Andrzej Wajda Polski Film Dokumentalny

CMY CY MY CM K Y M C plakat_50_LAT_205x280_3mm.pdf 12016-01-1113:04:13

MAGAZYN FILMOWY 3 (55) / marzec 2016 Polski film dokumentalny TEMAT NUMERU wygrana walka okino Andrzej Wajda WYWIAD

ISSN 2353-6357 WWW.SFP.ORG.PL 3 (55) / marzec 2016 nr 55 marzec 2016 Spis treści

SFP/ZAPA 3 RYNEK FILMOWY Wydział Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego 46 POLSCYROZMOWA NUMERU Rozmowa z Rafałem Syską 50 Andrzej Wajda 4 Fundacja Wspierania Kultury Filmowej Cyrk Edison 52 Wytwórnia Scenariuszy 54 FILMOWCY Rozmowa z Simonem Stone’em 56 Film Factory w Sarajewie 58

MISTRZOWIE Krzysztof Kieślowski – projekty niezrealizowane 60

REFLEKSJE Audiowizualna historia kina 64 10 000 dni filmowej podróży 66 notacje Nie ma stolika 68 Fot. Kuba Kiljan/SFP Fot. Kuba MOJA (FILMOWA) MUZYKA Przemysław Gintrowski 69 TEMAT NUMERU Polski film dokumentalny12 SWOICH NIE ZNACIE archiwalneJoanna Klimkiewicz i Kamila Klimas-Przybysz 70

NIEWIARYGODNE PRZYGODY POLSKIEGO FILMU Maddalena 72

MIEJSCA Kino Narew 74

STUDIO MUNKA 76

Rys. Zbigniew Stanisławski Rys. PISF 78 WYDARZENIA KSIĄŻKI 80 Złote Taśmy 20 Nagrody PSC 21 DVD/CD 84 Dyplomaci w Kulturze 22 IN MEMORIAM 85 FESTIWALE W POLSCE Zoom-Zbliżenia 24 VARIA 87 Prowincjonalia 25 List do redakcji 94 NAGRODY Honorowy Jańcio Wodnik 26 BOX OFFICE 95

WYSTAWY plakat_50_LAT_205x280_3mm.pdf 1 2016-01-11 13:04:13 Krzysztof Kieślowski. Ślady i pamięć 28 (55) / marzec2016 3 POLSKIE PREMIERY

ISSN 2353-6357 WWW.SFP.ORG.PLISSN 2353-6357 Kalendarz premier 30 2016 Rozmowa z Jerzym Zalewskim 32 marzec / 55 ) (

3 Rozmowa z Maciejem Adamkiem 34

CM W PRODUKCJI 36

CMY

K FESTIWALE ZA GRANICĄ Rotterdam 37 MAGAZYN FILMOWY Berlin 38 WYWIAD Andrzej Wajda Santiago de Chile 40 wygrana walka o kino TEMAT NUMERU Polski film dokumentalny POLSCY FILMOWCY NA ŚWIECIE 42

Na okładce: Andrzej Wajda Rys. Henryk Sawka Fot. Bartosz Krupa/East News

MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 SFP/ZAPASFP SFP/ZAPA

Jacek Bromski Prezes SFP O projekcie rozporządzenia ndrzej Wajda to nie tylko reżyser światowego formatu, ale przekór partykularnym interesom i odmiennym światopoglądom, także obdarzony niezwykłą intuicją wytrawny dyplomata, który w sprawach ważnych potrafimy mówić jednym głosem. Dlatego za Anajpierw jako Prezes naszego Stowarzyszenia, a później jako każdym razem, gdy była taka potrzeba, Andrzej Wajda z wielkim jego Prezes Honorowy, pomagał przeprowadzić polskie kino przez zaangażowaniem włączał się w inicjatywy ważne dla filmowców. meandry ostatnich dziesięcioleci, torując mu drogę ku wielkości. Był jednym z kół zamachowych kampanii, która doprowadziła do Drogi Andrzeju, z okazji jubileuszu Twoich 90. urodzin, przyjmij od uchwalenia nowej Ustawy o kinematografii, a za jej pośrednictwem Komisji Europejskiej nas wszystkich ogromne podziękowania i najserdeczniejsze życze- do rozkwitu polskiego kina – Srebrny Niedźwiedź dla Tomasza nia. Jestem przekonany, że polskie kino jeszcze nie raz będzie mogło Wasilewskiego jest tylko skromnym dowodem, który potwierdza czerpać z Twojego talentu i doświadczenia. utrzymujący się od kilku lat wysoki poziom Prezesura Wajdy przypadła na trudny i dra- artystyczny naszych produkcji. w sprawie tzw. portability matyczny przełom lat 70 i 80. XX wieku. To z Pozostając w kręgu rocznicowym, warto tamtego okresu, kiedy filmowcom udało się wspomnieć o dwóch ważnych jubileuszach. wywalczyć tzw. „prawo do notacji”, pozwala- 20 lat temu, 13 marca, zmarł Krzysztof Kie- jące m.in. zarejestrować protesty Solidarności, ślowski, znakomity reżyser filmów dokumen- pochodzi jego wypowiedź o tym, że „podsta- talnych i fabularnych, ceniony pedagog, fan- Lidia Radlińska wowy obowiązek artysty wobec polskiej rzeczy- tastyczny człowiek. Z kolei dziesięć lat temu wistości to obowiązek mówienia prawdy” – to uruchomiliśmy w Stowarzyszeniu program swoiste credo polskiej kinematografii, szcze- „30 Minut”, który później przejęło nasze Stu- Tak jak pisaliśmy już na łamach „Magazynu Filmowego” modernizacja prawa gólnie dzisiaj, brzmi znowu bardzo dobitnie. dio Munka. Przez tę dekadę powstało wiele autorskiego jest obecnie jednym z priorytetów polityki Komisji Europejskiej, Swoją wielkość Wajda pokazał m.in. w sta- znakomitych filmów krótkometrażowych, nie wojennym kiedy, by nie drażnić władzy, które zdobywały nagrody na najbardziej pre- która w maju zeszłego roku zapowiedziała kompleksowy przegląd postanowił usunąć się w cień. Dzięki czemu stiżowych festiwalach w Polsce i za granicą. przepisów w celu dostosowania ich do środowiska cyfrowego i zapewnienia zagwarantował przetrwanie Stowarzyszeniu i Ale co najważniejsze, grupa najbardziej zdol- powstrzymał marginalizację środowiska filmo- nych reżyserów debiutujących krótkimi for- ogólnoeuropejskiej dostępności usług w zakresie treści online. wego. „To środowisko wywalczyło sobie wol- Fot. Borys Skrzyński/SFP mami w Studiu Munka zrealizowała debiuty ność. Władza chciała nas ograniczać, produ- pełnometrażowe, wśród nich: Marcin Bort- kować filmy, jakie jej się podobały, mówiła nam, że trzeba robić filmy kiewicz, Kuba Czekaj, Maria Sadowska, Agnieszka Smoczyńska ierwszym krokiem jest opu- Jakkolwiek z punktu widze- wych w kraju, w którym docho- cza np. „czasowy pobyt w innym »o zwycięstwie«, pokazujące nasze sukcesy. A nam chodziło o coś czy Bartosz Konopka. blikowany w grudniu pro- nia konsumentów propozycja tej dzi do takiego incydentalnego państwie członkowskim” ani „pań- innego: chcieliśmy opowiadać o sobie, o naszej sytuacji, o naszym Pamiętając, że kino zaczęło się od dokumentu, chciałbym polecić Pjekt rozporządzenia w spra- regulacji może wydawać się bar- korzystania. stwo członkowskie zamieszka- widzeniu świata” – tak czas PRL-u twórca Popiołu i diamentu wspo- wszystkim organizowany przez SFP w kwietniu przegląd najlepszych wie możliwości transgranicznego dzo atrakcyjna, projekt spotkał się Tymczasem przepisy są zreda- nia”. Przy tak ogólnie sformuło- mina w rozmowie z Tadeuszem Sobolewskim, którą znajdziecie w polskich dokumentów ostatniego stulecia „100/100. Epoka polskiego przenoszenia usług w zakresie tre- z ostrą krytyką branży kreatyw- gowane w sposób tak ogólny, że wanych przepisach nie jest jasne, tym numerze „Magazynu Filmowego”. filmu dokumentalnego”. Szczegóły wkrótce na stronie www.100100.pl. ści online („portability”). Celem nej. Deklarowaną intencją Komi- mogą być używane w celu regu- czy znajdą one zastosowanie np. Andrzej Wajda wielokrotnie podkreślał, że siłą naszego środo- Na koniec pragnę życzyć wszystkim wesołych i spokojnych Świąt regulacji jest umożliwienie kon- sji jest umożliwienie dostępu do larnego obchodzenia tzw. blo- w sytuacji, kiedy mieszkaniec Pol- wiska była i zawsze będzie jego solidarność. Sprawia ona, że na Wielkanocnych. sumentom, którzy w swoim kra- utworów w czasie krótkotrwałych kad geograficznych będących ski wyjedzie do Belgii na studia ju zamieszkania wykupili abona- wyjazdów (w szczególności tury- pochodną licencji terytorialnych. albo w celu podjęcia okresowej ment np. w streamingowym ser- stycznych) do innego kraju UE. Trzeba pamiętać, że licencje tery- pracy, pozostawiając ośrodek swo- wisie muzycznym albo w serwisie Takie korzystanie ma charak- torialne są jednym z podstawo- ich interesów życiowych w Polsce. filmowym VoD, dostępu do tych ter wyjątkowy i uboczny, w tym wych źródeł finansowania pro- W takim wypadku, korzystanie

Współpraca ul. Krakowskie Przedmieście 7 Członkowie Zarządu Koło Kaskaderów SĄD KOLEŻEŃSKI serwisów podczas czasowego po- sensie, że nie stanowi konkuren- dukcji filmowej. Rozporządzenie w Belgii z treści licencjonowanych Marcin Adamczak, Kuba 00-068 Warszawa Witold Adamek (Przewodniczący) Przewodniczący bytu w innym państwie Unii Eu- cji dla oferty serwisów interneto- nie definiuje precyzyjnie, co ozna- na terytorium Polski będzie sta- Armata, Anna Bielak, tel.: (48) 22 556 54 84 Filip Bajon Michał Wnuk – Marek Piestrak Andrzej Bukowiecki, faks: (48) 22 845 39 08 Witold Giersz Koło Młodych ropejskiej. Obecnie, ze względu nowić regularną konkurencję dla Józef Gębski, Jerzy Gruza, e-mail: [email protected] Dorota Lamparska (Przewodniczący) Sekretarz na terytorialne zasady nabywania oferty lokalnych serwisów w Bel- Andrzej Haliński, Barbara www.sfp.org.pl Juliusz Machulski Barbara Hollender – Beata Matuszczak Hollender, Janusz Kołodziej, Stowarzyszenie Filmowców Marcin Pieczonka Koło Piśmiennictwa praw, z takich serwisów można co gii. Pozostawienie tych kwestii Anna Kot, Krystyna Polskich Allan Starski (Przewodnicząca) Członkowie do zasady korzystać tylko w kra- poza regulacją będzie stwarzać Krupska- Wysocka, Andrzej Sekretariat oraz Michał Kwieciński – Grażyna Banaszkiewicz Luter, Anna Michalska, ul. Krakowskie Marek Serafiński – Koło Producentów Henryk Bielski ju, w którym wykupiony został do niepewność prawną wszystkich Dagmara Romanowska, Przedmieście 7 Sekcja Filmu Animowanego (Przewodniczący) Marcin Ehrlich nich dostęp. Na podstawie prze- uczestników rynku i oznaczać Ola Salwa, Grzegorz 00–068 Warszawa (Przewodniczący) Andrzej Roman Jasiewicz – Barbara Kosidowska Wojtowicz, Anna Wróblewska, tel.: (48) 22 845 51 32, Jerzy Kucia – Sekcja Koło Realizatorów Filmów Magdalena Łazarkiewicz pisów rozporządzenia właściciele przekazanie właścicielom serwi- Artur Zaborski, Marcin (48) 22 556 54 40 Filmu Animowanego dla Dzieci i Młodzieży Tomasz Miernowski serwisów byliby zobowiązani do sów prawa do swobodnego decy- Zawiśliński, Stanisław faks: (48) 22 845 39 08 (Wiceprzewodniczący) (Przewodniczący) Jan Purzycki Zawiśliński, Paweł Zwoliński e-mail: [email protected] Andrzej Marek Drążewski – Michał Żarnecki – Andrzej Sołtysik umożliwienia abonentom dostę- dowania o warunkach korzystania Bank Millennium SA Sekcja Filmu Koło Reżyserów Dźwięku Andrzej Stachecki pu do swoich usług z dowolnego z treści poza krajem zamieszkania. Reklama Konto: 44 1160 2202 0000 Dokumentalnego (Przewodniczący) Piotr Wojciechowski WYDAWCA Julia Michałowska 0001 2123 7014 (Przewodniczący) Maciej Karpiński – miejsca w Unii Europejskiej. Publikacja projektu rozporządze- Stowarzyszenie Filmowców [email protected] Paweł Kędzierski – Sekcja Koło Scenarzystów Aby uniknąć konfliktu z istnienia uruchomiła formalny proces Polskich ZARZĄD GŁÓWNY Filmu Dokumentalnego (Przewodniczący) KOMISJA REWIZYJNA Projekt graficzny, DTP Prezesi Honorowi (Wiceprzewodniczący) Andrzej Haliński – Przewodniczący jącymi umowami licencyjnymi legislacyjny. Stowarzyszenie Fil- REDAKCJA Anna Abratańska Jerzy Kawalerowicz Krzysztof Magowski – Koło Scenografów Zbigniew Domagalski i nie zobowiązywać serwisów do mowców Polskich przesłało już do Redaktor naczelny Janusz Majewski Sekcja Telewizyjna (Przewodniczący) Jerzy Armata Druk Andrzej Wajda (Przewodniczący) Krzysztof Wierzbiański – Wiceprzewodnicząca nabywania licencji na całą Unię Ministerstwa Kultury i Dziedzic- ArtDruk Witold Będkowski – Koło Seniora Ewa Jastrzębska Europejską, rozporządzenie wpro- twa Narodowego swoje wstępne Zastępca ul. Napoleona 4 Prezes Sekcja Telewizyjna (Przewodniczący) redaktora naczelnego 05-230 Kobyłka Jacek Bromski (Wiceprzewodniczący) Tomasz Dettloff – Sekretarz wadza przepis, zgodnie z którym uwagi odnośnie projektu. Inicja- Anna Głaszczka www.artdruk.com Janina Dybowska-Person – Oddział Krakowski Łukasz Mańczyk uznaje się, że udostępnianie usług tywa Komisji stanowi jednak tak Wiceprezesi Koło Charakteryzatorów (Przewodniczący) Sekretarz redakcji Nakład: 2100 egz. Janusz Chodnikiewicz (Przewodnicząca) Zbigniew Żmudzki – Oddział Członkowie abonentowi czasowo przebywają- znaczną ingerencję w obecny stan Aneta Ostrowska Janusz Kijowski Andrzej Wojnach – Koło Łódzki (Przewodniczący) Irena Strzałkowska cemu w innym kraju UE, odbywa prawny, że niewątpliwie będzie Adres redakcji Cyfrowych Form Filmowych Andrzej Rafał Waltenberger – Krzysztof Tchórzewski Redakcja tekstów i korekta Stowarzyszenie Filmowców Skarbnik (Przewodniczący) Oddział Wrocławski się nadal w kraju zamieszkania przedmiotem dalszych dyskusji

Julia Michałowska Polskich Michał Kwieciński Ryszard Janikowski – (Przewodniczący) tego abonenta. Fot. www.ec.europa.eu i analiz.

2 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 3 Rozmowa numeru: Andrzej Wajda Wygrana walka okino

Z Andrzejem Wajdą rozmawia

Tadeusz Sobolewski Narodowa Fot. Jerzy Troszczyński/Filmoteka

4 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 5 Rozmowa numeru: Andrzej Wajda Wygrana walka o kino

Pamiętam, zaraz po wojnie, stionował sam siebie. Ludzie sobie, że jego portrety, wielkie rozumiał też, że ta rzeczywi- zobaczyłem w kinie Obywa- z tamtego ustroju wyrośli. na trzy piętra, przed iluś laty stość będzie się zmieniać, że tela Kane’a Orsona Wellesa. Truizmem jest mówić, że kino wisiały w Nowej Hucie. To był będzie więcej wolności. Jako Takie filmy dawały poczucie, polskie się do tego przyczy- Piotr Ożański, murarz, przodow- wicepremier, odpowiadający za że jest się z czym ścigać. Kuro- niło. nik pracy. Tak się zaczęła opo- kulturę, chciał zrobić ten krok sawa, Fellini. To, co najlepsze Mogło tak być dlatego, że kine- wieść o człowieku z marmuru, do przodu – w ramach możliwo- ze świata docierało do nas. Ale matografia powojenna powstała którą na podstawie pomy- ści bronił mego filmu wszędzie, my też mogliśmy przemówić nie na zamówienie władz pań- słu Bossaka napisał dla mnie gdzie to było możliwe. do świata własnym mocnym stwowych, tylko z woli filmow- Aleksander Ścibor-Rylski. Ode głosem, ponieważ mieliśmy coś ców. Stworzyli ją tacy ludzie mnie pochodził pomysł, żeby Obok stała Rosja. To była ta ważnego do powiedzenia. Cen- jak Wanda Jakubowska, która pokazać tę historię z punktu nieprzekraczalna granica, zura ścigała słowa. W dialogach zrobiła pierwszy film o Oświę- widzenia młodej dziewczyny, przyczyna zniewolenia, o któ- nie można było powiedzieć cimiu, Aleksander Ford, który która reżyseruje film o Birku- rej czasem zapominamy, tego, co mówiło się w życiu. Ale nakręcił pierwszy film o powsta- cie. Pamiętam, jak wysłałem mówiąc o PRL-u. kino, paradoksalnie, odnosiło niu w getcie warszawskim. do Ścibora, do Zakopanego, Ale Rosja nigdy nie kontrolo- skutek, operując obrazem. To Ludzie z tej samej przedwo- gdzie pisał scenariusz, list z tym wała naszych filmów w trakcie dawało naszym filmom uniwer- jennej grupy „Start” stworzyli pomysłem. Scenariusz musiał realizacji. To, co udało nam się salność. w Łodzi szkołę filmową. Ona czekać, aż Gierek doszedł do zdziałać w kinie po 1956 roku – powstała z woli środowiska, nie władzy i co doceniali filmowcy i krytycy Jak ta słynna krata kanału, zamykająca drogę do wolno- ści. Kombatanci nie mieli pre- To środowisko wywalczyło sobie wolność. Władza chciała nas tensji o taki obraz powstania, wyzbyty nadziei? ograniczać, produkować filmy, jakie jej się podobały, mówiła nam, Niektórzy mieli, ale to było zro- że trzeba robić filmy „o zwycięstwie”, pokazujące nasze sukcesy. zumiałe. Oni chcieli pomnika bohaterów, ale mnie nie pomnik A nam chodziło o coś innego: chcieliśmy opowiadać o sobie, był w głowie. Jak miałem głosić o naszej sytuacji, o naszym widzeniu świata. I to się stało możliwe Krystyna Janda, Jerzy Radziwiłowicz chwałę powstania, kiedy widzia- i Andrzej Wajda na planie filmu Człowiek z żelaza łem, jak w 1945 roku wyglądała dzięki stworzeniu Zespołów Filmowych. Fot. Jerzy Kośnik/Filmoteka Narodowa Narodowa Fot. Jerzy Kośnik/Filmoteka Warszawa? Kiedy widoczne były jego polityczne skutki? Tadeusz Sobolewski: ich nie powtarzać. I Solidarność o mojej generacji – odpowie- żało, jak daleko mogliśmy się Klęska powstania warszaw- z polecenia władz. Wyglądało Trzynaście lat. w Rosji, jak Grigorij Czuchraj W swojej „Historii kina ich nie powtórzyła. dzialni za to, co się zdarzyło posunąć w naszej ocenie tego skiego była zwycięstwem rządu to tak, jakby ta kinematogra- No tak, ale byliśmy młodzi i nie czy Andriej Tarkowski – było polskiego” Tadeusz Lubel- w 1945 roku: że ZSRR zajął systemu. lubelskiego. Można było powie- fia szykowała się do jakiegoś marnowaliśmy czasu. W tej w pełni dziełem naszego śro- ski przypomina uchwałę Nie wywołała kolejnego nasze tereny i decydował, jaki dzieć tak: kto doprowadził do wielkiego skoku, wychowując sprawie nie ustępowałem i co dowiska. I Ford, i Jakubowska, KC z początku lat 60., która powstania. będzie ustrój. Ja za okupacji Pan to mówi jakby bez zniszczenia Warszawy? Rząd plejadę nowych reżyserów, bo roku się upominałem o ten film, i Bossak, i Jerzy Toeplitz uwa- miała przywołać filmow- Ja nie wiem, czy Wałęsa oglą- robiłem to, co do mnie należało. pretensji. w Londynie. A kto odbudował na razie, w pierwszych latach po a w międzyczasie zmieniały się żali siebie – a wszyscy mieli ców do porządku. Była tam dał Kanał czy inne nasze filmy Miałem 15 lat, kiedy w Radomiu Tak wyglądało nasze pole Warszawę? Rząd w Lublinie. Do wojnie, robiono zaledwie parę władze kinematografii. To, że czerwone legitymacje – za mowa o tym, że pierwszeń- z tamtego czasu, które ostrze- złożyłem przysięgę Armii Kra- walki: oni brali na siebie odpo- Warszawy ściągnął proletariat. filmów rocznie i wystarczyłoby w latach 70. zainteresował się upoważnionych do tego, aby stwo w kinie mają „problemy gały przed szafowaniem życiem jowej. I do końca wojny byłem wiedzialność polityczną, a my Murarze stawali się ministrami. tych reżyserów, którzy już byli Człowiekiem z marmuru mini- kierować kinem i nie być zbyt ideowe, służące potrzebom kolejnych pokoleń. Nigdy z nim na służbie, prócz ostatnich staraliśmy się przesunąć jak Przedwojenna, mieszczańska czynni. ster Tejchma, wynikało stąd, nadzorowanym przez Komi- kraju”. Ale kino nie słuchało nie rozmawiałem na ten temat. miesięcy, kiedy aresztowano najdalej granice wolności Warszawa odeszła w przeszłość. że w młodości był dziennika- tet Kinematografii. Czuli się za władzy. Pamiętam z tamtego Ale on dobrze rozumiał to, co dowódców, którym nosiłem wypowiedzi. Pochody pierwszomajowe, Wśród ojców polskiego kina rzem w Nowej Hucie. Spodzie- nie odpowiedzialni i nie chcieli, czasu dyskusje wokół Popio- i myśmy rozumieli w 1989 roku, meldunki. Uciekłem wtedy do które szły ulicami w latach 40. kluczową postacią był Jerzy wał się, że to będzie film, który żeby minister kultury czy mini- łów – polemiki, ataki, równie wspierając Okrągły Stół, że Krakowa, do mojej rodziny i tam To była gra. Z ich strony i 50. nie były tylko wyreżysero- Bossak. Pan powiedział kie- opowie zapomniany fragment ster kinematografii byli zama- ostre jak te, które wybuchły nie ma lepszego wyjścia. Nie się przechowałem do końca też. Szef kinematografii wane. Ludzie, którzy szli w tych dyś, że był jedynym prawdzi- historii Polski Ludowej. I tak wiającymi. Wszystkie moje filmy teraz wokół Idy. Pan inaczej mieliśmy przecież ani wojska, wojny. Chcę tylko powiedzieć, Leonard Borkowicz naraził pochodach, naprawdę byli zado- wie twórczym polskim produ- było. Ale była też szansa powie- powstały w Zespołach Filmo- niż partia rozumiał „problemy ani widoków, że wesprze nas że wyszedłem z wojny bez żad- się tym, że pozwolił wysłać woleni. Z wioski krytej strzechą centem. dzenia czegoś więcej i ja tę wych od pomysłu do scenariu- ideowe” i „potrzeby kraju”. Zachód. Droga pokojowa oka- nych kompleksów, nie dusiłem Popiół i diament na festiwal przenieśli się na MDM! Dla- Miałem szczęście być w jego szansę wykorzystałem. Korzy- sza. Na tym polegało paradok- Andrzej Wajda: W Popiołach zała się jedynym wyjściem. w sobie żadnych wyrzutów. To, wenecki. czego mieli być niezadowoleni Zespole „Kamera”, gdzie robi- stając z gierkowskiego otwar- salne zwycięstwo naszego kina. szedłem – w rozumieniu histo- co się działo w Polsce, nie było Tak, bo wyszliśmy na świat, z ustroju? Klęska powstania łem najważniejszy swój film cia, wyciągnęliśmy lata 50. jako Kiedy po trzynastu latach cze- rii – nie za Sienkiewiczem, tylko Kino szkoły polskiej wyprowa- moją winą, tylko winą tych, któ- bo sukces polskiej kinemato- otworzyła drogę nowej władzy. tamtego czasu – Człowieka pogróżkę, przypomnienie, jak kania na zgodę władz, zaczą- za Żeromskim, dla którego naj- dzało Polaków z kultu narodo- rzy podjęli takie decyzje w Jał- grafii był w pewnym sensie z marmuru. Bossak przyniósł było, jak łamano ludzi. łem zdjęcia do Człowieka ważniejszym powodem, żeby wych klęsk. Pokolenie mojego cie. Kiedy to zrozumiałem po i ich sukcesem. To, że polskie Ale później niektóre „dzieci pomysł. Opowiedział nam, że z marmuru, mogłem rozwijać rozważać przeszłość, były wła- ojca, naznaczone przez wojnę, 1945 roku, zacząłem się kiero- filmy nagradzano w Cannes, PRL” spojrzały na rzeczy- przeczytał w gazecie notatkę Józef Tejchma, dając zgodę na pomysły scenariusza i doda- śnie nasze rany, nasze pomyłki, czuło się lepiej po pana tra- wać własnym rozumem. Wenecji – w Berlinie mniej – wistość krytycznie i zaczęły o człowieku, który chciał się realizację, zaryzykował stano- wać sceny – konflikt z władzą błędy, a nie bohaterska śmierć gicznych filmach. One jakoś nie było bez znaczenia także myśleć o wielkiej zmianie. zatrudnić w Nowej Hucie jako wiskiem ministra kultury. zaczynał się od chwili decyzji na polu chwały. I może to było pomagały wyzwolić się spod Na polskiej scenie dziejo- i dla władzy, która chciała być Kultura lat 1956-1981 przy- murarz, ale powiedziano mu, że To była złożona sytuacja, którą o wprowadzeniu na ekrany. Ale nie bez znaczenia, że myśmy ciężaru przeszłości. wej pojawili się wtedy „oni”, zauważona. gotowywała tę zmianę, była murarze nie są już potrzebni. trudno zamknąć w jednej for- od tej chwili szef Zespołu brał w naszym kinie uparcie uświa- Myśmy mogli zabierać głos czyli tak zwani komuniści. zwrócona ku przyszłości. I on poszedł. A ci zachodzili mule. Ja myślę, że on się spo- sprawę w swoje ręce i bronił damiali społeczeństwu pol- w tej sprawie, bo nie czuliśmy Przejęli władzę. Oni rządzili Robiliście filmy nie dla nich, Narzekając na dawny PRL, w głowę, skąd znają tego czło- dziewał, że ten film wyjdzie filmu swoim autorytetem. Kine- skiemu jego błędy po to, żeby się w żadnej mierze – mówię kinematografią. I od nich zale- tylko dla świata. zapominamy, że on zakwe- wieka, tę twarz. I przypomnieli naprzeciw rzeczywistości, ale matografia potrzebowała też

6 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 7 Rozmowa numeru: Andrzej Wajda Wygrana walka o kino

pieniędzy z zagranicznej dystry- mowany bardzo niechętnie, ale do tych cwaniaków, którzy szli Ewa Krzyżewska i Zbigniew Cybulski bucji naszych produkcji. Praw- pamiętam, jak zaciekle bronił w filmiePopiół i diament, do partii po kariery, kiedy już dziwe pieniądze szły na taśmę go Tadeusz Konwicki, kierownik reż. Andrzej Wajda skończyła się wojna. Eastmancolor, kupowaną za literacki Zespołu „Kadr” Jerzego dewizy. Taśma była niezbędna, Kawalerowicza. Był wtedy jesz- A czy Bramy raju Andrze- ona decydowała o tym, czy film cze w partii. jewskiego, film o krucjacie mógł znaleźć dystrybucję na dziecięcej zrealizowany za Zachodzie. Enerdowska ORWO Wyłomem z socrealizmu granicą, był początkowo pla- technicznie się do tego nie było już Pokolenie, zrealizo- nowany na kraj? nadawała. Wracam do najważ- wane w roku 1954 z tą słynną Nie, to nie wchodziło w rachubę, niejszego: to środowisko wywal- sceną końcową, gdy Tadeusz chociaż sam pierwowzór lite- czyło sobie wolność. Władza Łomnicki na widok kolejnych racki powstał nie bez mojej chciała nas ograniczać, produko- ochotników, z entuzjazmem inspiracji. Robiłem Bramy raju wać filmy, jakie jej się podobały, idących do konspiracji jak na w Jugosławii, ale ta realizacja od mówiła nam, że trzeba robić zabawę, ukradkiem płacze, początku do końca była niepo- filmy „o zwycięstwie”, poka- bo wie, że będą ginąć. Tema- rozumieniem. Za granicą udało zujące nasze sukcesy. A nam tem filmu nie była bohater- mi się zrobić właściwie tylko chodziło o coś innego: chcieli- ska walka, tylko okropności jeden film, może dwa, które są śmy opowiadać o sobie, o naszej wojny, groza śmierci, pęd do spełnione: Dantona oraz Piłata sytuacji, o naszym widzeniu życia. Takie były narodziny i innych. Oba niemożliwe do świata. I to się stało możliwe szkoły polskiej. zrealizowania w kraju. Piłat…, na dzięki stworzeniu Zespołów Fil- Partia była niezadowolona: motywach z Bułhakowa, wypro- mowych. Kierownik Zespołu chcieli mieć rocznicowy film dukowała niemiecka telewizja odpowiadał przed władzami o poświęceniu życia dla sprawy, ZDF, ale i tam zetknąłem się kinematografii, a ja odpowiada- odpowiednik radzieckiej Młodej z pewną formą cenzury, tym łem przed nim. Program działa- Gwardii, a dostali coś innego. razem religijnej. nia wypływał od nas, Człowiek Film zmieniał się w trak- z marmuru może być tu mode- cie realizacji. Łomnicki przed Jakie były proporcje między lowym przykładem: Bossak opo- zdjęciami przyszedł do mnie filmami, które udało się panu wiedział historię, Ścibor umiał i powiedział, że w ostatniej sce- zrealizować, a projektami nie- ją rozwinąć, bo znał Nową Hutę. nie będzie płakał. Uważał, że zrealizowanymi? A ja wpadłem na pomysł, że film takie powinno być zakończenie. Powstawał mniej więcej jeden o przodowniku i o latach 50. robi A ja byłem reżyserem, który mu film na trzy, cztery projekty. współczesna dziewczyna. Kry- wierzył i dał mu wolność wyra- Chodziło nie tylko o względy styna Janda ubrała się tak, jak ja żenia tego, co chciał. cenzuralne. Czasem nie mogłem być ubrany. Jest takie mogłem doprowadzić scena- zdjęcie, na którym stoimy razem, Mówimy: „środowisko” – ale riusza do końca. Czasem sam w podobnych, rozszerzanych na ono nie było monolitem. Po pomysł budził takie zastrzeże- dole dżinsach, tzw. dzwonach. 1968 roku doszła do głosu nia, że sprawa się nie rozwijała.

Władza mogła film zatrzymać, grupa nacjonalistyczna, sku- Narodowa Fot. Kadr/Filmoteka Wiesław Zdort/SF Bywało też, że chciałem ekrani- zować powieści, które nie miały tyzm, z przyzwoleniem ZSRR. ginie. Ta sytuacja mogłaby się rów, znajdujących się komplet- etapie scenariusza, rozwijały Jak wiadomo, Jerzy Andrze- szans, jak „Przedwiośnie”. W całym swoim życiu nie zrobiłem żadnego Ale przez kogo był ten naród dziać w wielu miejscach świata, nie poza wszelką ideologią, się i nabierały życia w czasie jewski, pracując nad scena- ukształtowany i co się nazy- w różnym czasie. Zainteresowa- chroniących swoją osobistą ich realizacji na planie filmo- riuszem Popiołu i diamentu Wiele z tych szans otworzyło filmu na zamówienie. I nigdy żaden wało „zwycięstwem”, to zale- nie budziły nasze filmy współ- wolność. wym, angażując ekipę do twór- napisał tę powieść właściwie się w czasie „karnawału Soli- z szefów kinematografii, ministrów kultury żało od PZPR , która potrze- czesne z lat 60. i 70. Europa czej pracy. W całym swoim na nowo. darności”, w latach 1980-1981. bowała tych filmów. Muszę pytała: co jest za murem berliń- Władza mogła uniemożliwić życiu nie zrobiłem żadnego Ale to ja napisałem mu w liście, Był to ostatni okres istnienia czy szefów wydziału w KC nie zwrócił się do powiedzieć, że niektóre miały skim? A tam byliśmy my, razem powstanie filmu, ale nie filmu na zamówienie. I nigdy kto będzie bohaterem filmu – Zespołów, które do końca, czyli mnie, żebym zrobił taki czy inny film. widownię – jak Hubal. Jednak z polską kinematografią i opo- miała siły sprawczej. żaden z szefów kinematogra- Maciek – i że wszystko będzie do stanu wojennego wykonały były wynikiem wewnętrznych wiadaliśmy światu, kim jeste- Ostateczne decyzje wydawał fii, ministrów kultury czy sze- się działo w ciągu jednej nocy. swoje zadanie. Byłem wtedy rozgrywek i nie odegrały żadnej śmy, czego chcemy. Struktura minister kultury, ale propo- fów wydziału w KC nie zwrócił Andrzejewski zachował się prezesem Stowarzyszenia Fil- ale nie mogła go stworzyć. Idee piona m.in. wokół stowarzy- roli poza krajem. Bo o co nam kryształu Krzysztofa Zanus- zycje wypływały od nas. Pol- się do mnie, żebym zrobił taki wyjątkowo, był otwarty na nowe mowców Polskich. Najtrudniej- naszych filmów powstawały nie szenia „Grunwald”, prze- chodziło? O to, że Polska jest siego rozpoczęła nowy temat. skie kino lat PRL-u zawdzię- czy inny film. Tak naprawdę, pomysły i dał mi szansę zro- szym zadaniem było przekona- w głowach propagandystów ciwstawiająca się tradycji częścią Europy, częścią świata. Byli też Niewinni czarodzieje, cza swoje życie na ekranie, tak słabo orientowałem się w lek- bienia filmu, który przysłonił nie władz stanu wojennego, tej z ministerstwa, tylko pomiędzy szkoły polskiej i proponująca Kiedy oglądałem Popiół i dia- filmy Jerzego Skolimowskiego, indywidualnie pokazane dzięki turach obowiązkowych tam- powieściowy pierwowzór. Nikt wojskowej rady, żeby skończyć nami. Tajemnica sukcesu pol- inny rodzaj kina, inny rodzaj ment ze studentami japońskimi, zadziwiający Nóż w wodzie temu, że realizacje każdego tych czasów. Popiół i diament tamtej powieści już nie czyta filmy, które w grudniu 1981 znaj- skiego kina polegała na tym, że patriotyzmu. widziałem, jak dalece rozumieją Romana Polańskiego. z tych filmów sprawował kie- był w lekturach szkolnych, ale i nie wie, że jej bohaterem jest dowały się jeszcze w trakcie była to kinematografia środo- Ta grupa nabrała znaczenia sytuację Maćka Chełmickiego, rownik artystyczny Zespołu, o tym, że jest taka powieść, komunista. Ja zresztą w filmie realizacji. wiska filmowego, a nie kine- wraz z frakcją gen. Moczara, poczucie honoru, które każe mu Gomułka wściekał się na ten będący reżyserem, a nie tzw. dowiedziałem się przypad- dałem mu odmienną prze- matografia rządowa. Mieliśmy ich programem było tworzenie wykonać wyrok i to, że on nie film jako przejaw „burżuazyj- redaktor z ramienia minister- kowo od Tadeusza Janczara, szłość, udział w wojnie w Hisz- Były tam świetne tytuły... sojuszników także wśród ludzi, filmów „patriotycznych”, a rów- może zacząć nowego życia bez nej mentalności”. stwa. Nasze obrazy, niezależ- w Krynicy, kiedy leczyłem panii, walkę o wolność innych. No, przede wszystkim Przesłu- z którymi władza się liczyła. nocześnie słusznych ideolo- spełnienia obowiązku, w który I nic dziwnego – te filmy poka- nie od faktu, że były surowo wrzód dwunastnicy już po fil- Chciałem, żeby on też miał jakiś chanie Ryszarda Bugajskiego. Scenariusz Kanału był przyj- gicznie. To była gra na patrio- już nie wierzy, i przez który zywały młodych ludzi, outside- oceniane i cenzurowane na mie Pokolenie. rys tragiczny, nie był podobny Władza dała sobie wmówić, że

8 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 9 Rozmowa numeru: Andrzej Wajda Wygrana walka o kino

nie można filmu oceniać po „Niech pan zrobi film o nas”. Nie co innego było powodem ków, kosztowała nas najtaniej, czeń. Joanna Ronikier połą- swoje dramaty, tworzyło jakiś dywaliśmy w pamiętnikach. powtórkę jubileuszu Józefa intencjach, tylko po jego osta- Zapytałem: „Jaki?” – „Czło- powstania mego filmuWałęsa. jak tylko się dało. Gdyby było czyła ze sobą te świetne sztuki światek, który nieuchronnie Czas, w którym się dzieje Z bie- Ignacego Kraszewskiego tecznym kształcie. Kalkulowa- wiek z żelaza”. I to jest jedyny Człowiek z nadziei. Dzisiaj, inaczej, druga strona posłuży- Bałuckiego, Zapolskiej, Kisie- przemija, ginie. giem lat, z biegiem dni… nie był w Ratuszu, tak jakby wciąż łem sobie, że sytuacja będzie w moim życiu film, jaki zrobi- kiedy wraca „Akcja Bolek” łaby się siłą. Wciskają nam dziś lewskiego. Stary Teatr tamtego Myśmy zazdrościli Wyspiań- taki odległy. Kiedy w krakow- trwał ten sam czas. ewoluować, stan wojenny nie łem na zamówienie. i brednie rodem z SB, pra- ciemnotę, bo urodzonym po czasu, w którym pracowali skiemu, a przecież on też two- skiej Akademii, w roku 1947, Pamiętam, Piotr Skrzynecki będzie miał tej samej ostro- gnę moim filmem zaprotesto- 1989 roku miło jest słyszeć, że Jarocki, Swinarski i ja, eksplo- rzył w zniewolonym kraju. jako student, wybrałem na osiągnął to, że cały ten happe- ści, co na początku. Muszą Myślę, że w sumie warto wać przeciw temu, co propo- trzeba było tym komunistom atował aktorów „do zdechu”, dodatkowy przedmiot sceno- ning odbywał się w Ratuszu. nastąpić jakieś zmiany, trzeba było po latach zrobić trzecią nuje „nasza” władza. W postaci łeb urwać, zabrać im wszyst- co pomagało wydobyć się To był pana pomysł, że grafię, uczył mnie jeszcze Karol Ja też tam byłem i nawet prze- za wszelką cenę skończyć te część – film o Wałęsie. Widać Wałęsy fascynujące było dla kie przywileje, postawić pod indywidualnościom. Aktorzy jacyś balowicze rankiem, na Frycz, który był na premierze mawiałem, tylko już nie pamię- filmy i czekać. to teraz, kiedy reżimowi histo- mnie to, że on się nie rymuje sąd. Ale przecież w Polsce stała grający w tym serialu mieli za kacu, idą do pracowni Jana „Wesela”. W Krakowie, jak nig- tam jako kto...

Wałęsa. Człowiek z nadziei, Krystyna Janda w filmie reż. Andrzej Wajda Człowiek z marmuru, reż. Andrzej Wajda Fot. Cinema Marcin Makowski/ITI News Fot. Pajchel/Polfilm/East Renata

W pana dorobku po Czło- rycy umniejszą jego rolę. z naszymi bohaterami, któ- armia sowiecka, nie mówiąc sobą wersję sceniczną, nie grali Piękne czasy pod zaborami. wieku z żelaza następuje W moim długim życiu spotka- rzy ponoszą klęskę w słusznej o naszych czołgach. tylko do kamery, bo wcześniej Władza mogła film zatrzymać, ale Ale zarazem Kraków lat 70. był jakaś cezura. Przedtem, nie z Lechem Wałęsą miało sprawie i od tego momentu sprawdzili się przed publicz- częścią teatralnej rzeczywisto- w latach 70., realizuje pan film szczególne znaczenie. Komuna są uświęceni. Wałęsa nie Pomiędzy partyjnym betonem nością. Wiedzieli, gdzie będzie nie mogła go stworzyć. Idee naszych ści europejskiej. To była nasza za filmem. Każdy jest krań- przechwalała się nieustan- poniósł klęski. Byłem przy tym a ludźmi pokroju Mieczysława śmiech, a gdzie wzruszenie, filmów powstawały nie w głowach ucieczka. Chodziło o to, żeby ten cowo różny. Po Człowieku nie, że klasa robotnicza jest jej i widziałem, jak wielkie było Rakowskiego była gdyż odtwarzali ten spektakl kraj nas nie dusił, żebyśmy nie z marmuru – melancho- dziełem, ukształtowana przez wokół niego parcie do tego, przepaść, choć wszystkich na deskach teatru już kilkadzie- propagandystów z ministerstwa, tylko kręcili się tylko we własnym krę- lijne pożegnanie z młodością marksizm-leninizm. Lecha aby wywołać konflikt. Ale kon- ich podręczniki nazwą siąt razy. pomiędzy nami. Tajemnica sukcesu gu i nie wmawiali sobie, że nasza w Pannach z Wilka, a w mię- ukształtowała rzeczywistość flikt skończyłby się katastrofą. „komunistami”. chata z kraja i niech na całym dzyczasie jeszcze filmowanie pracy w wielkim przemyśle, Dlaczego udało się przeprowa- Dzięki tym różnicom mogły Po tym filmie pomyślałem, że polskiego kina polegała na tym, że była świecie wojna, byle nasza wieś Umarłej klasy Kantora. wygarbowała mu na plecach dzić Okrągły Stół? Bo wyłoniła powstawać nasze filmy. Polska Ludowa przypominała to kinematografia środowiska filmowego, spokojna... To było decydujące: To wynikało z natłoku pomy- prawdę o tym ustroju i dała się wśród rządzących przewi- trochę zabór austriacki, gdzie nie dać się zepchnąć na margi- słów, jedne upadały, drugie świadomość, jak ten ustrój dująca grupa, która uznała, że Jest taki pana film – serial w ramach systemu i przy a nie kinematografia rządowa. nes Europy i świata. I samemu, stawały się realne. To nie jest naprawdę działa. To pozwo- partia nie jest już im potrzebna, telewizyjny – do którego pewnych ograniczeniach we własnym kręgu siebie oce- linia reżysera, który powoli się liło Wałęsie tak skutecznie i że ten ustrój musi upaść. lubię wracać. Powstał w roku był duży margines wolności, niać, sami do siebie gadać... War- rozwija, i u którego jeden film rozmawiać z władzą w czasie Chcieli natomiast zachować 1980, jakby na koniec epoki, sztuka pomagała żyć i wyrwać Matejki, popozować mu za dzie indziej w Polsce, miało się to też właśnie dziś przypomnieć, wynika z drugiego. Człowiek strajku w Stoczni Gdańskiej. środki i możliwości. I trzeba w przeddzień wielkich się z krakowskiego światka, pieniądze, jako statyści do poczucie kontynuacji. jak skutecznie potrafiliśmy wal- z marmuru mógł mieć dalszy Tę świadomość w nim najbar- było im to dać, w zamian za zmian – Z biegiem lat, z bie- z tego naszego „małego „Bitwy pod Grunwaldem”, czyć o polskie kino. Dziś ta lek- ciąg, ale musiał nastąpić Sier- dziej podziwiałem. Z niej też wejście na drogę demokracji. giem dni… kółka”, które tak chwali którą właśnie malował? Piwnica Pod Baranami, z którą cja może być znów potrzebna. pień 1980, kiedy jakiś anoni- w ogromnym stopniu naro- Ta transformacja, która dzi- To wypłynęło z moich teatral- wujek z komedii Bałuckiego. Takie pomysły podsuwał nam był pan blisko związany, urzą- mowy stoczniowiec powiedział: dziła się SOLIDARNOŚĆ. siaj ma tak głośnych kryty- nych krakowskich doświad- Choć to „kółko” też miało Kraków, takie anegdoty odnaj- dzała happeningi, na przykład Warszawa, zima 2016

10 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 11 Temat numeru: Polski film dokumentalny Marek Hendrykowski: Kino zaczęło się od dokumentu…

O wiele mniej ceniony w Polsce niż za granicą. Wiadomo, nikt nie jest prorokiem we własnym kraju. U siebie, w kręgu rodzinnym zawsze egzystował bardzo skromnie, usytuowany na drugim planie, w cieniu wielkiej Kino fabuły. Niedoceniany, zajmujący dalsze miejsce przy filmowym stole niczym zaczęło się ubogi krewny lub krewna. Murarz, stolarz, szewc, od sztygar na zagrodzie, wiejska nauczycielka, chłop na roli, junak dokumentu… z hufca pracy, maturzysta, wyrodny syn, felgarz z Woli, kiniarz, pacjent szpitala, petent usiłujący załatwić sprawę w urzędzie, nocny portier, klakier, kierownik cmentarza, śmieciarz, szczurołap, kobieta pracująca, zahukana matka, alkoholik, urodzony Marek Hendrykowski w niedzielę, poborowy, szef kompanii, wół roboczy, Temat numeru: właściciel antykwariatu Polski film dokumentalny z książkami, włókniarka… Fot. News East

12 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 13 Temat numeru: Polski film dokumentalny Marek Hendrykowski: Kino zaczęło się od dokumentu…

ry, co: Andrzej Munk, Wojciech wicz, Krzysztof Kieślowski, To- Grzegorz Zariczny, Marcin Bort- Ewenementem w skali świato- Życie jest piękne, reż. Tadeusz Makarczyński Jerzy Has, Władysław Ślesicki, masz Zygadło, Marek Piwowski, kiewicz czy Marta Minorowicz. wej jest unikatowy wyczyn domo- Jerzy Hoffman, Janusz Majew- Krzysztof Gradowski, Paweł Kę- Hasło „osobowości polskiego wej produkcji Juliana Józefa An- ski, Krzysztof Zanussi (autor etiu- dzierski, Irena Kamieńska, Marcel dokumentu” nie byłoby pełne, tonisza z lat 1981-1986, jaki stanowi dy filmowej Śmierć prowincjała Łoziński, Andrzej Titkow, Andrzej gdybyśmy pominęli kilkanaście dwanaście wydań Polskiej Kroniki i dokumentu o Krzysztofie Pen- Barański, Wojciech Wiszniewski nazwisk innych znamienitych jego Non-Camerowej jego autorstwa. dereckim), Krzysztof Kieślowski, i starszy od nich o całe pokolenie reprezentantów, do których nale- O całą epokę wyprzedza w niej Tomasz Zygadło, Piotr Szulkin, Bohdan Kosiński. Kulminacją te- żą montażyści: Wacław Kaźmier- polski eksperymentator współ- Małgorzata Szumowska, Marcin go ideowo-estetycznego sporu stał czak, Jadwiga Zajiček, Barbara czesne próby tworzenia animo- Bortkiewicz i Marcin Koszałka. się pamiętny manifest buntowni- Kosidowska, Lidia Zonn i Kata- wanego dokumentu (Ari Folman, Tuż przed debiutem fabularnym ków sformułowany w krakowskich rzyna Maciejko-Kowalczyk, wie- Anca Damian i in.), dodatkowo Porwanie króla odszedł w roku Krzysztoforach w 1971 roku. Ta- loletnia redaktorka PKF Helena nadając wynalezionej przez sie- 1981 Wojciech Wiszniewski. kiego trzęsienia ziemi, w którym Lemańska oraz wybitni operato- bie prekursorskiej formie filmo- poszło o kwestie fundamentalne rzy dokumentaliści: bracia Adolf wego dokumentu non-camera Osobowości dla uprawiania zawodu dokumen- i Władysław Forbertowie, Leonard przewrotnie ironiczną osobistą Jak na tej wielkości kinemato- talisty w tamtych warunkach, nie Zajączkowski, bracia Mikołaj i Ser- optykę wynikającą z jej parody- grafię, mieliśmy ich i nadal ma- zanotowała wówczas żadna inna giusz Sprudinowie, Stanisław Nie- stycznych założeń. Czegoś pomy w dokumencie zaskakująco kinematografia. dbalski, Bogdan Dziworski, Michał dobnego do animowanej kroniki wiele. Spróbuję wymienić niektó- W latach 80. i po przełomie Bukojemski, Witold Stok, Zyg- aktualności nikt na świecie przed re z nich, najbardziej pamiętne. 1989 pojawiła się kolejna gene- munt Samosiuk, Jacek Petrycki, Antoniszem nie wymyślił, ani nie Z przedwojennych: Jan Skarbek- racja autorów filmów dokumen- Arthur Reinhart. spróbował. -Malczewski, Stanisław Wohl, Aleksander Ford, Jerzy Gabry- elski, Eugeniusz Cękalski, Jerzy Kontakt pomiędzy rodzajem fabularnym a rodzajem Zarzycki, Karol Szołowski, Antoni dokumentalnym, czyli filmem fikcji i filmem niefikcjonalnym Bohdziewicz, Romuald Gantkow- ski, Stefan Osiecki oraz niereali- praktykowany w najróżniejszych wariantach stanowi zujący jeszcze wtedy osobiście filmów Jerzy Bossak. Ten ostat- od bardzo dawna jedną ze specjalności polskiej sztuki ni w latach powojennych wywarł dokumentu. Nie jest to żaden czczy teoremat, tylko ogromny wpływ na rozwój ówcze- snego polskiego dokumentu, nie pierwszorzędnie ważny i odkrywany stale od nowa aspekt wspominając już o oryginalnej for- praktyki twórczej, z jaką co pewien czas mamy do czynienia mule Polskiej Kroniki Filmowej, której był architektem. zarówno w kinie światowym, jak i w kinematografii polskiej.

Fot. Narodowa Filmoteka Oprócz Bossaka, który pozosta- wał do śmierci niekwestionowa- rzede wszystkim dokument jów kina dokumentalnego w Pol- filmu fabularnego (liczba wybit- Makarczyński, Andrzej Munk, nym liderem polskiego dokumentalnych urodzonych już po wojnie, nasz nie jest ubogim krew- sce wskazuje ponadto na trzech nych dzieł, prestiżowe nagrody, Jarosław i Natalia Brzozowscy, tu jako jego znakomity nauczyciel a wśród nich m.in. A. Marek Drą- Pnym fabuły, lecz jej dużo star- innych wartych przypomnienia wielkie postaci polskiego kina Andrzej Brzozowski, Kazimierz i guru, wyraziście zaznaczyli w nim żewski, Maciej Drygas, Jacek Bła- szym bratem. Jego mało znane, prekursorów tej właśnie koncepcji etc.) plasuje nas dzisiaj na pozio- Karabasz, Władysław Ślesicki, swą obecność: Stanisław Rodo- wut, Jerzy Śladkowski, Mirosław choć godne odnotowania, dumne w Polsce końca XIX wieku. Auto- mie przyzwoitej średniej europej- Krzysztof Kieślowski, Wojciech wicz, Jarosław Brzozowski, Nata- Dembiński, Piotr Morawski, Tade- początki sięgają eksperymentów rzy ci pisali na ten temat jeszcze skiej, o tyle warto sobie uświado- Wiszniewski, Marcel i Paweł Ło- lia Brzozowska i Tadeusz Makar- usz Pałka, Józef Cyrus, Krzysztof i pierwszych zapisów dokumen- przed ukazaniem się paryskiej mić, iż w dziedzinie dokumentu zińscy, Maciej Drygas. czyński. Pojawiła się też wkrótce Magowski, Jacek Skalski, Andrzej talnych XIX-wiecznej Warszawy broszury Matuszewskiego. Byli uznawani jesteśmy od dawna za Nasza sztuka filmu faktów w ok- grupa młodych zdolnych: Andrzej Fidyk, Andrzej Sapija, Paweł Łoziń- dokonanych przez pioniera pol- nimi: Władysław Umiński („Tygo- potęgę w skali światowej. Nie- resie powojennym wniosła do do- Munk, Andrzej Brzozowski, Tade- ski, Maciej Pisarek, Maria Zmarz- skiej i światowej kinematografii, dnik Ilustrowany”, 1896), Bolesław zliczone prestiżowe nagrody na robku światowego bardzo wiele usz Jaworski, Kazimierz Karabasz, -Koczanowicz, Ewa Borzęcka, Jo- Kazimierza Prószyńskiego. Polski Prus („Kurier Codzienny”, 1896 międzynarodowych festiwalach cennych wartości. O wiele więcej, Władysław Ślesicki, Robert Stan- lanta Dylewska, Natasza Ziółkow- dokument pojawił się zatem znacz- i 1898) oraz Zygmunt Korosteń- w Wenecji, Cannes, Trydencie, niż uświadamia to sobie większość do, Jerzy Ziarnik, Włodzimierz Bo- ska-Kurczuk. nie wcześniej niż nasze pierwsze ski („Dźwignia”, 1896). W centrum Edynburgu, Oberhausen, Mann- rodzimych kinomanów, dla któ- rowik, Maksymilian Wrocławski, Najmłodsze obecnie pokole- filmy fabularne i ta rola prekursora uwagi wszystkich trzech znajdu- heim, Lipsku, Krakowie, Amster- rych w perspektywie międzyna- Jan Łomnicki, Mariusz Marzyń- nie depcze po piętach mistrzom, da jeszcze o sobie znać wielokrot- je się dokumentalna funkcja fil- damie, Londynie, Barcelonie, no- rodowej przede wszystkim liczą ski, Krystyna Gryczełowska, Da- ale też twórczo nawiązuje do ich nie w przyszłości. mu. Władysław Umiński wprost minacje do Oscara i in. świadczą się nazwiska: Wajdy, Hasa, Polań- nuta Halladin, Bohdan Kosiński dokonań. Mowa tutaj o plejadzie Na Kazimierzu Prószyńskim, nazywa tego rodzaju rejestracje same za siebie. skiego, Zanussiego czy Skolimow- oraz kolejny oprócz Karabasza utalentowanych dokumentalistów Janie i Józefie Popławskich czy i ruchome obrazy „dokumenta- Suita warszawska, Wieliczka, skiego, a nie Bossaka, Brzozow- i Ślesickiego duet dokumenta- takich, jak: Leszek Dawid, Mariusz Piotrze Lebiedzińskim prekur- mi życiowymi”! Powódź, Kolejarskie słowo, Ży- skiego, Makarczyńskiego, Kara- listów: Jerzy Hoffman i Edward Malec, Lidia Duda, Eliza Kubarska, sorski wkład najdawniejszych po- Nasza długa i szacowna trady- cie jest piękne, Muzykanci, Na- basza czy Łozińskich. Co ciekawe, Skórzewski. Hanna Polak, Bartosz Konopka, czątków polskiego dokumentu cja dotycząca teorii i praktyki kina rodziny statku, Rodzina człowie- niektórzy z naszych najlepszych Dekadę lat 60. w polskim filmie Jarosław Sztandera, Maciej Cu- się nie kończy. Pionierską rolę, dokumentalnego ma więc głębo- cza, Elementarz, Siedem kobiet reżyserów, zanim zadebiutowali dokumentalnym zdominował na- ske, Marcin Sauter, Kuba Maciejko, i to w skali światowej, odegrała kie korzenie. Korekta historyczna w różnym wieku, Kilka opowieści w fabule, mieli już na swym kon- rastający konflikt między estety- Michał Rogalski, Marcin Koszał- również myśl teoretyczna Bolesła- dotycząca tego fragmentu rozwa- o człowieku, 89 mm od Europy, cie znaczący dorobek i lata prze- zującymi kaligrafami a generacją ka, Wojciech Staroń, Piotr Kielar, wa Matuszewskiego. Małgorzata żań przedstawia się następująco: Wszystko może się przytrafić, Cu- pracowane w dokumencie. Mowa pragnących „filmować wprost”, do Grzegorz Pacek, Tomasz Wolski, Jak żyć, reż. Marcel Łoziński

Hendrykowska w monografii dzie- o ile dorobek artystyczny naszego dze listy... Jerzy Bossak, Tadeusz tu o indywidualnościach tej mia- której należeli: Grzegorz Królikie- Rafał Skalski, Michał Marczak, Fot. News Polfilm/East

14 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 15 Temat numeru: Polski film dokumentalny Marek Hendrykowski: Kino zaczęło się od dokumentu…

Testowanie rodzajów określający osobowość każdego fil- na plaży Andrzeja Kondratiuka, kła intensywność i oryginalność Bynajmniej niedygresyjna uwaga mowca. Dokument w dziejach kina Kirk Douglas, Muchotłuk i Psy- form, jakie potrafili im nadawać o pionierskim charakterze twór- stanowi niewyczerpaną inspirację chodrama Marka Piwowskiego, poszczególni realizatorzy. Pano- czości Juliana Józefa Antonisza w tyglu jego poetyk. Początek tym Lekka tkliwość i Szczęście Marka ramiczne spojrzenie na ten rodzaj prowadzi nas do poczynienia twórczym poszukiwaniom wyzna- Koterskiego i in.). twórczości filmowej uświadamia o wiele szerszej obserwacji doty- cza metoda edukacji młodych re- Myślenie o kinie jako medium niezwykłe bogactwo dokonań na- czącej specyfiki polskiego doku- żyserów i operatorów w naszych społecznym operującym określo- szych filmowców w zakresie szero- mentu w kontekście jego filmowe- szkołach filmowych. Śmiało moż- ną zawartością przekazu, w któ- ko rozumianej dokumentalistyki: go metajęzyka i modelu narracji. na tu mówić o swoistym rodzimym rej strumień opowieści łączy się od urzekających ekspresją minia- Kontakt pomiędzy rodzajem fabu- patencie na sposób praktycznego i przenika ze strumieniem otacza- tur po budzące szacunek doku- larnym a rodzajem dokumental- kształcenia operatorów i reżyse- jącej nas realności, na dekady po- menty pełnometrażowe i cykle nym, czyli filmem fikcji i filmem rów, wszechstronnie poznających wiązało rodzimy dokument z fabu- dokumentalne. niefikcjonalnym praktykowany swój warsztat. łą. Zachowując ich odmienność, Warto w tym miejscu uświa- w najróżniejszych wariantach sta- Już w pierwszym programie nasi twórcy filmowi potrafili je ze domić sobie unikatowej wartości nowi od bardzo dawna jedną ze nauczania z przełomu lat 40. i 50. sobą łączyć i kojarzyć wyjątkowo fenomen społeczno-kulturowy, ja- specjalności polskiej sztuki do- droga do zawodu filmowca wiodła oryginalnie i umiejętnie. Przywo- kim była przez dziesiątki lat Polska kumentu. Nie jest to żaden czczy od ćwiczeń warsztatowych z dzie- łajmy tylko: Rok Franka W. Kazi- Kronika Filmowa (1944-2011). Żad- teoremat, tylko pierwszorzędnie dziny dokumentu do zdobywania mierza Karabasza, Psychodramę na inna kinematografia na świe- ważny i odkrywany stale od nowa umiejętności w zakresie filmu fa- i Pożar, pożar, coś nareszcie dzieje cie nie może poszczycić się czymś aspekt praktyki twórczej, z jaką co bularnego. Świadczy o tym wy- się Marka Piwowskiego, Pierwszą podobnym. W ciągu ponad pół- pewien czas mamy do czynienia śrubowany poziom warsztatowy miłość, Personel i Spokój „Krzysz- wiecza swego istnienia PKF zare- zarówno w kinie światowym (neo- ówczesnych etiud studenckich tofa Kieślowskiego, Dziewcę z cior- jestrowała nieprzebrane mnóstwo realizm, angielscy młodzi gniew- PWSF. W taki sposób kształco- tem, Życie codzienne, Kobiety pra- zdarzeń i obserwacji. Wykształci- ni, nowe kino amerykańskie, Do- no największych później polskich cujące i Mięso (Ironica) Piotra ła też specyficzną formułę filmo- gma i in.), jak i w kinematografii filmowców i był to unikat w ska- Szulkina czy Zderzenie czołowe, wego magazynu informacyjnego, polskiej. li światowej. W dziejach łódzkiej Jak żyć? i Jak to się robi Marcela który na przestrzeni kilku dekad W świetle proponowanego tu Szkoły Filmowej powstały tysią- Łozińskiego. stanowił dla milionów Polaków ujęcia, dokument i fabuła stano- ce etiud dokumentalnych. Z bie- ważne źródło informacji o Polsce Czarodziejska Góra, reż. Anca Damian wią nie oddzielne formy, lecz dwa giem lat granice między oboma Konstelacja gatunków i świecie, operując z wydania na Fot. Solopan rodzaje filmu i dwie dopełniające rodzajami zaczęły ulegać proce- O sile twórczej polskiego doku- wydanie: reporterskim stylem za- się nawzajem sfery twórczości fil- sowi relatywizacji i dekonwencjo- mentu dobrze świadczy rozpię- pisu, atrakcyjnością tematyki, czy- wianych przez kilka pokoleń na- Pisarka, 2008; Sen o Warszawie mentu sportowego polskie kino wystawionej przez nas drużyny, mowej. Wiadomo nie od dzisiaj, iż nalizacji (Rozbijemy zabawę, Dwaj tość występujących w nim od wie- telnym przekazem, sugestywnie szych dokumentalistów okazuje Krzysztofa Magowskiego, 2014; osiągnęło przed lat taki poziom, iż byłaby niezmiernie długa. odszukanie łączącej je linii styku ludzie z szafą i Gdy spadają anio- lu dekad gatunków i odmian ga- podanym komentarzem lektor- się praktycznie nieograniczona. i wiele innych. Podobnie z filma- śmiało mogłoby się zmierzyć w to- Dzisiejsza popularność na świe- zawiera w sobie potencjał i wyraz ły Romana Polańskiego, Kobiela tunkowych, a wraz z nią niezwy- skim i profesjonalnymi umiejęt- Znakomicie wypadamy też mi poświęconymi teatrowi i sztuce warzyskim meczu z resztą świa- cie niby-dokumentu (dokumen- nościami w zakresie sztuki zdjęć w poszczególnych kategoriach teatru. Należą do nich m.in. peł- ta. W naszej reprezentacji na ten tu fingowanego, łże-dokumentu, i sztuki montażu. Polska Kronika i gatunkach kina dokumentalnego. nometrażowy Geniusz sceny Ro- mecz można by wystawić: Boks Je- mock documentary) budzi w Pol- Filmowa stanowiła szkołę warsz- Jesteśmy od lat światową potęgą mualda Gantkowskiego, 1938; Te- rzego Skolimowskiego, Pojedynek sce znacznie mniejsze zaintereso- tatu i ważny układ odniesienia w travelogu (reportażu podróżni- stament Jaracza Jerzego Bossa- Janusza Majewskiego, Maraton wanie, ponieważ jego kreacyjny dla paru pokoleń naszych doku- czym realizowanym przez naszych ka, 1945; Teatr mój widzę ogrom- Edwarda Bernsteina (Żebrowskie- potencjał zdążyliśmy odkryć już mentalistów. filmowców kilku generacji w bar- ny Jerzego Zarzyckiego i Jana go), Autobus z napisem „koniec” dawno temu. Nasi filmowcy-doku- Nie istnieje jakiś jeden szcze- dzo wielu krajach i na wszystkich Marcina Szancera, 1946; Mój teatr, Mariusza Waltera, Pięciobój nowo- mentaliści, dekady temu, w spo- gólnie uprzywilejowany gatunek, kontynentach – istna filmoteka 1960; Hamlet x 5 Ludwika Perskie- czesny, Hokej, Olimpiadę, Dwubój sób bardzo pomysłowy testowali z którym należy kojarzyć tradycję globu), w dokumencie górskim go, 1966; Naprzód, 1976 i Dziwny klasyczny, Fechmistrza i Sceny i eksplorowali możliwości ekspre- polskiego filmu dokumentalne- (Śnieg i słońce, 1931; Siedem tysię- świat Thomasa Puckey’a Marka narciarskie z Franzem Klamme- sji tego specyficznego gatunku, go, np. dokument historyczny, cy metrów nad poziomem morza Koterskiego, 1977. rem Bogdana Dziworskiego. Nie by przywołać tylko: niesłusznie społeczny, reportaż, dokument [Polska wyprawa w Andy], 1936; Sięgnijmy po inny przykład. koniec na tym. Ławka rezerwo- dziś zapomniany majstersztyk biograficzny, happening, psycho- Błękitny krzyż, 1955; Na wspinacz- W niełatwej dyscyplinie doku- wych, w wyśmienitym składzie animowanego niby-dokumentu drama, wywiad-rzeka, portrety lu- ce, 1958; Deklaracja nieśmiertelno- Nagrodzone uczucie Waleriana dzi, studia środowiskowe, doku- ści, 2010), a także w dokumentach Borowczyka i Jana Lenicy, PKF wy- ment refleksywny, film przyrod- o tematyce wojennej, obyczajowej, O ile dorobek artystyczny naszego danie (anty)jubileuszowe Andrzeja niczy, impresja dokumentalna, przyrodniczej, morskiej, turystycz- filmu fabularnego (liczba wybitnych Munka, Pożar, pożar, coś naresz- film o sztuce czy film etnogra- no-krajoznawczej i etnograficznej. cie dzieje się Marka Piwowskiego, ficzny. Wprost przeciwnie, cha- Nasza kinematografia dokumen- dzieł, prestiżowe nagrody, wielkie Konsula i innych Krzysztofa Gra- rakterystyczną cechę naszego talna ma na koncie długie pasmo postaci polskiego kina etc.) plasuje dowskiego, Życiorys Krzysztofa dokumentu stanowi niezwykle cennych osiągnięć w zakresie do- Kieślowskiego, Zderzenie czołowe szeroki repertuar wielogatunko- kumentu muzycznego, przykłado- nas dzisiaj na poziomie przyzwoitej Marcela Łozińskiego i omówioną wych poszukiwań, w których do- wo: Trzy etiudy Chopina Eugeniu- wcześniej Polską Kronikę Non-Ca- chodzą do głosu coraz to nowe, sza Cękalskiego, 1937; Muzyka średniej europejskiej, o tyle warto merową Juliana Antonisza. bywało nieraz, że prekursorskie Natalii Brzozowskiej, 1948; Opus sobie uświadomić, iż w dziedzinie Z innych specjalności rodzime- w skali światowej, rozwiązania jazz Janusza Majewskiego, 1964; go kina dokumentalnego, w któ- warsztatowe i artystyczne. Nic Krzysztof Penderecki Krzysztofa dokumentu uznawani jesteśmy od rych od dawna liczymy się na Elementarz, dziwnego, że liczba odmian te- Zanussiego, 1968; Koncert Michała świecie, należy jeszcze wymienić: reż. Wojciech Wiszniewski dawna za potęgę w skali światowej.

Fot. Topdocfilm matycznych i gatunkowych upra- Tarkowskiego, 1982; Solo Macieja dokument przyrodniczy (Karol

16 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 17 Temat numeru: Polski film dokumentalny Marek Hendrykowski: Kino zaczęło się od dokumentu…

Sen o Warszawie, reż. Krzysztof Magowski cze w czasach PRL. Już wówczas dziłam, Jakoś to będzie i Uciek- I po drugie, p o e t y k i z r e- dokumentalista z prawdziwego był uprawiany z zastosowaniem nijmy od niej Marcina Koszałki, a l i z o w a n e j, której poglądową zdarzenia. zarówno obrazów nieruchomych Portrecista Ireneusza Dobrowol- ilustrację stanowią m.in. Wizyta, Szeroko rozumiana odpowie- (malarstwo, grafika, fotografia w ro- skiego, Spotkania Kazimierza Ka- Żeby nie bolało oraz Ćwiczenia dzialność twórcy za obraz stanowi li tworzywa), jak i ruchomych. rabasza, a także Ojciec i syn oraz warsztatowe M. Łozińskiego, Be- jeden z najważniejszych wyznacz- Studia nad morfologią znaczeń Ojciec i syn w podróży Marcela nek blues Katarzyny Maciejko- ników swoistości naszego doku- przekazów wizualnych, ze szcze- i Pawła Łozińskich. -Kowalczyk, ale także – otwarta, mentu: tak pod względem etyki gólnym podkreśleniem użycia lecz jednocześnie sceptyczna – warsztatowej, jak w perspektywie techniki repollero, poetyki de- Etyka dokumentalisty postawa twórcza dokumentalisty reguł etycznego dyskursu toczące- kompozycji oraz wideoartu, uczy- Samoświadomość sztuki doku- Kieślowskiego „wpisana” w figu- go się między autorem a widzem. niły nasze dokumenty autotema- mentu nie wnosi do niej nicze- rę bohatera Amatora, a ponadto tyczne (refleksywne), zjawiskiem go istotnego tak długo, jak dłu- dotycząca jego trzech znakomi- * * * prekursorskim w świecie. Lista go w polu uwagi twórcy nie znaj- tych filmów dokumentalnych po- Ostateczna konkluzja niniejszych „zasług” wypada po latach na- dą się doniosłe kwestie etyczne. chodzących z dojrzałego okresu: rozważań zaprezentowana w tele- prawdę okazale. Do szczególnie W kontekście tym daje o sobie Z punktu widzenia nocnego por- graficznym ujęciu przedstawia się interesujących realizacji rodzi- znać, kto wie czy nie najpełniej, tiera, Dworzec i Gadające głowy, następująco: polski dokument fil- mych dokumentów autotema- światowa klasa polskiego filmu zanim definitywnie porzucił on mowy z jego liczącą dzisiaj ponad tycznych z tamtego okresu należy dokumentalnego. Rzecz dotyczy realizację dokumentów. sto dwadzieścia lat przebogatą zaliczyć: Polską Kronikę Filmową dwu komplementarnych wzglę- Nasi czołowi dokumentaliści, przeszłością, znakomitymi twór- 1959 nr 52 A-B – wydanie (anty) dem siebie sfer. dekady temu, stawiali ważne py- cami i długą listą wybitnych osią- jubileuszowe Andrzeja Munka, Po pierwsze, p o e t y k i z a ł o- tania i próbowali własnych twór- gnięć, stanowi ewenement w skali Album Fleischera Janusza Ma- ż o n e j – tu zwłaszcza: prekursor- czych rozwiązań w kwestiach, światowej świadczący o między- jewskiego, Zdjęcie Krzysztofa skie rozważania teoretyczne Ka- które dopiero dzisiaj odkrywają narodowym prestiżu rodzimej ki- Kieślowskiego, Wizytę Marcela zimierza Karabasza („Cierpliwe na nowo inni. Jeśli przyjrzeć się nematografii na równi z fabułą. Łozińskiego, analityczne filmy oko”, „Bez fikcji – z notatek filmo- z należną wnikliwością wymienio- Dorobek ten, znaczony długim Warsztatu Formy Filmowej, Oj, nie wego dokumentalisty”, „Odczytać nym wyżej filmom, a także osobi- szeregiem indywidualnych po- mogę się zatrzymać! Zbigniewa czas”, „Rozmowa o dokumencie”), stym wyborom, jakich dokonywali szukiwań i dokonań, wielokrotnie

Fot. Film Gutek Rybczyńskiego, Copyright Film wspomniany wyżej manifest mło- w związku z własną pracą: Kazi- wyznaczał prekursorskie dążenia Polski MCMLXXVI Piotra Szul- dych z 1971, refleksje Krzysztofa mierz Karabasz, Krzysztof Kie- kina dokumentalnego oraz warto- Marczak, Włodzimierz Puchal- nie na rzeczywistość) i funkcję kina, Videokasetę Filipa Bajona, Kieślowskiego, Marcela Łozińskie- ślowski, Tomasz Zygadło, Mar- ściowe trendy w praktyce filmowej, ski, Janusz Czecz i in.), dokument Szeroko rozumiana odpowiedzialność estetyczną (nastawienie na prze- Klaps Krzysztofa Kieślowskiego, go, Wojciecha Wiszniewskiego, cel Łoziński, Michał Bukojemski i w myśleniu o jego roli. W kra- historyczny (A. Marek Drążew- kaz) dał nam dokonania tej miary, Na planie Jerzego Ziarnika, Prze- Jacka Bławuta oraz Macieja Dry- czy Maciej Drygas, okazuje się, iż ju unikatowe dokonania naszej ski, Marcel Łoziński, Maciej Dry- twórcy za obraz stanowi jeden z co: Kopalnia Natalii Brzozowskiej, rwane śniadanie braci Montgol- gasa. Razem wzięte, wypowiedzi niewiele jest w kinie światowym sztuki filmu faktów nie są jak do- gas i in.), film o sztuce (Jarosław najważniejszych wyznaczników Moje miasto Hasa, Wanda Gości- fier – dyplomowa etiuda Michała te składają się na nigdy nieopu- przykładów równie dociekliwe- tąd zbyt dobrze znane. Sami nie Brzozowski, Zbigniew Bochenek, mińska – włókniarka i Elementarz Tarkowskiego, Pierwszy film Jó- blikowaną, ale czekającą na swoje go i wszechstronnego widzenia wiemy, co posiadamy. Najwyższy Andrzej Papuziński, Piotr Andre- swoistości naszego dokumentu: tak Wiszniewskiego, Siedem kobiet zefa Piwkowskiego, Ścinki Zyg- wydanie, antologię polskiej myśli podstawowych dylematów etycz- czas odkryć tę wspaniałą tradycję jew, Hanna Włodarczyk), film z fo- pod względem etyki warsztatowej, w różnym wieku Kieślowskiego, munta Dusia oraz fenomenalne, filmowej na temat filmów faktów. nych, przed którymi stoi filmowiec dla siebie. tografii (Janusz Majewski, Jerzy Scytowie Królikiewicza czy 89 mm unikatowe w skali światowej Ćwi- Ziarnik, Jolanta Dylewska, Mitko jak w perspektywie reguł etycznego od Europy oraz Wszystko może się czenia warsztatowe Marcela Ło- Panow, Ireneusz Dobrowolski i in.), przytrafić M. Łozińskiego i Cudze zińskiego. Warto dodać, iż niemal film montażowy (film montowa- dyskursu toczącego się między listy Drygasa. Właśnie z tego po- w tym samym czasie, w którym Pełną, poszerzoną wersję artykułu prof. Marka Hendrykowskiego poświęconego historii ny z filmów, found footage docu- autorem a widzem. wodu znakomita tradycja polskiej powstały Ćwiczenia..., Zbigniew polskiego filmu dokumentalnego będzie można przeczytać w katalogu towarzyszącym mentary, tu zwłaszcza rewelacyjny sztuki dokumentu jest dzisiaj z ta- Rybczyński nakręcił w Stanach przeglądowi „100/100. Epoka polskiego filmu dokumentalnego”. Przegląd, organizowany przez Jeden dzień w PRL Macieja Dry- ką uwagą i atencją przypominana Zjednoczonych poczęte z ducha Stowarzyszenie Filmowców Polskich, odbędzie się w dniach 6-7 kwietnia w Warszawie. gasa) oraz filmy o filmach (tzw. „artystyczność”, przez którą należy ny. Mówię – dokument poetyc- w niezliczonych retrospektywach, najlepszych tradycji polskiej szko- Poprzedzi go plebiscyt na najlepszy polski film dokumentalny stulecia. making of). Pozostając przy tej rozumieć wykazywaną przez wielu ki – mając na myśli pogłębiony odkrywana i studiowana nie tylko ły dokumentu autotematycznego Zapraszamy do głosowania na poniższe tytuły na stronie: www.100100.pl ostatniej kategorii, warto odnoto- naszych filmowców dokumentali- udział funkcji estetycznej (poetyc- w Europie, ale również w Brazy- mistrzowskie Schody. wać, iż pierwszy polski film o fil- stów predylekcję i zarazem umie- kiej) przekazu w połączeniu z jego lii, Argentynie, Japonii, Stanach Współczesność po roku 1989 Elementarz, reż. Wojciech Wiszniewski, 1976 mie nakręcono już w roku 1930! jętność angażowania funkcji este- nieodzowną od wszelkich postaci Zjednoczonych. przydała temu gatunkowi szereg Gadające głowy, reż. Krzysztof Kieślowski, 1980 Jego realizatorem był Eugeniusz tycznej przekazu. W oczach wielu dokumentu funkcją referencyjną. nowych znaczeń, o czym świad- Kilka opowieści o człowieku, reż. Bogdan Dziworski, 1983 Cękalski, który znalazł się z kame- dążenie to oznacza naganne dla Łączenie obu tych funkcji w spo- Dokument autotema- czą m.in. Tren na śmierć cenzora Muzykanci, reż. Kazimierz Karabasz, 1960 rą na planie zdjęciowym Urody purystów i kodyfikatorów odejście sób twórczy i niezmiernie orygi- tyczny Krzysztofa Magowskiego, Usłysz- Powódź, reż. Jerzy Bossak i Wacław Kaźmierczak, 1947 życia Juliusza Gardana ze Stefa- od „czystego” dokumentalizmu. nalny, również z udziałem form To coś więcej niż jedna z wielu cie mój krzyk Macieja Drygasa, Rodzina człowiecza, reż. Władysław Ślesicki, 1966 nem Jaraczem. Dla innych natomiast – otwiera celowo aranżowanych i inscenizo- odmian gatunkowych filmu doku- Ostatnie zdjęcia. Brulion Andrzeja Siedem kobiet w różnym wieku, reż. Krzysztof Kieślowski, 1978 autorowi pole twórczego manew- wanych (Themersonowie, Polański, mentalnego. Dokument autotema- Brzozowskiego, Żywe obrazy Sta- Takiego pięknego syna urodziłam, reż. Marcin Koszałka, 1999 Dokument poetycki ru, czyniąc przekaz lepiej i głębiej Piwowski, Kieślowski, Barański, tyczny w kinie polskim nie jest zja- nisława Różewicza, Żeby nie bolało Usłyszcie mój krzyk, reż. Maciej Drygas, 1991 Swoistość polskiego modelu do- zorganizowanym pod względem Łoziński, Wiszniewski, Koterski, wiskiem incydentalnym ani czymś Marcela Łozińskiego, Film znale- Wszystko może się przytrafić, reż. Marcel Łoziński, 1995 kumentalistyki nabiera szczegól- jego nośności semantycznej. Szulkin, Dziworski in.) sprawiło, ostatnio modnym, lecz od daw- ziony w Katyniu Józefa Gębskie- nie wyrazistego charakteru, gdy Celowo nie używam powszech- że możemy dzisiaj mówić o pre- na stanowi specialité de la mai- go, Historia pewnej kamery Marii Finałową dziesiątkę plebiscytu wyłoniła komisja złożona z wybitnych znawców polskiego filmu zestawić go ze standardami po- nie stosowanego, lecz mylącego kursorskim nurcie sztuki polskie- son uprawiania u nas tej dziedziny Zmarz-Koczanowicz, Dokument… dokumentalnego, w tym: Andrzeja Bukowieckiego, Marka Hendrykowskiego, Jadwigi Hučkovej, etyki dokumentu europejskiego określenia „dokument kreacyjny”, go dokumentu w skali światowej. twórczości. Dokument refleksyw- Małgorzaty Szumowskiej, Po-lin. Mikołaja Jazdona, Iwony Kurz, Tadeusza Lubelskiego, Marii Malatyńskiej, Krzysztofa Gierata, i amerykańskiego. Niezmiernie ponieważ niemal każdy dokument Dokument łączący w sobie ny pojawiał się w zaawansowanej Okruchy pamięci Jolanty Dylew- Anity Piotrowskiej, Mirosława Przylipiaka, Tadeusza Sobolewskiego i Stanisława Zawiślińskiego. ważnym wyróżnikiem jest jego jako dzieło filmowe jest kreacyj- funkcję referencyjną (nastawie- dojrzałej formie artystycznej jesz- skiej, Takiego pięknego syna uro-

18 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 19 Wydarzenia: Złote Taśmy Wydarzenia: Nagrody PSC Polsko-szwedzkie Gala mistrzów Złote Taśmy Albert Kiciński łotymi Taśmami nagrodzo- za najlepszy obraz polskich ekra- kamery ne zostały filmy:Body/Cia - W stołecznym kinie Kultura odbyła nów, w kategoriach filmu polskiego Andrzej Bukowiecki Zło Małgorzaty Szumowskiej i zagranicznego. oraz Gołąb przysiadł na gałęzi się uroczystość wręczenia dorocznych Wśród laureatów nagrody znaj- o już druga Nagroda PSC i rozmyśla o istnieniu Roya Anders- nagród Koła Piśmiennictwa dują się twórcy i dzieła, których dla Arkadiusza Tomia- W ostatnią sobotę lutego odbyła się w Warszawie gala sona. „Na tegorocznym festiwa- wartość artystyczną i podziw kolej- Tka, który w 2013 został lu w Berlinie, podczas konferencji Stowarzyszenia Filmowców Polskich nych pokoleń widzów potwierdził jej pierwszym w historii laure- wręczenia Nagród PSC – Polish Society of Cinematographers, prasowej filmuZjednoczone Stany czas. Wśród nagrodzonych filmów atem za sprawą Obławy Marci- Miłości, zagraniczni dziennikarze (polska sekcja FIPRESCI). zagranicznych znajdują się filmy na Krzyształowicza. Przed rokiem czyli Stowarzyszenia Autorów Zdjęć Filmowych. Nagrodę dla dopytywali Tomasza Wasilewskie- m.in. Ingmara Bergmana, Bernarda nominację przyniosła mu Stacja Autora Najlepszych Zdjęć Filmowych w Pełnometrażowym go o przyczyny, które sprawiły, że Bertolucciego, Petera Weira, Vol- Warszawa Macieja Cuske, Kacpra polskie kino od kilku lat jest takie je obrazy: Birdman Alejandro Gon- kera Schlöndorffa, Istvàna Szàbo, Lisowskiego, Nenada Mikovića, Filmie Fabularnym w 2015 roku odebrał Arkadiusz Tomiak. mocne” – mówił Jacek Bromski, záleza Iñárritu oraz Młodość Paolo Michaela Hanekego. Z filmów pol- Mateusza Rakowicza i Tymona Zawdzięcza ją współczesnemu dramatowi wojennemu wręczając Małgorzacie Szumow- Sorrentino. skich honorowano dzieła m.in. Wyciszkiewicza. W tym roku To- skiej Złotą Taśmę za Body/Ciało. Historia nagród przyznawa- Andrzeja Wajdy, Tadeusza Konwic- miak pokonał aż sześciu nomino- Krzysztofa Łukaszewicza Karbala. „To jest dla mnie bardzo ważna nych przez polskich krytyków fil- kiego, Kazimierza Kutza, Krzysz- wanych konkurentów, gdyż – jak nagroda, bo przyznana przez kry- mowych sięga 1956 roku. Począt- tofa Zanussiego czy Krzysztofa poinformował prowadzący galę – tyków. Muszę zresztą przyznać, kowo nosiły one nazwę Syrenki Kieślowskiego. z aktorką Natalią Rybicką – Piotr zaangażowanie tych wszystkich kiewicza Na wylot oraz dokumen- Radia i Telewizji Uniwersytetu że mój stosunek do krytyków był Warszawskiej i przyznawane były W ubiegłym roku laureatem Wojtowicz – do II etapu zakwa- ludzi, którzy ze mną przy nim tami: Hokej, Olimpiada czy Kilka Śląskiego w Katowicach”. zawsze bardzo pozytywny. Nigdy w kategoriach najlepszego filmu Złotej Taśmy został Łukasz lifikowało się nie pięć, a siedem pracowali”. W rozmowie ze mną opowieści o człowieku wyznaczył Nagroda Specjalna PSC przy- się nie obrażałam o złe recenzje, polskiego, polskiego – krótko- Palkowski za filmBogo - filmów, bowiem w głosowaniu dodał: „Mogę im teraz spojrzeć nowe trendy wizualne w kinie. Na padła scenografowi Allanowi więc jak komuś się nie podobają metrażowego i zagra- wie. W kategorii trzy tytuły zajęły ex aequo pią- w oczy, a oni mogą pójść za mną moje pytanie, co z nagrodzonego Starskiemu, zdobywcy Oscara, moje filmy, to nie musi się krępo- nicznego. Nagroda kry- filmu zagranicznego te miejsce. w ciemno przy kolejnych filmach, całokształtu własnej twórczości Cezara, trzech Orłów – Polskich wać” – żartowała Szumowska. tyków, zrzeszonych nagrodę otrzymał W szranki z autorem zdjęć bo przekonali się, że ich trud nie sam uważa za najważniejsze, Nagród Filmowych, który współ- „Te ostatnie lata, to chyba naj- ówcześnie w Stowarzy- Andriej Zwiagincew w Karbali stanęli: Michał Englert poszedł na marne, czego wyrazem odpowiedział: „Szczęście do wyła- pracował m.in. z Krzysztofem Kie- lepszy okres dla polskiego kina szeniu Dziennikarzy za film Lewiatan. (Body/Ciało Małgorzaty Szumow- jest ta nagroda”. wiania spośród swoich studen- ślowskim, Romanem Polańskim, w mijającym ćwierćwieczu. Nie Polskich, w krótkim cza- Przyznane zostały skiej), Jakub Kijowski (Córki Nagrodę PSC za Całokształt tów zdolnych operatorów. Mia- Stevenem Spielbergiem i Andrze- chodzi tylko o zakończoną sukcesie zyskała duży pre- także wyróżnienia. Dancingu Agnieszki Smoczyń- Twórczości otrzymał Bogdan łem je kiedyś, mam je dzisiaj: na jem Wajdą. Odbierając kolejne sami obecność polskich filmów na stiż, a to ze względu W kategorii filmu skiej), Marcin Koszałka (Czer- Dziworski – autor zdjęć, reżyser, zeszłorocznym festiwalu Came- zaszczytne trofeum, podzięko- najważniejszych filmowych impre- na niezależność od polskiego otrzy- wony Pająk – również w reżyse- scenarzysta, pedagog, który zdję- rimage Złotą i Brązową Kijankę wał obecnemu na gali Witol- zach, takich jak Cannes, Berlin, politycznej koniunk- mały je: Miasto rii Marcina Koszałki), Paweł Flis ciami w filmie Grzegorza Króli- zdobyli moi studenci z Wydziału dowi Sobocińskiemu, za to, że Wenecja, Sundance czy Oscary, tury. Po wprowadze- 44 Jana Komasy (Demon Marcina Wrony), Łukasz od niego, na planie Smugi cie- ale przede wszystkim o odbudo- niu stanu wojennego oraz Efekt domina Żal (Intruz Magnusa von Horna) nia Wajdy, nauczył się, jak wiele wanie się widowni polskich pro- i delegalizacji Stowa- Elwiry Niewiery i Krzysztof Ptak (Sąsiady Grzego- wnosi do scenografii oświetlenie dukcji. Przed dekadą zaczynaliśmy rzyszenia Dziennikarzy i Piotra Rosołow- rza Królikiewicza). jej przez autora zdjęć. „Jestem z pułapu 800 tys. Dziś w ciągu roku Polskich, środowisko kry- skiego, a w kate- „Szanowni nominowani, wszy- dumny z nagrody od operato- na nasze filmy przychodzi ponad tyków zostało podzielone. gorii filmu zagra- scy jesteście mistrzami sztuki ope- rów, bo to oni ożywiają światłem 10 mln widzów” – mówiła Barbara Utworzono Stowarzyszenie nicznego: Wielkie ratorskiej” – powiedział Wojtowicz moje dekoracje; bardzo się z niej Hollender, przewodnicząca Koła Dziennikarzy PRL, które prze- piękno Paola Sor- przed ogłoszeniem nazwiska zwy- cieszę” – powiedział. Piśmiennictwa SFP. jęło prawo do przyznawania rentino i Mama cięzcy. A zwycięzca, odebrawszy Sympatyczną, świetnie zorga- Krytycy zrzeszeni w Kole (które Syrenki Warszawskiej. Część Xaviera Dolana. Nagrodę PSC z rąk Piotra Sobo- nizowaną galę (ukłony dla Arka jest równocześnie polską sek- krytyków przystąpiła do Sto- Tegoroczna cińskiego juniora, jej ubiegłorocz- Tomiaka, tym razem jako gospo- cją FIPRESCI) przyznali także warzyszenia Filmowców Pol- gala Złotych Taśm nego laureata za zdjęcia do Bogów darza – prezesa PSC) uświetnili wyróżnienia. W kategorii filmu skich, ustanawiając w 1985 odbyła się 22 lutego Łukasza Palkowskiego, wyznał znani reżyserzy, aktorzy i oczy- polskiego powędrowały one do: roku, jako Samodzielne w warszawskim kinie skromnie: „To jest nagroda dla wiście autorzy zdjęć filmowych, Intruza Magnusa von Horna oraz Koło Piśmiennictwa (dzi- Kultura, prowadzonym całej ekipy technicznej Karbali. Bogdan Dziworski, Allan a umilił ją – fantastycznie śpiewa- Joanny Anety Kopacz, a w katego- siaj Koło Piśmiennictwa), przez Stowarzyszenie Fil- Niełatwo było zrobić ten wojenny Starski oraz Arkadiusz Tomiak jący piosenki z filmów – Marcin – laureaci Nagród PSC Fot. Borys Skrzyński/SFP rii filmu zagranicznego otrzymały swoją coroczną nagrodę Fot. Borys Skrzyński/SFP Małgorzata Szumowska mowców Polskich. film. Z podziwem patrzyłem na Januszkiewicz.

20 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 21 Wydarzenia: Dyplomaci w Kulturze

Zaćma– wstrząs i zachwyt Marcin Zawiśliński ubię robić filmy o ludziach ale dojrzewają stopniowo. Proces prawdziwych, realnych ta- W stołecznym kinie Kultura dyplomaci zwątpienia w ideologię komuni- Lkich jak generał »Nil« czy styczną i decyzje jej szefów, czyli rotmistrz Pilecki. To są bardzo in- obejrzeli przedpremierowo Zaćmę, Bermana i Bieruta, zaczął się u niej teresujące postaci, skomplikowane już wcześniej” – tłumaczył Ryszard psychologicznie. Taka jest również najnowszy film Ryszarda Bugajskiego. Bugajski. Przy okazji wyjaśnił bohaterka mojego najnowszego również, że jego celem nie było filmu” – powiedział Ryszard Bu- robienie filmu biograficznego. gajski, reżyser i scenarzysta Za- „Chciałem zrealizować historię ćmy. Jest to oparta na faktach hi- bardziej uniwersalną, a nie tylko storia Julii Brystygierowej (1900- konkretną o Julii Brystygierowej, -1975), jednej z najbardziej zna- której nazwisko kojarzy dziś może nych funkcjonariuszek bezpie- dwóch, trzech – na stu zapytanych ki PRL, sadystycznej zbrodniar- o to Polaków. Mnie interesowała ki. Już jej pseudonim – „Krwawa przede wszystkim przemiana tej Luna” – mówi o niej wiele. Była kobiety. Bo żaden ze złoczyńców córką żydowskiego aptekarza, zarówno stalinowskich jak również doktorem filozofii po Uniwersy- – już wcześniej – hitlerowskich, tecie Lwowskim. Zasłynęła jednak nie przyznał się do popełnionych przede wszystkim z sadystyczne- win” – opowiadał twórca Zaćmy. go traktowania, wręcz katowania, Inny z przedstawicieli służby więźniów politycznych w czasach zagranicznej, którzy tym razem stalinowskich. Była wtedy dyrek- bardzo licznie przybyli do kina torką, owianego złą legendą, De- Kultura i niezwykle aktywnie partamentu V Ministerstwa Bez- uczestniczyli w dyskusji po poka- pieczeństwa Publicznego. zie Zaćmy, dociekał, dlaczego film W postać Julii Brystygiero- Maria Mamona nie kończy się chrztem głównej i Ryszard Bugajski

wej wcieliła się Maria Mamona, Fot. Borys Skrzyński/SFP bohaterki. „Nie ma żadnego znana m.in. z poprzedniego filmu dowodu ani dokumentu na to, Ryszarda Bugajskiego Układ postawiona poprzeczka oraz im dynałem Stefanem Wyszyńskim że Julia Brystygierowa została zamknięty. „Jak czuła się pani trudniejsza rola do wykreowania, jest próbą rozgrzeszenia. „Julia ochrzczona. Prawdą jest nato- w roli zbrodniarki?” – pytał wystę- tym ciekawiej się ją później gra. Brystygierowa spotkała się z kar- miast, że ostatnie lata swojego pującą na co dzień na deskach A dla mnie zagranie tej postaci dynałem Wyszyńskim w 1962 roku życia spędziła w Laskach pod stołecznego Teatru Współcze- było wspaniałą przygodą” – prywatnie. Wcześniej czyniła to Warszawą. Ale pogrzeb miała snego aktorkę, Jans Kevišs-Pe- wyznała Maria Mamona. kilkakrotnie, ale służbowo. Domy- państwowy” – mówił Ryszard tuško, sekretarz ambasady Łotwy Robin Barnett, ambasador Wiel- ślam się jednak, że proces docho- Bugajski. Przyznał również, że w Polsce. „Dla każdego artysty kiej Brytanii i Irlandii Północnej dzenia do tego, że tam po dru- chciał uniknąć tak jednoznacz- rola, która do pewnego stopnia w Polsce, pytał z kolei, czy klu- giej stronie coś jeszcze istnieje, nego i natarczywego zakończenia odbiega od jego osobowości, jest czowa dla całego filmu scena roz- trwał u niej bardzo długo. Ludzie filmu, który wywarł duże wrażenia bardziej interesująca. Im wyżej mowy Julii Brystygierowej z kar- nie zmieniają się z dnia na dzień, na dyplomatach.

22 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 Festiwale w Polsce: Zoom-Zbliżenia Festiwale w Polsce: Prowincjonalia Ameryka Prowincje w Alei Wieloryba niezrozumienia Janusz Kołodziej Marcin Jauksz odczas kilku dni (27-30 stycz- wielkie dzieje a skupieniem uwa- 74 filmy z 27 krajów i 78 projektów wideo z 28 krajów, projekcje specjalne i warsztaty nia) w kinie Trójka we Wrze- Siła tego festiwalu tkwi w skłonności jego gi na dramatach osobistych, od- Pśni cynizm, zgorzknienie uczestników i organizatorów do mówienia nalazł się laureat Jańcia Wodnika dla młodych filmowców, koncerty Mieczysława Szcześniaka & Krzysztof Herdzin i zniechęcenie, którymi pewnie za całokształt twórczości – Wła- Trio, Piotra Domagały z zespołem oraz Krzesimir Dębski Trio, spotkania z Gabrielą wszyscy bywamy dotknięci, na- trudnych rzeczy w nieskomplikowany dysław Kowalski. gle wyparowały i mogliśmy po- Wyjątkowym repertuarowym Muskałą (Moje córki krowy) i Małgorzatą Zajączkowską (Noc Walpurgi), Karoliną nownie spojrzeć na rzeczywistość sposób, w atmosferze nadziei, że rozstrzygnięciem było też umiesz- przez różowe soczewki, które rok- można czynić świat lepszym. To jedna czenie obok siebie trzech fabuł po- Bielawską (Mów mi Marianna), Dariuszem Gajewskim (Obce niebo) i Petrem rocznie zakłada nam Rafał Gó- łączonych wspólnym tematem. Zelenką (Rok diabła)… Pięć lutowych dni intensywnych doznań z pogranicza kilku recki – spiritus movens całego z konstatacji, jakie powinny znaleźć się Filmy: Żyć nie umierać Macieja przedsięwzięcia. W tym roku on Migasa, Body/Ciało Małgorzaty gatunków i rodzajów aktywności artystycznej, to imponujący bilans 19. edycji i pozostali organizatorzy, jakby w rzetelnym sprawozdaniu z tej pełnej Szumowskiej oraz Moje córki kro- Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Zoom-Zbliżenia w Jeleniej Górze. na przekór rosnącym w Polsce, serdeczności i mądrości imprezy filmowej. wy Kingi Dębskiej, choć związa- Europie i na całym świecie no- ne z motywem umierania, w isto- wym liniom podziału, postanowili, cie o życiu traktowały. Najbardziej obrą tradycją jeleniogór- bodnie w opowiadanej wcale nie nueli Bastian, reżyserki filmuPa - Wyróżnienia 19. edycji festiwalu w ramach hasła tegorocznej edy- przekonująco mówiła o doświad- skiej imprezy jest doko- banalnej fabule, nie opuszcza- pa Afrika. To zapis pierwszych Zoom-Zbliżenia również warto od- cji „Świat niezrozumienia” poroz- czeniu żegnania bliskich Kinga Dnywana na bieżąco oce- ła w szkole zajęć warsztatowych kilku tygodni wspólnego pobytu notować, bo dobrze oddają jakość mawiać o tym, co często staje na Dębska, której przypadła w udziale na prezentowanych w konkursie i potrafi pracować z aktorami, tu w Bawarii nastoletniego Afrykani- tegorocznych zmagań. Najpierw przeszkodzie konstruktywnemu główna nagroda na tegorocznym filmów fabularnych, dokumen- z równie jak ona niewielkim do- na Ronniego ze swym białym oj- Klara Kochańska i jej Lokatorki dialogowi, a także o tym, co moż- festiwalu. Za rolę w jej filmie na- talnych i animowanych z udzia- robkiem, a więc wymagającymi cem. Po śmierci matki i żony pa- (popisowa gra Julii Kijowskiej na zrobić, by kontakt między zwa- grodę otrzymali także Agata Kule- łem ich autorów. Nie są to spo- szczególnej uwagi. Warto zapa- nowie „docierają się” nie tylko ze i Beaty Fudalej) czyli thriller śnionymi stronami przywrócić. sza i Marian Dziędziel, dla którego tkania łatwe, bo każdy twórca, co miętać ten film i to nazwisko. sobą, ale też z nowym dla siebie młodej prawniczki, która kupuje Refleksja o niezrozumieniu był to już trzeci Jańcio w karierze. zrozumiałe, chce o swym filmo- Podobnie jak autora filmuAleja otoczeniem. mieszkanie na aukcji komorniczej panoszącym się w świecie roz- Odbierając nagrodę podczas gali, wym dziecku słyszeć tylko pozy- Wieloryba (nagroda za najlepszy Szwajcar Frederic Siegel wyje- i… I wpada w ciąg coraz bardziej poczęła się od mocnego akcen- Maria Dębska, Gabriela aktor mówił o czasach aktorskiego Muskała, Marian tywne opinie, ale zawsze poży- film fabularny), Islandczyka Gud- chał z kolei z Jeleniej Góry z na- demolujących jej życie i psychikę tu – przedpremierowego pokazu Dziędziel i Agata Kulesza terminowania i o zajęciach, na któ- teczne dla obu stron i rokujące mundura Arnara Gudmundssona, grodą za najlepszą animację, bo wydarzeń z udziałem dotychcza- filmu Karoliny Bielawskiej Mów w filmieMoje córki krowy, rych obserwował Władysława Ko- reż. Kinga Dębska na przyszłość. podpisującego nakreślony subtel- też jego Ruben wychodzi to za- sowych lokatorek upragnionego mi Marianna. Film, który ukazuje Świat Fot. Pałka/Kino Robert walskiego, odnajdując w nim inspi- Jury konkursu głównego (Ce- ną kreską kameralny dramat wi- bawny, brawurowo zrealizowany lokum. Pół godziny świetnego, do- okrucieństwo ludzi oraz instytu- rację do wytrwałej pracy. Festiwal zary Harasimowicz, Adam Olha, dziany oczami młodszego z bra- żart o pewnym osobniku, któremu pracowanego w każdym szczegó- cji wobec osób transseksualnych, Matwiejczyk. Autor brawurowej Nie tylko o doświadczeniu wła- skończył się owacjami wyrażają- Ewa Borysewicz i Daniel Anto- ci, żyjących z rodzicami, gdzieś na nieustannie rzeczywistość miesza le kina. Świetną robotę wykonała przypomniał wszystkim, jak dale- komedii Welcome homo, śmiało snej i cudzej seksualności mówili cymi radość widowni z serdecz- sik) nie miało łatwego zadania, uboczu. Piękna, nastrojowa histo- się z wyobrażeniami o niej, a co także Monika Pawluczuk, która ce nasze nominalnie cywilizowa- korzystając ze stereotypowych do nas (z ekranu lub osobiście) bo- nego spotkania tych dwóch waż- biorąc pod uwagę wysoki, wy- ria o sile uczucia. za tym idzie, nawet najprostsze połączyła w Końcu świata kilka ne społeczeństwo ulega stereoty- obrazków homoseksualistów roz- haterowie tegorocznego festiwalu. nych figur polskiego aktorstwa. równany poziom wyselekcjo- Nagroda za najlepszy doku- czynności urastają do rangi zma- wątków, historii i postaci, w jed- pom i fobiom przeczącym nauce. powszechnionych w Polsce, doło- Wstrząsający dokument Huberta Pozostałe nagrody publiczno- nowanych spośród ponad 2800 ment trafiła do Niemiec, do Ma- gań bohatera o wszystko. ną noc samotności i pytań o przy- Już na spotkaniu, które odbyło się żył starań, by homofobiczne kli- Saupera Jesteśmy waszymi przy- ści otrzymali: Paweł Flis za zdję- (tak, tak!) filmów z całego świata, szłość. Kolejna, zasłużona nagroda po projekcji widać było wrażenie, sze obrócić na nice i przemienić jaciółmi, ukazywał bariery, któ- cia do filmuDemon Marcina Wro- ale wydaje się, że werdykt koń- za trudny i skomplikowany w re- jakie film wywarł na publiczności. je w mosty porozumienia między re rosną w nowopowstałym Su- ny, Tomasz Wiracki za muzykę do cowy nie powinien budzić wąt- alizacji projekt. Potwierdził je jej werdykt: reżyser- tymi, którzy gejów i lesbijek nie to- danie Południowym; nienawiść Żyć nie umierać Macieja Migasa, pliwości. Jeleniogórska impreza za rok ka otrzymała nagrodę za najlep- lerują, a poszukującymi zrozumie- wyrastającą z fanatyzmu religij- Aleksandra Terpińska za krótko- Zasłużenie, Grand Prix otrzy- obchodzić będzie swój okrągły ju- szy film dokumentalny, a bohater- nia i akceptacji bohaterami swej nego przedstawiał interwencyj- metrażowy film fabularnyAmery - mała Ameryka Aleksandry Ter- bileusz, ale nim wystrzelą szam- ka opowieści o trudnej i długiej fabuły. Obok wyróżnionych przez ny dokument Uwolnić Asię Bibi ka oraz Filip Gieldon za krótko- pińskiej – studentki katowickie- pany, niezawodny duet organiza- wędrówce ku upragnionej opera- festiwalową publiczność w katego- Macieja Grabysy i Michała Króla, metrażowy dokument Egzamin go Wydziału Radia i TV, bo w tej torów: Sylwia Motyl-Cinkowska cji zmiany płci została uznana za rii animacji Kreatur Tessy Moult- a prywatną mikroskalę nieporo- dojrzałości. Nagrodą specjalną historii dwóch nastolatek, wyru- i Marek Oleksy, jak co roku będą „odkrycie festiwalu”. -Milewskiej, film Matwiejczyka zumień, problemy znane każde- organizatorów uhonorowano Ja- szających spontanicznie ze swo- musieli próbować domknąć bu- Bariery wznoszone w społe- był najlżejszą gatunkowo próbą mu dziecku i każdemu rodzico- nusza Chabiora za rolę w Żyć nie jej tytułowej wsi na Mazurach do dżet festiwalu i zasypiać z nadzie- czeństwie, po swojemu torpedo- mówienia o społecznym wyklu- wi, pokazał kameralny film Agaty umierać, zaś dziennikarze przy- wiecznie słonecznej Kalifornii, Ameryka, ją, że wszyscy partnerzy dotrzy- wał reżyser kultowy dla wielu mi- czeniu i sposobach radzenia so- Wojcierowskiej Sposób naturalny. znali swój laur Magnusowi von reż. Aleksandra Terpińska

udowodniła, że porusza się swo- Fot. WRiTV UŚ mają słowa. Oby tak się stało! łośników kina niezależnego, Piotr bie z nim. Gdzieś między tą perspektywą na Hornowi za filmIntruz .

24 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 25 Nagrody: Honorowy Jańcio Wodnik Nagrody: Honorowy Jańcio Wodnik

Dekalog, siedem, reż. Krzysztof Kieślowski

najtrudniejsze role ludzi skompli- literatury”. I rzeczywiście: Olek, okupacji, kiedy naziści dopiero tuż po dojściu Hitlera do wła- kowanych psychologicznie po- chłopak z prowincjonalnego zaczynali swój plan ekstermina- dzy, prowadzi skomplikowane trafił zagrać bardzo lekko, jakby miasteczka, poznając starszą cji Żydów. Bohater Kowalskiego śledztwo w sprawie zjawisk para- bez wysiłku. od siebie kobietę z Warszawy, stara się nie poddać złowrogiej normalnych. Akcja cofa się do Władysław Kowalski urodził jest ciekawy wrażeń i świata, ale sytuacji, z godnością oczekując XIX wieku, a sam bohater może się w 1936 roku pod Tomaszo- w sposób nienachalny, nieagre- na to, co spotyka już innych. Do okazać się wcieleniem kogoś wem Lubelskim, w małej miej- sywny, jak można by się spodzie- końca opanowany, opiekuje się innego… Rola kreowana przez scowości Żurawce, skąd wyruszył wać po młodym człowieku w tej także małym chłopcem, starając Kowalskiego spaja tutaj pozo- w świat, docelowo do warszaw- sytuacji. Z kolei chłopak ze Złota się zaszczepić dziecku poczucie stałe w skomplikowanej łami- skiej PWST, którą ukończył to uciekinier od odpowiedzialno- godności, a właściwie – ocalić główce, jaką jest ten utwór. w 1959 roku. Odtąd pracował ści za zły czyn, który podróżuje je. Aktor pokazał tu tylko jedną Aktor realizował się z powo- równolegle dla teatru i filmu. przez Polskę na jej drugi kraniec, z możliwych postaw w czasie dzeniem w innych tandemach W 1959 w gdańskim Teatrze oddając się wyobraźni, która hańby, ale chyba najtrudniejszą artystycznych, np. z Wojciechem Wybrzeże zadebiutował znako- musi zderzać się z realnością. do utrzymania. Samotnik i inte- Marczewskim, kreując u niego mitą, powszechnie docenioną Trudno powiedzieć, czy boha- lektualista, czasem niezamierze- ważne role w Dreszczach (1981), rolą Geoffa w spektaklu Konrada ter tu wygrywa czy przegrywa, nie śmieszny w swych poczyna- a zwłaszcza w Ucieczce z kina Swinarskiego „Smak miodu” zawieszony miedzy pragnie- niach, potrafiący jednak zadbać Wolność (1990), gdzie był akto- według Shelagha Delaneya. Rok niami a rzeczywistością, która o innych. rem, grającym profesora w filmie później związał się ze scenami od nich odstaje. Postaci, które Ciekawie i owocnie wypadła Jutrzenka, czy to z Krzysztofem warszawskimi: lata 1960-1974 to kreował w tym okresie Kowal- też współpraca aktora z Jerzym Kieślowskim w Dekalogu, sie- czas pracy w Teatrze Ateneum, ski były liryczne, ale nigdy nie Sztwiertnią, u którego w latach dem (1988) i Podwójnym życiu od 1974 roku przez 30 lat (!) grał infantylne czy „rozmemłane”. 80. minionego stulecia zagrał Weroniki (1991). Nie można też w Teatrze Powszechnym, o od W nieco późniejszym czasie w trzech filmach. Najpierw zapominać o niezwykle boga- 2005 roku pracuje w zespole ważną rolą okazała się, stwo- więźnia niemieckiego Pawiaka tym dorobku Władysława Kowal- Teatru Dramatycznego. rzona w serialu telewizyjnym w okupowanej stolicy, wciela- skiego, jeżeli chodzi o liczne W kinie Władysław Kowal- Kolumbowie (1970) Janusza jąc się w Adama Grzymałę-Sie- wybitne kreacje w spektaklach ski zadebiutował epizodycz- Morgensterna, postać Jerzego, dleckiego w 111 dniach letargu Teatru Telewizji. Fot. Roman Sumik/Filmoteka Narodowa Narodowa Fot. Sumik/Filmoteka Roman nymi rolami: u Andrzeja Wajdy mężczyzny już oczywiście nieco (1984), a następnie w pisarza Paf- Dzisiaj, mimo że na drugim w Kanale (1957) i w Do widze- starszego od poprzednich boha- nucego Głogowskiego w Kome- filmowym planie, aktor nie zwal- Władysław nia, do jutra (1960) Janusza terów, bardziej przygaszonego, diantce (1986) oraz aktora Wła- nia tempa, a może wręcz nabrał Morgensterna. W końcu zaczął ale nadal czystego wewnętrznie; dysława Janotę-Czerkańskiego, wiatru w żagle. Ostatnio zaist- u Wajdy dostawać większe role, podobnie lekarza-chirurga w kul- wzorowanego na słynnym Kazi- niał w co najmniej czterech cie- w Samsonie (1961) i w nowelo- towym Trzeba zabić tę miłość mierzu Junoszy-Stępowskim kawych rolach, w Bogach (2014) wej Miłości dwudziestolatków (1972) Morgensterna, u którego w Oszołomieniu (1988, prem. Łukasza Palkowskiego, Paniach (1962). W tym samym okresie zagrał jeszcze w Mniejszym nie- 1989). W tym ostatnim, scena- Dulskich (2015) Filipa Bajona, współpracował z innym wiel- bie (1980). Stopniowo w rolach riusz inspirowała biografia wspo- Excentrykach, czyli po słonecz- Kowalski kim reżyserem naszego kina, Kowalskiego, obok dojrzałości mnianego aktora, który zginął nej stronie ulicy (2015) Janusza artystą osobnym – Wojciechem i okiełznywanej ekspresji poja- w niejasnych okolicznościach Majewskiego oraz Body/Ciele Jerzym Hasem. Zagrał u niego wiał się rys ironii i delikatnego w 1943 roku w Warszawie, z rąk (2015) Małgorzaty Szumow- w Rozstaniu (1960) rolę Olka, poczucia humoru, z czym chyba członków podziemia walczą- skiej – tak jakby polskie kino – intelektualista a następnie zagubionego, mło- dobrze kojarzymy aktora dzisiaj. cego z okupantem. W filmie zdało sobie nagle sprawę o ist- dego mężczyznę, właściwie chło- Często grał postaci inteligen- aktor zagrał „oszołomionego” nieniu wielkiego aktora, któ- paka jeszcze w Złocie (1961). Tu, tów, profesorów, ludzi sztuki, jed- uczuciem do żony (Maria Pakul- rego rzemiosło jest potrzebne, w symboliczny sposób, został nak można odnieść wrażenie, nis) aktora, który próbując rato- aby uwiarygodnić artystyczny pasowany na Chłopaka – pisane że w latach 70. ubiegłego wieku wać ją z narkotycznego nałogu, przekaz. Możemy się z tego tylko w polskim kinie z dużej litery – polskiego kina. bardziej realizował się w teatrze zmuszany jest do pracy w nie- cieszyć! Jak zauważono, tych niedojrza- niż w kinie. Po tym względem mieckim teatrze, a zarazem Władysław Kowalski pre- łych bohaterów w owym czasie odmianę (czy też równowagę) nie wie, że żona, w wyniku uza- zentuje aktorstwo oszczędne, było wielu, jednak, cytuję czoło- przyniosła następna dekada, leżnienia, zostaje konfidentką wyważone, chciałoby się powie- Jacek Nowakowski wego krytyka tamtego okresu, z której pochodzą co najmniej gestapo. I znowu rzecz doty- dzieć – spokojne, jednak role, Konrada Eberharda: „Włady- trzy wybitne kreacje artysty. czy ochrony godności w sytu- które kreuje – często bardzo sław Kowalski zdołał obronić Zalicza się do nich rola Jakuba acji, gdy było o nią najtrudniej. skomplikowane – nie budzą Władysław Kowalski 30 stycznia egoroczny laureat nale- chodził od młodzieńczego emploi swą pozycję. Jego chłopiec róż- Rosenberga w debiucie Walde- Wreszcie, z połowy omawianej spokoju. Raczej zadumę nad odebrał statuetkę Jańcia Wodnika ży do nestorów aktorskiej na rzecz bardziej powściągliwych nił się od innych neurastenicz- mara Dzikiego Kartka z podróży dekady pochodzi Medium (1985) losem i psychologią człowieka, Tprofesji, ale wcale tego i stonowanych w wyrazie ról męż- nych, rozzłoszczonych, zagubio- (1983, prem. 1984), według powie- Jacka Koprowicza, jeden z nie- którego wrażliwość, godność, – Nagrodę Honorową za artystyczny po nim nie widać. Jego role za- czyzn wieku średniego, to pod tą nych czy zgrywających się na ści czeskiego pisarza, Ladislawa wielu udanych polskich filmów duma, mądrość wreszcie, jakże wsze cechował rys młodzieńczy, zewnętrzną warstwą wciąż krył cynizm chłopców… Może zde- Fuksa, rozegrana za murami grozy, a zarazem coś więcej niż często ratują przed życiowymi dorobek życia na 23. Ogólnopolskim co w połączeniu z dużą dozą re- się i nadal kryje duch energicz- cydował o tym fakt, że w ekra- getta. To jeden z bardzo uda- horror. To także kino psycholo- i historycznymi komplikacjami. Festiwalu Sztuki Filmowej fleksyjności i mądrości dawało, nego, choć doświadczonego ży- nowych rolach Kowalskiego nie nych, a słabiej pamiętanych giczne, thriller i bodaj pierwszy Warto czerpać z nich inspirację, zaskakujący widza, efekt. Nawet ciowo człowieka. Aktor osiągnął wyczuwa się intencji, aby stwa- polskim filmów, wpisujących się u nas film okultystyczny. Aktor tym bardziej, że cechy te coraz „Prowincjonalia 2016” we Wrześni. jeśli stopniowo, co naturalne, od- ten efekt m.in. dlatego, że nawet rzać postacie modne, współgra- w dyskurs na temat Holocaustu. zagrał w nim komisarza Selina, rzadziej są przedstawiane jako jące z nastrojami rozczarowanej Fabuła dotyczy pierwszych lat który w 1933 roku w Sopocie, wartości pożądane.

26 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 27 Wystawy: Krzysztof Kieślowski. Ślady i pamięć Rocznicowe tournée ekspozycji Anna Michalska Zdarzały się także niespodzian- ki, jak w Ankarze, gdzie pomylo- W ciągu dziesięciu lat Muzeum Kinematografii w Łodzi no galerie i kuratorzy, wyposaże- przygotowało cztery wystawy poświęcone Krzysztofowi ni jedynie w skromne śrubokręty, musieli w ekspresowym tempie Kieślowskiemu, które miały ponad 100 prezentacji w kilkudziesięciu montować wystawę. krajach świata, m.in. we Włoszech, w Singapurze, Izraelu, Kanadzie, Ze względu na ogromne zainteresowanie i ilość zgromadzone- Indiach, Hiszpanii, Turcji, Stanach Zjednoczonych. go materiału, ekspozycję podzie- lono na trzy moduły: „Krzysztof Kieślowski. Ślady i pamięć” (część kspozycja „Krzysztof Kie- prezentująca życie i działalność ślowski. Ślady i pamięć” artystyczną bohatera), „Filmy Epowstała w 2005 roku dla Krzysztofa Kieślowskiego w świa- uczczenia dziesiątej rocznicy towym plakacie filmowym” oraz śmierci reżysera. Została przy- „Krzysztof Kieślowski. Fotogra- gotowana z myślą zarówno o tej fie z miasta Łodzi”. Tę ostatnią publiczności, która Kieślowskie- część, powieloną w kilku egzem- go znała i ceniła, jak i o tej, która plarzach, zamówiło Ministerstwo oglądając wystawę, poznaje bo- Spraw Zagranicznych, które wysy- hatera. Prezentowano dokumen- łało ją do polskich placówek dy- ty, fotografie prywatne i zrobione plomatycznych na całym świecie. w czasie pracy na planie, fotosy, W 2011 roku odbyło się w ra- międzynarodowe plakaty do je- mach Festiwalu Filmowego Wernisaż w Paryżu w 2012 roku

go filmów, dyplomy i nagrody. w Łodzi Muzeum Kinematografii zbiorów Fot. Ze w Gdyni seminarium poświęcone Wystawę dopełniały fotografie reżyserowi. Z tej okazji Muzeum wykonane przez Kieślowskiego Zainteresowanie było ogromne. prestiżowych światowych festi- Kinematografii przygotowało w czasie studiów w łódzkiej Szko- Wśród zwiedzających znalazła się walach, m.in. w Toronto w 2011 kolejną ekspozycję, dedykowa- le Filmowej. Żona reżysera, Maria m.in. Agnieszka Odorowicz, któ- roku, w San Sebastian w 2015 ną tym razem Dekalogowi. W tym Kieślowska, otworzyła przed ku- ra zaproponowała przygotowanie (wystawa zapoczątkowała wielo- samym roku wydało również ob- ratorkami – Krystyną Zamysłow- niemiecko-angielskiej wersji eks- miesięczne obchody 20. rocznicy szerny katalog „Świat według Kie- ską oraz Barbara Kurowską – ca- pozycji na Berlinale w 2006 roku. śmierci Krzysztofa Kieślowskie- ślowskiego”. łe prywatne archiwum i udostęp- Wystawa – obok sympozjum „Col- go, które zakończy koncert muzy- Od 26 lutego do końca czerw- niła osobiste pamiątki. W orga- our Me, Kieślowski” – stała się ki filmowej z udziałem Zbigniewa ca tego roku wystawa „Krzysztof nizacji wystawy pomogli przy- jednym z pierwszych zagranicz- Preisnera w maju 2016). Emir Ku- Kieślowski. Ślady i pamięć” jest jaciele i współpracownicy reży- nych wydarzeń organizowanych sturica, którego międzynarodowa prezentowana w Muzeum Igna- sera, m.in. Teresa Violetta Buhl, przez Polski Instytut Sztuki Fil- kariera filmowa zaczęła się dzię- cego Kraszewskiego w Dreźnie. Jacek Petrycki, Zbigniew Preis- mowej. Jak wspomina Krystyna ki Kieślowskiemu, pokazywał wy- Kolejną odsłonę zaplanowano we ner, Krzysztof Piesiewicz, a tak- Zamysłowska: „Na otwarciu były stawę w Kustendorfie. W 2012 ro- wrześniu w Wiedniu. „Krzysztof że instytucje na czele ze Studiem tłumy. Wśród nich znaleźli się je- ku zaprezentowano ją w Paryżu. Kieślowski. Fotografie z miasta Ło- Filmowym „Tor”. Konsultantem go uczniowie, wielbiciele, media. W wernisażu uczestniczyli m.in. dzi” w marcu będą udostępnione ekspozycji był Stanisław Zawi- Mimo że upłynęło dziesięć lat od Marin Karmitz z M2K, Sławomir publiczności łódzkiego Muzeum śliński. Na potrzeby wystawy za- śmierci artysty, zobaczyliśmy, ja- Idziak, Krzysztof Zanussi, Maria Kinematografii, w kwietniu zo- adaptowano przestrzenie pałacu kim szacunkiem i popularnością Kieślowska. Wystawa towarzyszy- staną pokazane w Instytucie Pol- Karola Scheiblera, siedziby Mu- cieszy się wciąż jego twórczość”. ła największej retrospektywie fil- skim w Budapeszcie, a we wrze- zeum, łącznie z pomalowaniem Od berlińskiej prezentacji za- mów Krzysztofa Kieślowskiego, śniu w Gdyni. „Dekalog Krzysztofa pomieszczeń na trzy kolory fil- częło się trwające do dziś tour- jaką zorganizowano we Francji. Kieślowskiego” będzie natomiast mowej trylogii: biały, niebieski née zagraniczne wystawy. Pre- Ekspozycja jeździła później po eksponowany w lipcu i w sierpniu i czerwony. zentowano ją na najbardziej całym kraju. w Pałacu Sztuki w Krakowie.

28 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 Polskie premiery Polskie premiery

Niewinne Koleżanki i Koledzy, film fabularny tematem tego numeru koprodukcja francusko-polska „Magazynu…” jest polski Kalendarz premier premiera: 11 marca film dokumentalny. Musicie reżyseria: Anne Fontaine koniecznie przeczytać niezmiernie scenariusz: Sabrina B. Karine, Alice Vial, ciekawy artykuł prof. Marka Anne Fontaine, Pascal Bonitzer Hendrykowskiego. Bardzo mnie zdjęcia: Caroline Champetier zdumiało również, jak wyjątkowo muzyka: Gregoire Hetzel bogata jest historia polskiego scenografia: Joanna Macha filmu faktów, wszechstronność jego marzec 2016 montaż: Annette Dutertre Fot. Żółty Szalik tematów i języka. Hendrykowski dźwięk: Olivier Mauvezin, Francis Wargnier, (Nie)obecność pisze: „…charakterystyczną cechę Jean-Pierre Laforge film dokumentalny naszego dokumentu stanowi Historia Roja, traci starszego brata, dowódcę oddziału obsada: Lou de Laâge, Agata Buzek, niezwykle szeroki repertuar czyli w ziemi lepiej słychać Narodowych Sił Zbrojnych na Mazow- premiera: 11 marca Agata Kulesza, Vincent Macaigne, Joanna reżyseria: Magdalena Łazarkiewicz wielogatunkowych poszukiwań, film fabularny szu, zamordowanego przez żołnierzy Kulig, Katarzyna Dąbrowska, Eliza Rycembel, scenariusz: Magdalena Łazarkiewicz w których dochodzą do głosu premiera: 4 marca sowieckich. Wraca w rodzinne strony Klara Bielawka, Helena Sujecka, Anna zdjęcia: Wojciech Todorow coraz to nowe, bywało nieraz, że reżyseria: Jerzy Zalewski i wstępuje do Narodowego Zjedno- Próchniak, Dorota Kuduk opracowanie muzyczne: Antoni prekursorskie w skali światowej, scenariusz: Jerzy Zalewski czenia Wojskowego. Jako dowódca producenci: Eric Altmayer, Nicolas Altmayer, Komasa-Łazarkiewicz rozwiązania warsztatowe zdjęcia: Tomasz Dobrowolski oddziału partyzanckiego przez kolej- Eliza Oczkowska, Klaudia Śmieja montaż: Daniel Sokołowski i artystyczne”. W dodatku polski muzyka: Michał Lorenc nych sześć lat kontynuuje walkę produkcja: Mandarin Cinema, Aeroplan Film dźwięk: Artur Kuczkowski film dokumentalny ma w świecie scenografia: Jacek Ukleja o wolną Polskę z sowieckim okupan- czas projekcji: 115 min bohater: Piotr Łazarkiewicz bardzo wysoką pozycję, dużo lepszą montaż: Jarosław Rybicki, Wanda Zeman tem, siejąc postrach wśród funkcjo- dystrybucja: Kino Świat producenci: Sylwester Banaszkiwiecz, niż w kraju… dźwięk: Jacek Hamela nariuszy UB i kolaborantów. Komu- Marcin Kurek Nie wiem jak dziś, ale za czasów obsada: Krzysztof Zalewski-Brejdygant, nistyczne władze robią wszystko, aby produkcja: Mediabrigade, Narodowy Instytut moich studiów w łódzkiej Szkole Wojciech Żołądkowicz, Piotr Nowak, namierzyć i zlikwidować „wroga władzy Fot. Bomba Film Audiowizualny, Telewizja Polska, Wytwórnia Filmowej ćwiczenia warsztatowe Mariusz Bonaszewski, Jerzy Światłoń, Marcin ludowej”. montaż: Sławomir Goździk Filmów Dokumentalnych i Fabularnych zaczynało się od dokumentu (o tym Kwaśny, Magdalena Kuta, Karolina Kominek, dźwięk: Mariusz Bielecki, Kamil Sajewicz czas projekcji: 67 min Piotr Bajor, Katarzyna Bargiełowska, też w artykule), co zaowocowało obsada: Maciej Łagodziński, Karolina Gorczyca, dystrybucja: Żółty Szalik Andrzej Mastalerz, Dorota Landowska, świetnymi etiudami wybitnych Zdjęcie Antoni Pawlicki, Stanisława Celińska, Marcin Troński, Sławomir Orzechowski potem reżyserów filmów fabularnych. film fabularny Andrzej Chyra, Aleksandra Konieczna, Beata producent: Jerzy Zalewski Myślę, że dla dzisiejszych twórców koprodukcja polsko-węgiersko-niemiecka Kawka, Marek Litewka, Władysław Kowalski, Piotr Łazarkiewicz żył szybko, zachłan- produkcja: Dr Watkins ta 120-letnia historia polskiego premiera: 11 marca Krzysztof Kiersznowski, Jakub Tuschner nie, jakby podświadomie czuł, że ma mało czas projekcji: 138 min dokumentu jest nie tylko kopalnią reżyseria: Maciej Adamek producent: Radosław Styś czasu. Ktoś napisał: „umarł w biegu”. Jego dystrybucja: Kino Świat wiedzy na różnorodne tematy, ale scenariusz: Maciej Adamek produkcja: Koncept Media czas był zawsze wypełniony po brzegi, zdjęcia: Tomasz Michałowski a jednocześnie ci, którzy go znali często również kopalnią pomysłów na czas projekcji: 80 min fabułę. Wiosna 1945 roku. 20-letni Mieczysław muzyka: Andrzej Izdebski dystrybucja: Bomba Film podkreślają, że – obcując z nim – mieli Dziemieszkiewicz, pseudonim „Rój”, scenografia: Joanna Białousz poczucie, że zawsze miał dla nich czas. A może znalazłoby się w TVP pasmo, Ukryta fotografia znaleziona przez Film Fot. Anna Włoch/Aeroplan To film opowiedziany z perspektywy jego które prezentowałoby ten, w bardzo Adama (Maciej Łagodziński), na której Tuż po drugiej wojnie światowej fran- odejścia, ale nie panegiryk. Piotr Łazarkie- dużym stopniu nieznany, dorobek jego matka w ciąży obejmuje obcego męż- cuski Czerwony Krzyż prowadzi akcję wicz był zwyczajny, skromny, nieśmiały, polskiej kultury. Tego sobie i Wam czyznę, wzbudza w szesnastolatku podej- repatriacji i gromadzi swoich oby- zawsze w skórzanych spodniach, z papie- życzę. rzenie, że jego ojciec (Andrzej Chyra) wateli w szpitalu. Wśród lekarzy jest rosem w ustach, z lekko ironicznym może nie być jego biologicznym rodzi- młodziutka Matylda Beaulieu (Lou dystansem. W filmie wykorzystano frag- Krystyna Krupska-Wysocka cem. Adam ucieka z domu, żeby poznać de Laâge). W szpitalu zjawia się sio- menty wyreżyserowanych przez niego prawdę. Zdjęcie to historia o poszukiwa- stra z oddalonego o kilka kilome- filmów fabularnych, dokumentalnych, niu własnej tożsamości, które wymaga trów klasztoru i błaga o pomoc dla teatrów telewizji, etiud studenckich, nie lada odwagi. Adam nie tylko rozwiąże umierającej kobiety. Problemem jest reportaży telewizyjnych oraz programów swoją zagadkę, ale również odnajdzie poród jednej z zakonnic… Okazuje się, telewizyjnych i audycji radiowych. Pio- przyjaciela w osobie starszego o dwa lata że siostry padły ofiarą zbiorowego tra Łazarkiewicza wspominają: Teresa Przemka (Antoni Pawlicki) oraz spotka gwałtu dokonanego przez czerwono- Budzisz-Krzyżanowska, Paweł Felis, pierwszą miłość (Karolina Gorczyca), armistów. Matylda chce sprowadzić Remigiusz Grzela, Agnieszka Holland, która może tę przyjaźń zniszczyć. To film pomoc, lecz matka przełożona (Agata Zbigniew Hołdys, Wiesław Komasa, o bardzo szczególnym momencie w życiu Kulesza) chce za wszelką cenę ukryć Antoni Komasa-Łazarkiewicz, Magda- każdego człowieka – czasie pierwszej tajemnicę, żeby uniknąć skandalu. lena Łazarkiewicz, Gabriela Łazarkiewicz, miłości, pierwszej przyjaźni, pierwszego Witana przez zakonnice z nieufnością, Maria Seweryn, Andrzej Wolf. zetknięcia ze śmiercią, budzącej się sek- Matylda wkracza w nieznany sobie * Rozmowę o filmie z reżyserką Magdaleną sualności i poczuciu przejmującej samot- świat i zaprzyjaźnia się z siostrą Marią Łazarkiewcz opublikowaliśmy w majowym ności. Dorosłość definiowana jest w nim (Agata Buzek). Razem odkryją przera- numerze „Magazynu Filmowego” w 2015. przez pierwsze fascynacje i trudne rozcza- żającą prawdę, ukrytą za murami klasz- rowania. toru… oprac. J.M. Fot. Kędzierska/SFP Adrianna Fot. Kino Świat

30 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 31 Polskie premiery: Historia Roja, czyli w ziemi lepiej słychać Polskie premiery: Historia Roja, czyli w ziemi lepiej słychać

w sądzie sprawę z PISF. W tym z nierozumienia różnicy między ków, chciałem pokazać świat, Miał pan jakiś punkt samym roku udało się osiągnąć filmem fabularnym a dokumen- w jakim żyli. I amator Krzysiek odniesienia dla Historii porozumienie z TVP. talnym. Zalewski w tej konwencji mógł Roja...? Jakąś bezpośrednią sobie poradzić. inspirację? Przez ten cały czas film Czym kierował się pan, Tolkien. Oczywiście nie żyjemy żył podziemnym życiem. wybierając obsadę Historii Jako partnera dał mu pan w Nowej Zelandii i nigdy Organizował pan pokazy Roja...? Marcina Kwaśnego. nie dostałbym na film nawet wersji roboczej w całej Bardzo nie chciałem, by byli to Marcin zagrał starszego brata ułamka tych pieniędzy, które Polsce i zbierał środki na aktorzy z seriali. „Roja”, czyli „Roja” – „Pogodę”. Wtedy jesz- kosztował Władca Pierścieni. Między dokończenie Historii Roja... Krzysia Zalewskiego-Brejdy- cze nie miał bladego pojęcia, Ale zawsze myślałem o „Roju” To była bardzo wyjątkowa ganta pamiętałem z programu kim są „Żołnierze Wyklęci”, jako o takim Frodo, który ma sytuacja, ponieważ kopii robo- Idol. Bardzo dobrze śpiewał, a dziś sam kręci o nich filmy. pierścień, lecz świat, który go czej nikt nie pokazuje. Musia- a ja dostrzegłem w nim jakiś Bardzo mu zresztą kibicuję. otacza, nie pozwala mu zanieść łem jednak walczyć o to, by nie takt, którym mnie ujął. Gdy go do celu, chyba, że celem była schowano filmu pod dywan. zadzwoniłem i zapropono- Można powiedzieć, nasza pamięć. Dlatego zdecydowałem się na wałem mu rolę w filmie, był że zapoczątkował fabułą taki krok. Myślę, że gdyby nie kompletnie zszokowany. Dość pan serię produkcji Patrząc dziś, z perspektywy to, nie miałbym możliwości go długo nie było jasne, czy sobie o „Wyklętych”. lat, na Historię Roja... ma pan skończyć.

Co było przedmiotem sporu? W jednym z wywiadów a dokumentem wspominał pan, że żądano skrócenia filmu. Poszło więc o kwestie artystyczne? Z Jerzym Zalewskim, reżyserem filmu Historia Roja, Jeżeli długość filmu jest kwe- stią artystyczną. Żyjemy prze- czyli w ziemi lepiej słychać, rozmawia Rafał Pawłowski cież w wolnym kraju, a do tego jeszcze w Unii Europejskiej. Rafał Pawłowski: „Żołnie- Teoretycznie więc nie ma cen- rze Wyklęci” to dość obszerny osobiście, bo gdy otrzyma- zury, ale zawsze można powie- temat. Dlaczego zdecydował łem nagrania w 2003 roku, już dzieć, że film jest za długi. Naj- się pan opowiedzieć akurat nie żyli. Te opowieści „Żołnie- pierw argument ten wysunęła historię Mieczysława Dzie- rzy Wyklętych” przybliżyły mi Telewizja, a potem powtórzył mieszkiewicza ps. „Rój”, a nie klimat oddziałów antykomu- go PISF. któregoś z bardziej znanych nistycznych oraz ich walki, np. dowódców partyzantki anty- na Mazowszu. Na bazie tych Oficjalnie jednak oczekiwano komunistycznej? nagrań zrealizowałem trzygo- od pana skrócenia filmu. Jerzy Zalewski: „Rój” tak dzinny dokument Kadry – żoł- W jakiej wersji zobaczymy go naprawdę zaczął być znany, nierze Narodowych Sił Zbroj- ostatecznie w kinach? kiedy postanowiliśmy zro- nych i właśnie Elegię na śmierć Dłuższy o cztery minuty od wer- bić o nim film. Owszem miał Roja. To był element dokumen- sji, którą kazano mi skracać. Ma w Instytucie Pamięci Narodo- tacji, nad którą pracowałem 2 godziny i 18 minut. wej swoją małą stronniczkę, między 2003 a 2007 rokiem. jednak nikt do tego momentu Prezentując roboczą kopię nie traktował go jako postaci Sama produkcja filmu także Historii Roja..., spotkał Marcin Kwaśny w filmie kultowej. Jego historię pozna- trwała dość długo. Napotkał się pan także z zarzutami Historia Roja, czyli w ziemi lepiej słychać, Jerzy Zalewski reż. Jerzy Zalewski

łem dzięki nagraniu, do któ- Stróżyk/Reporter Fot. Wojciech pan wiele przeszkód. prawicowych historyków Fot. Kino Świat rego miałem dostęp. Z bardzo W 2007 roku napisałem scena- i badaczy tamtych wydarzeń. emocjonalnej opowieści pana Młody chłopak, który niejako Powstał w ramach przygotowań riusz. Dwa lata później podpisa- Zarzucono panu, że zbyt poradzi. Pamiętam, że piątego Wydaje mi się, że to także jeden poczucie, że zrobił taki film, Czesława Czaplickiego, żołnie- wszedł w buty swojego zastrze- do filmu fabularnego. Jan Bia- łem umowę z TVP na produk- fabularyzuje tę opowieść. dnia zdjęć operator Tomasz z powodów moich kłopotów. jaki sobie wymarzył? Czy rza oddziału NSZ pod dowódz- lonego przez bolszewików brata łostocki przekazał mi około 100 cję filmu. W 2010 zrealizowałem Historia Roja... to film fabularny Dobrowolski mówi do mnie: Gdy zacząłem robić Historię też te wszystkie problemy twem „Pogody” – Romana i podjął z nimi walkę. Wybiera- godzin materiałów, które nakrę- zdjęcia, a w 2011 film zaczął być a nie dokumentalny. To jest „Słuchaj może lepiej, żeby on Roja... mainstreamowi produ- odcisnęły na nim swoje Dziemieszkiewicza – starszego jąc „Roja” na bohatera pierw- cił, ponieważ jego dziadek, płk. blokowany przez Telewizję. Od historia w ok. 70 proc. oparta nic nie mówił”. Uparłem się, cenci też dostrzegli, że nisza piętno i bez nich byłby to brata „Roja”, dowiedziałem się szego fabularnego filmu o „Żoł- Ignacy Oziewicz, był pierw- 2012 także przez Polski Instytut na faktach, które znam z prze- byśmy nakręcili jeszcze jedną zainteresowanych „Żołnierzami inny obraz? o losie rodziny Dziemieszkiewi- nierzach Wyklętych”, wybrałem szym dowódcą Narodowych Sztuki Filmowej. Kontrola PISF kazów świadków historii i akt scenę. I po niej uznał mój wybór Wyklętymi” istnieje. W tym cza- Oglądając materiały przycho- czów. „Rój” zginął w 1951 roku, człowieka młodego, który, jak Sił Zbrojnych. Były to nagrane wykazała, że wszystkie pienią- IPN. Pozostałe 30 proc. jest za trafny. Krzysiek ma niezwy- sie, kiedy ja nie mogłem skoń- dzące z planu, zastanawiałem a walczył we własnym oddziale myślałem, łatwiej przemówi do pod koniec lat 90. rozmowy dze z dotacji wydane zostały fikcją bazującą na wyobraźni, kły słuch muzyczny i to bar- czyć „Roja”, powstał np. serial się, czy mam jeszcze szansę na założonym po śmierci starszego współczesnych młodych ludzi. z żołnierzami NSZ, wśród nich zgodnie z umową, mimo tego inspirowaną faktami. Zależało dzo mu pomogło w realizacji Czas honoru, według mnie najlepszy polski film, czy już brata od 1945. Pomyślałem, że znajdowała się wspomniana Instytut postanowił wycofać się mi na zbudowaniu metafory zadań aktorskich. Zresztą nie kompletnie plastikowy i zerowy nie? Szczęśliwie te wszystkie to przedstawiciel nowego poko- Najpierw zrealizował pan przeze mnie rozmowa z Czesła- z produkcji i wystąpił do sądu tego pokolenia, jego walki i jego reżyserowałem filmu psycho- ideowo, jednak akceptowany perturbacje nie przeszkodziły lenia – nie tych, którzy walczyli dokument Elegia na śmierć wem Czaplickim. Wielu z tych o zwrot dotacji wysokości 2 wolności. Zarzuty natomiast logicznego. Nie chciałem opo- przez spragnionych tematu pol- filmowi. To być może niezwykłe, w czasie okupacji niemieckiej. Roja. żołnierzy nie zdążyłem poznać mln zł. W 2014 roku wygrałem są absurdalne i płyną właśnie wiadać o duszach tych chłopa- skich patriotów. ale tak się stało.

32 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 33 Polskie premiery: Zdjęcie Polskie premiery: Zdjęcie Dokumenty uwielbiam, ale to fabuła jest dla mnie najważniejsza

Krzysztof Spór: Od Z Maciejem Adamkiem, reżyserem filmu powstania scenariusza Karolina Gorczyca i Maciej Zdjęcia mija dekada, od Łagodziński w filmie Zdjęcie, Zdjęcie, rozmawia Krzysztof Spór reż. Maciej Adamek nakręcenia filmu kilka Fot. Bomba Film lat. Dlaczego tak długo czekaliśmy na premierę kręci się pod koniec zdjęć, kiem tak naprawdę mam do Scenariusz filmu Zdjęcie „stop”, zamknąć scenariusz, kierunkach, dotykając klucz do tej roli. Nie chciałem kinową? kiedy bohaterowie przestają czynienia. ma swoją historię. mieć bardzo mocną strukturę nawet kina gatunkowego. Ty zawodowca, który by udawał Maciej Adamek: Gdy rozpo- już zwracać uwagę na kamerę Tekst został doceniony opowiadanej historii, a dodat- zdecydowałeś się na opowieść takiego chłopaka. Byłem na czynaliśmy prace nad filmem, i ekipę. Aktorzy w fabule Kręcąc Zdjęcie, musiałeś w konkursie Hartley- kowych wartości poszukiwać intymną, niemal osobistą. tyle zdesperowany, że zacząłem nie przypuszczałem, że potrwa odwrotnie, potrzebują uwag od wyzbyć się swoich Merrill w 2006 roku – już tylko np. w dialogach. Lubię kino różnego rodzaju, oglądać starsze filmy z udzia- to tak długo. Niestety, pojawiły reżysera, muszą wiedzieć, że wcześniejszych doświadczeń? I nagrodą w polskiej edycji a na szczycie moich ulubio- łem dzieci i liczyłem, czy będą się problemy z finansowaniem zmierzają w dobrą stronę. Na Nie nachodziła cię np. taka i III nagrodą w światowym Dzieląc się swoimi nych filmów znajdują się tytuły, miały odpowiedni wiek do roli tej produkcji i to wpłynęło na pewno praca przy fabule jest myśl, że dokumentu jest tutaj finale. Ekranowa wersja doświadczeniami z pracy które mogą kogoś zaskoczyć. w Zdjęciu. W ten sposób tra- tak długi okres oczekiwania na bardziej skomplikowana, ale za dużo? scenariusza bardzo odbiega nad Zdjęciem, wspominałeś Są tutaj bowiem Łowca andro- fiłem na filmSukces Marka premierę. i bardziej ekscytująca. Wręcz odwrotnie. Z aktorów od pierwotnej? o trudnościach wynikających idów Ridleya Scotta czy Harry Bukowskiego i odnalazłem zawsze starałem się zdejmo- Przerabiałem go aż do roz- z połączenia roli scenarzysty Angel Alana Parkera, a zatem Maćka. Wcześniej realizowałeś Znalazłeś się więc wać przesadną ekspresję, dąży- poczęcia zdjęć. Nieustannie i reżysera. kino gatunkowe, ale z elemen- przede wszystkim filmy „po drugiej stronie”. łem do tego, by nie było widać, czegoś poszukiwałem. Teraz To przeszkadza, ale i pomaga. tami poetyckimi. Jednak praca Zdjęcie dotarło do kin, za dokumentalne. Czy przejście Wbrew pozorom dokument że aktor „gra”. Nie zawsze mi uważam, że takie podejście do Przeszkadza dlatego, że bra- przy dokumencie miała na tobą już kolejne dwa filmy z dokumentu do fabuły odbyło i fabuła czasami są sobie bar- się to udawało. Gdy obejrza- tekstu nie jest zbyt dobre, bo kuje dystansu do opowiada- mnie ogromny wpływ. Ciągłe dokumentalne – Razem i Dwa Maciej Adamek się bezboleśnie? Munka-SFP Zdjęć/Studio Fot. Kuźnia dzo bliskie. Bracia Dardenne łem gotowy film, byłem nawet traci się niezbędny dystans. nej historii. Dostając cudzy stykanie się z rzeczywistością światy. Powróciłeś więc Nie czułem większych pro- uprawiają właśnie takie kino. lekko rozczarowany, że nie jest Gdy będę robił następny film, tekst, od razu widzisz błędy czy i prawdziwymi ludźmi spowo- niejako do korzeni swojej blemów. Zresztą wcześniej jest z góry wiadome. Choć Ich niektóre fabuły wyglądają tak „dokumentalny”, jakbym chciałbym, aby scenariusz dużo mielizny, i możesz to popra- dowało, że ten rodzaj opowiada- twórczości. I co dalej? dla „rozgrzewki” nakręci- podobno, gdy kręcili Casa- jak filmy dokumentalne, obsa- chciał. wcześniej był zamkniętą cało- wić. Swoje własne potknięcia nia i ten rodzaj kina stał mi się Zdając do szkoły filmowej, łem 30-minutową Fabrykę, blankę nie znali jeszcze zakoń- dzają w nich nieprofesjonal- ścią, przy której zmieniałbym trudniej dostrzec. Wydaje mi najbliższy. I tak właśnie chcia- myślałem, że będę robił tylko by odświeżyć sobie warsztat. czenia, ale to wyjątkowe sytu- nych aktorów, a same histo- Z jakich doświadczeń lub już tylko drobiazgi. się, że w sztuce najtrudniej jest łem nakręcić Zdjęcie. filmy fabularne, a dokument Głównymi różnicami pomiędzy acje. Druga zasadnicza różnica rie są bardzo bliskie życia. inspiracji zrodził się pomysł utrzymać właśnie ten dystans. w ogóle mnie nie interesował. filmem fabularnym a dokumen- to praca z aktorami. W doku- W historii kina te dwa gatunki na Zdjęcie? Dlaczego zdecydowałeś Z drugiej strony, pracując nad Kluczem do tego filmu było Dopiero w szkole odkryłem talnym jest praca z aktorem mencie oczywiście nie reżyse- bardzo często się przenikały. Główny wątek fabularny, czyli się na taką pracę ze swoim własnym materiałem, dobrze znalezienie młodego aktora piękno dokumentu, możliwość i kwestia scenariusza. W doku- ruję bohaterów, wręcz przeciw- Majstersztykiem jest np. Zelig poszukiwanie ojca, został scenariuszem? go znasz, wiele rzeczy masz do głównej roli. Postać tę poznania prawdziwych historii mencie jest to tylko zarys, a roz- nie, staram się im zapewnić jak Woody’ego Allena, który został wymyślony. Pozostałe elementy Wtedy przeważyło moje przemyślanych, a to też bardzo zagrał Maciej Łagodziński. i spotkania z ludźmi, którzy za wój wydarzeń zależy od tego, najwięcej swobody. Kamera zrobiony przy użyciu środków historii czerpałem z własnego doświadczenie dokumentali- pomaga w całym procesie twór- Znalezienie odtwórcy roli tymi historiami stoją. Doku- jak potoczy się życie bohate- i ekipa to coś, co zakłóca ich kina dokumentalnego, a jest życia oraz z obserwacji. Nie jest sty. Przyzwyczajony byłem do czym. Adama było bardzo trudne. Po menty uwielbiam i zawsze będę rów. Tak więc, gdy zaczynam dotychczasowe życie. Moim filmem fabularnym. Jednak to jednak czysto osobista histo- ciągłej pracy nad tematem, do pół roku castingów nie mia- do nich powracał, ale to fabuła realizować dokument, czę- zadaniem jako reżysera jest pamiętam, że gdy widziałem ria, nie opowiadam dokładnie poszukiwań i zmian. Dziś już Oglądając Zdjęcie, wydawało łem ciągle głównego bohatera. jest dla mnie najważniejsza. sto nie wiem dokąd on mnie przywrócić ich życie do normal- go po raz pierwszy, długo się o swoim życiu. To po prostu wiem, że w fabule trzeba w pew- mi się, że ta opowieść mogła Potrzebowałem kogoś bardzo Pracuję więc nad kolejnym pro- zaprowadzi. W fabule wszystko ności. Często najlepsze sceny zastanawiałem, z jakim gatun- zbiór wielu elementów. nym momencie powiedzieć: być poprowadzona w różnych naturalnego i to był dla mnie jektem fabularnym.

34 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 35 W produkcji Festiwale za granicą: Rotterdam Pełnometrażowe filmy fabularne Festiwalowa kuźnia talentów Kuba Armata

hoć rzecz jasna, z perspektywy postronnego widza, Za nami 45. edycja Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Fot. Bartosz Mrozowski/True Crimes Fot. Bartosz Mrozowski/True Fot. Marcin Makowski Kalejdoskop Fot. Spała/SF Grzegorz Cnajistotniejszy jest wła- śnie ten ostatni element, który w Rotterdamie. Imprezy, która chyba jak żadna inna skupiona True Crimes Kamerdyner Zgoda realizuje się w formie festiwalo- jest wokół młodych utalentowanych twórców z całego świata. koprodukcja amerykańsko-polska etap produkcji: okres zdjęciowy etap produkcji: postprodukcja wych seansów. Na pierwszy plan etap produkcji: postprodukcja reżyseria: Filip Bajon reżyseria: Maciej Sobieszczański wysuwa się konkurs Hivos Tiger Co ważne, dzieje się to na wielu płaszczyznach, bo za sprawą reżyseria: Alexandros Avranas scenariusz: Mirosław Piepka, Michał S. scenariusz: Małgorzata Sobieszczańska Awards. Jak możemy przeczytać scenariusz: Jeremy Brock Pruski, Marek Klat zdjęcia: Valentyn Vasyanovych na oficjalnej stronie internetowej świetnie rozwiniętych inicjatyw: Hubert Bals Fund, Rotterdam zdjęcia: Michał Englert zdjęcia: Łukasz Gutt muzyka: Bartłomiej Gliniak festiwalu, nie został on stworzo- Lab czy targów koprodukcyjnych Cinemart mogą oni liczyć na coś scenografia: Wojciech Żogała, Francesca Di scenografia: Zbigniew Dalecki, Paweł Jarzębski scenografia: Ewa Skoczkowska ny z myślą o znanych nazwiskach Mottola dźwięk: Mirosław Makowski dźwięk: Paulina Bocheńska świata kina, a raczej wschodzą- znacznie więcej niż promocję gotowego już filmu. montaż: Agnieszka Glińska obsada: Sebastian Fabijański, Marianna Zydek, obsada: Julian Świeżewski, Zofia Wichłacz, cych talentach, na które war- obsada: Charlotte Gainsbourg, Marton Anna Radwan, Adam Woronowicz, Marcel Jakub Gierszał, Wojciecg Zieliński, Paweł to zwrócić baczniejszą uwagę. Csokas, Kati Outinen, Vlad Ivanov, Sabat, Borys Szyc, Kamila Baar, Janusz Gajos, Tomaszewski, Danuta Stenka Spośród ósemki młodych twór- Agata Kulesza, Robert Więckiewicz, Diana Zamojska, Łukasz Simlat, Sławomir producent: Zbigniew Domagalski ców, których filmy prezentowa- Eleni Roussinou, Jim Carrey, Zbigniew Orzechowski, Daniel Olbrychski, Janusz Chabior produkcja: Studio Filmowe Kalejdoskop ne były w ramach konkursu, za Zamachowski, Piotr Głowacki producenci: Olga Bieniek, Mirosław Piepka planowane zakończenie produkcji: 2016 najciekawszego jury uznało po- producenci: David Gerson, Simon Horsman, produkcja: Filmicon Dom Filmowy S.C. czas projekcji: ok. 90 min chodzącego z Iranu Babaka Ja- Brett Ratner, Jeffrey Soros, John Cheng planowane zakończenie produkcji: wrzesień dystrybucja: Kino Świat laliego. W uzasadnieniu można koproducenci: Piotr Dzięcioł (Opus Film), 2017 premiera: 2016 było przeczytać, że jego Radio Ewa Puszczyńska (Opus Film) czas projekcji: ok. 150 min Dreams ujęło jurorów subtelno- planowane zakończenie produkcji: dystrybucja: NEXT FILM Jest rok 1945. Na Śląsku komunistyczne ścią i poczuciem humoru w zo- kwiecień 2016 premiera: 2017 służby bezpieczeństwa w miejscu, gdzie brazowaniu alienacji grupy odczas projekcji: ok. 90 min wcześniej znajdował się obóz posiłkowy mieńców, którzy „wrzuceni zo- Akcja filmu rozgrywa się w latach 1900- KL Auschwitz-Birkenau, tworzą obóz stali” w zupełnie obcą dla siebie True Crimes jest fikcją literacką. Sce- -1945, opowiada historię pruskiego rodu pracy dla Niemców, Ślązaków i Pola- rzeczywistość. Nagrodę specjal- nariusz amerykańsko-polskiej kopro- von Krauss zamieszkującego w okolicy ków. Pod pretekstem ukarania zdrajców ną, za wybitne walory artystyczne dukcji został luźno oparty na arty- Pucka, jak również dzieje miłości pomię- narodu polskiego, SB dokonuje czystek. (w dziedzinie dźwięku), otrzymał kule Davida Granna, który ukazał się dzy kaszubskim chłopcem Mateuszem Franek zatrudnia się w obozie, by oca- Paragwajczyk Pablo Lamar za Laureaci 45. edycji MFF w Rotterdamie w 2008 roku w magazynie „The New a niemiecką arystokratką Maritą. Scena- lić Annę, Polkę, w której jest zakochany. swój minimalistyczny, ekspery- Fot. Woerden/IFFR Marije van Yorker”. riusz ukazuje powikłane losy trzech nacji Nie wie, że jednym z osadzonych jest mentalny wręcz obraz La última zamieszkujących dawne polsko-niemiec- Erwin, Niemiec, jego przyjaciel, który tierra. W najbardziej rozbudowa- w efekcie ten najcenniejszy dla Intruza prezentowany był film nansowania Polskiego Instytutu kie pogranicze na północnych Kaszu- również od dawna kocha się w Annie. nej sekcji Bright Future, w której wielu twórców laur trafił w ręce Jerzego Skolimowskiego 11 minut, Sztuki Filmowej. bach, na którym linia granicy wytyczonej Franek dołącza do komunistów, łudząc pokazywany był m.in. Intruz Ma- Martina Zandvlieta. Jego Land a w konkursie krótkich metraży Festiwal w Rotterdamie robi w Wersalu po pierwszej wojnie świato- się, że uda mu się oszukać system. gnusa von Horna, triumfowała of Mine to poruszająca opowieść Analiza wzruszeń i rozdrażnień ogromne wrażenie pod względem wej podzieliła nie tylko ziemię, lecz także Zgoda to opowieść o miłosnym trójką- z kolei Melisa Liebenthal za film z czasów drugiej wojny światowej, Wojciecha Bąkowskiego. Ciekawa organizacji. Wszystko tu dopięte ludzi: Niemców, Kaszubów, Polaków, cie, w którym dwóch młodych chłop- Las lindas. odkrywająca wstydliwą kartę duń- historia związana jest z fabułą The jest na ostatni guzik, a legendarna będąc przyczyną waśni, a często nienawi- ców walczy o jedną dziewczynę. Swoje nagrody w Rotterda- skiej historii. Film prezentowany Model autorstwa Madsa Matthie- już wideoteka sprawia, że bez pro- ści. Akcja przebiega przez cztery dekady, mie przyznaje nie tylko jury, ale był w sekcji Limelight (część więk- sena. Ten duński reżyser przed blemu można nadrobić wszelkie ukazując skomplikowane postawy i publiczność. Można odnieść szego segmentu Voices), która niespełna czterema laty, swoim braki. Co ciekawe, nie będąc nawet i wybory, których mieszkający tu ludzie wrażenie, że organizatorzy przy- była dowodem na to, że wbrew poprzednim filmemMisiaczek , na samej imprezie, bo po zareje- musieli dokonywać. Pruska antypolskość wiązują do nich ogromną wagę, obiegowej opinii festiwal w Rot- wygrał krakowski festiwal PKO strowaniu zdecydowaną większość walczyła z kaszubskim patriotyzmem, bowiem tak gorliwych wolonta- terdamie to także miejsce dla bar- Off Camera. Prezentowana w Rot- filmów oglądać można w… całej co w 1939 roku zakończyło się maso- riuszy w zbieraniu od widzów dziej klasycznych fabuł. terdamie produkcja, demaskująca Holandii. Wszystkiemu towarzy- wym mordem popełnionym na tysiącach kart do głosowania jeszcze nig- Polskich śladów w Rotterda- kulisy świata modelingu, w dużej szy duża energia i luz. Bo na jakim Kaszubów w lasach pod Piaśnicą. dzie nie widziałem. Walka była mie nie było w tym roku niestety mierze została zrealizowana za innym festiwalu po wyjściu z kina oprac. J.M. zacięta aż do samego końca, ale zbyt wiele. Obok wspomnianego pieniądze z nagrody oraz z dofi- można zagrać w ping-ponga?

36 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 37 Festiwale za granicą: Berlin Festiwale za granicą: Berlin Tera z Polska? Iwona Cegiełkówna Dobra passa Polaków na Berlinale trwa. Po ubiegłorocznym Srebrnym Niedźwiedziu za reżyserię dla Małgorzaty Szumowskiej, do polskiego twórcy trafił kolejny prestiżowy laur: Srebrny Niedźwiedź za scenariusz! Tomasz Wasilewski, Julia Kijowska, Magdalena Cielecka i Marta Nieradkiewicz Fot. Euan Cherry/Photoshot/Reporter

aureatem jednego z najważ- W kadrach Olega Mutu (autora wonym dywanie na Marlene-Diet- tym razem na małą włoską wyspę Kazdy z Michaliną Olszańską niejszych wyróżnień berliń- zdjęć do legendarnych 4 miesięcy, rich-Platz to w ostatnich latach Lampeduzę, do której brzegów (Córki Dancingu, Anatomia Lskiego festiwalu jest Tomasz 3 tygodni i 2 dni Cristiana Mungiu) stały punkt Berlinale, próbującego przybywa co roku przeszło 150 zła) w roli głównej, a w kon- Wasilewski, reżyser i scenarzysta Polska sprzed ćwierć wieku jawi zrównać krok z imprezą canneń- tys. uchodźców z Afryki. Kobiet, kursie Generation Kplus – Zud Zjednoczonych Stanów Miłości. się jako zimna i mroczna kraina, ską. Niepotrzebnie, bo clue pro- mężczyzn i dzieci, często cho- Marty Minorowicz. To fabularny „Jury było pod wielkim wraże- gdzie o miłosne spełnienie trud- gramu berlińskiego była zawsze rych, zawsze skrajnie wycieńczo- debiut reżyserki znanej z wielo- niem tej opowieści o czterech niej niż o św. Graal. Wasilewski polityka, reprezentowana i na kino- nych ryzykowną podróżą, którzy krotnie nagradzanych dokumen- kobietach, które wierzyły w ideę inteligentnie dozuje napięcie, ani wym ekranie, i w kuluarowych dys- uciekają przed nędzą i represjami tów Kawałek lata i Decrescendo. lepszego życia w kraju w czasie na chwilę nie popadając w ckliwy kusjach. Polityka przewijała się w swoich ojczyznach. Szukający Z kolei w sekcji Forum można było wielkiej zmiany. Opowieści, któ- sentymentalizm czy histerię. Zjed- też w tym roku przez festiwalowe lepszego świata przybysze zde- obejrzeć koprodukcję Meksyku ra jest jednocześnie niezwykłym noczone Stany Miłości to jeden filmy: była obecna i w Śmierci rzeni są z mieszkańcami Lam- i Polski Maquinaria Panameri- popisem aktorek, ich siły i na- z najlepszych polskich filmów w Sarajewie Danisa Tanovića peduzy, żyjącymi leniwym ryt- cana Joaquína del Paso oraz dziei” – powiedział członek jury, ostatnich lat i jeden z najjaśniej- (Wielka Nagroda Jury), opowia- mem prowincji. Rosiemu udało rumuńsko-polsko-francuskie Ile- krytyk filmowy z „Sight & Sound” szych punktów programu tego- dającej o współczesnej sytuacji się pogodzić paradoksy: wstrząsa, gitim Adriana Sitaru. Mieliśmy Nick James, wręczając nagrodę rocznego Berlinale. w Europie przez pryzmat wyda- ale nie epatuje sztywnym patosem, też swój udział w niecodzien- Lars Eidinger, Meryl Streep, Małgorzata polskiemu twórcy. Jeszcze przed W głównej festiwalowej kompe- rzeń z 1914 roku, i w rozgrywają- godzi tragizm z komizmem. nym dokumencie The Seasons Szumowska i Alba Rohrwacher rozdaniem kart w konkursowej ry- tycji film Wasilewskiego konkuro- cych się w czasach drugiej wojny A skoro mowa o jury, warto in Quincy: Four Portraits of John Fot. Euan Cherry/Photoshot/Reporter walizacji branżowy magazyn „Va- wał m.in. z najnowszymi obrazami światowej Samotnych w Berlinie dodać, że obok tak szacownych Berger pokazywanym w ramach riety” umieścił Tomasza Wasilew- Thomasa Vinterberga (Komuna/ (Alone in Berlin) Vincenta Pereza, postaci jak Meryl Streep (przewod- Berlinale Special – autorem jed- oraz współorganizatorem (razem Intruza Magnusa von Horna, zostały już zakupione do niemal skiego na liście dziesięciu euro- Kollektivet), Gianfranca Rosiego i w podważającym mit tożsamości nicząca) czy Clive Owen zasia- nej z nowel (obok Tildy Swinton!) z Film Commission Poland i TVP) Córki Dancingu Agnieszki Smo- 20 krajów). pejskich twórców, których kariery (Morze płonie/ Fuocoammare), amerykańskiej Jestem Nero (Soy dała w nim także Małgorzata Szu- jest polski reżyser i operator Bar- polskiego stoiska w Martin-Gro- czyńskiej, Obce niebo Dariusza O polskim kinie znów żywo dys- warto obserwować. Danisa Tanovića (Śmierć w Saraje- Nero) Rafiego Pittsa, i w Chi-Raqu mowska, która ma już w kolekcji tek Dziadosz. pius-Bau. Gajewskiego i Moje córki krowy kutuje się w stolicy Niemiec. Na Najnowszy film autora Płyną- wie/ Smrt u Sarajevu) czy Mii Han- Spike’a Lee, po raz kolejny zabie- prestiżowych trofeów kilka ber- Młodzi twórcy z Polski uczest- Tradycyjnie też najnowsze pol- Kingi Dębskiej. W ramach Ber- boisku X muzy stajemy się coraz cych wieżowców rozgrywa się sen-Løve (Przyszłość/ L’avenir). rającego głos w sprawie bezsen- lińskich laurów: wspomnianego niczyli tradycyjnie w warsztatach skie produkcje i koprodukcje były lin Critics’ Week, imprezy poza- ważniejszym graczem. Podczas na początku lat 90. i prezentuje Poza konkursem swoje najnow- sownej przemocy. Srebrnego Niedźwiedzia za reżyse- Berlinale Talents (dawniej Talent prezentowane na towarzyszących festiwalowej, ale odbywającej konferencji prasowej po rozdaniu paralelnie historie czterech kobiet sze produkcje pokazali bracia Joel I to do tej tradycji nawiązali juro- rię Body/Ciała oraz Teddy Award Campus), a wśród nich: Monika Berlinale targach. Zagraniczni się w czasie Berlinale, pokazano nagród Tomasz Wasilewski mówił: (znakomite role Julii Kijowskiej, i Ethan Coenowie (znany już z pol- rzy tegorocznej edycji imprezy, za W imię… Pawluczuk, Bartosz Warwas, Alek- agenci sprzedaży, producenci Kosmos – ostatni film polskiego „Mam nadzieję, że oczy świata, Magdaleny Cieleckiej, Doroty skich ekranów Ave, Cezar!) oraz przyznając główny laur festiwalu – To oczywiście nie jedyne pol- sandra Gowin, Kacper Czubak, i dystrybutorzy mogli obejrzeć mistrza, niedawno zmarłego przemysłu filmowego i dzienni- Kolak i Marty Nieradkiewicz). Spike Lee (Chi-Raq). Obecność Złotego Niedźwiedzia poruszają- skie akcenty na tegorocznym Ber- Katarzyna Gondek, Jan Kwie- m.in. Baby Bump Kuby Czekaja, Andrzeja Żuławskiego. Podczas karzy, a także widzów skierują się Różni je wiek, sytuacja rodzinna hollywoodzkich gwiazd (Meryl cemu dokumentowi Morze pło- linale. W Panoramie zaprezen- ciński, Wojciech Stuchlik, Aniko 11 minut Jerzego Skolimowskiego, tegorocznego Berlinale podpisano teraz na Polskę. Mamy fantastycz- i zawodowa oraz status. Łączy – Streep, George Clooney, Kirsten nie Gianfranca Rosiego. Autor towano czesko-polsko-słowacką Kiss i Wiktor Piątkowski. PISF był Niewinne Anne Fontaine, Wszyst- wiele umów, dzięki którym nasze nych filmowców, utalentowanych sąsiedztwo i rozdzierające nie- Dunst, Channing Tatum, Tilda nagrodzonej weneckim Złotym koprodukcję Ja, Olga Hepna- tegorocznym partnerem Berlinale kie nieprzespane noce Michała rodzime produkcje trafią do kin reżyserów, którzy robią dobre filmy. spełnienie w życiu uczuciowym. Swinton, Julianne Moore) na czer- Lwem Rzymskiej aureoli wyrusza rová Tomáša Weinreba i Petra Co-Production Market (BCPM) Marczaka, Ederly Piotra Dumały, na całym świecie (np. Niewinne To jest moment Polski”. Oby!

38 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 39 Festiwale za granicą: Santiago de Chile Krzysztof Kieślowski na końcu świata Magdalena Bartczak bardziej rozpoznawalne wśród W dniach od 14 stycznia do 6 lutego w Santiago de Chile odbyła chilijskiej publiczności, ale bez wątpienia domagają się przypo- się 40. edycja festiwalu Cine Universidad Catolica (Cine UC), mnienia, jako niezwykle cenny przykład artystycznej kreatywno- zorganizowanego przez tę prestiżową, jedną z najważniejszych ści i swobody twórczej, jaką reży- i najstarszych w całym kraju, uczelnię. Jednym z głównych punktów ser osiągnął po przeprowadzce do Francji” – powiedziała w kontek- programu była retrospektywa filmów Krzysztofa Kieślowskiego, ście przeglądu Skoknic. przygotowana dla uczczenia 20. rocznicy śmierci reżysera. Retrospektywa filmów polskiego reżysera spotkała się ze świetnym przyjęciem publicz- uż od dłuższego czasu fe- przegląd filmów Krzysztofa Kie- autorów kina i posiadała tak cha- ności w Santiago – sale na pro- stiwal organizowany przez ślowskiego, zorganizowany we rakterystyczny rys, nadal jest nie jekcjach były pełne, a widzowie JPontificia Universidad Ca- współpracy z polską ambasadą dość dobrze znana w Chile – prze- zostawali na nich jeszcze długo tolica de Chile (Papieski Uniwer- w Santiago dla uczczenia 20. rocz- gląd jest więc znakomitą okazją po napisach. Co tak bardzo spodo- sytet Katolicki w Chile) wyrasta nicy śmierci artysty. W ramach do tego, aby się z nią zapoznać. bało się w kinie autora Podwój- na jedno z najważniejszych wy- specjalnej retrospektywy zapre- „Szczególnie cieszy mnie fakt, że nego życia Weroniki Chilijczy- darzeń filmowych w tym kraju. zentowano kinowy debiut reży- udało nam się zdobyć kopie Bli- kom? „Filmy nakręcone przez W różnorodnym programie tego- sera – Bliznę (1976), a także: Przy- zny i Przypadku, filmów pocho- Kieślowskiego jeszcze w Polsce, rocznej edycji znalazło się wiele padek (1987) oraz Trzy kolory: dzących z wcześniejszego etapu wydają się szczególnie bliskie nowości chilijskich, przegląd wy- Niebieski (1993), Biały (1993) twórczości tego reżysera, które produkcjom realizowanym w tym branych premier kinowych z ze- i Czerwony (1994). Jak przy- praktycznie nie miały dotąd szans samym czasie przez niektórych szłego roku i ostatnie produkcje znała dyrektorka festiwalu, Milena na szerszą prezentację w naszym chilijskich twórców – wyłania się zrealizowane przez takich auto- Skoknic, twórczość Kieślow- kraju. Z kolei jego produkcje zre- z nich równie realistyczny, często rów, jak m.in. Chantal Akerman, skiego, która tak mocno wpły- alizowane już po przeprowadzce dość ponury i chropowaty obraz Hong Sang-soo, Tsai Ming-liang, nęła na twórczość wielu innych do Francji wydają się znacznie ówczesnej rzeczywistości” – przy- Nanni Moretti czy Terence Dav- znał Pinto. „Z kolei jego trylogia ies. Jedną z prezentowanych no- wydaje się dziełem tak komplet- wości było też 11 minut Jerzego nym i uniwersalnym, że trudno Skolimowskiego, które podczas nie poddać się jego sile” – dodał kilku seansów zebrało salę pełną chilijski krytyk. widzów. Według jednego z cenio- Przegląd zorganizowany nych chilijskich krytyków, redak- w ramach festiwalu Cine UC tora naczelnego portalu filmowe- był tylko jednym z wielu wyda- go laFuga, Ivána Pinto, najnowszy rzeń przygotowywanych w Chile obraz reżysera Rysopisu jest fil- w związku z tegoroczną okrągłą mem-zagadką, obdarzonym z jed- rocznicą śmierci Krzysztofa Kie- nej strony szalonym, niedającym ślowskiego. Pełna retrospektywa wytchnienia tempem, z drugiej jego filmów zostanie zaprezento- zaś wysmakowaną warstwą pla- wana m.in. podczas największej styczną i niezwykle dopracowa- i najbardziej prestiżowej imprezy ną strukturą. filmowej w tym kraju – 23. Festi- Jednym z kluczowych punk- Franciszek Pieczka w filmie walu Filmowego w Valdivii (10-16 Blizna, reż. Krzysztof Kieślowski

tów festiwalowego programu był Narodowa Tor/Filmoteka Kurzyp/SF Fot. Stefan października).

40 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 Polscy filmowcy na świecie

Polskie filmy ca świat młodej dziewczyny grał Gwizdek Grzegorza Za- zowanym na bazie unikalnych doskonałą okazją do wymia- nagrodzone we Francji do góry nogami. Rozpoczyna ricznego, a Nieulotne Jacka wywiadów z tytułową bohater- ny pomysłów i doświadczeń Córka Tomasza Wolskiego się między nimi zaskakują- Borcucha nagrodzono za naj- ką, zarejestrowanych w ostat- twórców, a także nawiązania i Znam kogoś, kto cię szuka Ju- ca gra, pełna niedopowiedzeń lepsze zdjęcia w konkursie fa- nich latach jej życia. nowych kontaktów, które z re- lii Kowalski zostały nagrodzo- i erotycznego napięcia, w któ- bularnym. W 2015 roku Obiekt guły owocują międzynaro- ne na 28. festiwalu europejskich rą wplątani zostają pozostali w reżyserii Pauliny Skibińskiej dową współpracą koproduk- debiutów Premiers Plans d’An- mieszkańcy hacjendy. Starość otrzymał Specjalną Nagrodę cyjną. gers (22-31 stycznia). Krótko- i młodość zaczynają się ze so- Jury w konkursie krótkome- Produkcje TVP metrażowa fabuła Wolskiego, bą mieszać, a fascynujące re- trażowym. Festiwal Sundance w selekcji INPUT wyprodukowana w Studiu Mun- alia Argentyny lat 50. stają się jest jednym z najważniejszych Kolejna edycja prestiżowej ka-SFP, otrzymała aż dwa trofea: tłem flirtu, który przeradza się na świecie festiwali kina nieza- Międzynarodowej Konferen- Laureaci O!PLA Nagrodę dla Najlepszego Euro- w niebezpieczną grę uczuć. leżnego. Impreza wymyślona cji Telewizji Publicznych IN- we Francji pejskiego Filmu Krótkometra- Oba prezentowane na forum przez aktora Roberta Redfor- PUT, będzie zorganizowana Podczas 21. edycji Festival żowego (Grand Jury Prize) oraz koprodukcyjnym projekty da, odbywa się w miejscowo- przez kanadyjskiego nadawcę Regards sur le Cinéma Nagrodę Publiczności. Córka otrzymały wsparcie PISF. ści Park City w stanie Utah publicznego Canadian Broad- du Monde w Paryżu (28 – 31 była jedyną polską produkcją w USA. Założony przez casting Corporation i odbę- stycznia) zaprezentowany zo- pokazywaną w konkursie Euro- Redforda Sundance Film Insti- dzie się w Calgary w dniach stał specjalny program zło- pean Short Films. Polsko-fran- tute wspomaga kino niezależ- 8-12 maja. Do międzynarodo- żony z filmów nagrodzonych cuska koprodukcja Znam kogoś, Polacy nagrodzeni ne – daje stypendia reżyserom, wej selekcji INPUT 2016 za- podczas III Ogólnopolskie- kto cię szuka w reżyserii Julii na Sundance scenarzystom i producentom, proszono sześć programów go Festiwalu Polskiej Anima- Kowalski, prezentowana w kon- Karski i władcy ludzkości, Na Międzynarodowym Fe- a także współfinansuje filmy. wyprodukowanych dla anten cji O!PLA. Była to już 39. od- reż. Sławomir Grünberg

kursie pełnometrażowych de- Fot. Kino Świat stiwalu Filmowym Sundance TVP. Do Calgary pojadą dwa słona projektu O!PLA Across biutów francuskich, otrzymała (21-31 stycznia) polscy filmow- filmy z Redakcji Filmów Do- the Borders 2015. W przeglą- Nagrodę Jury Licealistów. Jest w reżyserii Sławomira Grün- gres Żydów. Jesienią 2015 roku w dniach 24-26 stycznia, wśród cy zdobyli prestiżowe laury. kumentalnych TVP1: Karski dzie pokazano m.in. Nenufa- to kolejne wyróżnienie dla fil- berga. Film, wyprodukowany film miał premierę na George- 22 projektów z 19 krajów eu- W Konkursie Światowego Ki- Historia Ireny i władcy ludzkości Sławomira ry Marcina Surmy, Kamienicę mu Julii Kowalski. Obraz został przez Apple Film Production town University i wszedł do kin ropejskich, zaprezentowano na Dokumentalnego, za naj- Sendlerowej w siedzibie Grünberga, Bracia Wojcie- Agnieszki Burszewskiej, 331 już doceniony w zeszłym roku i LOGTV w koprodukcji z Te- amerykańskich. dwa projekty z Polski: Pan Jan lepszą reżyserię, nagrodzono Rady Europy cha Staronia, z TVP2: Służ- dni Piotra Mazura, Hipopota- za najlepszą rolę żeńską dla Liv lewizją Polską, Narodowym i jego 40 dziewczyn (reż. Jacob Michała Marczaka za polsko- Fabularyzowany dokument by specjalne – serial Partyka my Piotra Dumały i Niebieski Henneguier na Międzynarodo- Centrum Kultury i Narodo- Dammas, prod. Jacob Dam- -brytyjską produkcję Wszyst- o Irenie Sendlerowej w reży- Vegi oraz Moje 89 pokole- pokój Tomasza Siwińskiego. wym Festiwalu w Amiens oraz wym Instytutem Audiowi- mas; Graniza) oraz Dzienni- kie nieprzespane noce. Na- serii Andrzeja Wolfa został nie – projekt dokumentalny Dotychczas, przegląd laure- wyróżniony w kategorii film zualnym, Tv Indie, Fundacją Polskie pokazy ki (reż. Ireneusz Grzyb, prod. tomiast uznany za najlepszy zaprezentowany 27 stycznia Pawła Jóźwiaka-Rodana zre- atów festiwalu O!PLA gościł dla młodzieży na Międzynaro- Przeszłość-Teraźniejszość oraz w Rumunii Koi Studio). Pierwszy projekt debiut na 40. Festiwalu Filmo- w Strasburgu w siedzibie Rady alizowany dla Redakcji Filmu m.in. w USA, Grecji, Kolumbii, dowym Festiwalu w Cottbus. Rosyjsko-Polskim Centrum W dniach 2-23 lutego w Baia brał udział m.in. w programie wym w Gdyni, film Agnieszki Europy. Tego dnia obchodzo- Dokumentalnego i Reporta- Argentynie, Brazylii, Izraelu, Światowa premiera Znam ko- Dialogu i Porozumienia, od Mare w Rumunii odbyły się po- Doc Lab Poland oraz otrzy- Smoczyńskiej Córki Dancin- ny jest Międzynarodowy Dzień żu. TVP Kultura zaprezentuje Anglii, we Włoszech oraz wie- goś, kto cię szuka odbyła się na 4 lutego można oglądać w aż kazy nowych polskich produk- mał nagrodę EDN (Europe- gu otrzymał Nagrodę Specjal- Pamięci o Ofiarach Holocau- „Konkurs Chopinowski” jako lu innych państwach na kilku 68. MFF w Cannes w 2015. Film 40 rosyjskich kinach. Rosja to cji współfinansowanych przez an Documentary Network) ną w Konkursie Światowego stu. Upamiętnia on miliony kulturalny, artystyczny pro- kontynentach. został pokazany w sekcji ACID kolejny kraj, po Polsce i USA, PISF. W Bibliotece im. Petre na 55. Krakowskim Festiwalu Kina Fabularnego. Podczas Żydów zgładzonych podczas jekt cross-medialny, a TVP programowanej przez filmow- w którym film o polskim boha- Dulfu w Baia Mare, Stowa- Filmowym. Film portretuje je- ceremonii zakończenia festi- drugiej wojny światowej. 27 Historia projekt Jaster. Ta- ców zrzeszonych w Association terze jest wyświetlany na ekra- rzyszenie Team for Youth, we dyną w Polsce – i unikatową walu, jurorzy podkreślali, że stycznia to rocznica wyzwo- jemnica Hela – dokumental- du Cinéma Indépendant pour nach kinowych. Karski i władcy współpracy z Instytutem Pol- na świecie – żeńską orkiestrę Wszystkie nieprzespane noce lenia ostatnich więźniów nie- ne śledztwo Marka Tomasza Obiekt i Ślimaki sa Diffusion – stowarzyszeniu, ludzkości to obraz zrealizowany skim, zorganizowało przegląd dętą. Czterdziestoma młody- to film urzekający wizualnie, mieckiego obozu koncentra- Pawłowskiego. W projekcjach pojadą na Go Short którego celem jest propagowa- w nowatorskiej formule, łączą- polskich filmów. W programie mi dziewczętami na surowym a Michał Marczak jest reży- cyjnego Auschwitz-Birkenau. i dyskusjach INPUT każde- W ramach dwóch sekcji Mię- nie kina niezależnego. Podczas cej unikalne materiały archiwal- zaprezentowano: Bogów Łu- strychu zabytkowej szkoły serem, który wprowadza kino „Pamiętajmy też o setkach pol- go roku bierze udział kilkuset dzynarodowego Festiwalu festiwalu obraz znalazł między- ne i sekwencje animowane. Do- kasza Palkowskiego, Fotogra- w Szczecinie kieruje 75-letni dokumentalne na zupełnie no- skich bohaterów, którzy z nara- twórców, dziennikarzy i pro- Filmów Krótkometrażowych narodowego agenta sprzedaży – kument miał swoją uroczystą fa Waldemara Krzystka, Jacka osobliwy dyrygent, pan Jan we terytorium. Jury konkursu żeniem życia ratowali swoich ducentów związanych z ponad Go Short w Nijmegen w Ho- paryską firmę Alpha Violet. Od premierę 23 kwietnia 2015 roku, Stronga Władysława Pasikow- Skroś. Drugi polski projekt to fabularnego przyznali obra- sąsiadów – polskich Żydów. Pa- 60 publicznymi telewizjami landii o nagrody powalczą 17 lutego film jest pokazywany w przededniu 101. rocznicy uro- skiego i Obywatela Jerzego fabuła, która rozgrywa się pod- zowi Agnieszki Smoczyńskiej miętajmy o Irenie Sendlerowej, ze wszystkich kontynentów. polskie produkcje: Obiekt w kinach francuskich. dzin Jana Karskiego, a następ- Stuhra. Wstęp na pokazy był czas upalnego lata w Argen- Nagrodę Specjalną za Unikal- która z warszawskiego getta INPUT jest największym Pauliny Skibińskiej i Ślima- nego dnia wszedł do polskich wolny, a filmy wyświetlano z na- tynie, gdzie główna bohaterka ną Wizję i Oryginalny Zamysł uratowała 2500 żydowskich międzynarodowym spotka- ki Grzegorza Szczepania- kin. Pierwszy oficjalny pokaz pisami w języku angielskim. Marisa spędza wakacje w do- Artystyczny. Warto dodać, że dzieci umieszczanych potem niem środowisk telewizji pu- ka. Obiekt, wyprodukowany filmu poza granicami kraju od- mu na prowincji. Jej codzien- polskie filmy od kilku lat są w przybranych rodzinach, do- blicznych. Jest jedną z tych w Studiu Munka-SFP, dostał Karski i władcy był się w Jerozolimie, z okazji na rutyna zostaje gwałtow- obecne i nagradzane w sek- mach dziecka i zgromadze- konferencji, które nie tylko się do Konkursu Europejskie- ludzkości w rosyjskich 25-lecia odnowienia stosunków nie przerwana przez przyjazd cjach konkursowych festiwalu niach sióstr katolickich” – to przybliżają kierunki rozwo- go. Film ten, zrealizowany kinach polsko-izraelskich, a współor- Polskie projekty podstarzałego pisarza. On Sundance. W 2011 roku wyróż- słowa dyrektor Polskiego In- ju programowego telewizji w ramach programu „Pierw- 27 stycznia w Moskwie odbyła ganizatorami pokazu przygo- na forum w Trieście przechodzi kryzys wieku śred- nienie w konkursie krótkich stytutu Sztuki Filmowej Mag- na świecie, ale także przy- szy Dokument” od światowej się uroczysta premiera doku- towanego przez Instytut Polski Podczas 6. forum koprodukcyj- niego, ona właśnie zaczyna metraży zdobył dokument Ja- daleny Sroki. Historia Ireny czyniają się do podnoszenia premiery podczas zeszło- mentalno-animowanego fil- w Tel Awiwie był Instytut Yad nego When East Meets West dorastać. Pisarz poszukuje in- kuba Stożka Poza zasięgiem. Sendlerowej jest filmem nie- standardów realizacji progra- rocznego festiwalu Sun- mu Karski i władcy ludzkości Vashem oraz Światowy Kon- w Trieście, które odbyło się spiracji, a przy okazji wywra- W 2013, w tej samej sekcji, wy- zwykle poruszającym, zreali- mów. INPUT co roku staje się dace wziął już udział w prawie

42 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 43 Polscy filmowcy na świecie

pięćdziesięciu festiwalach na Pawła Ziemilskiego w 2014 trzy na sześć przyznawanych film fabularny pod tytułemPa - Casa Blanca, całym świecie, zdobywając roku oraz Matka ziemia w re- statuetek. Jury zauważyło, że sażerowie – o emigracji Pola- reż. Aleksandra Maciuszek liczne nagrody. Drugi polski żyserii Piotra Złotorowicza nigdy wcześniej nie zdarzyło ków do Wielkiej Brytanii. film, który zakwalifikował się z łódzkiej Szkoły Filmowej się, aby jeden obraz otrzymał do holenderskiego konkur- w 2015. Go Short to impreza więcej niż jedną nagrodę. Jury su – Ślimaki z Wajda Studio – filmowa przyciągająca, liczo- było pod wrażeniem profesjo- zostanie pokazany w sek- ne w tysiącach, rzesze kino- nalizmu, z jakim film został Badjao. Duchy cji Breaking Shorts: Student manów. Tegoroczna edycja fe- zrobiony, jednocześnie uzna- z morza docenione Competition. Ślimaki otrzy- stiwalu odbędzie się w dniach jąc, że jest „przyjemny w od- w Niemczech mały już wcześniej zagra- 6-10 kwietnia. biorze, niezwykły oraz świeży Dokument Badjao. Duchy niczne laury, m.in. nagrodę w podejściu do tematu”. z morza Elizy Kubarskiej zdo- Silver Eye Award na 7. East James Wilson, przewodniczą- był w tym roku Nagrodę Jury Silver Market oraz wyróżnie- cy RTS Scotland powiedział: Dziecięcego dla Najlepszego nie za humorystyczne podej- Triumf Krzysztofa Pluszcz z rzeki Leith jest osza- Filmu podczas 9. edycji festi- ście do sztuki dokumentu na Kublika w Szkocji łamiającym i pięknym filmem walu Green Me w Berlinie (29- 22. MFF Listapad w Mińsku. Krzysztof Kubik, absolwent przyrodniczym, wciągającym -31 stycznia). Tegoroczna od- Udział dwóch polskich obra- Uniwersytetu Edynburskie- i profesjonalnie zrobionym”. słona imprezy odbyła się pod zów na festiwalu w Nijmegen go na wydziale filmowym, jest Krzysztof Kublik ukończył hasłem „Ocean – życie – woda”. to wielkie wyróżnienie dla tegorocznym laureatem pre- edynburską szkołę filmową W Berlinie zaprezentowano Polaków. Selekcjonerzy tego- stiżowej nagrody telewizyj- w 2015 roku z wyróżnieniem ponad trzydzieści pełnometra- rocznej edycji wybierali filmy nej Royal Television Socie- i od razu pokazał, że stać go żowych dokumentów, których spośród ponad 2800 zgło- ty, za krótkometrażowy film na więcej. W tej chwili pracuje tematyka powiązana była z mo- szeń z całego świata. Do tej przyrodniczy Pluszcz z rzeki nad pełnometrażowym filmem tywem przewodnim festiwalu. pory, w ciągu siedmiu edycji Leith. Laureat otrzymał nagro- przyrodniczym, a także wraz Go Short, nagrody otrzyma- dy za: Najlepszy Dokument, z reżyserką i producentką Ka- ły dwa polskie tytuły: Roga- Najlepsze Zdjęcia i Najlepszy roliną Mazur kończy swój de- lik absolwenta Szkoły Wajdy Dźwięk. W sumie otrzymał biutancki pełnometrażowy Laureaci Camerimage

w Los Angeles Munka-SFP Fot. Studio Od 19 do 21 lutego amerykań- ska publiczność miała oka- etiudy To, czego chcę; Bartosza który podkreślał punkt widze- dal, oraz nagrodę pieniężną. twórcy. Reżyserem filmu jest zję choćby częściowo poczuć Bienika, Aleksandrę Terpiń- nia autora w filmie dokumen- Animacja Sobczyka w formie Jerzy Śladkowski, autorem niezwykłego ducha festiwalu ską, Beatę Rzeźniczek – autora talnym. Pierwsza edycja festi- surowego, poetyckiego traktatu, zdjęć Wojciech Staroń, a mon- Camerimage i zobaczyć naj- zdjęć, reżyserkę i producentkę walu odbyła się w 2005 roku, przedstawia historię jako ciąg taż to dzieło Jakuba Ślad- lepsze dokonania sztuki ope- etiudy Ameryka (Złota Kijanka w setną rocznicę urodzin re- powracających plag i nieszczęść, kowskiego i Agnieszki Boja- ratorskiej, a także doświadczyć w Konkursie Etiud Studenc- żysera. Podczas tegorocznej pośród których człowiek, usiłu- nowskiej. Podczas 39. edycji polskiej gościnności i posma- kich); Joshuę Oppenheime- edycji hiszpańskiej imprezy jąc odnaleźć swoje miejsce, gubi Międzynarodowego Festiwalu kować polskiej kuchni. Pod- ra i Adiego Rukuna – reżysera w konkursie znalazły się dwa się coraz bardziej i coraz dotkli- Filmowego w Göteborgu Don czas trzech dni specjalnych i bohatera filmu dokumen- polskie filmy:Miejsce Julii Po- wiej upada. Warto przypomnieć, Juan Śladkowskiego otrzy- pokazów zaprezentowano pięć talnego Scena ciszy oraz Eda pławskiej i wspomniana Casa że film otrzymał nominację do mał Dragon Award w kate- filmów fabularnych, trzy etiu- Lachmana, autora zdjęć do fil- Blanca. Dokument Aleksan- nagrody Europejskiej Akademii gorii najlepszego nordyckie- dy studenckie, jeden wide- mu Carol (Złota Żaba w Kon- dry Maciuszek zdobył Specjal- Filmowej na 54. Krakowskim go dokumentu. To historia oklip oraz trzy filmy dokumen- kursie Głównym). ną Nagrodę Publiczności oraz Festiwalu Filmowym. W kon- 22-letniego Olega i jego matki, talne, które triumfowały na nagrodę Jury Młodych dla kursie egipskim znalazły się Mariny, która chce wyrwać go 23. edycji Międzynarodowe- Najlepszego Filmu. również inne polskie anima- z letargu. Według niej chłopak go Festiwalu Sztuki Autorów cje: under_construction Mar- cierpi na autyzm, w związku Zdjęć Filmowych Camerima- Casa Blanca cina Wojciechowskiego, Moko z czym kobieta wymyśla różne ge 2015. Pokazy filmów w Los z nagrodami Marty Szymańskiej, But she’s niekonwencjonalne pomysły, Angeles były znakomitą oka- w Hiszpanii Lato 2014 z sukcesami nice Tomasza Pilarskiego oraz by go wyleczyć. W uzasadnie- zją dla tamtejszej widowni do Na 10. festiwalu filmowym w Egipcie Druciane oprawki Bartosza Kę- niu jury czytamy, że „film jest spotkania twórców obecnych Punto de Vista w Pampelu- Animacja Wojciecha Sobczyka dzierskiego. urzekającą opowieścią z nie- na projekcjach swoich filmów, nie – stolicy prowincji Nawar- otrzymała aż trzy nagrody na dającym się zapomnieć boha- a wśród nich: Wojciecha Sta- ra (8-14 lutego) wśród laure- 9. Międzynarodowym Forum terem, zrealizowaną nowo- ronia, autora zdjęć i reżysera atów znalazła się Aleksandra Animacji w Kairze (18-24 lute- cześnie, a jednocześnie silnie dokumentu Bracia; Jerzego Maciuszek, której filmCasa go). Lato 2014 zdobyło laury: Sukces Don Juana osadzoną w tradycji filmu do- Zielińskiego i Michała Rogal- Blanca otrzymał aż dwie na- za najlepszą animację, najlep- w Szwecji kumentalnego, zadającą pyta- skiego, autora zdjęć i reżysera grody. Nazwa festiwalu Punto szy pomysł oraz drugie miejsce Choć Don Juan to produkcja nie: co jest normalne?”. Badjao. Duchy z morza, Letniego przesilenia; Damiana de Vista, czyli „punkt widze- za najbardziej kreatywny film. szwedzka, to jednak za jej suk- reż. Eliza Kubarska Fot. David Kaszlikowski/badjofilm.com Kocura, autora zdjęć i reżysera nia” to hołd dla Jeana Vigo, Twórca otrzymał dyplom, me- ces odpowiedzialni są polscy oprac. J.M.

44 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 45 Rynek filmowy: Wydział Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego Rynek filmowy: Wydział Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego

krótce dołą- wać” – mówi prof. czyć mieli Krystyna Dokto- Wdo zespołu rowicz. – „Zaple- Katowickiej pracownicy Zakładu cze techniczne Historii i Teorii Filmu było imponujące, UŚ pod kierownictwem Wydział wyposa- legendarnej polskiej żony był w najlep- filmoznawczyni prof. szy, dostępny wtedy Alicji Helman. Burze sprzęt, pawilony mózgów, gigantyczne Ośrodka Postępu płachty papieru ręcznie Technicznego, zapisywane wytycznymi które dzisiaj mogą do programów ramo- stanowić sceno- wych, na pewno hekto- grafię dla obrazów litry kawy i… z całą pew- o latach 80. wtedy nością przeświadczenie, zachwycały nowo- że powstaje coś nowego, czesnością. Były to filmówki bez precedensu w struk- w dodatku tereny turze polskich uniwer- znajdujące się sytetów – uniwersytecki w granicach kil- wydział sztuki. UŚ WRiTV Fot. kusethektarowego Pierwszy nabór ruszył w roku z pasją, „nie dawkowali siebie” Parku Kultury i Wypoczynku – Dlaczego Katowice? akademickim 1978/79. Kierunki, jako wykładowcy i – co było wy- dumy Katowic. Mieliśmy do dys- Bo był tu jeden z najmłodszych które można było studiować na jątkowo cenne – jako artystycz- pozycji fantastyczną salę projek- „Wczoraj, uniwersytetów w Polsce, hołu- otwartym wtedy Wydziale Radia ni partnerzy tych młodych ludzi. cyjną na kilkaset miejsc, w której biony przez władzę, a jednocze- i Telewizji to: reżyseria filmowa Zresztą trafił „swój na swego”… odbywały się pokazy filmów z naj- śnie ze świetną kadrą, bardzo i telewizyjna, reżyseria radiowa Na podyplomowym wtedy kie- wyższej światowej półki – Piera dobrym zapleczem naukowo- (zupełne novum w Polsce), orga- runku reżyserii filmowej zgroma- Paola Pasoliniego, Ingmara Berg- -technicznym. Bo tu, w bezpośred- nizacja produkcji, a także dzienni- dził się studencki „dream team”: mana, Sama Peckinpaha, Jean- nim sąsiedztwie przyszłej siedziby karstwo. Od drugiego roku dzia- Waldemar Krzystek, Krzysztof -Luca Godarda, Akiry Kurosawy… Wydziału (Ośrodek Postępu Tech- łania szkoły dziekanem został Lang, Piotr Łazarkiewicz, Mag- Wszyscy czuliśmy się jak w filmo- nicznego), działała prężna wtedy Edward Zajiček, który dołado- dalena Łazarkiewicz, Krzysz- wym niebie. Ale już wkrótce czekał wytwórnia telewizyjna „Poltel” wał środowisko potężną dawką tof Magowski, Maria Zmarz- nas bardzo niebezpieczny zakręt – Dzisiaj ze znakomitą bazą sprzętową własnej energii, zawodowego -Koczanowicz. Agnieszka Holland i halami, w których realizowane doświadczenia i twórczych pomy- w (Nie)obecności – poruszającym – stan wojenny były duże produkcje dla Telewi- słów. Co okazać się miało bez- dokumencie Magdaleny Łazarkie- i jego ponure dla Wydziału konse- zji Polskiej i telewizji zagranicz- cenne – zaprosił do współpracy wicz poświęconym Piotrowi Ła- kwencje, z których najboleśniejsza nych, kilkaset metrów dalej miał dydaktycznej… zarkiewiczowi – przybliża tamtą była podjęta w 1982 roku decyzja swoją siedzibę (i ma do dnia dzi- sytuację: „To była grupa ambit- o zawieszeniu naboru na wszyst- siejszego) przeżywający wtedy …wielkie postaci nych, młodych ludzi, którzy mieli kie kierunki poza organizacją swoje wspaniałe lata katowicki polskiego kina. przeświadczenie, że tu (w Katowi- produkcji. Nagle Wydział stra- i Jutro”… ośrodek TVP. Bo, (a raczej przede Wykładowcami zostali ci, którzy cach – przyp. A.S.) będzie się po- cił pełne oparcie finansowe, jakie wszystkim) Szczepański chciał w ogromnej mierze decydowali ważnie rozmawiać o kinie i robić miał w Radiokomitecie, a trzeba mieć jednostkę kształcącą świetne w owym czasie o randze polskiej takie kino, jakiego chcieli. Szko- pamiętać, że była to epoka, Anita Skwara kadry do nowocześnie robionej, kinematografii: Krzysztof Kieślow- ła katowicka stawała się wówczas w której instytucje powoływało aczkolwiek pozostającej w ide- ski, Kazimierz Kutz, Krzysztof Za- prawdziwą alternatywą dla trzy- się jednym telefonem. I jednym owym kluczu telewizji… O ile nussi, Edward Żebrowski. Od 1980 manej wtedy politycznie za gardło telefonem unicestwiało…”. Naj- W Katowicach – w 1978 roku – powstała druga w Polsce szkoła filmowa. pierwsze marzenie prezesa się roku Zakład Realizacji Obrazu pro- Łodzi… Zaprosili mnie jako mło- trudniejszym doświadczeniem ziściło, to drugie z nich miało się wadził Krzysztof Winiewicz, au- dego reżysera, który był jakoś dla musiało być to radykalne ucię- Myślenie o szkole i pierwsze rozmowy miały miejsce rok wcześniej. okazać niewypałem. tor zdjęć do Zezowatego szczę- nich interesujący. Nie chciało mi cie swobody twórczej, impetu, Kto z kim rozmawiał? Stronami byli: ówczesny prezes Komitetu ds. Natomiast w Łodzi w owym ścia i Pasażerki Andrzeja Munka, się do tych Katowic jechać i po- atmosfery prawdziwej akademii czasie panował kryzys. Pod rzą- Niewinnych czarodziei Andrzeja wiedziałam, że pojadę, jeśli Mag- sztuki, gdzie – jak mówi Mag- Radia i Telewizji – Maciej Szczepański, ówczesny rektor Uniwersytetu dami rektora Stanisława Kuszew- Wajdy… Już wkrótce z Wydzia- da pojedzie ze mną. Ona zdawała dalena Łazarkiewicz – można Śląskiego Henryk Rechowicz, Włodzimierz Knobelsdorf (politolog, który skiego mocno została przykrę- łem miał się na stałe (aż po dzień wtedy na reżyserię do Łodzi, ale było o dowolniej porze dnia cona śruba ideologii, co musiało dzisiejszy) związać inny wybit- stwierdziłyśmy, że nie zaszkodzi i nocy zadzwonić do Krzysztofa miał zostać pierwszym dziekanem Wydziału Radia i Telewizji) oraz być boleśnie odczuwane przez ny twórca – Bogdan Dziworski, sprawdzić, co się w tych Katowi- Kieślowskiego i ciągnąć temat środowisko związane, z założenia który w latach następnych był cach dzieje…”. Dziać się musiało z zajęć, gdzie trwała fantastyczna „grupa inicjatywna”, w skład której wchodzili młodzi pracownicy naukowi awangardową, szkołą artystyczną. również dziekanem WRiTV. Dla naprawdę dobrze, nastąpiła praw- wymiana twórczej energii. I nagle Uniwersytetu Śląskiego – z późniejszą wieloletnią dziekan Wydziału, Kiedy więc poszła wieść, że coś większości tych wyjątkowej ran- dziwa eksplozja entuzjazmu wo- wokół tej atmosfery „akademii pla- zaczyna się formować na Śląsku, gi artystów dydaktyka była zupeł- bec tej nowatorskiej inicjatywy. tońskiej” rozległ się chichot histo- Krystyną Doktorowicz na czele. oczy tych, którzy marzyli o filmo- nie nowym doświadczeniem. Jak „Przez pierwsze dwa, trzy lata rii – szkoła była przecież, przynaj- wej robocie zwróciły się na Kato- twierdzą ich ówcześni studenci, było to prawdziwe Eldorado dla mniej z nazwy Wydziałem Radia wice. twórcy podeszli do tego zadania tych, którzy przyszli tu studio- i Telewizji… Media państwowe,

46 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 47 Rynek filmowy: Wydział Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego Rynek filmowy: Wydział Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego

telewizja przede wszystkim, podjęta decyzja o przywróceniu cji w 2001 roku Wydział został Bajerski, Michał Rosa, Leszek kiedy jest im to jakoś potrzebne Czas przyszły – nowa dukcji telewizyjnej, Wydział dopo- sprzętu, szkoła zacznie działać w demonstracyjny sposób stały całościowego kształcenia. Wydział nazwany imieniem Krzysztofa Wosiewicz. Pod ich opieką i ważne dla rozwoju pracy”. siedziba… saża się w sprzęt i oprzyrządowa- jako niezależne i samodzielne się tubą ideologii, co – jak pamię- wrócił do normalnego funkcjo- Kieślowskiego. Pomimo jedno- powstają znaczące pod względem Adam Sikora (od 2008 roku Oczekiwana, wymarzona, dysku- nie wysokiej klasy, które sprosta studio produkcyjne. Cała tech- tamy – spotkało się z kontrreakcją nowania, aczkolwiek jego bez- głośnego aplauzu wobec osoby artystycznym etiudy studenckie. w kadrze WRiTV, obecnie kieru- towana i negocjowana „ze świa- wymogom technicznym przez nologia do postprodukcji będzie środowisk twórczych w postaci precedensowa w polskim szkol- patrona, przeprowadzenie samej „Trudno wyobrazić sobie ich reali- jący Zakładem Realizacji Obrazu) tem” od prawie dziesięciu lat. kilka najbliższych lat i zaspokoi tu, na miejscu. Świetnie, że nowy ostentacyjnego bojkotu mediów. nictwie artystycznym sytuacja procedury znów wymagało uporu zację – mówi prof. Doktorowicz – komentuje: „Mam pewien pro- Bryłą i fasadą nawiązująca do potrzeby zarówno polskich, jak adres to praktycznie ścisłe cen- Wśród tych, którzy w ów bojkot wymagała od kadry sporej flek- i determinacji. Obecny rektor prof. gdyby nie jakże istotne wsparcie blem z dydaktyką. Nie chcę idiomu śląskiego w architektu- i zagranicznych studentów, na trum miasta – liczymy na rodzaj się wpisali, byli oczywiście także sybilności i ogromnej determi- Wiesław Banyś swój stosunek do PISF-u, który od początku swojej »sprzedawać samego siebie«. rze, czyli z czerwonoceglaną – których WRiTV chce się sze- sprzężenia zwrotnego…”. wykładowcy WRiTV. Absolwenci nacji w utrzymywaniu status quo. środowiska filmowego i Wydziału działalności dofinansowuje etiudy To znaczy – nie chcę stawiać sie- jak domy na Nikiszu – elewacją, rzej otworzyć. Powrócą również znaleźli się przed ścianą drama- Według prof. Krystyny Doktoro- zadeklarował jednoznacznie – za z funduszu programów operacyj- bie w pozycji jakiegoś mistrza, wewnątrz – europejska, światowa studia dziennikarskie w ramach Czas przeszły tycznego wyboru. „Panowała wicz (której staż jako pracownika, jego urzędowania i dzięki jego nych związanych z edukacją”. guru, alfy i omegi. Chcę ich pod względem standardu wykoń- projektu rozpisanego wspólnie niedokonany, czyli wtedy zasada – wspomina Mag- prodziekana i dziekana jest wyjąt- przychylności podjęta została fun- O specyfice procesu dydaktycz- przede wszystkim otwierać na czenia i wyposażenia. Autorami z Wydziałem Filologicznym UŚ. absolwenci dalena Łazarkiewicz – że dwa filmy kowy), lata 90. stanowiły bardzo damentalna decyzja o budowie nego wypowiada się szef Zakładu zawód. Często przy tym powra- wyłonionego drogą zorganizowa- Ze względu na centralną lokali- Postawienie pytania „jacy są, co zrealizowane dla telewizji były istotną dla Wydziału dekadę ze nowej siedziby WRiTV w samym Reżyserii – Andrzej Fidyk: „Cóż – cam pamięcią i odnoszę się do nego przez SARP konkursu jest zację WRiTV wzmocniona zosta- ich odróżnia od tych, którzy koń- warunkiem do zaliczenia debiutu względu na ostateczne ukorzenie- centrum miasta. mówi czołowy polski dokumen- fenomenalnych zajęć, jakie mia- warszawska Grupa 5 Architekci nie dotychczasowa współpraca czą inne uczelnie filmowe” wyda- wać się może absurdalne, a jednak… Magdalena Łazarkiewicz Projekt nowej siedziby WRiTV zapytana o ewentualną więź, czy poczucie wspólnoty wśród jej nie- gdysiejszych uczelnianych kole- gów odpowiada: „Cóż, to chyba jednak duch Kieślowskiego patro- nujący z góry… Jakoś jesteśmy wszyscy w swoich filmach bli- żej życia, bliżej tego »co«, a nie tylko »jak«”. Andrzej Fidyk i Adam Sikora zgodnie podkreślają, że to bycie „blisko życia” przekłada się na znakomitą zdolność katowic- kich absolwentów do radzenia sobie we wszystkich, zaskaku- jących nieraz sytuacjach zawo- dowych. Być może niełatwe (za wyjątkiem najwcześniejszego etapu) dotychczasowe losy szkoły na wszystkich, którzy ją współtwo- rzą zadziałały hartująco? No i jest jeszcze kontekst geograficzny… wszak – jak mawia Lech Majew-

Fot. Grupa 5 Architekci, BAAS architects oraz Małeccy Biuro Projektowe Małeccy Fot. Biuro architects oraz BAAS Grupa 5 Architekci, Fot. WRiTV UŚ ski – my tu mamy dodatkową energię życiową, bo siedzimy na kinowego. Było oczywiste, że nie nie się w strukturze uniwersytetu Czas teraźniejszy, czyli talista (związany z WRiTV już od łem w Łodzi z Jerzym Wójcikiem, i studio BAAS z Barcelony. Przy ze świetnymi szkołami artystycz- pokładach węgla... Nie bez przy- chcieliśmy się wpisać w reżimowe i akceptację ze strony środowiska kształcenie 1996 roku) – reżyseria to dziwny zwracam uwagę na to, co uniwer- realizacji współpracuje katowic- nymi Katowic (Akademia Sztuk czyny katowicka filmówka ma media, a inne, oficjalne możliwo- naukowego i administracyjnego odbywa się w ramach trzech kie- przedmiot do nauczania. Wymyka salne w zawodzie, uwrażliwiam kie Biuro Projektowe Małeccy. Pięknych, Akademia Muzyczna swój Węgiel Film Festiwal. ści działania prawie dla nas nie uczelni. – „Zdarzało się przecież runków: Realizacji Obrazu Tele- się klasycznej dydaktyce, weryfi- ich na rolę światła, kompozycję Oficjalne otwarcie będzie miało z jedynym w Polsce Wydziałem Absolwenci pierwszych legen- istniały…To bardzo zaciążyło na nagminnie, że ten nasz »Wydział wizyjno-Filmowego i Fotografii, kują go dopiero filmy, które zro- kadru, specyfikę budowania nar- miejsce jeszcze w tym roku. Jakie Jazzu), z wieloletnim partnerem darnych roczników, ci z lat 80. naszych biografiach, cała pro- Nauk Nieistniejących«, jak go Reżyserii Filmowo-Telewizyjnej bią kiedyś studenci. To ptak, który racji filmowej… Oczywiście, nie plany i oczekiwania w związku jakim jest Instytucja Filmowa i 90., to obecnie wielkie nazwiska cedura koniecznej wędrówki po kiedyś w desperacji określiłam, oraz Zarządzania Mediami i Orga- musi mieć dwa sprawne skrzydła – robię uników, kiedy chcą wie- z przeprowadzką mają wykła- „Silesia-Film” i z całym Uniwer- i piękne postaci. Uhonorowywani kolejnych szczeblach zawodowej musiał odpierać zarzuty o »nie- nizacji Produkcji Filmowej i Tele- jedno, to dar boski, czyli talent, dzieć, »jak robię to, co robię«, dowcy i jednocześnie animatorzy sytetem. Bliskie sąsiedztwo kato- Lwami i Orłami polskiego kina, praktyki była żmudna i trudna. naukowość«, kosztowność kształ- wizyjnej. W ich strukturze pra- drugie – to rzemiosło. Jeśli nie po każdym kolejnym planie fil- WRiTV? Prof. Krystyna Doktoro- wickiej strefy kultury z kultową Kijankami i Żabami Camerimage, Ostatecznie jednak cały pierwszy cenia, hybrydyczność struktury cuje kilkudziesięciu wykładowców ma balansu – ptak spada… Pracu- mowym dzielę się doświadcze- wicz, szefowa Zakładu Zarządza- już w regionie i w kraju Siedzibą laurami z Europy i świata. Wśród rocznik został wchłonięty przez itp. Były pomysły wcielenia go i nauczycieli akademickich, wśród jąc z tymi, którzy tu po tę naukę niami, czasem ich na ten plan nia Mediami i Organizacji Produk- NOSPR-u, Międzynarodowym tych najmłodszych – Karolina Bie- kinematografię, my z Piotrem jako Instytutu jedynie w strukturę których są wybitni twórcy, bywa rzemiosła przychodzą, absolutnie zabieram. Zresztą to jest ciągła cji oraz jednocześnie Prodziekan Centrum Kongresowym i nową lawska i Kuba Czekaj z nomina- zostaliśmy przyjęci do zespołu Wydziału Nauk Społecznych. Na że związani z Wydziałem od wielu nie chcę, żeby robili »moje filmy«. wymiana energii – w tej chwili ds. Budowy Wydziału i Promocji monumentalną siedzibą Muzeum cjami do Paszportów Polityki. »Tor«, który wydał nam się filmo- szczęście, całkiem spora grupa dekad (np. profesorowie Bogdan Pomagam im znaleźć własną for- w skład Zakładu stopniowo wcho- zakłada, że w nowej przestrzeni, Śląskiego daje pewność, że kato- Jak w każdym macierzystym wym rajem. Co więcej – dostaliśmy kolegów wykładowców z innych Dziworski i Krzysztof Zanussi). mułę opowiadania samych siedzi grupa młodych, niezwykle jakże różnej od nadwyrężonych wicka filmówka, jedna z najlep- środowisku sztuki czas biegnie etaty adeptów, co wiązało się z nie- wydziałów dostrzegała jego inno- Oni współtworzą czas teraźniej- bie… Lubię i potrafię uczyć, mam utalentowanych wychowanków zębem czasu, ciasnych pawilo- szych w kraju artystycznych tu dwojako – linearnie i koliście. wielkim, ale stałym zabezpiecze- wacyjność i atrakcyjność formuły”. szy zarówno WRiTV, jak i polskiej to pewnie w genach – moi rodzice Wydziału – jak Tomek Woźniczka nów OPT, zaistnieje także nowa uczelni trafi we właściwe środo- Ars longa, vita brevis – Marcin niem socjalnym”. Kolejny rektor UŚ, wybitny huma- kinematografii: Andrzej Fidyk, byli nauczycielami. Wprowadzi- i Paweł Chorzępa. Ich sukcesy jakość kształcenia w tej wyjątkowo wisko. Adam Sikora – wizjoner Wrona, absolwent i wykładowca Cóż, na szczęście – tempus nista prof. Tadeusz Sławek, był Adam Sikora, Marcin Koszałka, łem zasadę, że nie ograniczamy zawodowe i obecność w Zakła- trudnej dziedzinie. Wychodząc nie tylko z racji profesji, nie kryje WRiTV swojego Demona zadedy- fugit… Po dwóch latach przerwy wielkim przyjacielem Wydziału Maciej Pieprzyca, Magdalena się tylko do zajęć na Wydziale – dzie ogromnie cieszą, bo to też naprzeciw dużemu zapotrzebowa- swojego entuzjazmu: „W nowym kował wielkiemu nauczycielowi w naborze na większość kierun- i orędownikiem wzmacniania jego Piekorz, Dagmara Drzazga, Filip mają do mnie kontakt, piszemy do potwierdzenie sensowności niu na zawody usługowe, choćby budynku, dzięki o niebo lepszym Wydziału, Edwardowi Żebrow- ków kształcenia w WRiTV została pozycji. To podczas jego kaden- Bajon, Jerzy Łukaszewicz, Adam siebie, rozmawiamy, dyskutujemy, naszej pracy jako nauczycieli”. w zakresie reklamy i bieżącej pro- warunkom lokalowym i zakupom skiemu.

48 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 49 Rynek filmowy: Rozmowa z Rafałem Syską Rynek filmowy: Rozmowa z Rafałem Syską

festiwale filmowe. Ruszymy Proszę opowiedzieć Czy NCKF ma w planach Fabryczna (ma tu powstać także ze studyjną salą kinową. o ścieżkach dydaktycznych. gromadzenie eksponatów? dzielnica biznesowa i być Pojawią się zatem miejsca Pierwsza, poświęcona prahi- Nie wyobrażam sobie sytu- może budynki Expo '22). aktywizacji, programy eduka- storii kina, jest rozpoznanym acji, w której NCKF nie będzie Nowe miejsce cyjne; więc tak naprawdę do formatem muzealnictwa filmo- posiadał własnego zasobu Czy liczy pan na efekt 2019 NCKF będzie już żywym wego i jest opowieścią o tych obiektów, z drugiej strony – Bilbao, który władze miasta miejscem, ale to, co będzie wszystkich wynalazkach, które NCKF nie jest muzeum. obiecywały sobie po tym jego istotą, to jest dopiero poprzedzały kinematograf Wydaje się, że powinien być terenie kilka lat temu? 2019 rok. Lumière’ów, a zatem obiek- instytucją przede wszystkim Zawsze słyszałem, że Łódź tach, które miały spełnić trzy ekspozycyjną, choć zamie- to polski Manchester. Byłem na filmowej mapie Do jakich odbiorców podstawowe marzenia czło- rzamy dokonywać zakupów, w Manchesterze i mogę powie- zamierzacie kierować swoje wieka: żeby widzieć inaczej, zamówimy repliki, weźmiemy dzieć z absolutnym przekona- działania? niż na to pozwalają oczy, po w depozyt różne obiekty. Nie- niem, że Manchester to jest Z Rafałem Syską, dyrektorem Narodowego To będą różnorodne grupy drugie – uchwycić ruch w jego wątpliwie ta ulotna sztuka, jaką angielska Łódź. Nie musimy odbiorcze. W pierwszym rzę- temporalnym i przestrzennym jest film, powodowała, że wiele mieć jakichkolwiek komplek- Centrum Kultury Filmowej w Łodzi, dzie ludzie zainteresowani wymiarze, i po trzecie – spełnić elementów, które mogły być sów. To nie będzie Bilbao, to kinem, w tym najszerszym tego marzenie o tym, by uchwycić obiektami o statusie niemalże może być coś więcej niż Bilbao! rozmawia Anna Michalska słowa znaczeniu – od miłośni- rzeczywistość, zarejestrować kultowym, np. fragmenty deko- ków filmu po krytyków i fil- ją, a potem odtworzyć. Różnica racji, rekwizyty – one się gdzieś Jak się pan odnajduje w roli moznawców. Grupami doce- naszej ścieżki od tych, które są ulotniły i trzeba je odtworzyć, pierwszego dyrektora, lowymi będą także wycieczki dość często stosowane w muze- albo wejść w historię kina, wyznaczającego idee Anna Michalska: Jaką cjować działania integrujące szkolne i młodzi ludzie, któ- ach kina, jest taka, że chcemy w rodzaj interpretacyjnej dys- i kierunek działania dla nowej instytucją ma być Narodowe środowisko filmowe. rzy tu uzyskają dostęp do róż- pociągnąć tę historię dalej, kusji. instytucji? Centrum Kultury Filmowej? nych programów edukacji. to znaczy przyjrzeć się, w jaki Szczęśliwie, nie mam w sobie Rafał Syska: Tego rodzaju Które z tych obiektów są już Będą także edukatorzy i osoby, sposób przy dzisiejszych tech- Z jakimi instytucjami przekonania, że wszystko, co miejsca, jak NCKF, nie ma gotowe? które zajmują się propagowa- nologiach człowiek próbuje lokalnymi wymyślę, będzie dobre. Po na filmowej mapie Polski. Działa wprawdzie Kino Sfe- niem wiedzy na temat filmu. te trzy marzenia zrealizować i ponadregionalnymi pierwsze, jestem otoczony Nigdy nie było odpowied- ryczne, które jest imma- Chcieliśmy stworzyć w NCKF raz jeszcze. Druga ścieżka jest zamierzacie podjąć przez ludzi, z którymi konsul- niej przestrzeni, żeby można nentną częścią Centrum rodzaj centrum metodolo- poświęcona historii kina pol- współpracę? tuję koncepcję. Lada moment było zrealizować wszystkie Nauki i Techniki, ale pozo- gicznej pomocy dydaktycznej. skiego. Będzie najbardziej sce- Zarówno instytucje polskie, powstanie zespół kreatywny, cele tego rodzaju instytucji. stałe elementy, choć są już Jeśli wyobrazimy sobie fakt, nograficzna, pełna rekwizytów jak i zagraniczne są natural- który koncepcję będzie kon- NCKF będzie nowoczesnym, zbudowane i w dużym stop- że filmem interesują się pra- z dziedzictwa naszej kinemato- nym dla nas partnerem. NCKF frontował na spotkaniach. multimedialnym centrum niu przygotowane technolo- wie wszyscy, to NCKF powi- grafii, kostiumów, elementów w pewnym stopniu zaskle- Będziemy cały czas wycho- upowszechniania kultury fil- gicznie, wymagają pewnych nien być miejscem dla bardzo scenografii, eksponowanych pia lukę, więc nie stanowi dla dzić na zewnątrz i spotykać mowej, w którym znajdą się korekt architektonicznych, różnych osób, także dla tych, z użyciem najnowocześniej- rodzimych instytucji jakie- się z różnymi ludźmi, z róż- wystawy stałe, ścieżki dydak- a potem niezwykle skompliko- dla których będzie tylko prze- szych technik multimedial- gokolwiek zagrożenia. W tej nych środowisk, którzy będą tyczne poświęcone prahistorii wanych działań kuratorskich, strzenią, która pozwoli dotknąć nych. Chronologię wywodu chwili trwa proces integracji komentować naszą koncep- kina, kinu polskiemu i języ- projektowych i wnętrzarskich. filmu od innej, niż to czyni się będziemy tonować aspektami zasobu filmowego Łodzi, który cję; środowisko nowoczesnego kowi filmu; po drugie – eks- Ten budynek nie był przygo- na co dzień, strony. Warto więc dyskursywnymi, bo sama ta jest jednym z ważniejszych pro- muzealnictwa, filmoznawców, pozycje czasowe zarówno te towywany do tych celów, do opowiedzieć o całej kulturze wędrówka po historii ma być cesów wiążących się z pojawie- projektantów wywodzących organizowane przez NCKF, których będzie ostatecznie filmowej, o systemie produk- opowieścią nie tyle o kolej- niem się NCKF, i niewątpliwie się z Akademii Sztuk Pięk- jak i te, które będą do Polski przeznaczony. Zakres prac jest cji, o tym, w jaki sposób wyglą- nych fazach rozwojowych kina współpraca na linii – NCKF nych i edukatorów. Istotnie, to przybywać z zagranicy; po więc duży. dała ona w przeszłości, a jak czy pojawieniu się kolejnych a istniejące już instytucje – co wymyślimy teraz, na dłu- trzecie – specjalistyczne sale wygląda dziś, w jaki sposób arcydzieł, ile o pewnych feno- musi być jak najbardziej ścisła. gie lata będzie realizowane projekcyjne; po czwarte – roz- Kiedy NCKF wystartuje film wpisywany jest w szeroki menach, które są stale obecne i dlatego trzeba te wzorce, np. budowany program eduka- z pierwszymi działaniami? kontekst zmieniającej się, ewo- w kinie. I wreszcie trzecia NCKF jest położone zagraniczne, w jak najpeł- cyjny, oparty na nowocze- NCKF ma rozpocząć dzia- luującej technologii, a także ścieżka dydaktyczna będzie w gruntownie niejszym stopniu podpatrzeć snych formach dydaktycznych, łalność w 2019 roku. Wtedy ewoluujących aspektów zwią- poświęcona językowi kina, co przebudowywanej części i wykorzystać, wymyślić wiele wykraczających poza to, co ruszą ścieżki dydaktyczne, zanych z szeroko pojętą audio- jest szczególnie istotne, bo Łodzi. swoich własnych rzeczy, ory- dziś rozumiemy pod hasłem Teatr Obrazu i Dźwięku, wizualnością. W ścieżkach akurat dzisiaj narracja filmowa Jak wspomniałem NCKF jest ginalnych, stworzyć coś uni- „edukacja audiowizualna”; i po więc dwa najbardziej funda- dydaktycznych pojawi się więc przeżywa nieprawdopodobny częścią instytucji kultury EC1, katowego, a zarazem połą- piąte – nowoczesna, zasobna mentalne przedsięwzięcia refleksja na temat procesu dys- rozkwit. To konsekwencja czyli pieczołowicie zrewita- czyć różne cele naraz: z jednej biblioteka, mająca w sobie tej instytucji. Ale już wcze- trybucji filmu, sposobu jego wpływu nowych technologii, lizowanej elektrowni, która strony – atrakcyjność i popu- elementy cyfrowego archi- śniej będą przeprowadzone odbioru, kwestii cenzury, mani- nośników czy przyspieszenia została zamieniona w potężne larność tego miejsca, z dru- wum. Będą też kawiarenki, działania, czasami w formie pulacji i propagandy, a także tempa. Chcemy opowiedzieć centrum kulturalno-nauko- giej – klasę i merytoryczną restauracja, miejsca działań „zajawek” czegoś, co będzie technologii. To ostatnie jest o klasycznym i współczesnym wo-edukacyjne. W jego skład doniosłość. Zapraszam więc coworkingowych, przyjazne większe, potężniejsze i orga- szczególnie ważne, bo NCKF języku filmu, w interaktywny wchodzą oprócz NCKF: Cen- już teraz, ale proszę też o cier- przestrzenie do spędzania wol- nizowane z większym rozma- jest częścią większego kom- i immersyjny sposób. Chcieli- trum Nauki i Techniki oraz pliwość, bo najbliższe lata będą nego czasu, spotkań, pracy chem w przyszłości. Do 2019 pleksu EC1, gdzie znajdzie się byśmy, żeby zwiedzający był Centrum Komiksu i Narra- niezwykle ciężkim etapem naukowej. NCKF organizować przygotujemy przedsięwzię- Centrum Nauki i Techniki oraz trochę „kreatorem-niszczy- cji Interaktywnych, tworząc prac koncepcyjnych, kurator- Narodowe Centrum Kultury Filmowej będzie też festiwale, przeglądy, cia wystawiennicze i ekspozy- Centrum Komiksu i Narra- cielem”, mogącym ingerować wspólnie cześć tzw. Nowego skich, projektowych i wyko-

Fot. Anna Michalska prowadzić kino studyjne i ini- cyjne, pojawią się najpewniej cji Interaktywnych, czyli gier w montaż, akustykę czy efekty Centrum Łodzi, ulokowa- nawczych – tak, aby zdążyć na wideo. specjalne filmu. nego tuż przy dworcu Łódź 2019 rok.

50 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 51 Rynek filmowy: Fundacja Wspierania Kultury Filmowej Cyrk Edison Rynek filmowy: Fundacja Wspierania Kultury Filmowej Cyrk Edison

kinomanów. Prowadzimy m.in. cone w Szkolne Kino Studyjne. R.S.: Kika to kinokawiarnia – mocję. Byliśmy już w Bochni, cykl „Czytamy i oglądamy”, Od połowy lat 90. działał tam można do nas przyjść i na film, Czechowicach-Dziedzicach, który co niedzielę gromadzi Paradox. My wynajęliśmy lokal i na kawę, żeby spotkać się ze w tym roku zapraszamy do po kilkadziesiąt najmłodszych w 2009 roku. znajomymi, poczytać książkę. Chodzieży. widzów. Co roku odnotowu- B.B.: Swoją drogą było to wyjąt- To miejsce z ludźmi i dla ludzi. jemy około 6 tys. wejść na kowe kino – z tzw. tylną projek- Od 2013 roku wydajecie pokazy i prelekcje w ramach cją. Kika ma również ciekawą Fundacja to nie tylko Agrafka magazyn filmowy „X. naszej Akademii Filmowej historię. W 2011 szukaliśmy i Kika. Jesteście również Informator kin studyjnych”. „Kino z Klasą”. Zapraszamy miejsca na drugie kino. Obok organizatorem Konferencji To projekt unikatowy na skalę również dzieci na warsztaty budynku przy ulicy Krasic- Kin Studyjnych i Lokalnych. europejską. praktyczne prowadzone przez kiego – wcześniej działał tu Czym różni się ona od Forum B.B.: Na świecie funkcjonują profesjonalistów. dom kultury – przejeżdżałem Wokół Kina? filmowe gazetki multipleksów, wydawnictwa lokalne. My – razem z Maciejem Gilem – przy- gotowujemy ogólnokrajowy magazyn rozpowszechniany za Kino darmo wśród widzów wszyst- to nie supermarket kich kin zrzeszonych w Sieci Kin Studyjnych i Lokalnych. „X...” pomaga w promocji tych kin, ale i granych w nich fil- Z Bogdanem Balickim i Robertem Skrzydlewskim mów – głównie europejskich, małych tytułów, na które dys- rozmawia Dagmara Romanowska trybutorzy nie mają budżetów reklamowych. R.S.: Poręczny magazyn, który leży przy kasie jest faj- „Dawno, dawno temu, kiedy zaczynaliśmy przygodę z kinem, obcowanie nym narzędziem mobilizują- cym – zarówno dla widzów, jak z filmem miało inny charakter. Nie liczyło się to, że fotel niezbyt wygodny, i kiniarzy. Jedni pytają, kiedy a wentylacja niedomaga, najważniejsze było to, co na ekranie. Tworzymy dany film będzie w programie, drudzy starają się go do sie- grupę pasjonatów, dla których kino to nie supermarket” – deklarują w statucie bie ściągnąć. Podpowiadamy, założonej przez siebie w Krakowie Fundacji Wspierania Kultury Filmowej Cyrk kierując się własnym gustem, co ciekawego się dzieje, co

Edison Bogdan Balicki i Robert Skrzydlewski. Jak docierają do widzów? Edison Filmowej Cyrk Kultury Fot. Wspierania Fundacja w zapowiedziach. Ma to szcze- gólne znaczenie w małych mia- R.S.: Pamiętamy też o innych kilkanaście razy. Chociaż to R.S.: Skupiamy się na realiach stach, gdzie dostęp do kultury Dagmara Romanowska: mat i charakter. Postawiliśmy i możliwości ubiegania się Nazwa Fundacji nie jest widzach. Dzięki wsparciu gran- miejsce na uboczu, postanowili- funkcjonowania kin studyj- wygląda inaczej niż w Krako- Gdy zaczynaliście, kina na organizację różnego rodzaju o granty, bez których pewnie przypadkowa. towemu udało się nam zor- śmy je sprawdzić. nych i lokalnych. Rozmawiamy wie czy Warszawie. Począt- studyjne były w odwrocie. wydarzeń. Tej „eventowej” for- nie udałoby się naszych aktywi- B.B.: Jest zarówno filmowa, jak ganizować m.in. „Kino bez R.S.: Byłem sceptycznie do tego o wyzwaniach i możliwościach kowo zastanawialiśmy się nad Rynek należał do muły trzymamy się do dziś. zacyjnych projektów realizować. i krakowska. Zainspirowała nas barier” – cykl pokazów z audio- pomysłu nastawiony. Jednak naszego sektora, o sposobach magazynem internetowym, multipleksów. Co was skłoniło Gdy dookoła jest mnóstwo kon- jedna z publikacji Andrzeja deskrypcją dla osób z upośle- o tym, że była to słuszna decy- dotarcia do widza, ale równocze- ale szybko z tego pomysłu się do tego, żeby zaryzykować? kurencji, legalnych i nielegal- Jak na pasjonatów przystało, Urbańczyka, który opisywał dzeniem wzroku i słuchu. Jed- zja, przekonaliśmy się zaraz po śnie staramy się integrować śro- wycofaliśmy. W internecie Bogdan Balicki: Obydwaj nych sposobów na oglądanie zaczęliście od pozbycia filmowe życie naszego mia- nocześnie kochamy pozornie rozpoczęciu remontu. „Miesz- dowisko. Łatwiej robić nowe pro- informacji, owszem, nie brakuje, wychowaliśmy się w kinach filmów i seriali, w ogóle na spę- się oszczędności i pomocy sta. Jeden z tekstów poświęcił szalone pomysły – pokazy ple- kam tu, obok. W końcu nie jekty z osobami, które się zna. ale trzeba jej szukać. My przed- studyjnych. Długo tam też dzanie wolnego czasu, to trzeba przyjaciół? Cyrkowi Edison – drewnianej nerowe, czyli „Kino Na Tara- będę musiał chodzić do kina za B.B.: Główną inspiracją Konfe- stawiamy „gotowca”. Maga- pracowaliśmy, wprowadzając o widza walczyć, szczególnie B.B.: Uwierzył w nas Pol- budzie stojącej gdzieś w oko- sie” czy „Kino Na Fali” na barce Wisłę” – zaczęły pojawiać się rencji są spotkania organizo- zyn „X...” ukazuje się w 10 tys. nowe pomysły i poznając realia tego młodszego, zachęcać go ski Instytut Sztuki Filmowej, licy ulicy Wielopole, w której zacumowanej na Wiśle itp. głosy. wane przez Europa Cinemas. egzemplarzy. I nie ma zwrotów. branży. Jednocześnie marzyli- innymi sposobami, oferować który dał nam dofinansowa- Józef Kleinberger organizo- B.B.: Albo: „Wyobraża pan Koncentrujemy się na progra- śmy o tym, żeby w końcu otwo- „coś więcej”. Nie jest to zresztą nie na uruchomienie działal- wał pokazy ruchomych obra- Agrafkę otworzyliście sobie, jak to fajnie pójść do kina mie merytorycznym i kinie Razem z Maciejem Gilem rzyć własne kino. Gdy Fundacja tylko polska, a raczej światowa ności i kina Agrafka. Reszta to zów. Nazwisko jego i naszego w miejscu z długą tradycją w kapciach?”. Spotkaliśmy się artystycznym. Uczymy się przygotowaliście też pierwszą ruszała, na mapie filmowego tendencja. Zaryzykowaliśmy i… kredyty, oszczędności, przede patrona – Thomasa Alvy Edi- kinową. Kika to z kolei coś tu z naprawdę ciepłym przy- wzajemnie od siebie, ale i od polską edycję festiwalu Krakowa przeważały kina z bie- udało się. wszystkim własna praca. sona – jest chyba klarowne zupełnie innego – gdzieś na jęciem, które do dziś owocuje. zagranicznych gości. Mieliśmy Kinobus. Będzie kolejna? żącym repertuarem. Brako- Robert Skrzydlewski: Od R.S.: Cóż, zakasaliśmy rękawy. dla wszystkich, którzy kochają Podgórzu, z dala od szlaków Mamy wielu stałych widzów – już prelegentów z Czech, spo- R.S.: Mamy takie plany. Złoży- wało miejsca, gdzie można samego początku założyliśmy, Ojciec Bogdana instalował kino. turystycznych i knajpianego właśnie z najbliższej okolicy. dziewamy się gości z Niemiec. liśmy odpowiednie wnioski. byłoby przypomnieć sobie że nasza działalność będzie w Agrafce tunele wentylacyjne. życia Kazimierza. Na Podgórzu ludzie naprawdę Dzielimy się swoimi pomysłami Mamy pomysł. Znowu ostatni twórczość Ingmara Bergmana miała szerszy charakter. Zale- B.B.: A ojciec Roberta szył W Agrafce od razu zaprosili- R.S.: W tym roku minie 57 lat od mieszkają. Do centrum jeź- i doświadczeniami. weekend wakacji, tym razem czy Andrieja Tarkowskiego. żało nam na promocji kultury kotary. Koledzy malowali ście widzów do udziału w róż- pierwszego pokazu filmowego dzi się do pracy, załatwiać R.S.: Kolejne Konferencje orga- kierunek: Pomorze Zachod- Chcieliśmy też, żeby wyjście filmowej. Fundacja okazała się ściany. Mój brat projektował nych cyklach programowych. w Agrafce, a raczej w budynku sprawy. Tymczasem ewidentnie nizujemy w mniejszych ośrod- nie. Chcemy naszą wyprawę do kina nie ograniczało się do do tego celu najlepsza. Otwie- materiały graficzne. Pomagali B.B.: Od samego początku akty- YMCA, gdzie się mieści. Pod potrzeba tego typu działalności kach, które jednocześnie robią śladami kin dawnych i obec- seansu, ale żeby miało swój kli- rała przed nami różne drzwi nam przyjaciele i rodzina. wizujemy dzieci – przyszłych koniec lat 50. powstało tam w dzielnicach. Na świecie to się bardzo ciekawe rzeczy. To też nych rozpocząć w Szczecinie, kino Zuch, później przekształ- już dzieje. sposób na ich aktywację, pro- a zakończyć w Szczecinku.

52 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 53 Rynek filmowy: Wytwórnia Scenariuszy Rynek filmowy: Wytwórnia Scenariuszy

„wytworzyć”Jak

scenariusz? Kiljan/SFP Fot. Kuba swoją fachowość i umiejętności dy- gatunków filmowych, omawiali kształcenia w momencie, gdy których znajdują się także osoby Michał J. Zabłocki daktyczne m.in. w zlikwidowanym młodsi twórcy, m.in. Jacek Lu- pierwszy rocznik uzyskuje dyplo- już średnio zaawansowane pisar- Wyższym Studium Zawodowym siński, Michał Otłowski, Ewa my i finalizuje naukę gotowym sko (w tym dziennikarz, operator- Scenariopisarstwa PWSFTviT. Pytka, Agnieszka Trzos. Ponad- scenariuszem filmu fabularnego. ka filmowa, copywriterzy z agencji Pytanie podstawowe – czy pisania scenariuszy filmowych można się Wśród nich znaleźli się, obecnie to słuchacze zapoznali się z wa- Jesienią 2015 roku kurs ukoń- reklamowych, pisarka z własnym już stali, wykładowcy i opiekuno- runkami pracy na polskim rynku czyły pierwsze osoby, które wy- dorobkiem, znana aktorka filmo- nauczyć? Można, jeśli się tego bardzo pragnie i znajdą się w pobliżu wie artystyczni, jak: Jerzy Doma- filmowym i spotkali z praktyka- raziły chęć kontynuacji nauki na wo-telewizyjna, producentka te- doświadczeni nauczyciele. radzki, Feliks Falk, Sławomir Fa- mi w dziedzinie prawa filmowe- zasadzie szkoły mistrzowskiej, do- lewizyjna z Austrii, biznesmeni, bicki, Maciej Karpiński, Jacek go oraz wzorami umów z pro- skonalącej warsztat scenarzysty. kierownik produkcji filmu i in.). Kondracki, Andrzej Ochalski. Do ducentami (wykłady Ryszarda Stan osobowy słuchaczy i absol- Studium, jak widać, rozwija ie ulega wątpliwości, że ły, sytuacji itp.), nazywany popu- wadzą w Polsce różne szkoły fil- nych i Fabularnych w Warszawie. tego podstawowego grona pro- Kirejczyka i autora tego tekstu, wentów na początku 2016 przed- się. WFDiF wygospodarowała scenariusz, ta specyficzna larnie talentem. Można znaleźć mowe, najczęściej jako przedmiot Inicjatywie dyrektora Włodzi- fesjonalistów, dołączył – od po- który pełni funkcję kierownika stawia się więc następująco: odpowiednie izolowane sale se- Nforma literacka, struktura przykłady w historii kinematogra- lub specjalność na kierunku reży- mierza Niderhausa przyklasnę- czątku wielki entuzjasta projek- organizacyjnego Wytwórni Sce- – czterech absolwentów kursu minaryjne, zapewnia możliwość akcji przyszłego filmu, swoista fii stworzenia świetnych scenariu- serii. Tak jest np. w łódzkiej Szko- ło Ministerstwo Kultury i Dzie- tu – Marek Hendrykowski. Do nariuszy), a także mieli możli- z sezonu 2013/2015 legitymują- uczestnictwa w projekcjach i wy- partytura utworu audiowizualne- szy przez ludzi, którzy nigdy nie le Filmowej, gdzie scenariopi- dzictwa Narodowego. Nie jest tej pory słuchacze mieli ponadto wość poznania kuchni filmowej cych się obronionymi pełnome- kładach w swojej salce projekcyj- go, kierowana najpierw do setki byli na planie filmowym lub nie sarstwo stanowi specjalność na to szkoła filmowa, lecz dwulet- możliwość spotkania się – i wyna planach dekoracji w WFDiF. trażowymi projektami scenariu- nej. Powstała spora biblioteczka osób oceniających tekst, a potem napisali żadnej książki czy opo- Wydziale Reżyserii Filmowej i Te- ni kurs warsztatowy, bazujący słuchania uwag – wybitnych sce- Studium jest szczegółowo opisa- szowymi fabularnymi (wręczenie gotowych scenariuszy oraz ksią- do kolejnej setki mniej lub bar- wiadania, ale z pewnością sam lewizyjnej (studia 3-letnie I stop- na cyklu comiesięcznych sesji narzystów i twórców filmowych, ne na: www.wfdif.com.pl. dyplomów odbyło się w paździer- żek o scenariopisarstwie (z kom- dziej uzdolnionych twórców ewen- fakt dłuższego obcowania z do- nia i 2-letnie II stopnia). Ponad- trzydniowych spotkań. System takich, jak m.in. Cezary Harasi- Celem podstawowym Wytwór- niku 2015 roku), przy oczekiwaniu pletem dzieł wydanych w języku tualnie realizujących ten zamysł, świadczonym mentorem, nie mó- to pisania uczy się na osobnym intensywnych zajęć od rana do mowicz, Ilona Łepkowska, Juliusz ni Scenariuszy jest oczywiście na egzamin końcowy i prace ko- polskim). W szczególności obec- wymaga pewnego przygotowa- wiąc o znajomości rynku filmo- kierunku SCRIPT w Szkole Waj- wieczora (od czwartku do sobo- Machulski, Krzysztof Magow- nauka posługiwania się narzę- lejnych ośmiu słuchaczy; ny skład słuchaczy na I roku daje nia: dramaturgicznego, logistycz- wego i jego mechanizmów, oraz dy (roczny kurs). Scenariopisar- ty) umożliwił rzeczywistą pracę ski, Krzysztof Rogulski, Krzysz- dziami pisarskimi, doskonalenie – pięć osób zakończyło pomyśl- nadzieję na dalsze powiększenie nego oraz opanowania schema- nabycie w drodze ćwiczeń spraw- stwo funkcjonuje także jako stu- własną słuchacza między zjaz- tof Piesiewicz, Maciej Wojtyszko, własnych pomysłów i projektów nie pierwszy rok kursu, z pięcio- grupy zawodowej scenarzystów tu (formatu) kształtu zapisu przez ności obrazowania na papierze dia podyplomowe (1,5-roczne) dami, a także pozwolił pogo- Krzysztof Zanussi, Janusz Zaor- omawianych na seminariach oraz ma scenariuszami godzinnych fil- i jest przyczynkiem do rozważań potencjalnego scenarzystę. Tym pewnej wizji, może wydatnie po- w Warszawskiej Szkole Filmowej. dzić naukę z innymi obowiąz- ski, Andrzej Grembowicz. O sce- zapoznanie się z praktycznym mów fabularnych, z których cztery nad powołaniem w przyszłości niezbędnym umiejętnościom for- móc w kształtowaniu umiejętności W 2013 powstało, bez wielkich kami zawodowymi i prywatnymi nariopisarstwie w animacji mó- związkiem scenariusza z produk- osoby kontynuują naukę na dru- Gildii Polskich Scenarzystów. malnym winien towarzyszyć ze- scenariopisarskich. Plus pomysło- fanfar, studium scenariopisar- słuchaczy. Wśród wykładowców wił Andrzej Wojnach, o pisaniu cją filmową, głównie pod kątem gim roku; Bowiem scenariusz jest rzeczy- spół indywidualnych cech osobo- wość, wyobraźnia, inteligencja… skie Wytwórnia Scenariuszy ja- znalazły się nazwiska reżyserów dla dokumentalistów – Paweł Ło- filmu fabularnego adresowane- – 15 osób przyjęto po analizie wistym królem przedsięwzięcia wościowych autora związany ze Nauczanie w tej dziedzinie – ko pierwszy projekt edukacyjny i scenarzystów oraz filmoznaw- ziński, o projektach cross-medial- go w pierwszej kolejności do kin. próbek twórczości i rozmowie filmowego i ta dziedzina twór- zdolnością kreacji (postaci, fabu- poza prywatnymi kursami – pro- Wytwórni Filmów Dokumental- ców, którzy udowodnili dotąd nych – Alina Skiba. Szczegółowe Warto może więc przyjrzeć się kwalifikacyjnej 22 października czości jest warta stałej inwesty- kwestie, dotyczące konkretnych wstępnym rezultatom tej formy 2015 na pierwszy rok kursu, wśród cji edukacyjnej.

54 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 55 Rynek filmowy: Rozmowa z Simonem Stone'em Rynek filmowy: Rozmowa z Simonem Stone'em

z dokonań i myślenia o kinie codziennie filmy. Można pana Kieślowskiego i innych pol- oskarżyć o pracoholizm. Sposób, w jaki skich filmowców. Mogę siebie nazwać pracoho- likiem, ale tak naprawdę jed- Których? nocześnie jestem też leniem. Choćby Jerzego Kawalerowi- Mógłbym robić więcej rze- cza. Jego Matka Joanna od czy, gdybym tak się nie obijał. Aniołów to film, którego nie da Wciąż dostaję propozycje napi- się zapomnieć. Uwielbiam też sania scenariuszy czy zagra- Andrzeja Wajdę. Jego filmy nia w czymś, ale nie umiem się Andrzej Wajda odegrały dużą rolę w kształto- w sobie zebrać, żeby im spro- waniu mojej wrażliwości jako fil- stać. mowca i świadomości jako czło- wieka. Sposób, w jaki prowadzi Cieszy mnie, że skupia się pan on aktorów, powinien być stan- na X muzie. Szczególnie przez dardem wszędzie. Chociaż bez odwołania do polskiego kina, prowadzi aktorów, wątpienia ma nosa do obsady, które przeżywa dziś dobry to i tak jego udział w kształto- czas. waniu postaci jest ogromny. On Polskie kino zmierza w cieka- wyciska z aktorów maksimum wym kierunku. Zresztą w ogóle powinien być ich możliwości. Ponadto świet- kino jest w dobrym momencie nie operuje kontrastem: potrafi swojego rozwoju. Polska mie- z najbardziej pesymistycznej rzy się teraz z tym, co Zachód sceny filmu wydobyć piękno, Ewen Leslie, Odessa Young przechodził kilkanaście, kil- choćby poprzez kompozycję and Sam Neill w filmie kadziesiąt lat temu: ukomer- Powrót, reż. Simon Stone standardem wszędzie kadru. Najbardziej przejmujące 2015 Films PtyFot. Ltd. Mark Rogers/Fate cyjnieniem kina. Ale teraz na momenty w jego dziełach są festiwalach filmowych, choćby jednocześnie malarskie, ideal- bohaterów decyzje prowadzą rzenia w życiu jest wystarcza- tu, w Wenecji, można oglą- nie zaprojektowane, estetycznie do tragicznej w skutkach kon- jąco dramatyczny, chociaż dać niezależne obrazy z Polski Z Simonem Stone'em rozmawia Artur Zaborski klarowne. To niesamowite połą- sekwencji. Kieślowski mówi: i tak ukrywamy swoje reak- jednocześnie z komercyjnymi. czenie humanizmu i cynizmu. tak się zdarza. I to jest piękne! cje, które chcielibyśmy wyra- To pewnego rodzaju renesans Te dwa światopoglądy współist- Chciałem to pokazać w moim zić z powodu kulturowych X muzy. Jest teraz miejsce Artur Zaborski: Kiedy Wspomniał pan nieją w jego dziełach w sposób filmie. naleciałości. Uważam, że to dla twórców, którzy uprawiają oglądałem Powrót na o Kieślowskim. Jego obrazy nieinwazyjny. Nie ma się poczu- fantastyczne, że Kieślowski, sztukę, i tych, którzy traktują to festiwalu w Wenecji, miałem mają na pana wpływ? cia sztuczności, kiedy ogląda Jaki konkretnie wydźwięk który sportretował konkretny medium jako formę zarobku. skojarzenia z dziesiątkami Kiedy oglądam dzieła Kieślow- się jego filmy. chciał pan osiągnąć? moment polskiej historii, nie Oczywiście, nieocenioną rolę filmów z różnych części skiego, mam stuprocentową Chciałem przypomnieć prawdę, uciekał w stronę przesady. odgrywa w tym zdemonizo- świata. Jest pan prawdziwym pewność, że filmy są doku- Wajda stara się pokazywać to, o której dziś zapominamy. wany internet. Proszę sobie kinofilem. mentacją kondycji człowieka że piękno, o które walczymy, Radykalizujące się społeczeń- Filmy Kieślowskiego wyobrazić, ile filmów z Polski Simon Stone: Od kiedy się- w danym czasie. Żadna inna może być szkalowane choćby stwa nie chcą pamiętać, jak bar- zainspirowały pana do mógłby zobaczyć przeciętny gam pamięcią, oglądałem sztuka nie jest w stanie oddać przez system polityczny, dzo życie jest skomplikowane, nakręcenia Powrotu? Australijczyk bez internetu. filmy. To wina moich rodziców! tego tak esencjonalnie. Oczy- w którym żyjemy. i że nie da się być perfekcyj- Oprócz nich, ważna była inspi- Oni siadali przed telewizorem wiście, można mieć wątpliwo- Podobnie Krzysztof Kieślow- nym. Nawet jeśli siebie akcep- racja „Dziką kaczką” Henryka Skoro jest pan tak bardzo codziennie, a ja z nimi. Pro- ści, czy fabuła może być tak ski. Kiedy oglądałem Dekalog, tujemy, nie oznacza to automa- Ibsena. Na jej podstawie napi- zainteresowany polskim szę sobie to wyobrazić: mama, wiarygodna jak dokument. Kie- miałem kilka lat. Już wtedy tycznie, że tolerujemy wszystko, sałem własną sztukę dla teatru. kinem, może zrobi pan jakiś tata i sześcioletni ja oglądamy ślowski też miał te wątpliwości, nazywałem te filmy arcydzie- co w życiu zrobiliśmy. A prze- Osiągnęła ona komercyjny remake z nadwiślańskiej dokonania Wima Wendersa kiedy zmieniał swoją poetykę łami światowego kina. Powrót cież nie możemy radykalizować sukces w Australii, co przeło- kinematografii? Ma pan czy Krzysztofa Kieślowskiego. i z dokumentalisty zmieniał się jest pewnego rodzaju korespon- ocen decyzji swoich i innych żyło się na propozycję zrobienia w tym doświadczenie. Wtedy wydawało mi się to w kreatora. Tak jak jemu kiedyś, dencją z twórczością Kieślow- podjętych w przeszłości. To one filmu. Wtedy wydawało mi się, Mam, ale w teatrze. Bardzo czymś zupełnie normalnym. wydaje mi się, że w fikcyjnych skiego z tego okresu. Starałem ukształtowały nas takimi, jacy że przerobienie sztuki teatralnej chciałbym przenieść któreś Dziś sądzę, że to było coś nie- opowieściach odbijają się nasze się pokazać tak samo jak on, że jesteśmy teraz. na film będzie wyzwaniem, ale z dokonań Wajdy, Kawalero- codziennego. To oni spowo- frasunki, problemy, z którymi życie ludzkie składa się z opo- dziś sądzę, że udało mi się temu wicza albo Kieślowskiego na dowali, że uzależniłem się od mierzymy się w danym momen- zycji planów i możliwości, wie- Kieślowski osiągał podobny podołać. Język, którym opowia- scenę. Pracuję właśnie nad „włączania” sobie nowego cie. Są one prawdziwe też z tego dzy i niewiedzy, doświadczenia przekaz przy użyciu dam tę historię w kinie, jest bar- adaptacją sceniczną Luchina filmu co wieczór. Szczególnie powodu, że wyrażają napięcia, przebytego i jego weryfika- minimalnych środków dziej giętki. Mogłem się posił- Viscontiego, wcześniej przenio- lubię dokonania tych twór- które występują w rzeczywisto- cji przez nowe doświadczenie. aktorskich. Pan zdaje się kować specyficzną gramatyką: słem Ingmara Bergmana, pra- ców, którzy nie spotykają się ści na linii człowiek – człowiek, Za arcydzieło uważam drugą działać podobnie. zdjęciami, montażem, krajobra- cuję też nad sztuką na podsta- z powszechnym aplauzem. jednostka – społeczeństwo czy część Dekalogu, w której boha- Tak jak on staram się skupiać zami. To była frajda. wie tekstu Woody’ego Allena. Kiedy byłem nastolatkiem, jednostka – władza. Nawet jeśli terka decyduje się ułożyć sobie na tym, żeby moi bohaterowie Jeśli nie scenariusz któregoś oglądałem kilkanaście filmów to nieprawdziwe historie. To życie z biologicznym ojcem jej „byli”. Nie znoszę nadekspre- Działa pan na obszarze kina z polskich mistrzów, może uda Simon Stone tygodniowo. A wciąż mam rodzaj magii, która opisuje to, dziecka, podczas gdy jej for- sji aktorskiej. Jest mi ona do jako producent, reżyser mi się przenieść tekst Jarosława

Fot. Getty John Phillips/2015 Images braki! co nas otacza. Sporo czerpię malny mąż walczy o wybudze- niczego niepotrzebna. Sposób, i aktor, a także w teatrze, Iwaszkiewicza, którego oni tak nie ze śpiączki. Podjęte przez w jaki reagujemy na wyda- a ponadto ogląda pan lubili adaptować.

56 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 57 Rynek filmowy: Film Factory w Sarajewie Drogi polskich filmowców do Sarajewa Artur Zaborski ojczyzny, odpowiada, że na razie O Polakach zwykło się mówić, że można ich spotkać wszędzie. szala przechyla się na korzyść Bośni i Hercegowiny. Powody? Reguła potwierdza się w Akademii Filmowej w Sarajewie, Tańsze koszty życia (na co, jako kontrargument do wysokiego będącej wydziałem filmowym miejscowego uniwersytetu. czesnego, powołują się studenci) Béla Tarr wprowadził tu autorski program studiów – Film Factory i produkcji filmowej. A także to, że branża jest mała, wszyscy znają – gdzie nasi rodacy wykładają i studiują. Są też wśród pierwszych wszystkich, więc łatwiej przebić absolwentów. się do decydentów i zaistnieć w świadomości. „Na dodatek, co kłóci się z pokutującym mitem, a stronie internetowej sarajewianie władają angielskim szkoły można znaleźć i bezboleśnie asymilują obcych. Ninformacje o studen- Ich miasto jest wielokulturowe, tach z Australii, Boliwii, Korei nie doświadczam tu przykrości Południowej czy Zjednoczonych z powodu pochodzenia” – dodaje Emiratów Arabskich. Kandyda- Gulczynski. Sarajewo przekonało ci do Sarajewa ściągają z całe- do siebie też samego Tarra, który go globu, choć nie pracuje się zdecydował się otworzyć tu szkołę tu na sprzęcie najnowszej gene- po odwiedzeniu Sarajewskiego racji, a dostać się nie jest łatwo. Festiwalu Filmowego (wcześniej Radykalna selekcja wpływa na miała powstać w Splicie). poczucie elitarności (z czasem Do tej pory, w ramach współ- Warsztaty Agnieszki Holland

zobaczymy, czy to dobrze), ale Fot. Film Factory pracy akademickiej, udało się przejście przez rekrutację nie Węgrowi zaprosić do stolicy zwalnia z ciężkiej pracy. Po eg- Jest za wcześnie, aby Bélę Tarra w poszukiwaniu talentów. Jego Bośni m.in. Gusa Van Santa, Car- zaminach nie ma obijania się. rozliczać ze słów, które wypowie- wizja kina jest mocno autorska, losa Reygadasa, Akiego Kauri- Podczas pierwszego i drugiego dział, otwierając szkołę w 2012 ale nie autorytarna. Potrafi on smäkiego czy Agnieszkę Holland. roku trzeba nakręcić cztery filmy roku: „Naszą ambicją jest wykształ- docenić biegłość w posługiwa- „Każdy z wykładów prowadzonych krótkometrażowe, żeby zaś uzy- cenie dojrzałych filmowców, którzy niu się gramatyką filmu nieza- przez tak utytułowanych ludzi to skać dyplom po trzecim roku, myślą odpowiedzialnie, w duchu leżnie od tego, czy jego studenci duże przeżycie. Staje się przed należy przygotować lub nakręcić humanizmu, artystów, których cha- chcą robić ekstremalne kino arty- legendą, która prezentuje autor- pełnometrażowy film fabularny. rakteryzuje indywidualne spoj- styczne, czy opowiadać historie ską wizję kina” – mówi Gulczyn- Koszt nauki to 15 tys. euro rocz- rzenie na świat i osobista forma klasycznie. Wszystko uzależnione ski. Ale zapytany o ulubiony kurs, nie. Mimo to, chętnych do podję- ekspresji, i którzy korzystają ze jest od tego, co ma się do powie- nie wymienia nikogo z mistrzów cia wyzwania nie brakuje. Póki co, swojego potencjału twórczego dzenia, a nie forma, w jaką się te kina. „Największe wrażenie zro- na renomę Film Factory, pracują w obronie człowieka wobec ota- słowa ubiera” – mówił mi w Sara- biły na mnie zajęcia Małgorzaty wykładowcy, a nie sukcesy absol- czającej nas rzeczywistości”. Jak jewie Grant Gulczynski, student Sadowskiej, poświęcone filmo- wentów. Trzeba jednak pamię- przekonywali mnie studenci, ta trzeciego roku z Wielkiej Bryta- wym selfie, czyli filmom reżyse- tać, że szkołę ukończył dopiero stanowcza zapowiedź nie ma nii o polskich korzeniach. Na zali- rek, które skierowały kamery na jeden rok studentów, wśród któ- wpływu na ich wolność twórczą. czenie przygotował dokument siebie. Przebijały z nich erudycja rych znalazły się dwie Polki (ale „Rozsmakowanie w kinie o ludziach LGBTQ na Bałkanach. i wielka miłość do kina” – mówi. w szkole dominują mężczyźni). poetyckim nie ogranicza Tarra Zapytany, czy po obronie wróci do Polscy krytycy górą.

58 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 Mistrzowie: Krzysztof Kieślowski – projekty niezrealizowane Mistrzowie: Krzysztof Kieślowski – projekty niezrealizowane

13 marca 1996 roku, zmarł Krzysztof Kieślowski, znakomity reżyser filmów dokumentalnych i fabularnych, ceniony pedagog, fantastyczny człowiek, członek Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Artykułem „Czego Kieślowski nie sfilmował?”, pióra Stanisława Zawiślińskiego, rozpoczynamy obchody Roku Krzysztofa Kieślowskiego na łamach Krzysztof Kieślowski dławią ówczesne życie gospo- na planie filmu Amator „Magazynu Filmowego”. W cyklu poświęconym Artyście zaprezentujemy teksty zarówno o kinie dokumentalnym, darcze. Taki zamiar początkowo podobał się w WFD i w Telewizji, jak i filmach fabularnych, o recepcji jego dzieł na świecie oraz o zrealizowanych przez niego spektaklach teatralnych ale decyzja o skierowaniu do pro- i telewizyjnych. W tym numerze publikujemy również artykuł Anny Michalskiej „Krzysztof Kieślowski. Ślady i pamięć” dukcji Projektu, a potem kolejnego opisujący wystawy łódzkiego Muzeum Kinematografii, dedykowane Reżyserowi, relację Magdaleny Bartczak z festiwalu scenariusza (o eksoficerze woj- w Santiago de Chile, gdzie odbyła się retrospektywa filmów Kieślowskiego, a także tekst Anity Skwary o przeszłości, ska, który objął zaniedbany PGR i go uporządkował) – nie zapadała teraźniejszości i przyszłości Wydziału Radia i Telewizji im. Krzysztofa Kieślowskiego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. miesiącami. I nigdy nie zapadła. Pomysły filmowe często grzęzły w biurokratycznych czeluściach lub zbywano je milczeniem. Kieślowski skarżył się na to w „Ekranie”: „Telewizja to wielka wytwórnia zaskakujących para- doksów. Zatwierdzenie scenariusza może tam potrwać 15 minut, a może pół roku. Od czego to Czego zależy – trudno dociec... Naprawdę trudno jest poznać tę feudalną strukturę, rozeznać się we wza- jemnych układach, uprzedzeniach, rywalizacjach…”. Trzeba jednak było jakoś się w tamtej rzeczywistości rozezna- wać. Los zawodowy reżysera był uzależniony od polityki. Aczkol- wiek sytuacja filmowca była nieco inna niż pisarza czy malarza. Kie- Kieślowski ślowski pisał o niej na progu lat 80.: „Do zrobienia filmu potrzeba dużo pieniędzy i przemysłowej roboty. Filmowiec, który zde- cyduje się milczeć, będzie mil- czał i w żadnej, ani w oficjalnej, nie sfilmował? ani w nieoficjalnej kulturze nie będzie uczestniczył. Jeśli wyco- fam się, ponieważ wycięto mi coś z filmu, zatrzymano scenariusz albo położono film na półce, to po Stanisław Zawiśliński to, by funkcjonować w życiu kul-

Fot. Jerzy Kośnik/Filmoteka Narodowa Narodowa Fot. Jerzy Kośnik/Filmoteka turalnym, muszę zmienić specjal- ność. Nie zawsze to mogę zrobić, Zmarły przed dwudziestu laty Krzysztof hciał, ale czy mógł? „Do- Zdecydowana większość pro- Kieślowski zamierzał podjąć pracę filmem, jaki w niej zrealizował nawet informacje o tym, że Kie- więc żeby nie zmieniać specjalno- brze, jeśli w moim zawo- jektów, których twórcy Trzech tuż po studiach, i gdzie realizował była Fabryka (1970). Po wyda- ślowski poszukuje chętnych do ści, muszę próbować po raz drugi, Kieślowski (1941-1996), kiedy był Cdzie uda się zrealizować kolorów nie udało się urzeczy- swój film dyplomowyZ miasta rzeniach Grudnia '70 i dojściu do udziału w filmie. Nie wiadomo, trzeci, dwudziesty...”. połowę tego, co się zamierza- wistnić, to pomysły na reportaże Łodzi (1969). władzy Edwarda Gierka, zgłosił czy chociaż jeden milioner się Próbował. Na początku lat 70. u szczytu sławy ogłosił, że nie będzie ło” – mówił w jednym z wywia- telewizyjne i filmy dokumentalne. W tamtym czasie młody reży- w Wytwórni (notatka z 14 stycznia zgłosił; wiadomo, że przygoto- w WFD zgłosił temat dokumen- kręcił więcej filmów. Wielu nie wierzyło dów. Konstatował, że fach reżysera Jeszcze w czasie studiów ser szturmował też telewizję, która 1971) aż sześć pomysłów na doku- wania do produkcji przerwano tacji filmowejRozmowy z Włady- wiąże się z mnóstwem kłopotów w łódzkiej Szkole Filmowej umożliwiła mu realizację repor- menty, m.in. o wydarzeniach gru- i film nie powstał. Podobnie jak sławem Gomułką. Planował 10-12 w tę deklarację. Przypuszczano, że kryje i trudności. – „Dlatego cieszę się, Kieślowski przymierzał się do tażu dokumentalnego Zdjęcie dniowych na Wybrzeżu, „dziew- planowany jako koprodukcja godzin nagrań. „Moja rola ograni- się za nią jakiś chwyt marketingowy. z tego co, zrobiłem. Bo zrobiłem etiudy, która nosiła roboczy tytuł (1968), ale kolejne jego pomysły czynie rodzącej niechciane przez z TVP dokument zatytułowany czy się do zadania kilku podsta- i mam”. Wypłata. Miała opowiadać o mło- odrzuciła. A był to m.in. projekt nikogo dziecko”, „świetnie zapo- Projekt, o grupie inżynierów-ra- wowych pytań – i w miarę rozwoju Jednak reżyser podtrzymał swoją A czego Kieślowski nie zrobił? dych robotnikach, którzy odbie- reportażu telewizyjnego o realizu- wiadającym się malarzu, który cjonalizatorów z Zakładów Azo- sytuacji – próśb o rozwinięcie nie- Lista jego niezrealizowanych po- rają w fabryce miesięczne pobory, jącym filmRejs „zdolnym reżyse- w codziennej gonitwie stracił towych w Tarnowie. których wątków lub tematów. Cho- decyzję. Twierdził, że powiedział mysłów jest pokaźna. Odtwarzam a potem ruszają w podróż do War- rze Marku Piwowskim” – Kieślow- wiarę w sens swojej sztuki”, oraz Kieślowski razem z Krzysz- dzi o jego punkt widzenia na czas już wszystko, co miał do powiedzenia. ją na podstawie pozostawionych szawy, by tam zabawić się i prze- ski chciał go nakręcić wspólnie „o konflikcie między edukującymi tofem Wojciechowskim zrobili i historię, którą tworzył lub której notatek, nowel, szkiców scenariu- puścić część zarobionych pienię- z Andrzejem Titkowem. Pozostał i edukowanymi”. solidną dokumentację. Przegadali się przyglądał” – wyjaśniał, ale Kiedy dzisiaj przeglądam jego szy i projektów filmów oraz notat- dzy. Pozostał półtorastronicowy krótki scenariusz. Planował też film Milion – z tarnowskimi inżynierami wiele ten pomysł nie zyskał akceptacji. archiwum domowe, nie mogę oprzeć się niko-kalendarzy, które za sugestią szkic scenariusza tego projektu. W kwietniu 1969 roku Krzysz- o człowieku, który wygrywa godzin. Poruszyło Kieślowskiego Kieślowski i jego koledzy swoich mistrzów – Jerzego Bossa- Niewykluczone, że był on zgła- tof Kieślowski został zatrud- milion w totolotka. W kilku tytu- to, że nowoczesne projekty wyna- szybko pojęli, że trzeba mieć wrażeniu, że chciał powiedzieć więcej. ka i Kazimierza Karabasza – pro- szany do warszawskiej Wytwórni niony (najpierw jako asystent łach prasowych (m.in. w „Expre- lazcze są torpedowane. Chciał i zgłaszać tam, gdzie można – czyli wadził przez całe życie. Filmów Dokumentalnych, gdzie reżysera) w WFD. Pierwszym sie Wieczornym”) pojawiły się prześwietlić mechanizmy, które w WFD, Zespołach Filmowych

60 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 61 Mistrzowie: Krzysztof Kieślowski – projekty niezrealizowane

i w TVP – wiele tematów, projek- Kieślowski dostrzegał w tym tów lub szkiców scenariuszowych, godną utrwalenia dramatur- bo nie wiadomo, który dostanie gię codzienności. Jako doku- szansę realizacji. Uprawiali – jak mentalista „działał” niczym sami mawiali – slalom. Slalom sejsmograf. I zresztą był sej- pomiędzy własnymi ambicjami, smografem nie tylko polskiej decydentami i cenzurą, między powszedniości, ale także waż- tym, co i jak pragnęliby robić, nych wydarzeń i przemian. a tym, co jest możliwe. Wiosną 1982 roku (obowią- Niektóre z niezrealizowanych zywał wtedy stan wojenny) pomysłów na dokumenty Kie- próbował filmować procesy ślowski przenosił do swoich polityczne, a jesienią doku- fabuł – stanowiły ich wątki, fragment o ludziach, którzy na menty. Było tak np. z niedoszłym murach i na ścianach malo- bohaterem Projektu, inżynierem wali antyreżimowe napisy. Nic Tumiłowiczem – stał się proto- z tego nie wyszło. plastą bohatera Blizny. Posłużył Kilka miesięcy przed też – wraz z kolegami z tarnow- kolejną pielgrzymką do Pol- skich Azotów – do napisania ski papieża Jana Pawła II, pla- przez reżysera 22-stronicowego nowaną na czerwiec 1983 roku, scenariusza filmuInżynierowie. Kieślowski znalazł się w gro- Nie wiadomo, czy i kogo starał nie kandydatów do nakrę- się Kieślowski nim zaintereso- cenia dokumentu o jej prze- wać. Pozostał ślad pracy, świa- biegu. Prowadził na ten temat dectwo twórczych poszukiwań. rozmowy w Episkopacie Pol- Nie da się zresztą ukryć – echo ski, m.in. z księdzem Alojzym niezrealizowanych dokumen- Orszulikiem. Po jednej z roz- tów pobrzmiewa w wielu fil- mów napisał do dostojnika mach Kieślowskiego, zwłasz- Kościoła, że chciałby nakrę- cza w Amatorze i w Przypadku. cić dwa filmy z pielgrzymki – Autor filmowegoDekalogu „reportażowy i problemowy”. wielokrotnie oznajmiał: „Naj- Wyobrażał sobie, że w tym bardziej inspiruje mnie to, co drugim nie będzie koncentro- mnie otacza i to, czym żyją wał się na osobie papieża, ale ludzie”. zarejestruje zachowanie tłumu Kiedy żyli historią uratowa- Materiał z archiwum Marii Kieślowskiej wiernych, obstawy i ochrony. To nia górnika Alojzego Piątka, był pomysł na film o nadziei, który zasypany pod ziemią dokumentu o drużynie Huberta człowiek, jak jest podzielony na jaką wzbudzała w ludziach wizyta przez tydzień pił własny mocz, Wagnera, która zdobyła złoty to, co dobre i co złe – każdy z nas”. Jana Pawła II. Jeden z przedsta- by przeżyć (był rok 1971), Kie- medal olimpijski. Zrezygnował, Piękny zamiar. Ale połaniecka wicieli Episkopatu podobno ślowski planował „zatrzymanie ponieważ kilku siatkarzy nie było zbrodnia znalazła odzwierciedle- wypytywał Kieślowskiego, czy w kadrze pracy ratowników gór- mu – jak to określił – bliskich. nie na ekranie jako film telewi- jest ochrzczony, czy brał ślub niczych”. Nie zatrzymał. Gdy wio- Niebawem myślał już o kolej- zyjny Zmowa, który w roku 1988 kościelny, czy ochrzczona jest sną 1972 roku wprowadził się do nym filmie. Z reporterką „Poli- nakręcił Janusz Petelski. Ciekawe jego córka. Reżyser był tym zde- nowego mieszkania w bloku, tyki” Hanną Krall napisał trzy- tematy zawsze interesowały wielu gustowany. I nie zdziwił się, gdy wpadł na pomysł Osiedla. Pisał stronicowy szkic godzinnego twórców. Wędrowały w kulturze. realizację dokumentu o papieskiej o nim do dyrekcji WFD: „Chciał- dokumentu telewizyjnego inspi- W roku 1979 Krzysztof Kieślow- pielgrzymce ostatecznie powie- bym w jednym ujęciu pokazać rowanego głośną wówczas zbrod- ski napisał projekt dokumentu rzono komuś innemu. jak powstaje nowoczesne osie- nią w Połańcu, której sprawcy Miasto, z którego widać Pałac Kul- Niezrealizowanych projektów dle mieszkaniowe (...). Na dachu „magią” zastraszyli kilkudziesię- tury – zamierzał pokazać w nim, dokumentalnych w spuściźnie już istniejącego domu zamon- ciu jej świadków. Zmowa milcze- jak wygląda życie codzienne w jed- Krzysztofa Kieślowskiego jest wię- tujemy stanowisko dla kamery nia wokół dokonanego w Wigi- nej z podwarszawskich miejsco- cej. W notatkach z przełomu lat i kilka razy w miesiącu, raz na mie- lię morderstwa stała się wtedy wości. W tym samym roku chciał 1976-1977 jest np. plan spektaklu – siąc, będziemy w długich prze- tematem wielu reportaży. Kie- też „portretować” kolejki przed wieczoru telewizyjnego o Tade- strzeniach fotografować kolejne ślowski i Krall mieli własne podej- sklepami – zmorę ówczesnego uszu Różewiczu i jego przyjacielu fazy budowy osiedla (np. Wila- ście do tematu. Pisali: „Byłby to okresu. Kilkanaście zdań zano- Zygmuncie Hierowskim; latami nów, Kępa Potocka)”. Dlaczego film o wsiach w okolicach Tarno- towanych na kartce maszynopisu 1977-1979 sygnowane są nowele ten pomysł nie zyskał akceptacji? brzega, o ich dostatku i ludziach, zatytułowanej Stopień zasilania – filmówLudzki los, Jubileusz, Kon- Może słusznie podejrzewano, że którzy tam mieszkają i mają się 19 zaświadcza, że przymierzał się dycja ludzka. Jest też uwaga na kamera uwieczni marazm, chaos, dobrze (…) oraz o tym wydarze- także do zarejestrowania skut- marginesie tematów na fabuły: bałagan. Nie uwieczniła. niu w noc Bożego Narodzenia ków „zimy stulecia” – brakowało „Chodzi o to, aby to wszystko, co W roku 1976 Kieślowski przy- (…) i w końcu o tym, jak strasz- prądu, pozamykano szkoły, spa- jest w scenariuszu, zdarzyło się gotowywał się do nakręcenia nie skomplikowaną istotą jest raliżowana była komunikacja… naprawdę”.

62 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 Refleksje: Audiowizualna historia kina

Na bazarze staroci w Charkowie, policjantów zain- Filmowaliśmy – jak kronikarze – porządkowanie część teresowali drobni handlarze drobiazgami. Oferowali czaszek ludzkich przestrzelonych jednym pociskiem, 36 medale Virtuti Militari i polskie odznaczenia bojowe. filmowaliśmy ekipę Rosjan i tych z Memoriału. audio- Na pytanie, skąd mają te drobiazgi, wyznali, że zna- Filmowaliśmy odwiedzających nas dostojników pań- leźli je w lesie Piatichatki, gdzie szukali grzybów. Ten stwowych, ale ciągle pojawiało się pytanie o to, gdzież las – jak się okazało krył drogie nam szczątki prawie mogą być pochowani polscy policjanci i rezerwiści sześciu tysięcy polskich oficerów zamordowanych (profesorowie, prawnicy, naukowcy, którzy na wojnę w 1940 roku. poszli jako tzw. rezerwa). Jak w scenariuszu Alfreda wizualna Wspólnie z Waldkiem Grodzkim, z którym „tytła- Hitchcocka, jeden z przesłuchiwanych wtedy szefów, liśmy się” już od dziesięciu lat po Syberii, jeszcze raz 90-letni Tokariew, wyznał, że on wie, gdzie kazał ich... z niewielkim zapasem taśmy udaliśmy się z 16-oso- zrzucić. historia kina bową ekipą badawczo-sądową do Charkowa. Wyglądało to na reportaż, na śledcze dziennikarstwo, wyglądało to również na sensacyjny film z najwyższej półki. Autobus z członkami komisji, z kapelanem Zdzi- Józef Gębski sławem Peszkowskim, zasługującym na osobny film (przecież był ostatnim z żyjących, którzy ocaleli cudem z tej masakry). Razem z nimi jechała ekipa filmowa, której (tout proportion gardée) właśnie taką masakrę ilm dokumentalny jest twórczą wypowiedzią inwazję kina amerykańskiego, nawiązującego do zafundowano. Wiedziałem jedno, że każdy metr tej humanisty. Film stał się w Europie formą respektowania dawnych miar kina i dawnego widza. taśmy nada się choćby na materiał dowodowy przed Fadekwatną traktatowi filozoficznemu. Ryszard Film stawał się towarem, a reżyser – osobą wynajętą każdym międzynarodowym sądem, który rozpatrzy Kapuściński dokonał wyłomu, czyniąc z reportażu... do sfilmowania książki. zbrodnię, ale też, będzie to niebywały materiał dla dzieło niebanalne. Ważne. To jemu zawdzięczamy Cały dawny system WFD, Zespołów, redakcji filmo- mnie... „Nigdy nikogo nie zabijaj” – tekst wygrawe- nobilitację gatunku. wych TVP, przeniesiony został do produkcji seriali. rowany na płycie księdza Jana Ziei w warszawskich Razem z montażystą zbudowaliśmy film, mówiący Zdarzyło się to w najgorszym dla sztuki okresie. Wizytkach – miałem go przed oczyma. środkami kina. Wykluczyłem komentatora, który Ona dopiero się ujawniała. Robert Bresson pisał, że To, co tam zobaczyłem, być może jest w stanie by za rączkę wiódł widza po ujęciach (ten archaizm dopiero teraz rodziła się sztuka kinematografu jako znieść człowiek z ogromnym treningiem emocjonal- istnieje nadal w telewizji). Oto pojawił się nowy rodzaj samodzielnej dyscypliny artystycznej, adekwatnej dla nym, może komandos, może snajper, może bezduszny obrazu, który poprzez kontrapunkt wizualno-dźwię- niespokojnego czasu na ziemi. Film i telewizja – tak, kat. Człowiek trzydzieści lat tkwiący w sztuce, stale kowy, poprzez zestaw scen nie tylko rozwijających się, nawet i telewizja – mogłyby towarzyszyć cywilizacji trenowany w podnoszeniu tonusu wydarzenia, stale ale wręcz przeczących sobie, wkraczał już w tym cza- i tworzyć jej adekwatny obraz, tymczasem stały się... zamieniający wydarzenia na obrazy (te widzialne i te sie w jakiś nowy obszar, nowy świat narracji filmowej. wypełniaczem wolnego czasu. Jeżeli kiedyś widz niewidzialne), przegrywa każde takie starcie. Jestem Może nareszcie sztuka filmowa zaczęła zasługiwać na szukał kina, a znalazłszy go, chłonął go i rozumiał, to przekonany, że gdyby nie obecność wśród nas księdza miarę sztuki pięknej. teraz – nadszedł taki czas – film zaczął szukać widza, Peszkowskiego, nie tylko jeden kolega dokonałby Po powrocie, pokazałem film w gronie Sybiraków, aby zaspokajać jego ,,średnie apetyty na agresję, prze- samobójstwa, ale wszyscy bylibyśmy teraz w Warsza- wtedy podeszła do mnie kobieta, która mi wyznała, moc, seks, przygodę”. To już były banalne opowiastki wie przy Sobieskiego leczyli stresy jak po polu walki). że była w tym kołymskim obozie – Bachantka. o… byle czym. Jeszcze 22 dni wykopalisk w Miednoje, a tam W Poznaniu mieszka jej koleżanka, współtowarzyszka Cały ogromny potencjał intelektualny, cała „rodzina widzieliśmy ludzi wyjmowanych z grobu po 60 latach nieszczęścia. Nagrałem ich relacje przed kamerą filmowa” w stopniu równym, jak i rodziny Zespołów w stanie, jakby zasnęli wczoraj. To ponad ludzkie i zaproponowałem Telewizji Polskiej jeszcze jedną Filmowych, jak zespoły teatralne, redakcje ważnych siły. Rzecz nie w opisie stanu moich emocji, ale jako wyprawę na Kołymę, śladem życia tych kobiet. pism i wydawnictw, pod żelazną ręką rynku, który reżyser zastanawiałem się nad niemożliwością poka- Pani Krystyna Mokrosińska zaakceptowała moją według Leszka Balcerowicza miał być rajem na ziemi, zania tego w kinie. Nie myliłem się, oglądali potem propozycję, i z ekipą telewizyjną pojechałem jeszcze rozpierzchły się... i zniknęły. film przede wszystkim członkowie rodzin katyńskich, raz, z zamiarem opowiedzenia o zbrodni na Kołymie. Jakimś cudem grupa reżyserów dokumentu oraz… amerykańska publiczność, która klepiąc mnie Powstał wtedy trzyczęściowy serial Gorączka chleba, pod wodzą Andrzeja Brzozowskiego skrzyknęła po ramieniu, nazywała mnie – mocnym człowiekiem. złota i uranu. Opowiedziałem wtedy o Bachantce. się i założyliśmy Studio Filmowe „Kronika”, które Jest jakaś granica wytrzymałości europejskiego Wydawało mi się, że zamknąłem temat życia. miało realizować nikomu niepotrzebne tematy widza, karmionego raczej komediami romantycznymi Moi koledzy dokumentaliści powoli godzili się dawnej kroniki filmowej w nowym entourage’u poli- niż głębokim dokumentem. Podobny problem miał z narodzinami nowej technologii rejestracji obrazu. tycznym. Niekiedy na barwnej taśmie, i kto wie, może izraelski reżyser Ari Folman, robiąc okrutny film Podczas mojej drugiej wyprawy pracowałem już na nawet zrobimy kiedyś jakieś dokumentalne filmy, o masakrze, w której sam brał udział w Sabrze i Szatili. taśmie elektronicznej. Miałem większą swobodę niestety nie przeznaczone już do kinowej dystrybucji, Odkrył nowy środek wyrazu dla pokazania „makabry”. dysponowania obrazem, poza tym zauważyłem, że ale do…? Przepuścił cały paraliżujący obraz dokumentalny montaż taśmy elektronicznej otwiera nowe możliwości W Studiu „Kronika” wykonywaliśmy drobne przez… program animacyjny, a wtedy ta forma dopu- narracyjne. Zabieg trickowy ułatwiał szybsze kojarzenie zlecenia, w oczekiwaniu na rychłe emerytury. I wtedy ściła – bez spłycania – wyższy stopień okrutnej prawdy.

obrazu, a w prasie filmowej pojawiały się profesjonalne w moim życiu zdarzył się cud. W czasie wakacji, Kiljan/SFP Fot. Kuba Robiłem jeszcze Katyń i kolejny pełny metraż Pan rozważania, m.in. te Jean-Luca Godarda, który Andrzej Brzozowski zaproponował mi dwudniowy ksiądz..., ale nadal myślę o rozszerzającym się polu dla proponował nowe zasady komponowania obrazu... już wyjazd do Katynia („Znasz Rosję i Syberię – Tam okazało się, że nie dwa, ale 22 dni będzie trwała filmu animowanego, dokumentalnego i fabularnego – zwielokrotnionego. W ogóle zauważyłem, że dzielony powiedział – jedź zatem z operatorem na skręcenie tragiczna ekshumacja ofiar sowieckiej zbrodni. Studio razem wziętych, które jakoś zadziwiająco się łączą ekran, obraz wielokrotny, korygowany barwnie, który uroczystości żałobnej”). Właśnie nastąpiło ocieplenie dosłało nam dodatkową taśmę i na naszych oczach i ten stop daje coraz bardziej zadziwiające efekty. tak starannie opisał Lew Manowicz w „Języku nowych stosunków sąsiedzkich i Michaił Gorbaczow zezwolił zaczęła odkrywać się ukryta historia. Widziałem Być może „kasza telewizyjna”, która potrafi rozsadzić mediów” stał się naszą codziennością. na drobne prace porządkowe na nowo odkrytych buty wojskowe, które były magazynem i biblioteką, każdy surowy film, banalnym blokiem reklam I szkoda, że wtedy właśnie nadszedł ten drama- mogiłach w Charkowie, tam, gdzie mieli spoczywać wypełnione… dokumentami, listami, w jednym z nich środków upiększających, spowodowała zamianę tyczny dzień, kiedy film został zastąpiony przez oficerowie ze sprawy katyńskiej. był nawet fotograficzny aparat, w innym – szachy. znieczulenia na nowy sposób reagowania.

64 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 65 Refleksje: 10 000 Dni Filmowej Podróży Refleksje: 10 000 Dni Filmowej Podróży

Serce ojca i zawodowe oko nie pomyliły czenie lodu w zębach, co w zestawieniu – Andrzej! Byliśmy już tu kiedyś? się ani na jotę. Marek zrobił fantastyczną z błogim wyrazem twarzy aktora dawało – No jasne! Dwa lata temu. karierę. niebywale zabawny efekt. – Jaki film? Były więc bardzo różne kandydatury Warto chyba wspomnieć, że wszystkie – Lalka. do roli Nikodema Dyzmy. Janek Szymań- sceny przedwojennej Warszawy powstały – W porządku. Pamiętam. Długo? ski optował za Leonem Pietraszakiem, w Łodzi i Pabianicach. Z radością powróci- – Ponad tydzień. a pierwszym kandydatem Marka Nowic- liśmy też do znanego nam już z Lalki pała- – A gdzie ja mieszkałem? Roman kiego był Krzysztof Majchrzak. Albo cyku w Zaborowie. To sympatyczne miejsce – W pawilonach w parku. Na własne odwrotnie, już nie pamiętam dokładnie. przeznaczone zostało na wiejską rezydencję życzenie. Upierałeś się, żeby nie spać Po raz pierwszy w życiu byłem dopusz- hochsztaplera Kunickiego (Bronisław Paw- w pałacu z większością ekipy. czony do takich rozważań, a to przypusz- lik), jego żony (Grażyna Barszczewska) i jej – Pewnie miałem jakiś ważny powód... czam, tylko dlatego, że z powodu choroby pasierbicy (Izabela Trojanowska). Tu w piwnicach był taki nocny bar, reżysera zapanowała daleko posunięta Tam też niezapomnianym epizodem prawda? demokracja. Długo trwały te korowody, aż popisał się Wojciech Pokora, grający ubez- – Dalej jest. Nic się nie zmieniło. Wilhelmi w końcu moja kandydatura Romana Wil- własnowolnionego brata pani Kunickiej. Roześmialiśmy się obaj. Tyle wspólnych helmiego zwyciężyła. Z ratlerkiem pod pachą grał tak koncer- wspomnień. Stojący obok mnie, skupiony Ten ostatni bardzo poważnie podszedł towo, że trzeba było kilka razy zatrzymy- i superprofesjonalny Roman Wilhelmi – strzał w dziesiątkę do tego zadania aktorskiego, słusznie wać zdjęcia, ponieważ ciągle ktoś z ekipy w niczym nie przypominał króla życia czując, że może to być najważniejsza rola albo aktorów parskał głośnym śmiechem. z poprzedniego serialu. Wtedy dostarczył w życiu. W jednym przypadku skorzystaliśmy produkcji sporo zmartwień swoim niefra- Andrzej Haliński Zdjęcia zaczęliśmy od sceny bankietu. z pracy kolegów. Należało tę naszą łódzką sobliwym i rozrywkowym trybem życia. Głodujący, bezrobotny Dyzma trafia na Warszawę uwiarygodnić, pokazując na Właściwie cały czas jeden z asystentów rządowej lecznicy przy ulicy Emilii Plater. raut sfer rządowych. Scena z wytrąco- ekranie jakieś charakterystyczne elementy reżysera siedział w pobliżu, pełniąc rolę Roman Wilhelmi w filmie Na początku wizyty chętniej pokazywał nym z jego rąk talerzykiem z wymarzoną przedwojennej architektury stolicy. Naj- suflera. Nie pamiętam ani jednej sceny, Kariera Nikodema Dyzmy, reż. Marek Nowicki, Jan Rybkowski nam próbki jakiegoś żółtego i mętnego sałatką jarzynową jest jedną z kluczowych lepiej oczywiście nieistniejące, czyli nie- w której miałby „wyuczoną” rolę. płynu z nerek, który wyciągnął spod łóżka dla filmu. odbudowane po wojnie. I tu ślepy traf Jego metamorfoza zdumiała wszystkich, w szklance do herbaty, niż rozmawiał o fil- Zainscenizowaliśmy ten raut w Łodzi, przyszedł nam z pomocą. Na terenach którzy go znali. Teraz grał bezbłędnie. mie. Przyciśnięty jednakże przez Janka, willi należącej do ZHP. Wszystko zostało Parku Zdrowia w Łodzi została zbudowana Tekst miał „wykuty na blachę”, a do tego mrugnął kilka razy (miał taki śmieszny starannie przygotowane, a współpracująca nakładem ogromnych kosztów dekoracja przygotowane warianty interpretacji. tik), i rozglądając się konspiracyjnie po ze mną wtedy po raz pierwszy dekoratorka Pałacu Saskiego wraz z pomnikiem księcia W połowie pobytu w Zaborowie wyje- sali, wyszeptał: wnętrz, Ewa Braun, z wielkim pietyzmem Poniatowskiego, i to w autentycznej skali. chał do Bułgarii na kilka dni zdjęć do – Mam Dyzmę! Będzie rewelacyjny! zastawiła stoły zamówionymi w restau- Wszystko to bardzo starannie wykonano filmuZapach psiej sierści Jana Bato- Widziałem go w jednym filmie, ale nie racji Grand Hotelu wspaniałymi rybami, do filmuSekret Enigmy w reżyserii Romana rego. Pojechałem na chwilę do Warszawy, pamiętam, jak się nazywa. Trochę za pieczonym drobiem i pięknie udekoro- Wionczka. Nie wiem, dlaczego tak się stało, a kiedy wróciłem, wynikły drobne kom- młody, ale jaka zdolna bestia! wanymi półmiskami z innymi potrawami. ale wiadomym było powszechnie, że obiekt plikacje hotelowe – poproszono mnie, Spojrzeliśmy bezradnie po sobie, a ja się Niestety, przez przypadkowe przeciwności ten pojawił się w filmie raz: w tle spaceru żebym przez pewien czas pomieszkał wyrwałem: losu zdjęcia nie mogły się rozpocząć przez dwóch aktorów wzdłuż pałacowego ogro- w pokoju Romana. Oczywiście nie mia- – Ale w jakim filmie, panie Janie? dwa kolejne dni. Ażeby cały ten wspa- dzenia. Ta ogromna budowla stała więc nie- łem nic przeciwko temu. Wieczorem, kła- – Cholera wie, nie pamiętam tytułu. Taki niały stół zachował świeżość, produkcja wykorzystana, a wytwórnia nie miała tzw. dąc się spać, zobaczyłem na półce prze- o kelnerach! On grał główną rolę. Janek, sprowadziła ciężarówkę chłodnię. Kiedy mocy przerobowych, aby ją rozebrać. Powie- nośne radio. Chciałem posłuchać przez jak tylko mnie wypuszczą, zaraz do niego trzeciego dnia wszystko wskazywało na działem o tym Jankowi, który szalenie się chwilę muzyki. Włączyłem i poczułem się dzwonimy. to, że zdjęcia mogą ruszyć, rekwizytorzy zapalił do tego pomysłu. Zaproponowali- bardzo zażenowany. Niechcący uruchomi- Spojrzeliśmy po sobie bezradnie. Nie zaczęli wnosić te wspaniałości z przymu- śmy to jako tło reżyserowi nocnego prze- łem odtwarzanie kasety magnetofonowej, przesłyszeliśmy się. Pan Jan Rybkowski sowej przechowalni. Wszystko wyglądało jazdu samochodem pijanych dostojników a na niej... do znudzenia powtarzane kwe- mówił o Marku Kondracie w Zaklętych wspaniale, zwłaszcza skrzące się od szronu z Nikodemem Dyzmą na czele. Szymań- stie dialogowe. Nie zdradziłem, aż do tej rewirach Janusza Majewskiego. To rzeczy- ryby, a także zamarznięta na kość sałatka ski wziął na siebie pertraktacje z produkcją pory, jego tajemnicy, a zresztą nikt by mi wiście była wspaniała kreacja. z kawałkami lodu zmieszanymi z majone- filmu, a ja wykonałem kurtuazyjny telefon nie uwierzył. Pracowałem z Markiem przy wielu fil- zem. Oczom naszym ukazały się też sze- do scenografa tamtego filmu. Nie tylko nie Wrócił czarny jak Murzyn po kilku mach i mam dla jego aktorstwa ogromny regi butelek rozsadzonych przez lód. miał nic przeciwko temu, ale wręcz był bar- dniach zdjęć na plaży Morza Czarnego. szacunek, ale wtedy pomysł pana Ryb- Na nic się zdały próby przyśpieszonego dzo zadowolony, że jego wysiłek nie pójdzie Charakteryzatorkom opadły ręce. Duża

Fot. Filmoteka Narodowa Fot. Narodowa Filmoteka kowskiego, żeby młodzieniec o twarzy ogrzania przynajmniej części smakoły- całkowicie na marne. To jedno z najbardziej scena z Grażyną Barszczewską była cherubinka, zagrał chamowatego kariero- ków. Zdesperowany rekwizytor wyciął przy przykrych uczuć, jakie towarzyszą pracy w połowie nakręcona, a kontynuowanie jej wicza z przypadku był tak absurdalny, że pomocy tasaka kawałek zmarzniętej na scenografa, kiedy przez niedbalstwo lub teraz dałoby w najlepszym razie parodię ednym z moich ulubionych seriali, my. Sukces, jakim niewątpliwie była ta ro- aż trudno było znaleźć jakieś racjonalne kość sałatki, pokruszył i z powrotem ułożył nagłą zmianę koncepcji marnuje się pracę „Otella”. Grażyna ma bardzo bladą cerę, przy których pracowałem była Ka- la, ma zawsze wielu ojców, ale doskonale kontrargumenty. w salaterce, pieczołowicie ugniatając pal- wielu ludzi, włożoną w przygotowanie deko- dawniej pięknie nazywaną alabastrową, Jriera Nikodema Dyzmy w reżyserii pamiętam przebieg wydarzeń. Pierwszy raz usłyszałem o Marku od cami. Miejsce to zostało zaznaczone kawał- racji. tak że mimo pokrycia rąk i twarzy grubą Jana Rybkowskiego i Marka Nowickiego, Reżyser Jan Rybkowski leżał w szpitalu, jego własnego ojca, wybitnego aktora, kiem marchewki, aby Dyzma trafił we wła- W dniu, w którym rozpoczęliśmy zdjęcia warstwą podkładu rozjaśniającego cerę, który jednocześnie był także operatorem i to w nie najlepszym stanie, a tymcza- pana Tadeusza Kondrata, w czasie reali- ściwy kawałek. Roman stanął na wysokości w Zaborowie, zaraz po wejściu do pałacu, Roman dalej przypominał zazdrosnego filmu. Wspaniała atmosfera od począt- sem termin zdjęć zbliżał się nieuchronnie. zacji Sanatorium pod Klepsydrą. Kiedyś zadania, nabrał elegancko srebrną łyżką zauważyłem, że Roman Wilhelmi rozgląda Maura szykującego się do uduszenia Des- ku aż uskrzydlała do pracy. Chciałbym Janek Szymański zadzwonił do mnie, że jechaliśmy razem taksówką do Warszawy spreparowaną część i bohatersko zjadł się po holu i salonie z niezwykłym skupie- demony… nieskromnie wyznać, że czuję się ojcem wypada odwiedzić pana Jana, tym bardziej i wtedy to, w trakcie rozmowy, powiedział: z apetytem. Szkoda, że nie zachowano niem. Dostrzegł mnie, podszedł jak gdyby chrzestnym pomysłu, aby to właśnie Ro- że ten chciał podzielić się z nim czymś – Zobaczysz, młody człowieku, jak mój choćby części prawdziwego dźwięku – nigdy nic, złapał za sweter i pociągnął na Fragmenty książki „10 000 dni filmowej podróży” man Wilhelmi zagrał rolę Nikodema Dyz- naprawdę rewelacyjnym. Pojechaliśmy do syn zacznie grać! To dopiero jest talent! widzowie mieliby szansę usłyszeć trzesz- taras. Andrzeja Halińskiego; Prószyński i S-ka, 2002.

66 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 67 Refleksje: Nie ma stolika Moja (filmowa) muzyka

Żargon Jerzy Gruza Tym razem prawniczy. Wchodzi pani mecenas do hallu. Rozgląda się wokoło i nie widzi reklamy firmy, którą reprezentuje. – Oho! Już widzę, że będę tu miała r o s z c z e n i e. Gdybym chciał policzyć swoje roszczenia do innych ludzi, firm, sjonatu dla gruźlików powinno być jasno-białoniebieskie jak góry w zi- prasy, stacji, instytucji, rządów, ministrów, premierów i żon… mie… śnieg i na tym tle umieranie, i rozmowy o sensie życia. Umierać w świetlistej białości ośnieżonych gór. Ale to ja tak to widzę. Ubogość Przemysław Subtelna technika środków w tej inscenizacji jest widoczna, ale najważniejsze jest to, co To technika psychologiczna nazywana „efektem fałszywej powszech- człowiek wynosi przez te trzy godziny z teatru, r o z m o w ę, jak już ności” (Lee Ross, David Greene i Pamela House, 1976). Fałszywa po- się nie rozmawia, dyskurs, który rzadko jest podejmowany dziś między wszechność odnosi się do sytuacji, kiedy ludzie nieprawdziwie sadzą, ludźmi, poruszający sprawy, które zaskakują widzów przyzwyczajo- że ich własne postawy, poglądy są podzielane przez większość. Ta de- nych do dialogów z telenowel. finicja zwraca uwagę na egocentryczny punkt widzenia, a mianowicie, że ludzie wierzą, że inni ludzie myślą tak, jak oni sami myślą. Umrzeć Gintrowski: Bardziej ogólna definicja fałszywej powszechności zakłada po Chwalą. Czasami milczą. Co lepsze? Co gorsze? prostu podzielanie fałszywego wrażenia, co do powszechności danego poglądu. Kontrolując media, inicjatorzy mogą wykorzystać ten efekt, „Jeśli złapałeś dużo że cały naród (albo jego większość) podpisuje się pod poglądami, któ- Jerzy Armata – nie złapałeś. Jeśli złapałeś mało – złapałeś”. do utraty tchu re w rzeczywistości wcale nie są tak powszechnie podzielane. Dlatego Miszna przywódcy krajów prowadzących wojnę muszą propagować pogląd, że „wojna jest konieczna”, ale też pogląd, że większość obywateli zgadza Zwierzchność niu swej muzyki filmowej (gitara, się z tym, iż „wojna jest k o n i e c z n a”. Jak oni pytają, oznajmiają, sugerują, narzucają sprytnie c h c i a n e od- Bardzo szybko wypracował swój charakterystyczny, instrumenty klawiszowe, śpiew). Technika ta jest przydatna w prowadzeniu polityki. Konieczności powiedzi ci wszyscy dziennikarze, wywiadowcy, redaktorzy, od najwięk- Kilkanaście jego piosenek roz- zmian, rewolucji, odsunięcia ekipy rządzącej, postawienia u steru rzą- natychmiast rozpoznawalny styl. Tworzył muzykę niezwykle brzmiewa w polskich serialach dów innej, ucięcia głowy dyktatorowi, rozstrzelenia grupy przeciwni- szej tuzy z radia czy telewizji do najmniejszego, w sprawach nawet ba- ków, rasowej zbrodni, zrzucenia pomnika dawnego wodza, i wreszcie nalnych i zwyczajnych. Bronią tylko sugestii… n a t a k, na akceptację, ekspresyjną, przesyconą silnymi emocjami, ale zawierającą oraz filmach fabularnych, m.in. nawet, podczas d e m o k r a t y - na pochwałę, aby cień cienia nie wydostał się z przepytywanego gościa. w Bluszczu (1982) Hanki Włodar- c z n y c h wyborów powszech- Jak go zręcznie wytrącają także medytacyjne intermedia. czyk, Ostatnim dzwonku (1989) nych, efekt fałszywej powszech- z pantałyku następnym Magdaleny Łazarkiewicz, Popie- pytaniem, aby nie mógł ności jest bardzo przydatny. łuszko. Wolność jest w nas (2009) Dla obu stron. część 27 dokończyć zdania, co by się nie mogło podobać rzemysław Gintrowski spektywny program „Mury w Mu- (2003) i Trzech minut. 21:37 (2010) Rafała Wieczyńskiego. Po podróży zwierzchności. (1951-2012) muzyką zain- zeum Raju” (1991) oraz zarejestro- Ślesickiego. Był także autorem „Kiedy o nim myślę, to chcia- Dużo wrażeń, ale brak rozkoszy. Kim jest ta Pteresował się w szkole śred- wało nowy – „Wojna postu z karna- muzyki do kilku popularnych łabym sparafrazować słowa Babla zwierzchność? Zależy od niej, współorganizując Harcerską wałem” (1993). Po koncertowym seriali, m.in. Zmienników(1986) tyczące Beni Krzyka. U Babla, Jak się nie dać wykołować wiatru, który wieje, albo Rozgłośnię Muzyczną w Liceum tournée trio przerwało współpra- Stanisława Barei, Dorastania kiedy Benia coś mówi smacznie, w wywiadach telewizyjnych zacznie wiać za miesiąc. Ogólnokształcącym im. Tadeusza cę – Kaczmarski wyjechał do Au- (1987) Mirosława Gronowskiego to chciałoby się, żeby coś jeszcze Najlepiej nie uczestniczyć. Niech nie Podobno zbaranie- Rejtana w Warszawie, a także lide- stralii, a Gintrowski wydał solową czy 13 posterunku (1997-2000) powiedział. Gintrowski komponuje twoja opinia trwa w chmurze. Gdy li, kiedy sypnęła im znana rując rockowemu zespołowi Mię- płytę „Odpowiedź” (2000), z wła- Ślesickiego. niewiele i zawsze, kiedy słucham tylko usiądziesz do stolika, jesteś i popularna aktorka o kan- dzy Niebem a Ziemią. W 1976 ro- snymi kompozycjami do wierszy jego pięknych melodii, to chcia- w rękach stacji telewizyjnej. Naj- dydacie na prezydenta Najlepszą muzykę – uhono- pierw dobierają ci rozmówców, ma i w ogóle „poszła po cało- ku wystąpił na przeglądzie piosen- Herberta. rowaną Brązowym Smokiem na łabym, żeby jeszcze coś zagrał” – którzy są po ich stronie. ści”. Nie widziałem. Ktoś ki studenckiej w stołecznej Rivie- Jest autorem muzyki do bli- Międzynarodowym Festiwalu powiedziała o nim Agnieszka Jesteś sam. mi przysłał emaila z ca- rze, gdzie triumfował balladą „Epi- sko 30 filmów fabularnych, doku- Filmów Krótkometrażowych Osiecka. Odszedł przedwcześnie, Zadają pytanie, a gdy zaczy- łym wystąpieniem, ale nie tafium dla Siergieja Jesienina”. mentalnych i animowanych. Jako w Krakowie (1988) oraz specjalną w pełni sił twórczych, w wieku nasz na nie odpowiadać… w mia- stolika umiem otworzyć załącz- Następnie – wspólnie z Jackiem kompozytor filmowy zadebiuto- nagrodą na Biennale Filmu Ani- sześćdziesięciu lat. Druszcz/ReporterFot. Wojciech rę sensownie, pada drugie, gdy nie nika, a ze strachu boję się Kaczmarskim i Zbigniewem Ła- wał w 1981 roku partyturą do – mowanego „Fazy” w Bielsku-Bia- możesz się przebić z odpowiedzią nawet otworzyć komputer. na pierwsze, pada trzecie… Chcesz odpowiedzieć na drugie, obok siedzą- pińskim – przygotował program utrzymanych w formule kina łej (1989) – stworzył do animo- „Mury”, którym odnieśli ogromny moralnego niepokoju – Dziecin- wanych Ścian (1987) Piotra cy rozmówca czepia się jakiegoś nieistotnego szczegółu w twojej wy- Na rok przed drugą wojną światową powiedzi i rozmowę kieruje w inną stronę, zaczynasz mu ripostować. To (w związku z histerią wojenną rozpętywaną dzisiaj przez prasę) sukces, a tytułowa piosenka stała nych pytań Janusza Zaorskiego. Dumały, pełnej niepokoją- jest błąd! Meritum dyskusji, na którą zostałeś zaproszony odjeżdża, a wy W 1939 roku kolekcjonerzy bili się o podpis marszałka Edwarda się nieformalnym hymnem Sierp- Napisał muzykę także do następ- cego nastroju opowieści spieracie się o duperele. Czas leci. Śmigłego-Rydza. Charakteryzuje się niesłychanie zdecydowanym sta- nia ’80 oraz powstałego w wyniku nego filmu Zaorskiego, słynnej o człowieku zamknię- Do tego można twój mikrofon przyciszyć, a ich wzmocnić, ich wianiem liter, twardą i pewną ręką pisany, oznaczający charakter i zde- robotniczego zrywu – NSZZ Soli- Matki Królów (1982; prem. 1987), tym w pomieszcze- wtręty do rozmowy teraz przykrywają akustycznie twoje próby mery- cydowanie. darność. W 1981 roku trójka arty- ekranizacji powieści Kazimie- niu bez wyjścia. torycznych odpowiedzi, i gdy wreszcie się poprzebijasz z jakimś wła- Pomyłka grafologów? snym zdaniem – prowadzący mówi, że trzeba już kończyć. Wymienia stów przygotowała kolejny udany rza Brandysa, poświęconej dra- Jest także auto- Ale nie historyków. nazwiska aktorów tej farsy i wchodzi reklama. program, zatytułowany „Raj”. Po matycznym losom Łucji Król, rem muzyki do Niestety i nas. Wstajesz od stolika i wiesz, że dałeś dupy. ogłoszeniu stanu wojennego – 13 samotnie wychowującej czterech dwóch innych ani- Zostałeś zrobiony w konia. grudnia 1981 roku – Gintrowski synów, z równie dramatycznym macji: Lewiatana „Dziewczynki” Premiera w Teatrze Polskim. Spektakl zadziwiająco aktualny, chociaż rozpoczął samodzielną działalność tłem historii kraju lat 1933-1956, (1988) Marka Fałata Korekta artystyczną w tzw. drugim obiegu uhonorowanej Złotymi Lwami na i Przejścia (1989) Psioczyłem na teatr Syrena, że gra „Czarodziejską Górę”. Widziałem napisany przed laty przez Ireneusza Iredyńskiego. Kobiety w tej sztu- kultury (Kaczmarski pozostał za gdyńskim festiwalu (1987) oraz Ewy Ziobrow- przedstawienie. Cofam zarzuty i uszczypliwości. Doceniam Wojciecha ce starają się zdominować i zwyciężyć w każdej dziedzinie. Kiedyś nie Malajkata, robi to, co kocha i uważa za wartościowe. Chce przekazać miały odniesienia do ociężałych przewodniczących Ligi Kobiet. Dziś, granicą). Jego kolejne płyty, m.in. Srebrnym Niedźwiedziem – na skiej, oraz kilku innym, podzielić się emocją, myślą, odczuciem, zrozumieniem, że ktoś kiedy wychodzą do tłumu demonstrantów z ZNP, Straży Pożarnej „Pamiątki” (1983), „Raport z oblę- Berlinale (1988). dokumentów, napisał, powiedział coś ważnego. Mam to samo. Jak coś mnie bawi al- i górników panie minister i starają się zażegnać konflikt wyglądają żonego miasta” (1990), „Kamienie” Poza Zaorskim kompozytor bli- m.in. Potęgi smaku bo uderza zręcznym paradoksem, krótkością formułowania doniosłej też marnie. Chociaż dzisiaj „Dziewczynki” wypadają dużo ostrzej niż (1991), w których dominowały bal- sko współpracował z Wiesławem (1995) Adama Pawłowi- myśli, chcę to powtórzyć, bo wiem, jak trudno w dzisiejszych czasach w PRL-u, trzeba by analizować dlaczego. Okrzykną pewnie ten spek- lady skomponowane do wierszy Saniewskim oraz Maciejem Śle- cza, poświęconej Her- takl jako seksistowski i no political correctness. Ale jest tu prawda, znaleźć to w zapomnianych książkach. Zbigniewa Herberta, cieszyły się sickim. Muzyka Gintrowskiego bertowi, w której śpiewa Malajkat przekłada to, co ukochał na dostępne mu medium – najprawdziwsza prawda w opisywaniu, przez już nieżyjącego autora, wśród „podziemnej” publiczności teatr. Obsada – ma do dyspozycji tych aktorów, jakich ma do dyspo- sposobu zdobywania władzy oraz podziału zasług dla ruchu wczoraj- stanowi mocne atuty Nadzoru kilka ballad skompono- zycji. Trafia w wielkim procencie, ale nie jest możliwe, aby trafiał we szych i dzisiejszych dziewczynek. ogromną popularnością. Po po- (1983), Sezonu na bażanty (1985) wanych do wierszy poety. wszystkim dobrze. Scenografia. Po pierwsze tło tego alpejskiego pen- Profeta. Alkoholik. Zapomniany kolega. wrocie z przymusowej emigracji i Dotkniętych (1988) Saniew- Warto dodać, że Gintrowski Kaczmarskiego, trio nagrało retro- skiego oraz Taty (1995), Show często brał udział w nagrywa- Przemysław Gintrowski

68 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 69 Swoich nie znacie: Joanna Klimkiewicz Swoich nie znacie: Joanna Klimkiewicz i Kamila Klimas-Przybysz i Kamila Klimas-Przybysz

Czy owad ma pancerzyk chitynowy czy chitonowy? Kogo to obchodzi poza przyrodnikami? Dialogistów, którzy opracowują polskie wersje językowe filmów zagranicznych – dubbingi i tzw. szeptanki czytane przez lektorów. Przecież nie może być tak, że przyrodnik oglądający Pszczółkę Maję wychwyci błędną nazwę i złapie się za głowę. Dlatego dialogiści wertują encyklopedie, leksykony, słowniki. W poniższym artykule piękniejszą część tego środowiska (jakżeby inaczej w marcowym wydaniu „Magazynu…”) reprezentują Joanna Klimkiewicz i Kamila Klimas-Przybysz.

ani Joanna jest szczecinianką. Po stu- podejściem do pracy” – wyznała na portalu tajemnica, Ciekawski George, Koszmarny Karo- diach na Wydziale Filologii Rosyjskiej polski-dubbing.pl lek, Przygoda w Paryżu i inne. P w Wyższej Szkole Nauczycielskiej, przy Po odejściu z SOF-u przez pięć lat miała co Uniwersytecie Warszawskim doskonaliła z ko- robić jako wolny strzelec, gdyż w czasie trans- Dobry dubbing, czyli jaki? lei znajomość języka… francuskiego (w Belgii). formacji ustrojowej kraju przybywało kanałów „W SOF-ie Elżbieta Łopatniukowa często Po powrocie do kraju dowiedziała się od szwa- telewizyjnych i kaset VHS z zagranicznymi fil- powtarzała, że publiczność oglądająca film gra, że klientka jego warsztatu samochodowe- mami. W latach 1995-2005 pracowała w reno- zdubbingowany nie może »widzieć« pracy go poszukuje osoby władającej francuskim. mowanym studiu Master Film w Warszawie, twórców dubbingu, ma być przeświadczona, Klientką okazała się redaktor naczelna Stu- gdzie od 2000 roku była redaktor naczelną, że dialogi zostały od razu nagrane po polsku. dia Opracowań Filmów w Warszawie, Elżbie- i gdzie z jej udziałem powstały świetne dub- Największą nagrodą dla nas było zdziwienie ta Łopatniukowa, która po rozmowie z Joanną bingi m.in. tak znanych filmów dla dzieci, jak: pewnego pana, gdy dowiedział się, że serial Ja, Klimkiewicz od razu ją zatrudniła. „Mój mistrz, Babe – świnka z klasą, Ratunku, jestem rybką! Klaudiusz nie był polską produkcją” – mówi moja przewodniczka po życiu zawodowym” – i Pana Magorium cudowne emporium. W 2005, Klimkiewicz. powiedziała o niej pani Joanna na portalu pol- po trzydziestu latach pracy w dubbingu, prze- „Opracowanie polskiej wersji językowej filmu ski-dubbing.pl Zbigniewowi Dolnemu, zapalo- szła na wcześniejszą emeryturę, choć i potem nie kończy się na przetłumaczeniu dialogów. nemu badaczowi historii polskiego dubbingu, zdarzały jej się okazjonalne tłumaczenia – głów- Ono się wtedy dopiero zaczyna, bowiem dialogi autorowi książek na ten temat. nie „szeptanek” do filmów francuskich dla trzeba poddać twórczej adaptacji, często napi- Po rocznym asystowaniu Elżbiecie Łopat- TVN i Ale kino! sać od nowa, by stały się łatwo przyswajalne niukowej, podczas którego poznała wszyst- dla widza polskiego, zwłaszcza dziecięcego, Joanna Klimkiewicz i Kamila Klimas-Przybysz kie etapy powstawania dubbingu, została Historia lubi się powtarzać wychowanego w innej kulturze, innej tradycji,

Fot. Andrzej Bukowiecki dialogistą w Studiu Opracowań Filmów przy Wiele lat po tym, jak Joanna Klimkiewicz tra- na innych lekturach niż widz amerykański czy ulicy Nabielaka. Dzieliła tam pracownię z Kry- fiła na Elżbietę Łopatniukową i połknęła bak- francuski” – podkreśla Klimas-Przybysz. „Dla styną Albrecht, od której nauczyła się pokory cyla dubbingu – w roku 2002 – coś podobnego mnie największa nagroda jest wtedy, gdy mój w podejściu do zawodu. Profesja dialogisty, przydarzyło się Kamili Klimas-Przybysz. Kato- synek śmieje się na kreskówce z moimi dialo- jak mało która, wymaga pokory. I cierpliwo- wiczanka, absolwentka filologii angielskiej gami” – dorzuca z uśmiechem. ści: rzetelne spolszczenie warstwy tekstowej na Uniwersytecie Śląskim – fanka kina, która „A mnie złość bierze, kiedy na kreskówce Joanna Klimkiewicz minuty filmu trwa minimum godzinę. Łatwo marzyła o tłumaczeniu filmów – po przenosi- dorośli dobrze się bawią, a dzieci, wśród nich policzyć, ile czasu zajmuje cały film pełnome- nach do Warszawy zadzwoniła w poszukiwaniu moje wnuczki, wiercą się z nudów na krzesłach, trażowy, nie mówiąc o serialu. Toteż jeśli trafi pracy do Master Filmu. „Spotkało mnie naj- bo nie rozumieją, o co w niektórych scenach się serial „tasiemiec”, dzieli się nim grupa większe szczęście w życiu, bo telefon odebrała chodzi. To jest cena za uleganie presji rynku, dialogistów. pani Joanna i jakoś od razu się w tej pierwszej by filmy dla najmłodszych ciekawiły także doro- rozmowie polubiłyśmy” – zwierza się Kamila słych. Nowe obyczaje i nowe media, głównie i Kamila Trzy dekady w dubbingu Klimas-Przybysz. „Tu istotnie można mówić internet, zmieniają polszczyznę i dubbing musi W SOF-ie pani Joanna pracowała piętnaście o szczęściu, gdyż wtedy już skompletowałam to uwzględniać. Ale przesadne szpikowanie lat (1975-1990), głównie przy dubbingu produk- grupę młodych adeptów dubbingu, ale Kamila go neologizmami i aktualiami stawia przed cji rosyjskich, takich jak – pierwszy film fabu- była tak uparta, że ją dokooptowałam. Okazała dzieckiem barierę. A zdubbingowana w 1937 Klimas-Przybysz: larny w jej dorobku – Tabor wędruje do nieba się jedną z moich najzdolniejszych uczennic” – roku Disnejowska Królewna Śnieżka była dla Emila Łotianu czy sztuki w „Teatrze Telewizji dodaje Joanna Klimkiewicz. wszystkich zrozumiała i urocza wtedy, jest dzi- na Świecie”. Doskonale radziła sobie także – „Co ciekawe, w dzieciństwie oglądałam siaj i będzie zawsze, bo nikt nie silił się na jej samodzielnie lub w grupie – z realizacjami serial Było sobie życie z polskimi dialogami uwspółcześnianie” – uważa Joanna Klimkiewicz. anglojęzycznymi: cyklem BBC Szekspira dzieła pani Joanny, a potem współtworzyłam jego „Żyję w tej dzisiejszej rzeczywistości, w któ- wszystkie, serialami Tylko Manhattan czy Par- nowy dubbing. To samo z Pszczółką Mają: pani rej trzeba respektować prawa rynku, a do tego z obcego ker Lewis. Dziełem pani Joanny są też polskie Joanna tłumaczyła dialogi serialu, ja – filmu pracować w ekspresowym tempie, gdyż filmów dialogi w Pszczółce Mai, kultowej dobranocce kinowego. Takie oto klamry spięły nasze drogi i seriali dubbinguje się znacznie więcej niż daw- z lat 1975-1983. zawodowe” – zauważa Kamila Klimas-Przybysz. niej. Staram się, by nie ucierpiała na tym jakość W Studiu Klimkiewicz współpracowała Wychowanka Joanny Klimkiewicz ma moich dialogów. Zresztą my, ludzie dubbingu, zazwyczaj z dwiema wybitnymi reżyserkami w dorobku jeszcze jeden film kinowy:Asterix tak mamy, że nigdy nie doroślejemy, bo nie ma na nasze dubbingu – Izabelą Falewicz i Zofią Dybowską i Obelix: Osiedle Bogów, niezliczone seriale dnia, żebyśmy się nie uśmieli na jakimś filmie -Aleksandrowicz. Na nagraniach poznała ple- (m.in. Lilo i Stich, Scooby Doo, Hanna Montana, dla dzieci, który akurat tłumaczymy” – twierdzi jadę znakomitych aktorów. „Miałam szczęście Grzmotomocni) oraz filmy rozpowszechniane Kamila Klimas-Przybysz. Rozbawiona Joanna Andrzej Bukowiecki być członkiem świetnego zespołu z twórczym w Polsce tylko na DVD: Barbie i podwodna Klimkiewicz jej przytakuje.

70 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 71 Niewiarygodne przygody polskiego filmu Maddalena zamiast Austerii Stanisław Zawiśliński (…) w Antychryście. Maddalena Pół wieku temu, 11 marca 1966 roku, odbyła dotyka podobnych namiętności, ale znać w tym rękę Kawalerowi- się premiera Faraona w reżyserii Jerzego cza, charakterystyczną cechę jego Kawalerowicza. Mogło się wydawać, że stylu – dystans i spokój, z jakim ukazuje beznadziejną ludzką sza- ten znakomity – nominowany do Oscara – motaninę. Czyste, symetryczne film otworzy polskiemu reżyserowi drzwi kadry. Piękna forma – jako jedyne możliwe pocieszenie”. do zachodnioeuropejskich i amerykańskich Być może Maddalena byłaby producentów. dzisiaj filmem całkowicie zapo- mnianym, choć poruszane w niej kwestie namiętności hamowa- rudno dzisiaj dociec, dla- ekranie obejrzał go dopiero kilka nych przez kulturę i religię czego Kawalerowiczowi nie lat przed śmiercią, w roku 2001, na wciąż są aktualne. Film Jerzego Tudało się zrealizować filmu festiwalu w Trieście. Kawalerowicza wiedzie swoje w Ameryce, która Faraona oglą- Maddalena była w 1971 pokazy- drugie życie z powodu kapital- dała i komplementowała. Wiado- wana we Włoszech, gdzie zebrała nej muzyki, którą skomponował mo jedynie, że przez lata reżyser niezbyt pochlebne recenzje („to Ennio Morricone. Jej przewodnie,

prowadził rozmowy z wytwórnią psychologiczna pulpa”) i w USA, Łodzi w Kinematografii Muzeum zbiorów Ze Fot. zmodyfikowane motywy („Come Metro-Goldwyn-Mayer, której pro- gdzie zyskała nieco lepsze (np. Maddalena” i „Che Mai”) trafiły ponował m.in. nową ekranizację w „New York Timesie”), ale suk- księdza do kobiety – prowoka- też potem do filmuZawodowiec „Quo vadis”. cesu nie odniosła. W Polsce nie torki i „jawnogrzesznicy”. Odważ- Georgesa Lautnera z Jean-Paul- Być może wydarzenia marcowe była rozpowszechniana – jej pierw- nego proboszcza, który wpuścił em Belmondem i znajdują się 1968 roku stanęły wtedy na prze- szy publiczny pokaz odbył się filmowców na swój teren, znale- na większości płyt z najsłynniej- szkodzie. Po nich rozwiązano pro- dopiero w sierpniu 2009 roku, na ziono wreszcie w położonej 70 szymi utworami włoskiego kom- wadzony przez Kawalerowicza festiwalu „Dwa Brzegi” w Kazimie- km od Rzymu małej miejscowo- pozytora. Zespół Filmowy „Kadr”, a nieba- rzu Dolnym. ści Vasanello – dzisiaj odbywają „Bardzo mile wspominam wem uniemożliwiono mu reali- Maddalenę Kawalerowicz krę- się tam kursy aktorskie, podczas współpracę z Kawalerowiczem” – zację Austerii według powieści cił zamiast planowanej Austerii których ćwiczy się m.in. sceny z… mówił Morricone w dokumencie Juliana Stryjkowskiego. To go i po niezbyt udanej Grze (1968), Maddaleny. Żyłem siedemnaście razy (reż. ubodło. Pragnąc dać wyraz swo- której bohater mówi: „Nikt mnie Producent nie był bogaty Tadeusz Bystram, Stanisław Zawi- jemu niezadowoleniu z polityki nie rozumie, jestem sam”. Może i oszczędzał na wszystkim. Co śliński). Nasz reżyser Madda- władz, postanowił skorzystać tak czuł się wówczas sam reżyser. tydzień zmieniał operatorów, bo leny nie wspominał zbyt dobrze. z oferty pracy za granicą. W roku Na planie Maddaleny wdał się nie chciał im płacić. Ostatecznie Dopiero sześć lat po jej ukończe- 1970 złożył mu ją, mieszkający we w głośny romans z odtwórczynią zdjęcia uratował Gabor Pogany, niu stanął na planie kolejnego Włoszech, dystrybutor filmowy głównej roli, włoską aktorką Lisą współpracownik Vittoria De Siki filmu. Natomiast filmowa Mad- i producent polskiego pochodze- Gastoni. Echa tej przygody odbiły i Alessandra Blasettiego. dalena – Lisa Gastoni, w poło- nia – Joseph Fryd. Zapropono- się nad Wisłą, bo producent skar- „Mimo mielizn scenariuszo- wie lat 70. zrezygnowała z kariery wał realizację filmuMaddalena . żył się na reżysera władzom pol- wych, nieprawdopodobieństw aktorskiej i zajęła się malarstwem. „Chciał, żeby to była taka Matka skiej kinematografii. Jednak nie i naiwności, mimo deklaratyw- Wróciła na plan filmowy w roku Joanna od Aniołów à rebours, ja tylko z tego powodu realizacja nych dialogów Maddalena się 2005, gdy miała 70 lat, i wtedy zamierzałem zrobić coś innego Maddaleny była pasmem nie- broni. Jest w niej więcej szaleń- odniosła największy sukces. Dru- i w sumie z zawartego kompro- ustannych kłopotów i nieporo- stwa i szczerości niż w innych fil- goplanowa rola w filmieŚwięte misu nic ciekawego nie wyszło” – zumień. Włoskie kościoły odma- mach Kawalerowicza” – oceniał serce Ferzana Ozpetka przyniosła wspominał Kawalerowicz. Co cie- wiały udostępnienia wnętrz, gdy film po latach Tadeusz Sobolew- jej splendory większe niż pierw- kawe – nie był na premierze tego dowiadywały się, że tematem ski. I dodawał: „Wolę »kicz« Kawa- szoplanowa u Jerzego Kawale- filmu. Po raz pierwszy na kinowym filmu jest pożądanie i miłość lerowicza od kiczu von Triera rowicza.

72 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 WWW.TELEPRO.COM.PL Miejsca: kino Narew Miejsca: kino Narew

o więcej kino Narew weszło w sto nia była duża widownia z 282 miejscami niezwykła postać i jeden brzemienny pierwszy rok działalności, mając siedzącymi i 50 stojącymi. Minusem – nie- w skutki fakt. Niezwykłą postacią jest Csiedzibę od początku do dziś w tym łatwa koegzystencja teatru i kina w tym Edward Malinowski, który kierował kinem samym budynku – a to jest w polskich samym wnętrzu, która trwała, z przerwami, od 10 listopada 1955 roku do 15 grudnia warunkach już absolutny ewenement. do pierwszych lat po drugiej wojnie świa- 1992 – 37 lat! W tym czasie organizował „Wyjątkowość naszego kina podkreślali- towej. Iluzjon Olimp, wyposażony zapewne lub współorganizował – np. z byłym puł- śmy nie tylko w roku jubileuszowym, kła- w doskonały projektor Pathé z 1914 roku, tuskim Dyskusyjnym Klubem Filmowym dziemy na nią nacisk również w dalszej powstał w trakcie pierwszej wojny świato- „Krąg”, który miał w kinie Narew swoje działalności” – mówi Izabela Sosnowicz- wej. Już w miesiąc po jego otwarciu rozpo- pokazy – liczne imprezy popularyzujące -Ptak, dyrektorka MCKiS, autorka wspo- częła się trzyletnia, uciążliwa dla mieszkań- sztukę filmową. Dziś pan Edward dobiega mnianej, pięknie wydanej publikacji „100 ców Pułtuska, niemiecka okupacja miasta. dziewięćdziesiątki. lat kina w Pułtusku 1915-2015”, którą oparła Po odzyskaniu przez Polskę niepodle- A fakt, który miał poważne konse- na prowadzonych przez siebie wnikliwych głości Olimp został przemianowany na kwencje, to powódź w Pułtusku. „5 kwiet- badaniach historycznych. Głównym punk- Redutę. Nieme wówczas filmy wyświetlano nia 1979 roku rzeka Narew przerwała wał tem obchodów jubileuszu stał się przegląd z muzyką wykonywaną na żywo, czasem i zalała najniżej położoną część miasta, „Krótka historia kina polskiego”. Trwał nawet przez orkiestrę wojskową. Najwięk- w tym budynek kina (…). Woda sięgająca cały rok 2015 i odwoływał się do „Histo- szym powodzeniem cieszył się patriotyczny do wysokości 1,5 m, utrzymująca się przez rii kina polskiego” prof. Tadeusza Lubel- film polski z 1927 roku,Mogiła nieznanego kilka dni w budynku, zniszczyła wszystkie skiego. W każdym z dwunastu miesięcy żołnierza, w reżyserii Ryszarda Ordyń- pomieszczenia znajdujące się na parterze. odbył się pokaz niejako ilustrujący jeden skiego. Utrzymał się w Reducie… sześć dni, Na szczęście nie ucierpiała sala kinowa z dwunastu rozdziałów tej książki. Obok jej podczas gdy większość filmów schodziła oraz położona jeszcze wyżej kabina pro- autora wykłady przed pokazami wygłosili z ekranu po dwóch, trzech dniach. Niech jekcyjna z projektorami” – pisze Izabela inni znani filmoznawcy, m.in. prof. Andrzej nas nie śmieszy ta frekwencja: mowa prze- Sosnowicz-Ptak w swojej pracy o stuleciu Werner, dr Iwona Kurz, dr Mateusz Werner. cież o niewielkim mieście, nadto jego lud- pułtuskiego kina. Dodaje, że przez wiele „Przegląd tak bardzo spodobał się puł- ność została z pewnością przetrzebiona lat po powodzi borykano się z zawilgoce- tuszczanom, że postanowiliśmy oprzeć na przez wojnę. niem ścian w części parterowej. podobnej zasadzie tegoroczną Europejską W epoce międzywojennej Reduta zmie- Strefę Filmową z produkcjami europejskimi, niała właścicieli i zarządców. We wrześniu Tu jest kino nie wyłączając polskich. Tym razem będzie 1932 roku stała się Polonią. Konkurencja Do najbardziej poruszających publikacji czternaście projekcji, bo dwie dodatkowe nowopowstałego mniejszego kina Bajka o tematyce filmowej, jakie ukazały się w Pol- urządzimy podczas Nocy Muzeów” – cie- wymusiła na kolejnym właścicielu Reduty, sce po 1989 roku, należy album Ewy Cieniak

Fot. Miejskie Centrum Kultury i Sztuki w Pułtusku Kultury Fot. Miejskie Centrum szy się Izabela Sosnowicz-Ptak. Józefie Dzbańskim, zainstalowanie apara- i Bartosza Nowakowskiego „Tu było kino”, Tu od razu trzeba dodać, że kino Narew tury dźwiękowej. Kino nazywało się odtąd z fotografiami kilkudziesięciu prowincjo- Kino Narew będzie wtedy czynne nie tylko ze względu Nowości. W budynku, na którym zawisł nalnych kin polskich, które upadły wsku- na swój muzealny wiek, ale również dla- szyld „Kino dźwiękowe”, 13 września 1933 tek transformacji ustrojowej i związanych tego, że od 2005 roku znajduje się w nim roku odbyła się pierwsza w Pułtusku pro- z nią przemian rynkowych w kinematografii. Małe Muzeum Kina. Powstało z inicja- jekcja filmu dźwiękowego. Wybór padł na Próżno szukać w tej książce kina Narew tywy pani Izabeli, a zabytkowe eksponaty komedię Michała Waszyńskiego Jego eksce- w Pułtusku. Ono JEST! Przetrwało zawie- zawdzięcza licznym darczyńcom. Za naj- lencja subiekt, która miała premierę zaledwie ruchy wojenne, Wielki Kryzys, komunizm, cenniejszy eksponat uchodzi dawna kamera kilka miesięcy wcześniej, więc była rzeczy- powódź i… przejściowy odpływ widzów – cały wiek Arriflex na taśmę filmową – dar Szkoły wiście nowością, zgodnie z nazwą obiektu. z kin na przełomie stuleci, spowodowany Filmowej w Łodzi pozyskany dzięki prof. Na jego frontonie niespełna dziesięć lat zachłyśnięciem się kasetami VHS, telewi- Jerzemu Wójcikowi, który swego czasu później nieproszeni goście – hitlerowcy – zją satelitarną itp. gościł w kinie Narew na przeglądzie fil- zawiesili inny szyld: „Nur für Deutsche”… Od tamtej pory pułtuskie kino przeszło mów ze zdjęciami swego autorstwa, zaty- W 1945 roku, 11 września, kino, które – gruntowne remonty i modernizację. Od tułowanym „Gdzie każdy kadr staje się przypomnijmy – miesiąc później otrzyma czterech lat należy do Sieci Kin Studyjnych ikoną”. Ale jest tu też ponad dwadzieścia nazwę Narew i już przy niej pozostanie, i Lokalnych, i już choćby z tego względu z filmem starych projektorów, są fotosy nawet z lat zaprosiło widzów na swój pierwszy powo- współpracuje z Polskim Instytutem Sztuki W 2015 roku kino Narew, należące do Miejskiego Centrum Kultury i Sztuki międzywojennych, plakaty filmowe z cza- jenny seans. Wyświetlono o rok wcześniej- Filmowej oraz z Filmoteką Narodową. Od sów PRL oraz inne rarytasy. szy film radzieckiTęcza , w reżyserii Marka 21 września 2013 roku prezentuje filmy w Pułtusku – jedno z najstarszych na Mazowszu – obchodziło jubileusz stulecia Dońskiego. Podobnie jak w całej Polsce, w technologii cyfrowej 2D i 3D. Kontynuuje swego istnienia. „Zapewne można mówić o swoistym fenomenie w skali kraju, Wiry historii i… rzeki Narew w Pułtusku w pierwszym okresie po oku- wieloletnią współpracę z okolicznymi szko- „Mam zaszczyt oświadczyć Waszej Wyso- pacji największym powodzeniem cieszyły łami i Wyższą Uczelnią Humanistyczną ponieważ jest to kino, które nieprzerwanie od 13 czerwca 1915 funkcjonuje po dzień kości, że zamierzam otworzyć iluzjon 13 się Zakazane piosenki Leonarda Bucz- im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku. czerwca tego roku” (1915, przyp. A.B.) – pisał kowskiego. Pierwszą wersję filmu, z 1946, Działalność pułtuskiego stulatka opiera dzisiejszy. Pomimo trudnych dziejów kraju i narodu polskiego, oparło się wojnom do Jego Ekscelencji Naczelnika Powiatu wyświetlano w kinie Narew w roku 1947 się w dużej mierze na świetnym zespole i kryzysom spowodowanym zmianami społeczno-politycznymi oraz technicznymi” Pułtuskiego, założyciel pierwszego sta- przez… cztery dni. Znów jednak musimy pracowników, który tworzą: kierownik kina łego kina w Pułtusku, księgarz Jan Gliński. pamiętać o względnie niewielkiej liczbie Arkadiusz Koc, kierownik administracyj- – czytamy w publikacji okolicznościowej. Kino, które od października 1945 roku ludności Pułtuska i spustoszeniach, jakich no-gospodarczy Piotr Mroziewicz, Anna nosi nazwę Narew, w początkach swego ist- dokonała wśród jego mieszkańców tym Maicka i Kazimiera Kwiatkowska, odpo- nienia było iluzjonem Olimp. Gliński zna- razem druga wojna światowa. wiedzialne za księgowość i finanse oraz Andrzej Bukowiecki lazł dla niego miejsce w gmachu otwartego W PRL-owskim rozdziale dziejów kina kinooperatorzy: Andrzej Chorzela i Zenon w 1910 roku teatru. Plusem tego rozwiąza- Narew na plan pierwszy wysuwa się jedna Kulesza.

74 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 75 Studio Munka Studio Munka Ruszyły obchody 10-lecia programu „30 Minut”! 10 lutego podczas festiwalu w Clermont-Ferrand odbył się bankiet zorganizowany przez Studio Munka-SFP oraz Krakowską Fundację Filmową. Okazją do spotkania były między innymi obchody 10-lecia programu „30 Minut”. KFF we Francji świętowała z kolei 10-lecie stoiska Polish Shorts podczas festiwalu i marketu w Clermont-Ferrand.

ankiet był początkiem mię- wane do Europejskiej Nagrody wizualnym. W programie znaj- Phone Call, który otrzymał tę dzynarodowych obchodów Filmowej. Obecnie w ramach dą się wydarzenia zarówno dla najbardziej pożądaną w świe- Bjubileuszu programu „30 „30 Minut” produkowanych osób z branży filmowej, jak i dla cie filmu złotą statuetkę Ame- Minut”. Pierwsze krótkometra- jest do dziesięciu tytułów rocz- widzów. Mieszkańcy Warszawy rykańskiej Akademii Filmowej. żowe filmy fabularne w ramach nie. Nabory odbywają się dwa będą mogli zobaczyć wybrane W planach całorocznych ob- programu powstały w 2006 roku, razy do roku, aktualny kończy krótkometrażowe fabuły Studia chodów są także m.in. panele czyli dwa lata wcześniej przed się 31 marca. Munka oraz spotkać się z ich re- i szkolenia dotyczące promocji powołaniem Studia Munka. Międzynarodowe obchody ju- żyserami. Z kolei 9 kwietnia od- i dystrybucji krótkiego metrażu, Od tego czasu wyproduko- bileuszu 10-lecia rozpoczęły się będzie się pokaz krótkometra- które będą organizowane w part- wano już 72 obrazy, które wal- we Francji, natomiast inaugura- żowych filmów fabularnych no- nerstwie z polskimi festiwalami Fot. Studio Munka-SFP Munka-SFP Fot. Studio czyły o nagrody na festiwalach cja polskiej części obchodów od- minowanych do Oscara w 2015 filmowymi oraz pokazy wybra- w Cannes, Clermont-Ferrand, będzie się w dniach 7-9 kwietnia roku oraz spotkanie z Matem nych filmów z programu „30 Mi- Córka Locarno, czy też były nomino- w Narodowym Instytucie Audio- Kirkbym – reżyserem filmuThe nut” w całej Polsce. A.K. triumfuje we Francji! Obiekt i Punkt wyjścia Anna Kot Krótkometrażowa fabuła Tomasza Wolskiego Córka otrzymała dwie nagrody znowu razem w USA! podczas Premiers Plans Film Festival we Francji. Film doceniło jury, wręczając Grand Dokumenty Pauliny Skibińskiej i Michała Jury Prize w kategorii European Short Films, a także widzowie, którzy przyznali Szcześniaka, które walczyły o nagrody polskiej produkcji nagrodę publiczności. podczas ubiegłorocznego festiwalu Sundance, kończą powoli swoją rugi rok z rzędu produk- był odbiór mojego filmu. Nie jest nigdzie na świecie. A fakt, że film Autorem zdjęć do filmu jest Pa- cje Studia Munka odno- on ani zabawny, ani nie ma zaska- doceniło zarówno profesjonalne tryk Jordanowicz, a w obsadzie festiwalową podróż. Trzeba jednak Dszą sukcesy podczas Pre- kującej konstrukcji. W spokojny jury i jednocześnie publiczność, znalazły się m.in. Teresa Budzisz- zaznaczyć, że była to podróż wyjątkowa miers Plan – w ubiegłym roku sposób opowiada o trudnej rela- traktuję w kategoriach wygrania -Krzyżanowska i Katarzyna Krza- główną nagrodę otrzymał tam cji i okazało się, że Francuzom w totolotka. Niezwykłe szczęście nowska. Film powstał w koproduk- i kończy się w pięknym stylu. Mleczny brat Vahrama Mkhi- bardzo to odpowiada. Przejęli i radość”. cji z firmą Kijora Film, która była taryana. Podczas tegorocznej, się losem moich bohaterów. Po Córka to opowieść o matce także producentem wykonawczym. biekt Pauliny Skibińskiej w serwisie Netflix dla użytkow- 28. edycji imprezy Córka była seansie podchodzili i gratulo- i córce, które od lat nie utrzymują Dotychczas Córka pokazywana by- można oglądać na terenie ników zarejestrowanych z USA. jedyną polską produkcją w kon- wali. Przekazywali swoje odczu- ze sobą kontaktu. Muszą wspól- ła podczas 55. Krakowskiego Festi- OUSA online. Film znalazł W Polsce natomiast – w serwi- kursie European Short Films. We cia i wrażenia” – mówi Tomasz nie spędzić kilka nocnych godzin walu Filmowego, 34. Koszalińskie- się bowiem w wielokrotnie nagra- sie Ninateka: www.ninateka.pl. Francji miała swoją międzynaro- Wolski. Reżyser skomentował z powodu zaginięcia dziecka cór- go Festiwalu Debiutów Filmowych dzanej m.in. Emmy Awards czy Obydwa dokumenty zostały także dową premierę. „Nagrody, które także spotkanie z publicznością, ki. Ruszają na wspólne poszuki- „Młodzi i Film” oraz 40. Festiwalu Peabody Awards serii Op-Docs wydane na DVD w ramach „Pol- przywiozłem z Francji, w grun- które odbyło się po projekcji filmu: wania, które stają się okazją do Filmowego w Gdyni, gdzie otrzy- dziennika „The New York Times”. skich Debiutów”, które to płyty cie rzeczy mają znaczenie dru- „Takiej ilości pozytywnej energii wyjaśnienia drażliwych spraw mała wyróżnienie w Konkursie Z kolei Punkt wyjścia Michała można zakupić na stronie www. Obiekt, reż. Paulina Skibińska gorzędne. Ważniejszy dla mnie nie dostałem chyba dotychczas z przeszłości. Krótkometrażowym. Szcześniaka jest dostępny studiomunka.pl. A.K. Munka-SFP Fot. Cezary Stolecki/Studio

76 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 77 PISF PISF Picture Poland Locarno poszerza zasięg First Look 2016 Kalina Cybulska Projekt Picture Poland, którego celem jest promocja polskiej kinematografii wśród – Spotlight on Poland pasażerów linii lotniczych, poszerza zasięg. Polskie filmy są już dostępne dla pasażerów Turkish Airlines na wszystkich obsługiwanych przez przewoźnika trasach.

W tym roku First Look, sekcja works icture Poland to projekt bez precedensu. takie, które w ciekawy sposób prezentują naszą ale też promocja Polski jako destynacji tury- Paulina Bez Chcemy, żeby polskie filmy znalazły się historię. Jest także idealny przykład polskiego stycznej” – dodała Magdalena Sroka. in progress Międzynarodowego Pw systemach rozrywki pokładowej naj- nurtu artystycznego, czyli Papusza. A zatem Picture Poland jest pierwszym na świecie ważniejszych linii świata. Bez wątpienia Tur- ta oferta jest niezwykle różnorodna” – podsu- projektem mającym na celu promocję kine- Festiwalu Filmowego w Locarno, kish Airlines to partner niezwykle prestiżowy. mowała Magdalena Sroka. matografii jednego kraju w liniach lotniczych. prezentująca projekty filmowe Przez pięć lat z rzędu ta właśnie linia zdoby- Obecny na briefingu ambasador Republiki Uczestniczący w projekcie przewoźnicy, otrzy- wała tytuł najlepszej linii lotniczej Europy” Turcji w Polsce, Yusuf Ziya Özcan przypo- mują katalog polskich filmów z ostatnich dzie- w fazie postprodukcji, będzie – mówiła Magdalena Sroka, dyrektor Pol- mniał, że w 2014 roku nasze kraje świętowały sięciu lat. Licencje do filmów w całości sfinan- poświęcona polskiemu kinu. Dzięki skiego Instytutu Sztuki Filmowej, podczas 600-lecie nawiązania stosunków dyploma- sował Polski Instytut Sztuki Filmowej, który dotyczącego współpracy z Turkish Airlines tycznych pomiędzy Polską a Turcją. „Myślę, jest inicjatorem projektu. Filmy w pakiecie są wsparciu Polskiego Instytutu briefingu prasowego, który odbył się 9 lutego że ten projekt będzie miał dodatkowy wpływ dostępne dla pasażerów bezpłatnie, w osob- w Warszawie. na naszą 600-letnią współpracę. Chciałbym nym katalogu pokładowego systemu rozrywki. Sztuki Filmowej i Fundacji Polskie Turkish Airlines to linia obsługująca naj- pogratulować Polskiemu Instytutowi Sztuki Za realizację projektu odpowiada agencja Centrum Audiowizualne, od większą liczbę państw. „Jestem pewien, że Filmowej, ponieważ wybrał najlepsze miej- Movie Mates Wojciecha Karubina. dzięki projektowi Picture Poland wzrośnie sce, gdzie można zrobić zastrzyk kulturalny” Turkish Airlines jest drugą linią lotniczą, pięciu do siedmiu polskich filmów zainteresowanie polską kinematografią i kul- – stwierdził ambasador. która dołączyła do projektu. Od 1 lipca 2015 w fazie postprodukcji znajdzie się turą. W tej chwili tureckie linie lotnicze latają „Umieszczenie zasobu polskich filmów roku polskie filmy na pokładach Dreamline- do 113 państw na świecie. Dajemy naszym w systemach rozrywki pokładowej Turkish rów oglądają pasażerowie Polskich Linii Lot- w programie festiwalu w Locarno. pasażerom możliwość poznania ośmiu pięk- Airlines to nie tylko promocja polskiego filmu, niczych LOT. nych polskich filmów na trasach do 284 miast na pięciu kontynentach. Filmy będą prezen- roducenci wybranych projektów wezmą Reżysera dla Małgorzaty Szumowskiej, Srebrny oraz dzięki profesjonalnemu wkładowi ze towane z napisami angielskimi bądź turec- udział w festiwalu i zaprezentują swoje Niedźwiedź za Najlepszy Scenariusz dla Toma- strony Markusa Duffnera, kierownika sek- kimi” – poinformował dyrektor zarządzający Pprace profesjonalistom z branży filmo- sza Wasilewskiego, Grand Prix na festiwalu cji” – powiedziała Nadia Dresti, Pełnomoc- Turkish Airlines w Polsce, Mete Akandere. wej, co może im pomóc w ukończeniu i w dys- w Szanghaju dla Carte Blanche Jacka Lusiń- nik Dyrektora Artystycznego i Kierownik Od lutego na pokładach samolotów turec- trybucji ich filmów. Podczas Dni Branżowych skiego oraz nagroda Tygodnia Krytyki Filmo- Działu Międzynarodowego MFF w Locarno. kiego przewoźnika można obejrzeć: 80 milio- (Industry Days) filmy w postproduckcji będą wej w Locarno dla Braci Wojciecha Staronia. Izabela Kiszka, Pełnomocnik Dyrektora nów i Małą Moskwę w reżyserii Waldemara pokazywane agentom sprzedaży, potencjalnym Polski Instytut Sztuki Filmowej będzie przyj- PISF kierujący Działem Współpracy Mię- Krzystka, Imagine Andrzeja Jakimowskiego kupcom, programerom festiwali oraz przed- mował zgłoszenia polskich projektów do sekcji dzynarodowej stwierdza: „Ostatnie sukcesy oraz laureata Oscara – film animowanyPiotruś stawicielom instytucji oferujących wsparcie works in progress do 1 maja. Festiwal w Locarno polskiego kina były możliwe przynajmniej i wilk Suzie Templeton. Od kwietnia dostępne finansowe z zakresu postprodukcji, biorącym ogłosi program sekcji First Look w lipcu. Jury z dwóch powodów: naszych wspaniałych fil- będą kolejne tytuły: Bogowie Łukasza Pal- udział w festiwalu. w składzie Cameron Bailey (dyrektor arty- mowców oraz pewnego systemu finansowa- kowskiego, W ciemności Agnieszki Holland, Program First Look istnieje już pięć lat. styczny MFF w Toronto), Bero Beyer (dyrek- nia. Jesteśmy dumni i szczęśliwi, że możemy Papusza Krzysztofa Krauzego i Joanny Kos- W poprzednich latach sekcja była dedyko- tor MFF w Rotterdamie) oraz Wieland Speck pokazać w Locarno pokolenie nowych reżyse- -Krauze oraz animowana Katedra Tomasza wana takim krajom, jak: Izrael (2015), Brazylia (dyrektor sekcji Panorama na Berlinale) wręczy rów i nowych producentów, odważnych, ener- Bagińskiego. (2014), Chile (2013), Meksyk (2012) i Kolumbia nagrodę First Look, której celem jest pomoc gicznych i zdolnych ludzi, którzy zdobywali „Osiem filmów, które będziemy prezento- (2011). W 2016 roku First Look będzie poświę- w ukończeniu filmu będącego w postprodukcji. wiedzę i umiejętności, biorąc udział w różnych wać w Turkish Airlines, to tytuły niezwykle cony polskiemu kinu, które ostatnio odniosło „First Look stało się jednym z atutów Dni międzynarodowych programach”. reprezentatywne dla polskiej kinematografii kilka ważnych międzynarodowych sukcesów, Branżowych dzięki jakości wybieranych fil- Międzynarodowy Festiwal Filmowy ostatnich lat. To filmy, które odniosły wielki jakimi były Oscar dla Najlepszego Filmu Nie- mów na etapie prostprodukcji, obecności w Locarno odbędzie się w dniach 3-13 sierp- międzynarodowy sukces czy zyskały najwięk- Magdalena Sroka, Mete Akandere anglojęzycznego dla filmuIda Pawła Pawlikow- ważnych przedstawicieli branży filmowej, nia. Więcej informacji na oficjalnej stronie szą widownię. To również tytuły, które miały i Wojciech Karubin

skiego, Srebrny Niedźwiedź dla Najlepszego skutecznej współpracy z naszymi partnerami MFF w Locarno: www.pardolive.ch. szansę na dystrybucję międzynarodową czy Fot. Marcin Kułakowski/PISF

78 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 79 Recenzje i omówienia na stronie: recenzje: książki www.sfp.org.pl/ksiazki_i_film

Edward Zajiček Dariusz Koźlenko Monika Wąs Zarys historii gospodarczej Sami swoi. Na planie Dymny. Życie z diabłami kinematografii polskiej. Tom I. i za kulisami komedii wszech i aniołami Kinematografia wolnorynkowa czasów Wydawnictwo Znak w latach 1896-1939 Wydawnictwo Fabuła Fraza Kraków 2016 Wydawnictwo PWSFTviT Warszawa 2016 Łódź 2015

Na początku roku Wydawnictwo PWSFTviT Lektura książki „Sami swoi. Na planie i za ku- Przed trzema laty ukazała się w krakowskim wy- sprawiło prezent wielbicielom erudycji i humoru lisami komedii wszech czasów” pozwala prze- dawnictwie Petrus, w serii „Wielcy ludzie nauki Edwarda Zajička, publikując drugie, uzupełnio- nieść się w czasie. Czytelnik może poczuć się jak i kultury” – obok tomów poświęconych św. Bratu ne wydanie jednej z najważniejszych prac autora członek ekipy pracujący przy powstawaniu kul- Albertowi, ks. Józefowi Tischnerowi, profesorowi zatytułowanej „Zarys historii gospodarczej kine- towej komedii Sylwestra Chęcińskiego. Ten pro- Antoniemu Kępińskiemu – monografia Wiesła- matografii polskiej. Tom I. Kinematografia wol- ces jest zasadniczą częścią tomu. Dariusz Koź- wa Dymnego pióra Moniki Wąs. Książeczka była norynkowa w latach 1896-1939”. Pierwsze wyda- lenko pieczołowicie go odtworzył i ujął z wie- niewielka (180 stron), ale niezwykle interesująca, nie ukazało się w 2008 roku i nawet jego szata lu perspektyw – reżysera, aktorów i pionów pro- choć ogromnie brakowało w niej ilustracji, wszak graficzna, przywodząca na myśl pamiętaną z in- dukcji. Mamy okazję przekonać się, jak ro- jej bohater był m.in. fantastycznym plastykiem, nych czasów odbitkę z maszynopisu, nie prze- dziła się wiara w sukces przedsięwzięcia (po- więc szkoda, że na jego prace nie można było zer- szkodziła książce w osiągnięciu w przeciągu pa- czątkowo wróżono mu klapę), i skąd brała knąć, a tylko o nich poczytać. Dymny był arty- ru lat statusu pozycji klasycznej. Chwała łódz- się wzajemna niechęć Wacława Kowalskiego stą niekonwencjonalnym, a do tego renesansowo kiemu wydawnictwu, że tym razem opracowa- i Władysława Hańczy (warto zdradzić, że istotną uzdolnionym. Malarz, rzeźbiarz, rysownik, sceno- nie zyskało kształt odpowiadający jego poziomo- rolę w konflikcie odgrywały: doświadczenie, graf, kostiumolog, poeta, prozaik, dramaturg, sce- wi merytorycznemu. „Zarys...” jest przy tym kla- zaśpiew i leżak). Autor ze swadą opisuje kolejne narzysta filmowy, autor tekstów piosenek, aktor, sykiem w dwójnasób. Po pierwsze, stanowi impo- przeciwności losu, z którymi mierzyli się twórcy kabareciarz, konferansjer. Student krakowskiej nujące kompendium produkcyjnej wiedzy o tam- (ciężarna krowa, niezainteresowany myszami Akademii Sztuk Pięknych, filar kabaretu Piwni- tym okresie, tak przecież niełatwym dla nauko- kot, nieradzący sobie z zabużańskim akcentem ca Pod Baranami, autor uhonorowanych Nagro- wego opracowania z uwagi na zniszczenie więk- aktorzy). Książka w większości powstała dą Kościelskich „Opowiadań zwykłych”, zapada- szości materiałów archiwalnych. Zajiček korzy- w oparciu o rozmowy z reżyserem. To z jego jący w pamięć aktor (wystarczy wspomnieć ka- sta jednak wyraźnie nie tylko z wcześniejszych prywatnego archiwum pochodzą niepublikowane dry Chudego i innych Henryka Kluby czy Wszyst- opracowań, lecz także ze zbieranej zapewne lata- wcześniej fotosy z planu. Radość sprawiają ko na sprzedaż Andrzeja Wajdy). Trudno znaleźć mi kolekcji własnych dokumentów oraz ze swej zwłaszcza te z dokumentacji scen, które do filmu jakąś dziedzinę aktywności twórczej, której by nie niezrównanej pamięci, pozwalającej mu sięgać ostatecznie nie weszły. Ani one, ani barwne aneg- próbował. Zawsze, o ile nie ze znakomitym, to do relacji i anegdot weteranów branży II RP, za- doty i intrygujący materiał badawczy nie wyczer- oryginalnym efektem. Dla niego tworzenie było słyszanych w czasach powojennych przez rozpo- pują jednak tematu. Utwór urywa się jakby w po- życiem, życie – wiecznym tworzeniem. 12 lutego czynającego wówczas swą zawodową działalność łowie zdania. Dariusz Koźlenko zaczyna opisy- minęło 38 lat od jego tragicznej śmierci. I właśnie w przemyśle filmowym autora. Po drugie, książka wać smakowite reakcje widzów na film, ale nie jest też klasycznym przykładem mistrzowskiego poświęca miejsca na zagłębienie się w jego spo- z tej okazji trafiła do księgarń kolejna książka stylu Zajička – klarownego, precyzyjnego, a jed- łeczny fenomen. Dowiadujemy się, że fani Kargu- Moniki Wąs, zatytułowana: „Dymny. Życie z dia- nocześnie skrzącego się dowcipem i sprawiające- la i Pawlaka nie wierzyli, że Sylwester Chęciński błami i aniołami”, tym razem dzięki krakowskiego, iż – zaręczam! – trudno oderwać się od lektu- nie zapożyczył bohaterów z rzeczywistości. Tak mu Znakowi, stanowiąca znakomite rozwinięcie ry opracowania pełnego statystyk oraz szczegó- byli wiarygodni. Jest też kilka linijek o identyfi- tamtej publikacji. To pięknie wydany, obszerny łowych informacji na temat tak zdawałoby się od- kacji widzów z fabułą, zwłaszcza tych, którzy do- tom (432 strony), bogato ilustrowany rysunkami ległej kinematografii. Właśnie, zdawałoby się, po- świadczyli przesiedleńczej akcji „Wisła”. To wła- i fotografiami. Książka znakomicie napisana, ale nieważ bogactwo materiału: opis systemu pro- śnie oni zalewali się na tej, nomen omen, kome- i niezwykle solidnie zdokumentowana (kalenda- dukcji, dystrybucji, sieci kin, zestawienie ich ze dii rzewnymi łzami. Brakuje jednak umiejscowie- rium, źródła, bibliografia, filmografia, dorobek li- zmienną koniunkturą w całej gospodarce, rzut nia Samych swoich w szerszym kontekście, choć- teracki). „Tacy ludzie zdarzają się raz na kilkaset oka na ówczesny międzynarodowy rynek filmo- by ideologicznym. Jest o kompensacyjnej roli fil- lat albo w ogóle” – wyznaje na łamach książki An- wy, meandry finansowania, strategie producenc- mu nie tylko u kresowian, ale brakuje oceny, czy drzej Jerzy Nowak, krakowski jazzman, kompozy- kie, szczegóły prawne, przykłady samoorganiza- w ten sposób przysługiwał się powojennej wła- tor „Niebieskiej patelni”, jednego z Piwnicznych cji branży – zaprezentowane zostało z takim nar- dzy, co przecież mu zarzucano. Szkoda też, że bar- hymnów, oczywiście do słów Wiesława Dymne- racyjnym talentem, iż Zajiček zdołał wskrzesić na dziej szczegółowo nie opisano dalszych losów go. „Pasą się pasą / barany wełniane / owieczki kartach książki tamten czas, jego problemy i roz- głównych aktorów. Ich biografie na to zasługu- białe / pasą się pasą / na halach niebieskich / po- terki, niekiedy zaskakująco bliskie i niemal za- ją. Rola Kargula i Pawlaka stała się przecież ich łoninach wiecznych”. A pośród nich Dymny, i – wsze pouczające. brzemieniem. od niedawna – Nowak, na halach niebieskich… Marcin Adamczak Artur Zaborski Jerzy Armata

80 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016

reklama_205x280_FILMY_DOKUMENT_DRUK.indd 1 02.03.2016 14:06 Książki Książki

łuje. Wyczuwano na świecie, że wspaniała niektóre dzieła zaginęły. Ekstremalnym Jest pan też autorem „Historii niebyłej jakość estetyczna Idy Pawlikowskiego nie przykładem jest osoba Wiktora kina PRL”. Jakich niezrealizowanych pro- Nie zmienia się wzięła się znikąd. Biegańskiego, z którego twórczości nie jektów najbardziej panu żal? zachowało się nic. Chociażby pierwszego projektu filmu o Ja- Takie sytuacje w przeszłości, Miałem szczęście parę razy spotkać się nuszu Korczaku, do którego realizacji Ford w kontekście polskiego kina, miały z Carlottą Bologną, jego żoną, która – do mógł przystąpić już w 1945 roku, kiedy pa- już miejsce. Myślę chociażby o 1966 śmierci w 2001 roku – mieszkała w Kra- mięć ludzi o przeżytej Zagładzie była zu- roku, kiedy Popioły otworzyły festiwal kowie. Twierdziła, że Biegański był bar- pełnie świeża, ale się przestraszył. Innym w Cannes, a Faraon go zamknął. dzo zazdrosny o jej sukces w filmieKobie - przykładem może być Różowy horyzont Ka- Z dzisiejszej perspektywy coś ta, która grzechu pragnie. Do tego stopnia, zimierza Kutza, który mógł stać się zwień- zwycięskiej nieprawdopodobnego. że pozbył się wszystkich oryginalnych ko- czeniem dylogii śląskiej reżysera. Naj- Aż dziw bierze, że w połowie lat 60., a więc pii swoich filmów. Niestety, nie zachowały bardziej żal mi Porwania króla, projektu w najwspanialszej dekadzie kina artystycz- się. Rzeczywiście kino nieme było najtrud- Wojciecha Wiszniewskiego, którego reali- nego, mogło się tak zdarzyć na festiwa- niejsze do opracowania. Z lat 20. zachowa- zację uniemożliwiała jego przedwczesna lu w Cannes. Ale ta chwilowa koniunktura ła się mniej więcej 1/10 materiałów. Kiedy śmierć. Proszę sobie wyobrazić dwugodzin- nie znalazła wtedy przedłużenia w postaci pracowałem nad pierwszą wersją książki, ny spektakl historyczny o Stanisławie Au- trwałego nurtu. Nie mieliśmy wtedy swoje- żaden z tych filmów nie był dostępny na guście Poniatowskim i jego walce o unik- drużyny go Felliniego, odpowiednika czeskiej szkoły DVD. Obejrzałem wtedy w sali projekcyj- nięcie przez kraj rozbiorów, utrzymany czy angielskich młodych gniewnych. Cho- nej Filmoteki Narodowej wszystkie zacho- w poetyce Elementarza. ciaż mogliśmy mieć, gdyby kinematogra- wane filmy z okresu niemego. A trzeba by- Z profesorem Tadeuszem Lubelskim, fii pozostawiono więcej swobody. Proszę ło pisać też o tych, które zaginęły. Tak było Kiedy myśli pan o złamanych bądź zauważyć: powstały w siermiężnej epoce chociażby z Iwonką, wielkim przebojem ze niespełnionych twórcach, kto panu autorem książki „Historia kina Gomułki Rękopis znaleziony w Saragossie złotej serii Sfinksa. Żeby móc poświęcić wówczas przychodzi do głowy? Wojciecha Jerzego Hasa, w pierwszej chwili mu akapit, musiałem konfrontować recen- Na przykład Henryk Kluba. Nie puszczo- polskiego 1895-2014”, przyjęty ze zdziwieniem, po pół wieku trak- zje z przeczytanym w Jagiellonce pierwo- no mu na ekrany wybitnego filmuSłoń - towany jest na świecie jak dzieło klasycz- wzorem Juliusza Germana. Ale niedawno ce wschodzi raz na dzień, i to w momencie, rozmawia Kuba Armata ne, a i u nas zajął ostatnio drugie miejsce odnaleziono dziesięciominutowy fragment kiedy – bezpośrednio po Chudym i innych – w rankingu polskich filmów wszech czasów. filmu; może więc i całość uda się kiedyś był rozpędzony, „w gazie”. W dodatku po- Kuba Armata: Ta książka to Jak zatem ocenia pan te dziesięć lat Bądźmy ostrożni, bo to jeszcze się nie do- Także komedie i seriale z tamtej – kryzyso- odtworzyć. zwolił sobie narzucić nakręcenie fałszywe- uzupełnienie wydanej przed kilkoma polskiego kina pod patronatem Polskiego konało. Natomiast tym, co bardzo wyraź- wej, wydawało się – dekady są wciąż żywe. go zakończenia. Jak raz zmuszono go do laty „Historii kina polskiego. Twórcy, Instytutu Sztuki Filmowej? nie zaznaczyło się w ciągu ostatnich lat, jest Polskie kino można postrzegać przyklęknięcia, tak już się nie podniósł z ko- filmy, konteksty”. Skąd pomysł, by raz To dobry czas dla polskiego kina. Kiedy wzrost mody na kino polskie u krajowej pu- Ważną częścią pana książki jest ta przez pryzmat osobowości. Czy była lan. Odnoszę wrażenie, że także Stanisław jeszcze do tego wrócić? przyglądamy się osiągnięciom naszej ki- bliczności. Długo tego nie było. To, że w ze- poświęcona kinu przedwojennemu. Kinu, w nim bardziej wpływowa osoba niż Lenartowicz nie spełnił się tak, jak zapowia- Tadeusz Lubelski: To w zasadzie ta sa- nematografii pierwszego okresu po ’89 ro- szłym roku na dwóch pierwszych miejscach które za czasów PRL-u uznawane było za Aleksander Ford? dał jego Zimowy zmierzch. ma książka z dodanym nowym rozdzia- ku, to pod względem jakościowym rzuca się w box offisie znalazły się polskie filmy, jest kompletnie bezwartościowe. Odegrał ogromną rolę, ale proszę zauwa- łem, który doprowadzony został do 2014 w oczy dominacja dokumentu. Filmy fabu- wydarzeniem. To optymistyczny trend, bo Głównym powodem takiego traktowania żyć, że film dokumentalny, jaki na jego te- Skoro o tym rozmawiamy, dzisiaj jest roku. Ostatnim filmem, który uwzględ- larne z lat 90. szybciej się zestarzały. Dzisiaj oznacza nawiązanie kontaktu między twór- była polityka kulturalna, wywołana prze- mat zrealizował kilkanaście lat temu Sta- dość niepewny czas z uwagi na to, co niłem, jest Body/Ciało Małgorzaty Szu- ówczesne przeboje, nawet te najsłynniej- cami a publicznością. Widać powoli, że za mianą ustrojową po 1945 roku. Po wojnie nisław Janicki, nosi tytuł Aleksander się dzieje na scenie politycznej. Wiele mowskiej. Wraz z wydawcą uznaliśmy, że sze, jak Psy Władysława Pasikowskiego al- tym idzie też docenienie tych filmów na dyskutowano o sposobach nawiązania do Ford – kochany i nienawidzony. Mógł być mówi się o polityce historycznej, kinie jest potrzeba syntetycznego opracowa- bo Kiler Juliusza Machulskiego, dostarcza- świecie. Oby sprawdziło się to, o czym pan dotychczasowej tradycji we wszystkich dzie- kochany, bo był niezwykle uzdolnionym patriotycznym. Co zatem czeka polską nia dziejów kina polskiego, zwłaszcza że ją może emocji nostalgicznych, ale chyba mówi. dzinach sztuki. Od malarstwa, przez litera- reżyserem. Jeżeli w wieku 28 lat miał na kinematografię? to wcześniejsze (doprowadzone do 2007 mało kto odczuwa potrzebę ich ponowne- turę, muzykę, po teatr – zastanawiano się, co swoim koncie Legion ulicy i Drogę mło- Wierzę w rozsądek polskich filmowców. Li- roku) chyba się sprawdziło. A w ostatnim go oglądania. Może za bardzo były związa- Czy to pokłosie sukcesu Idy Pawła Pawli- trzeba odrzucić jako „nieaktualne”, co roz- dych, to znaczy, że mógł w tym okresie czę też na to, że uda się uratować niezależ- okresie kino polskie świetnie się rozwija. ne ze swoim czasem, odpowiadały na po- kowskiego? winąć, czego nie uronić. Nie dotyczyło to je- wybić się w każdej kinematografii; przed ność Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. Mamy tego najświeższe dowody w posta- trzeby chwili. Zaryzykuję przypuszczenie, Wydawało się, że to był jednorazowy feno- dynie filmu. Przyjęła się opinia, że nie ma nim można tak było powiedzieć chy- ci kolejnych prestiżowych festiwalowych że nie stanie się to udziałem najważniej- men, ale dostajemy dowody na to, że mo- o czym mówić, bo kino polskie sprzed 1939 ba tylko o Ryszardzie Bolesławskim i Jó- W końcu to gwarant jakości polskiego kina. nagród. Nasza kinematografia na powrót szych filmów z ostatnich piętnastu lat. Po- że niekoniecznie. Widać, że jak coś wyszło roku nie zawiera niczego wartościowego. zefie Lejtesie. Andrzej Wajda, który był Jest taka stara sportowa zasada, że nie zyskała rangę, którą wcześniej osiągała czynając od pierwszego ważnego autora, ja- naprawdę dobrze, to może się przełożyć na Uważano więc, że kino zaczyna się w Pol- dwukrotnie asystentem Forda – przy re- zmienia się zwycięskiej drużyny. parokrotnie, więc uznaliśmy, że to dobry kim był w tym okresie Krzysztof Krauze, po zwiększone zainteresowanie w ogóle. Moda sce od nowa. To był bardzo krzywdzący sąd. alizacji Młodości Chopina i Piątki z ulicy moment. Słabą stroną pierwszego wyda- filmy z ostatnich lat nagradzane na świecie, na kino rumuńskie też zaczęła się od jedne- Choć nie jestem przesadnym entuzjastą ki- Barskiej – do dziś mówi, że wyłącznie od Tym bardziej że dopiero teraz zbieramy nia było to, że podczas gdy poszczegól- takie jak Ida Pawła Pawlikowskiego, Młyn go wielkiego sukcesu, jakim była Złota Pal- na przedwojennego i nie uważam, że mie- niego mógł nauczyć się, jak współpracuje plony jej działalności. ne okresy ujęte w rozdziały były zrówno- i krzyż Lecha Majewskiego czy Body/Cia- ma w Cannes dla 4 miesięcy, 3 tygodni i 2 liśmy wtedy kinematografię dorównującą się z ekipą, i w którym momencie trzeba PISF powołany został w 2005 roku. Pamię- ważone, ostatni – omawiający okres po ło Szumowskiej. Ale też filmy, które wywo- dni Cristiana Mungiu. To uruchomiło lawi- najlepszym europejskim, to na pewno było krzyknąć: kamera! Z drugiej strony trud- tam pierwsze reakcje na jego powstanie, 1989 roku – był nadmiernie rozbudowany. ływały dyskusję w kraju, jak Dom zły i Ró- nę, mimo że już we wcześniejszych rumuń- to kino uwielbiane przez widzów, a więc odno nie zauważyć, że to Ford i Jerzy Bos- kiedy wielu ludzi było nastawionych scep- Trudno było umieścić jakąś cezurę w je- ża Wojciecha Smarzowskiego czy Pokłosie skich filmach można było zauważyć nowe powiadające na ich potrzeby. A takie kino sak, jako szefowie powołanego do życia tycznie. Po kilku latach zaczęło się okazy- go obrębie. Teraz z pewnego dystansu wi- Pasikowskiego to filmy, do których będzie cechy. Wiecznie to nie będzie trwało zarów- zawsze potrafi przetrwać. Któż mógł przy- w 1945 roku Przedsiębiorstwa Film Polski, wać, że produkcja wyraźnie się ożywiła. dać, że taką granicą jest sezon 2004/2005. się wracać. no z kinem rumuńskim, jak i polskim, ale puścić w 1945 roku, że po siedemdziesięciu byli odpowiedzialni za to, że odrodzona A po wzroście ilościowym przyszła radykal- Z dwóch powodów. Po pierwsze, wej- oby jak najdłużej. Może jest to też pochodna latach, aktorem kultowym, bohaterem ocze- po wojnie kinematografia nie rozwinęła na poprawa jakości. Mam nadzieję, że no- ście naszego kraju do Unii Europejskiej, Ostatnie festiwalowe sukcesy rodzimego ogólnego zainteresowania Polską. W kilku kiwanego przez publiczność serialu, będzie się tak, jak mogła była się rozwinąć. Gar- wy minister nie zdoła zniszczyć wypraco- po drugie, powstanie Polskiego Instytu- kina są imponujące. Wraca moda na minionych latach byliśmy postrzegani jako Eugeniusz Bodo? nęli się wtedy do współpracy z nią wybit- wanego w poprzedniej dekadzie systemu tu Sztuki Filmowej, który umożliwił god- polskie kino za granicą. Może będzie kraj sukcesu. Tu poradzenie sobie z kryzy- ni pisarze, od Jarosława Iwaszkiewicza eksperckiego. Mamy naprawdę dobry okres ną dużego europejskiego kraju organiza- podobnie jak z kinem rumuńskim przed sem ekonomicznym, tam Tusk, ówdzie Le- Zakładam, że z perspektywy badacza była do Tadeusza Borowskiego. Niewiele z te- w polskim kinie i szkoda byłoby go zaprze- cję kinematografii. kilkoma laty? wandowski – to wzajemnie na siebie oddzia- to najtrudniejsza część, z uwagi na to, że go wynikło. paścić.

82 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 83 recenzje: DVD/CD In memoriam Andrzej Żuławski Na dancingu – najważniejsze to kochać (kino) i w komisariacie Piotr Kletowski Andrzej Żuławski był przede wszystkim REŻYSEREM. Jerzy Armata Reżyser – zawód wymagający rozległej wiedzy, przenikliwej inteligencji, wrażliwości, a przede wszystkim wielkiej, wielkiej miłości do kina. Pasji do oglądania Na ekranach kin – Córki Dancingu Agnieszki filmów i ich robienia. Mówienia o nich. Życia nimi. Smoczyńskiej – ekscentryczna impresja rozgrywająca się w peerelowskiej knajpie, amiętam, że kiedy pracowaliśmy z Pio- pisał o kinie, by później samemu podjąć się tru- trem Mareckim nad książką o Żuławskim dów reżyserowania. Jego relacja z pracy przy a w sklepach muzycznych – fantastyczna Pi przyjechaliśmy do jego domu w Weso- Popiołach, czy świetne recenzje amerykańskich łej pod Warszawą, przyjął nas dość chłodno, filmów – jak recenzjaMajora Dundee Sama płyta z muzyką Włodzimierza Korcza – nieufnie. Postawił nawet ostentacyjnie kubek Peckinpaha, gdzie napisze słynne zdanie, że w dużej mierze „dancingową”, z serialu z napisem „Jestem z głupkiem”, chcąc nas gdyby miał robić kino, to robiłby je bardziej sprowokować do jakiejś bliżej nieokreślonej w stylu Packinpaha niż Bergmana – inspirują 07 zgłoś się, którego akcja często toczyła reakcji (bo Żuławski prowokował, kochał to po dziś dzień, ukazując precyzyjny pomysł na się w restauracjach czy kawiarniach naszej robić, „kino, jak człowiek, musi drażnić jak kino Żuławskiego: kino z jednej strony czer- kamyk w bucie” – zwykł mawiać). Ale kiedy piące inspiracje z kina gatunkowego, z dru-

socjalistycznej ojczyzny. zobaczył, że – tak, jak on – kochamy kino, że giej podejmujące tematykę egzystencjalną, Fot. Marcin Kułakowski/PISF o kinie chcemy rozmawiać, otworzył się przed metaFIZYCZNĄ. Z akcentem położonym na nami, zdjął maskę wojownika, pokazał twarz FIZYCZNĄ, bo jedynie poprzez fizyczność równie wspaniałe wizje filmowe (a może jesz- yjemy w czasach, w których co druga że jeśli angażowano go do innych filmów, to z fonotek Wytwórni Filmów Dokumental- wielkiego twórcy X muzy, dla którego sztuka można było – w świecie Żuławskiego – dotknąć cze wspanialsze?). Najważniejsze to kochać, rzecz zyskuje miano legendarnej i kul- głównie obsadzano w milicyjnych rolach, co nych, ale szybko zaufał Korczowi, powierza- kinematografu to sprawa życia i śmierci. „Do Absolutu. Jak w jego opus magnum – super- Kobieta publiczna, Narwana miłość, Borys Żtowej” – pisze Michał Wilczyński, wy- więcej, nikt prywatnie nie zwracał się do nie- jąc mu zajęcie się ścieżką muzyczną swojego teatru nie wchodzi się bezkarnie” – mówił produkcji science fictionNa srebrnym globie, Godunow, Wierność – dzieła w Polsce prawie dawca płyty, w książeczce jej towarzyszącej. go Bronek, tylko Sławek. I jeszcze miał zdro- serialu. Kompozytor postanowił zabawić się Tadeusz Kantor. „Do kina również” – mógłby adaptacji „Trylogii Księżycowej” stryjecznego zupełnie nieznane (stąd ich niedocenienie!). I dodaje: „W tym morzu kultowości coraz trud- wy dystans do tej swojej „milicyjnej” profesji. konwencją i rzeczywiście uzyskał brzmienie dopowiedzieć Żuławski. W przypadku twórcy dziadka reżysera – Jerzego Żuławskiego. Film Filmy chciałoby się powiedzieć – filmowe. niej wyłowić rzeczy, które naprawdę odcisnę- Pamiętam, jak kiedyś w krakowskim Klubie dancingowego zespołu dość dalekie od wir- Trzeciej części nocy, jak w przypadku najwięk- o tym, jak człowiek odkrywa (tworzy?) religię, Filmy, które „szyte” były z klasyki i współ- ły mocne i wyraźne piętno na świadomości pod Jaszczurami, podczas rozmowy o seria- tuozerskiego. Efekt momentami był tak (nie) szych twórców kina, nie było tak naprawdę roz- by dotrzeć do tego, co w nim najbardziej skryte, czesności kina, ale naznaczone wrażliwością odbiorców. Wśród seriali wyprodukowanych lu Szmagiera, mówił, czym różni się amery- dobry, że dzisiaj – zdaniem Korcza – wręcz nie graniczenia między kinem a życiem, między tajemnicze, nieludzkie wprost, ale co – para- samego reżysera. Najważniejsze to kochać w czasach PRL na zlecenie Telewizji Polskiej kańskie kino policyjne od polskiego milicyj- nadaje się do słuchania. Oj, nadaje się, nadaje, Żuławskim-artystą, a Żuławskim-człowiekiem. doksalnie – decyduje o jego człowieczeństwie. – pean na cześć kina, bez którego nie mogą takich tytułów jest zaledwie kilka, ale 07 zgłoś nego: w amerykańskim – gang okrada kasę trzeba tylko słuchać „z przymrużeniem oka”, Wszystkie jego filmy zarówno te najmocniej Ten film (którego premiera odrestaurowanej żyć bohaterowie filmu, „roztapiają się” w nim, się zajmuje wśród nich ważnie miejsce”. To pancerną, nasza szajka przestępcza kradnie a właściwie – „ucha”. osadzone w biografii jego najbliższych – jak wersji odbyła się w dwadzieścia lat po prze- wyrażają się poprzez nie, dzięki niemu, dla prawda, serial Krzysztofa Szmagiera (spo- kasę grycaną… Pośród tych dancingowych numerów właśnie Trzecia część nocy oparta na wspo- rwanej realizacji, na festiwalu w Gdyni, a kto niego. Życie jest dla nich tylko „pożywką”, śród 21 odcinków zrealizował 19, jeden odci- Płyta, wydana przez GAD Records, zawiera znajduje się przepiękna „Ballada 07”, pre- mnieniach z wojennej apokalipsy przeżytej był na niej przeżył prawdziwy, metafizyczny z której zrobią kino. Jak główna bohaterka nek wyreżyserował Andrzej Jerzy Piotrow- szeroki wybór tematów (35 tracków) skom- zentowana na płycie w kilku wariantach – przez jego ojca – czy też te najbardziej szalone, wstrząs) miał zostać „zamordowany”. Dosłow- filmu, kreowana przez Romy Schneider – ski, także jeden – Kazimierz Tarnas) był lu- ponowanych przez Włodzimierza Korcza na saksofonowym, fortepianowym, z wokalizą „odjechane” – jak surrealistyczne Opętanie nie. Z przyczyn politycznych miano zniszczyć będzie mogła zagrać wyznanie miłosne na biany i chętnie oglądany, zresztą do tej pory potrzeby odcinków pierwszej, drugiej, trzeciej Grzegorza Markowskiego oraz w wersji pio- – w którym przecież opisał swoje intymne, wszystko, co związane było z tym filmem, łącz- planie filmowym wtedy, kiedy doświadczy w różnych kanałach telewizyjnych bywa często i piątej serii 07 zgłoś się. Gra – Orkiestra Roz- senkowej („Przed nocą i mgłą” z tekstem małżeńskie przeżycia – były świadectwem nie ze strojami, które spalono w specjalnie tragicznej miłości w prawdziwym życiu. przypominany. A to za sprawą dość sprawnej rywkowa Polskiego Radia i Telewizji w War- Zbigniewa Staweckiego, w wykonaniu Alicji „życiopisania” Żuławskiego. wykopanych rowach. Ten nierozerwalny splot kina i życia, sto- realizacji, a także samego bohatera – porucz- szawie pod wodzą kompozytora, śpiewają: Majewskiej). To bez wątpienia jeden z pięk- On kino pisał sobą, uzewnętrzniał się, dawał Ale film przeżył. Jak i Żuławski, który po piony miłością do człowieka – filmowego nika Sławomira Borewicza, w którego udanie Alicja Majewska, Monika Marciniak i Grze- niejszych motywów przewodnich w dziejach świadectwo swemu instynktownemu i intelek- przerwanej realizacji „Globu” po raz drugi bohatera, czynił z „życiopisania” Żuławskiego wcielił się krakowski dziennikarz Bronisław gorz Markowski, a solówki instrumentalne naszej muzyki filmowej. A swoją drogą, aż tualnemu przeżywaniu życia. A żył za trzech. (pierwszy raz wyrzucono go z Polski po Dia- całość niepowtarzalną. Bo ten twórca „kina Cieślak – milicyjnego playboya-erudyty, który zawdzięczamy Henrykowi Miśkiewiczowi dziw bierze, że z kompozytorskich usług Wło- Najpierw rozbłysnął w polskim kinie, kiedy po ble, w którym odsłonił polityczną machinę okrucieństwa”, nie wahający się przed uży- znał się na wszystkim, rwał najatrakcyjniej- (saksofon), Zbigniewowi Jaremko (sakso- dzimierza Korcza, autora muzyki do kilku studiach we Francji (IDHEC) zaczął pracę jako spisku, oliwioną ludzką krwią – nie ważne waniem najmocniejszych środków filmowego sze panienki i rozwiązywał niezwykle skom- fon) i Włodzimierzowi Korczowi (fortepian). musicali i oratoriów, a przede wszystkim asystent Andrzeja Wajdy na planach: Samsona, czy w dobie romantyzmu czy w 1968 roku) wyrazu, odzwierciedlających przecież jego plikowane zagadki kryminalne, nie przejmu- Duża część akcji serialu Szmagiera toczyła do wielu znakomitych piosenek, m.in. czy – przede wszystkim – Popiołów (najodważ- wyemigrował do Francji. (A była przecież własne mocne przeżywanie życia, w gruncie jąc się za bardzo obowiązującymi przepisami. się w peerelowskich knajpach, w których roz- z repertuaru Edyty Geppert, Alicji Majew- niejsza scena filmu, w której widzimy wspania- i jego „amerykańska” przygoda, kiedy z Dino rzeczy był wielkim humanistą, próbującym Notabene Cieślak, który był przecież filmo- brzmiewała nie najwyższych lotów muzyka skiej czy Michała Bajora, nasza kinemato- łego rumaka zrzucanego w przepaść – była jego Di Laurentiisem, w Hollywood, miał robić ocalić to, co w człowieku najcenniejsze. Jego wym naturszczykiem, tak wszedł w tę postać, dancingowa. Początkowo reżyser korzystał grafia korzysta tak rzadko. pomysłem). Żuławski jak prawdziwy cineast film o Jakubie Franku!). We Francji tworzył niewinność.

84 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 85 In memoriam In memoriam VARIA

12 stycznia zmarł Witold Skrzypczyk (67 l.) ani- nie komentator. Realizował tam programy cykliczne, mator. Zawodowo związany był ze Studiem Małych m.in. „Świat z bliska”, „Raport”, „Sąsiedzi”, „Z Polski Form Filmowych „Se-ma-for” w Łodzi. Stworzył ani- rodem”, „Taki jest świat”. Zrealizował kilkadziesiąt Warszawska Szkoła mację do wielu seriali dla dzieci, oglądanych przez reportaży i filmów dokumentalnych z państw Unii Filmowa otwiera nowy kolejne pokolenia, uznanych za „kultowe”, w tym Europejskiej, a także z Rosji, Ukrainy, Turcji, Białorusi, kierunek studiów Jerzy Grałek takich, jak: Zaczarowany ołówek, Przygody kota File- Czech, Słowacji, Serbii, Chorwacji, Bośni i Hercego- mona, Przygód kilka wróbla Ćwirka, Filemon i przy- winy oraz Kosowa. W jego filmografii można znaleźć Od października tego roku jaciele oraz m.in. takich filmów, jak:Chłopiec z gliny, takie tytuły, jak: Twarzą w twarz z Europą, Raport Warszawska Szkoła Filmowa Tort urodzinowy czy Nauka i legenda. Witold z Kosowa, Miałem marzenie, Zapomniany batalion, zaprasza na trzyletnie studia – pozostaną filmowe kadry Skrzypczyk był wieloletnim członkiem Stowarzysze- Krwawe róże z Sarajewa, Ludzie na torach. Ursus – nia Filmowców Polskich. czerwiec ’76. licencjackie – Kreacja Dźwięku: film, telewizja, gry. Nowy kierunek to jedyne w Pol- 1 lutego zmarła w Warszawie Krystyna Borowik 11 lutego w Warszawie zmarła Grażyna Kociniak sce studia, które umożliwią Joanna Targoń (86 l.), montażystka i reżyserka filmów dokumental- (78 l.), montażystka filmów dokumentalnych i fabular- zdobycie wiedzy i praktyki nych. Była absolwentką Studium Ekonomicznego nych. Zawodowo związana była z Wytwórnią Filmów w udźwiękowianiu nie tylko „Odszedł król Lear” – tak komentowano wiadomość Wajdy – Klaudiusza w „Hamlecie IV” i Czepca w Warszawie. Pracowała w Agencji Robotniczej RSW Dokumentalnych w Warszawie. Karierę rozpoczęła, klasycznych form, takich jak w „Weselu”, Podszewkę w „Śnie nocy letniej” „Prasa” i w Tele AR w Warszawie. Była asystentką asystując lub współpracując przy montażu serialu film czy telewizja, lecz także o odejściu Jerzego Grałka. Ostatnią rolę świetnego aktora Rudolfa Zioły, Księcia i Ojca w „Trans-Atlan- montażu i reżyserką filmów:Lizbona , Thaiti, Japoń- Wojna domowa Jerzego Gruzy oraz filmów Andrzeja gier wideo i rzeczywistości ska niedziela czy Na szczyt. Zmontowała dokumenty: Wajdy: Wszystko na sprzedaż oraz Polowanie na tyku” Mikołaja Grabowskiego, Agamemnona wirtualnej. Studenci kie- w spektaklu Jana Klaty w Starym Teatrze chwalili nawet ci, Architekt z Aleppo, Esperanto, East End, Lhotse '87 muchy. Następnie już jako samodzielna montażystka w „Orestei” i Skrzetuskiego w „Trylogii” Jana oraz Stanisław Ignacy Witkiewicz (1885-1939). Dzieło zgromadziła w swojej filmografii dziesiątki filmów runku Kreacji Dźwięku oprócz którym nie podobała się koncepcja reżyserska – Lear był Klaty. W 2005 roku z sukcesem zagrał – po malarskie. Krystyna Borowik była wieloletnią członki- dokumentalnych oraz m.in. takie fabuły, jak: Przekła- zdobywania szeroko pojętej starym, schorowanym papieżem. angielsku! – Shylocka w „Kupcu weneckim”, nią Stowarzyszenia Filmowców Polskich. daniec Wajdy, Bulgot Marka Piwowskiego, Sławna edukacji medialnej, filmowej międzynarodowym spektaklu zrealizowanym jak Sarajewo Janusza Kidawy, Superwizja Roberta i kulturalnej od początku nauki w ramach letniego festiwalu w irlandzkim Cork. Glińskiego. Grażyna Kociniak była członkinią Pol- będą współpracować ze stu- acek Sieradzki w swoim dorocznym Filmografia Jerzego Grałka jest bardzo 2 lutego zmarłą Halina Kawecka (84 l.), kierownik skiej Akademii Filmowej oraz wieloletnią członkinią dentami innych dziedzin sztuki „Subiektywnym spisie aktorów teatral- obszerna; jak sam mówił, nie grał może ról produkcji filmów dokumentalnych i fabularnych. Stowarzyszenia Filmowców Polskich. filmowej: reżyserii, montażu, nych” przyznał Grałkowi kategorię wielkich, ale za to u dobrych reżyserów. Zaczy- Była absolwentką Wydziału Organizacji Produkcji sztuki operatorskiej czy kreacji J Filmowej PWSTiF w Łodzi. Zawodowo związała się „mistrzostwo”, pisząc, że „tyrady Leara niczym nał od epizodów w Dancingu w kwaterze gier wideo. Będą brać udział z Wytwórnią Filmów Dokumentalnych i Fabularnych 12 lutego zmarła w Warszawie Xymena Zaniew- kunsztowne arie wzmacniane mikroportami, w warsztatach pracy z akto- Hitlera Jana Batorego oraz Koperniku Ewy w Warszawie. Organizowała produkcję do kilkudzie- ska (88 l.), wybitna scenograf telewizyjna i teatralna. płynące spod zastygłej, starczej, nieruchomej i Czesława Petelskich. Jego Wojski w Panu sięciu filmów, gromadząc w filmografii takie fabuły, Była absolwentką Politechniki Warszawskiej oraz rami, warsztatach scenopisar- maski to jeden z bardziej przejmujących efek- Tadeuszu Andrzeja Wajdy, doktor Wiaderny jak: Pełnia Andrzeja Kondratiuka, Stan wewnętrzny Wydziału Architektury Wnętrz Akademii Sztuk skich, montażowych. Wspólne tów przedstawienia”. Gdy Jerzy Grałek nie w Vinci Juliusza Machulskiego czy komen- Krzysztofa Tchórzewskiego czy Na srebrnym globie Pięknych w Warszawie. Od 1958 roku przez 25 lat tworzenie ma dostarczyć mógł już występować na scenie, Klata nie dant w Uwikłaniu Jacka Bromskiego to role Andrzeja Żuławskiego (tutaj jako II kierownik pro- pełniła funkcję naczelnego scenografa Telewizji doświadczeń niemożliwych do zrobił zastępstwa: Lear był obecny w projek- niewielkie, ale zapadające w pamięć. Z głów- dukcji). Większość tytułów w jej dorobku to filmy Polskiej. Współpracowała z wieloma wybitnymi zdobycia na innych uczelniach. cji filmowej. I w tej formie spektakl będzie nymi rolami miał pecha – realizacja Na srebr- dokumentalne o tematyce historycznej, społecznej reżyserami teatralnymi, telewizyjnymi i filmo- nadal grany. nym globie Andrzeja Żuławskiego, gdzie grał i kulturalnej. Halina Kawecka była wieloletnią człon- wymi. W przebogatym dorobku ma scenografie Jerzy Grałek (1946-2016) był przede Piotra, jak wiadomo została przerwana, ostatni kinią Stowarzyszenia Filmowców Polskich. do kilkuset spektakli Teatru Telewizji oraz progra- mów telewizyjnych, spektakli teatralnych, baleto- wszystkim aktorem teatralnym. Urodzony Publikacje Film film Witolda LeszczyńskiegoStary człowiek wych i operowych, a także kostiumy i scenografie w Sosnowcu, w 1969 roku ukończył Wydział i pies został po śmierci reżysera skończony Commission Poland na 4 lutego w Warszawie zmarł Jerzy Próchnicki (86 l.), do kilku filmów fabularnych. Xymena Zaniew- EFM w Berlinie Aktorski łódzkiej Szkoły Filmowej. Grał przez Andrzeja Kostenkę i przeszedł właściwie aktor teatralny, filmowy i telewizyjny. W dorobku fil- ska została odznaczona m.in. Krzyżem Koman- w teatrach Bydgoszczy, Olsztyna i Łodzi, bez echa. A warto go obejrzeć także dla Jerzego mowym ma wiele ról epizodycznych i drugoplano- dorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski „za W tegorocznym Europen Film a w 1974 przeniósł się do Krakowa, gdzie przez Grałka, grającego głównego bohatera – sta- wych. Wystąpił m.in. w takich tytułach, jak: Polowanie wybitne zasługi w pracy twórczej, za zaangażowanie Market, który towarzyszył 66. dwanaście lat był w zespole Teatru im. Juliu- rzejącego się sławnego niegdyś reżysera, na muchy i Brzezina Andrzeja Wajdy, Trzeba zabić tę w działalność społeczną”. Otrzymała też nagrodę Międzynarodowemu Festi-

sza Słowackiego. Wysoki, przystojny, o chmur- Klag/ReporterFot. Wacław alkoholika usiłującego odnaleźć się w życiu. miłość i serial Polskie drogi Janusza Morgensterna, „Gwiazda Telewizji Polskiej” wręczoną z okazji walowi Filmowemu w Ber- nej urodzie, grał dużo, ale jak to się często Grałek ujmująco i wrażliwie pokazuje lekko- Śmierć prezydenta Jerzego Kawalerowicza, Constans 50-lecia TVP „za scenografie i za osobowość”. Była linie, wzięło udział ponad zdarza, długo nie mógł natrafić na reżysera, krytycy, najjaśniejszym punktem tego świet- ducha, siwowłosego wiecznego młodzieńca Krzysztofa Zanussiego, Lawa Tadeusza Konwic- jedną z postaci w cyklu dokumentalnym „Twentieth 160 reprezentantów polskiej kiego, Dług i Mój Nikifor Krzysztofa Krauzego czy Century”, gdzie prezentowane są sylwetki polskich który odkryłby w nim nie tylko amanta lub nie granego przedstawienia. Grałek stwo- w dżinsach i kurteczce, który ma świadomość branży filmowej. Specjalnie na Tulipany Jacka Borcucha. Przez wiele ostatnich lat twórców sztuki XX wieku Odcinek jej poświę- herosa, a grał takie role jak Hamlet czy Adam rzył postać człowieka uczciwego i uczucio- stopniowego odstawiania na boczny tor, ale kreował postać Włodka Kisiela w bardzo popularnym cony zatytułowano Twentieth Century Television – berlińskie targi Film Commis- Chmielowski w prapremierze „Brata naszego wego, śmiesznego i wzruszającego w swoim przyjmuje to jako konieczność, nie tracąc cie- serialu telewizyjnym M jak miłość. Jerzy Próchnicki Xymena. sion Poland przygotowała Boga” Karola Wojtyły. Zmieniło się to dzięki poczuciu godności. A sceny, w której Nedostal kawości świata. był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odro- dwie publikacje: Poles in Berlin Rudolfowi Ziole, który odkrył u Grałka talent podaje się do dymisji, zrywając ordery z dumą Grałek w wywiadach podkreślał, że jest czło- dzenia Polski. 2016 – elektroniczny kata- komiczny i obsadził go w „Psim sercu” Micha- i odrobiną żalu jednocześnie, nie zapomni wiekiem szczęśliwym. Łukaszowi Maciejew- 14 lutego w Warszawie zmarł Jerzy Porębski (81 l.), log zawierający informacje iła Bułhakowa (1983). Jak wspominał aktor, nie żaden z widzów tego spektaklu. Na szczęście skiemu sześć lat temu, z okazji 45-lecia na reżyser, scenarzysta, dziennikarz. Był absolwentem o polskich uczestnikach EFM można było grać spektaklu, bo widzowie tak „Wiosna Narodów…” została zarejestrowana scenie powiedział: „Moim miejscem na ziemi 10 lutego zmarł Jacek Głuski (80 l.), dziennikarz, Uniwersytetu Warszawskiego. Pracował w tygodni- i ich projektach, który miał się śmiali – a potem nie można było grać, bo przez telewizję, więc przy odrobinie szczęścia jest poza Krakowem podkarpacka wieś, mam pisarz i reżyser filmów dokumentalnych. Był absol- kach studenckich „Od Nowa” i „ITD.”. W Komitecie ułatwić zagranicznym partne- zaprotestował radziecki konsulat. można ją zobaczyć, jak Grałek mówi: „Jisem tam swój prywatny azyl w lesie, gdzie często wentem Wydziału Dziennikarstwa Uniwersytetu ds. Radia i Telewizji zajmował się programem lokal- rom nawiązywanie kontaktów Warszawskiego. Pracował w „Expressie Wieczor- nym, redakcją reportaży i publicystki kulturalnej. Zre- W 1986 roku Grałek przeszedł do Starego sam demissionoval... Ordery na parkiet... Maria z polską branżą filmową oraz uciekam od świata. Są lata intensywnej pracy nym”, a następnie w miesięczniku „Kontynenty”. alizował kilkanaście filmów dokumentalnych według Teatru, a rok później zagrał Barnabasa Nedo- Teresa Dritte Klasse weg... Maria Annunciata w teatrze czy w telewizji, ale są również mie- Współpracował m.in. z „Perspektywami”, „Przekro- swoich scenariuszy, w tym takie tytuły, jak: Życie pierwszy numer pisma „Polish stala w „Wiośnie Narodów w Cichym Zakątku” Vierte Klasse weg...”. siące posuchy. Spędzam je w Roztoce. I już się jem”, „Widnokręgami” oraz „Przeglądem Tygodnio- wśród słów, Teatr ogromny, Osiem dni w Warszawie, Film Magazine”. Magazyn pod Adolfa Nowaczyńskiego w reżyserii Tade- Grałek z aktora cenionego stał się, dzięki nie obrażam na los, nie rozbijam o role, nie wym”, gdzie zamieszczał reportaże z Kanady, Wiel- Giełda, Pan na Wawelu, Literatura polska i jej twórcy, redakcją Oli Salwy wypełniają usza Bradeckiego. Rola czeskiego urzędnika Barnabasowi Nedostalowi, teatralną gwiazdą. walę głową w mur – polubiłem swój spokój. kiej Brytanii, Norwegii, Wietnamu, Laosu, krajów Śniardwy czy Puszcza Borecka. Jerzy Porębski był newsy dotyczące najnowszych w służbie austriackiej, porwanego patriotyczną Pozostał już do końca w Starym Teatrze, grał Będzie, co będzie. Również w życiu prywat- byłego ZSRR, Syrii, Egiptu. W latach 1980-2006 pra- członkiem Stowarzyszenia Filmowców Polskich. polskich filmów – ukończonych, atmosferą Wiosny Ludów w prowincjonalnym dużo i nie były to role błahe – przypomnieć nym po latach różnych zwątpień doszedłem cował w Telewizji Polskiej jako publicysta, a następ- w produkcji i w przygotowaniu; Oprac. J.M. Krakowie, stała się, co podkreślali wszyscy należy kreacje w inscenizacjach Andrzeja do pionu. Jestem człowiekiem szczęśliwym”.

86 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 87 VARIA

wywiady z polskimi filmowcami oraz zagranicznymi twórcami pracującymi w Polsce; prze- gląd polskich lokacji, a także przewodnik po rynku filmowym, na który składają się m.in. informacje o dostępnym finansowaniu, odbywających się w Polsce wydarzeniach dla profesjonalistów oraz wyniki box office’u. Obie publikacje dostępne są w wersji elektronicznej na stronie: www.film- commissionpoland.pl. Magazyn był również dystrybuowany w Berlinie w formie papierowej. Publikacja została sfinanso- wana przez Polski Instytut Sztuki Filmowej.

Smok Smoków dla Marcela Łozińskiego Na 56. Krakowskim Festiwalu Filmowym, który odbędzie się w dniach 29 maja – 5 czerwca, nagrodę Smoka Smoków za całokształt twórczości Marcel Łoziński odbierze Marcel Łoziński – Fot. Żelazna Studio/SFP jeden z najbardziej znanych i nagradzanych na świecie wyraz uznania za wkład w roz- Jerzy Has, Roman Polański, w zmodernizowanej siedzibie polskich filmowców. Nomina- wój światowej kinematografii Krzysztof Zanussi, Krzysztof NInA (ul. Wałbrzyska 3/5, cję do nagrody uzasadnił prof. w dziedzinie filmu dokumen- Kieślowski czy Agnieszka Warszawa), będącej jedynym Tadeusz Lubelski słowami: talnego i animowanego. Wśród Holland w 2014 roku wyruszył w mieście i zaledwie jednym „Rada Programowa postano- dotychczasowych laureatów w tournée po Stanach Zjedno- z czterech w Polsce kin z sys- wiła przyznać tegorocznego znalazło się wielu znamienitych czonych, Kanadzie, Australii, temem dźwięku Dolby Atmos. Smoka Smoków Marcelowi twórców m.in. Werner Herzog, by następnie w 2015 odwiedzić Wszystkie filmy będą wyświe- Łozińskiemu za absolutną Priit Pärn, Kazimierz Karabasz, Chiny i Wielką Brytanię. Od 10 tlane z angielskimi napisami. wierność filmowi dokumental- Bohdan Kosiński, Bogdan lutego w siedzibie Narodowego Udział w spotkaniach cyklu jest nemu, a w ramach tej wierności Dziworski, Allan King, Albert Instytutu Audiowizualnego bezpłatny. Partnerem wyda- – za poszerzenie jego możli- Maysles, Jonas Mekas, Helena (NInA) będzie można cyklicz- rzenia jest DI Factory, wydawca wości wyrazowych. Najpierw, Trestíková, Stephen i Timothy nie oglądać zrekonstruowane kolekcji płyt Blu-ray „Martin przez wiele lat poszerzenie to Quay, Raoul Servais, Jerzy Kucia cyfrowo filmy, łącznie 24 Scorsese Presents: Masterpie- dotyczyło badania, środkami czy Paul Driessen. Oficjalne tytuły, wyselekcjonowane ces of Polish Cinema”. Szcze- kina dokumentalnego, stanu wręczenie nagrody odbędzie przez światowej sławy gółowy program cyklu można świadomości społeczeństwa się 31 maja podczas krakow- reżysera. Pokazy w ramach znaleźć na stronie NInA: www. poddawanego ustrojowej opre- skiego festiwalu, a widzowie Martin Scorsese Presents: nina.gov.pl. sji. Potem, począwszy od lat będą mieli okazję zapoznać Masterpieces of Polish Cinema 90. – zadawania przez doku- się z obszernym wyborem odbywać się będą w co drugą mentalistę pytań ostatecznych, twórczości laureata oraz wziąć środę o godz. 18.00 i każdo- o strach, przemijanie, związki udział w jego Master Class. razowo poprzedzi je krótki Zgłoszenia na Festiwal z najbliższymi, i zarazem wstęp Ryszarda Jaźwińskiego, Filmowy w Gdyni o uprawnienia do ich zadawa- dziennikarza Programu III Pol- 41. FFG odbędzie się w dniach nia”. Nagroda Smoka Smo- skiego Radia, który wprowadzi 19-24 września. Nabór fil- ków, przyznana będzie w tym Martin Scorsese w poetykę i kontekst danego mów do udziału w Konkursie roku po raz 19., to najwyższe Presents: Masterpieces filmu, a po projekcji popro- Głównym oraz w Konkursie wyróżnienie Rady Programowej of Polish Cinema w NInA wadzi rozmowę z twórcami Inne Spojrzenie potrwa do 31 Krakowskiej Fundacji Filmowej, Autorski przegląd klasyki i gośćmi specjalnymi. Seanse maja. Zgłoszenie do udziału organizatora Krakowskiego polskiego kina takich twórców, odbywać się będą w sali audio- w Konkursie Młodego Kina Festiwalu Filmowego, jako jak: Andrzej Wajda, Wojciech wizualnej „Ziemia obiecana” lub w Konkursie Fabularnych

88 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 VARIA

Filmów Krótkometrażowych czerwca, sprzedaż karnetów w wyrazisty sposób przyczynia Fundacja Filmowa w Gdyni, należy natomiast dokonać do online – 1 lipca, a sprzedaż się do upowszechniania kultury a organizatorami Ministerstwo 15 maja. Z kolei 15 czerwca biletów online – 5 września. filmowej, promocji polskiego Kultury i Dziedzictwa Narodo- organizatorzy 41. FFG zamy- Festiwal Filmowy w Gdyni jest dorobku filmowego i ugrun- wego, Polski Instytut Sztuki kają listę wydarzeń towarzy- najważniejszą polską imprezą towania pozycji i odbioru Filmowej, Stowarzyszenie szących. Sprzedaż akredytacji filmową, posiadającą status rodzimej kinematografii. Jego Filmowców Polskich, Miasto na 41. FFG ruszy najpóźniej 15 festiwalu narodowego, który producentem jest Pomorska Gdynia, Samorząd Wojewódz- twa Pomorskiego, TVP SA, HBO Polska.

Andrzej Wajda honorowym obywatelem Gdańska Radni Gdańska przyjęli uchwałę o nadaniu honorowego obywatelstwa Andrze- jowi Wajdzie. Prezydent Gdańska, Paweł Adamowicz, na posiedzeniu Rady Miasta powiedział m.in.: „Czas naj- wyższy, aby miasto Gdańsk – miasto wolności i solidarności, Andrzejowi Wajdzie, poprzez ten tytuł, podziękowało za jego twórczość, za to, że tak niezwykle ujmująco opowie- dział o najnowszej historii naszego miasta, które zagrało w jego filmach i odegrało ogromną rolę w najnowszej historii Polski, Europy i świata”. Gdańsk pojawił się w tryptyku Wajdy, realizowanym przez lata, od Człowieka z marmuru, przez Człowieka z żelaza, aż do Wałęsy. Człowieka z nadziei. Andrzej Wajda w pierwszych latach swojej twórczości reali- zował też głośne spektakle z udziałem m.in. Zbigniewa Cybulskiego w gdańskim Teatrze Wybrzeże. Uroczystość nadania honorowego tytułu wybitnemu reżyserowi została zaplanowana na 12 marca.

Nagroda im. Gieysztora dla Andrzeja Wajdy i Krystyny Zachwatowicz Prestiżowe wyróżnienie przyznawane od 1999 roku przez Fundację Kronenberga za szczególne osiągnięcia w ochronie polskiego dziedzictwa kulturowego trafiło w tym Andrzej Wajda Fot. Kuba Kiljan/SFP Fot. Kuba roku do Andrzeja Wajdy i jego

90 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 VARIA VARIA

Centrum Historii „Zajezdnia” Łukasz Maciejewski, Marzena Nabór na kurs w nim, że ze wszystkich swoich w budynku zajezdni autobu- Dobosz oraz Katarzyna producencki w Szkole realizacji najbardziej lubi sowej przy ulicy Grabiszyńskiej Michalik-Jaworska, w tym roku Wajdy Spokojne lata, bo jest to – jak we Wrocławiu i jest kuratorem postanowiła przyznać nagrodę się wyraził – „fajny film”. Nie powstającej w nim wystawy Krzysztofowi Stroińskiemu. Do 21 marca można się zgłaszać mylił się. Opowieść o krakow- głównej „Wrocław 1945-2016”. 65-letni aktor ma w swoim na kurs Development Kre- skiej bohemie z początków XX dorobku kilkadziesiąt kreacji atywny, który jest programem stulecia zauroczyła widzów w spektaklach telewizyjnych. przeznaczonym dla produ- seansu. Okazało się, że wcze- Warto dodać, że Stroiński centów, którzy chcą rozwijać śniej ten wizualnie piękny film Prestiżowe wyróżnienie jest również laureatem Orła – swój projekt w profesjonalnych (publiczność jednomyślnie dla Krzysztofa Polskiej Nagrody Filmowej za warunkach. W trakcie kursu poparła postulat Magdaleny Stroińskiego rolę w Rysie Michała Rosy, a na producenci pracują w zespołach Łazarkiewicz, aby poddać Wybitny aktor teatralny ubiegłorocznym, 40. Festiwalu twórczych, tworzonych wraz go rekonstrukcji cyfrowej) i filmowy został laureatem Filmowym w Gdyni dostał z reżyserami i scenarzystami. widzieli tylko nieliczni, gdyż Nagrody im. Stefana Treugutta nagrodę za najlepszą pierwszo- Przez cały proces developmentu w rozpolitykowanym czasie dla twórcy Teatru Telewizji. planową rolę męską za kreację uczestników poprowadzą po premierze przemknął przez Z powodu wyraźnego ożywie- w filmie Jacka Bromskiego wybitni producenci, m.in. Mał- ekrany niesłusznie niezauwa- nia Teatru TV Polska Sekcja Anatomia zła. Nagrodę im. gorzata Jurczak, Piotr Dzięcioł, żony. W ożywionej rozmowie Międzynarodowego Stowarzy- Stefana Treugutta przyznano Jerzy Kapuściński, Michał po projekcji aktorka Ewa szenia Krytyków Teatralnych po raz pierwszy w 2001 roku. Kwieciński i Maciej Strzembosz Dałkowska i kierownik planu żony, Krystyny Zachwatowicz- w filmach Andrzeja Wajdy” to tem ogólnouniwersyteckim przeglądu zostały zrealizowane AICT postanowiła wznowić Otrzymał ją wówczas Jacek – kierownik kursu, oraz liczni Marek Kraszewski wspominali -Wajdy. Doceniono nie tylko semestralny kurs składający UW (4 punkty ECTS). Orga- dzięki dofinansowaniu PISF. przyznawaną wcześniej Weksler. W kolejnych latach jej eksperci i wykładowcy Szkoły w ciepłych słowach współpracę wybitne dokonania laureatów się z projekcji filmów oraz nizatorami są Polski Instytut Organizatorami „Ekranu Historii” nagrodę im. Stefana Treugutta. laureatami byli m.in. Michał Wajdy. To jedyny kurs w Pol- z Andrzejem Kotkowskim na polu filmu i teatru, ale wykładów na temat twórczości Sztuki Filmowej oraz Muzeum byli: Stowarzyszenie Filmowców Kapituła konkursu w składzie: Żebrowski, Maciej Pieprzyca, sce, który łączy teoretyczną przy realizacji Spokojnych lat. również szczególne zasługi Andrzeja Wajdy, o kinie polskim Narodowe w Warszawie. Więcej Polskich i Polski Instytut Sztuki Tomasz Miłkowski, Zdzisław Adam Woronowicz, Ewa wiedzę na temat pre-produkcji Wdowa po reżyserze – aktorka na rzecz rozwoju polskich i o historii malarstwa. W pro- informacji o poszczególnych Filmowej. Pietrasik, Andrzej Matul, Błaszczyk. z praktycznym przygotowaniem Halina Golanko, odtwórczyni muzeów. Gala, podczas której gramie jest 12 fabularnych spotkaniach na stronie: www. do aplikowania o dofinanso- jednej z głównych ról w tym wręczono Nagrodę im. prof. filmów sławnego reżysera, akademiapolskiegofilmu.pl. wanie projektu w prywatnych filmie, opuszczając widownię Aleksandra Gieysztora, odbyła które powstawały przez ponad i publicznych instytucjach filmo- powiedziała: „Andrzej byłby się 17 lutego na Zamku Kró- pół wieku – od 1954 do 2009 Marek Mutor wych. Kurs jest przeznaczony dziś szczęśliwy”. lewskim w Warszawie. Kapi- roku, od Pokolenia do Tataraku, dyrektorem dla debiutantów, którzy nie oprac. J.M. tuła Nagrody w uzasadnieniu a także film dokumentalny „Ekran Historii”. Narodowego Centrum wyprodukowali jeszcze trzech tegorocznej decyzji zwróciła w reżyserii Wajdy i Marka Przegląd polskich Kultury filmów fabularnych. Nie wyma- szczególną uwagę na mniej Brodzkiego Andrzej Wajda. filmów historycznych Wicepremier, Minister Kultury gane jest żadne kierunkowe z lat 2005-2015 znane dokonania laureatów. Muzeum wyobraźni. Inspira- i Dziedzictwa Narodowego wykształcenie – podstawowym Kalendarz „Krystyna i Andrzej Wajdowie cje – poświęcony roli malar- W warszawskim kinie Kultura prof. Piotr Gliński powołał kryterium oceny jest jakość zostali nagrodzeni za wybitne stwa w twórczości reżysera. w dniach 22-26 lutego odbył się Marka Mutora na stanowi- projektu. Natomiast producent imprez dokonania w sferze filmu Wajda, mimo pierwotnych przegląd „Ekran Historii” pod- sko dyrektora Narodowego musi mieć prawa do projektu – marzec 2016 i teatru, promujące polską planów, nie został malarzem, czas którego zaprezentowano Centrum Kultury. Marek tj. co najmniej umowę opcji na kulturę, a także za upowszech- ale malarstwo w jego filmach polskie filmy historyczne wypro- Mutor urodził się w 1979 scenariusz, prawa do książki nianie wiedzy o potrzebie jest obecne w formie cytatów dukowane w latach 2005-2015, roku, jest absolwentem lub treatmentu. Szczegóły na 24. Tydzień Filmu Polskiego. ochrony dziedzictwa kulturo- i różnego rodzaju nawiązań. dzięki dofinansowaniu Polskiego Wydziału Polonistyki Uni- stronie: www.wajdaschool.pl. wego w Polsce i wpływ na jego Inspirująca była dla niego Instytutu Sztuki Filmowej. wersytetu Wrocławskiego. Filmowe Polonica utrwalanie i popularyzację. Na twórczość m.in. Andrzeja Pokazano dziewięć filmów fabu- Był pierwszym dyrektorem Czechowice-Dziedzice, szczególne uznanie zasługuje Wróblewskiego, Stanisława larnych i dwa dokumentalne. NCK, po wydzieleniu Centrum 11-17 marca zaangażowanie państwa Wyspiańskiego, Jacka Mal- Każdy dzień przedstawiał inny z Instytutu Adama Mickiewi- W hołdzie Andrzejowi www.mdk.czechowice- Andrzeja i Krystyny Wajdów czewskiego, Artura Grottgera, blok tematyczny poświęcony cza w 2006. W tym okresie Kotkowskiemu dziedzice.pl w działalność muzealną oraz Maksymiliana Gierymskiego, najważniejszym wydarzeniom stworzył kilka programów Dyskusyjny Klub Filmowy SFP wyjątkowa wartość działań na Jana Matejki, Edwarda Hoppera, z najnowszej historii Polski, jak: w obszarze kultury i ochrony poświęcił jeden ze swoich luto- 8. Short Waves Festival rzecz dialogu międzykulturo- Theodore’a Gericaulta, Franci- powstanie warszawskie, masa- dziedzictwa narodowego, wych pokazów zmarłemu 15 Poznań, 15-20 marca wego” – powiedział Krzysztof sca Goi. Wykładowcy APF KINO kra robotników na Wybrzeżu m.in. programy „Patriotyzm stycznia reżyserowi Andrzejowi www.shortwaves.pl Kaczmar, prezes Fundacji Kro- MUZ – zarówno filmoznawcy, w 1970 roku, czy karnawał Jutra”, czy „Świadkowie Histo- Kotkowskiemu. Spośród jego nenberga przy Citi Handlowy. jak i historycy sztuki – dokonują Solidarności lat 1980-1981, ale rii”. Od 2007 był dyrektorem filmów Rada Klubu wybrała 4. Ogólnopolski Festiwal analizy filmów Andrzeja Wajdy też tak wyjątkowym postaciom Ośrodka Pamięć i Przyszłość obraz Spokojne lata z 1981 Polskiej Animacji O!PLA pod kątem inspiracji malar- jak gen. Emil Fieldorf „Nil”, płk we Wrocławiu – instytu- roku. Projekcję poprzedziło 69 miejscowości w całej skich, zestawiając kadry z obra- Ryszard Kukliński czy błogo- cji kultury zajmującej się wyświetlenie, dopiero co przy- Polsce, Kurs „Malarstwo zami, i zastanawiając się, jak sławiony ks. Jerzy Popiełuszko. popularyzacją historii, która gotowanej przez SFP, a więc w filmach Andrzeja 21 marca – 15 maja te cytaty malarskie wpływają Widzowie premierowo obej- zasłynęła m.in. wystawami nieznanej organizatorom www.polskaanimacja.pl Wajdy” na interpretację dzieł X muzy. rzeli również Sprawiedliwego edukacyjnymi „Pociąg do pokazu w DKF notacji z ostat- Akademia Polskiego Filmu Zajęcia „Malarstwo w filmach Michała Szczerbica. Wszystkie historii”, „Solidarny Wrocław”. nim wywiadem z Andrzejem Krzysztof Stroiński oprac. J.M. KINO MUZ – „Malarstwo Andrzeja Wajdy” są przedmio- filmy prezentowane w ramach Rozpoczął także budowę Fot. Borys Skrzyński/SFP Kotkowskim. Reżyser mówi

92 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 93 List do Redakcji BOX OFFICE Świetny początek sezonu Krótkometrażowcy Jest nas już niewielu. Kończy się pewien etap historii kina polskiego, Znakiem firmowym polskiej kinematografii był krótki metraż który zostaje zamieniony w historię pisaną. Piszą ją młodzi filmo- (wyświetlany w kinach w ramach regularnego seansu). Ilość wyróżnień znawcy wychowywani na XIX-wiecznej tradycji historiografii, która dla wszelkich gatunków zajmuje potężne katalogi, a po tak wstępnej szanuje chronologię tak, jakby to każdy następny rok miał być coraz „obróbce” filmowca, niektórzy przechodzili do metrażu pełnego... cho- lepszy aż do dzisiejszego – najdoskonalszego. ciaż nigdy nie zarzucali poprzedniej formy. Polscy filmowcy żonglowali Żyjemy w epoce sieci, przeto w historii sztuki pojawią się zupełnie każdym rozmiarem, co znacznie uniosło wysoką jakość narodzonego dla polskiego kina nowe koncepcje jej opisu. Już Theodor Adorno, Georges Didi-Hu- w latach 70. filmu telewizyjnego (również we wszystkich gatunkach). berman, już filozofujący filmowiec Jean-Luc Godard zaproponowali Film krótkometrażowy był doskonałym poligonem do ryzyka arty- Paweł Zwoliński zupełnie śmiało nowy model, adekwatny do dzisiejszych opisów – nie stycznego, zwłaszcza w czasie, kiedy film europejski doszukiwał się chronologiczny, ale kompozytowy. Jean-Luc Godard wykonał oprócz nowych form narracyjnych i... zbliżał do siebie film dokumentalny kilku tekstów, wybitny film (przez niektórych filmoznawców opisany i fabularny. Tadeusz Makarczyński dokonywał odkrycia nowych metod Na ekrany kin z powodzeniem weszły: Pitbull. Nowe porządki, Moje córki krowy oraz Słaba w naszym języku) Histori(e) kina – niezwykłe, kilkugodzinne wido- narracji i montażu filmowego, robiącŻycie jest piękne, a Jan Lenica płeć? Równo rok temu podawaliśmy, że styczeń 2015 roku był rekordowy na przestrzeni wisko przekonywujące, że tyle jest historii kina, ilu historyków. Poza zbliżał film animowany do wręcz filozofowania obrazem. tym każdy z autorów może tworzyć wizje równoległe, zaczynane nie- Ilość wytwórni filmowych, potem wsparta placówkami telewi- ostatnich lat. W bieżącym sezonie miesiąc otwierający okazał się być pod tym względem rzadko od braci Lumière’ów albo tak, jak to robi młodzież filmowa zyjnymi, budziła zazdrość reszty cywilizowanego świata, a możli- nawet od Quentina Tarantino (na zajęciach w szkołach filmowych wość wypowiedzi (i niemożliwość), kształciły ezopowy język narracji jeszcze lepszy. Sprzedano bowiem 5,573 mln biletów. Tym razem ogromny udział przy i akademiach sztuk pięknych – coraz częściej słyszymy bzdurne, ale (w końcu fenomen czarnej serii w latach Gomułkowskich do dzisiaj wypracowaniu tego wyniku miała rodzima kinematografia. horrendalne credo – że kino zaczyna się od Tarantino). Na naszym budzi zdumienie nad mecenatem artystycznym). rodzimym gruncie widzę kino bez Andrzeja Munka, a zwłaszcza bez Temu twórczemu ruchowi towarzyszyła prasa i reszta informacji. jego dokumentów. Sieć klubów filmowych, biuletyny, opracowania i festiwal krakowski Na horyzoncie filmoznawstwa trwa teraz poszukiwanie nowych, ade- wyzwoliły fakt cywilizacyjny, który napawa dumą. dowych produkcji w historii kina. Gwiezdne ritu. Tytuł ten okazał się najchętniej ogląda- kwatnych dla współczesności sposobów opisu wiedzy o kinie. Cała Pismo zasłużone dla nas – „Kino”, które teraz ma 50 lat, było stałym wojny: Przebudzenie Mocy w dalszym ciągu nym na polskich ekranach, spośród wszystkich współczesna historia sztuki zarzuciła poznanie kina poprzez opis. poligonem i sejsmografem poszukiwań. Towarzyszyło nam niemal na przyciągały tłumy widzów chętnych do podzi- nominowanych w tym roku do Oscara. Film Ta antyczna metoda tkwi jeszcze w konserwatywnych środowiskach, co dzień, usilnie omawiając filmy i rozmawiając z autorami. Na łamach wiania nowej odsłony w ramach gwiezdnej z Leonardo Di Caprio obejrzało w ciągu zale- kształcących recenzentów ze specjalnością PR. Istnieje już cały zastęp tego miesięcznika są zarejestrowani wszyscy jeszcze żyjący i ci, którzy sagi. Film J.J. Abramsa obejrzało kolejnych dwie jednego tygodnia wyświetlania 232 855 agentów reklamowych produktu wizualnego, który jest na tyle zachwa- odeszli, zostawiając za sobą ogromny testament. 814 781 osób – w sumie, na koniec stycznia, kinomanów. Dłuższy staż na polskich ekranach lany, że zrównuje się z zachętą do nabycia (obserwowałem wysiłki Innym skarbem myśli o sztuce było pismo – niestety zlikwidowane, na koncie widowiska znajdowało się 2,873 miał antywestern Quentina Tarantino – Nie- ponad siły w prasie zachęcające do obejrzenia miałkiego „Bonda”). ale też ostatnimi laty wręcz na likwidację zasługujące – „Film”. Od 1945 ielkim sukcesem okazał się mln sprzedanych biletów, co plasuje ten obraz nawistna ósemka. Produkcja uzyskała bardzo We francuskiej myśli filmowej nadal panuje wylansowany przez roku co tydzień opisywało to, co jest robione w Polsce i rozmawiało film Patryka Vegi, Pitbull. Nowe w czołowej dziesiątce najczęściej oglądanych przyzwoity wynik 336 023 widzów. Mimo że „Cahiers du Cinéma” – wywiad z autorem. Coraz częściej do kina dobie- z autorami oraz bohaterami filmów. Przeglądanie roczników „Filmu” porządki. Obraz nawiązujący do w kinie filmów, w historii badań rynku dystry- film odnotował najlepsze otwarcie w naszym rają się socjolodzy i filozofowie, zachęceni przez Gillesa Deleuze’a do wydaje się głębszym dowodem naszego istnienia niż czytanie książek W filmu z 2005 roku, który przyniósł reżyserowi bucyjnego po 1989 roku. Poza blockbusterem, kraju, jeśli chodzi o filmografię twórcyPulp pogłębionej refleksji nad sztuką filmową. wypełnionych recenzjami. Magazyn „Film” przez wiele lat (np. za Bole- popularność i uznanie krytyki stał się najszyb- amerykańską kinematografię reprezentowała Fiction, to jednak jego łączna frekwencja nie Nie miejsce tutaj na to, aby polemizować z pragmatyką wiedzy sława Michałka) nie odstępował autorów, sekundując im w poszukiwa- ciej gromadzącym widownię filmem Vegi. Zjawa w reżyserii Alejandro Gonzáleza Iñár- przerosła Bękartów wojny i Django. i informacji o filmie, ale w sytuacji tak dramatycznej jak zanikanie niu i w walce o swoje racje. Podobną rolę wypełniał później powstały Świadczą o tym liczby: produkcja z Piotrem „Ekran” i niektóre wydania „Kwartalnika Filmowego”. Było jeszcze sztuki filmowej, a zwłaszcza jej gatunków... namawiam do energicznej Stramowskim zainteresowała w ciągu nie- refleksji. pismo Polskiej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych „Kultura spełna dwóch tygodni aż 686 976 widzów. Dla Przeglądając szereg wydawnictw na temat filmu (jeszcze są), jak Filmowa”. To sporo. porównania, Pitbull z Marcinem Dorocińskim Mount Blanc wyłaniają się „Filmowcy”, wydani w roku 2006. Ta Rozwój, istnienie, ewolucja i likwidacja są zanotowane w tych perio- cieszył się ponad dekadę temu bardzo skrom- książka jako jedyna z najciekawszych (zaryzykowałbym – w Euro- dykach tak doskonale, że można z fragmentów relacji napisać niespoty- nym zainteresowaniem – obejrzało go wów- pie), oparta jest na fascynującej grze... opowieści o kinie snutej przez kaną dotąd historię filmu polskiego w ogóle. czas 113 843 widzów. Uznanie widowni nara- tych, którzy je na co dzień wykonywali. Zmontowana przez dobo- Montaż tekstów z tych czasopism byłby zatem nie tylko cudownym rowy zespół ludzi, którzy kochają kino, nie jako produkt merkantylny, dokumentem, ale też hołdem dla tych czasopism i nagrodą dla kryty- stało stopniowo i w chwili premiery Nowych ale jako świadka czasu – prawie zawsze mało sprzyjającego arty- ków, reporterów, cierpliwie wydobywających od autorów cele arty- porządków, Pitbull z 2005 roku wpisany był stom. We wstępie jednak jest uwaga, że dzieło – nie boję się rzeczy styczne. Na planie każdego filmu, z montażowni każdego filmu, dzien- już w kanon polskiego kina sensacyjnego. nazwać dziełem znaczącym, nie mającego sobie (na razie) równych nikarze wydobywali unikalną refleksję nad sztuką filmową. O wielkim sukcesie można też mówić w polskim filmoznawstwie – dotyczy tylko kina fabularnego. Wszak Taki montaż – a jest po temu ostatni moment – odchodzimy... Ci, w przypadku komediodramatu Moje córki autorzy powołują się na „obsłużenie” dokumentu – jednak niekom- co opiszą nas – zrobią to po swojemu. Najwyższy czas dać świadectwo krowy Kingi Dębskiej. Poruszający film, cie- pletnym – dziełem „Chełmska 21”, które powstawało okazjonalnie trudu autorów i towarzyszącej nam prasie filmowej, bo była to epoka szący się świetną prasą, przyciągnął przed z okazji niezrealizowanego święta polskiego dokumentu w Düussel- niebagatelna – i jak się widzi – niepowtarzalna. ekrany spore rzesze widowni. W ciągu czte- dorfie. Brak jest takiej monografii krótkiego metrażu, który nie jest Takie wydawnictwo byłoby zatem udanym potwierdzeniem warto- rech tygodni wyświetlania zanotował sprzedaż tylko dokumentem, ale unikalną animacją, filmem telewizyjnym i... ści prasy polskiej jako jedynego sprzymierzeńca sztuki w Polsce. Poza 633 766 biletów. Żadnemu obrazowi, pokazywa- edukacyjnym. tym nie zapominajmy, że film krótkometrażowy (nie jedyna forma nemu w zeszłorocznym Konkursie Głównym Nawołuję z całą gorącością do narodzin takiej samej księgi o krótkim wyrazu artystycznego) była osobnym rozdziałem sztuki polskiej. Przez Festiwalu Filmowego w Gdyni nie udało się metrażu przez tych, którzy go tworzyli. nią przeszliśmy wszyscy (Ernest Hemingway i Bolesław Prus również odnieść tak dużego sukcesu komercyjnego. Dlaczego? pisali nowele, i to nie tylko na samym początku swojej drogi). Umiarkowanie z kolei sprzedawała się komedia Wszyscy polscy artyści filmu przeszli przez genialny na owe czasy Proponuję powołać zespół redagujący taki montaż, który – jestem romantyczna Krzysztofa Langa Słaba płeć? model kształcenia w łódzkiej Szkole Filmowej, który przysposabiał do przekonany – nie tylko wypełni białą plamę w wiedzy o naszej kulturze, Produkcja z Olgą Bołądź w roli głównej zain- wszystkich gatunków filmowych, a ostrogi zawodowe artyści ci zdo- ale także odda sprawiedliwość skrzywdzonemu poligonowi artystycz- teresowała 340 451 kinomanów i ulokowała bywali w rozlicznych fabrykach filmowych – w krótkim metrażu. Nie nemu, a kto wie... może zreanimuje wielkość kina. się ostatecznie na szóstym miejscu najchęt- potrafiłbym wskazać znaczącej osobowości, która by szła inaczej, poza niej oglądanych filmów stycznia. Piotr Stramowski i Maja tym etiudy filmowe w trakcie studiów były tzw. krótkim metrażem. Józef Gębski Na czele zestawienia znalazła się zeszło- Ostaszewska w filmie Pitbull. Nowe porządki, reż. Patryk Vega

roczna premiera, jedna z najbardziej docho- Distribution Movie Fot. Andrzej Bołdaniuk/Vue

94 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 95 BOX OFFICE STYCZEŃ 2016 – WSZYSTKIE FILMY

LP. TYTUŁ POLSKI TYTUŁ ORYGINALNY DYSTRYBUTOR KRAJ WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE EKRANY DATA OD PREMIERY OD PREMIERY PREMIERY

1 GWIEZDNE WOJNY: STAR WARS: THE DISNEY USA 18 219 200 814 781 62 767 218 2 873 638 601 18.12.2015 PRZEBUDZENIE MOCY FORCE AWAKENS

2 PITBULL. NOWE PITBULL. NOWE VUE MOVIE Polska 13 536 695 686 976 13 536 695 686 976 277 22.01.2016 PORZĄDKI PORZĄDKI POLSCY 3 MOJE CÓRKI KROWY MOJE CÓRKI KROWY KINO ŚWIAT Polska 11 584 980 633 766 11 584 980 633 766 170 08.01.2016

4 ALVIN I WIEWIÓRKI: ALVIN AND THE IMPERIAL USA 7 889 405 459 561 7 889 405 459 561 171 22.01.2016 WIELKA WYPRAWA CHIPMUNKS: THE CINEPIX ROAD CHIP FILMOWCY 5 NIENAWISTNA THE HATEFUL EIGHT FORUM FILM USA 6 608 042 336 023 6 608 042 336 023 161 15.01.2016 ÓSEMKA

6 SŁABA PŁEĆ? SŁABA PŁEĆ? MONOLITH Polska 6 467 814 340 451 6 931 598 366 074 178 01.01.2016

7 ZJAWA THE REVENANT IMPERIAL USA 4 744 556 232 855 4 744 556 232 855 136 29.01.2016 CINEPIX

8 FISTASZKI - WERSJA PEANUTS IMPERIAL USA 3 984 564 219 520 4 565 713 250 868 172 01.01.2016 KINOWA CINEPIX

9 BARBIE: TAJNE BARBIE: SUPER UIP USA/Kanada 2 725 309 147 915 2 725 309 147 915 122 15.01.2016 notacje AGENTKI AGENTS

10 BIG SHORT THE BIG SHORT UIP USA 2 716 095 128 437 2 716 095 128 437 69 01.01.2016

78 476 660 4 000 285

11 CO TY WIESZ O DIRTY GRANDPA MONOLITH USA 2 552 722 131 489 2 552 722 131 489 107 22.01.2016 SWOIM DZIADKU? archiwalne 12 EXCENTRYCY, CZYLI EXCENTRYCY, CZYLI PO NEXT FILM Polska 2 444 424 140 213 2 444 424 140 213 189 15.01.2016 PO SŁONECZNEJ SŁONECZNEJ STRONIE STRONIE ULICY ULICY

13 LAS SAMOBÓJCÓW THE FOREST UIP USA 2 310 557 117 289 2 310 557 117 289 74 08.01.2016

14 BELLA I SEBASTIAN 2 BELLE ET SEBASTIEN, MONOLITH Francja 2 078 305 132 065 4 303 652 288 141 148 25.12.2015 L'AVENTURE CONTINUE

15 LISTY DO M. 2 LISTY DO M. 2 KINO ŚWIAT Polska 1 730 474 87 831 54 004 780 2 962 251 328 13.11.2015

16 CREED. NARODZINY CREED FORUM FILM USA 1 678 414 86 922 1 678 414 86 922 65 08.01.2016 LEGENDY

17 ZUPEŁNIE NOWY LE TOUT NOUVEAU GUTEK FILM Belgia/ 1 597 447 82 385 1 829 217 96 701 87 01.01.2016 TESTAMENT TESTAMENT Francja/ Luksemburg

18 JOY JOY IMPERIAL USA 1 551 104 81 429 1 551 104 81 429 82 08.01.2016 CINEPIX

19 SEKRET W ICH OCZACH SECRET IN THEIR EYES KINO ŚWIAT USA 1 407 201 67 081 1 524 292 76 489 91 01.01.2016

20 ODLOTOWA PRZYGODA CAPTURE THE FLAG UIP Hiszpania 1 220 018 66 833 1 220 018 66 833 130 29.01.2016

18 570 666 993 537

TOP 20: 97 047 326 4 993 822 BOX OFFICE STYCZEŃ 2016 – FILMY POLSKIE WPŁYWY WIDZOWIE DATA LP. TYTUŁ DYSTRYBUTOR WPŁYWY WIDZOWIE OD PREMIERY OD PREMIERY Ekrany PREMIERY

1 PITBULL. NOWE PORZĄDKI VUE MOVIE 13 536 695 686 976 13 536 695 686 976 277 22.01.2016

2 MOJE CÓRKI KROWY KINO ŚWIAT 11 584 980 633 766 11 584 980 633 766 170 08.01.2016

3 SŁABA PŁEĆ? MONOLITH 6 467 814 340 451 6 931 598 366 074 178 01.01.2016 EXCENTRYCY, CZYLI PO SŁONECZNEJ NEXT FILM 2 444 424 140 213 2 444 424 140 213 189 15.01.2016 4 STRONIE ULICY 5 LISTY DO M. 2 KINO ŚWIAT 1 730 474 87 831 54 004 780 2 962 251 328 13.11.2015

6 CÓRKI DANCINGU KINO ŚWIAT 420 417 23 344 1 059 425 56 958 112 25.12.2015

7 CZERWONY PAJĄK KINO ŚWIAT 40 235 3 779 1 063 471 61 515 99 27.11.2015

8 PANIE DULSKIE KINO ŚWIAT 33 623 3 274 1 898 229 120 212 149 02.10.2015

9 FOTOGRAF KINO ŚWIAT 29 933 2 972 724 677 45 520 70 09.01.2015

10 KARBALA NEXT FILM 29 782 2 950 7 112 958 411 183 306 11.09.2015

TOP 10: 36 318 377 1 925 556

96 MAGAZYN FILMOWY nr 55/marzec 2016 CMY CY MY CM C K Y M plakat_50_LAT_205x280_3mm.pdf 12016-01-1113:04:13

MAGAZYN FILMOWY 3 (55) / marzec 2016 Polski film dokumentalny TEMAT NUMERU wygrana walka okino Andrzej Wajda WYWIAD

ISSN 2353-6357 WWW.SFP.ORG.PL 3 (55) / marzec 2016