[P.371] Historiae Deorum Gentilium DE BACCHO, PRIAPO, ALIIS, AD
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
[p.371] studiis, et his artibus omnibus quae sunt libero Historiae Deorum Gentilium homine dignissimae. quod uerissimum esse DE BACCHO, PRIAPO, ALIIS, AD iudicabit, qui te in omni musices genere ILLVSTRISSIMVM HERCVLEM canentem audierit, et qui literarum tuarum BENTIVOLVM, SYNTAGMA OCTAVVM. elegantissimas notas conspexerit. Ad quid haec Cui dono damus hos duos libellos, ipse commemoro? quae nec tu libenter audis? Incultos licet, et parum politos, ut qui potius laudanda facere uelis, quam Hercules tibi? qui columna solus coram laudari. Nam et ista tam plerisque Nunc es Bentiuolae domus relicta. omnibus nota sunt, quae tu uel Latino, uel Et quidem tibi iure, qui Gyraldi, Italico uernaculo, id est Hetrusco sermone Soles nonnihil aestimare nugas. scribis: quorum etiam pleraque in lucem data Dianam et Bromium hic deos habebis: apparent, ut sunt Comoediae, Satyrae, Hunc scenae patrem, et Enthei furoris: Epigrammata, et permulta alia. Quibus de Venatrix alia est dea, et remota. rebus omnibus duo haec mea Syntagmata tibi Hos legas, rogo, post tuas Camoenas dono dare constitui, ut sub tuo nomine in Vel quae Lydia, uel Latina cantant, uulgus prodeant: in quibus Syntagmatibus Culto (Iupiter) aureoque plectro. Dionysii et Dianae fabulas recensui, et eorum Quare hoc, quicquid id est, tibi dicatum, cognomina: quorum haec uenationi, ille furori Di faxint maneat precor, perenne, poetico, et toti scenae apud gentes praefuere. Nostra nota fides sit ut perennis. Qua utraque re tu delectaris: et uenatione quidem, ut corpus exerceas, ad eius tuendam LILIVS GREGORIVS GYRALDVS ualetudinem: et poetica, ut animum exornes et Illustrissimo D. Herculi Bentiuolo, S.P.D. quamplurimis prodesse possis. Accipe igitur Permulti sunt, Illustrissime Hercules Illustrissime et doctissime Hercules, haec Bentiuole, qui modo bene comptam et nostra, ita ut in tua tutela suscipias: neue ornatam habeant familiam, et equos bene maledicorum uenenis pateant, tuae curatos, et stratos pulchris ephippiis, et canum correctionis antidotum eis adhibere uelis. Vale: omnis generis turmas, itemque aedes et me, quod facis, tuo amore foue. Ex magnificas, aulaeis et peristromatis ornatas, grabatulo nostro. nihil praeterea curant, ac optant, etiam si ipsi indocti ac imperiti et sint et habeantur. quibus BACCHVS. DIONYSIVS. ALII. id iure dici potest, O uiri qui praestantes esse uultis, uestrae quidem domus et familiae et Bacchi, seu Dionysii cognomina antequam iumenta recte se habent, caeteraque domestica: explicemus, prius disquirendum uidetur, quot uos autem, si per uosmetipsos quam deformes hoc nomine fuerint. nam quamuis de omnibus sitis, et sordidati, uidere possetis, iure ac recte simul agendum, nonnihil tamen lucis ipsa tibi illud de uobis dici posse uideretis, quod de distinctio afferre poterit. Philostratus ergo in huiusmodi hominibus, prudentissimus et Apollonii Tyanei uita, Dionysios tres fuisse ait, eloquentissimus Demosthenes, et philosophus Thebanum, Indicum, et Assyrium. Diodorus Diogenes dicere solebant: quorum alter uos itidem Siculus proditum ait, tres diuerso oues aureo uellere opertas uocabat, quae tempore fuisse, primum Indum, ex Ammone diuites quidem essent operimento, caeterum et Amalthea genitum, qui barbatus Dionysius ipsae sine ratione: sic eiusmodi homines ipsi dictus est, quod Indorum more barbam rudes sunt, et ignari. alter uero, caprificis in nutriret: et Lenaeus, quod uinum ex racemis in praecipitiis et altissimis ruinis ortis, similes hos torculari exprimere docuerit. alterum ipsos arbitrabatur, quorum ficus non homines, Dionysium Ioue natum et Proserpina, uel sed corui et graculi decerpant et pascantur. Sic Cerere, quem primum ferunt boues ad aratra hoc tempore plurimos, mi [p.372] doctissime iunxisse. [p.373] tertium Thebanum, Ioue item Hecules, uideas, qui diuites et nobili loco nati, et Semele natum. At uero noster M. Cicero nihil aliud curant, nihil satagant, quam uideri libro de Natura deorum tertio, quinque tales. Tu uero nec illa spreuisti, sed te intus connumerat. Multos, inquit, Dionysios longe magis ornare studuisti: non uestibus dico habemus: primum, Ioue et Proserpina natum: (id quamquam nec negligis pro dignitate, et secundum Nilo, qui Nysam dicitur condidisse domus splendore) sed uirtutibus, sed literarum (sunt tamen qui Nysum, non Nilum hoc Ciceronis loco legant:) tertium Caprio patre, uitis et uini usum, et plantandi rationem eumque Asiae regem praefuisse dicunt, cuius docuisse: potionem praeterea ex hordeo Sabazia sunt instituta: quartum Ioue et Luna, decocto confectam, quam zython Graeci, cui sacra orphica putantur confici: quintum nostri ceruisiam, aliisque nominibus appellant. Nilo natum, et Thyone, a quo Trieterides Ipsum dein [p.374] cum exercitu non uirorum constitutae putantur. haec fere Cicero. Quod solum, sed et mulierum terrarum orbem autem Dionysium primum ait ex Proserpina et lustrasse aiunt, impiis ac iniustis hominibus, Ioue natum, idipsum et Orpheus in hymno atrocissime poenis et suppliciis affectis. testatur canens, ∆ιὸς καὶ Περσεφονείης hactenus meis uerbis, quae illi pluribus ἀῤῥήτοις λέκτροισι τεκνωθεὶς, hoc est, Iouis disseruere. Sed enim et illud notamus, et Proserpinae ineffabilibus lectis genitus. noctuam auem inuisam fuisse huic deo, utpote Communis tamen poetarum opinio, Bacchum cui uitem denegarit, solamque a suis racemis Iouis et Semeles filium facit. hinc Bacchus ipse abegerit, quod mortalibus uinum criminata sit. in priore in Dionysium hymno, ut aliquando e Quin et illud proditum est, si infantes noctuae graeco conuerti: oua assumpserint, perpetuo uinum odisse, et Ipse ego sum Dionysus Eribromus, edidit id non modo non bibere, sed et temulentos ipsa formidare, ut Philostratus auctor est. Bacchus Me mater Semele, summo commixta igitur uocatus ἀπὸ τοῦ βαχέειν, hoc est, ab Tonanti. incomposite uociferando. quidam a coronae Qua de re consentiunt Diodorus et Eusebius genere, quae Bacche dicebatur, deriuant. et quidem pluribus, quae nos ita breuissime Baccha, inquit Varro, uinum in Hispania. repetimus. Cadmum ii tradunt Agenoris filium, Eustathius dici uoluit ἀπὸ τοῦ βαχεῖν, quod ex Phoenicia ad quaerendam Europam, quae significat ululare, et incondite clamare, ut fuerat ab Ioue rapta, a rege missum fuisse: et bacchae facere solebant. mox κ litera addita cum non inueniret, tandem in Boeotiam fuit, ut maior ac sonantior fieret, terribiliorque deuenisse, ibique Thebas condidisse. cumque uocis expressio: quo modo et nonnulli etiam in Harmoniam Veneris filiam duxisset uxorem, Iaccho contigisse putant. Graeci aliquot Semelem et sorores eius genuisse. Ioue autem Bacchum non dei nomen esse tradunt, sed Semelis amore capto, et ea multis artibus sacerdotis Dionysii nomen, et rami cuiusdam, potito, Iunonis fraude, Semele Iouem tandem quo in eius dei sacris uterentur, in quibus et exorat, ut ad se, uti solitus esset ad Iunonem, βακχέβακχος acclamabatur, ut Hesychius accederet: illam non tulisse fulgura et tonitrua, prodidit: et perinde etiam βακχεύω fureo et exanimatamque conflagrasse. edito abortu insanio: et βακχεία Dionysii celebritas, quae a infante, Iouem femori suo puerum assuisse, nostris Bacchanal, et Dionysia Bacchanalia perfecto partus tempore foetum edidisse, in dicuntur. Sed ex rixis quidem et Dracano nubiloso, ut canit Theocritus. ita contentionibus, quae uino supra mensuram enim scribit in Bacchis, seu Lenis poemate: hausto seminantur, et clamoribus ex ebrietate Quem Dracano in nebuloso fusis, facta sunt etiam illa huic deo cognomina: Iuppiter, exoluens ingens femur, edidit altus. Εἰραφιώτης, ᾽Ερίβροµος, et ᾽Εριβρεµέτης, de Hoc quidem de Iouis femore Tiresias aliter quibus seorsum agemus. ῎Ερις enim, ut nosti, interpretatur apud Euripidem in Bacchidibus rixam et litem significat. Sed et Enyalius, id est multis uersibus. Addunt praeterea fabulae, Martius, hic deus cognominatus est, teste Parcas ipsum anguibus cinxisse, illis quidem Macrobio. Colebatur etiam apud immanibus, innoxie tamen pueri ora Lacedaemonios Liberi patris simulachrum lambentibus. Vnde est illud poetae Catulli de hasta insigne, non thyrso. Sane thyrsus hasta Bacchi comitibus: fuit, cuius mucro hedera lambente Pars sese tortis serpentibus incingebant. protegebatur: quod significabat, inquit Beatus etiam Epiphanius libro tertio contra Macrobius, uinculo quodam patientiae Haereses, hos Bacchi serpentes ridet, ut in obligandos impetus furoris. habet enim hedera Euan dicam. Post haec Mercurius ab Ioue uinciendi obligandique naturam: uini uero traditum puerum ad Nysae specum detulit, calor ad furorem saepe hominem propellit. nymphis Nysaeis educandum, quo in loco Phurnutus quidem thyrsum ideo Baccho ait Dionysium nuncupatum ferunt, de patris et attribui, quod ebriorum pedes suum officium Nympharum nomine. In eodem loco ferunt haud plane peragant. Alii putant, quod raro compotationes sine rixa et lite finiantur, ut ligno pati, quod iamdudum in ueritate Lapitharum et Centaurorum fabulae declarant. promiserat. hactenus Arnobius. qui et ideo Notissima est fabula de Lycurgo, qui Baccho Ithyphallos erigi institutum asserit, et in hoc insidiabatur, apud Homerum, ab Ouidio non Heraclitum solum, sed totam contestatur aliisque repetita. Phurnutus hanc ita Graeciam. Fabulam hanc eandem comperio in interpretatur. Bacchum, ait, fugientem Lycurgi graeco libello, qui inscribitur ἱστόριαι τῶν insidias ad mare peruenisse, eumque a Thetide φώτων. Item apud Hyginum, dum coronam seruatum. uites interpretatur Bacchi nutrices, Ariadnae describit, ex his qui Argolica Lycurgum uindemiatorem, uinum autem scripserunt: sed hominis uiam ostendentis marina aqua mixtum conseruari.