OM5 oude muziek 2016-2017 56e seizoen

NABUCCO IN DE BAROK zaterdag 29 april 2017 14.15-15.40 uur

Cappella Mediterranea Chœur de Chambre de Namur Leonardo García Alarcón dirigent

Nabucco Fernando Guimarães tenor Daniele Alejandro Meerapfel bariton Arioco Owen Willets countertenor Eufrate Matteo Bellotto bas Azaria/Idolatria Arianna Venditelli sopraan Anania Caroline Weynants sopraan Misaele Lucía Martín Cartón sopraan Superbia Capucine Keller sopraan

Michelangelo Falvetti 1642-1692 Il dialogo del Nabucco 1683 nederlandse première libretto Vincenzo Giattini

er is géén pauze

na het concert blijven de buffetten nog enige tijd geopend

Jurjen Stekelenburg boventiteling OM5 2 Matinee Café uitzending NPO Radio 4 56e seizoen 29 april 2017 3 Na afloop van het concert en terugluisteren via het web praten Hans Haffmans Dit concert wordt live uit­gezonden via NPO Radio­ 4. Via en zijn gasten met elkaar de website kunt u de gehele uitzending terug­luisteren op EEN NABUCCO UIT DE BAROK na in ‘Matinee Café’. Live  radio4.nl. Enkele dagen ná ieder concert kunt u het voor NPO Radio 4 vanuit concert (zonder pauzeprogramma) terugluisteren op het Concertgebouwcafé.  radio4.nl/concerten Vrijwel iedereen die de aankondiging van Michelangelo Falvet- Vandaag: Keyvan Chemi- ti’s Nabucco ziet staan, zal even aan Giuseppe Verdi’s gelijkna- nari, slagwerker uit Cap- Oude Muziek mige opera uit 1842 denken. Tussen Verdi’s klassieker en het pella Mediterranea. Leden in 2017-2018 oratorium van de tot enkele jaren geleden volslagen onbekende van het Dudok Kwartet Vijf concerten, met wereld­ Falvetti ligt 160 jaar, en het verbaast dan ook niet dat beide schuiven aan om te vertel- namen als het Orkest werken totaal verschillend klinken. Opmerkelijk genoeg ont- len over een nieuwe cd en van de Achttiende Eeuw, stond Falvetti’s Nabucco echter in een politieke context die wél de Nederlandse Strijkkwar- Concerto Köln en La Cetra veel gemeen heeft met die waar de negentiende-eeuwse Verdi tet Academie. Barockorchester & Vokal- mee te maken had. In beide composities fungeert het Bijbelse Geïnteresseerd? ensemble Basel, dirigenten verhaal over de onderdrukking van het volk Israël als allegorie Er zijn koptelefoons voor als Andrea Marcon en voor de eigen strijd tegen buitenlandse tirannie. Nadat Falvet- wie wil meeluisteren. Antonio Florio, en solisten ti’s eerdere oratorium Il diluvio universale in 2015 in de Matinee live op npo radio 4 als Julia Lezhneva. te horen was, keren dirigent Leonardo García Alarcón en zijn  radio4.nl/matineecafe Telemann, die in Der Tag ensemble nu terug voor een minstens zo kleurrijk werk. Daar- des Gerichts de natuur mee wordt een nieuw hoofdstuk toegevoegd aan de zegetocht facebook en twitter bestel nu uw nieuwe schildert op een manier van Falvetti, een componist die na ruim drie eeuwen vergetel- Via facebook en twitter abonnement op die Haydn in zijn Schöp- heid nu eindelijk de harten van barokliefhebbers verovert. houdt de Matinee u op concertgebouw­.nl/ fung pas zou evenaren. De de hoogte van het laatste series Johannespassie waarmee Toneel van (natuur)geweld nieuws rond de concerten. de onbekend gebleven Michelangelo Falvetti werd in 1642 in Calabrië geboren en trok Volg ons en praat mee! De brochure kunt u inzien Gaetano Veneziano Ales- al spoedig naar Sicilië, waar hij in 1670 tot kapelmeester van de op  zaterdagmatinee.nl sandro Scarlatti naar de Dom van Palermo werd benoemd: een prestigieuze functie. Hij zaterdagmatinee.nl of aanvragen per mail: kroon steekt. Het muziek- was behalve priester ook een zeer productief componist van Een compleet overzicht [email protected] theaterstuk La concordia kerkmuziek. Van zijn missen, psalmen, vespers en oratoria is van komende en voorbije de’ Pianeti van Antonio echter slechts weinig bewaard gebleven. Op zich geldt dat voor Mati­nee-uitzendingen, Podium Witteman Caldara... veel zeventiende-eeuwse componisten, maar de vele aardbevin- handig bijeengebracht. Zondag 30 april het Zelden gehoorde meester- gen die Sicilië troffen zullen daarbij zeker een rol gespeeld  zaterdagmatinee.nl ‘wekelijke muzikale feest’ werken zijn het. Maar wát hebben. Een jaar na Falvetti’s overlijden in 1692 vond op Sicilië van Paul Witteman. Met een internationale pracht! een van de zwaarste aardbevingen ooit plaats, waarbij 60.000 programmaboekjes bijzondere verhalen, jong Voor €200 vijf bijzondere mensen omkwamen. In zulke omstandigheden gingen ook vele Enkele dagen voor ieder talent en topmusici. producties – en er zijn nog geschriften verloren. concert kunt u het pro- live vanuit amsterdam mooie plaatsen. Alsof het natuurgeweld nog niet genoeg was, werd Sicilië in die grammaboekje al inzien. live op npo 2 (18.10 uur)  concertgebouw.nl/ jaren ook een politiek strijdtoneel. In 1674 kwam de stad  zaterdagmatinee.nl  podiumwitteman.nl series Messina, gesteund door Lodewijk XIV, in opstand tegen de 4 Spaanse overheersing en de onderkoning, graaf Santisteban del Nebukadnezar 5 Puerto. Nadat Spanje en Frankrijk in 1678 de Vrede van Nijme- Giattini baseerde het libretto van Nabucco op twee hoofdstuk- gen hadden getekend, werd de Siciliaanse opstand op meedo- ken uit het Oud-Testamentaire boek Daniël. Het ene hoofdstuk genloze wijze bestraft. Santisteban ontnam Messina al zijn gaat over Nebukadnezars onheilspellende droom, die door de titels en privileges en liet het stadhuis neerhalen. De grond Joodse wijze Daniël geduid wordt. Het andere bespreekt de onder het stadhuis werd omgeploegd lotgevallen van drie Joodse en er werd “zout gezaaid op de naakte knapen die niet voor een stand- aarde”. De ultieme symbolische beeld van Nebukadnezar willen revanche betrof de kerkklok van de buigen en daarop in een oven stad. Deze was ooit gebruikt om de worden geworpen. God be- bevolking tot revolutie op te roepen schermt de jongens echter en en werd nu omgesmolten tot een het vuur kan hen niet deren. standbeeld van Karel II, de koning van In enkele opzichten wijkt Spanje, die te paard de opstand Giattini’s tekst af van de Bijbel. neersabelt. Het beeld werd midden in Nebukadnezars droom passeert het centrum van Messina geplaatst, wel de revue, maar de episode om de bevolking dagelijks met haar rond Daniëls uitleg is weggela- neus op de feiten te drukken. ten. Daarnaast worden de De stad Messina, kaart knapen in de oven niet verge- Nebukadnezar en de door Placido Donia, Politieke betekenis zeld en beschermd door een engel, maar door Christus zelf. drie jongelingen in 1642 de oven, houtsnede/ Na de opstand werd Falvetti, vermoedelijk op instigatie van Tot slot heeft Giattini Nebukadnezars conversie tot het geloof boekillustratie (1538) Santisteban, in 1682 naar Messina overgeplaatst. Falvetti’s Israëls weggelaten, wellicht omdat dat te gewaagd was. In plaats van Hans Holbein de Jonge (1497-1543) houding ten opzichte van het regime is ietwat dubbelzinnig. daarvan sluit het stuk af met een koor, waarin geconcludeerd Luca Giordano (1634- Het lijkt erop dat Santisteban de kerkmusicus als een vrome en wordt dat kinderlijke onschuld het altijd wint van hoogmoed en 1705): Karel II van loyale onderdaan beschouwde, terwijl Falvetti heimelijk wel afgoderij. Die motto-achtige afsluiting met de moraal van het Spanje, 1694 degelijk kritiek had op de Spaanse overheersing. In de twee verhaal past bij de esthetiek van de dialoog, een oratorium- oratoria die hij voor Messina schreef – Il diluvio universale (1682) achtig­ genre dat in de zeventiende eeuw geen vastomlijnde en Il dialogo del Nabucco (1683) – lijken Falvetti en zijn librettist vorm had, maar wel altijd een instructief karakter. Vincenzo Giattini (1630-1697) op de politieke actualiteit te reageren. Il diluvio gaat over de zondvloed en vormt een allegorie De muziek voor een nieuw begin na de vernietigende wraak van de Spaanse Het is duidelijk dat Giattini’s tekst de muzikale verbeeldings- overheerser. Het gouden beeld dat de titelheld in Nabucco van kracht van Falvetti prikkelde. Zo opent het stuk met een zichzelf laat maken, verwijst op zijn beurt overduidelijk naar evocatie van de Eufraat die niet onderdoet voor latere klank- het gehate standbeeld van Karel II. Het past in de tendens dat schilderingen zoals Wagners Rheingold-voorspel of Smetana’s oratoria in de loop van de zeventiende eeuw steeds vaker quasi- Moldau. Het gebruik van oriëntaalse houtblazers voegt een seculiere functies vervulden. Hoewel onduidelijk is waar Nabucco aangename kleur aan dit tableau toe. Na de zonnige proloog in première ging, kunnen we er zeker van zijn dat het niet biedt Nabucco’s duistere droomscène een mooi contrast. binnen een reguliere kerkdienst was, omdat daar slechts mu- Hoewel Nabucco in veel opzichten de slechterik van het ver- ziek met Latijnse teksten klonk. Gezien de subversieve toon van haal is, tonen Giattini en Falvetti wel een rijkgeschakeerd het stuk was een private uitvoering bovendien veiliger. beeld van zijn karakter. Het ene moment is hij geïrriteerd, in 6 zijn aria ‘Per vivere non Instrumentatie 7 felice’ melancholisch en De herontdekte partituur van Il dialogo del Nabucco toont de twijfelend, in zijn publieke melodieën en instructies voor de harmonische begeleiding, optredens steevast dominant maar het instrumentarium is niet gespecificeerd. Daarom is de en hoogmoedig. huidige bezetting en orkestratie in grote mate door dirigent In vergelijking met de getor- Leonardo García Alarcón bepaald. Daarbij valt allereerst op dat menteerde muziek van Alarcón een flink koor gebruikt, terwijl koorpassages in orato- Nabucco zingen de Joodse ria uit de late zeventiende eeuw vaak gezamenlijk door de knapen Anania, Azaria en solisten werden gezongen. Het meest opvallende aan Alarcóns Misaele in een resolute, veelal bezetting is echter het veelvuldige gebruik van oriëntaalse opgewekte stijl. De hoge instrumenten. In Nabucco benut hij onder andere een ney sopraanstemmen van de (Perzische fluit), een doedoek (Armeense dubbelrietsfluit), een knapen benadrukken hun kaval (Turkse fluit) en Iraanse slagwerkinstrumenten. De engelachtige karakter. In hun dirigent heeft enkele argumenten voor zijn keuze. Allereerst gebedsdienst worden ze blijkt uit historische documenten dat Falvetti vaak een uitge- ondersteund door de bas van breid instrumentarium gebruikte, onder andere in zijn vespers. Daniël, die als hun raadgever Ook hebben de oriëntaalse instrumenten een dramatische optreedt. Het laatste karakter functie; ze zorgen voor de couleur locale van het Midden-Oosten, is Arioco, Nabucco’s legerlei- waar het verhaal zich afspeelt. Bovendien wordt in het Bijbel- der die zich in het sombere verhaal heel specifiek een flink aantal instrumenten genoemd ‘Regie pupille’ ook van zijn dat klonk tijdens de ceremonie rond de onthulling van Nebu- gevoelige kant laat zien. kadnezars beeld. Tot slot speelt mee dat Siciliaanse muziek in Falvetti’s muzikale stijl grote mate gekleurd is door Noord-Afrikaanse en Arabische verraadt een gedegen kennis invloeden. In Siciliaanse volksmuziek is die buiten-Europese Pieter Aertsen van de Venetiaanse en inspiratie nog duidelijk hoorbaar. (ca 1508-1575): Romeinse opera- en oratoriumtradities. De onregelmatige Of die oriëntaalse invloed ook zo nadrukkelijk doorwerkte in Aanbidding van het standbeeld van afwisseling van relatief korte recitatieven, arioso’s en aria’s en Siciliaanse kerkmuziek is echter minder duidelijk. Als we Nebukadnezar, het spaarzame gebruik van bloemrijke melisma’s doen den- Alarcóns instrumentatie wegdenken en puur naar Falvetti’s ca 1552-1560 – Museum Boijmans van ken aan stijlen uit het midden en begin van de zeventiende melodieën en harmonieën kijken, roept vooral Beuningen, Rotterdam eeuw. Hoewel Falvetti regelmatig de eerste regels van een aria de aria van Anania in de vlammen (‘Tra le aan het einde herhaalt, is er nog nauwelijks sprake van zoge- vampe d’ardenti fornaci’) een oosterse sfeer Met zijn keuze voor noemde da capo-aria’s. Daarmee onttrekt de componist zich op. Voor de rest passeren wel enkele melo­ oriëntaalse instrumenten aan de uiterst rigide en formule-achtige structuren die aan dieën de revue die iets exotisch hebben, maar beïnvloedt Alarcón de het eind van de zeventiende eeuw opkwamen. Waar het geldt dat niet evenzeer voor een Noord- verhaal tot aan de verbrandingsscène zeer vlot verloopt, zet Italiaanse­ Monteverdi-opera of een in Rome impact die Nabucco Falvetti de denkbeeldige tijd daar stil met drie uitgebreide geschreven oratorium van Carissimi? Door op ons maakt. Is aria’s voor elk van de Joodse jongens. Deze drie aria’s worden gebruik te maken van al deze oriëntaalse dat gerechtvaardigd gezongen met een grotendeels basloze orkestbegeleiding om instrumenten beïnvloedt Alarcón uiteraard de en authentiek? het heilige te benadrukken. Ze vormen ontegenzeggelijk de impact die Nabucco op ons maakt. Is dat apotheose van het stuk. gerechtvaardigd en authentiek? 8 Zonder deze vraag eenduidig te kunnen beantwoorden, valt er Superbia (Hoogmoed) en Idolatria direct aan de slag. Alleen achtergeble- 9 toch een hoop voor Alarcóns aanpak te zeggen. Allereerst (Afgoderij) bereiken de Eufraat en ven overpeinst Nabucco zijn lot; wat gebruikt de dirigent oriëntaalse instrumenten vooral om beschrijven hoe de rivier richting zee heb je aan het koningschap wanneer specifieke scènes kleurrijk te maken, terwijl er binnenNabucco stroomt, opgezwollen door de overwin- een droom je achtervolgt? Nabucco ook voldoende passages zijn waarin deze instrumenten zwij- ningen van Nabucco (Nebukadnezar). vermoedt dat het een onheilsdroom is. gen. Tegelijkertijd markeert Alarcóns werkwijze een nieuw De Eufraat heet de twee Godinnen SYNOPSIS stadium in de uitvoeringspraktijk van barokmuziek. Waar de welkom en vraagt hen om hun ster over De Israëlitische profeet Daniël ver- pioniers van de authentieke uitvoeringspraktijk met quasireli- Babylon te laten schijnen. Hoogmoed schijnt en stelt dat Nabucco’s heime- gieuze gestrengheid beweerden dat hun aanpak de enige belooft boven Nabucco’s hoofd te zullen lijke angst wringt met zijn arrogantie correcte was, zijn we ons er inmiddels sterker van bewust zweven, terwijl Afgoderij de bevolking en hoogmoed. In zijn kielzog volgen de geworden dat we eenvoudigweg niet weten hoe de muziek zal stimuleren om hun heerser te jongens Anania, Azaria en Misaele, en destijds precies geklonken heeft. Vandaar dat we vandaag de vereren. De Eufraat is verheugd dat de samen aanbidden ze de God van Israël. dag bijvoorbeeld liever van periode-instrumenten spreken dan twee in Babylon zullen blijven, en Hoog- van ‘authentieke’ instrumenten. Bovendien realiseert men zich moed en Afgoderij gaan op weg naar Arioco verschijnt voor het volk van tegenwoordig beter dat het uitvoeren van oude muziek ook Nabucco’s troon. Babylon (de Chaldeeërs), en onthult het onherroepelijk betekent dat de muziek ‘herschapen’ wordt, enorme gouden standbeeld dat Nabuc- waarbij de uitvoerder soms een beetje zal moeten meecompo- Sinfonia co van zichzelf gemaakt heeft. Nabucco neren (iets dat sowieso iedere baroktoetsenist doet wanneer hij roept iedereen op om zijn beeltenis te een becijferde bas speelt). Daarnaast zijn we ons er – mede De legerleider Arioco beschrijft hoe de vereren. Het volk stelt voor om Nabucco dankzij opnames van of het ensemble Sarband – dreigende, donkere schaduwen einde- tot God uit te roepen. Daniël is ge- sterker van bewust geworden dat er fascinerende raakvlakken lijk wegtrekken nu de nacht valt. schokt door de zelfingenomenheid; de zijn tussen de Europese barok en muziek uit naburige regio’s. Hopelijk gunt de hemel koning Nabuc- koning is immers niets anders dan stof. Alarcóns Nabucco-interpretatie vormt een spannende toevoeging co wat rust. Nabucco heeft echter een aan de verkenning van dit fenomeen. Los van de moeilijk te nachtmerrie over een reus die plotse- Het volk brengt het standbeeld een beantwoorden authenticiteitsvraag is de dirigent erin geslaagd ling verschijnt. Opnieuw spreekt Arioco lofzang, kust de voeten en buigt voor de om met zijn Falvetti-herontdekkingen een kleurrijk oeuvre toe de hoop uit dat Nabucco in zijn slaap beeltenis van Nabucco. Anania maakt te voegen aan het barokrepertoire. En misschien leidt dat er wat rust zal vinden. Nabucco ontwaakt het standbeeld belachelijk omdat het uiteindelijk wel toe dat we over enkele jaren niet automatisch en vertelt dat hij in zijn droom een reus een oorlogsverklaring aan de hemel is, meer aan Verdi denken wanneer de naam Nabucco valt. zag met een gouden voorhoofd, een en samen met Azaria en Misaele begint zilveren borst en voeten van klei. Hij hij te lachen. Ze vinden het standbeeld Kasper van Kooten sommeert de dromen weg te gaan, bespottelijk. Het volk wil de wapens omdat een koninklijke borst geen angst grijpen om deze beledigingen te wre- kent. Dan roept hij Arioco, die vertelt ken, maar Nabucco fluit hen terug. Wel dat hij voorbereidingen heeft getroffen wil hij van de Israëlische knapen weten om Nabucco’s naam en triomfen te waarom ze zijn standbeeld bespotten. vieren. Nabucco geeft echter aan dat hij “Gezond verstand en de wil van de niet in de stemming is voor feesten. Hij hemel,” antwoorden ze. Volgens Nabuc- heeft andere zorgen, en vraagt Arioco co heerst hier op aarde de wil van de alle tovenaars en wijzen van Babylon koning van Babylon. De jongens moe- naar zijn paleis te brengen. Arioco gaat ten opnieuw lachen en brengen daar 10 tegen in dat Nabucco zijn koninkrijk Leonardo García Alarcón 11 dan tot de aarde moet beperken en Leonardo García Alarcón (*1976) was al zichzelf niet als God zou moeten verliefd op het geluid van het klavecimbel presenteren. Nabucco verliest zijn toen er in zijn geboorteland Argentinië nog geduld, waarop de jongens hem aanspo- geen bespeelbaar exemplaar te vinden was. ren wraak te nemen. Nabucco gebiedt Op zijn negentiende belandde hij in Genève, hen voor hem te buigen, maar de waar hij theorie studeerde aan het Centre knapen weigeren. Daarop dreigt Na- de Musique Ancienne en zich aan het bucco hen te verbranden wanneer de conservatorium op het klavecimbelspel jongens hem niet gehoorzamen. Na- UITVOERENDEN toelegde bij Christiane Jaccottet. Het werd bucco roept zijn ministers op om een zijn streven te dirigeren vanachter zijn vuur te maken en vraagt de knapen nog instrument – het vak ‘maestro al cembalo’ een keer of ze liever in de vlammen doceert hij inmiddels aan de Haute école de sterven dan te gehoorzamen. Anania, Musique de Genève. In 2005 richtte hij zijn Azaria en Misaele kiezen er voor om te eigen ensemble, Cappella Mediterranea op. sterven. Ze geven ook geen gehoor aan Van 2010 tot 2013 was hij artist in residence in Arioco’s laatste verzoeken tot inkeer te het Centre culturel de rencontre komen. d’Ambronay, de gemeente waarvan hij inmiddels ereburger is. Na de moderne Terwijl de jongens in het vuur belan- première van de opera Elena van Cavalli JEAN-BAPTISTE MILLOT den, bezingt Anania hoe de stralen tijdens het Festival d’Aix-en-Provence in 2013 vanuit de hemel hem tot rust brengen. werd hij uitgenodigd door onder andere het Van opzij roept Daniël dat de jongens Grand Théâtre de Genève (2016), de Opéra de gezegende helden zijn en dat liefde- Paris (2016) en De Nationale Opera in Am- volle harten gewend zijn aan vlammen. sterdam (2017). In 2010 werd Alarcón boven- Azaria beschrijft hoe de hitte zijn dien artistiek leider en chef-dirigent van het geloof alleen maar sterker maakt. Chœur de Chambre de Namur en in 2014 ‘artiste associé’ van Daniël vertelt hem dat de man die over het Centre culturel de rencontre d’Ambronay. In 2015 richtte water liep – Christus – in het vuur is hij in België het Millenium Orchestre op. In zijn discografie om de jongelingen bij te staan. Misaele prijken opnamen van Ulisse all’isola di Circe van Zamponi, Il vertelt dat wat eerst vlammen leken, diluvio universale en Il dialogo de Nabucco van Falvetti, motetten nu rozen blijken te zijn. Samen roepen van Giorgi, het Requiem van Mozart, de Vespro della Beata Vergine de jongens de Heer uit tot Koning der van Monteverdi en werken van Strozzi. Hij dirigeerde orkesten Koningen, omdat hij overal macht als het Orchestre de la Suisse Romande, het orkest van de heeft over de elementen. Afsluitend Gulbenkian Foundation in Lissabon, het Orchestre de Chambre bezingt het koor dat kinderlijke on- de Paris, het Freiburger Barockorchester en het RIAS Kammer- schuld altijd afgoderij en hoogmoed chor. Dit seizoen dirigeert hij onder meer Cavalli’s Il Giasione in verslaat. Genève en Erismena in Aix-en-Provence. Eerder in de Matinee: Händel Acis and Galatea (2013), Falvetti Il Kasper van Kooten diluvio universale (2015) 12 Fernando Guimarães Nabucco Owen Willets Arioco 13 De Portugese tenor Fernando Guimarães studeerde in Oporto Countertenor Owen Willetts studeerde aan de Royal Academy en zingt vooral veel barokwerk. Hij vertolkte de titelrol in of Music. Hij vertolkte de rol van Helicon (Glanerts Caligula) in Charpentiers La descente d’Orphee aux enfers, zong de premières het Staatstheater Hannover, zong Andronico in Händels Tamer- van Falvetti’s Il diluvio universale en Nabucco met Cappella Medi- lano tijdens het Buxton International Festival en was een van de STEVEN GODBEE terranea en de Abramo-partij in Conti’s oratorium Isacco, figura solisten in de geënsceneerde Johannes-Passion bij de Nederlandse del Redentore tijdens het MAfestival Brugge. Hij werkte mee aan Reisopera, waar hij ook als Summer (The Fairy Queen) aantrad. Bontempi’s Il Paride tijdens de Musikfestspiele Potsdam Sans- Hij zong de titelrol in Händels Giulio Cesare in de Finse Natio- souci en de Innsbrucker Festwochen der Alten Musik en debu- nale Opera, Orlando in de Oper Halle, tijdens de Händel Fest- teerde tijdens het Festival d’Aix-en-Provence als Teseo in Caval- spiele aldaar en in het Theater Heilbronn. In het Olden­ li’s Elena, tevens te zien in de operahuizen van Montpellier en burgisches Staatstheater en tijdens de Internationale Versailles. Hij vertolkte de titelrol in Monteverdi’s L’Orfeo tijdens Händel-Festspiele Göttingen en het Brisbane Baroque Festival het Festival d’Ambronay en in Il ritorno d’Ulisse in patria met was hij te zien als Narcisco (Agrippina), in Theater Bonn als , werkte mee aan het Pasticcio-project Il pomo Tolomeo (Giulio Cesare in Egitto), in het Badisches Staatstheater d’oro tijdens de Musikfestspiele Potsdam Sanssouci en zong Karlsruhe en het Theater an der Wien als Tullio (Händels Cesti’s Orontea tijdens de Innsbrucker Festwochen der Alten Arminio) en bij de Birmingham Opera Company als Musik. Hij debuteerde in Lully’s Armide in de Opéra national de Anfinomo/L’umana fragilità Il( ritorno d’Ulisse in patria). Willetts Lorraine en het Festival de Beaune en zong in het Monteverdi- werkte met dirigenten als Emmanuelle Haïm, Marc Minkowski, project van John Eliot Gardiner en Accademia Monteverdiana Laurence Cummings en Christian Curnyn. tijdens het Festival Incontri in Terra di Siena. Eerder in de Matinee: Falvetti Il diluvio universale (Noè, 2015) Matteo Bellotto Eufrate De Italiaanse bas Matteo Bellotto studeerde klarinet en muziek- Alejandro Meerapfel Daniele pedagogiek aan het Conservatorium van Bologna en zang aan De Argentijnse bariton Alejandro Meerapfel studeerde aan het het Conservatorium van Modena. Hij heeft een grote voorliefde Instituto Superior de Arte del Teatro Colón in Buenos Aires. Hij voor het barokrepertoire; zo vertolkte hij de rol van Plutone in heeft een breed repertoire opgebouwd van opera­rollen, Lieder Monteverdi’s Orfeo tijdens het Lufthansa London Festival of en oratoria. In het Teatro Colón in Buenos Aires vertolkte hij Baroque, in het Auditorio Nacional de Música in Madrid, tijdens rollen als Don Fernando (Beethovens Fidelio), Rodrigo (Don de Tage Alter Musik in Regensburg en de Barocktage Melk, en Carlo), Ricardo (Bellini’s I Puritani), Bretigny (Massenets Manon), debuteerde als Seneca (L’incoronazione di Poppea) tijdens de Tage Peter (Hänsel und Gretel) en Schaunard (La bohème). Bij het Zwit- Alter Musik in Herne. Hij werkte veelvuldig met het Zwitserse serse Opera Obliqua Moutier was hij te zien als Achilla (Giulio Orchestra della RSI, onder meer als solist in de opera’s Agnese Cesare in Egitto), Giorgio Germont (La traviata) en Guglielmo (Così van Paer en Cavalli’s Ercole Amante. Hij zong muziek van Gavin fan tutte), een rol die hij ook zong in het Théâtre du Passage in Bryars met het Zwitserse ensemble Vox Altera, vertolkte Stra- Neuchâtel. Hij keerde er later terug als Rodrigo (Don Carlo). In vinsky’s Les noces, was Pilatus in de Passio Christi van Giancarlo het Teatro Argentino de La Plata vertolkte hij rollen als Le Facchinetti, Superman in Mr Me van Luca Mosca en zong comte Capulet (Roméo et Juliette) en Roucher (Andrea Chénier). Met Gesualdo­ considered as a murderer van Luca Francesconi. Bellotto een productie van het Ensemble Elyma van Gli amori d’Apollo e di werkte met dirigenten als , Rinaldo Alessan- Dafne stond hij onder meer in het Brusselse Kaaitheater en de drini, Gabriel Garrido en Diego Fasolis. Rotterdamse Schouwburg. Eerder in de Matinee: Falvetti Il diluvio universale (Dio, 2015) 14 Arianna Venditelli Azaria/Idolatria Lucía Martín Cartón Misaele 15 De Italiaanse sopraan Arianna Vendittelli studeerde aan het De Spaanse sopraan Lucía Martín-Cartón studeerde in Valencia Conservatorium van Adria en debuteerde tijdens de Inns­ en Barcelona. In 2015 werd ze opgenomen in het programma Le brucker Festwochen der Alten Musik in de wereldpremière van Jardin des Voix, een project voor jonge zangers van Les Arts Cesti’s Le nozze in sogno. Ze maakte haar debuut tijdens de Florissants onder leiding van William Christie en Paul Agnew, Salzburger Festspiele en het Ravenna Festival in Mozarts La Betu- waarmee ze tournees maakte door Europa, Australië, Azië en lia liberata onder dirigent Riccardo Muti en was in het Teatro naar New York. Op haar repertoire staan rollen als Venus in Regio di Turino te zien als Despina in Mozarts Così fan tutte. Ze John Blows Venus and Adonis, Irène in Campra’s Les fêtes vénitien- vertolkte de titelrol in Henze’s Gisela! in het Teatro Massimo in nes, Norina in Donizetti’s Don Pasquale, Almirena in Händels Palermo, Fiordiligi (Così fan tutte) en Donna Elvira (Don Giovanni) Rinaldo, La musica in Monteverdi’s L’Orfeo, en Mozarts Blond- in het Teatro Olimpico in Vicenza en zong in Wolf-Ferrari’s Il chen, Pamina en Zerlina, een rol die ze onder meer zong in het segreto di Susanna in het Teatro Malibran in Venetië. Ze was Teatro della Pergola in Firenze. Ze werkte met dirigenten als Aminta in Mozarts Il rè pastore in het Teatro Verdi Trieste, Jordi Savall, José Ramón Encinar, Sébastien d’Hérin, Xavier Micaëla (Carmen) in het Teatro Lirico in Cagliari, vertolkte de Díaz-Latorre en Alexis Kossenko en was te zien op festivals als titelrol in Gina van Francesco Cilea in Teatro La Fenice in de Innsbrucker Festwochen der Alten Musiek, Festival Venetië en werkte mee aan de wereldpremière van Dimitri d’Ambronay, Festival Oude Muziek in Utrecht, Bachbiennale Scarlato’s Fadwa in de Accademia Filarmonica Romana. Weimar, Dans les Jardins de William Christie en het Klangvokal Musikfestival Dortmund. Caroline Weynants Anania De Belgische sopraan Caroline Weynants studeerde zang en Capucine Keller Superbia kamermuziek aan het Conservatoire Royal de Musique de Liège Sopraan Capucine Keller studeerde aan het Conservatorium en legt zich vooral toe op het barokrepertoire. Ze was tijdens van Lausanne en ontwikkelde een grote voorliefde voor barok- talloze (barok)festivals te zien en te beluisteren, zoals het en kamermuziek. Op haar repertoire staan rollen als Valetto Festival d’Ambronay, het Festival de Beaune, het Festival de La (Monteverdi’s L’incoronazione di Poppea), Una Ninfa, La Musica en Chaise-Dieu en het Festival Oude Muziek in Utrecht. Ze werkte Euridice (Monteverdi’s Orfeo), Second Witch en Second Woman veelvuldig samen met gerenommeerde ensembles als Les (Purcells Dido and Aeneas), Vittoria Archilei, Anfitrite en Armo- Agrémens (onder leiding van Guy Van Waas), La Fenice (Jean nia (Bargagli’s La pellegrina), Eurydice (Offenbachs Orphée aux Tubéry), Il Fondamento (Paul Dombrecht), Il Gardellino (Marcel enfers), La Folie en Clarine (Rameaus Platée), en Gioconda (Jom- Ponseele en Jan de Winne), Vox Luminis (Lionel Meunier), melli’s La critica). Maar ze zingt ook moderner werk, met rollen Correspondances (Sébastien Daucé) en Cappella Mediterranea als Alice in Alice et les sortilèges van Robert Clerc met het Orches­ (Leonardo Garcia Alarcón). Sinds 1998 is ze lid van Le Chœur de tre de Chambre de Lausanne en Elle in Psychose 4.48 van Blaise Chambre de Namur, waar ze als koorlid en soliste werkte met Ubaldini. Ze was te gast in operahuizen als de Opéra de Dijon, dirigenten als Marc Minkowski, Sigiswald Kuijken, Jean Tubéry Opéra de Saint-Etienne, Opéra Royal de Versailles en het Festival en Leonardo García Alarcón. Ze maakte meerdere cd-opnamen de musique Baroque d’Ambronay en werkte met ensembles als en verzorgt regelmatig recitals met werken van Schumann en Cappella Mediterranea, Geneva Camerata en L’ensemble Schubert. Chiome­ d’Oro, waarvan ze een van de oprichters is. Keller is Eerder in de Matinee: Falvetti Il diluvio universale (La Natura sinds 2015 artistiek leider van het Zwitserse Festival La Folia in Humana­, 2015) Rougemont. 16 Cappella Mediterranea van Giovanni Giorgi en Orlandus Lassus, wereldlijke cantates 17 Cappella Mediterranea werd in 2005 opgericht door Leonardo van Bach, het Requiem van Mozart en de Vespro della Beata Vergine García Alarcón. Zoals de naam aangeeft, richtte het ensemble van Monteverdi. In 2016 nam het Chœur de Chambre de Namur zich oorspronkelijk op de muziek uit het Middellandse-Zee­ voor het eerst deel aan een scenische opera-uitvoering (Elioga- gebied, maar het tracht ook de barokmuziek van Latijns Ame- balo van Cavalli in de Opéra de Paris). rika op een nieuwe manier te benaderen. Inmiddels heeft het Het Chœur de Chambre de Namur ontvangt financiële steun van de repertoire zich verbreed en zijn er ruim 45 concerten per jaar. Fédération Wallonie-Bruxelles (directoraat muziek en dans), de Natio- Speerpunten zijn het madrigaal, het meerstemmige motet en nale Loterij en de Stad en de Provincie Namen. Het wordt bovendien de opera, waarbij dikwijls vergeten werken op het programma ondersteund door de Port Autonome de Namur. staan, of de muziek met theater en dans wordt gecombineerd. Eerder in de Matinee: Falvetti Il diluvio universale (2015) Cappella Mediterranea speelde in zalen als het Théâtre du Châtelet in Parijs, het Château de Versailles, het Konzerthaus in Wenen, het Concertgebouw in Amsterdam, Carnegie Hall in Béatrice Zawodnik hobo Caroline Weynants sopraan 1 New York en Teatro Colón in Buenos Aires. Met Elena van Cavalli Gustavo Gargiulo cornet Amélie Renglet sopraan 1 Rodrigo Calveyra cornet, blokfluit... Elke Janssens sopraan 1 op het Festival d’Aix-en-Provence in 2013 behaalde het zijn Juan Ullibarri fluit... Capucine Keller sopraan 2 eerste succes op operagebied. In september 2016 klonk Cavalli’s Fabien Cherrier baroktrombone Julie Calbete sopraan 2 Eliogabalo in de Opéra national de Paris. Jean-Noël Gamet baroktrombone Lieselot De Wilde sopraan 2 Flavio Losco viool Guillaume Houcke countertenor Eerder in de Matinee: Falvetti Il diluvio universale (2015) Jorlen Vega Garcia viool Josquin Gest countertenor Anne Millischer viool Mathieu Peyregne countertenor Chœur de Chambre de Namur Fabrizio Longo viool Eric Francois tenor Juan Roque Alsina viool Marc Manodritta tenor Sinds zijn oprichting in 1987 werpt het Chœur de Chambre de Sue-Ying Koang viool Mathieu Montagne tenor Namur zich op voor de uitvoering van de muzikale erfenis van Alain Pegeot altviool Nicolas Bauchau tenor zijn ‘geboorteregio’, met concerten en registraties gewijd aan Ronald Martin Alonso viole Etienne Debaisieux bas Andrea Fossa Philippe Favette bas de muziek van Lassus, Rogier, Hayne, Du Mont, Fiocco, Gossec, Eric Mathot contrabas Sergio Ladu bas Grétry en meer. Het repertoire reikt van de middeleeuwen tot Massimo Moscardo luit Jean-Marie Marchal bas nu, waaronder het grote koorrepertoire (oratoria van Händel, Francisco Juan Gato luit Flora Papadopoulos harp missen, motetten en passies van Bach, het Requiem van Fauré of Ariel Rychter orgel CAPPELLA MEDITERRANEA Mozart). Het koor werkte samen met dirigenten als Eric Ericson, Jacopo Raffaele klavecimbel R DE CHAMBRE NAMUR

Marc Minkowski, Jean-Claude Malgoire, Simon Halsey, Sigis- Keyvan Cheminari slagwerk Œ wald Kuijken, Jean Tubéry, Federico Maria Sardelli, Patrick Davin, Roy Goodman, Michael Schneider, Philippe Pierlot, CH Philippe Herreweghe, Peter Philips, Jordi Savall, Christophe Rousset, Eduardo López Banzo, Guy Van Waas en Andreas Scholl. Het Chœur de Chambre de Namur ontving prijzen en nominaties voor zijn cd-opnamen, de Grand Prix de l’Académie Charles Cros (2003), de Prix de l’Académie Française (2006) en l’Octave de la Musique (2007 en 2012). In 2010 werd Leonardo García Alarcón chef-dirigent; onder zijn leiding zong het koor werken als Judas Maccabaeus van Händel, de Vespro a San Marco van Vivaldi, Il diluvio universale en Nabucco van Falvetti, werken 18 zaterdag 6 mei 2017, 14.15 uur Stravinsky in Amerika zaterdag 13 mei 2017, 14.15 uur Wereldster Eric Whitacre 19 Concertgebouw Amsterdam De Symfonie in drie delen is het eerste Concertgebouw Amsterdam De Amerikaanse componist Eric Whitacre serie symfonisch i grote werk dat Igor Stravinsky compo- serie hedendaags is een wereldster. Met zijn muziek voor neerde nadat hij naar de Verenigde Staten koor weet hij een nieuw publiek de oren DE MAGISCHE HELDEN was geëmigreerd. De componist noemde WHITACRE: WERK VOOR te openen voor de eigentijdse muziek. Zo VAN JOHN ADAMS het stuk, dat werd geschreven tijdens de GROOT OMROEPKOOR componeerde Whitacre vier stukken voor Tweede Wereldoorlog, zijn ‘oorlogssymfo- ‘virtuele’ koren, waarbij de zangers hun Radio Filharmonisch Orkest nie’ – opmerkelijk voor een kunstenaar die Groot Omroepkoor partij voor de computer inzingen en naar John Adams dirigent vond dat muziek vooral over muziek moest Eric Whitacre dirigent de componist opsturen, die er vervolgens Timothy McAllister saxofoon gaan. Eenzelfde politieke lading heeft één geheel van maakt. In Lux Aurumque Sir Willard White spreekstem Lincoln Portrait van Aaron Copland. De m.m.v. Ben-Martin Weijand , uit 2010 zijn 185 zangers te horen, vooral koperen klank van het orkest is doorsne- Hans Zonderop, Mark Haeldermans, uit de Verenigde Staten; zijn vierde virtuele Adams Short ride in a fast machine den met een spreekstem, die belangrijke Vincent Cox & Esther Doornink slagwerk koor, dat in 2013 Fly to Paradise uitvoerde,

VOLGENDE CONCERTEN VOLGENDE Adams Saxofoonconcert nederlandse teksten van president Abraham Lincoln bestond uit 5905 mensen uit zo’n honderd première voordraagt, waaronder het beroemde Whitacre Lux Aurumque landen. Copland Lincoln Portrait Gettys­burg Address. Whitacre Leonardo Dreams of His Stravinsky Symfonie in drie delen Flying­ Machine* Groot Omroepkoor a capella John Adams dirigeert eigen première Hopkins Past Life Melodies Whitacre’s muziek zit vol prachtige akkoor- Op zijn beurt verwijst John Adams – die Whitacre Water Night dengangen en verrassende wendingen. Hij dit concert ook dirigeert – in het opwin- Bach/London Come Sweet Death is daarnaast dol op plotselinge dynamische dende Short Ride in a Fast Machine naar Whitacre Cloudburst overgangen. Whitacre schrijft het nieuwe de all-American blazersklanken van zijn Whitacre Child of Wonder werk Child of Wonder voor het Groot voorganger Copland. Adams’ gloednieuwe opdrachtwerk ntr zaterdagmatinee - Omroepkoor, dat hij zelf zal dirigeren, en Saxofoonconcert belooft net zo wervelend wereldpremière brengt ook enkele andere werken van te worden: de jazzsaxhelden Stan Getz en trad./Hogan Elijah Rock hemzelf, waaronder Lux Aurumque. Charlie Parker uit Adams’ jeugd stonden trad./Hogan I Want Jesus to Walk With hier model voor deze in zijn eigen woorden Me ‘magische combinatie’ van saxofoon en trad./Hogan The Battle of Jericho orkest. Whitacre Sleep*

* met beelden van Anne Horjus LAMBERT ORKIS 20 vrijdag 12 mei 2017, 20.15 uur vrijdag 9 juni 2017, 20.15 uur TivoliVredenburg Utrecht TivoliVredenburg Utrecht www.avrotrosvrijdagconcert.nl www.avrotrosvrijdagconcert.nl SCHUMANN EN DE ONWERELDSE UITBUNDIGE­ TSJECHEN SCHOONHEID Radio Filharmonisch Orkest Radio Filharmonisch Orkest Jakub Hru° ša dirigent Groot Omroepkoor Jean-Guihen Queyras cello David Robertson dirigent

Novák In de Tatra Rachmaninov Delen uit de Vespers Schumann Celloconcert Messiaen L’Ascension Martinu° Zesde symfonie ‘Fantaisies Ravel Daphnis et Chloé symphoniques’ Dvorák Ouverture Carnaval De allermooiste climax Het slotconcert van dit seizoen kent op het Schumann trapte niet in de val om een eerste gezicht grote contrasten. Toch is virtuoos maar onpersoonlijk muziekstuk er sprake van een onzichtbaar, samenbin- te maken. De kracht van zijn Celloconcert dend element, iets groots, iets met eeu- zit hem juist in het poëtische, intieme en wigheidswaarde. Het klinkt door in de titel zangerige verhaal dat hij de cello laat vertel- van het tweede deel van L’Ascension: Al- len. Novák tekent voor sublieme muzikale leluias sereins d’une âme qui désire le ciel: vergezichten en Martinuº en Dvorˇák toveren serene halleluja’s van een ziel die zoekt met spontane, carnavaleske klanken een naar het hemelse. Soms etherisch, soms glimlach op ieders gezicht. extatisch, zoals in Daphnis et Chloé, dat een van de allermooiste climaxen kent die ooit voor orkest en koor zijn geschreven.

Voorafgaand aan het concert is er om 19.30 Voorafgaand aan het concert is er om 19.30 uur een inleiding door Jan-Willem van Ree uur een inleiding door Huib Ramaer