[p.371] studiis, et his artibus omnibus quae sunt libero Historiae Deorum Gentilium homine dignissimae. quod uerissimum esse DE BACCHO, PRIAPO, ALIIS, AD iudicabit, qui te in omni musices genere ILLVSTRISSIMVM HERCVLEM canentem audierit, et qui literarum tuarum BENTIVOLVM, SYNTAGMA OCTAVVM. elegantissimas notas conspexerit. Ad quid haec Cui dono damus hos duos libellos, ipse commemoro? quae nec tu libenter audis? Incultos licet, et parum politos, ut qui potius laudanda facere uelis, quam Hercules tibi? qui columna solus coram laudari. Nam et ista tam plerisque Nunc es Bentiuolae domus relicta. omnibus nota sunt, quae tu uel Latino, uel Et quidem tibi iure, qui Gyraldi, Italico uernaculo, id est Hetrusco sermone Soles nonnihil aestimare nugas. scribis: quorum etiam pleraque in lucem data Dianam et Bromium hic deos habebis: apparent, ut sunt Comoediae, Satyrae, Hunc scenae patrem, et Enthei furoris: Epigrammata, et permulta alia. Quibus de Venatrix alia est dea, et remota. rebus omnibus duo haec mea Syntagmata tibi Hos legas, rogo, post tuas Camoenas dono dare constitui, ut sub tuo nomine in Vel quae Lydia, uel Latina cantant, uulgus prodeant: in quibus Syntagmatibus Culto (Iupiter) aureoque plectro. Dionysii et Dianae fabulas recensui, et eorum Quare hoc, quicquid id est, tibi dicatum, cognomina: quorum haec uenationi, ille furori Di faxint maneat precor, perenne, poetico, et toti scenae apud gentes praefuere. Nostra nota fides sit ut perennis. Qua utraque re tu delectaris: et uenatione quidem, ut corpus exerceas, ad eius tuendam LILIVS GREGORIVS GYRALDVS ualetudinem: et poetica, ut animum exornes et Illustrissimo D. Herculi Bentiuolo, S.P.D. quamplurimis prodesse possis. Accipe igitur Permulti sunt, Illustrissime Hercules Illustrissime et doctissime Hercules, haec Bentiuole, qui modo bene comptam et nostra, ita ut in tua tutela suscipias: neue ornatam habeant familiam, et equos bene maledicorum uenenis pateant, tuae curatos, et stratos pulchris ephippiis, et canum correctionis antidotum eis adhibere uelis. Vale: omnis generis turmas, itemque aedes et me, quod facis, tuo amore foue. Ex magnificas, aulaeis et peristromatis ornatas, grabatulo nostro. nihil praeterea curant, ac optant, etiam si ipsi indocti ac imperiti et sint et habeantur. quibus BACCHVS. DIONYSIVS. ALII. id iure dici potest, O uiri qui praestantes esse uultis, uestrae quidem domus et familiae et Bacchi, seu Dionysii cognomina antequam iumenta recte se habent, caeteraque domestica: explicemus, prius disquirendum uidetur, quot uos autem, si per uosmetipsos quam deformes hoc nomine fuerint. nam quamuis de omnibus sitis, et sordidati, uidere possetis, iure ac recte simul agendum, nonnihil tamen lucis ipsa tibi illud de uobis dici posse uideretis, quod de distinctio afferre poterit. Philostratus ergo in huiusmodi hominibus, prudentissimus et Apollonii Tyanei uita, Dionysios tres fuisse ait, eloquentissimus Demosthenes, et philosophus Thebanum, Indicum, et Assyrium. Diodorus Diogenes dicere solebant: quorum alter uos itidem Siculus proditum ait, tres diuerso oues aureo uellere opertas uocabat, quae tempore fuisse, primum Indum, ex Ammone diuites quidem essent operimento, caeterum et Amalthea genitum, qui barbatus Dionysius ipsae sine ratione: sic eiusmodi homines ipsi dictus est, quod Indorum more barbam rudes sunt, et ignari. alter uero, caprificis in nutriret: et Lenaeus, quod uinum ex racemis in praecipitiis et altissimis ruinis ortis, similes hos torculari exprimere docuerit. alterum ipsos arbitrabatur, quorum ficus non homines, Dionysium Ioue natum et Proserpina, uel sed corui et graculi decerpant et pascantur. Sic Cerere, quem primum ferunt boues ad aratra hoc tempore plurimos, mi [p.372] doctissime iunxisse. [p.373] tertium Thebanum, Ioue item Hecules, uideas, qui diuites et nobili loco nati, et Semele natum. At uero noster M. Cicero nihil aliud curant, nihil satagant, quam uideri libro de Natura deorum tertio, quinque tales. Tu uero nec illa spreuisti, sed te intus connumerat. Multos, inquit, Dionysios longe magis ornare studuisti: non uestibus dico habemus: primum, Ioue et Proserpina natum: (id quamquam nec negligis pro dignitate, et secundum Nilo, qui Nysam dicitur condidisse domus splendore) sed uirtutibus, sed literarum (sunt tamen qui Nysum, non Nilum hoc Ciceronis loco legant:) tertium Caprio patre, uitis et uini usum, et plantandi rationem eumque Asiae regem praefuisse dicunt, cuius docuisse: potionem praeterea ex hordeo Sabazia sunt instituta: quartum Ioue et Luna, decocto confectam, quam zython Graeci, cui sacra orphica putantur confici: quintum nostri ceruisiam, aliisque nominibus appellant. Nilo natum, et Thyone, a quo Trieterides Ipsum dein [p.374] cum exercitu non uirorum constitutae putantur. haec fere Cicero. Quod solum, sed et mulierum terrarum orbem autem Dionysium primum ait ex Proserpina et lustrasse aiunt, impiis ac iniustis hominibus, Ioue natum, idipsum et Orpheus in hymno atrocissime poenis et suppliciis affectis. testatur canens, ∆ιὸς καὶ Περσεφονείης hactenus meis uerbis, quae illi pluribus ἀῤῥήτοις λέκτροισι τεκνωθεὶς, hoc est, Iouis disseruere. Sed enim et illud notamus, et Proserpinae ineffabilibus lectis genitus. noctuam auem inuisam fuisse huic deo, utpote Communis tamen poetarum opinio, Bacchum cui uitem denegarit, solamque a suis racemis Iouis et Semeles filium facit. hinc Bacchus ipse abegerit, quod mortalibus uinum criminata sit. in priore in Dionysium hymno, ut aliquando e Quin et illud proditum est, si infantes noctuae graeco conuerti: oua assumpserint, perpetuo uinum odisse, et Ipse ego sum Dionysus Eribromus, edidit id non modo non bibere, sed et temulentos ipsa formidare, ut Philostratus auctor est. Bacchus Me mater Semele, summo commixta igitur uocatus ἀπὸ τοῦ βαχέειν, hoc est, ab Tonanti. incomposite uociferando. quidam a coronae Qua de re consentiunt Diodorus et Eusebius genere, quae Bacche dicebatur, deriuant. et quidem pluribus, quae nos ita breuissime Baccha, inquit Varro, uinum in Hispania. repetimus. Cadmum ii tradunt Agenoris filium, Eustathius dici uoluit ἀπὸ τοῦ βαχεῖν, quod ex Phoenicia ad quaerendam Europam, quae significat ululare, et incondite clamare, ut fuerat ab Ioue rapta, a rege missum fuisse: et bacchae facere solebant. mox κ litera addita cum non inueniret, tandem in Boeotiam fuit, ut maior ac sonantior fieret, terribiliorque deuenisse, ibique Thebas condidisse. cumque uocis expressio: quo modo et nonnulli etiam in Harmoniam Veneris filiam duxisset uxorem, Iaccho contigisse putant. Graeci aliquot Semelem et sorores eius genuisse. Ioue autem Bacchum non dei nomen esse tradunt, sed Semelis amore capto, et ea multis artibus sacerdotis Dionysii nomen, et rami cuiusdam, potito, Iunonis fraude, Semele Iouem tandem quo in eius dei sacris uterentur, in quibus et exorat, ut ad se, uti solitus esset ad Iunonem, βακχέβακχος acclamabatur, ut Hesychius accederet: illam non tulisse fulgura et tonitrua, prodidit: et perinde etiam βακχεύω fureo et exanimatamque conflagrasse. edito abortu insanio: et βακχεία Dionysii celebritas, quae a infante, Iouem femori suo puerum assuisse, nostris Bacchanal, et Dionysia Bacchanalia perfecto partus tempore foetum edidisse, in dicuntur. Sed ex rixis quidem et Dracano nubiloso, ut canit Theocritus. ita contentionibus, quae uino supra mensuram enim scribit in Bacchis, seu Lenis poemate: hausto seminantur, et clamoribus ex ebrietate Quem Dracano in nebuloso fusis, facta sunt etiam illa huic deo cognomina: Iuppiter, exoluens ingens femur, edidit altus. Εἰραφιώτης, ᾽Ερίβροµος, et ᾽Εριβρεµέτης, de Hoc quidem de Iouis femore Tiresias aliter quibus seorsum agemus. ῎Ερις enim, ut nosti, interpretatur apud Euripidem in Bacchidibus rixam et litem significat. Sed et Enyalius, id est multis uersibus. Addunt praeterea fabulae, Martius, hic deus cognominatus est, teste Parcas ipsum anguibus cinxisse, illis quidem Macrobio. Colebatur etiam apud immanibus, innoxie tamen pueri ora Lacedaemonios Liberi patris simulachrum lambentibus. Vnde est illud poetae Catulli de hasta insigne, non thyrso. Sane thyrsus hasta Bacchi comitibus: fuit, cuius mucro hedera lambente Pars sese tortis serpentibus incingebant. protegebatur: quod significabat, inquit Beatus etiam Epiphanius libro tertio contra Macrobius, uinculo quodam patientiae Haereses, hos Bacchi serpentes ridet, ut in obligandos impetus furoris. habet enim hedera Euan dicam. Post haec Mercurius ab Ioue uinciendi obligandique naturam: uini uero traditum puerum ad Nysae specum detulit, calor ad furorem saepe hominem propellit. nymphis Nysaeis educandum, quo in loco Phurnutus quidem thyrsum ideo Baccho ait Dionysium nuncupatum ferunt, de patris et attribui, quod ebriorum pedes suum officium Nympharum nomine. In eodem loco ferunt haud plane peragant. Alii putant, quod raro compotationes sine rixa et lite finiantur, ut ligno pati, quod iamdudum in ueritate Lapitharum et Centaurorum fabulae declarant. promiserat. hactenus Arnobius. qui et ideo Notissima est fabula de Lycurgo, qui Baccho Ithyphallos erigi institutum asserit, et in hoc insidiabatur, apud Homerum, ab Ouidio non Heraclitum solum, sed totam contestatur aliisque repetita. Phurnutus hanc ita Graeciam. Fabulam hanc eandem comperio in interpretatur. Bacchum, ait, fugientem Lycurgi graeco libello, qui inscribitur ἱστόριαι τῶν insidias ad mare peruenisse, eumque a Thetide φώτων. Item apud Hyginum, dum coronam seruatum. uites interpretatur Bacchi nutrices, Ariadnae describit, ex his qui Argolica Lycurgum uindemiatorem, uinum autem scripserunt: sed hominis uiam ostendentis marina aqua mixtum conseruari. Nunc quaeso nomen non Prosumnus uocatur, sed rem ridiculam audi, quam conuiua Vlpianus, ut Hypolinnius, uel ut alia exemplaria habent, puto, narrat in coenis apud Athenaeum, de Hypelipnus. in graeco uero libello Πρόσυµνος Bacchi origine. Ignorare, inquit, mihi uidemini etiam, et cum Arnobio conuenit, υ graeca litera conuiuae, auum Dionysii Cadmum cocum in u nostrum conuersa, ut frequentissime fuisse. illis autem tacentibus, Euhemerus (ait) antiqui faciebant. Et hoc etiam addit Hyginus, Cous in tertio sacrae historiae libro ita [p.375] quod Bacchus ab Ioue patre impetrauit ad prodidit, auctoritate Sidoniorum, Cadmum inferos descendere, ut inde Semelen matrem regis cocum fuisse, qui sumpta Harmonia reduceret. Et de hac fabula satis. Iam ad tibicine regis aufugit. haec ille. ex quibus reliqua uenio. Effingebatur item uariis modis praeter rei nouitatem, Coum etiam uidemus Bacchus, aliquos ego attingam. Simulachra, appellatum Euhemerum, cum Messenium, uel inquit Phurnutus, nuda fiebant, ut uini Tageatem alias: id quod in eius uita, in naturam ostenderent, quae secreta reuelat. Poetarum historia ostendimus. Puderet me unde illud est quod dici solet, In uino ueritas. hoc loco fabulam referre, nisi eam uir sanctus Effingebatur et puer imberbis. hinc Tibullus, Arnobius recitaret libro V. aduersus Gentes: Solis aeterna est Phoebo Bacchoque iuuenta, Cum, inquit, inter homines esset adhuc Nysius Nam decet intonsus crinis utrumque et Semeleius Liber, nosse inferos expetiuit, et deum. sub Tartari sedibus quidnam rerum ageretur Ouidius in Metamorphoseis, inquirere. Sed cupiditas haec eius nonnullis Tibi enim inconsumpta iuuenta, Tu puer difficultatibus impediebatur, quod qua iret ac aeternus, tu formosissimus, etc. pergeret, inscitia itineris nesciebat. Prosumnus Item cum corniculis in fronte. Ouidius in quidam exoritur, ignominiosus amator dei, Sappho, [p.376] atque in nepharias libidines satis pronus, qui se Accedant capiti cornua, Bacchus eris. Sed de ianuam Ditis atque Acherusios aditus cornibus Bacchi dicam in Bugene plura. pollicetur indicaturum, si sibi gereret morem Interdum puer, et laetus, quod uinum modice deus, atque uxorias uoluptates pateretur ex se sumptum hilares et laetos homines faciat. carpi. Deus facilis, iurat potestatis futurum ac Senex etiam aliquando, et caluus, propter uoluntatis se eius, sed cum primum ab inferis scilicet immodicam bibendi intemperiem, et compos uoti atque expeditionis redisset. uiam quod ex ebrietate arcana plerunque retegantur. comiter Prosumnus edisserit, atque in limine Indi etiam senem et barbatum, ut dixi, ipso prostituit inferorum. Interea dum Liber Dionysium coluere: hinc Macrobius in I. Stygem, Cerberum, Furias, atque alias res omni Saturnaliorum, Liberi, inquit, patris simulachra curiosa inquisitione collustrat, ex uiuentium partim puerili aetate, partim iuuenili numero index inde decidit, atque ex more fingebantur. praeterea barbata, specie senili sepelitur humano. emergit ab inferis Euhyius, quoque, et reliqua. Coronabatur pampinis, et recognoscit extinctum ducem: qui ut fidem hedera, et ficulneis frondibus: pampino compleret pacti, et iurandi solueret religione se quidem, et ficu, ex memoria nympharum iuris, locum pergit ad funeris, et ficorum ex Staphylae et Sycae: hedera uero, Cissi pueri, arbore ramum ualidissimum praesecans, dolat, qui fuerant in has plantas conuersi. Effictus est runcinat, laeuigat, et humani speciem aliquando in curru pampineo, et triumphans, fabricatur in penis. Figit super aggerem tumuli, qui pantheris modo, modo tigribus ac lyncibus et postica ex parte nudatus accedit: subdit, trahebatur. Silenus pando asello propter insidit. lasciuia deinde luxuriantis assumpta, astans, bacchis et Satyris thyrsos et ferulas huc atque illuc clunes torquet, et meditatur ab uibrantibus, caeteroque bacchantium comitatu tum praeunte, tum subsequente. Nam ut δινεῖσθαι, καὶ περιφέρεσθαι, id est, quod scribit Strabo libro X. ministri et asseclae circumferatur in ambitum, cum ait, Dionysii putabantur, Sileni, Satyri, Bacchae, πρῶτος δ`ἐς φᾶος ἦλθε, ∆ιόνυσος δ´ Lenae, Thyiae, Mimallones, Naiades, et ἐπεκλὴθη, Nymphae, et Tityri. Porro addit et Phurnutus, οὕνεκα δινείται κατ´ ἀπείρονα µακρὸν Σκιρτοὺς, Scirtus et Σκενῖδας, tum Panes, et ὄλυµπον, hoc est: Syluanos, et Bassarides: et nos Maenades Prodiit in lucem primus dictus Dionysus, addamus, et si quem alia huiuscemodi sunt Quod super immensum et latum uersetur fabulamenta potius quam numina. Atque hic olympum. Ariadnae chorus dictus, ut puto, quem Cleanthes uero dictum ait ἀπὸ τοῦ διανύσαι, Daedalum statuarium effinxisse ferunt in hoc est a perficiendo. Dionysium enim solem Cnoso, ex albo marmore: cuius in Iliade Physici interpretati sunt, qua in re et meminisse uidetur Homerus, in illo, ἐν δὲ Macrobius multum laborat. Artemidorus libro χορὸν ποίκιλλον. Quem chorum etiam II. Onirocriticon, et Suidas, etiam ipsi ἀπὸ τοῦ designasse uideri potest Propertius in secundo διανύειν deducunt. Sane et Nysaeum, et Elegiarum: Nysium Dionysium dictum plerique Egit ut euantes dux Ariadna choros. arbitrantur, a Nysa Cythaeronis, seu Heliconis Philostratus Bacchi etiam imaginem in naui, monte: alii a Nysa Arabiae. Arrianus uero, et elegantissime descripsit, qua Tyrrhenis nautis Q. Curtius, et Philostratus, a Nysa Indiae furorem immisit, eosque demum in delphinos tradunt. quibus et Pomponius Mela his uerbis conuertit. Memini me has effictas nugas subscribit, de India agens: Vrbium, inquit, quas spectasse pulcherrimis ex musino opere figuris incolunt (sunt autem plurimae) Nysa est in templo olim Bacchi Romae, nunc diuiae clarissima et maxima, montium Meros Ioui Agnae dicato. Fabulam Homerus in hymnis, et sacer: famam hinc praecipuam habent, quod in Ouidius copiose, ante alios retulere. atque de illa genitum, in huius specu Liberum his hactenus. Porro ab Indis Bacchus deus arbitrantur esse nutritum. unde Graecis Saron nominabatur, qui uini confector auctoribus, ut femori Iouis insutum dicerent, interpretatus dicitur, ut Chares Mitylenaeus ait. aut materia ingessit, aut error. haec Mela. At Sed iam institutum sequamur. Stephanus, huius Nysae nomine urbes decem Dionysus, et Dionysius, Bacchus appellatus, collegit, inter quas in Euboea decimam retulit, a patre Ioue, et Nysa urbe Arabiae. nam post ubi ait una eademque die uitem florere, et fulminatam Semelen, ait Diodorus, Iupiter racemos maturos producere. Porro a Nysio ipsum infantem absconditum in femur cum Baccho Nyseides, et Nysiades nymphas continuisset, partus tempore in Nysam legimus apud Ouidium aliosque poetas. Arabiae urbem nymphis Nyseis educandum Liber pater Bacchus dictus est. Tibullus: dimisit; atque inde ex Ioue et Nysa, id est a Candide liber ades, sic sit tibi mystica uitis, ∆ίος καὶ Νῦσα uocatus Dionysius. Pausanias Sic hedera semper tempora uincta tamen in Laconicis nutricem tradit. quod et feras. Ouidius. Quin etiam antrum ostendi ait, in quo Vocatus autem Liber est, uel a linguae fuerit nutritus, ut alibi est copiosius relatum. licentia, ut plerique putant: nam uini potu Hesiodi interpres dictum ait, quasi δεδοίνυσον, magis liberi mortales sunt. uel potius, quod a διδόναι uidelicet τὸν οἶνον, quia sit dator animum curis liberet, et pellat tristitiam. uini: quod ante ipsum et Plato prodiderat. Ouidius in Arte: Phurnutus tamen: Dionysus, inquit, ἤτοι Cura fugit multo, diluiturque mero: διόνυξος ὢν, quasi nos adaperiens, ἢτοι Tunc ueniunt risus, tunc pauper cornua διάνυσος τις, παρὰ τὸ δυαίνειν ἡµᾶς ἡδέως, sumit, quia nos iucunde ac suauiter irriget. uel dictus Tunc dolor et curae, rugaque frontis quasi διάλυσος, inuersione a in o, et l [p.377] abit. in n, quod curas soluat modicus, ut nimius Et nec hac de re pauciora Horatius. Liber, animum. unde et Alysius dictus, et Lycus. inquit Seneca, non ob licentiam linguae dictus Sedenim Macrobius, Dionysius, inquit, a est inuentor uini: sed quia liberat seruitio Physicis dictus, quasi ∆ιὸς νοῦς, hoc est Iouis curarum animum, asserit, uegetatque, et mens. Orpheus dictum innuit ἀπὸ τοῦ audaciorem in omnes conatus facit. Sunt qui dicant, quod in liberis ciuitatibus coleretur: quin et earum symbolum esset. unde et modo Cererem dictam innuit. haec eius uerba Marsyas, eius minister, in ciuitatibus libertatis in VII.: Confert hoc idem quae Ceres, seu fuit indicium. Scribit Diodorus, Dionysium in Venus ut etiam in Cerere meminimus. Idem Boeotia iussisse, in patriae suae gratiam omnes alibi: Ridet porro sacra Liberi, quae cum alibi, urbes liberas esse, condita de suo nomine tum Lauinii fierent impudentissime, ciuitate quam ideo Eleutheras nuncupauit. pudendorum uirilium: libro septimo, capite Plutarchus in Problematis ait, Cur Bacchum XXI. Porro qui Liberum a uerbo labi dictum liberum uocant? An quod bibentibus libertatis putarunt, ut Liber quasi Laber dicatur, ualde causa sit? fiunt enim plerique potu licentiores? labi uiderentur. An quod libationem inuenit? An uero, sicut Thyoneus etiam appellatus. Horatius libro I. Alexander ait, quod pro Boeotiae libertate Carminum, Nec Semeleius cum Marte pugnauit, et ipse etiam ᾽Ελευθέριος, id est, confundet Thyoneus. a Thyone uero matre Liber et Liberator cognominatus [p.378] est. dictus, ut Diodorus et Hesychius docent, et Pausanias etiam in Attica, commemorat Coelius Lutatius grammaticus in eo Statii templum non magnum Bacchi ᾽Ελευθερίου, id Thebaidos libro V. est, ut exponit Domitius, Liberatoris. Tunc primum sese trepidis sub nocte Hesychius etiam eodem nomine cultum scribit. Thyoneus Detexit. D. Augustinus Liberum appellatum scribit, Idem scribit et Porphyrion in Horatio. quod mares in coeundo per eius beneficium Ouidius, Indetonsumque Thyoneum, dixit. emissis seminibus liberentur: quod etiam agere Sunt qui Thyonem non matrem Bacchi, sed in foeminis Liberam dicunt. Ob hoc Libero nutricem faciant, ut poeta Panyasis libro uirilem corporis partem in templo poni, Heracleiae tertio. Sed hac de re plura Isaacius foemineam Liberae. libro uero VI. capite IX. in commentariis in Lycophronem. Alii idem scribit Augustinus: Liberam, inquit, a Thyoneum a θύω, hoc est sacrificio deducunt, libramento appellari uolunt, quod mares in propter orgia et mystica sacra: uel impeto, coeundo per eius beneficium emissis propter Bacchas et maenades. A Thyoneo seminibus liberentur. hoc idem dicunt in Thyonianus, Catullus dixit, in illo: foeminis agere Liberam, quam etiam Venerem Migrate, hic meus est Thyonianus. putant, quod et ipsam perhibent semina Acron tamen contra aliorum opinionem ita emittere: et ob hoc, Libero eandem uirilem scribit: Thyoneus filius Liberi fuit, qui in Chio corporis partem in templo poni, foemineam insula regnauit, [p.379] pater Thoantis regis, Liberae: et ob hoc addunt, mulieres attributas cuius filia fuit Hypsipyle, quae coniuratione Libero, et uinum propter libidinem facta aduersos uiros, sola parentem seruauit. concitandam. atque haec Augustinus. M. uero quam fabulam Statius narrauit suo carmine. Cicero libro II. de Natura deorum, his Videtur tamen hic erratum esse, et pro Chio, superius dictis, quam exponatur, melius Lesbo legendum. Thyonem quidam terram, ut intelligetur. Cum enim alium esse dixisset est apud Diodorum in quarto: alii Semelem Liberum Bacchum Semele et Ioue natum, a etiam Thyonem uocatam tradunt. Sane et Libero quem Romani cum Libera et Cerere graeci θέοινον, ut ait Hesychius, Dionysium auguste sancteque consecrassent, ait, quod uocauere, unde uideri potest Thyoneus dictus, quale sit ex mysteriis intelligi potest. Sed quod quasi Theoenius. Porro et Thyonidas a Rhodiis ex nobis natos liberos appellamus, iccirco dictus Bacchus. Cerere nati nominati sunt Liber et Libera. Dithyrambus Dionysius cognominatus, quod quorum trium deorum templum Cornelius bis natus esse crederetur, ex matre scilicet Tacitus in secundo Annalium Romae apud Semele, et mox ex patris femore: quasi, ut Circum maximum constructum ait, ab A. aiunt, duabus ianuis egressus. uel quod in Posthumio dictatore uotum, a Tiberio Caesare specu sit nutritus, quod δίθυρον esset, quod instauratum. T. Liuius libro I. Decadis V. plenius in primo de Poetica dialogo Supplicatio, inquit, ad Cereris Liberi declaratum est. Sed in antro nutritum quidem Liberaeque fuit, quod ex Sabinis terrae motus Dionysium, ait Pausanias in Laconicis. ab Ino ingens cum multis aedificiorum ruinis etiam campum ante ipsum uocari ∆ιονύσου nunciatus erat. Meminit Liberae et Cereris, sed κῆπον, id est Bacchi hortum. Vel forte et Liberi, sed non simul, Cicero in Dithyrambus dictus, ut est apud Diodorum, VI.Verrinarum. Sane D. Augustinus Liberam Originem, et Eusebium: quod Dionysius ipse ex Ioue et Cerere natus, discerptus a Titanibus, exprimatur. alia ab aliis traduntur, et quaedam et decoctus, a matre secundo compositus et in quarto a Diodoro. Hinc ergo et a Graecis refectus, reuixisse dicitur, ἀπὸ τοῦ δὶς εἰς διµάτωρ, et in primis in hymnis ab Orpheo, et θύραν ἀναβαίνειν, hoc est, a bis in ianuam a nostris Bimater uocatus est. Ouidius quarto ingrediendo. qua de re et Ausonius in epistola Metamorphoseon et hoc, et alia multa Bacchi ad Paulum de Centone: Ne, inquit, in sacris et nomina commemorat, quae tibi hic adscribam, fabulis aut Thyonianum mireris, aut uirbium, ne ea saepius repetere sit necesse. ait igitur: illum de Dionysio, hunc de Hippolyto Thuraque dant, Bacchumque uocant, reformatum. Quin et ab eodem, de Libero Bromiumque, Lyaeumque. patre agente, graece uocatur τιτανολύτης Ignigenamque, satumque iterum, solumque ∆ιόνυσος, hoc est a Titanibus discerptus Bimatrem. Dionysius. de hoc et Arnobius contra gentes: Additur his Nyseus, indetonsusque Et tamen, inquit, isti qui hominem nos colere Thyoneus: morte functum ignominiosa ridetis, nonne et Et cum Lenaeo, genialis consitor uuae: Liberum uos patrem membratim a Titanibus Nycteliusque, Eleleusque, et Iacchus, et dissipatum, fanorum consecrationi aptatis? Euan. Idem item in V. sic inquit: Sed et illa Et quae praeterea per Graias plurima gentes desistimus Bacchanalia altera praedicare, in Nomina Liber habes. quibus arcana et tacenda res proditur, Dictus et Θρίαµβος, id est triumphus. Varro insinuaturque sacratis, ut occupatus puerilibus de Lingua latina sic triumphare appellatum, ludicris, distractus ab Titanibus Liber sit: ut ab quod cum Imperatore milites redeuntes iisdem membratim sectus, atque in ollulas clamitabant per urbem in Capitolium eunti, Io coniectus ut coqueretur, quemadmodum triumphe. id a Θριάµβῳ graeco Liberi patris Iupiter suauitate odoris illectus, inuocatus cognomento potest dictum esse. dictus autem aduolarit ad prandium, compertaque re graui Θρίαµβος, ἀπὸ τοῦ θροεῖν, id est ab accinere, grassatores obruerit fulmine, atque in imas καὶ ἰαµβίζω, id est maledicere, unde et in tartari praecipitauerit sedes: huius rei bellicis triumphis multis anapaestis testimonium, argumentumque fortunae suis conuiciantes uti consueuerunt: et κίτταν, id est prodidit carminibus Thracius Orpheus. et picam auem nugacem huic deo consecrarunt, adhuc Arnobius. Libet hic tibi referre, quid ut Phurnutus prodit. quin et primus Liber hac de re tradat Macrobius ex Orphica triumphum bellicum duxit. theologia, de Libero, seu Dionysio agens. Ideo, Meliastes Dionysius nuncupatus, teste inquit, in illorum sacris traditur, Titaneo furore Pausania in Arcadicis a fonte Meliastarum, qui in membra discerptus, et frustis sepultis rursus prope Mantineam fuit spacio stadiorum VII. in uiuus et integer emersisse, quia νοῦς, quem cuius dei atrio orgia et sacra ab indigenis diximus mentem uocari, ex indiuidio celebrabantur. praebendo se diuidendum, et rursus ex diuiso Maeonius etiam Bacchus uocatus, a regione ad indiuiduum reuertendo, et mundi implet ubi coleretur, et uites foecundissimae essent. officia, et naturae suae arcana non deserit. haec Vergilius Cape Maeonii carchesia Bacchi. quidem Macrobius. Phurnutus eandem Maeonia uero, Lydia: unde Bacchus Maeonius, fabulam ad uuas uindemiatas, et in uinum Lydius, teste Seruio. conuersas transfert, et quidem subtiliter, quod Ligyreus Dionysus nuncupatus, quod et Diodorus in quarto. Planiora nunc coleretur a Ligyreis Thraciae populis, apud afferamus. [p.380] Sunt qui tradant, ideo quos adytum fuit Libero patri consecratum, ex Dithyrambon appellatum, quod ebrii ac quo oracula reddebantur, mero copiose epoto. temulenti minime arcana conseruent, quodque Macrobius auctor, qui super hoc citat secreta et credita ex pectoris penetrali primum, Aristotelis Theologumena. et deinde ex oris sermone depromant: Bacchepaean Dionysius, de quo sic quoniam, ut ait Phurnutus, uinum τὸ στόµα Macrobius, Praeterea, inquit, barbata specie, δίθυρον facit, quod et in primo de Historia senilique Dionysius, uti Graecis eius quem poetarum dixi. Physici quoque ita Bacchapaean, item quem Brissea appellant, et interpretantur, ut in uitium naturam referant, ut in Campania Neapolitani celebrant, Hebona quae ex Ioue et Cerere, id est coelesti hymbre cognominantes. Citatur hac in re illud et ex terra racemos proferat, ex quibus uinum Euripidis δέσποτα φιλόδαφνε Βακχεπαῖαν. Scribit et Phurnutus uocatum ᾽Ιόβακχον, ut Huc ades, o Lenaee pater, etc. supra memini. [p.381] Tibullus, Lysius Bacchus in primis a Thebanis cultus Odit Lenaeus tristia uerba pater. fuit, templum habens prope theatrum, ut est Orpheus in hymnis ᾽Επιλήνιον uocat, eadem apud Pausaniam in Boeoticis, spectabatque ad ratione, quod uindemiis et torcularibus praesit. portas Proetidas. ideo uero Lysius nuncupatus, Scribit Hesychius, Lenaeum ambitum seu quod Thebanos a Thracibus uinctos soluerit, circuitum, id est περίβολον magnum in urbe, hoc est ἔλυσεν, παρὰ τὸ λύω. nam deus id est Athenis habuisse, et in ipso fuisse Lenaei Thracibus soporem immisit, quo illi sunt a templum, in quo Athenienses certamina sua Thebanis occisi. Λυσίου Bacchi hymnus est peragebant, antequam esset theatrum apud Orpheum. Lysii item mentio apud constructum. Considerandum, an in Limnaeis Pausaniam in Corinthiacis, ubi de Dianae legendum. nam sic fere semper scriptum Ephesiae foro agit. Scribit et Plutarchus in comperi in graecis, ut infra dicemus. A septem sapientum conuiuio, quod et Diocles Lenaeo, Lenaeon mensis denominatus. inscribitur, Lysium Bacchum cognominatum Videndum, an lenae Bacchae a Lenaeo, an ex Biantis philosophi uerbis. hunc et Alysion contra dictae sint. Extat Theocriti Edyllium appellare uidetur Phurnutus in Baccho. Sane et inscriptum Λῆναι, ἢ Βάκχαι. [p.382] Lysiphobon Iouem antiqui coluere, quod Cressius Bacchus dictus uidetur, quod metum solueret. meminit Alicarnasseus in VI defunctam Ariadnam Cretensem sepeliuerit historiarum. Sed et Lyaeus quoque Bacchus apud templum ipsi deo dicatum. uide uocabatur, quod curis scilicet hominum Pausaniam in Corinthiacis. mentes soluat. Ouidius. Melanaegis Dionysius ex historia Cura fugit multo, diluiturque mero. cognominatus est. nam cum bellum esset inter Quin et eadem ratione Lysius etiam Athenienses et Boeotios, de Celaenis uico in appellabatur, ut est apud Orpheum et confiniis posito, Xanthius Boeotius Chimoeten Pausaniam: et utrunque παρὰ τὸ λύω, soluo, Atheniensium regem prouocauit: quo denominatum uidemus. Illud etiam addit recusante, Melanthus Messenius a Periclymeno Hesychius, quod et sacerdotes eius Lysii Nelei filio originem ducens, imperii causa nuncupabantur. Sunt qui tradant, Lyaeum uel pugnaturum se recepit. quare cum pugnarent Lysium ideo dictum, quod non solum membra singulari certamine, quidam nigra hircina pelle soluat, sed quod etiam ex intemperanti potu indutus, post Xanthii terga Melantho apparuit, saepe rixae atque discordiae oriantur, ipsumque iniqua facere dixit, quod secundus hominumque communitas soluatur. Nonnulli ueniret: quo dicto, respicientem Xanthium et Alysium uocant, si modo sani sunt codices: interemit. qua ex re et festum Apaturia, a ut est apud Phurnutum. Sane Coelius noster deceptione cognominatum fuit, de quo alibi ad me de ludis scribens, Lydos nationem olim diximus: et Dionysii Melanaegidos, hoc est fortem atque inuictam, ludos ait inuenisse, et nigricaprini templum constructum fuit, in rei hinc deum Lydium religiose cultum a memoriam. Melanaegidi ergo Dionysio, ueteribus, quem (inquit) alii Lysium a Musarum, natandi, et nauium annua fiebant soluendis curis appellare malunt. certamina, quod Pausanias scribit, et Suidas in Cephalena Dionysium Methymnaei colebant, Apaturiis. oraculo moniti. cum enim aliquando piscatores Aesymnetes cognomentum Dionysii fuit, iactu retis oleaginum caput coepissent, qua de re sic legimus: quod Eurypylus Apollinem consuluerunt, cuius uel herois uel Euaemonis filius in Troiana direptione sit dei esset capitis imago? responsum a Pythia sortitus arcam, Vulcani (ut ferebatur) opus, acceperunt, Dionysii Cephalen: et exinde donum ab Ioue datum Dardano. alii Aeneam ipsum coluere. Pausanias in Phocaicis. hanc arcam aiunt reliquisse, dum fugeret. alii Lenaeus Bacchus cognominatus, quod leniat Cassandram tradunt, capsam ipsam abiecisse, mentem, ut putauit Donatus. Quem ideo futuram perniciem inuenienti. Vnde eam cum Seruius damnat in Georgicis. nam, ut inquit, Eurypylus reclusisset, insanire coepit per uerbum graecum non potest latinam temporis interualla. consultus Apollo pro etymologiam recipere. Eusebius et Diodorus, remedio, respondit, Eurypylum ire debere ad aliique ἀπὸ τοῦ λήνου, id est torculari Tricliniam Dianam, ubi uirgo mactaretur. quod deductum affirmant. Vergilius, cum fecisset, et ipse furore, et populus ille liberatus est ab humana hostia: et is qui multa medici utantur. Sunt qui Erebinthion praeterlabebatur fluuius, pro ἀµειλιχίῳ Dionyson ideo dictum putent, quod ex µειλίχιὸς, id est fausto nomine pro infausto leguminibus, ab antiquis conficeretur, sicut nuncupatus. historiam pluribus in Achaicis zithus Aegyptiorum, celia Hispanorum, Pausanias est executus. Sunt qui scribant hoc ceruisia Gallorum. qui potus inopia uini contigisse, quo tempore Hercules Ilium cepit: repertus fuit in his regionibus, quae minus nec Thessalo Eurypylo Euaemonis, sed uitem ferunt. Dexameni regis Olenio contigisse. Deus autem Syciten Dionysium scribit Sosibius cultum a qui in arca, Aesymnetes, id est rex uel Lacedaemoniis, quasi tu dicas ficulneum. praefectus Dionysius est dictus: cui nouem e Hesychius tamen Syceaten legere uidetur. ideo populo selecti, totidemque mulieres sacra uero sic appellatum: nam et ab eo ficum quotannis faciebant. repertam tradunt. quo etiam argumento Hygiates Dionysius, id est Salutaris Milichius aliquando dictus est, quod et milicha colebatur: quid enim uino modico et ficus appellata sit. Nam et Naxii, Dionysii temperato salubrius? Lege Galenum, Plinium, simulachra ita effingebant, ut ora nunc ex uite, et Athenaeum. eo uero nomine Pythia coli nunc ex ficu conformarent. Quin et Baccho praecepit, ut notum est. Aegyptii diem quendam festum agebant, ut Σωτὴρ, id est Seruator Bacchus Herodotus in secundo scribit, sine porcis: sed cognominatus a Graecis, quoniam eos seruarit eius loco phallorum ficulneorum a collo in Mysia, cum ibi grassaretur Telephus, cum pendentium statuae cubitales e neruis uitem obiecissent: quae res ex dolo eius compactae, quas foeminae circumferebant: et generis Sphaltes est appellata. Est et Soteris reliqua, quae Herodotus exequitur. Sed et Bacchi mentio apud Plinium, sed ob aliud. interdum legimus praeter hederam, et Enorchus Bacchus etiam appellatus, quod pampinis et ficulneis ramis late frondentibus, eius sacra cum tripudiis et saltationibus Bacchum coronatum, atque ita de uictis agerentur: hoc est, παρὰ τῆς ὀρχήσεως. uel hostibus triumphasse. Hedera uero ideo sacra quod quum Thyestes cum sorore Baccho, quia contra ebrietatem facere putatur: concubuisset, natus ex eo coitu filius [p.383] uel quia Cissus puer fuisse in eius comitatu eo nomine, unde deo inditum cognomen. dicitur, qui cum saltaret cum Satyro, humi Enorchon uero Dionysium ait Hesychius in lethaliter afflictus, ab eo deo est in hederam Samo appellari. Sane et ἔνορχα quaecunque transformatus, quae et κισσὸς graece uocatur, non castrata, et cum testiculis, significant: ut Constantinus in Geoponicis scribit. Sed unde forte etiam Baccho nomen, quippe qui et quod hedera coronaretur, illud etiam palam Taurus dicitur, ut alibi diligentius est a nobis facit, quod Corymbifer dictus est. hinc illud notatum. Ouidius, Morychus Bacchus cognomento dictus est a Festa corymbiferi celebrabat Graecia Siculis, παρὰ τὸ µορύξαι, quod inquinare et Baccchi. polluere et foedare significat, de quo in nostris hinc et Dionysion uocata est species Poetis scenicis etiam scripsimus. Sumptum haederae quaedam. Ouidius uero libro uero inde uidetur, quoniam in uindemiis Fastorum sexto, Baccho [p.384] hederam ideo plerunque musto faciem deturpabant non attributam ait, quod Nysiades nymphae modo antiqui, sed et nostro hoc ipso tempore. puerum quaerente nouerca, hanc frondem Problastum etiam eundem uocatum legimus, cunis circumposuisse ferantur. quoniam ex germinantibus uitium palmitibus, Sabazion Bacchum etiam uocitatum qui βλαστοὶ dicuntur, illi sacra fierent: uel inuenimus, a tripudiis et saltationibus, quae a quando primum putabant. bacchantibus et furentibus fieri in eius dei Erebinthius uero Dionysius in contumeliam sacris consueuere. nam et εὐάζειν etiam et derisum dicebatur. quin et in prouerbium barbari σαβάζειν dicunt, teste Suida: unde transiit, a cicere uidelicet legumine, uel a sauazare iuxta Italicum idioma uir doctus pudendo, quando id utrumque ἐρέβινθος deflexum putauit, cum alii a uasare et indicat. Hesychius ᾽Ερεβίνθινος ∆ιόνυσις conuasare deducant, quae latina sunt, et usitata usurpat pro eo, qui nullius rei homo sit, nec uocabula. Sunt qui Sabas uetustos Thraciae dignus: iuxta (inquit) prouerbium, Cicerinum populos fuisse scribant, unde Sabazius sit ius, hoc est, ἐρεβίνθινος ζωµὸς, cum tamen ad appellatus: quod uidetur sensisse Eustathius. Porro et Phryges a Thracibus coloniam et quod non [p.385] Sabazium, sed Sabadium per sacra traxisse, ut pluribus testis est Strabo. d, non per z proferunt: etsi antiqui eas literas quare non mirum, eadem sacra apud eosdem interdum commutabant, ut Medentius fuisse. Hesychius de hoc deo sic Mezentius. Macrobius igitur de Libero agens, propemodum: Sabazius cognomen, ait, est quem et Solem intelligi uult, ita scribit: Item in Dionysii. Sed aliqui filium putant, et Thracia eundem haberi Solem atque Liberum nonnunquam etiam uocatum Sabon legimus. accepimus, quae Sabadium nuncupantes, Fuit uero Phryx Sabazius, qui et alibi Hyeum magnifica religione celebrant, ut Alexander ipsum uocat, unde et Semele Hye est appellata: scribit: eique deo in colle Cilmisso aedes dicata id quod et Suidas et Phauorinus. De Sabazio est, specie rotunda, cuius medium interpatet praeterea, ut deo peregrino, deque eius sacris tectum. rotunditas aedis monstrat huiusce Sabaziis, Strabo in X. et Diodorus libro quarto, sideris speciem, summoque tecto lumen qui in Latinis est quintus. ita enim scribit: admittitur, ut appareat Solem cuncta uertice Traditur quoque et alter multa prior aetate summo lustrare lucis immissu, et quia oriente fuisse Dionysius, quem ferunt ex Ioue et eo uniuersa patefiunt. tantum Macrobius. Proserpina natum, a nonnullisque appellatum Apuleius quoque in Asino, hoc eodem Sabadii Sebazium, cuius genus, sacra, honores, propter nomine uocauit. Porro libro secundo de pudorem nocturna occultaque agunt. hic Legibus Cicero, Nouos uero deos, et in his dicitur propter ingenii acumen, primus boues colendis nocturnas peruigilationes, sic ad iugum iunxisse, eorumque opera iacta Aristophanes facetissimus poeta ueteris semina frugem reddidisse, qua ex re illum cum comoediae uexat. ut apud eum Sabeius, et cornibus finxerunt. de hoc hucusque quidam alii dei de Peregrinis iudicati, e Diodorus. Sabazio quidem hymnum cecinit ciuitaibus eiiciantur. Sabeius quidem passim Orpheus, cui aromata in suffimentum addidit. legitur, sed doctiores Sabadium legunt, ita enim ait: Politianus, Beroaldus, alii: et ita Ciceronis Κλῦθι πάτερ Κρόνου ὑιέ Σαβάζιε, κύδιµε locum castigant. ego aliquando ex suprascripis, δαῖµον. etiam Sabum legi posse putaui. Longior fui in In Sabaziis quidem cur serpens huius dei cognomine, ne tibi, ut mihi, diutius praeferebatur, dicemus in Pherephatte, id est in perquirendo laborandum foret. Videtur Proserpina. Valerius autem Arpocration, Iupiter Sabazius dici, si Valerio Probo stamus σαβοὶ, inquit, Demosthenes pro Ctesiphonte. in libro de Notis antiquorum, ubi Ioui Sabazio Quidam aiunt σαβοῦς dici, sacra Sabazio legimus. agentes, hoc est Dionyso: uti Bacchos. Hyes quoque uocatus est Dionysius, ut in Eundem uero esse Sabazion et Dionysion, libro de Iside et Osiride notauit Plutarchus, cum alii, tum Amphitheus in secundo quod uidelicet dominus sit humidae naturae. Heracleae. sic enim quosdam aiunt graecos, Suidas, ῾´Υης ῾´Υου, hoc est Hyes Hyae, Bacchos σαβοῦς uocare. Mnaseas uero Dionysii est epitheton, sicuti Clidemus ait: Pataraeus, Sabazion filium esse ait Dionysii. quoniam, inquit, illi sacra perficimus per id Atque haec quidem Arpocration. Phauorinus tempus, quo deus pluit. Pherecydes uero ait, uero ait, Sabazium Thraces Dionysium uocant, quoniam Hyen sit appellata Semele, et et σαβοῦς eius sacerdotes: et caetera, quae Dionysii nutrices Hyades. Aristophanes uero plura scribit. Sed et hoc loco illud addamus de Hyen inter peregrinos deos connumerauit. Sabis, quae esse uolunt huic deo consecrata Strabo quoque libro X. de Sabaziis agens, a loca. quin et Bacchos ipsos, hoc est sacerdotes, Phrygibus in Thraciam tralatis, inter caetera sic uocabant, quos et duplici ββ Plutarchus in quae in iis concinebantur, et ῾´Υη reponit, quod Symposiacis scribere uidetur, si exemplaribus nomen est Bacchi, ut ᾽Ευοῖ, Σαβοὶ, ᾽Ιὼ, ῾´Υη, credendum. Quin et illud ridiculum affert, et ῎Αττυς. Caeterum et Gnostici haeretici Iao Sabbatum Hebraeorum inde deflecti. principem confinxere in primo coelo, ut docet Theophilus ab ἐυοὶ, σαβοὶ. Et Strabo in X. et irridet Epiphanius: cuius Iao nominis Hucusque distuli M. Tullium, Apuleiumque et rationem, et idem contra Valentinum et Macrobium citare, qui de hoc deo meminere: Gnosticos, qui eum Terminum dicunt, Cicero quidem in secundo de Legibus, exsibilat. at uero Hesychius et Phauorinus, Apuleius in octauo Metamorphoseos, Hyeus, id est ῾´Υευς, Sabazius interpretantur. Macrobius in primo Saturnaliorum. ea ratione, quibus ex uerbis lux nonnulla infertur uerbis illis Macrobii in Saturnaliorum I. nam cum De Marone uero et uino Homerus in primis illud Orphei carmen citasset, in quo unum ait in Odyssea et Philostratus in Imaginibus et esse Iouem, unum Plutonem, unum Solem, Plinius, Athenaeus etiam, ut alios mittam. unumque Dionysium, hoc est Iacchus mysticus, Bacchi et nomen et ῾`Εις Ζεὺς, εἳς ᾽Αιδὴς, εἳς ῾´Ηλιος, εἳς cognomen, qua uoce frequentissime et Graeci ∆ιόνυσος. et Latini usi sunt. Vergilius, Et mystica uannus Ita subinfert: Huius uersus auctoritas Iacchi, et Claudianus libro primo de Raptu: fundatur oraculo Apollinis Clarii, in quo aliud Ecce procul ternis Hecate uariata figuris quoque numen Soli adiicitur, qui in iisdem Exoritur, laetusque simul procedit Iacchus, sacris uersibus inter caetera uocatur ῾´Υαος. Crinali florens hedera, quem Parthica tigris Sed cum in ῾Υάῳ, ego Hyeus, id est ῾Υεὺς uel Velat, et auratos in nodum colligit ungues, ῾´Υης legerem, repetitque idem nomen et paulo Ebria Maeoniis figit uestigia thyrsis. infra ῎Ιαος et in quarto casu ᾽Ιάῳ, bis Herodotus libro octauo scribit, Theocidem compositum uideamus, uidetur ῾Υαεὺς in recto uirum Atheniensem, una cum Demareto pronunciandum, secundum Atticos. [p.386] Lacedaemonio apud campum Thryasium Phausterium Bacchum cognominatum Atticae, ingentem uidisse puluerem ab legimus, quia cum lampadibus, et cum Eleusine, et cum puluere audiuisse uocem luminibus nocturna eius sacra agerentur: ut quae uideretur Iacchus mysticus: etc. Arrianus etiam infra in Lamptere dicetur. Nicomedensis libro secundo, de gestis Choopotes Dionysius cognominatus, cui Alexandri: Sed tradit, inquit, Herodotus apud Choes sacrum instituit Themistocles: mensura, Aegyptios Herculem unum ex duodecim deis seu uase et potu uocabulum deflexum uidetur. haberi, sicuti ab Atheniensibus Bacchum Iouis Methymnaeum deum etiam Bacchum uocari, et Proserpinae filium coli, alium ab hoc testis est Athenaeus libro octauo Dionyso, et Iacchum [p.387] mysticum huic Dipnosophiston. haec enim eius sunt uerba, Dionysio, non Thebano cantari. Quare qui ubi de conuiuiis agit: εὐωχίας, inquit, uocabant mysticum nomen Bacchi putant, falluntur. Est non ἀπὸ τῆς ὀχῆς, quod est nutrimentum: sed etiam epithetum Iacchi, nec Galenus aliter ab eo quod est εὖ ἔχειν, id est a bene habendo. intelligitur. Catullus: in has enim coeuntes, diuinitatem uenerantes, At pater ex alia florens uolitabat Iacchus. et ad laetitiam et ἄνεσιν ipsos adducentes, Legimus epitaphium uetus: Dis Manibus µεθίεντες, potum quidem µέθην, id est Fabiae Aconiae Paulinae Ce. filiae, Aconis ebrietatem, deum uero haec ipsa largientem Catullini, V.C. ex praefec. etiam cons. ord. Methymnaeum, et Lyaeum, et Euion, et ᾽Ιήιον uxori Vettii praetextati V.C. praef. et cos. appellabant. Haec a me quidem dure exposita, designati. sacratae apud Eleusinam deo Iaccho, quo loco non modo Methymnaeum uides Cereri, et Corae: sacratae apud Lernam deo Bacchum cognominatum, a µέθη, id est Libero et Cereri et Corae: sacratae apud ebrietate, non autem a Methymna Lesbi: Aeginam deabus Tauro, Polae, Sicae, quanquam et non incongrue ab ea urbe, ubi hierophantae deae Cereris. Hesychius non optima uina prouenirent, diceretur: sed etiam solum ait Iacchi nomine Bacchum uocari, sed ᾽Ιήιον, quo nomine Bacchum cum non et mysteriorum diem unam, in qua in mysteriis appellatum adhuc legerim, libentius ego Iacchum ferebant, et canticum insuper quod Ληναῖον uel Εὔιον eo loco supposuerim, concinebatur. Herodotus uero Iacchi et ipse donec certius aliquid inueniamus. Sane ᾽Ιήιος nomen fuisse ait, Eleusiniis deabus ita Apollo quidem cognominatus est, ut plane suo familiare, ut Dianae Virbius, Adonis Veneri, loco docuimus: qui dei tamen, Macrobio Atys Cybeli. Meminit et huius Artemidorus de docente, iidem credebantur. Insomniis. Dictus autem a uerbo ἰακχεύω, Maronaeus est Bacchus cognominatus a quod est clamo et uociferor. ab Iaccho Tibullo, illo heroico ad Messsalam: ἰακχαγωγὸς, id est Iacchi sacerdos, et qui Victa Maronaeo foedatus tempora Baccho. initiatus iis mysteriis, ut Pollux scribit in Videtur et Cratinus, ut est apud Pollucem primo. Alii tamen Iacchum uiri nomen ebrii et µάρωνα pro Baccho et uino posuisse, illo potatoris esse existimarunt, apud Athenaeum, senariolo, ex Athani auctoritate: animal etiam, quod uino Nec curaui tantum Marona, nec bibi. delectatur. ᾽῀Οινος graece, ut nosti, uinum significat. est id est Tauricipitem, item ταυρῶπον ab Orpheo et nomen proprium, et Dionysium significat. effingebant, et appellabant: natumque ex Obseruat id Proclus in Platonis Cratylum. citat Persephone, ut Clemens in Stromatheis et illud Orphei οἴνῳ ἀτροµένη κούρῳ ∆ιὸς. Eusebius in II. Praeparationis euangelicae Idem, et qui theologi graeci dicuntur, tradunt. tradunt, ut alios mittam. Quinimmo etiam hinc etiam Θεοίνιος Bacchus uocatus, et Taurus dictus est, et illi cornua attributa, et Θεοίνια Bacchanalia ab Atheniensibus dicta, ut cognomen etiam factum Ταυροκέρως, id est est apud Hesychium. Θέοινος ipse Dionysius, Tauricornis, ut est apud Nicandri ait Arpocration: Aeschylumque in hoc et commentarios in Alexipharmacis. Idem et ab Istrum citat. unde θεοίνια apud Lycurgum Orpheo in hymnis Βουκέρως et ∆ικέρως oratorem. uocatus, id est Bucerus et Bicornis. Hinc Maenoles Bacchus nominatus, ut Eusebius Ouidius, de Praeparatione euangelica obseruat, quasi Accedant capiti cornua, Bacchus eris. totus furens. unde et illi Orgia sacra, quae Ideo autem cornua Baccho sunt attributa, ut etiam idem uult a furore deducta esse, hoc est Diodorus in quinto tradit, quia primus boues παρὰ τῆς ὀργῆς. Phornutus quoque eadem iugo iunxerit, et Bacchus idem sit et Osiris, ut sentit: quin et Maenades eadem ratione mox dicemus. Idem tamen in quarto iccirco appellatas ait. Maenalan et Origenes in tertio cornutum Dionysium prodidit, quod contra Celsum, Dionysium uocat, et muliebri Ammonis filius fuerit, qui arietino capite cum habitu amictum ait. sed et eadem causa deus cornibus fuisse dicatur. Sunt qui cornua pro ipse Bacchus Μανικὸς ab Orpheo in hymnis audacia sumant, ut Phurnutus, quod audaces dictus est. uinum faciat: et ideo cornutus et corniger Eraphiotes Dionysius dictus, ut Theophilus formatur. quod in arte Ouidius etiam innuere et Hesychius tradunt. ᾽Ειραφιώτης autem uidetur. Tunc pauper cornua sumit. Scribit dictus est, παρὰ τὸ ἐῤῥάφθαι, quod scilicet Porphyrio in II. Carminum Horatii, super ea assutus Iouis femori fuerit. uel παρὰ τὸ uerba, Aureo cornu decorum: Cornua, inquit, ἐρέφεσθαι, quod significat coronari. uel dictus, Libero patri et nonnullis aliis assignantur, quod a lacte caprino nutritus, hoc est ἀπὸ τοῦ quoniam scilicet uinolentia proteruitatem et ἐρίφου, id est hoedo. alii ἀπὸ τῆς ἐρίδος, id contumaciam addere solet, quae per cornua est a lite et contentione, quae in uino et potu significaretur. Cornua, inquit Festus, Liberi fieri solet, ut alibi diximus. hinc et ᾽Ερίβροµος, patris simulachro adiiciuntur, quem et ᾽Εριβρεµέτης. Sunt qui asserant haec Bacchi inuentorem uini dicunt, eo quod homines extrema duo nomina deriuauari ab ἔρι nimio uino truces fiunt. Sunt qui et scribant particula intentiua, et quae augmentum in cornua cristas uocari, ut in illo Vergilius XII. compositione afferat. ergo Eribromus, id est Aeneidos, Et rubrae cornua cristae: hoc est, perstrepens et multisonus: et Eribremetes, comae, quas graeci κέρατα nominant, unde et [p.388] id est intonans, Baccho cognomina κείρειν tondere dicunt. Et cornua hi uolunt optime conueniunt. Orpheus in hymno Bacchi cincinnos esse, ac ideo Mosem cornutum Sabazii, Hebraeis uisum putant, ut etiam Lysimachum ὃς Βάκχου, ∆ιόνυσον, ᾽Ερίβροµον, regem in eius nomismatibus uidemus. sed Εἰραφιώτην, Armenios adhuc et Lydos sacerdotes cum µηρῷ ἐγκατέῤῥαψας, etc. huiusmodi cincinnis et capillis Romae Et Bacchus ipse in Homerici hymni calce, conspeximus. Porro et illud item apud εἰµί δ´ ἐγὼ ∆ιονύσσος ᾽Ερίβροµος, ὃν τέκε Athenaeum et Nicandri in Alexipharmacis µήτηρ Interpretem legimus, ueteres cornu bouis pro Καδµηὶς Σεµέλη, ∆ιὸς ἐν φιλότητι µιγεῖσα. poculo usos fuisse. Et inde factum esse, ut hoc est, non solum cornua Dionysio finxerit antiquitas, Ipse ego sum Dionysos Eribromus, edidit sed etiam Taurus ipse diceretur, et ipsum Tauriformis, id est ταυρόµορφος in Cyzico Me mater Semele, summo commixta tonanti. coleretur, et κεραῖος, id est cornutus dicatur a Bugenes, Βουγενὴς ∆ιόνυσος, id est boue Nicandro. Verum quod cornibus antiqui genitus, Bacchus ab Argiuis colebatur. biberent, illud etiamnum indicio esse potest, hinc et Graecorum plerique ταυρόµορφον, id quod Graeci κεράσαι dicunt [p.389] miscere, est tauri formem Bacchum, et ταυροκέφαλον, uidelicet a cornu uocabulum deflexum: et κρατῆρ, quasi κεράτηρ, a κερὰς, quod cornu Hinc et Chenosiris hedera dicta est, hoc est significat. Illud insuper annotandum duxi, Osiridis planta. Ab aliis tamen Sol existimatur, quod flumina etiam plerunque non modo apud et propterea Eusebio et Diodoro tradentibus, pictores, sed et scriptores, cornigera et Πολυόφθαλµος, id est multioculus graece tauriformia sint solita effingi, ut Padus, et interpretari potest. nam ut [p.390] Plutarchus Aufidius, Vergilio, Horatio, Ouidio, aliis. Quin scribit, os apud Aegyptios multum significat, et et historia idem comprobare uidetur. Scribit ἴρις oculum. Obseruat Macrobius, Aegyptios, Suetonius Tranquillus, Epidium Rhetorem quoties solem exprimere uolebant, sceptrum, praedicare solitum, se a C. Epidio ortum et in sceptro ipso oculi effigiem insculpsisse, fuisse, quem ferunt olim praecipitatum in per sceptrum potestatem significantes: per fontem fluminis securi. paulo post cum oculum uero, quod cuncta perlustret. tum cornibus extitisse, ac statim non comparuisse, etiam Solem ipsum, Iouis oculum existimatum. in numeroque deorum habitum. lege Macrobium, et Plutarchi librum Isidis et ∆ουσάρκην, Dusarcem uocabant Nabathei Osiridis. ex quo libro etiam colligmus, Osirin Bacchum, ut ex Isidoro scribit Hesychius, et a Nilum quoque uocatum, et nigro fuisse Poeonibus ∆ύαλος, Dyalus dictus fuit. idem corporis colore: et Hellanico teste, ῞Υσιριν a est autor. sacerdotibus appellatum. proprio uero nomine Osirin plerique omnes Aegyptium Arsaphen dictum, quod parum probat Dionysium esse uoluerunt, ut pluribus Plutarchus. qui et eum dictum ait, ἐκ τοῦ Plutarchus et Diodorus ostendunt. Tibullus ὁσίου ἱεροῦ, id est, ex sacrosancto. Fuit autem quoque cum Baccho coniunxit. Sed quid uetat, Osiris frater et uir Isidis, ut plane ostendit quin eius tibi lepidissimum carmen ex primo Diodorus in I. ait enim, gigantes in eum libro recitem? ita enim ille de Messala: insurrexisse, ut et in Iouem. unde cum ipsos Te canit, atque suum pubes miratur Osirim, deuicisset Aegyptios, lege sanxisse, praeter Barbara Memphitem plangere docta communem caeterorum omnium morem, fas bouem. esse sororem a fratre uxorem duci: exemplo Primus aratra manu solerti fecit Osiris, Isidis motos, quae fratri Osiridi nupsisset. Et teneram ferro sollicitauit humum. Quare nescio quo pacto deceptus Lactantius Primus inexpertae commisit semina terrae, sit in primo, cum Isidis sacra describeret, ut Pomaque non notis legit ab arboribus. Osirin Isidis filium dixerit: quem locum parum Hic docuit teneram palis adiungere uitem, castigatum crediderim. nam et ibidem Hic uiridem dura caedere falce hemistichium Ouidii Lucano ascripsit, comam. Nunquamque satis quaesitus Osiris. Sed Illi iucundos primum matura sapores, memoriae hoc sit erratum. Porro quod per Expressa incultis uua dedit pedibus. fraudem sit Osiris a fratre Typhone occisus, et Ille liquor docuit uoces inflectere cantu, in partes plures dissectus, deque uirili membro, Mouit et ad certos nescia membra caetera plura ex Diodoro, Luciano, et modos, Plutarcho. Nam quod Saturni filius fuerit, Bacchus et agricolae magno confecta labore iidem ostendunt: alii Pamilan quanpiam ferunt, Pectora, tristitiae dissoluenda dedit. quae Thebis e Iouis templo aquatum egressa Bacchus et afflictis requiem mortalibus audiuerit uocem iubentem, ut proclamaret, affert, magnum regem et benefactorem Osirin natum Crura licet dura compede pressa esse, et ea hac spe acta Osirin educauit, ex sonent. cuius rei memoria celebritas Pamiliorum Non tibi sunt tristes curae, nec luctus Osiri, instituta fuit, Phallophoriis ualde similis, in qua Sed chorus et cantus, sed leuis aptus simulachrum proponebatur, ac amor circumferebatur, cui tres testiculi inerant, Sed uarii flores, et frons redimita corymbis, propterea quod is deus generationis Fusa sed ad teneros lutea palla pedes. principium esse putabatur omnium quae a Et tyriae uestes, et dulcis tibia cantu. generatione proueniunt: quin et Priapo deus Et leuis occultis conscia cista sacris. similis, Pammeles, teste Hesychio, dicebatur, Huc ades etc. ut paulo mox ostendam. caetera de Osiri Idem ergo Dionysius et Osiris est. notiora sunt, quam ut pluribus hic ego explicem. Illud ex Plutarcho non reticuerim, Osirin humana forma effictum cum genitali Hebona et referunt simul antra, et littora et arrecto, ob uidelicet generationem, amnes. educationemque. amictus uero eius Hic etenim florem aetatis, roburque iuuentae φλογοειδὴς, id est flammeus. Si his praeterea Et speciem deus, et formae dat habere plura cupis de Osiride, bella, peregrinationes, decorem, inuenta, ultionem, sacra, lege in primis Oraque, luminaque, et moderantes corpora Diodorum, qui et hanc eius columnae sensus. inscriptionem adscribit: Mihi pater Saturnus Videtur uero Hebo uocari, sicut Hebe, hoc deorum omnium iunior: sum uero Osiris rex, est ἀπὸ τῆς ἥβης, id est a lanugine, et tenera qui uniuersum peragraui orbem, usque ad mollique aetate, ut etiam hi Pontani uersus desertos Indorum fines: ad eos quoque innuere uidentur. Sane et Aegyptii Bebonem profectus sum, qui Septemtrioni subiacent, Typhonem appellarunt, ut Manethus et usque ad Istri fontes: item alias orbis partes Plutarchus scribunt, quae uox κάθεξιν, ἢ adiui, usque ad mare Oceanum: sum Saturni κώλυσιν significat. filius antiquior, germine ex pulchro et Λαµπτῆρος Dionysii cognomen fuit, cuius generoso ortum, cui non semen genus fuit, templum fuit apud Pallenenses, in quo neque ullus est in orbe, ad quem non celebritas agebatur, quam ab eo deo accesserim, locus: omnes docens, quorum ipse Λαµπτηρίαν uocabant, a facibus et splendore inuentor fui. Osiridis demum haec nomina, scilicet, hoc est ἀπὸ τοῦ λαµπτῆρος, id est a Hysiris, Arsaphen, Nilus, Ammon, Dionysus, face et lumine. Noctu enim ea solennitas Serapis, Pluto, Iupiter, Pan, Sol multioculus. celebrabatur, facesque ad templum ferebant, Porro scribit Hesychius, apud Aegyptios atque ita bene poti, crateres per totam urbem mulieres subuentanea parere, quae Osiris statuebant, quo melius quisque deum coleret. nomine appellentur. [p.391] Pausanias auctor. Taurophagus Dionysius appellatus est a Acratophorus Dionysius, ᾽Ακρατοφόρος Sophocle ea ratione, ut ait Scholiastes, quod dictus et celebratus in primis Phigaliae, ab bos daretur dithyrambicis poetis in uictoriae inferendo uidelicet ἄκρατον, id est purum ac praemium. Alii crudelem et immanem merum uinum. nam pugnis ludebant, cum interpretantur, animalis tauri naturam nondum haberent brachiale lorum, sed respicientes. Alii ad uinolentiam referunt, ut milichis certabant. Sunt autem µίλιχαι paulo ante notaui. Meminit et Taurophagi tenuissima ex crudo coria, inuicem innexa, Bacchi Hesychius, et Suidas: sed et taurus implicitaque, ut in Arcadicis docet Pausanias. membrum uirile significat. unde Lastaurus Sane Varro acratophoron uinum in primo de dictus, qui mentulatior est, ut in Hercule Re rustica uocat: Ea, inquit, minus sumptuosa docui. uinea, quae sine iugo ministrat ἀκρατοφόρον Hebona, Bacchum significantes, Neapolitani οἶνον, id est uinum purum. in Campania, ut Macrobius scribit, Μιτρηφόρος, Mitrephorus, hoc est mitratus celebrabant. Legimus et in elogiis antiquitatum Dionysius uocatus est, ea ratione, ut putatur, ueterem Epigraphen huic deo ab Iunio Aquila quod si quando ex nimio potu ipsius bibentis positam, quae talis est: caput agitaretur, uel (ut fit) nutaret, mitra caput ΗΒΩΝΙ ΕΠΙΦΑΝΕΣΤΑΤΩ ΘΕΩ ligabatur. ex qua [p.392] re, ut putat Diodorus, ΙΟΥΝΙΟΣ ΑΚΥΛΑΣ ΝΕΩΤΕΡΟΣ fuit uocatus Μιτρηφόρος. Repetit idem et ΣΤΡΑΤΕΥΣΑΜΕΝΟΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΥΣΑΣ Eusebius in secundo Praeparationis ∆ΗΜΑΡΧΗΣΑΣ. euangelicae. Orpheus in hymnis, Νυκτέλι, Hoc est, Heboni illustrissimo deo Iunius Εὐβουλεῦ, Μιτρηφόρε, Θυρσοτίνακτα. Hinc Aquila iunior, miles, procurator, tribunus. apparet, et Thyrsianacta Bacchum etiam Pontanus Iouianus libro primo suae Vraniae, appellatum, hoc est, qui thyrso regnet. certe haec cecinit, de Neapoli agens: Biformis, hoc est ∆ίµορφος, uocitatus est Haec annis florentem, oculisque crine Dionysius, ut docet Diodorus, quoniam duo decentem Dionysii fuerunt. prior barba promissa fuit, qui Hebonem uenerata, suos ritus, patriumque antiquo more barbam nutriuit: posterior alter Instituit morem, et sacris iam rite peractis, speciosus iuuenis, et delicatus. quidam Vrbs Hebona salutat, agrique Hebona duplicem illi formam tributam uolunt, frequentant, quoniam uinum et hilares homines reddat, et iracundos. hinc illum in hymno ∆ίµορφον Eubulus etiam Dionysius dictus. Εὐβουλῆα nomine salutat Orpheus: alio loco ∆ιφυῆ Orpheus uocauit, quem Macrobius est Λυσεῖον ῎Ιακχον nuncupat, hoc est, duplicis interpretatus, boni consilii deum praestitem. naturae Lysium Iacchum, in hymno uidelicet Idem Orpheus in hymno ad Proserpinam, ad Μίσην ∆ιόνυσον. Μῆτερ ᾽Εριβρεµέτου Πολυµόρφου ᾽Αιθιοπαῖδα Dionysium uocauit Anacreon Εὐβουλῆος, Mater intonantis multiformis poeta, ut notat Hesychius. alii uinum Eubuli, id est Bacchi. quo eodem tamen interpretantur, sed utrumque a colore nigro et nomine et Plutonem uocatum, iam igne, alii Dianam etiam hoc nomine uocant, ostendimus. Sed et idem Orpheus in hymno Aethiopiam. ad Dionysium, Εὔβουλον inuocat. Polites, et Axites, Dionysii cognomina scribit Calydonius Dionysius cognominatus, cuius in Arcadicis Pausanias. Heraeus enim Lycaonis simulachrum post Calydonis direptionem filius, urbem de suo nomine Heraensem in delatum Patras fuisse fertur. huius dei Coresus Arcadia condidit, ad Alphei fluminis dexteram sacerdos, antequam Calydon euerteretur, ripam, ubi duo fuere Dionysii templa, alterius Callirhoes uirginis amore captus, cum eam Polites nominati, alterius Axites. nullo pacto flectere posset, deum precatus est, Phleona etiam Dionysium appellatum ut sibi adesset. Sacerdoti deus annuit, et uidemus, παρὰ τὸ φλύειν, τὸ πολυκαρπεῖν: Calydoniis furorem immisit: quibus seu φλεύειν, ut etiam Aelianus scribit, hoc est consulentibus Dodonaeum oraculum, a multo ferendo fructu. est enim Dionysius responsum dedit, Coresum debere Callirrhoen fructuum deus: quin et ab uua et uindemiis Dionysio immolare, aut offerentem se aliam appellatus est Protryges, Staphilites, et pro ea: nulla uero se offerente, Calirrhoen ad Omphacites: aliisque ab iis rebus, nominibus. aram statuerunt. Tunc Coresus se pro ea Sed et Coren, id est Proserpinam uel Cererem, interfecit. paulo post, et illa sibi manus matrem uidelicet Liberi, Phlaean uocabant consciuit, ut longo sermonis ductu Pausanias Lacones. scribit Clemens, Iouem in serpentem prodit. Adeo pro Anterotis numine poenas conuersum Pherepattae, hoc est Proserpinae uindex Nemesis reposcit. uim intulisse, et inde natum Dionysium, qua Εὔιον Bacchi cognomen. Orpheus in hymno de re etiam in mysticis Sabasiorum serpens ad Dionysum cum suffimento styracis, Εὔιον praeferebatur, in orbem complicatus. Et ἁγνὸν, et in Lysio Lenaeo hymno, Εὔιε Βάκχε, perinde poetae serpentem tauri parentem et Euripides in Bacchis, Euion Baccheua dixit. dixere, symbolice hoc ipsum significantes. Persius, Phlyus Dionysius appellatus fuit, ut in primo Euion ingeminat, reparabilis assonat Echo. Apollonii Rhodii interpretes notant, ἀπὸ τοῦ quo loco Probus, seu Cornutus grammaticus: φλύειν τὸν οἶνον, ὅ ἐστι εὐθήνειν, hoc est, Euius, inquit, Liber pater dictus est, eo quod in quod uinum laetum faciat. Quamuis sint qui ab bello giganteo cum non apparuisset, eum pater Araethyraea Peloponnesi ciuitate, posita in credidit discerptum a gigantibus: et dixit, heu, montibus Sicyoniis, quae mox Phlyusa a quae uox gementis est: deinde adiecit ὑιὸν, id Phlyunte dicta est, Dionysii et Chthenophyles est filius. Acron tamen in Horatium ait, filio appellatum uelint. Pausanias a Phliante Bacchum mutatum in leonem, gigantem deriuari existimauit, id quod etiam testatur interfecisse, et tunc Iouem, o bone fili dixisse, Stephanus. Lacedaemonii Phliasium mensem id est εὒ ὑιὲ. hinc et Euhyias baccha ab eum numerant, in quo fructus uigent. Sed de Horatio III. Carmine. E somnis stupet Phliasiis in Corinthiacis Pausanias longe plura. Euhyias. sane Euhyion, uel Euhyius, impropria Rectus, id est ῎Ορθος, Dionysius cultus est diphtongus, quae syllabam producit: Athenis. Amphyction enim Atheniensium rex, breuiter tamen effertur. Horatius, ut scribit Philochorus, omnium primus a Monet Sithoniis non leuis Euhyius. Dionysio edoctus, merum diluit: quo factum Idem, est, ut homines prius mero incurui, mox recti Dissipat Euhyius curas edaces. facti sunt. quare factum est, ut in Horarum Statius libro I. aede recto, id est ὄρθῳ, Dionysio ara Et tunc forte dies noto signata tonantis, erigeretur. Quin et Pausanias in Boeoticis, Fulmine praerepti cum te tener Euhyie Scyllam, ait, simulachrum Dionysii recti, partus Myronis opus, consecrasse. [p.393] Transmisere patri. Vtitur Lucretius et Columella. Sunt tamen ῾´Ιππαν κικλίκω Βάκχου τροφὸν, Εὐάδα qui Εὔχιον libentius legant, et ab εὐχὴ κούρην. deriuant. Phurnutus certe manuscriptus, dum Hippam uocat Hesychius Iunonem. uetus Dionysii nomina recenset, cum de Alysio et certe Orphei codex Hiptam, non Hippam Lyaeo prius dixisset, Βρόµιος δὲ, καὶ Βάκχος, habet. καὶ ῎Ιακχος, και Εὔιος, καὶ βαβακτὴς, καὶ Bassareus, Dionysius cognominatus est. ᾽Ιοβάκχος καλεῖται, ubi Babactes et Iobacchus Orpheus in hymno Βάσσαρον uocat. Ita enim etiam uocatur: quae uerba uolui recensere, ne ad illum, hymnum exorditur, codex impressus graecus, et qui eum ᾽Ελθὲ µάκαρ ∆ιόνυσσε Πυρίσπορε, interpretati sunt, te fallant, ubi Bromium ταυροµέτωπος Βάσσαρε. Id est, tantum referunt, satis confuse et incondite, et Huc foelix Dionysse ueni, sate fulminis igne, nullo pene sensu. Sed in hoc auctore Bassare tauri formis. huiusmodi errata pene infinita, si cum antiquis Horatius, conferas, inuenies. Non ego te candide Bassareu Inuitum Euan etiam pro Baccho accipitur apud quatiam. Ouidium in quarto, illo uersu, quo loco Acron et Porphyrion consentiunt, Nycteliusque, Eleleusque parens, et Iacchus, quod Bassaris sit uestis genus. hoc amplius et Euan. Statius in Syluis, addit Acron, usque ad pedes demissa. dicta a Bassaridum rotator Euan. Bassara loco Lydiae, ubi fit. unde et Bacchae Idem Thebaidos V., Bassarides dictae. Cornutus quoque Et a summis auditus montibus Euan, [p.394] grammaticus in eo Persii uersu, quod nomen factum a uoce bacchantium, Bassaris et lyncen Maenas flexura corymbis: unde etiam Bacchae ipsae Euantes dictae. Bassarides, inquit, omnes Bacchae dictae Vergilius: sunt: sed et ipse Liber pater Bassareus, ut Illa chorum simulans, euantes orgia circum Horatius, Non ego te candide Bassareu Ducebat Phrygias. Inuitum quatiam. Quibusdam uidetur a genere quo loco Seruius, Euantes, inquit, uestis, qua Liber pater utitur, demissa ad talos, bacchantes, a Libero, qui Euan dicitur. quam Thraces bassaram uocant. Quidam a Propertius, uulpibus, quarum pellibus Bacchae Egit ut euantes dux Ariadna choros. succingebantur, ut et lyncum pantherarumque Silius in primo: pellibus. Vulpes inde Thraces, bassares dicunt. Non ille euantis Massyllae palluit iras. Sane Pollux et Hesychius bassaram uestem Sed hoc loco non reticuerim, quod a uiro esse affirmant. Phurnutus tamen ἀπὸ τοῦ cum sanctissimo, tum doctissimo, Epiphanio βάζειν, id est a dicendo, uel clamando deriuat, scribitur libro contra haereses tertio, in sacris et simplici f scribit. Fuit et Masaris Bacchi Dionysii, qui serpentibus coronati clamantes nomen, ut infra dicam. [p.395] ac euantes Vae uae, illam adhuc Euam a Narthecophorus Dionysius a ferula dictus, serpente deceptam inuocantes: Aut, inquit, per quae νάρθεξ graece dicitur, et illi attribuitur, et aspiratam uocem ex Hebraeorum lingua, eum sectantibus, ut Sileni sunt, Bacchae, serpentem ad suum errorem acclamantes. Eua Satyri, alii. Vtitur Orpheus in hymnis hoc enim absque afflatu, Hebraeis mulierem Dionysii epitheto. Sane quoniam ad fulciendos significat: cum aspiratione uero, serpentem. et sustinendos uacillantes gressus ferula idonea haec quidem ille, quae in derisum potius afferri est, ideo Baccho Silenoque ac caeteris puto a uiro sancto, quam consentanea Graecis. attribuitur, utpote uino titubantibus. hinc et Sane Priscianus Euan Euantis declinat: cum et illud apud Platonem in Phoedone, εἰσὶ γὰρ δή alii Euan indeclinabilem uelint esse uocem φασιν οἱ περὶ τὰς τελετὰς, ναρθηκοφόροι bacchantium. Hesychius tamen ait, Euan πολλοὶ, Βάκχοι δέγε παῦροι, hoc est: Sunt hederam ab Indis appellari, alibi uero Euas enim, quod aiunt qui de religionibus tractant, Dionysium uocari prodidit. hinc Orpheus, ut narthecophori, id est feruligeri multi, pauci puto, uocauit in hymno ad Hippam Bacchi uero Bacchi. quod miror in sua prouerbia non nutricem Εὐάδα, quasi dicat Dionysiacam: transtulisse Erasmum, cum tamen Inuoco nutricem Bacchi Hippan, Euada elegantissime de iis dicatur, quae admodum nympham, rara sunt inter multos: ut si unum Homerum nescio quam recte uerti: graece sic, dicas, inter poetas pene innumerabiles. Porro ναρθηκοφόρον Bacchum Eusebius in secundo ἐλελεῦ aduerbium hortantis esse, quo Praeparationis euangelicae ideo uocatum his procedentes ad orgia celebranda, et ad uerbis ait: Ferulam Baccho in manu tradunt, conserendam pugnam uterentur. Sane Ouidii quia cum non permixtum aqua uinum uersum quidam ita legunt, Nyctelius, Liberque homines biberent, et in furorem uerterentur, parens, etc. quod parum placet. alii Eleus alter alterum baculis ferirent, indeque plerique legunt, et a misericordia, id est ἐλέου uel ἴλεον morerentur, pro lignis his baculis, ferulis uti deriuare contendunt. nam ab Eleleo et persuasit: et ex eo nomen factum uidetur. De Eleleides denominatae apud Ouidium bacchae, ferulis etiam Phurnutus, et quare, nonnulla his et Eleides. similia protulit. Ignigena Bacchus etiam ab Ouidio Bromius Bacchus cognominatus est, et hoc cognominatus, secundum fabulam quidem a Orpheus usus est in hymnis. Diodorus Siculus fulminata Semele: aliqui a uini natura ignea, a sonitu tonitrus ac fulminis in ortu Bacchi unde et a Graecis Πυριγενὴς uocatus. Strabo uocatum significat. βρόµεω quippe resono, et libro tertiodecimo, loca commemorat in Lydia, βρόµος sonitus, et ignis crepitus. Meminit et seu Mysia, exusta, quae tamen optima uina Teleclides apud Hesychium. Eusebius, proferant. Idem et tradi ait apud Catinam: Bromium ait uocatum ἀπὸ τοῦ βρόµον, id est unde (inquit) perurbane atque eleganter ignis sonitu: qui cum abortu ederetur, insonuit. Bacchum ignigenam dicunt. Pyrigenes Bacchus Magis mirum illud est, quod Proclus, aliique in in Semele, effingitur elegantissime a Hesiodi commentariis de Re rustica scribunt, Philostrato in Imaginibus. Πυρισπόρος etiam ubi de Lenaeone mense agitur. Βροῦµος, ut Bacchus nec semel ab Orpheo in hymnis tradunt, Dionysius est: unde brumalia, quae cognominatus est, hoc est, igne satus. celebritas fuit, quae in bruma, atque adeo Zagreus, Ζαγρεὺς Dionysius cognominatus, mense Lenaeone agebatur, quae tum in nostro is qui ex Proserpina natus est, qui et aliter decembre, tum ianuario peragebatur: qua de re Iacchus uocabatur, ut graeci in Pindarum in nostro de annis mensibus, etc. Sedenim et commentatores exponunt: qui quoniam in Dianam Βροµίαν Orpheus in hymnis nominat. mysteriis cum Cerere et Proserpina colebatur, de Bromio et Phurnutus, qui a uoce ideo πάρεδρος, id est assessor Cereris a calcantium uinum in torculari, cum aliis Pindaro dicitur in hymno Isthmio ad deducit nominibus. Strepsiadem Thebanum. quod cum parum Aegobolus, Αἰγόβολος Dionysius, apud latinus enarrator, immo Germanus, Potniam colebatur, de cuius rei nomine animaduertisset in suis scholiis, hoc conticuit. historia haec prodita est. Cum ibi Dionysia Sed Zagrei Dionysii praeter Pindaricos celebrarent, ita in contumelias acti sunt, et expositores et Plutarchus meminit, in eo qui furorem, ob ebrietatem, ut Bacchi sacerdotem περὶ τοῦ εῖ τοῦ ἐν ∆ελφοῖς, hoc est, de εῖ quod interemerint: quare dei ira graui pestilentia erat in Delphis. nam cum non solum quae in affecti sunt. Ciues hac de re Apollinem Delphis sacra essent Apollinis, sed et occulto consuluere: a quo responsum acceperunt, ut quodam sermone significari ait, ∆ιόνυσον δὲ deo formosissimum puerum immolarent. quod καὶ Ζαγρέα, ακὶ Νυκτέλιον, καὶ ᾽Ισοδαίτην cum Potnienses per multos annos fecissent, αὐτὸν ὀνοµάζουσι. Hesychius quoque: capram demum a deo edocti pro puero Zagreus, inquit, Dionysius. uidetur uero supposuerunt. unde deo cognomen, a capra Iupiter mixtus fuisse Proserpinae, ex quo uidelicet supposita, factum uidetur. Cthonius, id est terrestris Dionysius: quod Eleleus apud Ouidium Bacchi nomen idem manifestius etiam Suidas. existimatur, cum canit in IIII. Isodaetes Bacchus dictus est, ut ex modo Metamorphoseon [p.396] allegato Plutarchi loco colligimus. Hesychius Nycteliusque, Eleleusque parens, et Iacchus, tamen, Isodaeten ait ab aliquibus Plutonem et Euan. dici, ab aliis Plutonis filium. Isodaetae et Sed ἐλελεῦ aduerbium est, et exclamatio Hyperides meminit, in ea quam de Phryne bellica, ut notat Hesychius: uel ut alii putant, oratione composuit: quo in loco Valerius quaedam ante paeana exclamatio, hoc est ut Arpocration interpretatur, hospitalem graece dicitur, προαναφώνησις παιανισµοῦ. quempiam genium, quo popularia festa Vsus est Aeschylus in Prometheo in uinculis. muliebria, et non satis modesta peragantur. De Etiam in miseratione putat Ouidii interpres Isodaete et in Daemonibus agemus. Iyngies, ᾽Ιυγγιὴς Dionysius cognominatus, ut colebatur uero ea parte, qua Hederaceus, id est Hesychius notat. Hinc ego putarim Pindarum Cisseus Dionysius etiam, et Apollo Agyieus. quodam hymno Pythio ad Arcesilaum Colonatas Dionysius, nuncupatus a loco Cyrenaeum iynga auem ideo Bacchi Spartanae regionis, teste Pausanias in nuncupasse, quo loco de aue multa graecus Laconicis. Hyalicus Dionysius, uocatus deus interpres, sed de Baccho nihil. De hac uero Comus, id est comessationum, ut notat aue et Theocritus [p.397] in Pharmaceutria, et Hesychius. eius item interpretes, Suidas et Hesychius, Nyctelius Bacchus, meminit Plutarchus in eo aliique. aiunt autem, Iynga filiam fuisse Echus, qui inscribitur de εῖ quod erat in Delphis. Et alii Pithus, quae suis carminibus Iouem in Ius Ouidius quarto Metamorphoseon. item in amorem pellexerit: quare a Iunone in hanc Attica Pausanias. Nyctelius uero dictus a uerbo auem conuersa fuit, quae Sisopygis etiam, a νυκτελέω, quod significat in nocte perficio: nostris autem Motacilla nuncupatur. Addit quoniam Bacchi sacra nocte agebantur, de Hesychius, Cinaedion etiam appellatam. quibus Vergilius: Limnaeus Bacchus cognominatus a Limnis Vbi audito stimulant Trieterica Baccho Atticae uico, ut commentator Aristophanis Orgia, nocturnusque uocat clamore testatur in Ranis, et Phauorinus. Callimachus, Cithaeron. Λιµναίῳ δὲ χοροστάδας ἦγον ἑορτὰς, hoc est, Psila Dionysius, sic uocatus, ait Pausanias Limnaeo peragebant solennia sacra. quod Dores Psila pennas nuncupant: siquidem Arpocration: Limnae, inquit, locus est Athenis, uinum non minus homines effert, ac tollere in quo Dionysius colitur. Meminit et Isaeus uidetur, quam penna aues. Anthias, ῎Ανθιος, id orator, et Hesychius. est floridus Bacchus Athenis [p.398] cultus Edonius Bacchus ab Ouidio nuncupatus, a fuit. Patrenses quoque Anthei Dionysii populis Thraciae Edonis, qui ab Edono fratre simulachrum habuere: ut Pausanias docet. Mygdonis dicti sunt, teste Stephano. Vnde et Catullus: Edonides, et Edonae, bacchae. Horatius At pater et alia florens uolitabat Iacchus. secundo Carminum, Non ego sanius unde et illi anthinae uestes, ut Phurnutus et bacchabor Edonis. Laphystius Bacchus, a Diodorus notant, ascribuntur. Sedenim monte Boeotiae, unde et bacchae Laphystiae. quidam anthinas uestes uarie interpretantur. Sed de Ioue Laphystio, suo loco egimus. quidam mulieres: unde et Herculem aliquando Coelius Rhodiginus libro XXVII. Euergetes, anthina ueste indutum, ex Plutarcho Εὐεργέτης etiam Bacchi cognomen, a scripsimus. quidam purpureas, a colore benefaciendo: ut etiam Eleutherus, ut notat florum: unde et Ianthinae, et hyacinthinae Hesychius. appellantur. alii barbaricas, et Damascenas, Gorgyieus, hoc est Γοργυιεὺς Dionysius, quae nunc uocantur, quod floribus herbarum cultus et appellatus est a Gorgyia loco in impictae intextaeque sint. Samo, ut ex Duride Stephanus obseruat. In Oreos, Liber pater, ait Festus, et Oreades eadem Samo et Elygeus Dionysius cultus, ut nymphae appellantur, quod in montibus Hesychius scribit. frequenter apparerent. a monte uero nomen Masares a Caribus uocatus fuit Dionysius, utrunque deducitur. hinc Phurnutus ait, nescio an a Ma quapiam, quae Rheam quosdam dicere, in monte Nysio Iouem sectabatur, cui Iupiter Dionysum, ut scribit primum uitem produxisse, unde nomen Stephanus nutriendum dederit. Sed cum a Dionysius. Caue ne te impressi codices hoc Iunone interrogata esset, cuius infans ille loco fallant, ut alioqui alios nonnullos. esset? illa, ῎Αρεος, id est Martis respondit. Consitor uuae etiam ab Ouidio in quarto quin et Rhea ipsa Μά nuncupata est. unde ego Metamorphoseon. Genialis Consitor uuae. coniector, Μάσαρις Baccho nomen fuisse, Vitisator Bacchus, qui uitem seuerit. Actius, quasi Μάς καὶ ῎Αρεος. Scribit quoque O Dionyse pater optime uitisator Semele Pausanias in Achaicis, Dionysii simulachra genitus Euchia. hac uoce Vergilius pro deo fuisse apud Patrenses, quorum fuere Saturno utitur in VII. Aeneidos, ut nonnulli cognomina haec: Antheus, id est floridus: et putant. Areus, id est Martius, et Mesadeus. Περικιόνιος ∆ιόνυσος, Pericionius Bacchus Melpomenos Dionysius, Pausanias in Attica. cognominatus, cuius cum alii meminere, tum Domitius uertit latine, Bacchus canens. ei in primis Orpheus hymnum concinuit, adolens aromata. Pericionii Bacchi et in nostris Est nunc Brisaei quem uenosus liber Acti. Musis ex Platonicorum sententia meminimus. Brisaeus ideo, quia barbatus colitur Liber Pericionii uero nomen deductum est a περὶ καὶ pater, eo cognomine. meminit et Macrobius. κιονίδα, id est σταφηλὴν, hoc est ab uua. Hedereus, hoc est Κισσὸς ∆ιόνυσος, teste in ᾽Αµφιετὴς ∆ιόνυσος, et huic hymnus ab Attica Pausania cognominatus, quod in ea Orpheo concinitur, praeter thus, caeteris Atticae regionis parte, Acharnis uidelicet, adhibitis suffimentis, et in altero eius etiam est primum hederam uisam tradunt. unde ab facta mentio. Existimauerim uero ipse, anni Antipatro poeta ἀχαρνίτης hedera tempora significare, quae circum annum cognominatur. Inibique Μελποµένου, id est euolantur, ab ἀµφὶ et ἔτος. Nam ut etiam canentis et hederei erant simulachra. Macrobius scribit, Liberi patris simulachra Κισσόβρυος ab Orpheo Dionysius partim puerili aetate, partim iuuenili cognominatus, et Κισσιεὺς dicitur Apollo, qui fingebantur. praeterea et barbata specie, et et Bacchus ab Aeschylo apud Macrobium. senili quoque, quae aetatum diuersitates anno Homerus in altero ad Dionysium hymno, et soli conueniunt, ita ut paruulus uideatur ipsum Κισσοκόµην ∆ιόνυσον ᾽Ερίβροµον hyemali brumalique solstitio, qualem Aegyptii uocat, id est hedericomam. Πατρῶος, id est proferebant ex adyto die certa, quod tunc Patrius Dionysius cultus, cuius templum breuissimo die ueluti paruus et infans Polyidus Coerani filius construxit in Attica, in uideretur. Exinde autem procedentibus quo simulachrum Patrii Bacchi positum fuit, augmentis aequinoctio uernali, simulatque cui Satyrus assistebat, opus Praxitelis e Pario adipiscitur uires, figura iuuenis ornabatur. marmore: altera statua Dasyllii Bacchi, quam postea eius aetatis statuebatur plenissima ferunt positam fuisse ab Euchenore filio effigie barbae. solstitio aestiuo, quo tempore Polyidi Coerani. annus et sol summum sui consequitur Omadius, ᾽Ωµάδιος Dionysius, cuius nec augmentum: tum demum per diminutiones, semel mentio est apud Orpheum. Eusebius ueluti senescenti quarta forma deo figurabatur. uero Pamphili libro Praeparationis euangelicae Idem sane Orpheus ᾽Αµφιετῆρον etiam quarto: Dionysio, inquit, Omadio apud Chios nuncupauit, in Trieterico Baccho. appellato, homo crudeliter discerptus Brisaeus Dionysius dictus, ut Stephanus sacrificabatur. Bactes Bacchi nomen, ἀπὸ τοῦ scribit, a Brisa promontorio Lesbi, ubi βάζω, hoc est clamo et uociferor. quidam et colebatur. Sunt qui Βρισέα, scribant, παρὰ τὸ Bruntinum etiam appellant, forte a tonitru, id βρίθω, τὸ βαρῶ, id est grauo. Βρισεὺς a est a βρόντης. Μίσης Dionysius. Orpheus in βρίσω, futuro uidelicet eius uerbi, quod uini hymno ad ipsum cum thymiamate styracis, potus aggrauet caput. nonnulli παρὰ τὸ βρίζω, Inuoco legiferum Narthecophorum quod prae potu et cibo dormio significat. Alii Dionysum, ἀπὸ τοῦ βρύειν, id est a madefaciendo et Laudatum Eubuli semen, cui nomina multa. irrigando. Alii ab urbe Laconiae Bryseum Sacratum castumque Misen, dominique [p.399] deduci existimant. alii etiam a byrsa, id uerendum. est corio uel pelle, Byrseum. Sed praestat Qui mas et mulier, duplex Lysaeus, Iacchus, audire quae Cornutus in Persium: Est, inquit, Seu te sacratae templum delectet Eleusis, Briseus Liber pater cognominatus, siue (ut Seu Phrygia cum matre deum mysteria quibusdam uidetur) a mellis uso, eo quod ipse tractas, inuenisse dicitur mel, et ex fauis exprimere. Seu Cypri Cytherea tenet te compta capillos, Bris enim iucundum dicimus: unde etiam Seu de frugiferis campis laetaris honeste, quidam Briseida existimant dictam, quod Matre dea tecum nigrifera Iside casta, Achilli iucunda fuerit. uel certe, ut aliis uidetur, Aegypti prope flumen. ab uua, quod uuam inuenerit, et expresserit Asalaminius Bacchus cognominatus est ab pedibus. brisare enim dicimus exprimere. uel Aristophane, quasi dicas imbellem, a naue illa certe Briseum dictum ex nomine nymphae, Atheniensium Salaminia, qua in difficillibus quae eum nutrisse dicitur. Idem paulo post: In rebus utebantur, de qua in nostro de re Graecia, inquit, duae fuerunt Liberi patris Nautica pluribus egimus. Licnites, Λικνίτης statuae: una hirsuta, quae dicebatur Brisei: Dionysii est epitheton, ductum ἀπὸ τῶν altera laeuis, id est sine pilis, quae dicebatur λίκνων, id est a cunis, in quibus [p.400] Lenaei, hactenus ille. Persius, infantes recubant, ut ait Hesychius. Licet Licniten quidam cistam interpretentur apud Ogygia me Bacchum ouocat, Osirin Plutarchum in Iside et Osiride. In Licnitem est Aegyptus putat, hymnus apud Orpheum, cum suffimento Mysi Phanacen nominant, Dionyson Indi mannae thuris, cuius hoc initium, existimant. Licniten Dionyssum nunc in uota uocamus: Romana sacra Liberum, Arabica gens Λικνίτην ∆ιόνυσσον ἐπ´ εὐχαῖς ταῖσδε Adoneum, κικλῆσκω. Lucaniacus sed Pantheum. Λειβῆνος, Lebenus quoque dictus est In quo Mixobarbaro illud mihi indulsi Dionysius, ut notat Hesychius: nec de hoc propter hos tres eiusdem poetae uersus, qui sic amplius comperi. Οὐροτάλτ, Vrotalt leguntur alibi: Dionysius ab Arabibus nuncupatus, ut scribit Αἰγύπτου µὲν ῎Οσιρις ἐγω, Μυσῶν δὲ Herodotus in tertio. Valla Oratal transtulit: Φανάκης, Quod foedus, inquit, et ipsi qui amicitiam Βάκχος ἐνὶ ζώοισιν, ἐνὶ φθιµένοις contraxerunt, seruare iustum censent ᾽Αιδωνεὺς, Dionysum, quem Oratal, et Vraniam, quam Πυρογενὴς, ∆ικέρως, Τιτανολύτης Alilat appellant, solos deorum esse arbitrantur, ∆ιόνυσος. etc. quibus ex Herodoti uerbis uidemus male Aegypti quidem Osiris ego, Mysonque expositum Arrianum in septimo de gestis Phanaces: Alexandri: Acceperat, inquit, Arabas duos Inter uiuentes, mortales, Bacchus, Adoneus, tantum deos colere, Coelum scilicet ac [p.401] Dionysium. non Coelum uidetur legendum, Igne satus, Diceros, Titanolytes, Dionyssus. sed Οὐρανίαν. nam Venus eo nomine dicta, ut Sane Adoneus sic scribi uidetur ab Origine docui. Sunt etiam apud Hesychium haec libro quarto aduersus Celsum, sed cum Ioue Dionysii nomina, ῾Ηρµέπανος, Αὐαλὸς, nominatur, nec quidem semel. quin et ab Θεοδήσιος, et ᾽Ιωβάκχον: apud Orpheum Adonai alicubi idem deflectere uideri potest, uero Τρίγονος, ᾽Εναστὴρ, et alia pleraque. cum alias ego ab Adoni deduci dixerim. Legitur epigramma iambico dimetro constans, Extat item in Graecorum epigrammatum quod Ausonii Galli poetae est, quod ita uolumine heroicum poema, quinque et uiginti inscribitur uulgo, Miohobarbum Liberi, patris uersuum, cuius (primo duntaxat excepto) signo marmoreo in uilla nostra omnium Acrostichis, id est primorum uersuum apex, decorum argumenta habenti. Sed cum omne graecum conficit Alphabetum, hoc est Miohobarbum uox sit parum nota, et quid ipsas graecorum quatuor et uiginti literas, significet nullus explicet, et (ut audiui) uetustus singulorumque uersuum uerba ab eiusdem admodum codex Mixobarbum retineat, uersus primo incipiunt elemento: qua ex re uideamque id etiam ita a uiro docto et aeque factum est, ut e graeco latine commode uerti eleganti citari Mixobarbarum: nec minus ipse ne possit. Atque ideo ita graece ut legitur, hic quoque, antiqua dum euoluerem Graeciae tibi ascribendum duxi. Primum igitur hoc est, elogia, a Cyriaco Anconitano collecta, Canemus regem, Philenton, Eraphioten: hoc epigraphen reperi in Isthmo Corinthiaco est, positam, in qua inter caetera haec uerba Μέλπωµεν Βασιλῆα, Φιλένιον, Εἰραφιώτην, leguntur, µιξοβαρβάρων θ` ἑώων τ´ ἐθνῶν ᾽Αβροκόµην, ᾽Αγροῖκον, ᾽Αοίδιµον, ἀρχηγὸς, hoc est, Mixobarbarorumque ᾽Αγλαόµορφον, orientaliumque gentium ductor: inde facile Βοιωτὸν, Βρόµιον, Βακχεύτορα, colligere possumus µιξοβάρβαρον significare, Βοτριοχαίτην, quod ex barbaris et non barbaris mixtum est: Γητόσυνον, Γονόεντα, Γιγαντολέτην, sicut et hoc Ausonii epigramma, in quo et Γελόωντα, graeca et latina, ac etiam barbara sunt ipsius ∆ιογενῆ, ∆ίγονον, ∆ιθυραµβογενῆ, dei nomina. Sunt praeterea qui mixobarbaros ∆ιόνυσον, statuas dicant fuisse. citant Pausaniam in Εὔιον, Εὐχαίτην, Εὐάµπελον, Boeoticis. Caelius Rhodiginus existimat ᾽Εγρεσίκωµον, Medeae filios Mixobarbaros appellatos. Haec Ζηλαῖον, Ζάχολον, Ζηλήµονα, uero tibi omnia confuse retuli. nam omnino Ζηλοδοτῆρα, mihi hac in re non satis placeo. Epigramma ῾´Ηπιον, ῾Ηδυπότην, ῾Ηδύθροον, igitur Ausonii Dimetrum iambicum tale est: ῾Ηπεροπῆα, Θυρσοφόρον, Θρήικα, Θιασώτην, Dionysius rediit, coronam sibi faciens, ei Θυµολέοντα, obuiam processit: et coronatam illi ministrare ᾽Ινδολέτην, ῾Ιµερτὸν, ᾽Ιοπλόκον, suaue erat, propterea quod iam illi nupta Εἰραφιώτην, fuerat. Verum ad Lampsacum secedens, eum Κωµαστὴν, Κεραὸν, Κισσοσταέφανον, quae utero gerebat edere infantem uolebat. Κελαδεινὸν, Iuno uero zelotypia acta, maleficiis usa, eius Λυδὸν, Ληναῖον, Λαθικηδέα, Λυσιµερίµνον, uentrem manu attigit, effecitque ut puerum Μύστην, Μαινόλιον, Μεθυδώτην, pareret cum caetera informem, tum maxime Μυριόµορφον, ob uirilis membri immanitatem, quae Priapum Νυκτέλιον, Νόµιον, Νεβρώδεα, appellauit: quem uidens Venus, indignum rata Νεβριδόπεπλον, est ut tolleret, cum propter alia inuisum illum Ξυστοβόλον, Ξυνὸν, Ξενοδώτην, habens, tum maxime propter membri supra Ξανθοκάρηνον, quam par erat, indecentiam. quapropter Venus ᾽Οργίλον, ᾽Οβριµόθυµον, ᾽Ορέσκιον, ipsum suum esse abnegauit. atque hoc est Οὐρεσιφοίτην, ἀπαρνηθῆναι, et inde Aparnis urbs uocata, Πουλυπότην, Πλαγκτῆρα, Πολυστέφανον, quae postea literae immutatione dicta est Πολύκωµον, Abarnis. haec illi. eadem et Stephanus, sed ῾Ρηξίνοον, ῾Ραδινὸν, ῾Ρικνώδεα, paucioribus explicat. Hanc etiam ferme ῾Ρηνοχορῆα, fabulam Suidas recitat: illudque amplius Σκιρτητὴν, Σάτυρον, Σεµεληγενέτην, adiungit, quod puerum informem exposuerit Σεµελῆα, Venus, atque abiecerit in montem, in quo a Τερπνὸν, Ταυρωγὸν, Τυῤῥηνολέτην, pastore nutritus sit. et cum membrum haberet Ταχύµηνιν, ad nates erectum, uocatus sit Italorum lingua ῾Υπνοφόβην, ῾Υγρὸν, ῾Υµενήιον, ῾Υλήεντα, Priapus, atque a pastoribus cultus. cuius imago Φηροµανῆ, Φρικτὸν, Φιλοµειδέα, pueruli fuit, qui arrectam mentulam teneret. Φοιταλιώτην, haec Suidas. At uero Seruius: Priapus, inquit, Χρυσόκερων, Χαρίεντα, Χαλίφρονα, fuit de Lampsaco ciuitate Hellesponti, de qua Χρυσεοµίτρην, pulsus propter uirilis membri magnitudinem, Ψυχοπλανῆ, Ψεύστην, Ψοφοµηδέα, post in numerum deorum receptus, meruit Ψυχοδαίκτην, numen esse hortorum. Hinc Vergilius in IIII. ῎Ωριον, ᾽Ωµηστὴν, ᾽Ωρεσίτροφον, Georgicon, ᾽Ωρεσίλοιγον. Et custos furum atque auium, cum falce saligna, PRIAPVS. Hellespontiaci seruet tutela Priapi. Priapus deus naturalis membri, et sobolis ac De hoc etiam Horatius: prolis. scribit Diodorus Priapum graeci, Nam fures dextra coercet, Obscenoque hircum Aegyptii, propter eam corporis partem, ruber porrectus ab inguine palus. a qua sit omnium ortus, inter deos retulisse Sed de hac re plura in Ithyphallo et Phallo, traduntur. unde et Orpheus in hymno paulo mox agemus. nunc caetera de eius Protogoni, hoc est primigenii hymno, Priapi genere. Scribit Strabo: Priapus et portus et etiam nomine Protogonon ipsum inuocat. urbs in Hellesponto, condita uel a Milesiis, uel [p.402] Phurnutus Priapum deum describit, et a Cyzicenis, (uarie enim traditur) nomen quid membri pudendi magnitudo significet, et habuit a Priapo, qui apud eos colitur, siue ex cur sinum habeat omni genere fructuum Orneis, qui apud Corinthum fuere, unde refertum, cur horti et uineae custos, quid falx Orneates ipse deus, ut post dicemus, in dextera, quae omnia naturae totius nuncupatus. Priapus ergo, Liberi patris filius, conuenire ostendit: et alia addit de bono quia ea regio, et Lampsacus, uineis abundat. daemone, de quo alibi agendum erit. Fabulam hinc et Xerxes rex Themistocli in uinum Apollonii interpretes de Priapi natiuitate Lampsacum dedit. res nota ex Strabone, et recitant, in primo Argonauticon, quo loco de Stephano, qui etiam ait ex Demosthenis Abarni urbe Pariana poeta agit. Cum Dionysi, sententia, ob scilicet uini bonitatem, Priapi aiunt, amore Venus capta esset, illi est opus, seu possessionem eam urbem esse: qui commixta. eo uero in Indicam profecto Priapus Veneris et Dionysii filius existimatus expeditionem, cum Adonide mixta est. Sed ubi est. Pausanias idem ait. At Diodorus: Priapus, inquit, ut fabulant antiqui, Dionysii ac Veneris perdere ea possit. Lego apud uirum doctum, filius fuit, quod qui uino indulgeant, sint hunc deum cognominatum ideo Auistuporem. natura ad uenerem procliuiores. Addit et hoc ita enim libro VII. Architecturae scribit: Non quoque Pausanias. Priapus, [p.403] inquit, et enim statuas ponemus, quales in hortis alibi, et ubi sunt caprarum ouiumque pascua, ridiculas illius Auistuporis dei, etc. Nos uulgo apumque examina colitur. nostri etiam et Spantachium, quasi pauorem auium hortos et pomaria, ut ex Priapeis poematibus appellamus, ad earum scilicet terrorem. facile colligimus. Existimauit Strabo, uir Coronabatur uero Priapus ex iis quae hortensia doctissimus, a iunioribus deum habitum esse, essent. Lac et liba praeterea Priapo non a uetustioribus. nam Hesiodus, inquit, offerebantur. Scribit Seruius, cum Priapum non nouit: et Orthanem et Conisalo consideratione a Vergilio illud dictum esse, et Thyconi, et eiusmodi Atheniensium deis Sinum lactis, et haec tibi liba Priape persimilem fuisse prodidit. Atqui o Strabo, si quotannis Hesiodus Priapum non nouit, ut ais, at nouit Expectare sat est, custos es pauperis horti. Orpheus Hesiodo antiquior, qui in Supra inquit Dianae cum ueneratione Πρωτογόνου hymno cum myrrha, inter alia ita locutum esse, apud numen seuerum: contra cecinit, hic, inquit, quia loquitur numini quod [p.404] ἄφ´ οὗ σε Φάνητα κικλήσκω, ἠδὲ Πρίηπον iocis gaudere manifestum est, quia deus est, ἄνακτα, qui hortos tuetur. id est, Ex quo teque Phaneta uocabo, atque Bonus daemon, seu Genius, uocatur etiam Priapum regem. Eustathius Priapum ac Priapus, ut Phurnutus testatur, quod omnia Silenum Bacchi ideo comites esse scribit, quod omnibus distribuat ac diuidat: unde et ebrii ad salaces essent. Quod tamen ita ego Τεχνίτης, et Σωτὴρ domesticarum rerum intelligendum reor, non reipsa uino oppressos: appellatur. hinc etiam illi cornu copiae, id est nunc enim ebrii, ut saepe uidimus, non ueneri, Amaltheae attribuebant. qua de re plura idem sed somno rem sacram facere consueuere, Phurnutus. utpote parum sui compotes. Lucianus in eo Phallus Priapus uocatur, et ueretrum qui περὶ ὀρχήσεως inscribitur, Priapum unum significat. quare cum Herodotus ait, in sacris ex Titanibus, uel Idaeis dactylis scribit, quem Dionysii fuisse phallos, Priapos intelligimus: Iuno Marti dederit, puerum adhuc rudem, sed hoc est ueretra, quae e collo propendebant. multa praeditum uirilitate: eumque non prius a Diodorus in sacris Aegyptiacis pudendum Marte armorum disciplina peritum, quam Osiridis phallum uocauit, et in eius rei saltatorem bonum factum. unde et illi merces memoriam cubitales statuae factae eodem ab Iunone constituta fuit, ut ab eo decimam nomine dicebantur, quae praecinente tibia spoliorum partem in bello reciperet. Rem circumferebantur. Herodotus in II. huius sacri planius Lucianus prodit. Ab Aegyptiis Priapi ritum exponit: Melampumque ostendit graecis simulachrum, quem illi Horum et Typhonem id ex Aegypto monstrasse. Lucianus Phallos appellabant, humana effingebatur forma. pro foribus deae Syriae fuisse scribit, quos ait dextera manu sceptrum tenebat, quod ab ipso positos ab ipso Dionysio nouercae Iunoni. Alii terram et mare in lucem edita existimarent: phallos esse dicunt ligna longa, quae in summo Laeua suam ipsius mentulam arrectam, quod pudenda haberent. A phallo Περιφαλλία, semina humo tecta in apertum emittat. Pennae celebritas et pompa quae Dionysio agebatur ex autem, motus indicabant celeritatem: et disci, phallis, dicta est, teste Hesychio: quae et orbis circumferentiam significabant. eundem Φαλλαγωγία, ut Theodoretus et Phornutus enim esse, qui et Sol, opinabantur. Suidas aiunt, dicebatur, id est dies et feriae Priapo auctor. Nostri Priapum effingebant in dicatae. unde et Phallouitroboli nuncupati, ex agricolae arrecti speciem. Tibullus: Agricolam uitro Priapi, quamuis et ex alia materia fierent: ponimus ante deum. Idem: Libatum agricolam ex ebore, auro, et (si Dis placet) ex serico, et ponitur ante deum. Falx illi dabatur, Terreat ut panno lineo, quibus mulieres utebantur, et saeuas falce Priapus aues: uel ut Phurnutus forte nunc etiam utuntur, ad explendam scribit, quod ea ad putandas uites utamur: uel Veneris pruriginem. ab hoc Ithyphallus etiam quia custodientem fas est habere arma, quibus deus ipse Priapus uocatus, cui est carmen eas tueatur: uel quia qui inducit ac profert quae Phallicum, et Ithypallicum dicatum: de quibus sunt, eius debet esse uirtutis quae incidere ac et Graeci et Latini, et nos praeterea in Poetis egimus. ᾽Ιθύφαλλος uero est interpretatus, gestabant, et coronabantur, χειρίδας id est arrectus Priapus, qui et ab Aegyptiis quotannis manicas habentes ἀνθινὰς, id est floridas, siue summa inquisitione et cultu celebrabatur. lege purpureas, semialbisque tunicis utebantur, et Diodorum, Lucianum, et Herodotum in subtili ad talos usque tegebantur amiculo. cum secundo: ut alios mittam. Ponebatur porro silentio autem per porticum ingressi, ubi in Ithyphallus in hortis, propter generationem mediam peruenere saltationem, ad theatrum se ubertatemque eorum. iis enim praeesse dicitur, conuertebant, dicentes, Recedite, deo locum propter foecunditatem, cuius ipse symbolum date: uult enim deus rectus sublimisque per putabatur. Nam, ut ait Seruius, cum alia terra medium incedere. haec ferme Athenaios. semel creet aliquid, horti nunquam sine fructu Typhonem Priapum ab aliquibus sunt. hinc ergo Columella in carmine de Hortis cognominatum, scribit Diodorus Siculus. ait, Priapus, inquit, quidam Ithyphallum, alii Sed truncum forte dolatum Typhonem nominant. non solum autem in Arboris antiquae, numen uenerare Ithyphalli. urbium templis, sed in agrestibus quoque locis, Et Vergilius, ut ante dictum, tanquam uinearum atque hortorum custos Hellespontiaci seruet tutela Priapi. colebatur, fructuum fures castigans: id quod Horatius in Sermone de Priapo, etiam ex Priapeiis, et Columella, et paulo ante Olim truncus eram ficulnus, inutile lignum, nostris citatis poetis facile intelligimus. Sane Cum faber incertus, scamnum faceretne non solum in Dionysii cerimoniis et orgiis Priapum, adhibebatur, sed et aliis plerique sacris cum Maluit esse deum: deus inde ego furum, risu ludoque immo et matronae eum auiumque circumferebant, et alia inhonesta facere Maxima formido: nam fures dextra coercet, solebant, ut in sequentibus ostendemus. Porro Obscaenoque ruber porrectus ab inguine nunc etiam hymnus Orphei in Typhonem palus. legitur, quem in subterraneis aedibus habitare, Ast importunas uolucres in uertice arundo aliaque canit, quae Plutoni conuenire uidentur. Terret fixa, uetatque nouis considere in plura de Typhone Plutarchus in Iside et Osiri hortis. prodit, cui et Nephthyn adiungit, de qua in Quod Horatius ex [p.405] ficulneo trunco Venere dictum. dixit confectum Priapum. idem et Theocritus Fascinum pro Priapo positum, apud auctores in epigrammate de eodem deo, saepe uidimus. Et D. Augustinus in libro de Σύκινον εὑρήσεις ἀρτιγλυφὲς ζόανον, hoc Ciuitate dei, nec semel ut cum in sexto ait: est, Ficulnam inuenies, quae modo sculpta, Quid hoc dicam? cum ibi sit et Priapus, statuam. Posset et referri ad fabulam, quam ex nimium masculus, super cuius immanissimum Arnobio in Baccho retuli, unde et origo et turpissimum fascinum sedere noua nupta putatur Ithyphalli: id quod eo loco planius iubebatur, more honestissimo et religiosissimo ostendi. Dicebatur et custos ruber. Vergilius in matronarum. Vergilius: Paedicabere fascino Priapeis, pedali. Idem, Priape quod tento grauis sis Sed ruber hortorum custos membrosior fascino. Item, Ruber sedere cum rubente aequo. fascino. Vtitur et Horatius, Minusue languet Tibullus: fascinum. quo loco ait Porphyrion, quod Pomosisque ruber custos ponatur in hortis, fascinandis rebus haec membri deformitas Terreat ut saeua falce Priapus aues. adderetur. Sunt qui putent, ad auertendum Ouidius in Fastis, fascinum nam [p.406] et Augustinus in VII. ait Et ruber hortorum custos. a matrona honestissima imponi illi coronam ad Sed hac de re, id est, de Ithyphallo, et deo et auertendum fascinum frugibus. Acron, carmine, plura scripsimus in Mecoenatis uita, fascinum esse ait, uirilem penem. lingua uero cum de Priapeiis poematibus ageremus, quae detersa fronte, mulieres amputare se infantibus non sunt hic repetenda. eos enim Dialogos putant fascinum. Plinius libro XXVIII. capite iampridem edendos M. Isingrinio, accurato ac quarto: Religione mutatur et fascinus. diligenti typographo, tradidimus. Vnum illud Imperatorum quoque, non solum infantium de Ithyphallis ex XIIII. Athenaei hoc loco, custos: qui deus inter sacra Romana a quod ibi non ascripseram, tantum afferam: Vestalibus colitur, et currus triumphantium Ithyphalli, inquit, ebriorum personam sub his pendens defendit, medicus inuidiae, iubetque eosdem recipere. haec concise Plinius. Sed de fascino, qui uel oculis, uel lingua fieri dicitur, non est cur hic scribam. alias ex philosophis et medicis seorsum annotationem conscripsi. Muto Priapus etiam dictus a Latinis: unde mutoniatus, mentulatus. res notior est, quam et pluribus interpretemur. Idem dicitur et mutinus, ut habetur in Priapeis, Rubricato minare mutino. Tertullianus in Apologstico legere uidetur Mutunus. ita enim ridens Romanorum religionem: Sterculus, inquit, et Mutunus, et Laurentina prouexit imperium, etc. Arnobius item in quarto: Etiamne, inquit, Mutunus, cuius immanibus pudendis, horrentique fascino uestras inequitare matronas et auspicabile ducitis, et optatis. At uero Lactantius Firmianus in primo: Sterculius, qui stercorandi agri rationem induxit: et Mutinus, in cuius sinu pudendo nubentes praesident, ut illarum pudicitiam prior deus delibasse uideatur. Augustinus etiam in quarto, Mutunum et Tutunum legere uidetur. tametsi in codicibus Lactantii quibusdam, nunc Tutinus, nunc Futinus legatur, et Tutunus. Orneates Priapus deus cognominatus est, ab Orneis prope Corinthum populis, ut Strabo auctor est, cuius dei res Euphronius poeta carmine perscripsit, ut in tertio de Poetarum historia scripsimus. Ornea quoque sacra, sunt qui scribant, appellari Priapi sacra, quae a nymphis iuxta Colophonem celebrarentur. Lampsacus quoque, et Lampsacenus deus, Priapus uocatus est, ut Valerius Flaccus docet. Scribit Seruius, quod Priapus ex eo oppido fuerit. unde in Priapeiis poeta, Mortales tibi Lampsacum dicarunt. Item. Ille tuus ciuis Lampsace Gallus ero. De Priapo uero oppido iam locuti sumus. Pammyles deus apud Aegyptios, teste Hesychio, non quidem Priapus, sed Priapo similis, cuius Cratinus iunior in Gigantibus fabula meminit: ὡς σφοδρῶς ἡ αἰγυπτώδης σόχαρις Παµµύλης. licet in peruulgatis Hesychii codicibus: Πααµύλης passim legi a doctis etiam quibusdam uideamus. Sed nos de Pammyliis sacris, quae et qualia essent, in Osiri plura prodidimus. SYNTAGMATIS OCTAVI FINIS.