia Mungialdeko udalerririk handiena da; Mungialdeko hiru biztanletik bi Mungian bertan bizi dira (%67,2). Gainontzeko udalek 5000 biztanle baino gutxiago dituzte; bi udalerri baino ez dira iristen 1000 biztanleetara (Bakio eta Gatika). Argi dago, hortaz, Mungiak eskualdean duen eragina, eta horrekin batera, erakarpen maila, nabarmena dena. Indar hori, euskararen sustapenari dagokionean, oso kontuan hartzekoa da.

Biztanleen bilakaerari dagokionez, Mungiak nahiz Mungialdeak, biztanleak irabazi ditu. 1981etik 1996ra %13ko hazkundea izan du. Datu esanguratsua da, izan ere, EAEko hiru udaletik bik galdu dituzte biztanleak. Azkenengo urteetan biztanleriak behera egin du etengabe. Eskualdeetatik sei baino ez dira hazi. Hazkunderik handiena Plentzia-Mungiak (%18,7) izan du.

Bestalde, biztanleriaren egitura, adinaren arabera, aztertuz gero, nabarmentzekoa da baita, gazteen portzentajea EAEko batez bestekotik gora dagoela. Gazteen portzentaje altu hori gure egitasmoetan eta helburuetan aintzat hartu beharko dugu.

Azken emaitza hauek normalak dira, izan ere, konprobatuta dago gazteen batez bestekoa eta udalerrietako biztanleriaren hazkundea elkar loturik daudela; hau da, biztanleria irabazi duten udalerrietan gazteen portzentajea handiagoa da eta, alderantziz, biztanleak galdu dituztenetan gazteen portzentajea txikiagoa da.

Egoera soziolinguistikoari dagokionez, 96ko datuen arabera, euskaldunak %58,8 dira. Euskaldunen portzentajea garrantzitsua bada ere, kontutan hartu beharrekoa litzateke Mungiak duela Mungialdeko udalerrietako portzentajerik baxuenetarikoa, Laukiz udalerriarekin batera. Mungia oso udalerri euskaldunez inguratuta dago; Mungialdeko batez besteko euskaldunen portzentajea, berez, %78,4koa da.

Adin-tarteei begiratuz gero, Mungiako euskaldunen portzentajea nabarmen igotzen da gazteagoen artean; 14 urte baino gutxiago dituzten gazteen %75 euskaldunak dira.

Hiztunen tipologiari dagokionez, euskaldun zaharrak ia erdia dira Mungian (%46,64), eta alde handia ateratzen dio erdaldun zaharren multzoari (%28,17). Euskaldun berrien portzentajea, hau da, ama- hizkuntza euskara ez den beste hizkuntza bat izan dutenak, oro har, txikia da (%8,08). Hala ere, kontuan izan behar da, batetik, portzentajerik handienak gazteenen artean daudela eta, bestetik, azken hamar urteetan euskaldun berrien portzentajea gutxienez hirukoiztu egin dela gazte horien artean.

Hizkuntza-gaitasunaren bilakaera aztertuz gero, euskaldunen portzentajeak, 1981etik 1996ra bitartean, gora egin du, nahiz eta ez oso neurri handian (2,75 puntu). Gazteagoen artean, ostera, bereziki nabarmentzekoa da gertatutako hazkundea, hamalau urte baino gutxiagokoen artean 28 puntu egin du gora euskaldunen portzentajeak.

Euskararen ondorengoetaratzea

Mungian euskaldunen portzentajerik handienak (%79,3) etxean jaso du euskara. Horri eutsi beharra dago, horixe baita euskara eskuratzeko era naturala, transmisioa ziurtatzeko biderik eraginkorrena eta erabilera ziurtatzeko modurik ziurrena.

Ikusi denez, familietan etxeko euskaldunen dentsitatea %80tik gora denean, mungiarrek gehienbat euskara erabiltzen dute etxean, eta ondoren, euskara gaztelaniarekin batera.

Dena den, etxeko euskaldunen dentsitatea %80tik jaisten denean, euskararen erabilera nabarmen jaisten da, eta hori dela eta, familiaren geroratzearen inguruko esparruan, ona litzateke familia bidezko jarraipena indartzeari begirako zerbitzuak eskainiko balitu udalak. Horren harira, haurrentzako zerbitzuak kudeatzen dituztenekin elkarlanean aritu beharko luke euskararen presentzia bermatzeko; familia osoarentzako ekintza osagarriak eskolaz kanpoko ekintzekin lotuta eskaini; eta horrekin batera, udal haurtzaindegiak, familia erdi-euskaldun eta osatu berrientzako euskalduntze-ikastaroak eta sentsibilizazio kanpainak… q E Erabateko lehentasunezko ekintzak : q Haurrentzako zerbitzuak kudeatzen dituztenekin hitzarmenak sinatu euskararen erabilera egokia bermatzeko q Derrigorrezko ez den ikastaldian (0-3 urte) euskarazko haurtzaindegiak edo haur-eskolak eskaini q Familia osatu berria duten bikote erdaldunak euskalduntzeko eta sentsibilizatzeko jarduerak

Irakaskuntzari dagokionez, D ereduaren nagusitasuna ikusirik (Haur Hezkuntzan, Lehen Hezkuntzan, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan eta Batxillergoan), ona litzateke ikastetxeetan euskara-planak sendo bultzatzea, irakaskuntzakoa ez ezik euskara eskolako ekintza guztietako harreman-hizkuntza izateko, eta euskararekiko atxikimendua eta euskaraz bizitzen lagunduko duten ohiturak bultzatzeko.

Horren harira, Mungiako Institutua euskararen normalkuntza-plana indarrean duen bakarra izanda, komenigarria litzateke udala proiektuaren martxaz interesatzea eta garatzeko laguntzak eskaintzea. Ona litzateke gainontzeko ikastetxeetan ere euskara-normalizatzeko programa zabaltzea. q Ikastetxeetan euskararen normalkutnza-planak martxan jartzeko eta daudenetan garatzeko laguntzak eskaini q Ahozko adierazmena indartzeko ekintzak burutzeko laguntza ematea q Ikasgelaz kanpoko ekintzetan euskararen erabilera areagotzeari begira, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak horretarako duen programaren berri ematea eta horretan parte hartzeko laguntza eskaini q Eskola barruko eta kanpoko komunikazioan (inprimakiak, bilera aktak, zirkularra,...) euskara erabiltzeko laguntzak eskaini

Lanbide Heziketan, berriz, A eredua da nagusi. Enpresetako bihar-etziko langileen harrobia denez, ahalegin berezia egin beharko litzateke euskararen erabilera areagotzeko. Hori dela eta, ona litzateke udalak gai hori aztertzea eta egin zezakeenaren irakurketa egingo balu.

Euskara ikasi edo hobetu nahi duten helduentzat Udal Euskaltegia eta AEKko Lauaxeta euskaltegia daude. Azken urteotako matrikulazioa aztertuz gero, oro har, euskara ikasten ari direnen kopuruak behera egin du. Beheranzko bilakaera hori orokorra da EAEn. Izan ere, irakaskuntzari esker, gero eta euskaldun gehiago dago. Eskolatik euskara-gaitasun nahikoarekin ateratzen diren gazteak gero eta gehiago dira. Nabarmentzeko da, bestetik, hamar ikasletik 4 alfabetatze kurtsoetan daudela; portzentaje altua da, eta horregatik, kontu bereziz tratatu beharko litzateke.

Bada, euskalduntze-alfabetatze esparruan beste datu esanguratsurik. Bermatrikulazioek erakusten digute ikasleen multzo handi batek euskara-ikasketak ikasturte batetik bestera utzi egiten dituela. Lehen sei urratsetan ikaslegoaren erdiak ez du euskara ikasten jarraitzen hurrengo ikasturtean.

Horra hausnarketarako bi gai. Ikasle-kopuruaren gutxitzeak eragin dezakeen egoera eta euskararen ikas-prozesuaren jarraipena. 14

Euskara ikasten ari direnen artean, bestalde, komenigarria litzateke harreman-sare euskaldunak sustatzea, hots, euskaraz egiteko aukera estrukturalak bultzatzeko egitasmoak indartzea. Horretarako, ikasleei jarduera osagarriak eskaini dakizkieke ohiko eskolez aparte: euskara txokoak, mintza praktika egiteko guneak… q Alfabetatze ikastaroak indartu eta jarduera esparruka identifikatutako taldeei eskaini q Kasuan kasuko eragile eta taldeak identifikatu jarduera esparruka eta horren arabera ikastaroen eskaintza bideratu q Euskaltegiekin batera ekintzak jarri abian, ikasleei euskara sendotzeko: topaguneak, jardunaldiak, udarako barnetegiak, murgiltze ekintzak…

Euskararen erabilera

Euskaldunen portzentajeari begiratuta, euskaldunen presentzia nabarmena denez, erabilera bultzatzea ezinbestekoa litzateke. Ia esparru guztietan (aisia, kirola, erlijioa, komunikabideak, kulturgintza…) eragin daiteke, dezenteko intentsitatez.

Mungian euskara erabiltzeko esparruak bermatzeari begira lan egin daiteke, eta ona litzateke udalaren gidaritzapean, Euskara Batzordearen bitartez, aisia, kirola, katekesia nahiz kulturgintza esparruetan euskararen presentzia bermatzea. Ekintza horiek dibertsifikatu beharko lirateke, adin-tarte ezberdinetako euskaldunengana iristeko. Bestalde, udalerriak euskara-elkarte bat du: Mungia euskaldunduz. Haren laguntza, zein udalerriko bestelako elkarteena ere, ezinbestekoa izango da euskararen erabilera areagotzeko.

Aisialdia eta kirola direla eta, horretan diharduten taldeen eta elkarteen jarduerak koordinatzeko modua egin dezake udalak. Olegetan Benetan taldeak euskaraz jarduten du, Txispeleta skaut taldeak ele bietan eta Txiringitok gehienbat gaztelaniaz. Aisian diharduten taldeen hizkuntza-egoera desberdina kontuan izanda, taldeen jarduerak euskalduntzen eta taldekideen nahiz monitoreen hizkuntza-gaitasuna hobetzeko ahaleginak egin litezke.

Euskarazko ekintzen aldirokotasuna bermatzeaz gain, esparru horietan adin-tarte eta interes ezberdinei erantzuteko ahalegina egin dezake, eta udalaren menpeko aisialdi eta kultur guneetan euskarazko saioak eskaini. Esparru horietan denetan haur eta gazteentzako eskaintzari erreparatu beharko litzaioke, bereziki. Besteak beste, haientzako dauden euskarazko produktuen eta zerbitzuen gaineko informazioa helarazi daiteke, eta horretarako, egun eskueran dauden jokuen, liburuen, komikien, bideoen edota teknologia berrietan oinarritutako produktuen katalogoa osa daiteke. Horrela, euskarazko produktuen eta zerbitzuen kontsumoa areagotuko litzateke.

Hona hemen aisian eta kirolean EBPNn C2 ereduko udalerrientzako goren mailako lehentasuna duten ekintzen zerrenda: q Udaleko aisialdi- eta kirol-ekintzak modu koordinatuan garatu q Jolasaren ildoko ekintzak euskaraz antolatu q Tailer-ikastaroak euskaraz antolatu q Hitzaldiak eta emanaldiak euskaraz antolatu q Udalaren menpeko aisialdi-, kultur- eta kirol-guneetan (ludotekak, kultur etxeak, polikiroldegia…) antolatzen diren ekintzetan euskarazko saioak bermatu q Kirol taldeei eta aisialdi-taldeei zuzendutako dirulaguntzetarako deialdietan hizkuntza-irizpideak ezarri q Jendaurreko kirol- eta aisia-jardueretan euskararen presentzia bermatzeko hizkuntza-irizpideak ezarri

15 Teknologia berriak ezin albo batera utzi, eta komenigarria da esparru hori gogoan izatea. Udalerriko elkarteek eta herritarrek interneten duten edo jartzekoa duten informazioa euskaraz ere egoteko laguntza eskaini dezake. Udal zentroetan teknologia berrietan oinarritutako euskarazko produktu eta zerbitzuak eskaini zezakeen udalak eta euskara lantzeko tresnen zabalkundea egin herritarren artean, batez ere, gazteen artean, beraiek baitira, produktu horien erabiltzailerik sutsuenak.

Bestalde, administrazioaren barruko jardunari begira, udala euskara-plana gauzatzen ari da. Planaren inplementazioarekin jarraitu beharko luke udalak, eta horren barruan, hizkuntza-eskakizunen betetze- maila areagotze aldera lanean segi behar du udalak. Bereziki, zendatutakoi atal elebidunetan lan- hizkuntza euskara izan dadin urratsak ematea garrantzizkoa da.

Alor pribatuan, gaur egun erabilera-plana martxan duen enpresa bakar bat ere ez dago. Enpresak euskara-planak lantzen has daitezen, udalak sentsibilizazio eta informazio kanpaina egin dezake batetik; bestetik, Eusko Jaurlaritzak eta Foru Aldundiak eskaintzen dituzten laguntzak ezagutaraz ditzake, eta azkenik, bi erakunde horiekin elkarlanean, laguntza teknikoa zein ekonomikoa eman diezaieke enpresei.

Merkataritza alorrean, berriz, 2001eko irailean, saltokietan euskararen erabilera sustatzeko egitasmoari eman zioten hasiera. Horren jarraipena egin beharko luke udalak eta antzematen dituen hutsuneei edo gabeziei irtenbideak eman beharko lizkieke. Horretako, modu sistematikoan lan eginez, sektorearen ordezkari diren elkarteekin harremanetan egon beharko luke.

Euskararen elikadura Komunikabideei dagokienez, Mungian bi aldizkari daude, bata, euskara hutsez argitaratzen da (Nontzebarri) eta bestea, ele bietan (Mungiarra udal aldizkaria). Udalaren esku dago euskarazko komunikabideak laguntzea eta bultzatzea, eta horretarako ona litzateke laguntzak ematerakoan irizpide objektiboak finkatzea: autofinantzaketa, proiektuaren bideragarritasuna, maiztasuna eta hartzailearen tipologia, besteak beste. Alor honetan, beharrezkoa izango litzateke finantziazio-irizpideak adostea Bizkaiko Foru Aldundiarekin eta Eusko Jaurlaritzarekin. q Eskualde edo herri mailako komunikabideetan euskararen erabilera bultzatzearren, laguntzak emateko irizpideak finkatu eta horren arabera esleitu dirulaguntzak q Haur eta gazteentzako euskarazko eskaintza sustatzea q Udalak herri edo eskualde mailako komunikabideetan tokian tokiko euskalkiaren erabilera bultzatzea

Azkeneko ekintza horren harira, euskal produkzioaren lekukotasuna gordetzearren, komenigarria da oso, herriko bi aldizkarietan erabiltzen den euskara finkatzeko irizpideak bateratzea. Bizkaiera hutsa erabiltzea hautatzen bada, eredu bakarra erabiltzea komeni da (herriko edo eskualdeko era zein bizkaiera estandarra). Beste horrenbeste erabaki beharko litzateke martxan jartzekotan zebilen herriko irratian. Herriko euskara aintzat hartzea erabakiz gero, Iñaki Gaminderen Mungia Berbarik Berba liburua lagungarri izango zaie, inongo zalantzarik gabe.

Kulturgintzaren arloan, bestalde, eskualde mailako kultur zirkuituak antola daitezke euskarazko kultur ekoizpenak herritarrengana iritsi daitezen aldiro-aldiro.

Bestalde, partzialki euskaldun berriak hartu behar dira kontuan. Euskaraz ondo hitz egiten ez dakiten arren, ondo ulertzen dute euskara eta, hori dela eta, euskarazko ekimenetara erakartzeko ahalegina egin daiteke. q Udalaren menpeko kultur guneetan euskarazko materialak eguneratuta izatea eta herritarren eskueran ipintzea q Inguruko herriekin eskualdeko kultur zirkuituak antolatu q Herriko festetan eta kultur ekitaldi nagusietan euskararen presentzia bermatu q Udaletako azpiegiturak euskal kulturgintzan dabiltzan taldeen esku jarri q Euskal kultur produkzioa zabaltzea eta ezagutaraztea q Euskarazko kultur plangintza diseinatu, aldizkakotasuna bermatzeari begira

16 Ona litzateke, azkenik, corpus plangintza alorrean, toponimoak eta seinalizazioa normalizatzea eta zabaltzea.

EUSKARAREN AURREKONTUA

Mungian euskara sustatzeko kopurua aurrekontu osoaren %1,97 da. Portzentaje hori C23 ereduko udalerrien bataz bestekoaren azpitik dago (%2,57).

Kontzeptuka aztertuz gero, gainerako udalerrietan bezala, euskara-aurrekontuaren zatirik handiena euskalduntze-alfabetatzean eta pertsonal-gastuetan erabili da.

Ikusten denez, Mungiako udalak hainbat esparru eta atal landu barik ditu, hala nola, komunikabideak, euskararen erabilerarako planak, euskarazko materialgintza, etnokultura, hizkuntza-paisaia eta errotulazioa eta sentsibilizazio-kanpainak.

Ona litzateke udalak euskararen sustapenerako bideratzen duen aurrekontua aztertuko balu, herrian euskara biziberritzeko nahikoa duen edo gehitu beharko litzatekeen erabakitzeko. Ikustekoa da, halaber, euskara-aurrekontuak diagnosiak agerrarazten dituen beharrei behar bezala erantzuten dien, eta aurrekontuaren hazkundea izanez gero, zein helburutarako erabil daitekeen kopuru gehigarri hori.

GIZA BALIABIDEAK

Udalak euskararen sustapenerako bi langile ditu: euskara-teknikari bat eta euskara dinamizatzaile bat. Esan beharra dago, biak behin behineko egoeran daudela. Euskara dinamizatzailea lanaldi osoan aritzen da, baina euskara-teknikaria 22,5 orduko lanaldi murriztuan.

Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak euskara-zerbitzuen dimentsionamendurako azterketa egin berri du eta horren arabera, Mungia bezalako udalerri bateko Euskara Zerbitzuan lau langile aritu beharko lirateke, gutxienez: hizkuntza normalkuntzarako teknikari bi (bata, udal barneko administrazioaren euskara-planaren zereginetan, eta bestea, udalerriari begira kanpoko jardueretarako normalizazio lanetan), itzultzaile bat eta administrari bat.

3 C2 eredua osatzen duten udalak: Hernani, Amorebieta, Arrasate, Beasain, Mungia, Elgoibar, Hondarribia, Bergara eta Tolosa bera. 17

GLOSARIOA: erabilitako aldagaien eta kontzeptuen definizioa

HIZKUNTZA-GAITASUNA (HPS)4

Hizkuntza (euskara) zenbateraino menperatzen den ezagutzeko, oinarrizko hizkuntz trebetasunak (ulertu, hitz egin, irakurri eta idatzi) gurutzatzen dituen tipologia.

Euskaldunak

Gutxienez euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten dutenak.

Elebidun hartzaileak

Euskaraz “nekez” hitz egin edo, hitz egin ez arren, “ondo” ulertu edo irakurtzen dutenak.

Erdaldun elebakarrak

Euskaraz batere ez ulertu eta hitz egiten ez duten pertsonak.

ETXEKO HIZKUNTZA

Etxean maizen hitz egiten den hizkuntza.

3 Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzako Koordinaziorako eta Euskara Sustatzeko Zuzendaritzak finkatutako sailkapena

18 HIZKUNTZA-BILAKAERAREN TIPOLOGIA

Biztanleriaren hizkuntza-bilakaera zer-nolakoa izan den aztertzeko ama-hizkuntzaren eta hizkuntza- gaitasunaren gurutzapenean oinarritutako tipologia (HPS). Gurutzapen horretatik eratorritako kategoriak 15 badira ere, azterketa egiteko 7tan bildu dira.

Euskaldun zaharrak

Ama-hizkuntza euskara izan eta euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten duten pertsonak.

Jatorrizko elebidunak

Ama-hizkuntza euskara eta gaztelania izan eta euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten duten pertsonak.

Partzialki erdaldunduak

Ama-hizkuntza euskara edo euskara eta gaztelania izan eta euskaraz “nekez” hitz egin edo, hitz egiten ez badute, “ondo” ulertu eta irakurtzen duten pertsonak.

Guztiz erdaldunduak

Ama-hizkuntza euskara edo euskara eta gaztelania izan eta euskaraz ez hitz egin, eta “ondo” ez ulertu eta ez irakurri egiten duten pertsonak.

Euskaldun berriak

Ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten duten pertsonak

Partzialki euskaldun berriak

Ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz “nekez” hitz egin edo, hitz egiten ez badute, “ondo” ulertu eta irakurtzen duten pertsonak.

Erdaldun zaharrak

Ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz ez hitz egin, ez “ondo” ulertu eta ez irakurri egiten duten pertsonak