Analiza Potencjału Rozwoju Sektora Drzewno-Meblarskiego W Powiecie

Analiza potencjału rozwoju sektora drzewno-meblarskiego w powiecie bytowskim OPRACOWANIE ZREALIZOWANE W RAMACH PROJEKTU „STRATEGIA I KWALIFIKACJE – NASZE NARZĘDZIA NA ZMIANY W GOSPODARCE” WSPÓŁFINANSOWANEGO ZE ŚRODKOW UNII EUROPEJSKIEJ W RAMACH EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO PRIORYTETU VIII „REGIONALNE KADRY GOSPODARKI”, PODDZIAŁANIE 8.1.2 „WSPARCIE PROCESÓW ADAPTACYJNYCH I MODERNIZACYJNYCH W REGIONIE” PROGRAMU OPERACYJNEGO KAPITAL LUDZKI

Sierpień 2011, Gdańsk

Zamawiający:

POWIAT BYTOWSKI

Wykonawca:

EU-Consult Sp. z o.o.

ul. Wały Piastowskie 1 80-855 Gdańsk tel. 58 307 44 06 faks. 58 732 23 72 www.eu-consult.pl

Zawartość Wstęp ...... 4 Charakterystyka sektora drzewno-meblarskiego ...... 5 Analiza rynku drzewno-meblarskiego na świecie ...... 7 Diagnoza stanu sektora drzewno-meblarskiego w Polsce ...... 11 Analiza sektora drzewno-meblarskiego w województwie pomorskim ...... 23 Diagnoza stanu sektora drzewno-meblarskiego w powiecie bytowskim ...... 30 Powiat bytowski jako rynek sektora drzewno-meblarskiego ...... 30 Podmioty gospodarcze w powiatowym sektorze drzewno-meblarskim ...... 31 Instytucje otoczenia biznesu działające na rzecz sektora drzewno-meblarskiego...... 40 Jednostki edukacyjne i naukowo-badawcze kształcące na rzecz sektora drzewno- meblarskiego ...... 45 Analiza sektora drzewno-meblarskiego w powiecie bytowskim przy wykorzystaniu badań pierwotnych ...... 48 Główne problemy i bariery rozwojowe badanych przedsiębiorstw ...... 71 Analiza SWOT ...... 73 Analiza wpływu zmian zachodzących w branży drzewno-meblarskiej w powiecie bytowskim i jego rynku pracy...... 76 Trendy rozwojowe na rynku światowym w branży drzewno-meblarskiej jako czynnik determinujący zmiany w powiecie bytowskim ...... 81 Wykorzystane źródła ...... 86 Spis rysunków ...... 88

Wstęp

Niniejsza analiza jest elementem realizacji projektu pt. „Strategia i kwalifikacje - nasze narzędzia na zmiany w gospodarce” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Priorytetu VIII „Regionalne Kadry Gospodarki”, Poddziałania 8.1.2 „ Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie” Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.

Przedmiotowy dokument dotyczy kompleksowej analizy sektora drzewno-meblarskiego, który jest jedną z czterech wiodących branż w powiecie bytowskim.

W związku z założeniami projektu niniejsza analiza opisuje sytuację branży drzewno- meblarskiej w perspektywie światowej, polskiej, województwa pomorskiego oraz powiatu bytowskiego. W ramach opracowania, Wykonawca wykorzystał zarówno dane wtórne (w tym m.in. dane statystyczne GUS, publikacje, periodyki), jak i dane pierwotne uzyskane za pomocą przeprowadzonych na potrzeby niniejszej analizy branżowej indywidualnych wywiadów pogłębionych z przedsiębiorcami oraz instytucjami otoczenia biznesu, samorządowymi i instytucjami edukacyjnymi.

Charakterystyka sektora drzewno-meblarskiego

Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) sektor drzewno-meblowy klasyfikuje się jako:

 dział 02 – Leśnictwo i pozyskiwanie drewna,  dział 16 – Produkcja wyrobów z drewna oraz korka, w wyłączeniem mebli; produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania,  dział 31 – Produkcja mebli. oraz ewentualnie

 dział 17 – Produkcja papieru i wyrobów z papieru.

Branżę drzewno-meblarską podzielić można na kilka zasadniczych sektorów. Należą do nich: surowiec drzewny1, przemysł tartaczny, przemysł płyt drewnopochodnych, produkcja opakowań, produkcja stolarki drzewnej, produkcja mebli. Zależności te w sposób graficzny przedstawia poniższy rysunek (schemat 1).

1 Surowiec drzewny wykorzystywany jest głównie w przemyśle tartacznym oraz przemyśle płyt drewnopodobnych.

Schemat 1. Podział przemysłu drzewnego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Strategia dla przemysłu drzewnego do 2006 roku”, Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2003.

Należy zwrócić uwagę, że przemysł tartaczny zajmuje się pozyskiwaniem wielkowymiarowego surowca drzewnego, który stanowi jeden z najcenniejszych surowców w całym przemyśle drzewnym. Innymi gałęziami przemysłu drzewnego, na które należy zwrócić uwagę są meblarstwo i wyroby stolarskie. Stanowią one bowiem najważniejszą pozycję w całym przemyśle drzewnym, gdyż produkcja mebli dominuje pod względem udziału w produkcji sprzedanej i wynosi aż 57% w skali całego sektora, a to oznacza że jest to gałąź, która przynosić może duże obroty dla przedsiębiorców. Pozostałe miejsca zajmują przemysły: płyt drewnopochodnych, stolarki budowlanej, tartaczny, opakowań oraz pozostałe2. Należy pamiętać także, że wśród przemysłu drzewnego wyróżnić można również opakowania drewniane, wśród których najpopularniejszym wyrobem są skrzynki.

2 „Strategia dla przemysłu drzewnego do 2006 roku”, Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2003, data pobrania: 16.03.2011.

Analiza rynku drzewno-meblarskiego na świecie

W analizie sekcji drzewno-meblarskiej w skali światowej należy zaznaczyć, iż grupę krajów o najbardziej rozwiniętym przemyśle drzewno-papierniczym, wykorzystującym własne zasoby drewna, tworzą takie kraje jak: USA, Kanada, Niemcy, Chiny, Finlandia, Szwecja, Rosja, Brazylia. Większość wyżej wymienionych krajów przoduje również w rankingu światowych producentów mebli. Został on przedstawiony w tabeli 1. Największy udział w światowej produkcji mebli mają Chiny. Drugie miejsce w tym zestawieniu zajmują Stany Zjednoczone, jednak poziom ich wartości sprzedanej mebli jest niemalże o połowę niższy niż lidera. Pierwszą trójkę zamykają Włochy.

Tabela 1. Produkcja mebli na świcie w 2008 roku (w mln £)

Wartość Państwo produkcji

Chiny 50,241 USA 31,401 Włochy 15,929 Niemcy 14,073 Francja 6,278 Japonia 6,606 Kanada 6,101 Wielka Brytania 6,091 Polska 6,056 Źródło: Opracowanie na podstawie danych „Competitiveness of the UK furniture manufacturing industry 2010”, FIRA, data pobrania: 05.08.2011.

Należy zwrócić uwagę na wysoką pozycję Polski w tym zestawieniu. Zajmuje ona dziesiąte miejsce. Wyprzedziła takie kraje, jak np. Meksyk, Brazylia czy Australia. Niestety w

zestawieniu z pierwszą trójką (USA, Chiny, Włochy) Polska osiąga zdecydowanie niższy poziom produkcji.

Chiny są również liderem pod względem światowego eksportu mebli. Na kolejnych miejscach znalazły się Włochy i Niemcy. Głównych eksporterów mebli na świecie przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Wartość eksportu mebli w 2008 roku (mln £)

Wartość Państwo eksportu Chiny 14,593 Włochy 7,210 Niemcy 6,086 Polska 4,334 Źródło: Opracowanie na podstawie danych „Competitiveness of the UK furniture manufacturing industry 2010”, FIRA, data pobrania: 05.08.2011.

Wartym zauważenia jest fakt, że Polska znalazła się w tym zestawieniu na wysokim czwartym miejscu. Wartość eksportu rodzimych mebli w 2008 roku wyniosła ponad 4 mln £ 3, co daje Polsce 4 pozycję, tuż za Niemcami. Czwarte miejsce niewątpliwie bardzo dobrze rokuje na przyszłość. Oznacza to bowiem, że polskie meble są cenionym za granicą produktem. Taka tendencja pozwala na relatywnie łatwiejsze i szybsze wejście polskim przedsiębiorcom z branży meblarskiej na nowe rynki zbytu.

Niemal połowa ocenianej na 160 mld euro światowej produkcji mebli pochodzi z krajów członkowskich Unii Europejskiej. Fakt ten najlepiej wyznacza miejsce unijnego przemysłu meblarskiego w wymianie międzynarodowej.

Jedną z charakterystycznych cech tego sektora jest znaczący udział eksportu w produkcji. Ocenia się, że ponad 15% wytwarzanych mebli w Unii przeznacza się na eksport poza jej obszar4. Tak wysoki udział eksportu sprawia, że sytuacja unijnego przemysłu meblarskiego

3 „Competitiveness of the UK furniture manufacturing industry 2010”, FIRA, data pobrania: 05.08.2011. 4 Por. http://www.pcc.org.pl/index.php/pl/art?id=102, data pobrania: 16.03.2011.

jest szczególnie podatna na stan koniunktury w gospodarce światowej. Trwające w ostatnich kilkunastu miesiącach osłabienie koniunktury na głównych rynkach zbytu spowodowało znaczący spadek sprzedaży.

Sektor meblarski zalicza się w krajach Unii Europejskiej do grupy największych i najważniejszych gałęzi przemysłu. Jego udział w ogólnej produkcji przemysłu przetwórczego waha się w granicach 2-4% (zależnie od kraju). Tworzy on do 2% PKB i ma około 2% udział w ogólnym zatrudnieniu. Na obszarze UE funkcjonuje 8,5 tysięcy firm meblarskich zatrudniających średnio ponad 20 osób. Pracuje w nich łącznie 500 tysięcy pracowników, z czego blisko 70% przypada na dwa kraje: Niemcy i Włochy. Natomiast liczbę wszystkich przedsiębiorstw meblarskich ocenia się na 80 tysięcy. Zatrudnienie w nich wynosi około 300 tysięcy osób5.

Przemysł meblarski w Europie jest stosunkowo silnie skoncentrowany geograficznie. Dla przykładu w Niemczech firmy tej branży najczęściej występują w trzech landach: Północnej Nadrenii-Westfalii, Bawarii i Badenii-Wirtembergii. We Włoszech blisko 70 przedsiębiorstw meblarskich usytuowanych jest w północnej części kraju: w Lombardii i regionie Pesaro6. We Francji zlokalizowane są one głównie na zachodzie kraju: w Wandei i Bretanii, a także w Ile- de France oraz Normandii. W Belgii centrum meblarskim jest z kolei zachodnia część regionu flamandzkiego. Zdecydowana większość firm meblarskich z krajów Unii Europejskiej to przedsiębiorstwa rodzinne. Tylko nieliczne z nich (głównie firmy brytyjskie) notowane są na giełdach7.

Liderami w europejskim sektorze meblarskim są Niemcy, Włochy, Francja, Wielka Brytania i Hiszpania. Wartość eksportu w ostatnich latach oscylowała wokół 8-9 mld euro w Niemczech i Włoszech (wykres 1). Należy mieć jednak na uwadze, że na tę wartość miał wpływ w dużej mierze kryzys finansowy (znaczny spadek eksportu w roku 2009).

Cechą charakterystyczną meblarstwa w tej części świata jest stosunkowo wysokie zużycie surowców i materiałów drzewnych, a producenci wyróżniają się wysoką specjalizacją oraz zaawansowanym poziomem technologicznym produkcji. W zachodnioeuropejskich fabrykach

5 Ibidem. 6 Ibidem. 7 Ibidem.

mebli odbywa się najczęściej już tylko montaż półproduktów i półfabrykatów. Częstą praktyką jest korzystanie z usług podwykonawców. Wpływa to na wydajność pracy w zachodnioeuropejskich zakładach produkcyjnych. Wskaźnik wielkości produkcji na 1 zatrudnionego w krajach zachodniej Europy jest 3 razy wyższy niż w Polsce8.

Wykres 1. Najwięksi eksporterzy mebli w Europie (wartość eksportu w mld EUR)

Źródło:www.rp.pl, data pobrania: 03.08.2011.

Sytuacja branży meblarskiej w Unii Europejskiej jako całości pogarsza się z roku na rok. Od 2001 roku w krajach Unii obserwowany jest spadek produkcji oraz zatrudnienia, a równocześnie wzrost importu mebli. Akcesja Polski, jako branżowego potentata wśród nowych państw członkowskich, nie zmieniła znacząco ogólnej sytuacji meblarstwa w Unii9.

8 „Strategia rozwoju Zachodniopomorskiego Klastra Drzewno-Meblarskiego”, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2007, s25. 9 Ibidem.

Diagnoza stanu sektora drzewno-meblarskiego w Polsce

Jak już wcześniej zaznaczono, branża drzewno-meblarska charakteryzuje się relatywnie dużą aktywnością eksportową, znacznie przewyższająca średnią dla produkcji przemysłowej ogółem. Wartość eksportu polskich mebli w 2010 roku wyniosła 22 070,3 mln zł. Wyniki eksportu oraz miejsce Polski w klasyfikacji głównych eksporterów mebli wyraźnie więc świadczą o dostosowaniu polskich mebli do wysokich standardów jakościowych, wymogów technicznych obowiązujących na świecie oraz możliwościach konkurowania producentów na rynku międzynarodowym. Ponadto, eksport mebli w Polsce znacznie przewyższa import (w 2010 r. ponad sześciokrotnie). Bilans w handlu zagranicznym meblami jest więc dodatni i wyniósł w 2010 r. około 18,6 mld zł.

Pozyskiwany w Polsce surowiec drzewny do niedawna zaspokajał w większości zapotrzebowanie głównych grup jego nabywców. Dynamiczny wzrost produkcji przemysłu drzewnego oraz tendencja do rozwijania możliwości produkcyjnych spowodowały w ostatnich latach niedobór surowca. Wysoki koszt litego drewna powoduje, że blisko 80% mebli jest w Polsce produkowana z płyt drewnopochodnych, głównie wiórowych. Ze względu na niską opłacalność transportu surowca na duże odległości, importem drewna do Polski zajmują się głównie przygraniczne zakłady. Wielkość importu to około 1,5 mln m3 rocznie, (czyli około 5% ilości dostarczanej na rynek przez Lasy Państwowe).

Dla celów przemysłowych największe znaczenie ma grubizna, która dzieli się na drewno wielkowymiarowe (tartaczne – używane w przemyśle meblarskim) oraz średniowymiarowe (papierówki, opał). Gatunki iglaste stanowią 74% pozyskiwanej grubizny w Polsce. Głównymi odbiorcami drewna są przemysł celulozowo–papierniczy (około 45% rocznej sprzedaży Lasów Państwowych), tartaczny oraz materiałów drewnopochodnych. Dalszymi odbiorcami są producenci mebli, stolarki budowlanej oraz przemysł energetyczny10.

Polski sektor meblarski od lat 90. ubiegłego stulecia był uważany za jedną z głównych gałęzi gospodarki i eksportu. W 2005 r. brał on znaczący udział (2%) w tworzeniu PKB, globalnej wartości produkcji oraz łącznego zatrudnienia. Od tego czasu ranga gospodarcza meblarstwa

10 Gazeta Przemysłu Drzewnego, luty 2006.

w Polsce nieco zmalała, do 1,6% w 2010 r., jednakże nadal jest on znacząco większy niż średnia unijna. Udział przemysłu meblarskiego w wytwarzaniu PKB jest w Polsce ponad dwukrotnie wyższy niż w Unii Europejskiej. W poniższej tabeli przedstawiono porównaniu udziału sektora drzewnego i meblarskiego w PKB Unii Europejskiej i Polski. Z danych tych wynika, że znaczenie przemysłu drzewnego jest mniejsze niż produkcji mebli, jednakże warto pamiętać, że produkty sektora drzewnego mają z reguły niższą wartość dodaną, a tym samym nie mają aż tak dużego wpływu na wartość produkcji całej branży.

Tabela 3. Porównanie udziału przemysłu drzewnego i meblarskiego w wytwarzaniu PKB w Polsce i w Unii Europejskiej w 2010 r.

UE 27 Polska

PKB (mln EUR) 12 268 387,2 354 315,7

Produkcja przemysłu drzewnego 80 886,6 3 766,6 (dział 16 PKD) w mld EUR

Udział przemysłu drzewnego 0,66 1,06 (dział 16 PKD) w PKB (w %)

Produkcja przemysłu 74 188,6 4 631,6 meblarskiego (dział 31 PKD) w mld EUR

Udział przemysłu meblarskiego 0,60 1,31 (dział 31 PKD) w PKB (w %)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat, data pobrania: 27.08.2011.

Sektor drzewno-meblarski bierze znaczny udział w tworzeniu gospodarki narodowej Polski. W latach 2005-2009 wartość produkcji sprzedanej przemysłu meblarskiego w Polsce systematycznie wzrastała. Jedynym wyjątkiem jest 2009 rok, kiedy to w wyniku światowego kryzysu gospodarczego, wartość ta uległa niewielkiemu spadkowi. Przedstawia to poniższa tabela.

Tabela 4. Wartość produkcji sprzedanej przemysłu meblarskiego w latach 2005-2009 (mld zł) w Polsce

11 2005 2006 2007 2008 2009 2010 20,608 23,225 24,777 25,676 25,247 23,576 Źródło: Opracowanie wg „Polskie Meble Outlook 2011”, Ogólnopolska Izba Gospodarcza Mebli, data pobrania: : 27.08.2011.

Biorąc pod uwagę dłuższą perspektywę czasową, w ciągu 12 lat odnotowano przyrost wartości produkcji sprzedanej mebli o około 12 mld zł. To optymistyczny znak dla rozwoju przedsiębiorstw z branży drzewno-meblarskiej w Polsce. Przedsiębiorcy powinni wykorzystać długookresowe tendencje wzrostowe i skupić się na rozwoju technologicznym, by stać się przedsiębiorstwami bardziej konkurencyjnymi, a tym samym liczącymi się na rynku lokalnym, krajowym i europejskim.

Z kolei wykres 2 ilustruje udział przychodów wybranych sektorów przemysłu w przychodach ogółem. Największy udział ma przemysł paliwowy (19%). Znaczny udział posiadają również przemysły: spożywczy, chemiczny i metalowy. Produkcja mebli przynosi około 3% ogółu przychodów, zaś przemysły drzewny i papierniczy przynoszą po 2% ogółu przychodów.

W roku 2009 udział wyrobów przemysłu drzewno-papierniczego w łącznej wartości eksportu wynosił 5,26%, zaś w łącznej wartości importu 3,68%. Rok wcześniej udziały te wynosiły odpowiednio 5,06% oraz 3,42%12.

11 Prognoza wg „Polskie Meble Outlook 2011” Ogólnopolska Izba Gospodarcza Mebli, data pobrania: 27.08.2011. 12 Wyliczenia własne na podstawie danych z „Polska 2010: Raport ze stanu gospodarki”, www.mg.gov.pl, data pobrania: 10.03.2011.

Wykres 2. Udział przychodów wybranych sektorów przetwórstwa przemysłowego w przychodach ogółem w 2007 roku

Źródło: Materiały z międzynarodowej konferencji: Rynek drewna w drodze ku stabilizacji, Poznań 2007.

Eksport mebli stanowi ponad 6% całego polskiego eksportu ( 2007r). Tak jak w przypadku całej gospodarki, także w tym przypadku najczęściej produkty trafiają na rynek niemiecki (ok. 40% całego eksportu). Na dalszych miejscach są: Francja, Wielka Brytania, Holandia i Szwecja.

Meble oraz części drewniane znajdują się wśród głównych produktów eksportowych Polski. Zestawienie szczegółów dotyczących głównych towarów eksportowych Polski przedstawiono na wykresie 3.

Wykres 3. Wartość eksportu głównych grup produktów w 2010 roku (mld zł)

Źródło: Opracowanie wg danych „Rocznik statystyczny Handlu Zagranicznego 2010”, data pobrania: 27.08.2011.

Można więc stwierdzić, że jedną z głównych grup towarów eksportowych Polski są meble i ich części. Ich wartość wyniosła w 2010 roku ponad 5 mld euro.

Polska jest również trzecim dostawcą mebli na rynek Unii Europejskiej pod względem wartości dostarczanych towarów (wykres 4). Polski potencjał produkcyjny oceniany jest na 2% światowej produkcji mebli, co daje Polsce dziesiąte miejsce w rankingu producentów.

Wykres 4. Dostawcy mebli wewnątrz Unii Europejskiej w 2010 roku (w mln EUR)

Źródło: „Polska trzecim eksporterem mebli w UE”, Forsal.pl, styczeń 2011r., data pobrania: 27.08.2011.

W strukturze kosztów produkcji mebli około 60% stanowi koszt surowca. Rozwój branży drzewno-meblarskiej zależny jest więc od potencjału i możliwości bazy surowcowej. Głównym dostawcą drewna na polski rynek są Lasy Państwowe, w których gestii znajduje się 94% pozyskiwanego w kraju surowca drzewnego i który jako dominujący producent drewna w Polsce wpływa na kształt rynku drewna. W 2007 roku pozyskanie drewna ogółem wyniosło 34,1 mln m3,co stanowi około 95% pozyskanej grubizny13. Pozyskanie surowca zwiększyło się o 10 mln m3 w ciągu ostatnich 10 lat (limit wycinki zwiększono z 50 – 60 do 70%). Eksperci szacują jednak, że przemysł drzewny potrzebuje 2 - 4 mln m3 więcej. W Polsce przemysł drzewny zajmuje się trzema głównymi sektorami produkcji, które zostały przedstawione poniżej wraz z lokalizacja występowania przedsiębiorstw zajmujących się daną produkcją.

13 Raport, „System sprzedaży surowca drzewnego w Polsce w roku 2009”, GUS, data pobrania: 05.08.2011.

W Polsce przemysł drzewno-papierniczy produkuje głównie:

 grubiznę i tarcicę (w Hajnówce, Augustowie, Rucianem-Nidzie, Gołdapi i Rzepedzi),

 celulozę, papier i tekturę (Kostrzyń, Ostrołęka, Bydgoszcz, Świecie, Kwidzyn),

 meble (Swarzędz, Radomsko, Wyszków, Jarocin, Białystok, Zamość).

Przedstawiając sytuację branży drzewno-meblarskiej w Polsce, nie sposób pominąć analizy przedsiębiorstw wchodzących w skład tego sektora. Tym bardziej, że część z nich znajduje się w czołówce firm pod względem osiąganych przychodów ze sprzedaży czy liczby zatrudnionych pracowników. Przegląd największych firm przemysłu drzewno-meblarskiego w 2010 roku przedstawia tabela 5.

Tabela 5. Przedsiębiorstwa sektora drzewno-meblarskiego w rankingu „Ranking 500” Polityki, rok 2010

Przychody ze Nazwa firmy, miejscowość sprzedaży w tys. zł Zatrudnienie

Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, 6 309 925 24 859 Warszawa

GK Arctic Paper SA, Poznań 2 287 731 1 600

Mondi Świecie SA, Świecie 2 277 631 1 009

International Paper Kwidzyn Sp. z o. o., Kwidzyn 2 163 678 1 317

GK Black Red White SA, Biłgoraj 1 785 962 7 967

Ikea Retail Sp. z o.o., Janki 1 599 766 2 185

GK Pfleiderer Grajewo SA, Grajewo 1 390 388 1 618

Stora Enso Poland SA, Ostrołęka 826 289 1 733

Grupa Nowy Styl, Krosno 805 815 4 940

Tetra Pak Sp. z o.o., Warszawa 662 595 113

Antalis Poland Sp. z o.o., Warszawa 650 048 342

GK Barlinek SA, Kielce 588 042 3 400

GK Forte SA, Ostrów Maz. 467 643 2 010

Smurfit Kappa Polska Sp. z o.o., Pruszcz Gdański 462 210 766

Sun Garden Sp. z o.o., Malanów 421 254 1 289

Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.rp.pl, data pobrania: 04.08.2011.

Najwyższe przychody ze sprzedaży wśród firm z sektora drzewno-meblarskiego w roku 2010 osiągnęły Lasy Państwowe DGLP z Warszawy (6 309 925 tys. zł). Podmiot ten jest również liderem pod względem poziomu zatrudnienia. Na drugiej pozycji uplasowało się przedsiębiorstwo GK Arctic Paper SA z Poznania, osiągając jednak dużo niższe przychody ze sprzedaży (2 287 731 tys. zł).

Pomimo rozwoju firm, branża drzewno-meblarska wciąż nie wykorzystuje całego swojego potencjału. Producenci wśród głównych barier w rozwoju sektora wymieniają stosunkowo mało opłacalny eksport ze względu na kurs polskiego złotego w stosunku do innych walut europejskich oraz zahamowanie sprzedaży w wyniku światowego kryzysu gospodarczego. Warto w tym miejscu przytoczyć opinię na temat branży drzewno-meblarskiej Pana Mirosława Florkiewicza, prezesa OZPPD14.

„Sytuacja przedsiębiorstw branży drzewnej, a przede wszystkim przedsiębiorstw tartacznych wytwarzających półfabrykat podstawowy tj. tarcicę wielorakich asortymentów - m.in. w postaci krawędziaków, bali, desek, lameli itp. - dla innych przedsiębiorstw drzewnych i meblarskich do dalszego przetworzenia już na określone produkty finalne, w porównaniu do lat poprzednich, jak nigdy dotąd jest bardzo zła. Wnikliwa analiza przyczyn tego stanu prowadzi do oczywistego wniosku, że dzieje się tak z kilku powodów. Jednym z nich jest oczywiście aktualna relacja złotego do innych walut, zwłaszcza euro i dolara, co obniża znacząco opłacalność produkcji na eksport. Innym niemniej ważnym powodem jest załamanie

14 OZPPD- Ogólnopolski Związek Pracodawców Przemysłu Drzewnego.

się eksportu z krajów unijnych do USA, skutkiem czego np. tarcica z Niemiec trafia teraz w nadmiarze po niskich cenach na polski rynek15”.

Należy więc podkreślić, że polski rynek drzewno-meblarski wymaga ciągłych inwestycji w unowocześnianie parków maszynowych oraz w rozwiązania o charakterze proinnowacyjnym. Jedynie w ten sposób uda się utrzymać tak znaczący udział w światowej produkcji i eksporcie mebli.

Strona popytowa

Dokładna analiza strony popytowej sektora drzewno-meblarskiego jest niemożliwa ze względu na brak aktualnych (uwzględniających skutki kryzysu gospodarczego) danych prognozowanych dot. popytu na drewno. Wyniki badań Instytutu Technologii Drewna w tej kwestii ukażą się jesienią 2011 roku. Można jednak przyjrzeć się aktualnej sytuacji w kwestii pozyskania i zużycia drewna.

Biorąc pod uwagę utrzymujący się od kilku lat deficyt drewna na krajowym rynku surowcowym, można prognozować dalsze wzmożone zapotrzebowanie na wspomniany surowiec.

15 „Branża drzewna i zasady sprzedaży drewna”, http://www.drzewnictwo.pl/wywiady/branza-drzewna-i- zasady-sprzedazy-drewna-pytania-do-miroslawa-florkiewicza-prezesa-ozppd-2.html , data pobrania: 05.08.2011.

Wykres 5 Pozyskanie i zużycie surowca drzewnego w Polsce w latach 2005-2010. (dane szacunkowe za rok 2010)

Źródło: „Popyt na drewno w Polsce – zmiany strukturalne oraz możliwości zaspokojenia”, dr hab. Ewa Ratajczak 2011r.

Na wzmożone zużycie surowca drzewnego, przekraczające ilość pozyskanego surowca ma wpływ dobra do niedawna koniunktura i potrzeby sektora energetycznego16. Warto zauważyć również, że popyt w branży drzewno-meblarskiej oraz celulozowo-papierniczej zgłasza 68500 firm, z czego 92% stanowią mikroprzedsiębiorstwa (zatrudniające do 9 osób). Średnie i duże przedsiębiorstwa (zatrudniające powyżej 49 osób) stanowią w tej grupie 1200 firm17.

Inaczej sytuacja przedstawia się na rynku Unii Europejskiej, gdzie zużycie materiałów drzewnych znacząco spadło w przeciągu kilku ostatnich lat. Najwyższy spadek objął „Papiery i tekturę”, natomiast najmniejszy spadek popytu objął „Płyty drewnopochodne”, gdzie wyniósł tylko -2,3% (należy przy tym zwrócić uwagę, iż badany okres obejmuje czasy ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego). Dane te przedstawia poniższa tabela:

16„ Perspektywy zmian ilościowych i jakościowych w przerobie drewna liściastego oraz możliwości stwarzane przez innowacyjne technologie”, Instytut Technologii Drewna, 2011r. 17Wg danych „ Perspektywy zmian ilościowych i jakościowych w przerobie drewna liściastego oraz możliwości stwarzane przez innowacyjne technologie”, Instytut Technologii Drewna, 2011r.

Tabela 6 Zużycie materiałów drzewnych w UE (w mln m3).

2009/2008 2005 2009 zmiana %

Materiały tarte 102,5 86,5 -9,1%

Główne Płyty materiały 57,3 57,1 -2,3% drewnopochodne drzewne

Papier i tektura 86,8 80,8 -9,9%

Razem UE 600 548,4 -8,5% Źródło: „Popyt na drewno w Polsce – zmiany strukturalne oraz możliwości zaspokojenia”, dr hab. Ewa Ratajczak 2011r.

Eksport surowca drzewnego

W analizie rozwoju branży drzewno-meblarskiej w Polsce należy również zwrócić uwagę na eksport surowca drzewnego z tego względu, że wzrost tempa eksportu ma kluczowe znaczenie w tempie wzrostu gospodarczego kraju. Z tego powodu niezbędne jest stworzenie warunków do trwałego i długookresowego rozwoju eksportu, traktowanego jako jeden z podstawowych priorytetów rozwoju branży drzewno-meblarskiej. Poniższy wykres przedstawia dane dotyczące eksportu surowca drzewnego w Polsce wraz z zestawieniem importowym.

Wykres 6 Zestawienie eksportowanego surowca drzewnego z importowanym surowcem drzewnym w Polsce, w latach 2008-2009. Dane w tys. metrów sześciennych.

1,50 1,087 1,00 Tysiące 1,089 Eksport 0,50 0,43593 1,009 Import Import 0,00 Eksport 2008

2009

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.drewno.pl/, data pobrania: 27.08.2011.

Na podstawie powyższego wykresu można zauważyć, że eksport surowca drzewnego rozwija się wolniej niż jego import zarówno w roku 2009 jak i w latach wcześniejszych. Różnica pomiędzy eksportem a importem surowca drzewnego w Polsce w roku 2009 wynosiła 0,80 tysięcy m3.

Analiza sektora drzewno-meblarskiego w województwie pomorskim

Z analizy danych zastanych wynika, że przemysł drzewno-meblarski w województwie pomorskim wykazuje tendencje wzrostowe. Wpływ na tego typu sytuację ma rozwój małych i średnich przedsiębiorstw oraz sprzyjające położenie geograficzne18. Najbardziej istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój przedsiębiorstw drzewnych w konkretnej lokalizacji jest bowiem dostępność surowca. W województwie pomorskim poziom lesistości jest wyższy od średniej krajowej i wynosi 35,9 proc. Stawia to województwo a wysokim trzecim miejscu w Polsce pod względem stopnia zalesienia regionu po województwach lubuskim i podkarpackim. Prócz wskaźnika lesistości ważne informacje przedstawiają również wskaźniki zasobów drzewnych w lasach, czyli wielkości grubizny brutto w korze. W województwie pomorskim szacuje się je na około 1860 mln m3 grubizny brutto.

Analizując stan sektora drzewno-meblarskiego w województwie pomorskim, w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na systematyczny wzrost produkcji mebli. Tendencja ta utrzymuje się już nieprzerwanie od kilku lat. Przykładowo na początku roku 2005 produkcja mebli w województwie pomorskim wynosiła 842,7 mln zł, z kolei w roku 2009 było to już 1019,6 mln zł, co oznacza wzrost o 176,9 mln zł w przeciągu czterech lat. Dane te przedstawia poniższa tabela:

Tabela 7. Produkcja mebli ogółem w województwie pomorskim (w mln zł)

2005 2006 2007 2008 2009 Produkcja mebli 842,7 843,9 895,3 943 1 019,6 Źródło: Opracowanie własne wg GUS, data pobrania: 05.08.2011.

Kolejna tabela przedstawia produkcję sprzedaną mebli według liczby zatrudnionych osób w województwie pomorskim w latach 2008-2009. W każdym z przedziałów liczby zatrudnionych nastąpił wzrost produkcji sprzedanej, przy czym największym wzrostem charakteryzowały się przedsiębiorstwa zatrudniające od 50 do 249 pracowników. Dane

18 GUS, http://www.stat.gov.pl/gdansk/69_933_PLK_HTML.htm, data pobrania: 05.08.2011.

dotyczące wzrostu produkcji sprzedanej w podziale na liczbę zatrudnionych przedstawia poniższa tabela:

Tabela 8. Produkcja sprzedana wg liczby zatrudnionych pracowników (woj. pomorskie)

Rok Liczba zatrudnionych Ogółem 0-49 50-249 250-499 2008 943,0 215,6 351,8 220,0 2009 1019,6 237,5 420,1 228,4 Źródło: Opracowanie własne wg GUS, data pobrania: 05.08.2011.

Warto również zwrócić uwagę na przeciętne zatrudnienie w przemyśle meblarskim w województwie pomorskim, które w ciągu 4 lat (2005-2009) również wykazało tendencje wzrostowe. Zestawiając te informacje z produkcją mebli (tabela 6), można zauważyć że sektor ten w województwie pomorskim prężnie się rozwija zatrudniając tym samym coraz większą liczbę pracowników, co w konsekwencji przyczynia się do spadku poziomu bezrobocia w regionie. Dane te przedstawia poniższa tabela:

Tabela 9. Przeciętne zatrudnienie w woj. pomorskim (produkcja mebli)

Przeciętne zatrudnienie 2005 7 593 2006 7 543 2007 7 538 2008 7 634 2009 7 718 Źródło: Opracowanie własne wg GUS, data pobrania: 05.08.2011.

W charakterystyce produkcji meblarskiej w województwie pomorskim kluczowe znaczenie ma również liczba występujących na tym terenie przedsiębiorstw z danej branży. Zgodnie z danymi z Głównego Urzędu Statystycznego, w 2008 roku funkcjonowało 198 przedsiębiorstw z branży meblarskiej. Wszystkie te przedsiębiorstwa pochodziły z sektora prywatnego co przedstawia tabela 9.

Tabela 10. Liczba podmiotów gospodarczych w branży meblarskiej

Sektor Ogółem publiczny prywatny 2008 198 0 198 Źródło: Opracowanie własne wg GUS, data pobrania 05.08.2011.

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja w sektorze drzewnym z wyłączeniem sektora meblarskiego. Od roku 2005 nastąpił znaczny wzrost produkcji sprzedanej, który nieco zahamował się w 2009 roku. Biorąc pod uwagę jednak kolejne cztery lata (2005-2009), można stwierdzić że również ten sektor wykazuje się tendencją wzrostową. Przez ten okres produkcja sprzedana zwiększyła się o 626,5 mln zł. Dane te przedstawia poniższa tabela:

Tabela 11. Produkcja sprzedana (w mln zł)

Produkcja sprzedana 2005 1 112,0 2006 1 270,4 2007 1 704,7 2008 1 865,9 2009 1 738,5 Źródło: Opracowanie własne wg GUS, data pobrania 05.08.2011.

Wzrost produkcji sprzedanej spowodował również wzrost zatrudnienia w sektorze drzewnym w województwie pomorskim. Wzrost zatrudnionych w tej branży nastąpił w latach 2005- 2008, zaś w roku kolejnym charakteryzował się niewielkim spadkiem. Łącznie w latach 2005- 2009 zatrudnienie zwiększyło się o 1636 osób pracujących przy produkcji drewna. Dane te przedstawia poniższa tabela:

Tabela 12. Przeciętne zatrudnienie w woj. pomorskim (produkcja drewna)

Przeciętne zatrudnienie 2005 8 672 2006 9 130 2007 10 704 2008 11 444 2009 10 308 Źródło: Opracowanie własne wg GUS, data pobrania 05.08.2011.

Rozwój sektora drzewnego i w konsekwencji wzrost konkurencji w województwie pomorskim wymusił wzrost nakładów w przedsiębiorstwach, głównie w zakresie działalności badawczo-rozwojowej oraz działań marketingowych. W tych dwóch obszarach odnotowano bowiem największy wzrost poniesionych środków w latach 2005-2008. W kolejnych obszarach dotyczących zakupu gotowych technologii czy inwestycji w maszyny i urządzenia techniczne, poziom ponoszonych środków wykazywał zmienną tendencję. W przypadku inwestycji w maszyny i urządzenia w dwóch pierwszych latach nastąpił znaczny wzrost, a w roku ostatnim spadek. Przyczyną tego typu sytuacji może być relatywnie długie okresy życia maszyn (wykraczający poza okres dokonywanych odpisów amortyzacyjnych) oraz charakter inwestycji. Maszyny i urządzenia techniczne kupowane są bowiem przez przedsiębiorstwa raz na kilka lat i nie wymagają corocznej wymiany19. Stąd też, duży wzrost w dwóch pierwszych latach, kiedy to znaczna część przedsiębiorstw unowocześniała swoje parki maszynowe. Kolejnym czynnikiem mogącym mieć wpływ na znaczny spadek poziomu inwestycji w maszyny i urządzenia jest światowy kryzys gospodarczy, który spowodował zahamowanie działań proinwestycyjnych w przedsiębiorstwach produkcyjnych. Powyższe dane przedstawia poniższa tabela:

19 Inwestycje w tego typu środki trwałe wykazują silne tendencje o charakterze cyklicznym.

Tabela 13. Nakłady na działalność inwestycyjną w przedsiębiorstwach branży drzewnej (w tys. zł)

W tym nakłady na:

Inwestycyjne Marketing Zakup gotowej w maszyny, dotyczący Działalność technologii w urządzenia nowych i Rok Ogółem badawczą i postaci techniczne i istotnie rozwojową dokumentacji i narzędzia ulepszonych praw oraz środki produktów transportu 2005 11 159 64 - 7 556 1 147 2006 51 316 351 675 27 762 887 2007 22 814 - - 17 776 554 2008 10 942 113 8 5 680 2 700 Źródło: Opracowanie własne wg GUS, data pobrania 05.08.2011.

Rozpatrując udział liczby zatrudnionych w branży drzewno-meblarskiej w ogólnej liczbie pracujących w ujęciu przestrzennym należy zwrócić uwagę, że największy udział w województwie pomorskim mają powiaty: kwidzyński (13,1%), wejherowski (11,6%) oraz chojnicki (10,8%). W układzie sektorowym największą część zatrudnienia w omawianym sektorze generują: produkcja mebli (39,0%), leśnictwo, pozyskiwanie drewna i pokrewne usługi (19,1 proc.) oraz cięcie i heblowanie drewna, impregnacja drewna (13,5%). W powiatach kwidzyńskim, chojnickim i bytowskim branża drzewno-meblarska generuje powyżej 10% ogólnej liczby miejsc pracy. Ma natomiast najmniejsze znaczenie (poniżej 0,5%) dla powiatu nowodworskiego oraz Sopotu20.

Eksport produktów drzewnych.

Jak wynika z analizy przeprowadzonej na poziomie dwucyfrowych PKD dla województwa pomorskiego. Produkty z drewna oraz meble osiągają udział z eksportu na poziomie powyżej 50%. Dane te przedstawia poniższy wykres.

20 „Potencjalne klastry w województwie pomorskim”, Instytut Badań nad Gospodarką, Gdańsk.

Wykres 7 Udział eksportu w przychodach ze sprzedaży ogółem w przemyśle drzewnym w roku 2009 w województwie pomorskim.

51,80% Produkcja mebli

Dane w %

52% Produkcja drewna i wyrobów z drewna

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportu „Analiza trendów rozwojowych firm województwa pomorskiego w zakresie eksportu oraz bezpośrednich inwestycji zagranicznych”, http://defs.pomorskie.eu/res/pokl/Dokumenty/Raporty/raport_8.1.2_02_02.pdf, data pobrania: 28.08.2011.

W analizie działań eksportowych branży drzewno-meblarskiej w województwie pomorskim istotne znaczenie ma również wartość przychodów ze sprzedaży eksportowej na jednego pracującego. W omawianej branży eksport na jednego zatrudnionego zawiera się w przedziale 75,9 tys.-101,5 tys. zł. Dane te przedstawia poniższy wykres.

Wykres 8 Wartość eksportu w przeliczeniu na jednego pracującego w branży drzewno- meblarskiej według dwucyfrowej klasyfikacji PKD w roku 2009.

75,9 Produkcja mebli

Dane w tys. Zł

Produkcja drewna i wyrobow z 101,5 drewna

0 20 40 60 80 100 120

Na podstawie zamieszczonych danych można stwierdzić, że zarówno w udziale eksportu w przychodach ze sprzedaży jak również w aspekcie wartości eksportu w przeliczeniu na jednego pracownika lepsze wyniki uzyskuje produkcja drewna i wyrobów drzewnych. W przypadku wartości eksportu w przeliczeniu na jednego zatrudnionego różnica pomiędzy produkcją drewna i jego wyrobów a produkcja mebli nie jest duża i wynosi tylko 25,6 tys. zł. Z kolei różnica w przypadku udziału eksportu w przychodach ze sprzedaży pomiędzy produkcja mebli a produkcja drewna i jego wyrobów wynosi zaledwie 0,2%.

Diagnoza stanu sektora drzewno-meblarskiego w powiecie bytowskim

Powiat bytowski jako rynek sektora drzewno-meblarskiego

Charakterystykę powiatu bytowskiego w kontekście sektora drzewno-meblarskiego należy rozpocząć od oceny krajobrazu, który charakteryzuje się zasobami leśnymi. Na terenie powiatu bytowskiego znajdują się lasy Nadleśnictwa w regionach pojezierza Drawsko- Bytowskiego21. Na tym obszarze występują liczne lasy i wzgórza morenowe22, które stanowią charakterystyczny element krajobrazu tego miejsca.

Warto również zauważyć, że władze powiatu bytowskiego dbają o dobro naturalne jakim jest las. W tym aspekcie organizowane są dni lasu23 dla wszystkich zainteresowanych tematyką leśnictwa. Przykładem troski o walory naturalne oraz rozwoju branży drzewno-meblarskiej jest funkcjonujące w regionie Nadleśnictwo Bytów.

Nadleśnictwo Bytów

Nadleśnictwo Bytów powstało w roku 1984, poprzez połączenie innych nadleśnictw, tj. Bytów, Borzytuchom oraz Gołębia Góra. Z całej powierzchni Nadleśnictwa 25% stanowią byłe lasy królewskie (państwowe), ok. 50% to byłe lasy prywatne dużych i mniejszych własności ziemskich, ok. 20% to zalesienia porolne z przełomu wieków XIX i XX i lat 20- tych, oraz ok. 5% stanowią zalesienia powojenne.

Nadleśnictwo położone jest w południowo-wschodnim krańcu Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Szczecinku. Bezpośrednio graniczy z RDLP Gdańsk i Toruń. Pomimo skrajnego położenia i częstych zmian granic (głównie w latach 1973-1984), nadleśnictwo zawsze należało do dyrekcji szczecineckiej. Powierzchnia Nadleśnictwa wynosi 28.048 ha, w tym powierzchnia leśna 26.472 ha. Nadleśnictwo podzielone jest na trzy obręby leśne:

21 http://www.szczecinek.lasy.gov.pl/dretyn/info.php?id=40, data pobrania: 05.08.2011. 22 http://kaszubyinfo.republika.pl/, data pobrania: 05.08.2011. 23 http://www.bytow.com.pl/archiv/207/n/1098, data pobrania: 05.08.2011.

 Borzytuchom (pow. 10.102 ha),  Bytów (pow. 7.039 ha),  Gołębia Góra (pow. 10.907 ha).

Rozwój leśnictwa stanowi fundament branży drzewno-meblarskiej w powiecie bytowskim i ma wpływ na stan sektora gospodarczego, którego kompleksowa analiza zostanie przedstawiona w dalszej części opracowania.

Podmioty gospodarcze w powiatowym sektorze drzewno-meblarskim

Istotnym elementem diagnozy sektora drzewno-meblarskiego w powiecie bytowskim jest liczba funkcjonujących podmiotów gospodarczych, gdyż w regionach gdzie liczba ta jest relatywnie duża, występuje silna konkurencja, która przyczynia się do stałego podnoszenia jakości wytwarzanych produktów oraz wdrażania działań proinnowacyjnych przez przedsiębiorców. W poniższej tabeli zostały przedstawione przedsiębiorstwa działające w branży drzewno-meblarskiej w powiecie bytowskim.

Tabela 14. Podmioty gospodarcze powiatu bytowskiego, produkcja mebli (PKD 31) (2010 rok)

Jednostka terytorialna (Gmina/Miejscowość) Podmioty gospodarcze Borzytuchom – Borzytuchom 1 Bytów - miasto – Gostkowo 1 Bytów - obszar wiejski – Niezabyszewo 2 Bytów - miasto – Rzepnica 1 Bytów - obszar wiejski – Udorpie 2 Bytów – Bytów 8 Czarna Dąbrówka - Czarna Dąbrówka 1 Czarna Dąbrówka – Kotuszewo 1 Kołczygłowy – Łobzowo 1 Kołczygłowy – Radusz 1 Miastko - miasto – Dretyń 1 Miastko - miasto – Świeszyno 1 Miastko – Trzcinno 1 Miastko – Wałdowo 1 Miastko - miasto – Węgorzynko 2 Miastko – Miastko 5 Parchowo – Jamno 2 Parchowo – Nakla 1 Studzienice – Przewóz 1 Studzienice – Ugoszcz 1 Trzebielino – Zielin 1 Tuchomie - Masłowice Tuchomskie 1 Tuchomie – Tuchomie 2 Razem 39 Źródło: Opracowanie własne wg danych Banku Danych Lokalnych GUS, data pobrania: 05.08.2011.

Z powyższej tabeli wynika, że w powiecie bytowskim funkcjonuje 39 przedsiębiorstw, które działają w obszarze branży drzewno-meblarskiej, w produkcji mebli. Najwięcej jednostek gospodarczych zlokalizowanych jest w mieście Bytów (8) oraz w Miastku (5). W pozostałych gminach liczba jednostek gospodarczych nie przekracza 2.

W dalszej kolejności zostały przedstawione dane dotyczące podmiotów gospodarczych z powiatu bytowskiego, które działają w branży drzewno-meblarskiej i zajmują się produkcją wyrobów z drewna oraz korka (z wyłączeniem mebli). Dane te przedstawia poniższa tabela:

Tabela 15. Podmioty gospodarcze powiatu bytowskiego, produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli (PKD 16), powiat bytowski (rok 2010)

Jednostka terytorialna (Gmina/Miejscowość) Podmioty gospodarcze

Borzytuchom – Borzytuchom 7 Borzytuchom – Dąbrówka 2 Borzytuchom – Jutrzenka 1 Bytów - obszar wiejski – Grzmiąca 1 Bytów - obszar wiejski - Pomysk Mały 2 Bytów - miasto - Pomysk Wielki 1 Bytów - obszar wiejski – Rekowo 2 Bytów - miasto – Rzepnica 2 Bytów - obszar wiejski – Sierzno 1 Bytów - miasto – Świątkowo 1 Bytów - obszar wiejski – Udorpie 5 Bytów – Bytów 32 Czarna Dąbrówka – Bochowo 1 Czarna Dąbrówka - Czarna Dąbrówka 1 Czarna Dąbrówka – Kozy 1 Czarna Dąbrówka – Łupawsko 1 Czarna Dąbrówka – Nożyno 1 Czarna Dąbrówka – Rokity 1 Kołczygłowy – Jezierze 1 Kołczygłowy – Kołczygłowy 9 Kołczygłowy – Łobzowo 5 Kołczygłowy – Radusz 1 Kołczygłowy – Witanowo 1 Kołczygłowy – Wądół 1 Lipnica - Borowy Młyn 5 Lipnica – Borzyszkowy 2 Lipnica - Brzeźno Szlacheckie 3 Lipnica – Brzozowo 1 Lipnica - Gliśno Wielkie 4

Lipnica – Lipnica 3 Lipnica – Luboń 1 Lipnica – Mielno 2 Lipnica – Ostrowite 1 Lipnica – Osusznica 1 Lipnica – Wojsk 3 Lipnica – Zapceń 2 Miastko - obszar wiejski – Biała 2 Miastko - miasto – Dretyń 6 Miastko - miasto – Kamnica 1 Miastko - miasto – Kawcze 7 Miastko - obszar wiejski – Miłocice 4 Miastko - obszar wiejski – Okunino 4 Miastko - miasto – Pasieka 7 Miastko – Piaszczyna 2 Miastko – Słosinko 1 Miastko - miasto – Świerzenko 4 Miastko – Świerzno 4 Miastko – Wałdowo 4 Miastko - miasto – Węgorzynko 3 Miastko - miasto - Wołcza Mała 5 Miastko - Wołcza Wielka 2 Miastko – Zadry 1 Miastko – Miastko 47 Parchowo – Jamno 5 Parchowo – Parchowo 1 Parchowo – Żukówko 5 Studzienice - Osława Dąbrowa 1 Studzienice – Przewóz 1 Studzienice – Skwierawy 1 Studzienice – Studzienice 1 Trzebielino – Gumieniec 1 Trzebielino – Starkowo 2 Trzebielino – Trzebielino 3 Trzebielino – Zielin 3 Tuchomie – Zagony 5 Tuchomie – Kramarzyny 1 Tuchomie – Piaszno 1 Tuchomie – Tuchomie 5

Tuchomie – Tuchomko 2 Razem 251 Źródło: Opracowanie własne wg danych Banku Danych Lokalnych GUS, data pobrania: 05.08.2011.

Na podstawie powyższych informacji wiadomo, że w powiecie bytowskim jest łącznie 251 przedsiębiorstw zajmujących się produkcją wyrobów z drewna i korka. W tym przypadku najwięcej podmiotów gospodarczych zlokalizowanych jest w Miastku (47), nieco mniej w Bytowie (32).

W diagnozie gospodarki kluczowe znaczenie ma liczba nowych przedsiębiorstw. Na podstawie tych informacji można stwierdzić czy branża drzewno-meblarska się rozwija i czy występuje zapotrzebowanie na oferowane produkty. Dane te przedstawia poniższa tabela:

Tabela 16. Nowo zarejestrowane podmioty gospodarcze (2010 r.) w powiecie bytowskim (Produkcja mebli (PKD 31))

Jednostka terytorialna (Gmina/Miejscowość) Podmioty gospodarcze Bytów - obszar wiejski 1 Miastko – miasto 1 Miastko - obszar wiejski 2 Parchowo 2 Razem 6 Źródło: Opracowanie własne wg danych Banku Danych Lokalnych GUS, data pobrania: 05.08.2011.

W powyższej tabeli zostały przedstawione dane z roku 2010 i dotyczą one produkcji mebli. Okazuje się, że w roku 2010 powstało łącznie 6 nowych przedsiębiorstw, co stanowi ponad 10% wzrost liczby przedsiębiorstw produkujących meble. Oznacza to, że omawiany sektor charakteryzuje się rozwojem w powiecie i słusznie stanowi jeden z sektorów strategicznych. Najwięcej podmiotów w 2010 roku powstało w Miastku, Parchowie i Bytowie.

Podobny wzrost nastąpił również w sektorze produkcji wyrobów z drewna i korka. Informacje dotyczące powstania nowych przedsiębiorstw działających w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 17. Nowo zarejestrowane podmioty gospodarcze (2010 r.) w powiecie bytowskim (Produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli (PKD 16))

Jednostka terytorialna (Gmina/Miejscowość) Podmioty gospodarcze Bytów – miasto 10 Bytów - obszar wiejski 2 Czarna Dąbrówka 2 Kołczygłowy 4 Lipnica 2 Miastko – miasto 6 Miastko - obszar wiejski 3 Trzebielino 2 Tuchomie 2 Razem 33 Źródło: Opracowanie własne wg danych Banku Danych Lokalnych GUS, data pobrania: 05.08.2011.

Dane z roku 2010 wskazują, że nowo zarejestrowanych przedsiębiorstw jest 33. Największa liczba firm została zarejestrowana w Bytowie (10) oraz w Miastku (6). W dalszej kolejności znajdują się Kołczygłowy z 4 nowo zarejestrowanymi podmiotami gospodarczymi.

Wnioski

Powiat bytowski charakteryzuje się znaczną ilością przedsiębiorstw funkcjonujących w ramach branży drzewno-meblarskiej. Co więcej, zarówno w sektorze produkcji mebli, jak i wyrobów z drewna oraz korka widoczny jest ponad 10% wzrost liczby przedsiębiorstw w 2010 roku w porównaniu do roku poprzedniego. Świadczy to o rozwoju branży i tym samym wzroście konkurencji na rynku lokalnym. W tym przypadku konkurencja może mieć pozytywny wpływ

na jakość oferowanych produktów. Mając na uwadze powyższe, należy uznać branżę drzewno- meblarską za jedną ze strategicznych branż dla powiatu bytowskiego

Spośród badanych firm z branży drzewno-meblarskiej, zostały wybrane i opisane te, które najlepiej radzą sobie na rynku w omawianym sektorze. Wybrane firmy charakteryzują się wysokimi kwalifikacjami branżowymi popartymi wieloletnim doświadczeniem. Ich elementem wyróżniającym jest również stosowanie nowych technologii i innowacji. Opisane firmy stawiają na rozwój pracowników i całego przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe Reszka - Przedsiębiorstwo specjalizujące się w produkcji mebli kuchennych, szaf, mebli biurowych oraz zaprojektowanych indywidualnie do potrzeb klienta. Firma w swoim zakresie oferuje również wybór akcesoriów meblowych oraz różnorakie materiały wytwórcze, które są gwarancją jakości i oryginalności wytwarzanych produktów24. Poniższy wykres ilustruje zakres oferty firmy.

24 http://www.reszkameble.com/h.html, data pobrania: 05.08.2011.

Wykres 9. Podstawowe usługi PHU Reszka

Źródło: opracowanie własne na podstawie strony internetowej http://www.reszkameble.com/h.html, data pobrania: 05.08.2011.

Łąccy-Kołczygłowy - Firma zajmuje się sprzedażą i produkcją wyrobów z surowca drzewnego na rynku krajowym oraz zagranicznym. Większość produkcji (ok. 80%) przeznaczona jest na rynek zachodnioeuropejski, do takich krajów jak: Niemcy, Szwecja, Włochy, Dania, Belgia, Wielka Brytania, Holandii i Hiszpanii. Przedsiębiorstwo w swojej ofercie posiada między innymi płyty podłogowe, tarcicę, fryzy parkietowe oraz elementy meblowe25.

Przedsiębiorstwo Produkcyjne KOPOL - Tartak wykonujący usługi budowlane. Tartak przeciera rocznie ok. 4.000 m3 drewna (głównie jest to drewno iglaste). Na indywidualne

25 http://www.laccy.pl/, data pobrania: 05.08.2011.

zlecenie klienta istnieje możliwość przetarcia drewna liściastego (buk, dąb, brzoza). Produktem skierowanym do indywidualnych odbiorców (w którym się specjalizują) są więźby dachowe. Istnieje możliwość ich impregnacji metodą zanurzeniową oraz suszenia. Poniższy wykres przedstawia zakres oferty firmy.

Wykres 10. Podstawowe usługi PP KOPOL

Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.laccy.pl/,data pobrania: 05.08.2011.

Powyższe przedsiębiorstwa są liderami w branży drzewno-meblarskiej w powiecie bytowskim. Wyróżniają się na tle konkurencji jakością oferowanych produktów, posiadają własną, dopracowana stronę internetową (co stanowi element działań marketingowych) oraz prowadzą działalność na obszarze regionu, jak i również na terytorium całego kraju i Unii Europejskiej.

Na podstawie charakterystyki przedsiębiorstw można stwierdzić, że w powiecie bytowskim znajdują się firmy o rożnym profilu oferowanych usług i wyrobów w ramach sektora drzewno-meblarskiego. Taka różnorodność niewątpliwie wpływa na rozwój lokalnej gospodarki w sposób pozytywny i zwiększa szanse rozwojowe funkcjonujących w regionie

bytowskim firm oraz zwiększa możliwości kooperacji przedsiębiorstw w sektorze drzewno- meblarskim.

Instytucje otoczenia biznesu działające na rzecz sektora drzewno-meblarskiego

Instytucje otoczenia biznesu mają wpływ na rozwój przedsiębiorstw. Współpraca pomiędzy tymi instytucjami a przedsiębiorstwami z branży drzewno-meblarskiej może przekładać się na znaczące rezultaty rozwojowe zarówno dla poszczególnych przedsiębiorstw, jak i całej branży. Z tego względu dokonano charakterystyki instytucji otoczenia biznesu, które mają znaczenie dla omawianego sektora.

Instytut Technologii Drewna w Poznaniu26 jest jedyną w kraju jednostką naukowo-badawczą, która zajmuje się w sposób kompleksowy i całościowy zagadnieniami z zakresu przerobu drewna, jego zastosowania oraz tworzenia nowych kompozytów opartych na drewnie.

Badania realizowane przez Instytut zmierzają do wytworzenia nowoczesnych materiałów, udoskonalania technologii produkcji i technik obróbki. Mają one na celu również osiągnięcie harmonijnego i zrównoważonego rozwoju branży drzewnej oraz wysokiej konkurencyjności polskiego sektora drzewnego na rynku międzynarodowym.

Misją Instytutu jest wdrażanie do praktyki wyników badań w postaci innowacyjnych, energooszczędnych i higienicznych materiałów wykorzystujących zarówno surowiec drzewny, jak i odpady drzewne. Efektem tego jest korzystny wpływ na zdrowie, podniesienie jakości życia społeczeństwa oraz zwiększenie udziału odnawialnych nośników energii w bilansie energetycznym kraju. Instytut dąży do wykreowania nowoczesnego sektora drzewnego spełniającego wymagania społeczeństwa XXI wieku.

26 http://www.itd.poznan.pl/pl/index.php?, data pobrania: 05.08.2011.

Działalność naukowo-badawcza Instytutu, wynikająca ze Statutu, obejmuje prowadzenie prac naukowo-badawczych i rozwojowych w zakresie27:

 struktury, jakości i właściwości drewna, tworzyw drzewnych i materiałów stosowanych w przemyśle przerobu drewna i meblarskim oraz w produktach tych przemysłów,  procesów produkcji przemysłu tartacznego, płyt drewnopochodnych, sklejkowego, zapałczanego, stolarki budowlanej, meblarskiego, chemicznego przerobu drewna,  wyposażenia maszynowego, narzędziowego i energetycznego tych branż,  biotechnologii,  organizacji i ekonomiki drzewnictwa,  rynku surowca drzewnego, materiałów tartych, płyt drewnopochodnych, mebli i innych produktów drzewnych,  jakości wyrobów,  ochrony środowiska i bezpieczeństwa miejsc pracy.

W ramach struktury organizacyjnej Instytutu działa akredytowane laboratorium badania drewna, materiałów drewnopochodnych, opakowań, mebli, konstrukcji i obrabiarek. Komórki te wykonują badania według udokumentowanych metod badawczych, w oparciu o wymagania norm krajowych, międzynarodowych i europejskich. Przy Instytucie działa również Centrum Certyfikacji Wyrobów Przemysłu Drzewnego, które uprawnione jest do wydawania certyfikatów na wyroby.

Podejmowana jest także działalność szkoleniowa. Instytut organizuje szkolenia z zakresu28:

 konserwacji drewna,  higieniczności materiałów i wyrobów drzewnych,  utylizacji odpadów drzewnych,  tartacznictwa, tworzyw drzewnych i meblarstwa.

27 http://www.itd.poznan.pl/pl/index.php?openmenu=2, data pobrania: 05.08.2011. 28 http://www.itd.poznan.pl/pl/index.php?id=106, data pobrania: 05.08.2011.

Instytucja ta zajmuje się również publikacjami naukowymi, co stanowi narzędzie promocji dla przedsiębiorstw współpracujących z Instytutem Technologii Drewna. W ramach działalności wydawniczej można znaleźć:

 periodyki,  opracowania monograficzne,  słowniki Drzewne,  publikacje pracowników Instytutu Technologii Drewna.

W ramach promocji, Instytut umożliwia również uczestnictwo w szkoleniach branżowych z zakresu konserwacji drewna, utylizacji odpadów drewnianych oraz tworzyw drzewnych i meblarstwa co stanowi jednocześnie dla przedsiębiorstw z branży drzewno-meblarskiej możliwości rozwojowe.

Instytucja ta jest ważna dla branży drzewno-meblarskiej z województwa pomorskiego pod względem realizacji badań struktury i jakości drewna oraz działań szkoleniowych, które mają znaczenie dla rozwoju kapitału ludzkiego sektora drzewno-meblarskiego.

Polska Izba Gospodarcza Przemysłu Drzewnego utworzona w 1994 roku przez grupę firm działających w obrębie przemysłu tartacznego. Obecnie zrzesza ponad 125 członków, z których większość to zakłady i przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją i przerobem tarcicy. Innymi członkami są jednostki naukowe, producenci maszyn i narzędzi do drewna oraz biura projektowe.

Do zadań statutowych Izby należy ochrona i reprezentowanie interesów członków w zakresie ich działalności gospodarczej, w szczególności wobec organów państwowych, samorządowych i zagranicznych oraz aktywna współpraca w kształtowaniu nowoczesnych form działalności gospodarczej29. Jako kolejne zadania można przedstawić gromadzenie i

29 Statut dostępny na stronie http://www.pol-wood-chamber.drewno.pl/str_glowna.html, data pobrania: 05.08.2011.

rozpowszechnianie informacji wspomagającej działalność gospodarczą członków Izby, w szczególności informacji technicznej, finansowo-ekonomicznej i marketingowej, a także propagowanie i upowszechnianie osiągnięć naukowych, organizacyjnych i technicznych oraz tworzenie warunków rozwoju życia gospodarczego i wspieranie inicjatyw gospodarczych członków. Istotną kwestią jest również kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki w działalności gospodarczej, w szczególności norm rzetelnego postępowania w działalności gospodarczej i propagowanie tradycji polskiego tartacznictwa, a także wykonywanie innych zadań określonych przez organy statutowe.

Instytucja ta ma znaczenie dla przedsiębiorców z powiatu bytowskiego pod względem reprezentowania interesów i oczekiwań swoich członków wobec organów samorządowych, co z kolei może ułatwić przedsiębiorcom z branży drzewno-meblarskiej współprace z instytucjami otoczenia biznesu.

Instytut Wzornictwa Przemysłowego jest strategicznym doradcą w obszarze wzornictwa. Doradza przedsiębiorstwom z różnych branż, projektantom, instytucjom i samorządom. Jest jedyną w kraju instytucją, która posiada status jednostki naukowej oraz Centrum Badawczo- Rozwojowego, zajmującą się systemowo wzornictwem i prowadzącą działalność na rzecz poprawy konkurencyjności polskich przedsiębiorstw.

Instytut prowadzi projekty badawcze w zakresie wzornictwa i ergonomii oraz zajmuje się doradztwem w zakresie strategii i zarządzania wzornictwem, przygotowania i wdrożenia nowych produktów.

IWP jest członkiem International Council of Societies of Industrial Design (ICSID), międzynarodowej organizacji non-profit promującej design, skupiającej ponad 150 instytucji z ponad 50 krajów. ICSID prowadzi również działalność standaryzacyjną, promuje dobre wzorce, wspiera współpracę między projektantami i biznesem. Instytut Wzornictwa

Przemysłowego to również członek Design Management Institute (DMI) – międzynarodowej organizacji zrzeszającej instytucje otoczenia biznesu i kultury, które działają na polu edukacji, badań i rozwoju oraz projektowania we wszystkich dziedzinach wzornictwa.

IWP jest uważany za strategicznego doradcę przedsiębiorstw, administracji publicznej i projektantów w zakresie rozwoju wzornictwa i wprowadzania nowych produktów wzorniczych na rynek. Misją Instytutu jest upowszechnianie wzornictwa poprzez świadczenie profesjonalnych usług doradczo-eksperckich w obszarze wzornictwa, jego zastosowań i podnoszenia efektywności rynkowej, a także poprzez doradztwo w zakresie metodyki wdrażania nowych innowacyjnych produktów i usług, kompleksowych rozwiązań wzorniczych, audytu produktów, audytu procesu zarządzania wzornictwem30. IWP zajmuje się także doradztwem w zakresie tworzenia strategii rozwoju przedsiębiorstw, organizacji i instytucji, miast i regionów w obszarze biznesów kreatywnych i promowaniem wzornictwa jako strategicznego kierunku innowacji polskiej i europejskiej gospodarki. Do kolejnych zadań IWP należy także ułatwianie współpracy pomiędzy projektantami i przedsiębiorstwami, podnoszenie kwalifikacji zawodowych przedsiębiorców i projektantów w zakresie zarządzania wzornictwem oraz wykonywanie badań w obszarze wzornictwa, w tym ergonomii i rozwoju nowego produktu.

W ramach działań promocyjnych należy wymienić organizacje konferencji branżowych dla przedstawicieli przedsiębiorstw drzewno-meblarskich. Głównym celem konferencji jest wymiana wiedzy i doświadczeń pomiędzy zgromadzonymi uczestnikami31. Przedsiębiorcy są przekonywani o tym, że stosowanie wzornictwa jest nie tylko strategią promocyjną, ale również umożliwia osiągnięcie przewagi konkurencyjnej i zaistnienia na nowych rynkach. Instytut organizuje również imprezy promocyjne z zakresu designu, w których mogą uczestniczyć przedstawiciele przedsiębiorstw z branży drzewno-meblarskiej. Przykładem jest Gdynia Design Day, które jest corocznym wydarzeniem promocyjnym dla przedsiębiorców nadbałtyckich, co z kolei może stanowić doskonałe narzędzie promocji dla przedsiębiorstw z województwa pomorskiego.

30 http://www.iwp.com.pl/cele_misja, data pobrania: 05.08.2011. 31 http://www.iwp.com.pl/konferencje, data pobrania: 05.08.2011.

Klastry Pomorskie

Warto również zwrócić uwagę na systemy klastrowe, które funkcjonują w województwie pomorskim. Ich działalność może być punktem wyjścia do stworzenia powiązań opartych na współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami z branży drzewno-meblarskiej w powiecie bytowskim. Do tego typu instytucji należy Pomorskie Centrum Klasteringu.

Głównym celem Pomorskiego Centrum Klasteringu jest wspieranie wszelkich inicjatyw klastrowych w województwie pomorskim wraz z wdrożeniem działań pilotażowych rozwijających i wspierających potencjał klastrów.

Główne działania:

 identyfikacja istniejących i potencjalnych klastrów  przygotowanie koncepcji polityki wspierania klastrów w województwie pomorskim  działania marketingowe  działania informacyjne

Projekt jest współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego Unii Europejskiej oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (działanie 2.6.). Jest tzw. projektem własnym Urzędu Marszałkowskiego realizowanym w partnerstwie z podmiotem zewnętrznym32.

Jednostki edukacyjne i naukowo-badawcze kształcące na rzecz sektora drzewno-meblarskiego

Kluczową rolę w rozwoju przedsiębiorstw w danej branży pełnią instytucje edukacyjne. Odpowiednio wykształcona kadra stanowi bowiem podstawowy czynnik rozwoju przedsiębiorstw, co w perspektywie czasu przekłada się na jakość produktów i wyrobów.

32 http://klastry.pomorskie.eu/content/index.php, data pobrania: 05.08.2011.

Dlatego też, w ramach niniejszej analizy, dokonano scharakteryzowania jednostek edukacyjnych kształcących w zakresie branży drzewno-meblarskiej. Głównym kryterium wyboru danej instytucji była oferta edukacyjna.

Wydział leśnictwa w Krakowie, Akademia Rolnicza Wydział Leśny Akademii Rolniczej im. Hugona Kołłątaja w Krakowie33 wywodzi się z najstarszej uczelni akademickiej w Polsce - Uniwersytetu Jagiellońskiego. Swe powstanie zawdzięcza inicjatywie i wysiłkom prof. dr. Dezyderego Szymkiewicza, dzięki któremu w październiku 1946 roku w ramach Wydziału Rolniczego UJ utworzono Sekcję Leśną. W tym okresie Wydział Rolniczy zmienił swą nazwę na Rolniczo–Leśny z dwiema sekcjami: rolniczą i leśną, a we wrześniu 1949 roku został przekształcony na dwa odrębne wydziały: Rolniczy i Leśny. Kształcenie studentów na Wydziale Leśnym realizowane jest w formie studiów stacjonarnych na dwóch specjalnościach: gospodarka leśna i ochrona zasobów leśnych oraz studiów niestacjonarnych na specjalności gospodarka leśna.

Wydział Leśny przy Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 17 października 1816 roku Aleksander I z dynastii Romanowów podpisał dokument zezwalający na utworzenie Szczególnej Szkoły Leśnictwa. Była to pierwsza na ziemiach polskich - a jedna z pierwszych w świecie - leśna uczelnia o charakterze akademickim. Z tej szkoły, z jej tradycji, bierze swój początek i swoje korzenie Wydział Leśny SGGW. Obecnie Wydział kształci specjalistów leśników na 5-letnich studiach magisterskich stacjonarnych, 4-letnich zawodowych inżynierskich, 1,5-rocznych magisterskich uzupełniających studiach zaocznych oraz stacjonarnych i zaocznych studiach doktoranckich. Łącznie studiuje na wszystkich rodzajach studiów 1030 osób.

33 http://www.ur.krakow.pl/, data pobrania: 05.08.2011.

Wyższa Szkoła Zarządzania Środowiskiem w Tucholi - Leśnictwo

Wyższa Szkoła Zarządzania Środowiskiem w Tucholi jest samorządową, niepubliczną szkołą wyższą. Została utworzona przez Towarzystwo Rozwoju Regionalnego „Promocja Borów Tucholskich” (w skład którego wchodzą samorządy powiatu tucholskiego). Wyższa Szkoła Zarządzania Środowiskiem w Tucholi rozpoczęła działalność w roku akademickim 2003/2004.

Zespół Szkół Leśnych w Warcinie34

Szkoła zajmuje się kształceniem w zawodzie leśnika. Jest to jedyne tego typu technik w województwie pomorskim. Szkoła charakteryzuje się rozwinięta bazą materialną, do której zaliczyć można:

 obiekty dydaktyczne,  ogród botaniczny i Leśnictwo Szkolne,  internat szkolny,  zaplecze gospodarcze ze sprzętem technicznym,  budynki mieszkalne i gospodarcze dla nauczycieli i pracowników szkoły.

Instytut Badawczy Leśnictwa

Instytut Badawczy Leśnictwa (IBL) został założony w 1930 roku i początkowo funkcjonował jako Zakład Doświadczalny Lasów Państwowych. Cztery lata później został przekształcony w Instytut Badawczy Lasów Państwowych, a w roku 1945 w Instytut Badań Leśnictwa35.

Działalność Instytutu Badań Leśnictwa obejmuje melioracje leśne, zadrzewianie i zalesianie gruntów, główne i uboczne użytkowanie lasu oraz gospodarka łowiecka. Do zadań IBL

34 http://www.tlwarcino.pl/index.php, data pobrania: 26.08.2011. 35 http://www.ibles.pl/dzialalnosc/zarys_dzial, data pobrania: 08.08.2011.

należy także ochrona i zapewnienie bezpieczeństwa pracy w leśnictwie oraz wszelkie podejmowanie działań biologicznych i ekologicznych z uwzględnieniem oddziaływanie emisji przemysłowych i innych czynników antropogenicznych na las. IBL upowszechnia także wyniki badań naukowych, opracowuje prognozy i ekspertyzy oraz zajmuje się doradztwem naukowym. IBL prowadzi także kursy i szkolenia dotyczące gospodarki leśnej i prowadzi działalność wydawniczą.

Lasy Państwowe

Lasy Państwowe stanowią największą w Unii Europejskiej organizację, której celem głównym jest zarządzenie lasami należącymi do Skarbu Państwa. Organizacja obejmuje niemal jedną trzecią powierzchni Polski. Do głównych celów działania Lasów Państwowych należy dbanie o różnorodność lasów oraz dostarczanie na rynek surowca ekologicznego. Jako kolejne zadanie można wymienić też udostępnianie lasów społeczeństwu, ochronę lasów przed dewastacją. Lasy państwowe edukują leśników i zarządzają lasami i planują działania gospodarcze.

Analiza sektora drzewno-meblarskiego w powiecie bytowskim przy wykorzystaniu badań pierwotnych36

Sektor drzewno-meblarski charakteryzuje się znacznym potencjałem w całym województwie pomorskim. Z tego względu powiat bytowski powinien adekwatnie wykorzystać szanse jakie daje regionalnej gospodarce ta branża. Analiza sektora drzewno-meblarskiego została przeprowadzona w oparciu o indywidualne wywiady pogłębione z przedsiębiorcami.

36 Na potrzeby niniejszej analizy, Wykonawca opracowania przeprowadził pogłębione wywiady bezpośrednie z przedstawicielami jednostek edukacyjnych i jednostek naukowo-badawczych z powiatu bytowskiego, przedstawicielami instytucji otoczenia biznesu działającymi na rzecz sektora drzewno-meblarskiego oraz przedstawicielami jednostek samorządowych odpowiadających za sektor drzewno-meblarski.

Kluczowe znaczenie dla branży drzewno-meblarskiej w powiecie bytowskim ma współpraca pomiędzy przedsiębiorstwami w zakresie promocji, rozwoju, marketingu oraz handlu. Tego typu działania mogą ułatwić struktury klastrowe, które w powiecie bytowskim mają szanse odnieść sukces. Jednakże z przeprowadzonych badań wynika, że przedsiębiorcy ze sceptyzmem podchodzą do polityki klastrowej. Z tego względu warto bliżej przyjrzeć się temu zagadnieniu, gdyż współpraca pomiędzy firmami z tej samej branży ma istotne znaczenie dla rozwoju całego sektora.

Współpraca pomiędzy przedsiębiorcami

Z przeprowadzonych badań wynika, że przedsiębiorcy nie widzą powodu, dla którego mogliby ze sobą współpracować. Powodów braku zainteresowania współpracą jest kilka. Główny z nich to obawa przed konkurencją. W świadomości respondentów wciąż tkwi przekonanie, że współpraca pomiędzy przedsiębiorstwami z tej samej branży zazwyczaj wiąże się z większą konkurencją i brakiem zaufania wobec siebie, a to z kolei przyczynia się do powstania opinii, że konkurent może zarobić więcej kosztem dochodów drugiego przedsiębiorcy. Potwierdzają to słowa jednego z przedsiębiorców:

Przedsiębiorstwo C

„Nie współpracujemy. Nie ma między nami żadnej współpracy. Ja nawet powiem, że nie wiem dokładnie jak ta konkurencja wygląda. Mam swoich dostawców i oni innym nie dają”.

Z powyższego cytatu można wnioskować, że badani przedsiębiorcy obawiają się współpracy i tym samym nie dostrzegają jej zalet, do których można zaliczyć w tej branży:

 obniżenie kosztów dostaw,  polepszenie promocji i działań marketingowych,  obniżenie kosztów dotyczących wystawiania się na targach branżowych krajowych i zagranicznych.

Przedsiębiorstwo D

„Tutaj na terenie Bytowa nie ma żadnej współpracy. Przedsiębiorcy raczej się jej obawiają, bo konkurencja jest duża. Sklepów jest dużo i są jeszcze prywatni, którzy na wioskach produkują meble i to na pewno jest konkurencja”.

Na podstawie powyższej wypowiedzi wyraźnie widać, że główną przyczyną braku współpracy ze strony badanych przedsiębiorstw jest mentalność społeczna, która wiąże się z obawą przed utratą zleceń na rzecz konkurenta.

Na podstawie przeprowadzonych badań zostały również zdefiniowane pozostałe przyczyny braku współpracy pomiędzy przebadanymi przedsiębiorcami w tej samej branży. Informacje te zostały zagregowane i przedstawione w poniższej tabeli.

Tabela 18. Przyczyny braku współpracy pomiędzy przedsiębiorcami

Przyczyny:  Brak zrozumienia idei współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami tej samej branży  Brak motywacji do rozpoczęcia współpracy (np. inicjatywa instytucji otoczenia biznesu)

 Niechęć do konkurencji, założenie że konkurencji nie należy pomagać

 Brak pomysłu na dalszy rozwój

 Brak wiedzy na temat plusów wynikających ze współpracy

 Obawa przed pogorszeniem się sytuacji firmy

 Założenie, że polegać można tylko na sobie Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Na podstawie powyższej tabeli można dojść do wniosku, że sedno problemu znajduje się w mentalności badanych przedsiębiorców. W celu polepszenia obecnej sytuacji należy zmienić nastawienie właścicieli firm do współpracy z przedsiębiorcami z tego samego sektora w

powiecie bytowskim. Opisaną sytuację można polepszyć poprzez prowadzenie szkoleń, warsztatów, a także wydawanie publikacji i podejmowanie inicjatywy przez instytucje otoczenia biznesu.

Warto również zaznaczyć, że w aspekcie współpracy pomiędzy badanymi jednostkami wiodącą rolę odgrywają instytucje otoczenia biznesu, których celem jest wspieranie rozwoju branży drzewno-meblarskiej w powiecie bytowskim. Brak inicjatywy ze strony wymienionych instytucji stanowi drugi problem, który znacznie ogranicza możliwości współpracy pomiędzy przedsiębiorcami. Inicjatywa instytucji w zakresie współpracy dla właścicieli firm stanowi motywację do działania. Mechanizm ten przedstawia poniższy schemat:

Schemat 2. Wpływ instytucji otoczenia biznesu na współpracę pomiędzy przedsiębiorstwami z branży drzewno-meblarskiej w powiecie bytowskim

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Tak więc, brak współpracy pomiędzy badanymi przedsiębiorstwami z branży drzewno- meblarskiej w powiecie bytowskim przedstawia się w ujęciu dwuaspektowym. W pierwszej

kolejności brak inicjatywy ze strony instytucji otoczenia biznesu w opinii respondentów przekłada się na brak organizacji działań z zakresu współpracy, co znacznie ogranicza wiedzę przedsiębiorców w tym temacie oraz ich możliwości rozwojowe. Potwierdzają to również słowa ankietowanych przedsiębiorców z branży drzewno-meblarskiej.

Przedsiębiorstwo B

„ Współpracy praktycznie nie ma żadnej, no bo jak... Nie ma żadnej pomocy i wsparcia w tym aspekcie od instytucji otoczenia biznesu. Przydałaby się jakaś platforma, na której można by było współpracować i rozwijać się (…). Miał powstać klaster drzewno-meblarski. I co? Nie powstał. Ja sam się zastanawiałem dlaczego i doszedłem do wniosku, że ten klaster nic nam nie pomoże. Bo jeżeli pomoże, to pomoże tym dużym firmom. Dla tych małych i średnich nie ma takiej oferty tak naprawdę. U nas nie ma kogoś, kto by to poprowadził po prostu”.

Z powyższego cytatu wynika, że pomoc i wsparcie w zakresie współpracy potrzebne są małym i średnim przedsiębiorcom, którzy mają ograniczone możliwości finansowe i marketingowe.

Jednakże, istnieją przypadki kiedy to badane przedsiębiorstwa z branży drzewno-meblarskiej potrafią ze sobą współpracować. W sytuacjach kryzysowych, gdy występuje brak urządzeń niezbędnych do pracy, przedsiębiorstwa sobie wzajemnie pomagają. Oznacza to, że potrafią się ze sobą porozumieć, a to z kolei stwarza fundamenty owocnej współpracy:

Przedsiębiorstwo A

„Po prostu (…) sobie pomagamy, pożyczamy w częściach na przykład jak nam coś wysiądzie, jakaś awaria czy coś to po prostu jedziemy do kolegi. Jak jemu się popsuje to pożycza od nas. Generalnie się nie zwalczamy, ale też jakoś mocno nie współpracujemy ze sobą”.

Dobre kontakty pomiędzy przedsiębiorcami są podstawowym warunkiem skutecznej współpracy. Z przeprowadzonych badań wynika, że brak współpracy widoczny jest również

wśród instytucji, które to wsparcie powinny zapewnić. Okazuje się, że główna i zarazem jedyna współpraca pomiędzy przedsiębiorcami to podwykonawstwo, które do końca nie spełnia celów współpracy w zakresie marketingu, obniżenia kosztów dostaw oraz rozwoju. Brak tego typu współpracy potwierdza się również w działalności instytucji otoczenia biznesu, których głównym celem jest wspieranie współpracy w branży drzewno-meblarskiej.

Instytucja otoczenia biznesu

„Tak, tak… przedsiębiorstwa współpracują. Nie wszystkie, ale jakieś tam tak. Jest jakaś współpraca pomiędzy zakładami. Jakieś tam historie, których zakład nie może wykonać to zleca podwykonawcom, nie? Ale generalnie to nic więcej, samodzielne te zakłady są”

Powyższa wypowiedź potwierdza hipotezę o braku współpracy pomiędzy firmami z branży drzewno-meblarskiej w powiecie bytowskim.

Instytucja samorządowa

„Tutaj nie ma współpracy w regionie, przedsiębiorcy obawiają się jej chyba, bo to jednak konkurencja. Mi się nawet o uszy nie obiło, żeby tutaj gdziekolwiek przedsiębiorstwa ze sobą współpracowały”.

Analizując wyniki przeprowadzonych badań, można dojść do wniosku, że podstawowym problemem w zakresie współpracy badanych firm w powiecie bytowskim jest brak odpowiedniej koncepcji i strategii rozpoczęcia tego typu działania. Z tego powodu w dalszej części opracowania zaproponowane zostaną przykładowe rozwiązania dotyczące możliwości współpracy przedsiębiorstw z branży drzewno-meblarskiej w powiecie bytowskim.

Proponowane możliwości współpracy pomiędzy przedsiębiorcami branży drzewno- meblarskiej w powiecie bytowskim.

Współpraca pomiędzy przedsiębiorcami ma kluczowe znaczenie w rozwoju całego sektora drzewno-meblarskiego w powiecie bytowskim. Współpraca ta powinna dotyczyć głównie działań marketingowych oraz skupiać się na obniżaniu podstawowych kosztów. W przypadku branży drzewno-meblarskiej jest to na przykład transport surowca drzewnego, niezbędnych materiałów itp. Tworzenie tego typu związków kooperacyjnych powinno odbywać się na dwóch zasadniczych płaszczyznach: przedsiębiorcaprzedsiębiorca przedsiębiorcainstytucja otoczenia biznesu.

W pierwszej kolejności zostaną omówione możliwości współpracy pomiędzy przedsiębiorcami z tej samej branży.

Proponowane możliwości współpracy:

 wspólne korzystanie z usług transportowych,  wspólna organizacja uczestnictwa w targach i wystawach branżowych,  wspólna promocja (marketing regionalny),  organizacja klastra drzewno-meblarskiego.

Wspólne korzystanie z usług transportowych

Istotna kwestia dla przedsiębiorstw drzewno-meblarskich to dostęp do surowca, który jest stosunkowo drogi. Z tego względu zaleca się wspólne zamawianie surowca przez przedsiębiorstwa drzewno-meblarskie z województwa pomorskiego, co znacznie pozwoli obniżyć koszty w wyniku powstania tzw. efektu skali.

Wynajęcie wspólnego środka transportu surowca drzewnego oraz materiałów niezbędnych do produkcji, pozwoli zaoszczędzić zarówno czas, jak i środki pieniężne. Poprzez korzystanie z

jednego środka transportu, przedsiębiorcy nie będą zmuszeni czekać na możliwość transportu do ich firmy, ponieważ przewoźnik załadowując samochód do pełna dostarczy materiały do kilku przedsiębiorstw z danego regionu i nie będzie czekał na kolejne zamówienia by w całości załadować środek transportu. Jest to niezwykle istotne, gdyż z przeprowadzonych rozmów z przedsiębiorcami z branży drzewno-meblarskiej wynika, że usługi transportowe znacznie zwiększają koszty uzyskania przychodu i mają wpływ na końcową cenę oferowanych przez te przedsiębiorstwa produktów.

Tak więc, w branży drzewno-meblarskiej usługi transportowe odgrywają kluczową rolę w sprawnym dostarczaniu surowca drzewnego oraz produktów finalnych. W tym przypadku zaleca się współpracę pomiędzy przedsiębiorstwami w celu obniżenia kosztów transportowych i wspólne zarządzanie systemem logistycznym. W sytuacji gdy przedsiębiorstwo decyduje się na transport surowca we własnym zakresie musi liczyć się z kosztami dodatkowymi, takimi jak: zakup samochodów transportowych, zatrudnienie kierowcy, czy też uzyskanie pozwoleń prawnych. W przypadku usług outsourcingowym odpadają wyżej wymienione koszty, które dodatkowo obniżane są poprzez wspólny transport w zakresie współpracy pomiędzy przedsiębiorcami. Poniższa tabela prezentuje przykładowe ceny usług transportowych dla branży drzewno-meblarskiej.

Tabela 19. Koszty usług outsourcingowych dla branży drzewno-meblarskiej (w PLN brutto) Kurs pojedynczy Kursy łączne Odległość (km) Cena za 1 km w zł Odległość (km) Cena za 1 km w zł 110 8,90 110 5,50 120 8,80 120 5,40 130 8,70 130 5,30 140 8,60 140 5,20 150 8,50 150 5,10 160 8,40 160 5,00 170 8,30 170 4,90 180 8,20 180 4,80 190 8,10 190 4,70 200 8,00 200 4,60 210 7,95 210 4,50 220 7,90 220 4,40

230 7,85 230 4,30 240 7,80 240 4,30 250 7,75 250 4,20 260 7,70 260 4,20 270 7,65 270 4,10 280 7,60 280 4,10 290 7,55 290 4,00 >300 7,50 300 4,00

Źródło: Opracowane na podstawie: http://transportdrewna.eu/CENNIK.php, data pobrania: 05.08.2011.

Wspólna organizacja uczestnictwa w targach i wystawach branżowych

Główną zaletą targów, wystaw i spotkań branżowych jest kształtowanie wizerunku firmy. Targi jako integralna cześć działań komunikacyjnych, ma wpływ na rozwój przedsiębiorstw. Z tego powodu powinny stanowić istotną część strategii marketingowej przedsiębiorstw drzewno-meblarskich w powiecie bytowskim. Obecność na targach jest jednym z głównych czynników umożliwiających pozyskiwanie nowych kontaktów biznesowych.

Schemat 3: Korzyści uczestnictwa w targach w zakresie całego powiatu bytowskiego z uwzględnieniem branży drzewno-meblarskiej

Wspólne Wspólna

Ekspozycje Organizacja targów

Poprawa wizerunku całego powiatu

Wzrost potencjału rozwojowego branży drzewno-meblarskiej

Innowacje

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań i własnych analiz.

Z powyższego schematu wynika, że wystawy i targi branżowe pozytywnie wpływają na wizerunek całego powiatu, ponieważ wystawiające się przedsiębiorstwa kojarzone są z regionem i daną lokalizacją, co wpływa na rozwój wizerunku regionu, z którego wystawcy pochodzą. Przedsiębiorstwa z branży drzewno-meblarskiej mogą również wspierać się wzajemnie w działaniach marketingowych na targach i wystawach branżowych. Wspólna organizacja wyjazdu na targi i stoiska targowego znacznie obniży koszty takiego wyjazdu, a przedsiębiorstwa drzewno-meblarskie będą mogły zaprezentować się jako jedna marka regionalna, charakteryzująca się specyficznym dla regionu wzornictwem i produktami wysokiej jakości. Na takiej działalności skorzystają zarówno przedsiębiorcy, jak i cały region. Dlatego też, tego typu działania powinny być współorganizowane z jednostkami samorządowymi zajmującymi się promocją regionu.

Ponadto z przeprowadzonych badań wynika, że badane przedsiębiorstwa z branży drzewno- meblarskiej w niewielkim stopniu korzystają z możliwości uczestnictwa w międzynarodowych targach branżowych, które zapewniają zwrot kosztów inwestycji37. Brak zainteresowania taką formą promocji przyczynia się do wiernej utraty potencjalnego dochodu. Zgodnie bowiem z badaniami CEIR (Center of Exhibition Industry Research) 76% gości targowych ma określony plan działania, 48% potencjalnych transakcji omówionych na targach nie wymaga dalszych wysiłków ze strony sprzedającego, aby zakończyć je pomyślnie, finalizacja potencjalnych transakcji omówionych na targach kosztuje 56% mniej niż tradycyjne wizyty u potencjalnych partnerów handlowych.

37 http://www.mtp.pl/all/pl/targi/targi_w_polsce/korzysci_z_udzialu_w_targach/, data pobrania: 05.08.2011.

Biorąc pod uwagę lokalizację powiatu bytowskiego, zaleca się uczestnictwo w Międzynarodowych Targach Gdańskich, które specjalizują się w organizacji imprez targowych dla wielu branż. Są one również członkiem Polskiej Izby Przemysłu Targowego. Międzynarodowe Targi Gdańskie to także jedne z bardziej prestiżowych imprez targowych na rynku polskim - znajdują się w czołówce polskich organizatorów targów, co świadczy o ich wysokiej jakości38. Z rozmowy z Managerem targów drzewnych w Gdańsku - Panią Beatą Kacprzak wynika, że firmy z branży drzewno- meblarskiej mają na Międzynarodowych Targach Gdańskich możliwość wystawiania się na kilku imprezach. Do jednej z nich należą targi About Design39. Jak sama nazwa wskazuje są to targi dotyczące designu, również w branży drzewno meblarskiej. Pani Beata Kacprzak zaznacza, że na targach designerskich można zauważyć coraz większą liczbę przedsiębiorstw z branży drzewno-meblarskiej zajmujących się designem, co jest odpowiedzią na obowiązujące trendy na rynku europejskim. Poniższa tabela przedstawia podstawowe koszty, które trzeba ponieść w przypadku uczestnictwa w targach About Desing.

Tabela 20. Koszta uczestnictwa w Międzynarodowych Targach Gdańskich About Design dla przedsiębiorstw z branży drzewno-meblarskiej z województwa pomorskiego. Ceny zabudowy obejmują koszty całej imprezy targowej PRODUKT CENA netto w zł Stoisko zabudowane 490 Stoisko bez zabudowy oferowane przez firmę zewnętrzną 430 (razem z podłogą) Zabudowa modułowa z meblami 6 metrów 2800 kwadratowych Zabudowa modułowa z meblami 9 metrów 4200 kwadratowych Zabudowa modułowa z meblami 12 metrów 5400 kwadratowych

38 http://www.mtgsa.pl/title,O_FIRMIE,pid,691.html, data pobrania: 05.08.2011. 39 http://www.mtgsa.pl/title,ABOUT_DESIGN,pid,214.html, data pobrania: 05.08.2011.

Zabudowa modułowa z meblami 15 metrów 7100 kwadratowych Rejestracja 500 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych od managera targów.

W cenie rejestracji na Międzynarodowych Targach Gdańskich wliczona jest karta parkingowa, wiec koszty postoju pojazdu służbowego nie są brane już pod uwagę. Zapewniony jest również bankiet z wystawcami, który jest doskonałą okazją do nawiązania kontaktów biznesowych.

Z przeprowadzonych badań wynika, że przedsiębiorcy z branży drzewno-meblarskiej jeżeli już jeżdżą na targi to tylko jako zwiedzający. Potwierdza to poniższa wypowiedź.

Firma B „No my tutaj z kolegą jeździmy na targi. Głównie do Poznania ze względu na nowinki techniczne, ale niestety tylko jako zwiedzający”.

Z całą pewnością przyczyną takiego stanu rzeczy wśród badanych przedsiębiorstw, są koszty wystawienia się przedsiębiorstwa na targach branżowych. Jest to jednocześnie szerokie pole manewru w aspekcie zarówno współpracy pomiędzy firmami z tej samej branży, jak również współpracy z instytucjami otoczenia biznesu.

Wspólna promocja (marketing regionalny)

Powiat bytowski charakteryzuje się bardzo dobrym położeniem i uwarunkowaniami geograficznymi sprzyjającymi rozwojowi branży drzewno-meblarskiej. Powiat kojarzony powinien być z pięknymi lasami, widokami i możliwościami rozwojowymi wynikającymi z posiadania tego typu dóbr naturalnych. W tym celu, by uzyskać informacje na temat skojarzeń dotyczących województwa pomorskiego w zakresie branży drzewno-meblarskiej, należy

przeprowadzić krótkie badanie jakościowe. Tego typu badanie zaleca się przeprowadzić na skalę zarówno lokalną jak i europejską. Przygotowując się do wykorzystania marketingu miejsc, w pierwszej kolejności należy postawić sobie cele, które ułatwią realizację całego procesu.

Cele badania:

 kreowanie wizerunku powiatu bytowskiego jako jednolitej marki drzewno- meblarskiej w kraju i na świecie,  poznanie opinii mieszkańców i sąsiadów powiatu bytowskiego na temat branży drzewno-meblarskiej w województwie pomorskim,  uzyskanie informacji na temat możliwości rozwojowych,  wyodrębnienie charakterystycznych elementów powiatu bytowskiego, na których można oprzeć strategię marki,  poznanie skojarzeń respondentów na temat regionalnej branży drzewno- meblarskiej.

Po tak zdefiniowanych celach można przystąpić do wykorzystywania marketingu miejsc jako narzędzia promocyjnego w przedsiębiorstwach z branży drzewno-meblarskiej z województwa pomorskiego.

Z przeprowadzonych badań wynika również, że ankietowani zdają sobie sprawę z dogodnego położenia geograficznego, które może być atutem branży drzewno-meblarskiej. Potwierdzają to słowa jednego z respondentów:

Firma D

„Mamy piękne lasy i okolice, które teoretycznie sprzyjają rozwojowi branży. Są też tartaki, niby jest jakaś wspólna baza firm, ale trzeba by było to lepiej zorganizować jakoś”.

Z analizy przeprowadzonych badań wynika również, że marketing może być z sukcesem wykorzystywany w aspektach współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami z branży drzewno- meblarskiej.

Przykłady współpracy przedsiębiorstw w zakresie marketingu:

 wspólne reklamowanie się na stronach internetowych (marketing regionalny),  wydawanie reklamowych broszur, ulotek i katalogów,  wspólna organizacja targów branżowych,  wspólna reklama w pozostałych regionach Polski.

Organizacja klastra drzewno-meblarskiego

Na Pomorzu w branży drzewno-meblarskiej istnieją przykłady owocnej współpracy w zakresie rozwoju przedsiębiorstw poprzez system klasteringu. W analizie przypadku niniejszej sytuacji warto wyróżnić zachodniopomorski klaster drzewno-meblarski, którego działania mogą być przykładem i inspiracją dla przedsiębiorców z powiatu bytowskiego.

Zachodniopomorski Klaster Drzewno-Meblarski40.

Został on utworzony w celu poprawy dostępności surowca i współpracy z dostawcami i rozwoju niezbędnych zasobów ludzkich dla branży meblarskiej, a także do zdobycia nowych rynków zbytu dzięki usprawnieniu działań promocyjnych i dystrybucyjnych oraz wykreowaniu marki. Zachodniopomorski Klaster Drzewno-Meblarski ma za zadanie optymalizację funkcjonowania przedsiębiorstw w kontekście zarządzania finansami, a także poprawę relacji z otoczeniem administracyjnym i aktywne kształtowanie otoczenia prawnego oraz wykształcenie własnego wzornictwa. Obecnie klaster ten skupia 15 zachodniopomorskich przedsiębiorstw branży drzewno- meblarskiej.

40 http://drewno.rsi.org.pl/, data pobrania: 05.08.2011.

Ze strategii rozwoju klastrów w województwie pomorskim wynika41, że w poszczególnych regionach województwa powstają inicjatywy o rożnym potencjale. Z tego względu istnieje możliwość uzyskania wsparcia finansowego za pośrednictwem Klastrów Pomorskich42. Tego typu działania niewątpliwie stanowią szanse dla przedsiębiorstw z sektora drzewno- meblarskiego w powiecie bytowskim.

Z przeprowadzonych badań wynika, że przedsiębiorcy sceptycznie podchodzą do struktury klastrowej. Należy zastanowić się co jest przyczyną takiego stanu rzeczy. Okazuje się bowiem, że sama idea klastra nie jest postrzegana negatywnie. Sceptyczne za to jest podejście do sposobu jego organizacji:

Firma B

„Generalnie zamysł jest dobry, byliśmy nawet parę razy na takich spotkaniach. Ale ostatecznie nic z tego nie wyszło. Takie tam spotkania są bez sensu… a może pojedźmy na wycieczkę, a może to, a może i to. Jak np. pojedziemy do Danii albo Szwecji zobaczyć jak tam wygląda przetwórstwo drzewne, to jest to bez sensu, bo ja to mogę sobie w Internecie zobaczyć. Takie propozycje nie mają sensu, trzeba się skupić na innych kwestiach, na pracy”.

Na podstawie powyższej wypowiedzi można stwierdzić, że badani przedsiębiorcy nie są negatywnie nastawieni do samej idei struktury klastrowej. Jednakże brak umiejętnego podejścia do tych zagadnień oraz brak ściśle określonych celów i strategii, może zniechęcić potencjalnych członków klastra do uczestnictwa w tego typu inicjatywach. Należy mieć na uwadze, że efektywnie funkcjonujący klaster ma za zadanie prowadzić do wzrostu produktywności przedsiębiorstw, a tym samym również całego regionu. Dzięki zwiększeniu dostępności do tanich, wyspecjalizowanych czynników produkcji gwarantuje wysoką jakość produkowanych towarów i usług43. Z tego powodu należy szczególną uwagę zwrócić na

41 Regionalny Program Wspierania Klastrów dla Województwa Pomorskiego na lata 2009-2025. 42 Ibidem. 43 A. Oleksiuk, „Konkurencyjność regionów a parki technologiczne i klastry przemysłowe”, oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz-Warszawa 2009, s. 80-82.

realizację struktury klastra i realną oraz rzetelną analizę postawionych celów z uwzględnieniem potrzeb i oczekiwań przedsiębiorców z branży drzewno-meblarskiej w powiecie bytowskim

Współpraca z instytucjami otoczenia biznesu w świetle badań i oczekiwań przedsiębiorstw drzewno-meblarskich oraz możliwości instytucji wspierających

Badania przedsiębiorców z branży drzewno-meblarskiej wykazały, że pod względem rozwojowym istotna jest współpraca z instytucjami otoczenia biznesu. W niniejszym podrozdziale analizie pod tym kątem zostaną poddane przedsiębiorstwa branżowe oraz instytucje otoczenia biznesu i instytucje samorządowe. Poruszone kwestie powiązane są z instytucjami otoczenia biznesu, w szczególności w zakresie:

 wsparcia ogólnorozwojowego,  dofinansowania i wsparcie promocji,  kapitału ludzkiego.

Wsparcie ogólnorozwojowe

Badani przedsiębiorcy poprzez wsparcie w ogólnym zakresie rozumieją przede wszystkim zainteresowanie ich sytuacją, problemami oraz rozwojem. Wszyscy badani przedsiębiorcy stwierdzili również, że nie uzyskują wsparcia od instytucji otoczenia biznesu oraz instytucji samorządowych. Jeżeli wsparcie uzyskują, to jest ono niewielkie w stosunku do oczekiwań, potrzeb oraz możliwości omawianych instytucji.

Z punktu widzenia przedsiębiorstw na jakąkolwiek pomoc od instytucji wspierających mogą liczyć tylko i wyłącznie duże firmy posiadające siłę przebicia na rynku. Potwierdzają to słowa przedsiębiorców:

Firma B

„My jesteśmy za słabi, żeby dostawać jakąś pomoc. Czasami próbujemy i staramy się, ale zawsze są większe przedsiębiorstwa, które nas przebijają. Taka pomoc się do niczego nie nadaje, bo nie jest wsparciem dla tych najsłabszych”.

Firma D

„ Z tą pomocą to jest ciężko. Niby są jakieś możliwości, ale małym przedsiębiorcom trudno jest takie wsparcie uzyskać”.

Z przeprowadzonych badań wynika, że jedną z podstawowych przyczyn niezbyt szerokiej współpracy pomiędzy badanymi przedsiębiorstwami, a badanymi instytucjami może brak znajomości oferty omawianych instytucji, jak również zła organizacja i mniejsze wsparcie dla przedsiębiorstw, które najbardziej potrzebują pomocy.

Inaczej sytuacja przedstawia się z punktu widzenia instytucji wspierających. Przedstawiciele badanych instytucji są zdania, że przedsiębiorcy nie upominają się o pomoc czy wsparcie oraz nie zgłaszają się do nich z problemami.

Instytucja samorządowa D

„Mało przedsiębiorstw się zgłasza o pomoc. Jak przychodzą to staramy się pomagać. Jest też taka przeszkoda mentalna. Jak ktoś prowadzi własną działalność to sobie myśli, że taki urzędas to mu nic nie pomoże”.

Instytucja samorządowa C

„Z naszej strony raczej współpracy nie ma z przedsiębiorcami. Z przedsiębiorcami na tyle ile gmina musi współpracować. Jak jest jakaś potrzeba ze strony przedsiębiorstw to zorganizujemy(…) ale też nie możemy pewnych procedur przeskoczyć”.

Porównując opinie badanych przedsiębiorstw oraz badanych instytucji wspierających można dojść do wniosku, że słaba jakość współpracy wynika zarówno z podejścia urzędów, jak również z oceny instytucji przez przedsiębiorców. Z jednej strony można zauważyć, że przedsiębiorcy negatywnie nastawiają się do pomocy samorządowej. Z drugiej strony, również instytucje te nie wychodzą z inicjatywą nawiązania współpracy i polepszenia relacji z przedstawicielami firm z branży drzewno-meblarskiej. Poniżej został przedstawiony schemat, który przedstawia te zależności.

Schemat 4. Zależności pomiędzy instytucjami wspierającymi rozwój branży drzewno- meblarskiej w powiecie bytowskim a przedsiębiorcami w aspekcie współpracy

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Uzyskane wyniki badań wskazują, że przedsiębiorcy nie są usatysfakcjonowani ofertami współpracy otrzymywanymi ze strony instytucji wspierających. Z analizy badań wynika

również, że minusem dla przedsiębiorstw są też składki w instytucjach typowo branżowych, np. Cech.

Instytucja otoczenia biznesu A

„Cech jest organizacją społeczną i utrzymuje się ze składek członków i my jeśli chodzi o wsparcie to organizujemy roczne konkursy, np. regionalne i czasami dostajemy na nie jakieś dotacje”

Przedstawiony schemat wskazuje również, że negatywne nastawienie samych przedstawicieli firm z branży drzewno-meblarskiej wynika z braku inicjatywy organizacji wspierających. W ten sposób mechanizm ten się napędza i w efekcie potrzeby firm zostają błędnie diagnozowane, co przekłada się na nieadekwatną pomoc lub jej zupełny brak.

Dofinansowania

Istotnym problemem w zakresie współpracy pomiędzy badanymi instytucjami wspierającymi rozwój branży drzewno-meblarskiej, a przedsiębiorstwami z tego sektora są również dofinansowania do prowadzonej działalności i możliwość ich pozyskiwania. W ramach badania duży nacisk położony został na kwestie związane z możliwością uzyskania dofinansowań dla przedsiębiorstw z branży drzewno-meblarskiej w kontekście współpracy z instytucjami wspierającymi. Uzyskane informacje pokazują, że przedstawiciele firm starając się o dofinansowania napotykają szereg barier i problemów, z którymi nie są w stanie sobie samodzielnie poradzić. Potwierdzają to poniższe słowa:

Firma B

„Staraliśmy się o pieniądze, dofinansowanie z Unii. Fundusze Unii Europejskiej- coś pięknego. A to trzeba tak - kierunek studiów skończyć, żeby to rozszyfrować. No więc za zaliczeniem pocztowym 180 zł to wyszło, taki katalog dostaliśmy z tymi dofinansowaniami… To nie jest taka prosta sprawa. Duże firmy zatrudniają sztab ludzi. Zatrudniają prawników, ekonomistów, a my tu musimy być wszystkim”.

Zebrane podczas badania informacje wskazują, że głównym problemem w zakresie wykorzystywania dodatkowych środków finansowych jest niezrozumienie procedur ich pozyskania oraz brak adekwatnej do tego osoby/jednostki/instytucji w powiecie bytowskim.

Kapitał ludzki i edukacja

Kapitał ludzki to przede wszystkim wiedza, doświadczenie, poziom edukacji oraz zdolność do wykorzystywania kapitału strukturalnego. Relacje w zakresie dzielenia się wiedzą i doświadczeniem powinny stanowić podstawowe wartości przedsiębiorstwa. W ten sposób budowana jest gospodarka oparta na wiedzy44. W pierwszej kolejności by pozyskać pożądany kapitał ludzki należy zadbać o jego odpowiednią edukację, zarówno tą formalną jak i nieformalną. Pomimo bezrobocia (22,7%)45, paradoksalnie w branży drzewno-meblarskiej nie jest łatwo o dobrego i wykształconego pracownika. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest co najmniej kilka:

 otwarcie granic,  niskie zarobki w regionie,  „ucieczka” młodych ludzi do większych miast,  przerost ambicji i szukanie pracy biurowej (wszyscy chcą iść na studia),

44 K. Pieluch, „Uwarunkowania doktrynalne polityki internetowej państwa, a polityka gospodarcza”, Polityka Gospodarcza 2000, nr 4, 178-188. 45 Dane za rok 2010 (wg Banku Danych Lokalnych). Bezrobocie w powiecie bytowskim: ogółem 6 715 (wzrost o 146 osób w porównaniu do roku poprzedniego) zarejestrowanych bezrobotnych, w tym 3 713kobiet i 3 002 mężczyzn. Stopa bezrobocia rejestrowanego 22,7 % (wzrost o 0,1% w stosunku do roku poprzedniego).

 niechęć do pracy (zwłaszcza fizycznej),  brak chętnych na kierunki kształcenia związane z branżą drzewno-meblarską,  brak współpracy ze strony Urzędu Pracy46.

W pierwszej kolejności należy przyjrzeć się dokładnie jak wygląda poziom edukacji i możliwości kształcenia w branży drzewno-meblarskiej. Z opinii respondentów wynika, że pod względem wykształcenie trudno o wykwalifikowanego pracownika. Pomimo, że w regionie funkcjonują szkoły zawodowe, to chętnych na tego typu kierunki jest bardzo mało. Potwierdzają to również słowa respondentów:

Firma D

„Po tej reformie szkolnictwa po prostu strzelono sobie w nogę, zwłaszcza w Bytowie to widać. To się tak kończy, że w tym roku 30% nie zdało matury, a wszyscy chcą iść do liceów ogólnokształcących. Przecież nie wszyscy nadają się na studia. Część z tych ludzi powinna pracować normalnie zawodowo i jakby się uczyli od majstrów to na pewno by się nauczyli fachu i byłby z nich użytek, bo tak to nie bardzo wiadomo co mają ze sobą zrobić”.

Instytucja otoczenia biznesu A

„Z roku na rok ilość uczniów jest mniejsza, maleje zainteresowanie nauką zawodów rzemieślniczych. Klęska jest w zawodzie stolarz. Nie ma uczniów po prostu, pojedynczy chłopcy którzy się uczą i to przeważnie na wsiach gdzie na 30 zakładów jest 8 uczniów”.

Głównym problemem badanych przedsiębiorstw jest więc niski stopień zainteresowania kształceniem w branży drzewno-meblarskiej. Badani przedsiębiorcy mający zapotrzebowanie na pracowników w swoich zakładach, nie są w stanie ich pozyskać. W obecnej sytuacji nie

46 Wszystkie przyczyny zostały zdiagnozowane na podstawie przeprowadzonych badań.

ma praktycznie prawie żadnych możliwości pozyskania pracownika poprzez praktyki szkolne. Drugą opcję stanowi Urząd Pracy i zarejestrowani w nim bezrobotni, których można wykształcić w zawodach, na które aktualnie jest zapotrzebowanie na rynku w powiecie bytowskim. Również w tym aspekcie pojawiają się bariery i znaczne utrudnienia:

Firma D

„Przez Urząd Pracy jest dużo chętnych, niestety dużo takich, którzy są chętni żeby im napisać, że nie ma pracy. Czyli niechętnie do pracy. Więc z reguły są to ludzie bez doświadczenia. Pozyskuję ich przez Urząd Pracy i przez ogłoszenia”.

Z opinii przebadanych jednostek wynika, że zarówno instytucje edukacyjne, jak również instytucje wspierające nie spełniają w aspekcie edukacji i kapitału ludzkiego swojej roli. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy są zmiany gospodarcze, które wiążą się z większymi możliwościami dla młodych ludzi zarówno w dużych miastach w kraju, jak i na rynkach zagranicznych. W wyniku tych zmian, powiat bytowski przestaje być atrakcyjnym miejscem pracy i rozwoju zawodowego.

Oczekiwania wobec instytucji około-biznesowych i samorządowych

Pomimo, że badane przedsiębiorstwa z branży drzewno-meblarskiej nie mają silnego kontaktu z instytucjami otoczenia biznesowego, pokładają duże nadzieje wobec tych jednostek. W pierwszej kolejności respondenci oczekują pomocy i kontaktu ze strony instytucji okołobiznesowych i samorządowych. Pomoc jest zagadnieniem dość ogólnym, ale nie wszyscy respondenci potrafili precyzyjnie sformułować swoje oczekiwania. Świadczy to o niskim poziomie informacji odnośnie specyfiki świadczonych usług omawianych instytucji.

W tabeli 21 zostały zaprezentowane oczekiwania jakie podali respondenci w trakcie przeprowadzonych badań względem instytucji około-biznesowych i samorządowych, które

pojawiały się najczęściej podczas przeprowadzanych rozmów z przedsiębiorcami z branży drzewno-meblarskiej.

Tabela 21. Oczekiwania wobec instytucji około-biznesowych i samorządowych w perspektywie dwóch najbliższych lat w branży drzewno-meblarskiej

Oczekiwania Pomoc Kontakt Pomoc w pozyskiwaniu klientów i inwestorów Pomoc w pozyskiwaniu dofinansowań Szkolenia Pomoc w pozyskiwaniu pracowników Obniżenia kosztów, np. wynajem lokalu, kupno ziemi Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań i analiz.

Badani uważają, że kontakt z wyżej wymienionymi instytucjami jest zbyt słaby i instytucje otoczenia biznesu same powinny dążyć do kontaktu z przedsiębiorstwami z branży drzewno- meblarskiej powiatu bytowskiego.

Czynniki hamujące potencjał rozwojowy przedsiębiorstw z branży drzewno-meblarskiej

Respondenci w przeprowadzonym badaniu mieli wyrazić swoją opinię na temat czynników hamujących ich potencjał rozwojowy. Wyniki przedstawiono w tabeli 22.

Tabela 22. Czynniki hamujące rozwój przedsiębiorstw w branży drzewno-meblarskiej

Braki Finanse i dofinansowania Wspólna platforma współpracy Promocja marki Technologie

Kadra Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Okazuje się, że jednym z czynników hamującym rozwój badanych przedsiębiorstw z branży drzewno-meblarskiej z powiatu bytowskiego są małe możliwości marketingowe i promocyjne. Przedsiębiorcy nie wiedzą w jaki sposób skutecznie reklamować swoje produkty i przede wszystkim gdzie to robić - na rynku lokalnym, krajowym, zagranicznym? Kolejnymi czynnikami są aspekty finansowe. Z przeprowadzonych badań wynika, że respondentom brakuje znaczących inwestycji, które wpłynęłyby na ich rozwój i wzrost potencjału. Również ograniczone finanse są problemem, które wiąże się z mniejszymi możliwościami przeszkolenia personelu (zwłaszcza gdy brakuje wykwalifikowanej kadry) lub przeznaczeniem znaczącej sumy na działania promocyjne i marketingowe.

Główne problemy i bariery rozwojowe badanych przedsiębiorstw

Schemat 5 pokazuje zależności pomiędzy zidentyfikowanymi problemami, z którymi muszą borykać się zbadani przedsiębiorcy. Głównym problemem jest brak współpracy występujący pomiędzy podmiotami. Przedsiębiorstwa nie kooperują ze sobą i tym samym uniemożliwiają przepływ informacji z zakresu dostępności technologii i innowacji, możliwości rozwojowych czy też szkoleniowych. Brak współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami z jednej branży ma wpływ na lobbing, który jest w tym przypadku mało skuteczny. Przekłada się to w konsekwencji na brak komunikacji pomiędzy przedsiębiorcami oraz instytucjami około- biznesowymi i samorządowymi. Słaby kontakt z instytucjami otoczenia biznesu przekłada się na wydajność pracy z tego względu, że starsze technologie i brak unowocześnień nie tylko opóźniają rozwój przedsiębiorstw, ale i mają wpływ na wydajność produkcyjną oraz jakość produktów. Brak dobrej organizacji i współpracy utrudnia rozwój przedsiębiorstw poprzez wykorzystywanie badań naukowych.

Schemat 5. Problemy występujące w branży drzewno-meblarskiej

brak zainteresowania branżą meblarską

brak informacji o działalności instytucji brak współpracy z otoczenia biznesu instytucjami

otoczenia biznesu

brak przepływu informacji

brak skutecznej komórki lobbingowej

brak współpracy między podmiotami

brak organizacji podmiotów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań i analiz.

Reasumując, można wyróżnić trzy główne problemy branży drzewno-meblarskiej, które determinują pozostałe trudności zidentyfikowane przez respondentów:

 niska innowacyjność,  brak współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami i instytucjami otoczenia biznesu,  brak wystarczających możliwości finansowych.

Wszystkie problemy wynikają z niskiego poziomu organizacji i przepływu informacji. Uniemożliwia to również stworzenie silnej i rozpoznawalnej marki, gdyż wymaga to zarówno nakładów finansowych, jak i nakładów wiedzy. Przy braku współpracy niemożliwe jest stworzenie marki drzewno-meblarskiej jednoznacznie kojarzonej i identyfikowanej z powiatem bytowskim.

Analiza SWOT

Analiza SWOT to jedna z kompleksowych metod służących do badania otoczenia organizacji oraz jej wnętrza. Analiza wewnętrzna w podmiotach ma na celu ocenę materialnych i niematerialnych czynników sprzyjających rozwojowi lub utrudniających jego funkcjonowanie obecnie i w przyszłości. Zatem celem tego typu rozważań jest wskazanie wszystkich tych elementów i zasobów podmiotów, które mogą być traktowane jako niewątpliwe atuty, odróżniające je od konkurentów na rynku.

Poniższa analiza ma zapewnić dogłębne zrozumienie szans i zagrożeń występujących w branży drzewno-meblarskiej w województwie pomorskim, w tym również w powiecie bytowskim. Analiza została stworzona w oparciu o przeprowadzone badania i opinie respondentów oraz charakterystykę regionu pomorskiego.

Mocne strony Słabe strony  Doświadczenie i kreatywność  Niski poziom działań  Własna produkcja marketingowych  Wysoka jakość produktów  Niski poziom wdrażania innowacji  Chęci rozwojowe przedsiębiorstw i nowych technologii  Słaba współpraca przedsiębiorstw z instytucjami otoczenia biznesowego  Brak systemu przepływu informacji  Niskie nakłady finansowe przeznaczane na innowacje  Słaba inwestycja w kadry  Brak wiedzy na temat korzyści wynikających ze współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami  Brak konkurencyjności firm lokalnych względem korporacji światowych  Brak współpracy z instytucjami około-biznesowymi i samorządowymi

Szanse Zagrożenia  Otwarcie rynków zagranicznych  Wysokie koszty produkcji  Zwiększenie współpracy pomiędzy  Wysokie koszty transportu przedsiębiorcami  Wysokie ceny drewna  Rozwój technologiczny i możliwości  Niski poziom zbytu w Polsce dostępu do nowych technologii  Brak możliwości pozyskania nowych

 Wzrost innowacyjności inwestorów  Inwestowanie w kadry  Wysokie ceny surowca  Poprawa działań marketingowych  Praca nad rozpoznawalnością marki  Wykorzystywanie możliwości dofinansowań  Możliwość utworzenia klastra adekwatnego do potrzeb przedsiębiorców

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Powyższa analiza SWOT wskazuje, że w branży drzewno-meblarskiej w powiecie bytowskim występują zarówno liczne zagrożenia dla rozwoju tego sektora, jak również duże szanse zwiększające jego potencjał. Wśród głównych mocnych stron, które zostały zdiagnozowane w branży drzewno-meblarskiej w powiecie bytowskim jest jakość produkcji i zaangażowanie przedsiębiorców. Stwarza to szerokie możliwości rozwojowe. Duże szanse stwarza poprawa działań marketingowych z wykorzystaniem marketingu regionalnego. W słabych stronach kluczowe znaczenie ma brak współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami z branży drzewno- meblarskiej oraz instytucjami otoczenia biznesu. Przekłada się to głównie na możliwości przedsiębiorstw, ponieważ nie wykorzystują w pełni sytuacji, która gwarantuje obniżenie kosztów. W ten sposób przedsiębiorstwa mają mniejsze szanse na konkurowanie z globalnymi przedsiębiorstwami, co doprowadza do zagrożeń dla całego sektora w powiecie bytowskim. Szansą na rozwój branży jest zwiększenie współpracy pomiędzy przedsiębiorcami i instytucjami wspierającymi branżę drzewno-meblarską. Wzrost innowacyjności, wykorzystywanie dofinansowań do działalności oraz rozwój technologiczny i dostęp do nowych technologii stanowi kolejne szanse na poprawę funkcjonowania omawianego sektora. Niewątpliwie należy także poprawić działania marketingowe i promocyjne przedsiębiorstw, które przyczynią się do czynnego pozyskiwania nowych klientów. Jako zagrożenia dla branży należy wymienić zwiększające się koszty produkcji,

transportu jak i samego surowca. W związku z widoczną tendencją wzrostową ponoszonych kosztów należy skoncentrować działania na wykorzystaniu szans oraz mocnych stron sektora oraz dokonać próby minimalizacji stron słabych.

Analiza wpływu zmian zachodzących w branży drzewno- meblarskiej w powiecie bytowskim i jego rynku pracy.

W analizie zmian można wyróżnić zmiany pozytywne, które przyczyniają się do rozwoju sektora drzewno-meblarskiego oraz zmiany negatywne, które stanowią bariery rozwojowe. Podstawą analizy zachodzących zmian jest wcześniejsza analiza SWOT, która obrazuje mocne i słabe strony branży drzewno-meblarskiej w powiecie bytowskim i jej wpływ na lokalną gospodarkę. W pierwszej kolejności zostaną przedstawione zmiany, które wpływają na gospodarkę w sposób niekorzystny.

Do podstawowych negatywnych zmian należy upadek rzemiosła. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest system edukacji, który w liczbie uczniów kształcących się w zawodach rzemieślniczych wykazuje tendencję spadkową47. Należy więc zastanowić się dlaczego brakuje chętnych do nauki. Powodem zazwyczaj są niskie zarobki oraz ciężkie warunki pracy. Barierą są również ceny kursów dokształcających, o czym świadczą słowa przedstawiciela Instytucji edukacyjnej A:

„No ludzie na pewno kształciliby się chętniej gdyby kursy były bezpłatne. Wiadomo- kształcić się jest warto(…) ale na to potrzebne są pieniądze. Mamy czasami jakieś kursy, które są współfinansowane z Unii Europejskiej, ale tego jest bardzo mało. Teraz mamy kurs „Szansa na Eurosukces” i mamy w tym dołożone pieniądze na cztery kursy ogólnie”.

47 http://biznes.gazetaprawna.pl, data pobrania: 08.08.2011

Mamy również do czynienia ze stałym odpływem fachowców, którzy szukają lepiej płatnej pracy. Dlatego wyjeżdżają do innych miast i za granicę. Z drugiej strony ciągle jest tak, że szkoły produkują bezrobotnych, bo często kształcenie nie jest dostosowane do potrzeb rynku pracy do czego w dużej mierze przyczyniają się licea ogólnokształcące, które nie gwarantują absolwentowi żadnego zawodu.

W nauce zawodu istotne znaczenie mają również praktyki i staże, które mogą odbyć osoby chcące pracować w branży drzewno-meblarskiej. Resort pracy zmniejszył pulę pieniędzy, które przedsiębiorstwa przyjmujące uczniów na praktyki miały otrzymać na refundację ich wynagrodzeń i składek. Jak podaje „Gazeta prawna”, 30 tys. absolwentów gimnazjum będzie mieć po zakończeniu roku szkolnego kłopoty ze znalezieniem fachowców, którzy nauczą ich zawodu. Sytuacja ta dotyczy również branży drzewno-meblarskiej.

„Okazało się bowiem, że pieniędzy wystarczy tylko dla uczniów przyjętych w poprzednich latach. – Na nowe umowy pieniędzy nie ma” – mówi Jolanta Kossakowska ze ZRP. W jej ocenie liczba firm szkolących młodzież może spaść w tym roku o połowę – z 28 tys. do 14 tys.48. Dane te potwierdza również poniższa wypowiedź:

Instytucja edukacyjna A:

„Teraz rzemieślnicy nie dostają refundacji za szkolenie uczniów i dlatego część pracowników rezygnuje z kształcenia uczniów. To jest na pewno duży minus i dla nas i dla przedsiębiorców i dla samych uczniów tak samo. Jak pieniędzy zaczyna brakować to wszystkim od razu jest ciężej i zaczyna się wszystko psuć”

Skutki zaniechania szkoleń odczują zresztą wszyscy. Konsumenci, gospodarka, a także pracodawcy, którym trudniej będzie znaleźć wykwalifikowanych pracowników. To z kolei będzie miało znaczący wpływ na pogorszenie się jakość usług, gdyż do pracy trafi młodzież niewyszkolona, a usługi działających już fachowców staną się droższe.

Drugą i zarazem kluczową zmianą jest mentalność przedsiębiorców z powiatu bytowskiego. Przedsiębiorcy wciąż obawiają się współpracy pomiędzy sobą i jednocześnie nie rozumieją,

48 http://praca.gazetaprawna.pl, 08.08.2011

że konkurencja ma wpływ na rozwój lokalnej gospodarki, o czym świadczą poniższe wypowiedzi.

Instytucja otoczenia biznesu A:

„Jest tutaj jedna największa firma z branży drzewno-budowlanej i wiadomo… oni tu okna, drzwi, stolarka budowlana. Istnienie takiego potentata nie sprzyja rozwojowi miast, no bo to jest konkurencja”.

Instytucja samorządowa C:

„W branży drzewno-meblarskiej są raczej same małe firmy, to nie są duże firmy. Utrzymują się one od lat, jakoś specjalnie się nie rozwijają, ale też nie mają chyba większych problemów. Maja swoje rynki zbytu”.

Powyższa sytuacja dotycząca konkurencji powinna zachęcać przedsiębiorstwa do aktywnej współpracy w celu polepszenia swojej pozycji na rynku. Problem tkwi jednak w mentalności i sposobie myślenia przedstawicieli omawianych firm, którzy nie dostrzegają we współpracy możliwości zysku. Z przeprowadzonych badań wynika, że kwestia ta powoli się zmienia, jednak nie występują znaczące działania, które mogłyby ten proces przyśpieszyć, co pozytywnie wpłynęłoby na rozwój gospodarki.

Niewątpliwie pozytywnym kierunkiem zmian jest dostrzeganie potrzeb marketingowych wśród badanych przedsiębiorców. Z przeprowadzonych badań wynika, że przedsiębiorcy coraz częściej zdają sobie sprawę z możliwości jakie zapewnia dobra reklama oraz przemyślana strategia marketingowa. Okazuje się, że przedsiębiorcy coraz częściej jeżdżą na branżowe targi (głównie jako zwiedzający), w kwestiach marketingowych wykorzystują również możliwości jakie daje Internet.

Znaczącym zmianom ulega również rynek pracy. Otwarcie rynków pracy spowodowało odpływ kapitału ludzkiego i wykwalifikowanych fachowców, którzy za granicą są w stanie zarobić więcej niż na rynku lokalnym. Zmianom tym sprzyja zarówno otwarcie

wcześniejszych rynków jak również rynku niemieckiego w 2011 r. Od maja 2011 roku już 50 tys. Polaków wyjechało do pracy w Niemczech49. Według prognoz Ministerstwa Pracy, po likwidacji barier w ciągu trzech lat wyjechać może z Polski 300-400 tys. osób. Zwłaszcza, że zapotrzebowanie na polskich specjalistów na rynku niemieckim jest duże50.

Wpływ na zmieniającą się sytuację na rynku pracy ma również sama motywacja do nauki w zawodzie związanym z branżą drzewno-meblarską. Okazuje się, że uczniowie traktują pracę w zawodzie jako ostateczność:

Instytucja otoczenia biznesu A:

„Obserwując młodzież, która przychodzi do rzemiosła można powiedzieć, że jest bardzo słabo. Większość tych rodziców myśli sobie, że jak syn się już nigdzie nie załapał to niech idzie na tego ucznia, 3 lata i się nauczy jakiegoś zawodu. (…) Ale to nie jest na zasadzie, że powiedzą: słuchaj, to jest dobry zawód, ucz się i będziesz miał pracę. Większość traktuje to jako ostateczność. Takie nastawienie, taki sposób myślenia, a później się to przekłada na rynek pracy”.

Powyższy cytat potwierdza, że samo nastawienie do pracy w perspektywie czasu przekłada się również na zmiany zachodzące na rynku pracy. Można więc stwierdzić, że brak dobrze wyszkolonych pracowników, którzy są zmotywowani do pracy przekłada się na jakość kapitału ludzkiego, a to z kolei na jakość produktów i wyrobów. Zaangażowany w wykonywane zadania pracownik jest bardziej wydajny i tym samym następuje wzrost wartości przedsiębiorstwa, które go zatrudnia, co w dalszej perspektywie czasu przekłada się na sytuację gospodarczą i lokalny rynek pracy. Zależności te przedstawia poniższy schemat.

49„Do pracy w Niemczech wyjechało 50 tys. Polaków”, http://praca.money.pl/wiadomosci/artykul/do;pracy;w;niemczech;wyjechalo;50;tys;polakow,61,0,841533.html , data pobrania: 08.08.2011. 50„ Trudno oszacować skutki otwarcia rynków pracy na Zachodzie”, http://praca.gazetaprawna.pl/artykuly/494594,trudno_oszacowac_skutki_otwarcia_rynkow_pracy_na_zachodzie. html, data pobrania: 08.08.2011.

Schemat 6. Wpływ motywacji kształcenia na lokalny rynek pracy i stan lokalnej gospodarki w powiecie bytowskim w branży drzewno-meblarskiej

Motywacja ucznia

Jakość pracy Jakość usług i produktów

Wzrost wartości przedsiębiorstwa

Wzrost zysków

Rozwój gospodarki lokalnej Rozwój lokalnego rynku pracy

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

W analizie zmian na rynku w powiecie bytowskim powinny być brane pod uwagę również światowe trendy rozwojowe w branży drzewno-meblarskiej. Znajomość trendów umożliwia skonstruowanie adekwatnej strategii rozwojowo-marketingowej oraz ma wpływ na odpowiednie ukierunkowanie pojawiających się zmian, które zostały opisane wcześniej.

Trendy rozwojowe na rynku światowym w branży drzewno-meblarskiej jako czynnik determinujący zmiany w powiecie bytowskim

Jako najistotniejsze światowe trendy rozwojowe w branży meblarskiej należy wymienić postępującą indywidualizację produkcji, zmiany w zakresie wykorzystywanych materiałów produkcyjnych kierujące się ku wyborowi materiałów ekologicznych51. Jako kolejny trend wymienia się popularyzację wykorzystywania nowych technologii, które stosowane są głównie na szeroką skalę przy obsłudze sterowanych numerycznie maszynach i urządzeniach.

Odnotowuje się także wzrost zapotrzebowania na wykwalifikowanych pracowników, zarówno na stanowiska rzemieślnicze, jak i specjalistyczne. Na skutek rozwoju i szerszego wykorzystywania technologii, przewiduje się zwiększenie popytu na pracowników posiadających wiedzę i umiejętności w zakresie obsługi specjalistycznych maszyn i urządzeń, Cenione będą posiadane przez pracownika umiejętności twarde (w szczególności fachowość i ogólne umiejętności odnoszące się do danego stanowiska), lecz zaobserwuje się także wzrost znaczenia umiejętności miękkich, takich jak umiejętność pracy w zespole czy umiejętność samodzielnego podejmowania decyzji.

Branża drzewno-meblarska w powiecie bytowskim składa się głównie z małych i średnich przedsiębiorstw. W regionie tym można jednak zaobserwować jeden wiodący trend, który widoczny jest również w skali globalnej. Przedsiębiorcy z tej branży starają się bowiem zapewnić oryginalność i wyjątkowość oferowanych produktów i tym samym przyciągnąć do siebie i zatrzymać klienta. Produkcja mebli masowych jest co prawda tańsza, ale klienci coraz

51 „Zapotrzebowania na wsparcie w ramach komponentu regionalnego PO KL w kontekście prognozowanej sytuacji na rynku pracy”, Poznań 2010.

częściej doceniają meble oryginalne i niepowtarzalne, których nie znajdą w centrach handlowych52. Potwierdzają to również słowa przedsiębiorców:

Firma D

„Teraz ludzie coraz częściej doceniają oryginalność mebli, masówka już odchodzi i myślę, że ta niepowtarzalność to jest dla nas rynek zbytu. Można by np. stworzyć jakieś wzory charakterystyczne tylko dla powiatu bytowskiego…”

Oryginalność badanych przedsiębiorców bytowskich z branży drzewno-meblarskiej niewątpliwie jest jednym z większych atutów ich produkcji. Trend ten powinien zostać odpowiednio rozreklamowany by trafić do szerokiego grona odbiorców. Oryginalność bytowskich mebli byłaby wartością dodaną, składającą się na atrakcyjny wizerunek regionu.

Kolejnym istotnym trendem jest wzrost popularności drewnianych domów. Wpływ na ten trend ma głównie lokalizacja Bytowa, spokojna i atrakcyjna okolica. Z przeprowadzonych wywiadów wynika, że osoby mieszkające większość czasu w dużym mieście, a także osoby starsze z chęcią przeprowadzają się w okolice Bytowa, tym samym stając się klientami dla przedsiębiorców z branży drzewno-meblarskiej:

Firma B

„Głównie mamy klientów lokalnych, ale są też budujący się, bo dużo mieszkańców Trójmiasta się buduje na naszym terenie. Budują też domki letniskowe na stare lata i dzięki temu sobie radzimy”.

Powyżej opisany trend wskazuje również kierunek strategii marketingowej, która wraz z odpowiednią koncepcją zagwarantuje rozwój branży drzewno-meblarskiej oraz wzrost atrakcyjności powiatu bytowskiego wśród mieszkańców Trójmiasta.

52 http://mebluj.pl/3822.html, data pobrania: 08.08.2011.

Wnioski i Rekomendacje

Wniosek: Badani przedsiębiorcy z branży drzewno-meblarskiej w powiecie bytowskim obawiają się wzajemnej współpracy i nie doceniają korzyści, które z niej wynikają.

Rekomendacja: Zaleca się, by przedsiębiorcy współpracowali ze sobą, co pozwoli na znaczne obniżenie kosztów oraz rozwój możliwości pod względem marketingowym.

Wniosek: Inicjatywa utworzenia klastra drzewno-meblarskiego spotyka się z pozytywnym odbiorem badanych przedsiębiorców, aczkolwiek również z pewnym dystansem, który jest spowodowany brakiem odpowiedzi na ich oczekiwania.

Rekomendacja: Klaster drzewno-meblarski powinien być utworzony adekwatnie do możliwości przedsiębiorców z branży drzewno-meblarskiej i wspierać ich w realnych możliwościach rozwojowych.

Wniosek: Badani przedsiębiorcy w niewielkim stopniu współpracują z instytucjami otoczenia biznesu, co przekłada się na jakość całego sektora drzewno-meblarskiego

Rekomendacja: Współpraca pomiędzy przedsiębiorstwami z branży drzewno-meblarskiej a

instytucjami otoczenia biznesu powinna być bardziej trwała i przede wszystkim nastawiona na rozwój sektora. Działania te powinny być również inicjowane przez instytucje.

Wniosek: Głównym problemem badanych przedsiębiorstw z branży drzewno-meblarskiej jest brak odpowiednich pracowników oraz niemożność ich pozyskania, ze względu na sytuację edukacyjną i motywacje uczniów.

Rekomendacja: Kapitał ludzki jest wyznacznikiem jakości przedsiębiorstwa, z tego względu nauka powinna być adekwatna do rynku pracy co wiąże się z uświadamianiem społeczeństwa w tej kwestii oraz odpowiednim sprofilowaniem oferty edukacyjnej placówek szkolnych w powiecie bytowskim.

Wniosek: Lokalizacja dla branży drzewno-meblarskiej jest dogodna i stanowi wartość dodatnią dla marketingu regionalnego/marketingu miejsc.

Rekomendacja: W promocji regionu oraz przedsiębiorstw zaleca się wykorzystanie marketingu regionalnego/marketingu miejsc, który przyczyni się do rozwoju przedsiębiorstw z branży drzewno-meblarskiej oraz całego powiatu bytowskiego w kontekście omawianego sektora.

Podsumowanie

Sektor drzewno-meblarski w powiecie bytowskim potrzebuje stabilnej marki rozpoznawalnej w regionie i w kraju. By móc sprawnie funkcjonować i dorównać przedsiębiorstwom na rynku zagranicznym, potrzebna jest dobra organizacja tego sektora i środki finansowe, które zostaną przekazane na wdrażanie nowych technologii i innowacji.

Szczególnie ważna jest współpraca z instytucjami około-biznesowymi i samorządowymi, których celem jest nie tylko stworzenie warunków rozwojowych, ale również wsparcie w zakresie doradczym, głównie w kwestiach unijnych. Kluczowe znaczenie ma również współpraca pomiędzy podmiotami gospodarczymi, która powinna zapewnić obniżenie kosztów transportu surowca oraz kosztów marketingowych, co w dalszej perspektywie będzie miało wpływ na rozwój omawianych przedsiębiorstw.

Ze względu na specyfikę omawianej branży, zaleca się również wsparcie w zakresie wykorzystania nowych technologii. Technologiczne zaawansowanie przedsiębiorstw wpływa na wydajność pracy i przede wszystkim na jakość wytwarzanych produktów, a im wyższa jakość, tym większe możliwości konkurowania z największymi przedsiębiorcami w branży drzewno-meblarskiej.

Wykorzystane źródła

 „Strategia dla przemysłu drzewnego do 2006 roku”, Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej,  http://www.drewno.pl/artykuly/5514Euler+Hermes+%3A+Meble+%E2%80%93+trud ny+okres+bran%C5%BCy.html,  http://www.pcc.org.pl/index.php/pl/art?id,  „Strategia rozwoju Zachodniopomorskiego Klastra Drzewno-Meblarskiego”, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2007,  http://www.rp.pl/artykul/457862.html,  Gazeta Poznańska, styczeń 2005,  Gazeta Przemysłu Drzewnego, luty 2006,  Gazeta Przemysłu Drzewnego, październik 2005,  S. Szultka (red.), M. Koszarek, D. Piwowarczyk: „Wstępna analiza trzech potencjalnych klastrów w województwie zachodniopomorskim”, Gdańsk 2005,  Raport, „System sprzedaży surowca drzewnego w Polsce w roku 2009”, GUS,  www.geomatura.pl,  OZPPD- Ogólnopolski Związek Pracodawców Przemysłu Drzewnego,  http://www.drzewnictwo.pl/wywiady/branza-drzewna-i-zasady-sprzedazy-drewna- pytania-do-miroslawa-florkiewicza-prezesa-ozppd-2.html,  GUS, http://www.stat.gov.pl/gdansk/69_933_PLK_HTML.htm,  „Potencjalne klastry w województwie pomorskim”, Instytut Badań nad Gospodarką, Gdańsk,  http://www.szczecinek.lasy.gov.pl/dretyn/info.php?id=40,  http://kaszubyinfo.republika.pl/,  http://www.bytow.com.pl/archiv/207/n/1098,  http://www.itd.poznan.pl/pl/index.php?,  http://www.itd.poznan.pl/pl/index.php?id=106,  http://www.iwp.com.pl/cele_misja,  http://www.iwp.com.pl/konferencje,

 http://klastry.pomorskie.eu/content/index.php,  http://www.ibles.pl/dzialalnosc/zarys_dzial,  http://www.mtp.pl/all/pl/targi/targi_w_polsce/korzysci_z_udzialu_w_targach/,  http://www.mtgsa.pl/title,O_FIRMIE,pid,691.html,  http://drewno.rsi.org.pl/,  „Regionalny Program Wspierania Klastrów dla Województwa Pomorskiego na lata 2009-2025”,  Oleksiuk, „Konkurencyjność regionów a parki technologiczne i klastry przemysłowe”, oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz-Warszawa 2009,  http://www.technologia.meblarstwo.pl/artykul/11833- sytuacja_gospodarcza_przemyslu_meblarskiego_w_ niemczech _1,  http://www.hdh-ev.de/english/pr/global.html,  http://www.euromonitor.com/housewares-and-home-furnishings-in-france/report,  http://www.artcube.pl/encyklopedia_designu.html,  Biedermeierowskie meble-meble antyczne w starym stylu,  http://meble.swarzedz.pl/index.php?id=50,  http://excluzive.pl/nieruchomosci/mebel-z-klasa/12765,

Spis rysunków

Schematy

Schemat 1. Podział przemysłu drzewnego ...... 6 Schemat 2. Wpływ instytucji otoczenia biznesu na współpracę pomiędzy przedsiębiorstwami z branży drzewno-meblarskiej w powiecie bytowskim ...... 51 Schemat 3: Korzyści uczestnictwa w targach w zakresie całego powiatu bytowskiego z uwzględnieniem branży drzewno-meblarskiej ...... 56 Schemat 4. Zależności pomiędzy instytucjami wspierającymi rozwój branży drzewno- meblarskiej w powiecie bytowskim a przedsiębiorcami w aspekcie współpracy ...... 65 Schemat 5. Problemy występujące w branży drzewno-meblarskiej ...... 72 Schemat 6. Wpływ motywacji kształcenia na lokalny rynek pracy i stan lokalnej gospodarki w powiecie bytowskim w branży drzewno-meblarskiej ...... 80

Tabele

Tabela 1. Produkcja mebli na świcie w 2008 roku (w mln £) ...... 7 Tabela 2. Wartość eksportu mebli w 2008 roku (mln £) ...... 8 Tabela 3. Porównanie udziału przemysłu drzewnego i meblarskiego w wytwarzaniu PKB w Polsce i w Unii Europejskiej w 2010 r...... 12 Tabela 4. Wartość produkcji sprzedanej przemysłu meblarskiego w latach 2005-2009 (mld zł) w Polsce ...... 13 Tabela 5. Przedsiębiorstwa sektora drzewno-meblarskiego w rankingu „Ranking 500” Polityki, rok 2010 ...... 17 Tabela 6 Zużycie materiałów drzewnych w UE (w mln m3)...... 21 Tabela 7. Produkcja mebli ogółem w województwie pomorskim (w mln zł) ...... 23 Tabela 8. Produkcja sprzedana wg liczby zatrudnionych pracowników (woj. pomorskie) ..... 24 Tabela 9. Przeciętne zatrudnienie w woj. pomorskim (produkcja mebli) ...... 24 Tabela 10. Liczba podmiotów gospodarczych w branży meblarskiej ...... 25 Tabela 11. Produkcja sprzedana (w mln zł) ...... 25 Tabela 12. Przeciętne zatrudnienie w woj. pomorskim (produkcja drewna) ...... 26 Tabela 13. Nakłady na działalność inwestycyjną w przedsiębiorstwach branży drzewnej (w tys. zł) ...... 27 Tabela 14. Podmioty gospodarcze powiatu bytowskiego, produkcja mebli (PKD 31) (2010 rok) ...... 32 Tabela 15. Podmioty gospodarcze powiatu bytowskiego, produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli (PKD 16), powiat bytowski (rok 2010) ...... 33

Tabela 16. Nowo zarejestrowane podmioty gospodarcze (2010 r.) w powiecie bytowskim (Produkcja mebli (PKD 31)) ...... 35 Tabela 17. Nowo zarejestrowane podmioty gospodarcze (2010 r.) w powiecie bytowskim (Produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli (PKD 16)) ...... 36 Tabela 18. Przyczyny braku współpracy pomiędzy przedsiębiorcami ...... 50 Tabela 19. Koszty usług outsourcingowych dla branży drzewno-meblarskiej (w PLN brutto) ...... 55 Tabela 20. Koszta uczestnictwa w Międzynarodowych Targach Gdańskich About Design dla przedsiębiorstw z branży drzewno-meblarskiej z województwa pomorskiego. Ceny zabudowy obejmują koszty całej imprezy targowej ...... 58 Tabela 21. Oczekiwania wobec instytucji około-biznesowych i samorządowych w perspektywie dwóch najbliższych lat w branży drzewno-meblarskiej ...... 70 Tabela 22. Czynniki hamujące rozwój przedsiębiorstw w branży drzewno-meblarskiej ...... 70

Wykresy

Wykres 1. Najwięksi eksporterzy mebli w Europie (wartość eksportu w mld EUR) ...... 10 Wykres 2. Udział przychodów wybranych sektorów przetwórstwa przemysłowego w przychodach ogółem w 2007 roku ...... 14 Wykres 3. Wartość eksportu głównych grup produktów w 2010 roku (mld zł) ...... 15 Wykres 4. Dostawcy mebli wewnątrz Unii Europejskiej w 2010 roku (w mln EUR)...... 16 Wykres 5 Pozyskanie i zużycie surowca drzewnego w Polsce w latach 2005-2010...... 20 Wykres 6 Zestawienie eksportowanego surowca drzewnego z importowanym surowcem drzewnym w Polsce, w latach 2008-2009. Dane w tys. metrów sześciennych...... 22 Wykres 7 Udział eksportu w przychodach ze sprzedaży ogółem w przemyśle drzewnym w roku 2009 w województwie pomorskim...... 28 Wykres 8 Wartość eksportu w przeliczeniu na jednego pracującego w branży drzewno- meblarskiej według dwucyfrowej klasyfikacji PKD w roku 2009...... 29 Wykres 9. Podstawowe usługi PHU Reszka ...... 38 Wykres 10. Podstawowe usługi PP KOPOL ...... 39