Reeuwijk Leven Verbindend Perspectief Wonen Bestuur

Verbindend Perspectief wonen leven bestuur samenwerken

Bodegraven - Reeuwijk Programmabegroting 2015 - 2018 Unaniem vastgesteld door de gemeenteraad op 12 november 2014.

2 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Inhoud

Deel A: Aanbiedingsbrief 5 Aan de gemeenteraad 5 Het financiële beeld 6

Deel B: Programma’s 11 1 - Leven, leren en werken@Bodegraven-Reeuwijk 11 2 - Wonen en Leefomgeving@Bodegraven-Reeuwijk 21 3 - Samenwerken, ondernemen en dorpspromotie@Bodegraven-Reeuwijk 38 4 - Bestuur en dienstverlening@Bodegraven-Reeuwijk 47 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien@Bodegraven-Reeuwijk 55

Deel C: Paragrafen 57 1 - Lokale heffingen 57 2 - Weerstandsvermogen en risicobeheersing 63 3 - Onderhoud kapitaalgoederen 69 4 - Financiering 72 5 - Bedrijfsvoering 78 6 - Verbonden partijen 81 7 - Grondbeleid 86

Deel D: Financiële begroting 89 Overzicht van baten en lasten 89 Toelichting op de lasten en baten 93 Uiteenzetting van de financiële positie 95 Analyse ten opzichte van de begroting 2014 98 Analyse ten opzichte van de jaarrekening 2013 102

Deel E: Bijlagen 107 Investeringsplanning 2015 - 2018 107 Overzicht reserves 109 Overzicht voorzieningen 110 Overzicht geldleningen 111 EMU-saldo 112

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 3 4 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Deel A: Aanbiedingsbrief

Aan de gemeenteraad

Deze begrotingsaanbieding van het college is een eerste in een rij om de verbetering van de wordt – mede gezien het belang voor de financiële positie – via de projectenrapportage aan financiële positie vorm te geven. In de 2de Burap 2014 (die tegelijkertijd met deze begroting de raad een sturingsdocument voorgelegd, waarin inzicht wordt gegeven over de voortgang is meegestuurd) zijn de eerste financiële resultaten van dit college zichtbaar. van de belangrijkste projecten. In de kadernota 2015 heeft het college voor € 1,5 miljoen aan (bezuinigings)maatregelen voorgesteld. Deze maatregelen zijn verwerkt in het financiële beeld van deze begroting. Verbindend besturen Tevens zijn er extra maatregelen genomen om te kunnen voldoen aan het financiële beleid: Het verbeteren van de financiële positie is niet de enige uitdaging die zich de komende het versterken van de algemene reserve en de afbouw van de leningenportefeuille. De jaren voordoet. Zo is het sociaal domein enorm in beweging. De invoering van de drie de- maatregelen zijn ingrijpend, maar betekenen een eerste belangrijke stap om de financiële centralisaties is een grote uitdaging voor de gemeente. De ambitie is om ook deze nieuwe positie te herstellen. vorm van dienstverlening op een slimme en vernieuwende wijze vorm en inhoud te gaan geven door met minder middelen toch meer met elkaar te kunnen bereiken. In het najaar van 2014 en het voorjaar van 2015 zal het college financiële prestatie-indicatoren ontwikkelen. In de kadernota 2016 krijgen deze prestatie-indicatoren een plaats. Zij Vanuit de verbinding en met vernieuwende energie wordt - met elkaar en voor elkaar - dat- gaan dienen om de financiële positie van onze gemeente te monitoren en waar noodzakelijk gene bereikt dat betekenis heeft voor onze inwoners. De ambities uit het bestuursakkoord bij te sturen. “Verbindend Besturen” zijn per programma weergegeven. Binnen elk programma worden de doelstellingen concreet benoemd en is met deze begroting een volgende stap gezet om Vormgeving begroting 2015-2018 meer inzicht te verkrijgen en mogelijkheden voor (bij)sturing. Het nieuwe financiële bewustzijn vindt u terug in de keuze voor een andere vormgeving van de begroting. Het doel van deze vormgeving is om meer inzicht en overzicht te geven over Keuzes maken en ambities verwezenlijken is het uitdagende perspectief van de gemeente de belangrijkste opgaven voor de komende periode. Bodegraven-Reeuwijk voor de komende jaren. In een tijd waarin nieuwe taken naar de gemeenten toekomen en de ontwikkelingen in de samenleving van de gemeente vragen om beter aan Bewust is gekozen een onderscheid te maken tussen opdrachten, projecten en reguliere te gaan sluiten aan de behoefte van de inwoners en bedrijven in onze gemeenschap. processen. Hierbij is de bestuurlijke opgave leidend. Op deze manier wordt een goede aansluiting gecreëerd tussen dit begrotingsdocument en de verantwoordingsdocumenten als de Deze begroting is een eerste stap in het uitdagende pallet van de toekomst die voor ons burap’s, projectenrapportage en jaarrekening. ligt. Er is geen weg terug en dat is maar goed ook.

In de buraps wordt de raad geïnformeerd over de voortgang van de opdrachten en de voortgang van realisatie van de doelstellingen in de reguliere processen. Voor de projecten

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 5 Het financiële beeld

De begroting is het instrument om inzicht te krijgen in de financiele positie van de gemeente • Bezuinigingen op de openbare ruimte en het groot onderhoud van € 2,0 miljoen. voor de komende jaren. De schuldenpositie van de gemeente vraagt om een daadkrachtige • Het structureel toevoegen van het voordelige begrotingresultaat ter versterking van financiele beleidslijn om het tij te doen keren. Omdat het college van burgemeester en wet- de financiële positie met € 3 miljoen in 4 jaar. houders het verbeteren van schuldenpositie van de gemeente als de belangrijkste opgave • Handhaving van de taakstelling op maatschappelijke voorzieningen door een ziet, betekent dit dat er ingrijpende keuzes moeten worden gemaakt. Niet alleen wordt het kaderstellende bezuinigingen van € 436.000. investeringsniveau in de openbare ruimte verlaagd, ook zal een besparing op het voorzienin- • Het verhogen van de inkomsten door het invoeren van precario belasting € 400.000. genniveau worden voorgesteld. Deze begroting laat zien dat door het maken van keuzes een eerste stap wordt gemaakt om de toename van de schuldenpositie af te laten nemen. Het herstel van de financiële positie van de gemeente kan alleen gedegen plaatsvinden als deze wordt bezien vanuit de drie invalshoeken – de begroting, de vermogenspositie en de De financiële positie van de gemeente noopt tot terughoudendheid in het doen van uitgaven liquiditeitspositie – en de samenhang van de effecten op deze drie invalshoeken van keuzes en vraagt om daadkracht in het realiseren van opbrengsten. Voor het college is het verbe- die gemaakt moeten worden. Vanuit deze invalshoeken wordt in deze begroting het positie- teren van de financiële positie van de gemeente een belangrijke beleidslijn, van waaruit in ve effect van de voorgestelde maatregelen op de financiële positie toegelicht. deze begroting keuzes zijn gemaakt. In deze begroting zijn de maatregelen van ongeveer 2 miljoen opgenomen die in de kadernota waren vermeld. Daarbovenop worden aanvullende De begroting en het meerjarenperspectief maatregelen voorgesteld om stappen te zetten om de financiële positie te verbeteren. In De eerste invalshoek is de jaarlijkse (exploitatie) begroting, waarin de baten en lasten voor totaal zijn de volgende maatregelen opgenomen: 1 jaar zijn opgenomen en het saldo onder de streep voor een sluitende (meerjaren) begroting moet zorgen. De samenvatting van het financieel perspectief is als volgt:

bedragen x € 1.000 Begroting en meerjarenperspectief 2015 2016 2017 2018 Meerjarenperspectief 2014 na algemene uitkering 361 763 781 721 Effecten bestaand beleid - 1.741 - 2.176 - 2.500 - 2.334 Effecten maatregelen kadernota 1.332 1.311 1.574 1.608 Effecten maatregelen begroting 457 1.108 1.096 612 Resultaat meerjarenbegroting voor bestemming 409 1.006 951 607 Mutatie algemene reserve - 409 - 1.006 - 951 - 607 Materieel Resultaat - - - -

6 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Maatregelen kadernota Eveneens in de kadernota was aangekondigd het bedrag van de investeringen terug te De in de kadernota aangekondigde maatregelen leveren een bezuiniging op van circa gaan dringen. Dit is in deze begroting uitgewerkt door het uitstellen en (gedeeltelijk) schrap- € 1,5 miljoen. pen van voorgenomen investeringen. Dit levert een voordeel op dat oploopt tot ongeveer € • Lagere dotatie aan de voorziening IBBP € 425.000 100.000. Al enkele jaren is geen algemene kostenindexatie meer toegepast. Dat levert op • Onderhoud openbare ruimte € 250.000 bepaalde budgetten risico’s op. Om deze risico’s af te dekken is in de begroting 2015 een • Terugbrengen uitgaven groot onderhoud € 190.000 stelpost voor kostenstijgingen opgenomen van € 200.000. Deze raming is niet specifiek aan • Grondexploitaties € 365.000 bepaalde budgetten toegewezen, maar kan daar worden ingezet waar dat in 2015 nodig blijkt. • Terugbrengen investeringsniveau met € 1 miljoen per jaar Taakstelling maatschappelijke voorzieningen Maatregelen begroting In de bestaande begroting is een taakstellende bezuiniging op de maatschappelijke voor- In de voorliggende begroting is aanvullend een aantal maatregelen verwerkt. Het voordelig zieningen opgenomen. Voorgesteld wordt om deze bezuiniging als taakstellend kader te effect daarvan loopt op tot circa € 1 miljoen. verbinden aan de afweging die gemaakt gaat worden ten aanzien van het in stand houden • Lagere rentelasten leningen € 300.000 van de diverse sportvoorzieningen. Dit gaat om belangrijke keuze voor de inwoners van onze • Indexatie belastingen 2015 € 200.000 gemeente en vraagt om een zorgvuldig proces, met de inbreng vanuit het maatschappelijk • Invoeren precarioheffing € 400.000 veld via een Rond De Tafel (RTG) bijeenkomst. In het eerste kwartaal van 2015 dient de • Lagere afschrijvingen € 100.000 raad een keuze te maken, waarbij voorgesteld wordt om als uitgangspunt de taakstellende • Stelpost kostenstijging 2015 € 200.000 -/- bezuiniging van € 436.000 te hanteren.

In september 2014 is een nieuwe langlopende geldlening aangetrokken. Deze lening Resultaat meerjarenbegroting voor bestemming kon tegen een aanzienlijk lager percentage worden aangetrokken. Dat levert een flinke Na verwerking van bovengenoemde maatregelen kent de meerjarenbegroting in alle jaren besparing op. een voordelig resultaat. Ons beleid is om de voordelige resultaten toe te voegen aan de algemene reserve. Daarmee wordt het financieel beleid gerealiseerd: het weerstandsvermo- In de kadernota 2015 was de voorgenomen indexatie van de belastingtarieven met (afge- gen wordt versterkt en de hoogte van de van de leningportefeuille wordt verlaagd. rond) 2,5% wel aangekondigd, maar niet financieel vertaald. Dit betekent een voordelig effect op de begroting van circa € 200.000. Dit effect wordt ingezet om de leningenportefeuille af te bouwen. De liquiditeitspositie / leningenportefeuille Bij de tweede invalshoek wordt het beeld geschetst van de omvang van de leningen die wij Eén van de in de kadernota genoemde maatregelen was het realiseren van opbrengsten. In (moeten) aangaan om voor onze investeringen en overige uitgaven geld c.q. liquide middelen deze begroting wordt dat gestalte gegeven door de invoering van precarioheffing. Op basis beschikbaar te hebben. Bij grote investeringen moet geld geleend worden om de kosten te van het gemiddelde tarief van de ons omliggende gemeenten (€ 1,25 per meter) wordt een kunnen betalen. De gemeente leent haar geld bij de BNG en de NWB en betaalt daarover af- opbrengst verwacht van € 400.000. lossing en rente. Het overzicht van de langlopende leningen van onze gemeente is als volgt:

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 7 bedragen x € 1.000 Langlopende leningen Rekening Rekening Rekening Rekening Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Stand volgens huidige begroting 121.616 128.680 133.727 144.571 158.012 159.089 152.643 153.669 155.791 Uitgangspunt Kadernota 144.571 160.032 165.523 162.540 166.694 167.916

Er zijn twee verklaringen voor het positieve verschil van de ontwikkeling van de leningpor- vermeld, het batig resultaat van de begroting gestort in de algemene reserve. Hierdoor tefeuille. In de eerste plaats is dat het verschuiven en deels schrappen van voorgenomen komen middelen beschikbaar zodat eveneens een lagere financieringsbehoefte ontstaat. investeringen. Daardoor daalt de financieringsbehoefte. Daarnaast wordt, zoals hierboven

8 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 De ontwikkeling van de algemene reserve De derde invalshoek geeft de hoogte van het bedrag weer van de reserves waarover de beschikbaar te stellen voor een voorziening. De omvang van de reserves bepaalt in hoeverre gemeente beschikking heeft. De belangrijkste wordt gevormd door de algemene reserve. de gemeente in staat is om risico’s op te vangen en is bepalend voor de beoordeling of de De financiële middelen uit deze reserve kunnen ingezet worden om incidentele uitgaven te omvang voldoende is om te spreken van een financieel verantwoord weerstandsvermogen. bekostigen, een negatief rekening resultaat op te vangen en gebruikt worden om een bedrag Het verloop van de algemene reserve laat zich als volgt schetsen:

bedragen x € 1.000 Ontwikkeling algemene reserves Saldo ultimo Saldo ultimo Saldo ultimo Saldo ultimo Saldo ultimo Saldo ultimo 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Algemene reserve Algemene reserve 2.671 1.928 2.876 4.018 4.919 5.477 Algemene reserve bouwgrondexploitatie 3.796 - 7.214 - 5.543 - 5.755 - 2.305 - 2.604 Stand volgens huidige begroting 6.467 - 5.286 - 2.668 - 1.737 2.614 2.872 Ontwikkeling volgens Kadernota 6.467 - 5.807 - 4.014 - 177 - 380 290

Uit deze tabel blijkt dat de algemene reserve grondexploitaties nog steeds een negatieve stand kent. Volgens de huidige prognose zal deze reserve in 2020 weer uit de rode cijfers zijn.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 9 De verklaring van het meer gunstige verloop van de ontwikkeling van de algemene reserve komende maanden nadere plannen uit om hier nog meer duiding en richting aan te geven. wordt in belangrijke mate veroorzaakt door het toevoegen van de verwachte voordelige resul- Wij gaan enkele heldere en eenduidige prestatie-indicatoren ontwikkelen die aangeven waar taten van de meerjarenbegroting. we nu staan en waar we uit willen komen. Voor wat betreft de termijn van uitvoering hebben wij twee mijlpalen voor ogen. De eerste mijlpaal wordt het einde van de huidige raadsperiode, Subsidieplafond de tweede mijlpaal het einde van de daaropvolgende raadsperiode. Een voorstel hiervoor Het subsidieplafond voor 2015 bedraagt € 2.534.443, waarvan incidenteel € 42.000 kunt u in het voorjaar van 2015 verwachten. (dorps- en wijkgericht werken, sport en cultuur). Nieuw is de subsidie Ondernemersfonds (€ 320.000). Hierdoor is het plafond hoger dan in 2014.

Tenslotte Hierboven hebben wij verwoord dat het college streeft naar een gezonde financiële positie. In de drie genoemde punten hebben wij dit inzichtelijk gemaakt. Ons college werkt in de

10 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Deel B: Programma’s

Programma 1. Leven, leren en werken@Bodegraven-Reeuwijk

Verantwoordelijke portefeuillehouders hier onder vallen zijn het sociaal domein, onderwijs, voorzieningen, sport en cultuur. Wethouder W.J.A. Verkleij De algemene doelstelling van dit programma is om samen met onze inwoners een leefbare Wethouder J.L. van den Heuvel samenleving te behouden en waar mogelijk te verbeteren. Deze doelstellingen valt uiteen in Wethouder D.J. Knol de volgende punten: Wethouder M. Kromwijk • een adequaat voorzieningenniveau afgestemd op de behoeften van onze inwoners • ondersteuning en zorg voor inwoners die dat echt nodig hebben Binnen dit programma zijn drie uitgangspunten te benoemen die mede bepalen hoe ons • inwoners actief laten participeren in onze samenleving beleid in dit programma is opgesteld. • het behoud van eigen identiteit van de dorpen 1. De samenleving is gestart om zichzelf opnieuw te organiseren en vorm te geven. Initia- • vrije toegang voor sport en cultuur tieven vanuit de samenleving ontplooien zich en (gelegenheids)netwerken ontstaan waar • goed basisonderwijs zij nodig op dat moment nodig zijn. Wij zien een beweging in de samenleving waarbij inwoners zelf initiatieven ontwikkelen en daarbij (soms) de overheid al lang niet meer In dit programma komen achtereenvolgens de verschillende thema’s (leven, leren en werken nodig hebben. aan bod). Bij elk thema zal een vertaalslag gemaakt worden van de visie van onze gemeente 2. De gemeente wordt per 1 januari 2015 verantwoordelijk voor het Sociaal Domein. De op het thema naar concrete opdrachten, processen en opdrachten die bijdragen aan het jeugdhulp, de uitvoering van de participatiewet en onderdelen van de AWBZ worden verwezenlijken van deze visie. overgeheveld naar de Wmo en komen onder verantwoording van de gemeente. Wij zijn ons ervan bewust dat deze nieuwe organisatie van zorg en welzijn een beroep op onze inwoners. 1. Onze visie op Leven 3. Ten derde zet dit college zich in om de financiële positie van de gemeente te herstellen. Het herstel van de algemene reserve en de afbouw van de leningenportefeuille zijn van Het sociaal domein groot belang. Met ingang van 1 januari 2015 krijgen we een brede verantwoordelijkheid op het sociaal domein. De gemeente wordt verantwoordelijk voor het zorg en welzijnsspectrum op het gebied Als gemeente zijn we onderdeel van onze samenleving en kunnen we het ons niet veroorlo- van de Wmo (en daarin delen van de AWBZ), de jeugdhulp en de uitvoering van de partici- ven om niet mee te bewegen met de veranderingen in de samenleving. Een veranderende, patiewet. Deze extra verantwoordelijk stelt ons niet alleen in staat verbindingen te leggen dynamische samenleving vraagt om een meebewegende en flexibele gemeente. Het is de tussen de drie decentralisaties onderling maar tevens met de dagelijkse leefomgeving. uitdaging van de gemeente om verbindingen te leggen tussen de uitdagingen in het sociaal domein (en andere thema’s) en de veranderende samenleving. Daarbij ontkomen we (gezien Eind 2014 worden de Dynamische beleidsnotitie Sociaal Domein en de verordeningen op onze financiële positie) niet om keuzes te maken in wat we wel en wat we niet doen. het gebied van de Wmo, de jeugdhulp en de participatiewet vastgesteld. In de visie willen Programma 1 in deze begroting bevat de thema’s leven, leren en werken. Onderwerpen die we dat onze inwoners (1) actief participeren in de samenleving, (2) werken om in eigen

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 11 levensonderhoud te voorzien, (3) regie over het eigen leven voeren en (4) bijdragen aan rondom de jeugd. Op het gebied van de participatiewet moet onze wens plaats krijgen in het welbevinden van de eigen sociale omgeving. Kernwoorden voor ons zijn; eigen kracht, de begroting Ferm Werk voor 2015. Het AB en DB moeten hierover nog besluiten. Op het zelfredzaamheid, sociale samenhang, participatie, preventie en integraliteit. gebied van Wmo wordt onderzocht op welke manier de 5% gerealiseerd kan worden.

Op het gebied van het sociaal domein hebben wij de doelen samen met andere gemeenten Van Deelfonds Sociaal Domein naar Integratie-uitkering vastgelegd in het regionaal beleidskader “Gebundelde krachten”. Dit zijn onder andere het De gelden die per 2015 uitgekeerd worden aan gemeente voor de decentralisaties, worden centraal staan van inwoners, geloven in eigen kracht, investeren in preventie & vernieuwing niet langer overgemaakt in de vorm van een deelfonds Sociaal Domein. De decentrali- en de aanpak ‘1 cliënt/gezin, 1 aanpak, 1 contactpersoon’. satiegelden zullen worden uitgekeerd als integratie-uitkering. Het kabinet heeft dit op 11 september 2014, naar aanleiding van een advies van de Algemene Rekenkamer, kenbaar Verbinding gemaakt. Gemeenten kunnen met deze integratie-uitkering integraal en ontschot beleid ont- Een belangrijk uitgangspunt bij de decentralisaties is dat wij meer moeten doen met minder. wikkelen en realiseren om te kunnen voldoen aan de doelstellingen van de decentralisaties. De ontwikkelingen gaan namelijk gepaard met forse bezuinigingen; voor sommige onder- De middelen blijven voor de termijn van 3 jaar apart zichtbaar op de begroting. In 2018, na delen oplopend tot 40%. De ondersteunende maatwerkvoorzieningen blijven toegankelijk een overgangstermijn van drie jaar, wil het kabinet de middelen verstrekken via de AU uit het voor onze inwoners die dat nodig hebben. 2015 staat in het teken van verbindingen leggen. gemeentefonds. Verbindingen binnen de dagelijkse leefomgeving (sport, cultuur, dorps en wijkteams e.a.) en bijsturen waar dit nodig is. Deze verbindingen zijn van vitaal belang voor het organiseren Voorzieningen van de toegang voor onze inwoners. Het sociaal team vervult hierin een spilfunctie. De so- Sport en cultuur zijn een belangrijk onderdeel van de dagelijkse leefomgeving van mensen. ciale teams worden op een dermate manier vorm gegeven waarbij de verbinding tussen de Sport en cultuur moeten toegankelijk zijn voor iedereen, ongeachte afkomst, draagkracht of li- leefomgeving, het maatschappelijk middenveld en de voorzieningen wordt gelegd. chamelijke conditie. Sport en cultuur zorgen voor verbinding en hebben een vormend karakter. Als gemeente willen we hier met de samenleving in investeren. Investeren staat in dit geval Lokaal initiatief niet gelijk aan financieren. Ook kennis delen, samenwerken en adviseren is investeren. De gemeente zet in 2015 in op het stimuleren van lokale initiatieven in onze samenleving. Het doel van deze initiatieven ligt daarbij in het versterken van de dagelijkse leefomgeving, Op het gebied van de binnensport- en zwemsportaccommodaties willen we toewerken en inzetten op preventie en signalering (samenredzaamheid). Op deze manier willen wij de naar een sportbedrijf per medio 2015. Een sportbedrijf dat adequate voorzieningen op een toestroom naar maatwerkvoorzieningen zoveel mogelijk beperken. Soms is een financiële duurzame en evenwichtige manier beheert en exploiteert. Als gemeente hebben we niet de impuls nodig om de gewenste verschuiving van (duurdere) gecontracteerde maatwerkvoor- financiële middelen om de bestaande voorzieningen op de huidige manier te financieren. De zieningen naar algemene voorzieningen te realiseren. kosten van de voorzieningen trekken een grote wissel op de financiën. Deze kosten worden omlaag gebracht om te voldoen aan de doelstelling van een financieel verantwoord beleid. Het college wil een percentage van de decentralisatiemiddelen daarom afzonderen voor in- Dit houdt in dat we met de vorming van het sportbedrijf in 2015 keuzes moeten maken. novatie-initiatieven/ -projecten om de transitie binnen het sociaal domein lokaal verder vorm Deze keuzes bestaan uit, of het sluiten van voorzieningen, of het overdragen van het te geven. Uitgangspunt is daarbij een percentage van maximaal 5% van het totale decen- (financieel) risico van voorzieningen aan andere partijen. Deze partijen kunnen bestaan uit tralisatiebudget te reserveren. Dit uitgangspunt is opgenomen in de regels voor de inkoop initiatieven vanuit onze dorpen, of initiatieven van private partijen.

12 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Met betrekking tot de zwemvoorziening in Reeuwijk-Brug blijven wij kijken of een slimme van de buitensport organiseren wij om samen met de huidige sportorganisaties in combinaties mogelijk zijn. Alleen een combinatie van meerdere gebruikers en kostendragers Reeuwijk Brug, Reeuwijk Dorp en Driebruggen één beheerstichting voor de accommodaties. maken de exploitatie van een zwemvoorziening naar de toekomst verantwoord. Vervolgens zullen wij met deze beheersstichting aan de slag gaan om het eigendom van de Daarbij zullen wij ook de mogelijkheden van burgerinitiatieven onderzoeken. Op het gebied o p s t a l l e n v a n d e a c c o m m o d a t i e s v a n d e g e m e e n t e o v e r t e d r a g e n a a n d e z e s t i c h t i n g .

Projecten ijkmoment datum

Toegang Sociaal Domein Start nieuwe 01-2015 Eind 2014 is een visie ontwikkeld op het sociaal domein waarbij nadrukkelijk aandacht is voor de samenwerking/ verbinding met partners, toegang innovaties, governance- en organisatiestructuur alsmede de rolinvulling van het sociaal team. Met ingang van 2015 is de uitvoeringsorganisatie operationeel.

Opdrachten ijkmoment datum

Ontwikkeling Sociaal Domein evaluatie 2015 Vanaf 2015 zijn de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 en de Jeugdwet van kracht. Een belangrijk jaar om de decentralisaties (AWBZ / Jeugd / Participatiewet en passend onderwijs) verder in de organisatie door te voeren omdat de uitvoeringsaspecten en de effecten van beleidskeuzes die gemaakt pas in 2015 zichtbaar worden. In nauwe samenspraak met zowel de omliggende gemeenten als onze uitvoeringspartners zoals het CJG, SAM en Ferm Werk wordt dit opgepakt.

Binnensport en zwembaden Start 07-2015 Het beheer en exploitatie van voorzieningen moet anders om een lager kostenniveau te bereiken. Sportbedrijf Een opdracht hiertoe is inmiddels uitgewerkt. In september 2014 is door de gemeenteraad een Ronde Tafel Gesprek met de gebruikers en be- heerders van de binnensportaccommodaties georganiseerd. In 2015 wordt door het college een voorstel gedaan waarin de kaders zijn opgenomen waarbinnen een sportbedrijf per april 2015 zal functioneren.

Buitensport Stichting is 01-2015 Per 1 januari 2015 organiseren wij samen met de huidige beheersverenigingen één beheersstichting voor de accommodaties in Reeuwijk Burg en opgericht Dorp en Driebruggen en zijn er afspraken gemaakt over de opstallen. In 2020 loopt het contract met de beheersstichting in Bodegraven (de BSV) af.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 13 Opdrachten ijkmoment datum

Vakantiespelen Vaste locaties 04-2015 De vakantiespelen in onze dorpen krijgen vaste locaties. Dit betreft het vinden van een geschikte locatie die passend is. Voor de zomer van 2015 zal hierover duidelijkheid komen.

Processen ijkmoment datum

Elk jaar maken wij afspraken met subsidiepartners voor subsidieverlening. Wij sturen er op dat de doelstellingen van maatschappelijke ondersteuning gerealiseerd worden. De gemeente wil de werkwijze van resultaatgerichte subsidieverlening voortzetten en uitbreiden. Bij deze manier van subsidieverlening ligt de nadruk meer op maatschappelijke effecten en resultaten en minder op gekwantificeerde activiteiten.

14 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 2. Onze visie op Leren

Onderwijs is een basisvoorziening voor onze inwoners. In onze gemeente streven wij naar Met ingang van 1 januari 2015 wordt de gemeente verantwoordelijk voor meerdere vervoers- goed basisonderwijs met een goede spreiding over onze wijken en dorpen. De gemeente stromen. Niet alleen het leerlingen vervoer en het CVV wordt de gemeente per 2015 tevens is verantwoordelijk voor de onderwijshuisvesting en geeft ruimte aan versterking van het verantwoordelijk voor het AWBZ vervoer naar dagbesteding. De huidige contracten met educatieve programma. Wij zijn trots op het goed onderwijs op de 17 basisscholen in onze betrekking tot het leerlingenvervoer en het CVV lopen resp. tot januari 2016 en juli 2016. gemeente, blijkend uit de veelvuldig behaalde certificaten. Goed onderwijs ondersteunen Per 2016 gaan we op zoek naar een nieuwe vorm van vervoer, waarbij we slimme combina- wij met een gerichte vroeg en voorschoolse educatie. Voor iedereen gelijke kansen in het ties zoeken tussen de drie vervoersstromen die leiden tot kostenbesparingen. onderwijs vinden wij belangrijk. Project Bravo! Huisvesting, Passend onderwijs en vervoer Het project BRAVO! (basisschoolleerlingen kennis laat maken met kunst en cultuur) vormt De Wet passend onderwijs (de 4e decentralisatie) is een eerste verantwoordelijkheid van een gewaardeerde versterking van de onderwijsprogramma’s van de scholen in Bodegra- scholen zelf. Onze verantwoordelijkheid daarbinnen is een goede afstemming met scholen ven-Reeuwijk. In 2015 verbinden we het project BRAVO! niet alleen met de basisschoolleer- om de verbinding te leggen met de decentralisatie Jeugdzorg. lingen, maar tevens met de ouderen in onze gemeente. Per 2015 zullen ook activiteiten voor ouderen onderdeel uitmaken van het programma van project. Vanaf 2015 worden de huisvestingsmiddelen voor het onderhoud van basisscholen rechtstreeks aan de scholen beschikbaar gesteld. De gemeente blijft echter verantwoordelijk Bibliotheek eigenaar van de panden. In de huisvesting zien wij bij een aantal scholen knelpunten. Tege- In 2012 zijn de kaders voor het bibliotheekwerk vastgesteld. Een bibliotheeklocatie in lijkertijd geeft de leerlingenprognose een dalende trend aan. Deze situaties zijn binnen een Bodegraven en in Reeuwijk-Brug vanaf 2015 is het (minimale) streven. De bibliotheek en krap financieel kader tot een oplossing te brengen. Met name op het gebied van huisvesting gemeente zoeken samen met onze inwoners en partners (o.a. scholen en kerken) naar van de Verhoeff-Rollmanschool in Bodegraven en basisschool de Brug in Nieuwerbrug wordt creatieve oplossingen om een vorm van bibliotheekwerk in de andere dorpen te houden. in 2015 onderzoek gedaan naar de huisvesting. Daarbij wordt tevens gekeken naar slimme combinaties tussen de bestaande voorzieningen in de dorpen.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 15 Projecten ijkmoment datum

Huisvesting Basisschool Verhoeff-Rollman huisvestings- 12-2015 De basisschool Verhoeff-Rollman in Bodegraven heeft sinds 2007 al behoefte aan een passende oplossing voor de uit haar jasje gegroeide school. plan In 2015 zal een update van het kwalitatief en financieel huisvestingsonderzoek naar nieuwbouw, uitbreiding en/of renovatie van de Verhoeff-Roll- manschool plaatsvinden.

Huisvesting Basisschool De Brug huisvestings- 12-2015 In de ontwikkeling van De Wijde Wiericke is voorzien in nieuwbouw van basisschool de Brug. plan Op basis van een actuele leerlingenprognose en een ruimtebehoefte berekening zal in 2015 een update plaatsvinden van het kwalitatief en financieel huisvestingsonderzoek voor deze school. Hierbij zal ook onderzoek worden gedaan naar een mogelijke combinatie van gymzaal en het Wierickehuis.

Opdrachten ijkmoment datum

Leerlingenvervoer, CVV en AWBZ vervoer gunning 06-2016 Aanbesteding van de drie vervoerstromen waarbij we zoeken naar slimme combinaties om een kostenbesparing te realiseren.

Kwaliteitsimpuls VVE realisatie 12-2015 Investeren in kwaliteit door verhoging van het taalniveau van de pedagogisch medewerkers VVE door toetsing en bijscholing;

Wijziging beleidsregels Peuterspeelzalen besluit 01-2015 Wijziging beleidsregels Peuterspeelzalen, vanwege de harmonisatie kinderopvang/peuterspeelzalen en wijziging van de kwaliteitseisen peuterspeelzalen.

Nieuwe kaders onderwijskansenbeleid besluit 11-2015 In 2015 worden nieuwe kaders / doelstellingen van het onderwijskansenbeleid voor de periode 2015-2018 vastgesteld.

16 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Processen ijkmoment datum

Onderwijskansenbeleid Jaarverslag 2016 Monitoring van de effectiviteit van voorschoolse en vroegschoolse educatie (VVE). Binnen dat kader wordt de ontwikkeling van kinderen gevolgd VVE 2015 vanaf de peuterspeelzaal tot en met groep 2. besluit

3. Onze visie op werken

Werk en een eigen inkomen zijn belangrijk. Het geeft mensen zelfstandigheid en eigenwaar- Daarnaast zetten wij in op: de. Met de invoering van de Participatiewet vanaf 1 januari 2015 worden gemeenten ver- 1. de bestrijding van armoede antwoordelijk voor alle doelgroepen met een zekere afstand tot de arbeidsmarkt. Voor een 2. de bevordering van de werkgelegenheid goede uitvoering van de Participatiewet is – samen met de gemeenten Woerden, Oudewater 3. het bestrijden van schuldenproblematiek en Montfoort – Ferm Werk opgericht. Via deze uitvoeringsorganisatie zetten wij in op een 4. bestrijden van fraude en inzetten op rechtmatigheid zo effectief mogelijke begeleiding van uitkeringsgerechtigden en werknemers in de sociale werkvoorziening naar werk op de arbeidsmarkt. Met het bedrijfsleven willen wij afspraken maken over de inzet van werknemers met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Projecten ijkmoment datum

Inzet van diensten FERM-werk door in te zetten op “social return” bij gemeentelijke aanbestedingen. Burap Versterken van de netwerken en relaties tussen lokale overheid en bedrijfsleven om een optimale plaatsing van werknemers met een afstand tot de arbeidsmarkt te realiseren.

Hieraan moet de in kwartaalrapportages van FERM-werk aandacht worden besteed. Burap

Starten met het project ‘Bodegraven-Reeuwijk werkt’ in samenwerking met het bedrijfsleven, onderwijs en de buurgemeenten. Dit project is een Burap afspiegeling van het succesvolle project “Woerden werkt” en is bedoeld om de lokale economie en de werkgelegenheid een impuls te geven. In de regionale economische samenwerking staat werk en economie (de “zachte” niet ruimtelijke kant van EZ) prominent op de agenda.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 17 Processen ijkmoment datum

Verstrekken van uitkeringen / producten in het kader van armoedebestrijding / verzorgen van re-integratievoorzieningen alsmede handhaving Continu op naleving (inzet op rechtmatigheid en fraudebestrijding)

Met onze partners in Ferm Werk inzetten op maximale begeleiding naar werk van de doelgroepen van de Participatiewet. Continu

Wat zijn de prestatie-indicatoren

Indicatoren Realisatie Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting 2013 2014 2015 2016 2017 2018 1. Mate van tevredenheid(%) ondersteuning vanuit de WMO gebaseerd op het WMO -tevredenheidonderzoek voorzieningen 2012. 75 75 Brengt de afnemende vraag naar maatwerkvoorzieningen in beeld: 2. % Gebruikers – Hulp bij het huishouden - 100 75 60 40 0 3. % Gebruikers WMO – voorzieningen (woon, begeleiding, scootmobiels) 100 97 95 92 90

4. % Gebruikers - Jeugdhulp - maatwerkvoorzieningen - - 100 95 90 85 5. % Gebruikers vervoersvoorzieningen/CVV - 100 95 90 85 85 6. Ontwikkeling oplossingen binnen het sociaal team - 100 120 140 160

7. Preventieve acties (in dagelijkse leefomgeving) stijgen In ontwikkeling: operationaliseren in 2015 8. % Toename bereik doelgroep Voor en Vroegschoolse Educatie 100 105 110 115 120 9. Behandeling aanvragen voor een uitkering / bijzondere bijstand < 4 weken 80 80 80 80

10. % Bereik doelgroep armoedebeleid - 100 130 140 150 160 11. Gemiddeld overblijvende restantschuld 12. Aantal uitkeringsgerechtigden 198 178 158 138 120 13. % Rechtmatige verstrekking van uitkeringen 88 90 92 94 95

18 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Wat is het financiële kader

bedragen x € 1.000 Wat mag het kosten? Rekening Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Saldo van baten en lasten Lasten Goederen en diensten - 3.560 - 2.689 - 2.615 - 2.638 - 2.637 - 2.637 Niet in te delen lasten - - 153 - 8.840 - 8.625 - 8.351 - 8.344 Overdrachten - 13.377 - 13.655 - 12.626 - 12.527 - 12.403 - 12.298 Rente en afschrijvingen - 1.371 - 1.646 - 1.633 - 1.683 - 1.683 - 1.683 Kostenplaatsen - 4.664 - 3.260 - 3.415 - 3.379 - 3.286 - 3.227 Totaal Lasten - 22.972 - 21.403 - 29.130 - 28.851 - 28.360 - 28.188 Baten Goederen en diensten 922 938 979 979 979 979 Overdrachten 6.720 6.132 3.806 3.806 3.806 3.806 Totaal Baten 7.642 7.070 4.785 4.785 4.785 4.785 Totaal Saldo van baten en lasten - 15.329 - 14.333 - 24.345 - 24.066 - 23.575 - 23.404 Mutatie reserves Toevoegingen - 65 - 134 - - - - Onttrekkingen 194 131 - - - - Totaal Mutatie reserves 130 - 3 - - - - Resultaat - 15.200 - 14.335 - 24.345 - 24.066 - 23.575 - 23.404

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 19 Overzicht reserves per programma bedragen x € 1.000 Mutaties reserves Rekening Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Toevoegingen Reserve onderhoud binnensportaccommodaties - 65 - 65 - - - - Reserve decentralisatie jeugdzorg -gem.deel - - 70 - - - - Totaal Toevoegingen - 65 - 134 - - - - Onttrekkingen Algemene reserve 162 - - - - - Reserve onderhoud binnensportaccommodaties 32 62 - - - - Reserve Centrum Jeugd en Gezin - 70 - - - - Totaal Onttrekkingen 194 131 - - - - Totaal 130 - 3 - - - -

Vanaf 2015 vinden binnen dit programma geen stortingen of onttrekkingen in deze reserves meer plaats.

20 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Programma 2. Wonen en Leefomgeving @Bodegraven-Reeuwijk

Verantwoordelijke portefeuillehouders Bodegraven een station aan de spoorlijn Leiden-Utrecht. Voor inwoners en bedrijven is een Wethouder W.J.A. Verkleij goede bereikbaarheid van groot belang, terwijl diezelfde wegen ook voor de nodige (geluids) Wethouder K. Oskam overlast en luchtvervuiling kunnen zorgen. Ook verkeersveiligheid is een punt van zorg, zowel Wethouder JL. van den Heuvel in de dorpen als daarbuiten. Sluipverkeer en vrachtverkeer over wegen welke hier niet op Wethouder D.J. Knol berekend zijn, spelen hierbij een belangrijke rol. In veel gevallen rijden over deze wegen ook Wethouder M. Kromwijk fietsers die graag veilig gebruiken maken van de weg.

Wonen en leefomgeving@Bodegraven-Reeuwijk De inrichting en het niveau van onderhoud van de leefomgeving zijn sterk bepalend voor De gemeente Bodegraven-Reeuwijk is een aantrekkelijke woon- en leefgemeente midden in de leefbaarheid van onze inwoners. We streven dan ook naar een openbare ruimte waarbij het Groene Hart. Op het gebied van woningbouw willen we de prioriteiten nadrukkelijk leg- de inrichting, gebruik en beheer zorgvuldig en integraal op elkaar zijn afgestemd. Inwoners gen op de kansrijke bouwprojecten. Omdat de demografische ontwikkelingen een vergrijzing voelen zich veilig in de openbare ruimte, kunnen zich ermee identificeren, kunnen er ont- per dorp verschillen, is maatwerk nodig. We willen een realistisch woningbouwprogramma. spannen en voelen zich er thuis. Hierdoor ontstaat er een grotere verantwoordelijkheid en Onderdeel daarvan is dat dit programma aansluit bij de plaatselijke behoeften in de dorpen. betrokkenheid op zowel de woonomgeving als op elkaar. Het stimuleren van de betrokken- Een belangrijk middel is het stimuleren van de doorstroming op de woningmarkt. Beschik- heid van de inwoners op het openbaar groen zal in de komende tijd ook worden voortgezet. baarheid van huisvesting voor bepaalde doelgroepen, zoals starters en ouderen naar speci- Tegelijk bepaalt de openbare ruimte een belangrijk deel van de uitstraling van de gemeente. fieke huisvesting, hebben hierbij nadrukkelijk de aandacht. Om dit te realiseren vormen wij Zowel op het gebied van inrichting als op het gebied van onderhoud vraagt dit zorgvuldig- een fonds Volkshuisvesting. heid. Echter bestaat er met betrekking tot het beheer en onderhoud van de openbare ruimte een financiële opgave. De beschikbare middelen zullen het uitgangspunt worden voor het De komende jaren staat onze gemeente voor ruimtelijke opgaven. De gemeente zet zich in beheer en onderhoud, daar waar mogelijk zal er gezocht worden naar een efficiëntere wijze om uitvoering te geven aan deze ruimtelijke opgaven. Via bestemmingsplannen borgen wij van uitvoering om zoveel mogelijk de vastgestelde beeldkwaliteiten te behouden. dat de kenmerkende openheid van het landelijk gebied, het cultuurhistorisch waardevolle veenweidelandschap, het laag gelegen droogmakerijenlandschap en de identiteit van de Woningbouw aanwezige bebouwingslinten behouden blijft. Dit kan alleen wanneer de grondgebonden vee- De afgelopen jaren zijn bouwprojecten vertraagd of niet doorgegaan. Door keuzes te maken houderij en sierteelt de grondgebruikers blijven. Dit zijn in grote delen van onze gemeenten in welke projecten wel en niet doorgaan, brengen we de bouwproductie weer op gang. Dit de dragers van het cultuurhistorisch landschap. Daarbij leveren zij een belangrijke bijdrage is gezien de lopende grondexploitaties van belang om zo de gemeentelijke financiën te aan onze economie. versterken. Om op de snel veranderende woningmarkt in te kunnen spelen is een korte doorlooptijd van procedures van groot belang. Ook zullen de ontwikkelingen vanuit het Onze gemeente bevindt zich langs de belangrijke Randstedelijke verkeersaders N11 en A12. sociaal domein van invloed zijn op de woningbehoefte, hierop zullen we dan ook anticiperen. Daarnaast lopen een aantal provinciale verbindingswegen door onze gemeente en heeft

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 21 Projecten ijkmoment datum

Rijngaarde Start 06-2015 Realiseren van sociale huurwoningen voor senioren en zo mogelijk een aantal PG woningen. Streven is in de 2e helft van 2014 het plan Rijngaarde uitvoering vast te stellen in de gemeenteraad. Dan kan in de eerste helft van 2015 worden gestart met de uitvoering.

De Wijde Wiericke Oplevering 1e Woningbouwuitbreiding in Nieuwerbrug inclusief aanpassing/verplaatsing van voorzieningen.. De realisatie van de 1e fase loopt naar verwachting woningen door t/m 2019. Met de herprioritering woningbouw heeft de raad besloten twee deelgebieden voorlopig niet tot ontwikkeling te brengen, de resterende woningen zijn verder uitgefaseerd. Fase 1 (39 woningen) wordt ontwikkeld door N459 en loopt naar verwachting door t/m 2019. De eerste woningen worden in 2014 opgeleverd. Fase 2 bestaat uit 20 tot 30 woningen, realisatie vindt plaats aansluitend op fase 1.”

De Steupel, woningbouw Uitgifte kavels 10-2015 Realiseren van een planologisch kader en uitgifte van tien woningbouwkavels. Verwacht wordt dat er beroep zal worden ingesteld tegen het vaststellen van het bestemmingsplan. In de 2e helft van 2014 is gestart met de voorverkoop van kavels.

Nieuw Westveen Oplevering 09-2015 Realisatie van woningbouw op de voormalige scholenlocatie aan de Van Staveren- en Mesdagstraat. De verkoop van woningen is gestart en ver- woningen 12-2015 loopt zeer voorspoedig. Nog in 2014 worden de sanering en het bouwrijp maken opgestart. 2015 staat in het teken van realisatie en oplevering van de woningen en afronding van het complete project.

Weideveld 2020 Het ontwikkelen en realiseren van circa 245 woningen inclusief infrastructuur en openbare ruimte. Vanwege herprioritering van de woningbouw (dec. 2013) wordt slechts een gedeelte van de woonvelden in deze collegeperiode gerealiseerd. De totale ontwikkeling van Weideveld loopt door tot na 2018. Het college oriënteert zich op de mogelijkheden om, in samenwerking met een bredere coalitie van ontwikkelende en bouwende partijen, de verdere ontwikkeling van Weideveld ter hand te nemen en daarmee de continuïteit van de ontwikkeling te borgen.

Groendijck Oost-Driebruggen Afname 04-2015 Uitgifte van gronden voor de ontwikkeling van circa. 76 woningen, een kerkgebouw en bijbehorende voorzieningen. In 2014 en begin 2015 wordt 1e tranche gewerkt aan het ontwikkelen van de woningen en aan het bouwrijp maken van fase 1. 2015 staat in het teken van de verkoop van de woningen in gronden de eerste fase.

22 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Projecten ijkmoment datum

Achter de Boerderij Vaststellen 06-2015 Het project Achter de Boerderij betreft de ontwikkeling en realisatie van ca. 7 woningen in het dure segment inclusief infrastructuur en openbare bestemmings- ruimte. Het project maakte voorheen onderdeel uit van Reesvelt II, maar is in het kader van de woningbouwprioritering als separate ontwikkeling plan aangewezen. Het project wordt in de periode tot 2019 ontwikkeld. Doelstelling is om medio 2015 het bestemmingsplan en het beeldkwaliteitsplan vast te stellen, waarna de kavels bouwen woonrijp worden gemaakt en vervolgens zullen worden verkocht. Verkoop van de kavels start eind 2015. Voor dit project is een grondexploitatie opgesteld. Deze wordt in november 2014 aan de raad ter vaststelling aangeboden.

Reesvelt II Bestemmings- 2015 Het project Reesvelt II is in de Herprioritering Woningbouw gepland voor na 2019. Hier wil de gemeente een gevarieerd woningbouwprogramma plan realiseren voor de eigen behoefte. In 2010 heeft al een ontwerpbestemmingsplan ter inzage gelegen. Met Vergeer Planontwikkeling (mede-eigenaar van het gebied) is thans een anterieure overeenkomst in voorbereiding waarin afspraken over het gemeentelijk kostenverhaal zijn vastgelegd voor wat betreft de gronden van Vergeer Planontwikkeling. Voor de gemeentelijke gronden heeft de gemeente een overeenkomst gesloten met Vosplan Planontwikkeling. Daarnaast worden met Vergeer Kaas de gesprekken over de milieuzonering afgerond. Na overeenstemming over de anterieure overeenkomst en de milieuzonering zal het globale bestemmingsplan ter vaststelling worden aangeboden aan de raad.

Oude Tol III fase 2 Oplevering Vanaf 2016 Het project betreft de ontwikkeling en realisatie van 37 woningen in diverse prijscategorieën, waarvan een zevental woningen voor Woningbouwver- woningen eniging Reeuwijk. De ontwikkeling van de 37 woningen wordt aangemerkt als deelplan 1. In totaal bestaat Oude Tol III fase 2 uit 4 deelplannen. De deelplannen 2 t/m 4 zijn uitgesteld tot na 2020 (betreft ca. 60 woningen). Voor 2014 is voorzien in het voorbereiden van de verkoop, regelen van vergunningen en overeenkomsten. De afname van de grond staat gepland voor de periode 2015-2016. De oplevering van de woningen volgt dan in de periode 2016-2017.

Nieuw Venen Oost (Reeuwijk-Brug) Realisatie- 09-2015 Realisatie van circa 75 zorgappartementen op de voormalige schoollocatie aan de Poelruit. Het complex omvat vier gebouwen. Gebouw 1 is in fase gebruik. De zorgappartementen van gebouw 2 en 4 staan in de verkoop en wat voor de gemeente resteert, is de aanleg van de openbare ruimte. Het is echter wachten op het opleveren van gebouw 4 langs de Poelruit. De grondexploitatie is per 31 december 2013 afgesloten. In 2014 worden geen bouwactiviteiten verwacht en is de afrekening met Zorgpartners gepland. In 2015 wordt mogelijk gestart met de bouwactiviteiten van de gebouwen 2 en/of 4. Na 2015 worden de bouwactiviteiten van gebouw 3 en de aanleg van de openbare ruimte verwacht.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 23 Totaal aantal Opgave per jaarschijf woningen 2015 2016 2017 2018 2019 EV 1 Weideveld 215 57 39 39 46 34 2 Rijngaarde 40 40 3 Oude Tol III – fase 2 21 17 4 4 De Steupel 10 5 5 5 Maximalocatie, inclusief Prins Bernhardstraat 40a 5 5 6 Wiericke Weide 4 4 7 Groendijk – Oost 77 10 15 13 13 26 8 Wijde Wiericke 62 15 7 5 5 30 Totaal opgave woningbouw 434 148 70 62 64 90

Opdrachten ijkmoment datum

Opstellen van een gemeentelijke woonvisie en herijken van de prestatieafspraken met Mozaïek Wonen en Woningbouwvereniging Reeuwijk PvA 10-2014 De op te stellen woonvisie schetst in hoofdlijnen het woonbeleid van de gemeente en geeft aan welke activiteiten de gemeente samen met haar Verdieping 05-2015 partners onderneemt om dit beleid uit te voeren. De uitvoeringsafspraken met de corporaties worden vastgelegd in een herijking van de lopende Verbinding 06-2015 prestatieafspraken met Mozaïek Wonen en Woningbouwvereniging Reeuwijk. Centrale thema’s in de woonvisie zijn: • Betaalbaarheid: de stijgende woonquotes vormen een toenemend probleem voor veel huurders; Woonvisie / 11-2015 • Beschikbaarheid: voldoende woningen, ook voor doelgroepen als jongeren en starters, middeninkomens, senioren; prestatie- • Wonen met zorg en welzijn: de gevolgen van scheiden van wonen en zorg; afspraken • Dorps- en wijkgericht werken: stimuleren van de doekracht van bewoners; • Naar een duurzame woningvoorraad: energiezuiniger en meer levensloopgeschikt maken van de bestaande woningvoorraad. Besluit >11-2015

Ruimtelijke visie braakliggend terreinen randen centrum Bodegraven Ruimtelijke >11-2015 Het doel van dit beleidskader is om de ontwikkeling van de braakliggende locaties Dronenhoek en Domburg weer van de grond te krijgen. visie

24 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Opdrachten ijkmoment datum

Fonds Volkshuisvesting PvA 03-2015 In de begroting 2015 is € 20.000 opgenomen voor projecten die gericht zijn op de beschikbaarheid van woningen voor jongeren en ouderen die zijn aangewezen op sociale huurwoningen. Bij de kadernota 2015 is een motie aangenomen waarbij het college is opgeroepen een fonds volkshuisvesting te vormen. In 2015 wordt het plan uitgewerkt hoe hiermee om te gaan.

Zoeken naar alternatieven voor niet gerealiseerde projecten Zie Zie Bij de herprioritering van het woningbouwprogramma is een aantal projecten stilgelegd door de initiatiefnemers. Dit geldt voor (delen van) projecten als herprioritering herprioritering Weideveld, Vromade en Graafse Waard, die door Mozaïek Wonen zijn stilgelegd als gevolg van de ontwikkelingen in de corporatiesector, maar ook voor woningbouw- woningbouw- particuliere projecten. Bij dergelijke projecten wordt gekeken naar eventuele alternatieve ontwikkelingsmogelijkheden, die passen bij het woningbouwprogramma programma programma en de maatschappelijke behoefte. Dit is een continue activiteit die aansluit bij de monitoring van het woningbouwprogramma.

Aandacht voor doorstroming en starterswoningen beschikbaarheid is een belangrijk thema in de op te stellen woonvisie. In de woonvisie worden de maatregelen geformuleerd die de gemeente en de woningcorporaties willen nemen op dit thema. Deze maatregelen worden vervolgens uitgewerkt tot concrete maatregelen en vastgelegd in de prestatieafspraken met Mozaïek Wonen en Woningbouwvereniging Reeuwijk.

Ruimtelijke ordening Op het gebied van ruimtelijke ordening zal in de komende periode de nadruk vooral gericht de openbare ruimte. Tevens is ons streven dat er heldere en eenduidige richtlijnen voor de zijn op het uitvoeren van enerzijds het herprioritering van het woningbouwprogramma. Ander- ruimtelijke ontwikkelingen tot stand komen. Op het gebied van natuur zal de herijking van de zijds zal in de komende periode de reguliere herziening van een groot aantal bestemmings- Ecologische Hoofdstructuur verder vorm krijgen. Doel is om de karakteristieke slagenland- plannen plaatsvinden. Dit vraagt veel politiek- en bestuurlijke betrokkenheid. Op deze wijze schap als uitgangspunt te nemen. Naast het behoud en verdere natuurontwikkeling dient er willen we zorgen voor een maatschappelijk- en ruimtelijke aanvaardbare inrichting van ook rekening gehouden te worden met economische bedrijvigheid.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 25 Projecten ijkmoment datum

Herprioritering van het woningbouwprogramma Bij project- Doel is om de prioriteiten nadrukkelijker te leggen bij kansrijke woningbouwprojecten en daarmee de continuïteit van de woningbouwproductie rapportages zoveel mogelijk te waarborgen. Dit moet een verdere verslechtering van de financiële positie van de gemeente voorkomen. Eind 2013 heeft de gemeenteraad een besluit genomen over een voorlopige prioritering van het woningbouwprogramma. Na een uitgebreide consultatieronde heeft de gemeenteraad in juli 2014 de herprioritering van het woningbouwprogramma definitief vastgesteld. De komende jaren zal het woningbouwprogramma actief gemonitord worden, waarbij gekeken wordt naar zowel voortgang als samenstelling van de voorgenomen woningbouwproductie. Op basis van de monitoring worden waar nodig maatregelen genomen zoals het intrekken van vergunningen bij projecten waar lange tijd geen voortgang is geboekt, of het omzetten van een project naar een meer kansrijke financieringscategorie.

Bestemmingsplannen Een goede ruimtelijke ordening is gebaat bij een adequaat ruimtelijk regime, welke wordt vastgelegd in bestemmingsplannen. De wetgever heeft bepaald dat ruimtelijke plannen niet ouder mogen zijn dan 10 jaar. De actualisatie, of de herziening, van bestemmingsplannen voor enkele grote gebieden van ons totale grondgebied blijft zich dan ook continue voortzetten.

De bestemmingsplannen die in 2015 geactualiseerd worden zijn al in 2014 opgestart. Er wordt gestuurd op tijdige vaststelling van bestemmingsplannen. In 2015 zijn de volgende bestemmingsplannen geactualiseerd en vastgesteld.

Bestemmingsplan Buitengebied Noord Vaststellen 05 -2015 Dit bestemmingsplan heeft betrekking op het buitengebied van de gemeente Bodegraven-Reeuwijk tussen de Meije en de Reeuwijkse Plassen en Raad wordt globaal begrensd door: • het tracé van de spoorlijn Leiden – Utrecht • delen van de gezamenlijke gemeentegrenzen met de gemeenten Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Woerden • het tracé van Rijksweg A12 • de Enkele Wiericke • het Natura 2000-gebied “Broekvelden, Vettenbroek en polder Stein” en het aansluitende recreatiegebied van het Reeuwijkse Hout en • de plangrenzen voor de bestemmingsplannen voor de bedrijventerreinen Broekvelden, Groote Wetering, Bodegraven, bedrijventerrein Rijnhoek en buitengebied West

26 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Projecten ijkmoment datum

Bestemmingsplan Buitengebied West Vaststellen 12-2014 Het bestemmingsplan “Buitengebied West” heeft betrekking op het westelijk deel van het buitengebied van de gemeente Bodegraven-Reeuwijk en Raad wordt globaal begrensd door: • de delen van de gemeentegrens met de gemeenten Alphen aan den Rijn en Waddinxveen • het tracé van de spoorlijn Leiden – Utrecht • het tracé van Rijksweg A12 • de plangrens van het sierteeltconcentratiegebied Randenburg

Bestemmingsplan Plassengebied Vaststellen n.t.b. Plangebied betreft het totale plassengebied met uitzondering van Polder Oukoop en Negenviertel Raad

Bestemmingsplan Reeuwijkse Hout Vaststellen 12-2015 Plangebied betreft grofweg het recreatiegebied ‘Reeuwijkse Hout’ Raad

Bestemmingsplan Bedrijventerrein Rijnhoek Vaststellen 12-2015 Plangebied betreft het huidige bedrijventerrein Rijnhoek Raad

Bestemmingsplan Lange Ruige Weide Vaststellen 12-2015 Plangebied betreft buitengebied rondom de dorpen Waarder en Driebruggen Raad

Uitbreiding begraafplaats Vredehof Verwerven 03-2015 De Begraafplaats Vredehof wordt uitgebreid zodat deze met een actieve ruimingscyclus in de behoefte kan blijven voorzien. Essentieel hierbij is het Grond tijdig verwerven van de noodzakelijke gronden. Het streven is om de gronden minnelijk te verwerven en uiterlijk in het eerste kwartaal van 2015 tot overeenstemming te komen met de grondeigenaren. In 2017 is de capaciteit vervolgens beschikbaar. Hiermee wordt ook de mogelijkheid geboden Capaciteit 2017 voor zowel de Rooms-Katholieke als de Islamitische gemeenschap om te begraven op Vredehof. beschikbaar

Aula begraafplaats Tempel Plan van 2015 Er zal onderzocht worden op welke wijze de functie van een aula in stand kan blijven waardoor er ruimte wordt geboden voor het opbaren en aanpak condoleance.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 27 Opdrachten ijkmoment datum

De keuzes en effecten van de inhoud van de nieuwe Provinciale Structuurvisie en de Verordening Ruimte en Mobiliteit (vastgesteld in juli 2014) Wijzigingen 05-2015 hebben wellicht gevolgen voor het (ruimtelijk) beleid dat binnen onze gemeente wordt gevoerd. Eventuele gevolgen van de herziening worden bestemmings- in de tweede helft van 2014 beoordeeld. Indien noodzakelijk verwerken wij deze in onze ruimtelijke kaders zoals onze bestemmingsplannen. plannen 12-2014

Flexibel maken van bestemmingsplannen Continue Bij het opstellen van nieuwe bestemmingsplannen streven wij naar een zo flexibel mogelijke invulling van de ruimtelijke en stedenbouwkundige mogelijkheden in het betreffende plangebied. Dat heeft bijvoorbeeld in 2014 inmiddels zijn beslag gekregen in bestemmingsplan Nieuw-Westveen. Maar ook in de kleinere bestemmingsplannen wordt gezocht naar de maximale ruimtelijke invulling wat zorgt voor flexibiliteit in ontwikkelingen en tevens voldoende rechtszekerheid blijft bieden.

Blijven toepassen van Ruimte voor Ruimte regeling Continue Gelet op het uitgangspunt dat de ruimtelijke kwaliteit als gevolg van een ontwikkeling per saldo niet afneemt, dient de toetsing aan ruimtelijke kwaliteit een integraal onderdeel te vormen van de planvorming en afweging. De regeling ‘Ruimte voor ruimte’ is een provinciale regeling die er op gericht is om de ruimtelijke kwaliteit te verbeteren, in het bijzonder in het buitengebied. Zolang de Provincie deze regeling hanteert, bekijken wij bij iedere ontwikkeling en/of planvorming of deze toepasbaar is. Uiteraard zijn wij afhankelijk van initiatiefnemers die met een ontwikkeling komen en waarbij deze regeling mogelijkheden biedt.

Heroverweging welstandsbeleid en de rol van de welstandscommissie 1e fase: 2015 Eenduidige richtlijnen en deregulering voor ruimtelijke ontwikkelingen willen wij bereiken door het welstandsbeleid en de rol van de welstandscom- Verkenning missie te herzien. 2e fase: Nieuw beleid 2015

Actief behartigen van belangen van bedrijven in Natura2000-gebieden Na een uitgebreide evaluatie van het “Veenweideconvenant Gouwe Wiericke” (regionaal afsprakenkader voor de ontwikkelingen in het veenweidegebied tussen de Gouwe en de provinciegrens met Utrecht) is in het voorjaar 2014 de voorbereiding van een nieuw regionaal convenant gestart. In deze samenwerking zal nadrukkelijk meer aandacht worden geschonken aan de wisselwerking van het landelijke gebied in Bodegraven-Reeuwijk met het veenweidegebied in het noorden en oosten (Nieuwkoop, De Ronde Venen, Woerden).

28 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Opdrachten ijkmoment datum

Beleidsnota cultuurhistorie Het doel van de beleidsnota cultuurhistorie is om de cultuurhistorische waarden binnen onze gemeente inzichtelijk te maken. Deze nota zal opge- Waardering Gereed steld worden door mede gebruik te maken van de aanwezige deskundigheid van de inwoners van onze dorpen. In eerste instantie wordt deze nota 2015 opgesteld als voorbereiding voor nader op te stellen bestemmingsplannen. Op deze wijze wordt voldaan aan wettelijke bepalingen. Besluitvorming 2016

Aandacht voor actief faunabeheer Continue Onder andere ter bestrijding van de ganzenoverlast door het uitvoeren van een gericht afschietbeleid. Door goede contacten te onderhouden met de Wild Beheer Eenheden (WBE’s) in de gemeente zorgen dat het faunabeheer op de juiste wijze wordt uitgevoerd. Ook in beleidsstukken van de provincie aandacht voor dit onderwerp vragen.

Bereikbaarheid en mobiliteit Gezien de ligging van onze gemeente heeft verkeer en vervoer onze nadrukkelijke aandacht. beschikbaarheid van openbaar vervoer in onze gemeente. Hierdoor kunnen we de Doorstroming van het verkeer, maar ook de veiligheid is van groot belang. Om dit te realise- mobiliteit van bepaalde doelgroepen, zoals jongeren en ouderen, in stand houden dan ren zullen diverse projecten worden doorgezet. Tevens willen we ons blijven inzetten op de wel bevorderen.

Projecten ijkmoment datum

Realisatie van de rondweg Reeuwijk-Brug Opleveren 07-2015 In 2015 wordt de rondweg in gebruik genomen.

Verkeerscirculatieplan (VCP) Doel van het VCP is het verkeer door Reeuwijk-Brug te verminderen nadat de rondweg in gebruik is genomen. Eind 2014 – begin 2015 wordt een Realisatie Heel 2015 ontwerp verkeersmaatregelen ter vaststelling aan het College aangeboden, waarna deze in 2015 en 2016 uitgevoerd kunnen worden. Het project fase wordt na vaststelling van het definitief ontwerp (DO) van het VCP uitgevoerd.

In 2015 wordt een deel van de maatregelen concreet gemaakt en gerealiseerd. Na 2015 zullen de nog resterende maatregelen worden gereali- 2016 seerd en zal het project worden afgesloten.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 29 Projecten ijkmoment datum

Aansluiting Gouwedreef op N207 (Oostelijke rondweg Boskoop) Start werk 12-2014 Na herstel van een schade kunnen de elektriciteitsleidingen door het plangebied vervangen worden. Oplevering 12-2015 Na definitief akkoord van de provincie voor de aan te leggen constructie kan het werk worden afgemaakt. Opening 03-2016

Pootje Tempel Oplevering 01-2015 Aanleg van de verbindingsweg tussen de Oostelijke rondweg Boskoop en de Tempeldijk/Middelweg

Opdrachten ijkmoment datum

Openbaar vervoer continu We zetten in op het handhaven van het huidige niveau van het Openbaar Vervoer in onze gemeente. Wij vinden dat elk dorp bereikbaar moet blijven en zijn van mening dat het huidige niveau van openbaar vervoer minimaal gehandhaafd moet blijven. Om het gebruik te stimuleren willen wij komen tot een verdere optimalisatie van het huidige aanbod. Voor de spoorlijn tussen Leiden en Utrecht worden momenteel plannen gemaakt om de fre- quentie vanaf 2018 te verhogen naar vier treinen per uur. Wij staan achter de plannen de spoorlijn Leiden-Utrecht op te waarderen, maar willen wel afdoende maatregelen gerealiseerd zien om de bereikbaarheid en (verkeers)veiligheid tussen Bodegraven-Noord en Zuid niet te laten verslechteren door de toename van het aantal treinen. Om het gebruik te stimuleren gaan we met de provincie Zuid-Holland en busvervoerder Arriva in gesprek om het openbaar vervoer minimaal te handhaven.

Bodegravenboog continu De maatregelen die op de verbindingsweg N459 tussen de N11 en A12 genomen gaan worden voor de afwikkeling van het verkeer zien wij niet als definitieve oplossing. De oplossing is de realisatie van de Bodegravenbogen, zodat een directe (volledige) aansluiting van de N11 op de A12 ontstaat en vice versa. Wij achten het onwaarschijnlijk dat de Bodegravenboog deze raadsperiode wordt gerealiseerd aangezien het Rijk hier geen middelen voor heeft gereserveerd. Wel vragen we aandacht bij de provincie en het Rijk voor realisatie van de Bodegravenboog en verzoeken deze op te nemen in het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT).

Belasting van wegen in het buitengebied Besluitvorming 5/6 2015 Hiertoe worden de “gesloten verklaringen” en het ontheffingenbeleid van de wegen met een breedte- en gewichtsbeperking tegen het licht gehou- college en den. Daarnaast wordt overleg opgestart met bedrijven over maatregelen om belasting tot minimum te beperken. raad (leges)

30 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Opdrachten ijkmoment datum

Verkeersveiligheid en verkeersdruk “Knelpunten op het gebied van verkeersveiligheid en verkeersdruk worden in 2015 in beeld gebracht. Daarbij zijn er momenteel diverse verkeers- kundige en ruimtelijke ontwikkelingen gaande in de gemeente Bodegraven-Reeuwijk. Advisering en besluitvorming dient vanuit een totaalplan te gebeuren. Gemeenten zijn ook wettelijk verplicht om verkeer- en vervoerbeleid te ontwikkelen. Dit zijn dan ook de aanleidingen om juist nu een Gemeentelijk verkeer- en Vervoerplan (GVVP) vast te stellen. Na de voorbereidingen in 2015 wordt in de kadernota voor de begroting 2016 hiervoor het benodigde krediet opgevoerd. Het GVVP geldt voor de gehele gemeente en geeft de belangrijkste knelpunten, uitgangspunten en aandachts- punten weer op verkeersgebied voor de periode 2016-2026.”

Leefomgeving De leefomgeving richt zicht enerzijds op het beheer en onderhoud van de openbare ruimte. op de openbare ruimte. Het ingezette beleid inzake de groenadoptie zal dan ook voortgezet De inzet zal gericht zijn op de heroverweging hiervan gezien de financiële opgave voor de worden. Op het gebied van afval zal er een afvalbeleidsplan opgesteld worden om het gemeente. Bovendien zien wij een grote meerwaarde van de betrokkenheid van inwoners scheidingspercentage van afval naar een hoger niveau te krijgen.

Opdrachten ijkmoment datum

Plan Duurzaam energieverbruik openbare ruimten Plan 06-2015 We sluiten aan bij de landelijke doelstelling om in 2020 20% op energie te besparen ten opzichte van 1990 en 16% van de voorziening in 2023 uit Duurzame duurzame energie te halen. Er zijn kansen in de openbare ruimte door het structureel toepassen van duurzame energie. De extra investering wordt verlichting in het totaalperspectief van energie-inkoop in de kadernota voor de begroting 2016 meegenomen.

Opstellen afvalbeleidsplan Afvalbeleids- 10-2015 In 2015 wordt het nieuwe afvalbeleidsplan in de Raad voorgelegd. Het resultaat van de te maken richting van het afvalbeleid, met daarin de te behalen schei- plan dingspercentages en de kosten voor burger wordt in 2015 verder uitgewerkt, waarna per 1 januari 2016 de implementatie van het plan wordt opgepakt.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 31 Opdrachten ijkmoment datum

Actualiseren beheerplannen 05- 2015 Er bestaat met betrekking tot het beheer en onderhoud van de openbare ruimte een financiële opgaven. De beschikbare middelen zullen het uitgangspunt worden voor het beheer en onderhoud, daar waar mogelijk zal er gezocht worden naar een efficiëntere wijze van uitvoering om zoveel mogelijk de vastgestelde beeldkwaliteitenten behouden. Dit proces zal uitmonden in de herziening van de beheerplannen (Integraal beleids- en beheerplan openbare ruimte en Verbreed gemeentelijk Rioleringsplan).

Processen ijkmoment datum

Afvalinzameling Burap Continu De inzameling van huishoudelijk afvalstoffen, het vegen en bestrijden van zwerfafval, het reinigen van markten en het beheren van de containers en middelen. De verwerking van de op het afvalbrengstation gebracht afvalstoffen en bij de inzameling vrijkomende afvalstoffen zoals restafval, GFT-afval, KCA, glas en papier. Het proces van afvalinzameling en -verwerking wordt maandelijks gemonitoord op basis van door Cyclus N.V. aangeleverde informatie (opgehaald en verwerkt afval in de verschillende fracties en eenheidsprijzen). Met deze informatie wordt gestuurd op nakoming van de dienstverleningsovereenkomst en op het financieel kader.

Onderhoud kapitaalgoederen Burap Continu Het onderhoud van kapitaalgoederen wordt onderverdeeld in regulier onderhoud, groot onderhoud en rehabilitaties. De kosten voor het beheer, zoals verantwoord in het Integraal Beleids- en Beheerplan Openbare Ruimte 2013 t/m 2016, worden gedekt in het uitvoeringsprogramma. De overige beheershandelingen zitten qua dekking binnen de begroting in de rioolheffing, de afvalstoffenheffing, begraafplaatstarieven, gladheid bestrijding, algemene verkeerszaken en overige niet gebonden taken.

Uitvoeringsprogramma openbare ruimte 2015 Op basis van het IBBP en V-GRP is er een uitvoeringsprogramma opgesteld. De benodigde financiële middelen voor het kunnen uitvoeren van de projecten in het kader van groot onderhoud en rehabilitaties zijn hierop afgestemd. De planning van het uitvoeringsprogramma wordt jaarlijks worden geactualiseerd hierbij rekening houdend met andere projecten en ontwikkelingen. Voor het onderhoud van de openbare staan in 2015 hoofdzakelijk een aantal herstelwerkzaamheden aan de wegen en riolering gepland.

32 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Processen ijkmoment datum

Begraafplaatsen 2015-2016 Het beheer van de drie gemeentelijke begraafplaatsen vindt plaats in overeenstemming met het vastgestelde beeldkwaliteitsniveau “A” waarbij de kostenkant kritisch beschouwd wordt om de begraafplaatstarieven beheersbaar te houden.

Ruimen algemene graven 2015-2016 In overeenstemming met de verordening begraafplaatsen en om de begraafplaatstarieven en begraafcapaciteit beheersbaar te houden zal er in 2015 begonnen worden met ruimen van algemene graven waarvan de grafrusttermijn is verstreken. De kosten van deze werkzaamheden worden geraamd op € 40.000 en worden gedekt uit te verwachten opbrengsten uit leges als gevolg van het herbegraven en nieuw uit te graven particuliere graven.

Jacht en visserij De jacht en visserij zijn van oudsher sterk verbonden met de identiteit van ons gebied. Met schadebestrijding verzamelen jagers informatie uit het veld, bijvoorbeeld inventarisatiegege- name in en rondom de Reeuwijkse Plassen speelt de jacht en visserij een sterke rol. Binnen vens van wild- en faunasoorten en gegevens over beheermaatregelen. onze gemeente zijn een aantal WBE’s actief. De WBE’s verlenen diensten aan anderen door Ten aanzien van de visserij in onze gemeente is het primair belang: een goede kwaliteit maatregelen van beheer en schadebestrijding uit te voeren, bijvoorbeeld ter voorkoming en van ons water met een bijbehorende visstand. De inzet van de gemeente is om dit belang bestrijding van landbouwschade, schade aan fauna. In het kader van jacht, beheer en samen met het Hoogheemraadschap en de vissers te waarborgen.

Opdrachten ijkmoment datum

Doel is om te werken aan een overkoepelende organisatie die alle partijen vertegenwoordigt in de visbeheercommissie. Overeenkomst 03-2015 De gemeente overweegt een nauwe samenwerking met Sportvisserij Nederland.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 33 Wat zijn de prestatie-indicatoren

Indicatoren Realisatie Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting 2013 2014 2015 2016 2017 2018 1. Minimaal nehalen landelijke norm voor afvalscheiding 56% 58% 60% 60% 60% 2. Mate van kostendekkendheid van afvalinzameling en -verwerking 100% 100% 100% 100% 100% 3. Mate van kostendekkendheid van rioolrechten 100% 100% 100% 100% 100% 4. Mate van kostendekkendheid van begraafrechten 100% 76% 76% 76% 76% 5. 90% van de gemeente is gedekt met actuele bestemmingsplannen 90% 90% 90% 90% 6. Slaagkans wonen jongeren* Te ontwikkelen; nulmeting en operationaliseren in 2015 7. Slaagkans wonen starters* Te ontwikkelen; nulmeting en operationaliseren in 2015 8. Slaagkans wonen ouderen* Te ontwikkelen; nulmeting en operationaliseren in 2015 9. Betaalbaarheid wonen** Te ontwikkelen; nulmeting en operationaliseren in 2015 10. Ontwikkeling netto energielasten*** Te ontwikkelen; nulmeting en operationaliseren in 2015

Toelichting

* De prestatie-indicatoren 6 t/m 10 worden opgenomen in de woonvisie die in 2015 wordt ontwikkeld in coproductie met de betrokken partijen.

** Het betaalbaar zijn van woningen voor onze inwoners is van belang voor het ervaren van welzijn/welvaart. De uitvoering van het armoedebeleid van de gemeente wordt hierbij betrokken.

*** Uitvoering geven aan de nieuwe gemeentelijke verantwoordelijkheid op grond van herziening van de woningwet. Met energiezuinige (bouw)materialen kan een aanzienlijke besparing worden gerealiseerd op de netto energielasten. Het wonen wordt daarmee beter betaalbaar en we leveren als gemeente een bijdrage aan een meer duurzame samenleving.

34 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Wat is het financiële kader

bedragen x € 1.000 Wat mag het kosten? Rekening Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Saldo van baten en lasten Lasten Goederen en diensten - 15.600 - 15.399 - 12.288 - 9.662 - 10.328 - 10.381 Niet in te delen lasten - 0 - 65 - 7 43 97 Overdrachten - 2.938 - 2.704 - 2.451 - 2.452 - 2.452 - 2.452 Rente en afschrijvingen - 2.452 - 2.322 - 2.516 - 2.929 - 2.969 - 3.077 Kostenplaatsen - 38.048 - 8.876 - 8.086 - 8.008 - 8.068 - 8.139 Totaal Lasten - 59.037 - 29.301 - 25.407 - 23.058 - 23.774 - 23.953 Baten Goederen en diensten 15.756 12.101 19.294 15.173 10.264 10.264 Overdrachten 6.221 5.363 5.403 4.927 4.943 4.963 Rente en winstuitkeringen 27 19 15 18 21 24 Kostenplaatsen 14.585 2.344 - 6.189 - 6.291 3.002 - 746 Totaal Baten 36.590 19.827 18.523 13.827 18.231 14.505 Totaal Saldo van baten en lasten - 22.448 - 9.474 - 6.883 - 9.231 - 5.543 - 9.447 Mutatie reserves Toevoegingen - 5.821 - 1.059 - 2.048 - 167 - 3.831 - 83 Onttrekkingen 7.896 325 414 299 299 299 Totaal Mutatie reserves 2.074 - 734 - 1.634 132 - 3.532 216 Resultaat - 20.373 - 10.208 - 8.517 - 9.099 - 9.075 - 9.231

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 35 36 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Overzicht reserves per programma bedragen x € 1.000 Mutaties reserves Rekening Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Toevoegingen Algemene reserve bouwgrondexploitatie - 5.792 - 985 - 1.969 - 88 - 3.748 - Reserve nwe activiteiten Recreatieschap - 4 - 4 - 4 - 5 - 5 - 5 Reserve landschapsfonds sierteeltontwik. - - 45 - - - - Reserve onderhoud gemeent. monumenten - 25 - 25 - 25 - 25 - 25 - 25 Reserve armoedebeleid - - - 49 - 50 - 53 - 53 Totaal Toevoegingen - 5.821 - 1.059 - 2.048 - 167 - 3.831 - 83 Onttrekkingen Algemene reserve - 45 100 - - - Reserve dekking afschrijving inv. ec.nut 1.317 - - - - - Reserve projecten 2.585 - - - - - Algemene reserve bouwgrondexploitatie 2.568 220 299 299 299 299 Reserve infrastructurele werken 1.411 - - - - - Reserve landschapsfonds sierteeltontwik. 15 60 15 - - - Totaal Onttrekkingen 7.896 325 414 299 299 299 Totaal 2.074 - 734 - 1.634 132 - 3.532 216

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 37 Programma 3. Samenwerken, ondernemen en dorpspromotie@Bodegraven-Reeuwijk

Verantwoordelijke portefeuillehouders • regionale samenwerking in een geografisch brede en sterke regio Burgemeester C. van der Kamp • vervullen van een actieve rol in het regionaal economisch beleid Wethouder K. Oskam • samen met lokale bedrijfsleven werken aan een vitale sterke economische gemeente Wethouder JL. van den Heuvel • de naamsbekendheid van onze gemeente vergroten en uitdragen Wethouder D.J. Knol • kansen benutten op het gebied van Recreatie en Toerisme Wethouder M. Kromwijk In dit programma komen achtereenvolgens de verschillende thema’s. Bij elk thema zal een Samenwerken, ondernemen en dorpspromotie@Bodegraven-Reeuwijk vertaalslag gemaakt worden van de visie van onze gemeente op het thema naar concrete Onze gemeente heeft een unieke positie in de regio en het Groene Hart. Onze gemeente ligt opdrachten, processen en opdrachten die bijdragen aan het verwezenlijken van deze visie. centraal; de grote steden Rotterdam, Den Haag en Utrecht zijn goed bereikbaar. Regionaal wordt onze gemeente omgeven door de driehoek van centrumgemeenten Alphen aan den Onze visie op samenwerken Rijn, Gouda en Woerden. Onze gemeente kent een bijzondere combinatie tussen bedrijvig- De gemeente ligt op een strategische positie in het Groene Hart tussen de steden Alphen heid en natuur. Zo ligt in onze gemeente de grootste kaasopslag in onze gemeente en wordt aan den Rijn, Gouda en Woerden, maar ook bij vier grote steden. Onze inwoners maken jaarlijks een internationaal bierfestival georganiseerd. Tegelijkertijd wordt onze gemeente voor voorzieningen op het gebied van zorg, onderwijs en cultuur gebruik van deze steden. gekenmerkt door natuurgebieden als het Veenweidegebied, de Meije en het Plassengebied. Voorheen werd voornamelijk binnen de regio Midden-Holland (rond Gouda) samengewerkt. Dit programma staat in het teken van kansen benutten. Kansen benutten in regionale Met het fuseren van de Krimpenerwaard gemeenten per 1 januari 2015 bestaat Midden-Hol- samenwerking, in economische ontwikkeling en op het gebied van dorpspromotie. land nog uit vijf gemeenten. Deze en andere ontwikkelingen geven aan dat een nieuwe kijk Programma 3 in deze begroting bevat de thema’s samenwerken, ondernemen en dorpspro- op regionale samenwerking nodig is. Omdat het Groene Hart op dit moment bestuurlijk te motie. Onderwerpen die hier onder vallen zijn regionale samenwerking, economie, bedrijven- versnipperd is om de belangen van onze inwoners en ondernemers op een goede wijze terreinen en dorpspromotie. te kunnen vertegenwoordigen willen wij daarom een geografisch bredere samenwerking De algemene doelstelling van dit programma is om kansen te benutten uit de combinaties (vorming van een nieuwe regio van tenminste 300.000 inwoners) tussen gemeenten in tussen bedrijvigheid, recreatie en toerisme en natuur. Dit is nader de duiden door de vol- het Groene Hart. gende vijf doelstellingen.

38 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Opdrachten ijkmoment datum

Regionaal samenwerken in een geografisch bredere, sterkere regio Afbouw 03-2015 Deze samenwerking gaat verder georganiseerd worden via het Regionaal Platform “De Nieuwe Regio”. In dit platform zijn naast de gemeenten uit activiteiten Midden-Holland ook Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Woerden vertegenwoordigd. De samenwerking wordt geïntensiveerd door op verschillende ISMH projecten samen op te trekken en door samen te werken binnen het Regionaal Platform De Nieuwe Regio (Midden-Holland, Alphen en Woerden). De nieuwe wijze van samenwerking zal van invloed zijn op het huidige ISMH. Deze activiteiten worden afgebouwd. De projecten “Regioagenda”, “Kaasacademie” en het Regionaal Platform De Nieuwe Regio staan als aparte opdrachten benoemd.

Regioagenda Groene Hart met Nieuwkoop en De Ronde Venen burap 2014-2015 De gemeenten Nieuwkoop, De Ronde Venen en Bodegraven-Reeuwijk hebben een gezamenlijke regioagenda opgesteld. In deze regioagenda worden de gedeelde opgaven beschreven die deze drie landelijke gemeenten hebben (landbouw, recreatie, natuur en cultuurhistorie).

Vervullen van een brede en actieve rol in het regionaal economische beleid start 2015 Economische ontwikkeling is een belangrijk speerpunt van de gemeenten in het Groene Hart bij het samenwerken in een geografisch bredere, sterkere regio, zoals eerder is benoemd. Via deze weg zal een bestuurlijke tafel economie en ruimte worden opgezet, naar het voorbeeld van de al bestaande tafel recreatie en toerisme van de GH18 (18 Groene Hart gemeenten). Nader uitgewerkt dient te worden op welke wijze de gemeenten het economisch beleid willen vormgeven.

Onze visie op ondernemen toenemende internetverkopen en concurrerende koopcentra. De komende periode zetten De economische kracht van bedrijven en inwoners is een belangrijke pijler onder het wij in op een ruimtelijk en ondersteunend kader voor een goed ondernemingsklimaat. Duur- maatschappelijk leven. Bodegraven-Reeuwijk heeft meer dan enig andere gemeente in de zame ontwikkelingen worden gestimuleerd en er is een actieve strategie om bedrijven in provincie Zuid-Holland een open ondernemers- en werkklimaat. Dat betekent dat er in onze onze gemeente gevestigd te krijgen. In de samenwerking zien wij het goed organiseren van gemeente een enorme ondernemerszin heerst. Door de economische recessie en mark- de zogenoemde Triple Helix samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheid tontwikkelingen staat die kracht onder druk. De werkgelegenheid is in de afgelopen jaren als belangrijke voorwaarde. Dit onder andere via de weg van het bovengenoemd Regionaal afgenomen. Nieuwe bedrijven melden zich op dit moment niet of nauwelijks. Een aantal Platform De Nieuwe Regio opgepakt gaan worden. Zondagopenstelling willen wij realiseren, bedrijven is uit de gemeente vertrokken. Daarnaast staat de detailhandel onder druk door met respect voor rust en zondagsbeleving voor een grote groep inwoners in onze gemeente.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 39 Projecten ijkmoment datum

Project Bedrijventerrein Herstructurering Broekvelden Sluiten over- 10-2014 Het project is ontstaan na het verzoek van het bedrijfsleven om het terrein toekomstbestendig te maken met betere gebruiken groeimogelijkhe- eenkomsten den. Het bedrijfsleven betaalt mee door grondaankoop en huur van de parkeergelegenheid. Hiervoor moeten nog overeenkomsten worden afgesloten. Dit is in de afrondende fase. Na positief resultaat kan in 2015 de openbare ruimte worden aangepast. Hierbij wordt ook groot onderhoud aan de wegen meegenomen. De eerder beschikte UHB subsidie die op dit project is aangevraagd wordt volgens verwachting niet volledig benut. Onderzoek loopt of de rotonde Broekveldselaan/Beneluxweg en fietsroute weer in het project kan worden toegevoegd.

Project Bedrijventerrein Herstructurering Zoutman Start 25-09-2014 De opzet van de aanpassingen op het terrein, is gebaseerd op groot onderhoud van de openbare ruimte. Bij het groot onderhoud zijn enkele aan- duurzaam- passingen voorzien ter verbetering van het terrein qua uitstraling en gebruik. Door uitstel van het groot onderhoud, vertraagd ook de aanpassing. heidsproject De werkzaamheden zijn opgenomen in het uitvoeringsprogramma van het IBBP. Dit programma wordt jaarlijks geactualiseerd. De ondernemersver- eniging doet mee met een provinciaal duurzaamheidsproject voor bedrijventerreinen. Doel is om te komen tot verbeterpunten die via het ondernemersfonds worden uitgevoerd.

Bodegraven Oost / ontwikkeling bedrijventerrein Groote Wetering II Start uitgifte 2019 of Realisatie van 4,5 ha. Bedrijventerrein, specifiek gericht op uitplaatsen van bedrijventerrein Broekvelden of elders uit onze dorpen. In de gron- eerder indien dexploitatie wordt voorzichtigheidshalve en rekeninghoudend met “Rijnhoek eerst” uitgegaan van uitgifte vanaf 2019. Indien zich de gelegenheid mogelijk voordoet om eerder tot uitgifte te komen dan zal dit aangegrepen worden.

Nieuwerbrug / Oude Rijnzone Werklint & achterlaat locaties Onderzoek 1e kwartaal Verbeteren van de leefbaarheid in Nieuwerbrug en langs de linten langs de Oude Rijn door uitplaatsing van 4 bedrijven naar een bedrijfslocatie gereed / go – 2015 buiten Nieuwerbrug. Door middel van een haalbaarheidsonderzoek door de bedrijven wordt verkend of en wanneer uitplaatsing haalbaar is en of de no go moment in de GR Oude Rijnzone verworven subsidie tijdig verzilverd kan worden.

Bedrijvenpark Rijnhoek realisatie 2020 Inrichten van het bedrijvenpark en verplaatsen van bedrijven uit de dorpskern van Bodegraven. Om dit te realiseren participeert de gemeente (gepland tot 2021) in GEM Rijnhoek B.V. en Ontwikkelingsmaatschappij Rijnhoek C.V. Er is nog circa vijf hectare woonrijpe percelen beschikbaar. De gemeente levert circa 50% van het bestuur van de GEM / OMR en is voor hetzelfde percentage aandeelhouder. In 2014 worden geen bouwactiviteiten meer verwacht, bestuur en beheer zijn jaarlijks doorlopende taken. In 2015 zijn enkele verkopen van percelen in de grondexploitatie gepland. Na 2015 zijn de resterende verkopen van percelen gepland.

40 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Opdrachten ijkmoment datum

Opstellen Actieprogramma Economie in samenwerking met het bedrijfsleven Actie- 06-2015 Voor de zomer van 2015 wordt in samenwerking met het georganiseerd bedrijfsleven en het ondernemersfonds een Actieprogramma Economie programma opgesteld. Hierin werken wij maatregelen uit voor een optimaal economisch klimaat, een duurzamere lokale economie en de samenwerking die Economie daarvoor nodig is tussen gemeente en bedrijfsleven. Promotie van onze gemeente en bevordering van de handel en de werkgelegenheid maken hiervan onderdeel uit. Tevens wordt een stevig verband gelegd met de regionale economische samenwerking en zakelijke kansen over de gemeentegrenzen heen. Een “economic board”, waarin het bedrijfsleven goed vertegenwoordigd is, moet een effectieve koers, een goede coördinatie van activiteiten en actieve belangenbehartiging verder bevorderen.

Lokaal Actieprogramma detailhandel burap Actie nemen in samenwerking met de winkeliers en pandeigenaren om te komen tot een aantrekkelijk en eigentijds winkelcentrum, Lokaal Actieprogramma detailhandel. Om de detailhandel aantrekkelijk te houden voor de consument en bestedingen niet verder te laten wegvloei- en is een lokaal actieprogramma detailhandel nodig. Naast een goed afgewogen afspraak over de winkeltijden zal dit programma zich dienen te richten op het behoud van de aantrekkingskracht van de bestaande winkels op de consument en bestrijding van de leegstand. De toenemende leegstand in winkelgebieden is een probleem wanneer het gaat om het aantrekkelijk houden van de winkelgebieden. Het streven is compacte, goed bezette en bruisende winkelgebieden, met bijzondere aandacht voor het centrum van Bodegraven. Samen met de winkeliers en pandeigenaren is te zoeken naar de beste aanpak hiervoor.

Zondagsopeningstijden Vaststellen 11-2014 Aanpassen en inventarisatie van zondagopenstelling van supermarkten en openingstijden op feestdagen. De mogelijkheden voor zondagsopenstel- Winkeltijden- ling van winkels worden verruimd. Vanaf 1 januari 2015 mogen winkels jaarlijks op 6+2 zondagen van 12.00 tot 17.00 uur open zijn. Hierbij gelden verordening 6 koopzondagen voor de gehele gemeente en worden er twee koopzondagen per gebied aangewezen. Winkels mogen daarnaast op vijf feestdagen (niet zijnde een zondag) van 9.00 tot 17.00 uur open zijn. De wens voor zondagsopenstelling onder supermarkten is eind 2014 geïnventariseerd Evaluatie zon- 06-2016 en er volgt een hernieuwde belangenafweging. Uitkomsten hiervan leiden ook tot gewijzigd beleid vanaf 2015. In 2016 volgt een (brede) evaluatie dagopenstel- rondom de zondagsopenstelling van alle winkels. ling winkels

Benutten van de economische perspectieven van toerisme en recreatie burap Onze gemeente biedt bij uitstek mogelijkheden voor ondernemerschap op het gebied van recreatie en toerisme. Hiervoor zijn verdere voorwaarden te scheppen en zijn / in samenwerking met de ondernemers / de krachten voor activiteiten te bundelen. Samen met de ondernemers willen wij een actieprogramma recreatie en toerisme realiseren. De Reeuwijkse Hout is daarin een speerpunt. Samenwerking van andere trekpleisters en promotie van streekproducten als kaas en bier zijn hierin mee te nemen.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 41 Opdrachten ijkmoment datum

Ondernemersfonds Evaluatie 2016 Begin dit jaar is een ondernemersfonds ingesteld voor de periode van 3 jaar. Met een ondernemersfonds is het mogelijk om voor de gezamenlijke ondernemersbelangen middelen te genereren voor een programma en activiteiten. Het fonds wordt gevoed door een opslag op de onroerend zaak belasting (OZB) voor niet woningen. In 2016 wordt de werking van het fonds geëvalueerd. Naar aanleiding van de uitkomsten zal aan de gemeenteraad advies worden uitgebracht.

Vervullen van een brede en actieve rol in het regionaal economische beleid Burap De economie van de gemeente Bodegraven-Reeuwijk heeft zeer open verbindingen naar de omgeving. Om sterk te staan en bedrijven te kunnen blijven binden is regionale economische samenwerking van groot belang. Dit in het bijzonder waar het gaat om vestigingsfactoren als mobiliteit en bereikbaarheid, onderwijs en aanbod van arbeidskrachten en kennisinfrastructuur. Wij zetten daarom actief in op regionale economische samenwerking in de regio Alphen aan de Rijn, Gouda en Woerden en zoeken naar strategische samenwerkingsverbanden met de omliggende gemeenten om wederzijds te komen tot een versterking van het economisch klimaat.

Kaas gebruiken om de gemeente economisch beter op de kaart te zetten Burap Begin 2014 is tussen de gemeenten Woerden, Gouda, Bodegraven Reeuwijk en een aantal bedrijven in de kaassector een intentieverklaring ondertekend om de samenwerking rond de kaasverwerkende industrie in de drie gemeenten te versterken. Bijzonder speerpunt daarin is de beschikbaarheid van goed en specifiek opgeleid personeel als belangrijke vestigingsfactor voor de toekomst. Een belangrijk onderdeel van het uit te rollen project is daarom de start van een Kaasacademie, waarin opleidingen, gericht op de verwerking en verpakking van kaasproducten in de regio worden gerealiseerd. Daarnaast maakt de versterking van de handelspositie en kaas als product in de recreatie en toerisme onderdeel uit van het te realiseren project.

Bedrijfscontactfunctionaris Bij de invulling van de rol van bedrijfcontactfunctionaris moet de verbinding worden gelegd tussen het bedrijfsleven en de gemeente. In lijn met de Implementatie 2015 gekantelde werkwijze van de organisatie zal deze rol vervuld gaan worden.

Opzetten van een platform economie en duurzaamheid met het georganiseerd bedrijfsleven Instellen 2015 In de Economische beleidsvisie 2012-2014 is aangegeven dat de economische gemeenschap graag verder wil inzetten op duurzaamheid. Onder- Economic kend wordt dat er veel duurzame initiatieven zijn, maar dat deze in afzonderlijke projecten worden uitgevoerd, hetgeen tot versnippering leidt en het Board ontbreken van een systematische lijn in de ontwikkeling. In het Actieprogramma Economie willen we samen met de op te richten “Economic Board” invulling geven aan een platform dat een doorgaande ontwikkellijn in het duurzaam ondernemen in onze gemeente kan helpen realiseren. De verwerving van de status Fair Trade gemeente, te bereiken via een werkgroep met enthousiaste ondernemers, is daarin een van de te benoemen concrete activiteiten om de gemeente Bodegraven-Reeuwijk duurzamer te maken.

42 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Onze visie op dorpspromotie Promotie en marketing met 21 gemeenten onder de naam “Groene Hart in Holland” zien aantrekkelijke woongemeente en vestigingsplaats voor ondernemers. Het gemeentebestuur wij als een effectieve manier om het Groene Hart onder de aandacht te brengen. In aanvul- toont zich een actief ambassadeur voor de promotie van evenementen, bezienswaardighe- ling op de regionale samenwerking willen wij lokaal meer citymarketing plegen. Naast een den en waterrecreatie. gemeente waar goed gerecreëerd kan worden, zien wij Bodegraven-Reeuwijk als een

Opdrachten ijkmoment datum

Promotie Merk en Marketing van het Groene Hart xxxx 06-2015 De huidige samenwerking met 21 gemeenten op gezamenlijke promotie en merk en marketing van het Groene Hart continueren. De samenwerken- de gemeenten hebben bureau Merk en Marketing Groene Hart opdracht gegeven tot het vervolmaken van de website en het zorgen voor financiering door bedrijven/ondernemers. Voor 2015 heeft het bureau de opdracht gekregen de businesscase verder uit te werken. Daarna wordt een aanbesteding voor het vervolg voorbereid.

Citymarketing Nota 06-2015 Bodegraven-Reeuwijk beter op de kaart te zetten met het instrument “citymarketing”. Bodegraven-Reeuwijk heeft een goed leef- en woonklimaat. Het is zaak om dit actief uit te dragen. Over dit onderwerp zal medio 2015 een nota met een plan van aanpak verschijnen.

Arrangementen voor dagtoeristen visie 03-2015 Met ondernemers aantrekkelijke arrangementen voor dagtoeristen opzetten. Op het moment dat wij als gemeente een duidelijke visie hebben geformuleerd en de aanlegplekken en een Toeristisch Overstap Punt (TOP) in Bodegraven hebben gerealiseerd, verwachten wij dat ondernemers uitgifte van 06-2015 arrangementen zullen samenstellen. Wij zorgen voor opname in de routestructuren van de provincie. (wandel-, fiets-, kano- en sloepenroutes). arrangementen

Mogelijkheden onderzoeken van gratis WiFi bij publiekstrekkers voorstel 06-2015 In 2015 starten wij een overleg met providers en kabelexploitant met het doel te onderzoeken hoe het bereik van gratis WiFi dekkend kan worden in de hele gemeente. De belangstelling wordt in beeld gebracht als ook de kosten.

Museum Overeenkomst 2017 Onderzoek naar de mogelijkheden van samenwerking tussen het Kaasmuseum, Streekmuseum Oudheidkamer en de Historische vereniging en plan van Bodegraven om de volledige ontstaansgeschiedenis van de gemeente in kaart te kunnen brengen en te presenteren. aanpak

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 43 Opdrachten ijkmoment datum

Romeinse Limes burap De Limes meer beleefbaar en zichtbaar maken.

Rondje Rijn en IJssel Wij willen een stevige impuls geven aan de waterrecreatie in onze gemeente. Er zal onderzocht worden of er weer een doorgaande vaarverbinding gerealiseerd kan worden tussen de Oude Rijn en de Reeuwijkse Plassen. Met dit rondje Rijn en IJssel wordt een belangrijke schakel gerealiseerd in het landelijk sloepennetwerk. Andere gemeenten in het gebied en de provincie hebben belangstelling om in dit project te participeren. In de kadernota 2016 zal zo nodig een voorstel worden gedaan voor financiering, waarin naast een bijdrage van de gemeente in de totale kosten het in belangrijke mate gaat om de verwerving van cofinanciering.

Processen ijkmoment datum

Promotie van streekproducten uit het Groene Hart PvA 06-2015 De huidige samenwerking met 21 gemeenten op de gezamenlijke promotie van streekproducten van het Groene Hart continueren. Voor 2015 wordt businesscase een businesscase uitgewerkt met het doel om ondernemers binnen de gemeente te stimuleren om streekproducten op de markt te zetten en als gemeente deze streekproducten af te nemen. Daarna wordt een aanbesteding voor het vervolg voorbereid.

44 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Wat is het financiële kader

bedragen x € 1.000 Wat mag het kosten? Rekening Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Saldo van baten en lasten Lasten Goederen en diensten - 670 - 516 - 477 - 475 - 476 - 476 Niet in te delen lasten - - - 14 - 15 - 14 - 14 Overdrachten - 2.595 - 2.837 - 2.838 - 2.765 - 2.373 - 2.300 Rente en afschrijvingen - 33 - 34 - 37 - 36 - 36 - 35 Salarissen en sociale lasten - 135 - - - - - Kostenplaatsen - 1.274 - 871 - 820 - 818 - 817 - 816 Totaal Lasten - 4.708 - 4.258 - 4.186 - 4.110 - 3.715 - 3.640 Baten Goederen en diensten 310 320 315 315 315 315 Kostenplaatsen 67 - - - - - Totaal Baten 376 320 315 315 315 315 Totaal Saldo van baten en lasten - 4.331 - 3.938 - 3.872 - 3.796 - 3.401 - 3.326 Resultaat - 4.331 - 3.938 - 3.872 - 3.796 - 3.401 - 3.326

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 45 46 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Programma 4. Bestuur en dienstverlening en wijkteams vormen hierin een bijzondere schakel. Wij behouden de dorps- en wijkteams @Bodegraven-Reeuwijk graag en ondersteunen hen in de verdere ontwikkeling.

Verantwoordelijk portefeuillehouders Burgerparticipatie meer dan alleen dorps-en wijkgericht werken, hoe waardevol dit ook is Burgemeester C. van der Kamp voor onze gemeente. Burgerparticipatie is een stimulans om de sociale infrastructuur van Wethouder W.J.A. Verkleij de dorpen van onze gemeente op orde te krijgen. Met de komende transities waarbij een Wethouder J.L. van den Heuvel beroep gedaan wordt op de inzet en betrokkenheid van de inwoners op elkaar is het van Wethouder K. Oskam groot belang dat de sociale netwerken en infrastructuur aanwezig is. De participatiesa- Wethouder D.J. Knol menleving vraagt een andere rol van onze inwoners, maar ook van ons als overheid. Dat Wethouder M. Kromwijk betekent dat we als overheid los moeten laten om meer ruimte te geven aan de initiatieven van de inwoners. Tevens ziet het college de meerwaarde, maar ook de noodzakelijkheid dat De gemeente heeft een transparant bestuur en is een bereikbare gemeente die oog en oor in deze veranderde samenleving de betrokkenheid op elkaar vorm en inhoud krijgt. Het colle- heeft voor haar inwoners. Het college bestuurt de gemeente als een team met een open ge wil deze kanteling faciliteren zonder daarbij uit het oog te verliezen dat er geen mensen vizier naar de samenleving. De toegang voor inwoners naar het gemeentebestuur is zo laag- buiten de boot mogen vallen. Daarom zal er ook een beleidsnota participatie opgesteld drempelig mogelijk. Initiatieven vanuit de inwoners ondersteunen wij waar mogelijk. Samen- gaan worden waarbij de inwoners, dorps- en wijkteams, organisaties en partners en de werking met maatschappelijke organisaties, bedrijven en andere gemeenten is nodig om het gemeenteraad interactief betrokken zullen worden. grote aantal taken uit te voeren. Samenwerking, maar ook een goede regie op uitbestede Dienstverlening aan onze inwoners en ondernemers staat voorop. Regels en procedures die taken bij de verschillende verbonden partijen is van toenemend belang. Een steeds groter een goede dienstverlening in de weg staan pakken we aan. Ook op het gebied van vergun- deel van de gemeentelijke begroting gaat naar de verbonden partijen waar wij in deelnemen. ningverlening willen we de procedure zo snel en eenvoudig mogelijk maken. Het uitgangs- Een goede samenwerking tussen raad, college en ambtelijke organisatie is een belangrijk punt is dat de dienstverlening door de gemeente voor iedereen bereikbaar dient te zijn. De uitgangspunt voor een krachtig bestuur. Effectief en efficiënt handelen is daarbij een voor- gemeentelijke dienstverlening buigen we steeds verder om van aanbodgericht naar vraag- waarde voor succes. gericht. Een doelgerichte en moderne vorm van communicatie is van groot belang voor het functioneren van de gemeente. We willen daarom ook aansluiten bij de ontwikkelingen in de De kracht van de gemeente Bodegraven-Reeuwijk zit in het behoud van de eigen identiteit samenleving op dit gebied. We willen gericht gebruik maken van de diverse communicatie- van de dorpen. Het zijn de bewoners en hun clubs, verenigingen en kerken, die het leven middelen die er zijn. Daarbij dienen we steeds weer de vraag te stellen hoe de ontvanger in de dorpen maken tot wat het is. De maatschappelijke kracht staat hierin centraal en van een boodschap het beste te bereiken is. is van onschatbare waarde. Wat de gemeente doet moet aansluiten bij de behoeften en wensen van de bewoners. In afgelopen jaren is het dorps- en wijkgericht werken ontwikkeld. Besturen Dorps- en wijkgericht werken is een aanpak van het sociale- en fysieke beheer in de wijken. Verbinden besturen, dat is het motto. Door dit te realiseren willen we dat de inwoners in De gemeente wil de betrokkenheid van inwoners bij hun sociale en fysieke leefomgeving een vroeg stadium mee kunnen praten over diverse plannen en projecten. De voorstellen vergroten. Inwoners, ondernemers, organisaties en verenigingen geven aan wat er in het van het college zullen daarom dan ook ‘burgerproof’ zijn. Samen met de inwoners zorgen dorp of de wijk gebeuren moet. De gemeente geeft aan of dit mogelijk is en toetst. Dorps- wij voor een vitale gemeente. Passend binnen de doelstellingen van de gemeenten willen

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 47 wij burgerinitiatieven ondersteunen. Dit vraagt om een efficiënte manier van besturen en moet de gemeente beter in staat zijn in te spelen op de opgaven die vanuit de samenleving besluiten nemen. Taken die we met andere gemeenten en organisaties uitvoeren vragen afkomen op de gemeente. De traditionele manier van werken in hiërarchische lijnen sluit om een nieuwe bestuurlijke aanpak waarbij we nadrukkelijk de regie voeren. Oog voor het niet meer aan bij de dynamiek van de samenleving. De gemeente Bodegraven-Reeuwijk wil kwaliteitsniveau en de financiën zijn hierbij leidend. het werk binnen haar organisatie indelen in Opdrachten, Projecten en Processen, waarbij wij mensen op hun kwaliteiten en krachten vanuit de organisatie samenbrengen, zonder dat de De wijzigingen in de dynamiek van de samenleving vragen een veranderende rol van de bestaande afdelingenstructuur daarbij leidend is. Samenwerking, ontwikkeling en resultaten gemeente. De komende periode wordt gestart met een aantal werkprocessen in te richten zijn de kernwaarden van waaruit het proces van de kanteling van de organisatie vorm en volgens het gedachtegoed van “buiten naar binnen”. Als lichtend voorbeeld dient het proces inhoud krijgt. Het jaar 2014 stond in het teken van de kanteling van de organisatie. In 2014 dat is opgesteld met betrekking tot de woonvisie en vormgeving van het armoedebeleid. heeft een inventarisatie plaatsgevonden van alle werkzaamheden en is een onderverdeling De gemeente trekt hierin gezamenlijk op met betrokken partijen met als doel een gezamen- gemaakt naar Opdrachten, Projecten en Processen. Op basis van deze inventarisatie zijn lijke woonvisie voor onze gemeente te ontwikkelen. Het gaat daarbij om de inwoners en be- prioriteiten toegekend en is de sturing hierop georganiseerd. Dit heeft geleid tot een bestu- drijven eerder in processen te betrekken. Voorbeelden van processen die hiervoor in eerste ringsmodel dat beter past bij de (gekantelde) organisatie. In 2015 ligt de focus op de verde- instantie in aanmerking komen zijn: Bestemmingsplannen, bezwaarschriften, beantwoording re uitwerking en implementatie. Concreet betekent dit dat de huidige afdelingenstructuur in brieven, welstand, planrealisatie en groen beheer. Op diverse andere terreinen worden ook 2015 niet meer bestaat en onze medewerkers vanuit hun kwaliteit en kracht samenwerken de kansen benut om de werkprocessen te kantelen. Door een andere manier van werken aan Opdrachten, Projecten en Processen.

Opdrachten ijkmoment datum

Opstellen van participatiebeleid Vaststellen 03-2015 In samenspraak met de inwoners, instellingen, verenigingen en de dorps- en wijkteams en in gesprek met de gemeenteraad moet dit proces uit- visie monden in een besluitvormende bespreking en vaststelling van “visie burgerparticipatie” in het 1e kwartaal van 2015.

Ondersteunen en ontwikkelen van het dorps- en wijkgericht werken Implementatie 2015 De uitvoeringspraktijk van het dorps- en wijkgericht werken vraagt om een verdere ontwikkeling in 2015 (voortzetten van het convenant) met daarbij ook een goed georganiseerde en toegankelijke burgerparticipatie. Ter ondersteuning van het dorps- en wijkgericht werken is in 2014 een klein team gevormd dat zich hier mee bezighoudt. Dit team is voor het dorps- en wijkgericht werken het dagelijks aanspreekpunt. Als back-office functioneert de werkgroep dorps- en wijkgericht werken. In 2014 is het meldpunt openbare ruimte ingevoerd. Dit meldpunt draagt bij aan een correcte afhandeling van meldingen van de dorps- en wijkteams. Maandelijks wordt gerapporteerd op de uitvoerende werkzaamheden van het Meldpunt (aantallen en doorlooptijden).

48 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Opdrachten ijkmoment datum

Effectiever organiseren van de ambtelijke organisatie Implementatie 2015 De gemeente Bodegraven-Reeuwijk wil het werk binnen haar organisatie indelen in Opdrachten, Projecten en Processen, waarbij wij mensen op hun kwaliteiten en krachten vanuit de organisatie samenbrengen, zonder dat de bestaande afdelingenstructuur daarbij leidend is. Doel is om voortaan van ‘buiten naar binnen’ te werken.

Onderzoeken effectiever vergadermodel van de gemeenteraad Implementatie 2015 In het coalitieakkoord hebben de collegepartijen afgesproken een nieuwe werkwijze voor de gemeenteraad te willen invoeren om de slagkracht van het bestuur te verbeteren. In 2014 is in het presidium dit voornemen reeds besproken en is een aantal opties om te komen tot een nieuw vergadermodel aan de orde geweest. Het voornemen is om in 2015 de discussie in te gemeenteraad verder te voeren en indien mogelijk om reeds in 2015 deze discussie af te ronden en over te gaan tot een vernieuwde werkwijze. Doel is om het politieke besluitvormingsproces voor onze inwoners vlotter te laten verlopen en hierbij tevens meer aandacht en mogelijkheden voor inspraak te realiseren.

Regie voeren op verbonden partijen en andere vormen van uitbestede diensten Implementatie 2015 Een substantieel deel van onze taken (en budget) is belegd bij zogenaamde “verbonden partijen”. Organisaties waarin de gemeente een financieel en een bestuurlijk belang hebben. Denk daarbij aan FermWerk, De gemeentelijke belastingen (BSGR), Afvalinzameling en verwerking (Cyclus N.V.) en omgevingsvergunningen (ODMH). In 2014 is een project opgestart dat erop is gericht om de sturing op de kwaliteit van de geleverde diensten van deze organisaties, op de financiën en op duurzaamheid te verbeteren. Dit kan alleen wanneer wij onze deelname in een Algemeen- of Dagelijks bestuur goed kunnen invullen en de advisering vanuit de ambtelijke organisatie hierop is ingericht.

Opzetten van kinderraad voor de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs Voorbereiding 2015 In 2015 zal er een plan van aanpak opgesteld worden over de vorm en inhoud van de kinderraad. In dit proces zullen diverse partners betrokken worden.

Dienstverlening De gemeente werkt aan een nieuw dienstverleningsconcept. Het middelpunt van dit concept verder in elkaar schuiven. Extra aandacht zal er bijvoorbeeld nodig zijn voor het afhandelen is het Klantcontactcentrum (KCC). Bij de dienstverlening van de gemeente komt de nadruk van vragen van inwoners en ondernemers. Afspraken met verbonden partijen worden te liggen op digitaal, zonder daarbij andere doelgroepen uit het oog te verliezen. Deze nieu- aangescherpt zodat zij de kwaliteit gaan leveren die de gemeente wenst. we werkwijze wordt verder uitgewerkt, waarbij dienstverlening, voorlichting en participatie

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 49 Opdrachten ijkmoment datum

Het dienstverleningsconcept kantelen van ‘buiten naar binnen’. Samenwerking, ontwikkeling en resultaten zijn de kernwaarden van waaruit het proces van de kanteling van de organisatie vorm en inhoud krijgt.

Toegankelijker maken van gemeentelijke producten en diensten. Versterken van het aanbod en de toegankelijkheid van digitale dienstverlening.

Onderzoek naar vermindering van de regeldruk voor bedrijven Een voor bedrijven aantrekkelijke gemeente is een gemeente die snel en effectief bedrijven weet te bedienen. Een teveel aan regels, procedures en een lange doorlooptijd van procedures is daarin een beperkende factor. In vervolg op het onderzoek “Ranking the Rules” van de Kamer van Kophandel en in samenwerking met het VNO-NCW zullen de regels van de gemeente tegen het licht worden gehouden. In het bijzonder is aandacht te schenken aan de snelheid in de aanvraag van vergunningen. Bij vergunningen voor evenementen is te bezien hoe de aanvragen het beste en snelste worden bediend.

Avondopenstelling van het Klantcontactcentrum verplaatsen naar de koopavond. Dit aspect wordt meegenomen in het Klanttevredenheidsonderzoek. Realisatie 2015

Processen ijkmoment datum

Monitoren van de dienstverlening waarbij de tevredenheid van inwoners en bedrijven centraal staat Klant- 2016 tevredenheids- onderzoek

Openbare Orde en Veiligheid Om een veilige leefomgeving te creëren voor onze inwoners blijven wij samenwerken met meer de samenwerking met de inwoners en wijkteams opzoeken. Het integraal veiligheids- externe partners zoals onder andere brandweer en politie. Zij geven adviezen en zien toe op beleid is hier de kapstok voor. de uitvoering van voorschriften en regels. De gemeente heeft twee bijzondere opsporings- ambtenaren die toezicht houden in de openbare ruimte. Volgens de Veiligheidsmonitor 2013 Woninginbraken wordt niet genoemd als belangrijkste buurtprobleem maar er vinden nog zijn de drie belangrijkste buurtproblemen volgens de bewoners: te hard rijden, parkeerpro- steeds te veel inbraken plaats. Dertien procent van de inwoners acht de kans (heel) blemen en hondenpoep. Voor het terugdringen van de genoemde buurtproblemen gaan wij groot om slachtoffer te wonen van woninginbraak. Samen met de politie en het Openbaar

50 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Ministerie wordt intensief ingezet op dit probleem. Ogen en oren van de inwoners zijn hierbij horecawet is een wettelijke taak van de gemeente. Wij voeren in 2015 75 controles uit. onmisbaar. We willen de heterdaadkracht vergroten en het aantal preventiemaatregelen Onze BOA’s zijn bevoegd om op te treden tegen overtreding(en) van de Drank- en Horecawet. door inwoners laten toenemen. Om adequaat toezicht te kunnen uitvoeren hebben wij een samenwerkingsovereenkomst met de gemeenten Kaag & Braassem en Nieuwkoop. De BOA’s kunnen optreden op elkaars Geweld en agressie zijn van grote invloed op de openbare orde en veiligheid. Ook hangjon- grondgebied. In 2015 zijn de controleprioriteiten: leeftijdsgrenzen alcohol, sluitingstijden en geren (met daarbij eventueel drank- en drugsgebruik) en bezoekers van horecabedrijven oneerlijke concurrentie binnen (sport)verenigingen. kunnen invloed hebben op de openbare orde en veiligheid. Het toezicht op de Drank- en

Opdrachten ijkmoment datum

OOV Veiligheids- 04-2016 monitor 2015

Handhaving Horeca & Alcohol Evaluatie 11-2015 Uitvoerings- programma

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 51 Wat zijn de prestatie-indicatoren

Indicatoren Realisatie Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting 2013 2014 2015 2016 2017 2018 1. Klanttevredenheid dienstverlening - rapportcijfer publieksbalies (2009 = 7,1) n.b. 7,5 7,5 7,6 7,7 7,8 - Rapportcijfer telefonisch contact (2009 = 6,7) n.b. 7,0 7,2 7,3 7,4 7.5 - Rapportcijfer brief en email (2009 = 6,1) n.b. 6,5 6,75 7,0 7,25 7.5 - Rapportcijfer website (2009 = 6,6) n.b. 6,9 7,1 7,3 7,4 7,5 2. Ingediende bezwaarschriften % gegrond verklaringen 14,3% % termijnen gehaald 78,2% 3. Afhandeling van meldingen via het Meldpunt Bevorderen digitale indiening van meldingen 70% Tijdige afhandeling van meldingen. 100% 4. Openbare orde en Veiligheid VM* 2008 VM 2011 VM 2013 VM2015 Rapportcijfer veiligheid in de woonbuurt 7,0 6,9 7,4 >7,5 Rapportcijfer fysieke voorzieningen 6,0 6,0 6,2 >6,0 Rapportcijfer leefbaarheid in de buurt 7,6 7,5 7,6 >7,5 Functioneren gemeente o.g.v. leefbaarheid en veiligheid (% tevreden burgers) 33% >40% Verwachte kans op slachtofferschap Woninginbraak 13% <10% Percentage overtredingen naar aanleiding van uitgevoerde horeca & alcohol controles <10%

* VM: Veiligheidsmonitor

52 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Wat is het financiële kader

bedragen x € 1.000 Wat mag het kosten? Rekening Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Saldo van baten en lasten Lasten Goederen en diensten - 897 - 784 - 777 - 707 - 734 - 754 Niet in te delen lasten - - - 11 - 12 - 12 - 12 Overdrachten - 201 - 257 - 258 - 258 - 258 - 258 Rente en afschrijvingen - - 11 - 19 - 27 - 27 - 27 Salarissen en sociale lasten - 1.481 - 1.524 - 1.585 - 1.578 - 1.578 - 1.578 Kostenplaatsen - 4.215 - 4.404 - 4.237 - 4.237 - 4.236 - 4.235 Totaal Lasten - 6.794 - 6.980 - 6.885 - 6.818 - 6.844 - 6.863 Baten Goederen en diensten 489 529 529 529 529 529 Totaal Baten 489 529 529 529 529 529 Totaal Saldo van baten en lasten - 6.305 - 6.451 - 6.356 - 6.288 - 6.315 - 6.334 Mutatie reserves Toevoegingen - 177 - - - - - Onttrekkingen 448 50 50 50 50 50 Totaal Mutatie reserves 271 50 50 50 50 50 Resultaat - 6.034 - 6.401 - 6.306 - 6.238 - 6.265 - 6.284

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 53 bedragen x € 1.000 Mutaties reserves Rekening Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Saldo van baten en lasten Toevoegingen Algemene reserve - 177 - - - - - Totaal Toevoegingen - 177 - - - - - Onttrekkingen Algemene reserve 440 50 50 50 50 50 Reserve onderhoud gemeentelijke gebouwen 8 - - - - - Totaal Onttrekkingen 448 50 50 50 50 50 Totaal 271 50 50 50 50 50

54 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien@Bodegraven-Reeuwijk

bedragen x € 1.000 Wat mag het kosten? Rekening Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Saldo van baten en lasten Lasten Goederen en diensten - 226 - 24 - 55 - 55 - 55 - 55 Niet in te delen lasten - 119 - 23 - 23 - 22 - 22 Overdrachten - 619 - 599 - 566 - 547 - 532 - 513 Salarissen en sociale lasten - - 393 88 267 295 295 Kostenplaatsen - 730 - 253 - 264 - 263 - 261 - 260 Totaal Lasten - 1.575 - 1.149 - 820 - 620 - 576 - 556 Baten Goederen en diensten 45 3 3 3 3 3 Niet in te delen baten - - 539 - - - - Overdrachten 34.216 35.679 43.759 44.135 43.343 43.104 Rente, winstuitkeringen, afschrijvingen 308 160 160 160 160 160 Kostenplaatsen 983 853 626 714 337 141 Totaal Baten 35.552 36.157 44.548 45.012 43.843 43.408 Totaal Saldo van baten en lasten 33.977 35.007 43.728 44.392 43.267 42.852 Mutatie reserves Toevoegingen - - - 409 - 1.006 - 951 - 607 Onttrekkingen - - - 279 - 186 - - Totaal Mutatie reserves - - - 688 - 1.192 - 951 - 607 Resultaat 33.977 35.007 43.040 43.200 42.316 42.245

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 55 bedragen x € 1.000 Mutaties reserves Rekening Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Saldo van baten en lasten Toevoegingen Algemene reserve - - - 409 - 1.006 - 951 - 607 Totaal Toevoegingen - - - 409 - 1.006 - 951 - 607

Onttrekkingen Algemene reserve - - - 689 - 186 - - Reserve onderhoud gemeentelijke gebouwen - - 291 - - - Reserve zwembad De Fuut - - 62 - - - Reserve huisvesting kinderopvang - - 58 - - - Totaal Onttrekkingen - - - 279 - 186 - - Totaal - - - 688 - 1.192 - 951 - 607

56 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Deel C: Paragrafen

Paragraaf 1 – Lokale heffingen 1.3 Ook de afhandeling van de bezwaren tegen de diverse aanslagen gemeentelijke belastingen wordt met ingang van 1 januari 2013 door de BSGR uitgevoerd. Afhandeling Wat is het doel van deze paragraaf? moet geschieden binnen de daarvoor geldende wettelijke termijn en dus uiterlijk vóór Deze paragraaf geeft een overzicht op hoofdlijnen van de diverse gemeentelijke belastingen, 31 december 2015. Zowel de Wet WOZ (artikel 30 lid 8) als de gemeentewet (artikel heffingen en rechten die bij de diverse programma’s in de programmabegroting geraamd 236 lid 2) geven, in afwijking van artikel 7:10 van de Awb, aan dat uitspraak moet wor- zijn. In het kort geven we aan welk beleid we in het begrotingsjaar gaan voeren ten aanzien den gedaan in het kalenderjaar waarin het bezwaarschrift is ontvangen. Dit betekent van de lokale heffingen. Het lokale beleid is vastgelegd in de belastingverordeningen. Verder dus uitspraak doen vóór 31 december 2015. Uiteraard wordt in de meeste gevallen is een overzicht opgenomen van de geraamde opbrengsten, wordt aandacht besteed aan eerder uitspraak gedaan en niet tot de uiterste datum gewacht. de lokale belastingdruk en aan het kwijtscheldingsbeleid. Doelstelling 2 Doelstellingen 2.1 In 2015 worden de belastingopbrengsten verhoogd met het inflatiepercentage van 2,53%. 1. Heffing anv gemeentelijke belastingen conform de wettelijke regelingen en de door de Dit percentage is overeenkomstig het CBS prijsindexcijfer gezinsconsumptie over 2013. Raad vastgestelde tarieven. 2. De opbrengsten van de heffingen en rechten moeten kostendekkend zijn. Doelstelling 3 3. Kwijtschelding aan die belastingplichtigen die over onvoldoende financiële middelen 3.1 Ook de uitvoering van de kwijtschelding van de onder doelstelling 1.2 genoemde beschikken om te betalen. heffingen wordt met ingang van 1 januari 2013 door de BSGR verzorgd. Uiteraard mag 4. Uitvoering van de Wet WOZ conform de wettelijke bepalingen en de door de Waarderings- de gemeente wel de daarbij te hanteren kwijtscheldingsnorm bepalen. De Gemeente kamer vastgestelde normen. Bodegraven-Reeuwijk hanteert een kwijtscheldingsnorm van 100% van het bijstandsniveau. Dit is het maximale percentage dat de gemeente volgens de wet mag hanteren. 3.2 Bij personen met een bijstandsuitkering worden de gebruikersheffingen automatisch Activiteiten in 2015 om deze doelstellingen te bereiken kwijtgescholden. Niet bijstandsgerechtigden (waaronder ondernemers) met een inkomen op bijstandsniveau kunnen op verzoek voor kwijtschelding in aanmerking komen. Doelstelling 1 1.1 V oor alle heffingen wordt aan de Raad voorgesteld om een nieuwe verordening voor Doelstelling 4 2015 vast te stellen. 4.1 De uitvoering van de taken in het kader van de Wet waardering onroerende zaken 1.2 De uitvoering van de taken in het kader van de heffing en inning van de onroeren- (WOZ) is met ingang van 1 januari 2013 overgedragen aan de Belastingsamenwerking de-zaakbelastingen, de afvalstoffenheffing, de reinigingsrechten, de hondenbelasting, Gouwe-Rijnland (BSGR) uit Leiden. Uw Raad heeft daartoe op 4 juli 2012 besloten. de rioolheffing, de toeristenbelasting en de forensenbelasting is met ingang van 1 4.2 In het kader van de Wet WOZ wordt het complete onroerende zaken bestand door de januari 2013 overgedragen aan de Belastingsamenwerking Gouwe-Rijnland (BSGR) uit BSGR opnieuw gewaardeerd naar het prijspeilniveau 1 januari 2014. Leiden. Uw Raad heeft daartoe op 4 juli 2012 besloten. Met ingang van 2015 verzorgt 4.3 De beschikkingen worden door de BSGR begin 2015 verstuurd. De nieuw vast te stel- BSGR ook de heffing en de invordering van de leges omgevingsvergunningen. len waardes, die o.a. als grondslag dienen voor de gemeentelijke onroerende-zaakbe-

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 57 Onroerende zaak belasting - Begroting 2014 Begroting 2014 Begroting 2015 lastingen zullen voor een periode van één jaar gelden. Met ingang van 2007 is namelijk tarieven begroting (vastgesteld) (gecorrigeerd) een jaarlijkse herwaardering ingevoerd. 4.4 Ook de afhandeling van de bezwaren tegen de WOZ-beschikkingen wordt met ingang Woningen - eigenaar 0,1395% 0,1468% 0,1505% van 1 januari 2013 door de BSGR uitgevoerd. Ook hier geldt weer dat afhandeling Niet woningen - eigenaar 0,2192% 0,2307% 0,2365% moet geschieden binnen de daarvoor geldende wettelijke termijn en dus uiterlijk vóór Niet-woningen - gebruiker 0,1693% 0,1782% 0,1827% 31 december 2015. Niet-woningen - totaal 0,3885% 0,4089% 0,4192%

Overzicht tarieven per belasting/heffing/recht Deze berekeningen zijn gebaseerd op een aanname met betrekking tot de waardeontwik- keling. De kans is daardoor groot dat de tarieven voor 2015 in verband met de definitieve Onroerende-zaakbelastingen cijfers omtrent de ontwikkeling van de WOZ-waardes moeten worden bijgesteld. In het kader Voor 2015 zullen de tarieven worden verhoogd met het inflatiepercentage van 2,53%. Daar- van de vaststelling van de Verordening OZB in december 2014 wordt u hierover nader bij mag echter niet zonder meer uitgegaan worden van de voor 2014 vastgestelde tarieven. geïnformeerd. Begin 2015 zullen namelijk nieuwe WOZ-waardes worden vastgesteld, die als grondslag zullen dienen voor de OZB. Deze nieuwe WOZ-waardes worden vastgesteld naar het prijspeil- Hondenbelasting, toeristenbelasting, forensenbelasting, reinigingsheffingen en rioolheffing niveau van 1 januari 2014. Voor 2014 golden als grondslag voor de OZB nog WOZ-waardes In onderstaande tabellen wordt ten aanzien van de verschillende heffingen een vergelijking die waren vastgesteld naar het prijspeilniveau 1 januari 2013. gegeven van de tarieven voor 2015 met die van de twee voorafgaande jaren. De tarieven voor de zogenaamde tijdvakbelastingen (rioolheffing, reinigingsheffingen en hondenbelas- De voor 2014 geldende tarieven moeten daarom eerst worden gecorrigeerd voor de gemid- ting) zijn voor 2014 en 2015 op verzoek van de BSGR zodanig afgerond dat ze deelbaar zijn deld opgetreden waardestijging (of –daling) die tussen 1 januari 2013 en 1 januari 2014 door twaalf. Dit levert dan bij tussentijdse wijzigingen, waarbij gekeken wordt naar het aantal heeft plaatsgevonden. Wanneer een dergelijke correctie niet zou worden toegepast en het volle maanden dat nog in het belastingjaar resteert, geen discussie meer op over het nog voor 2014 vastgestelde tarief met het inflatiepercentage zou worden opgehoogd, zou bij op te leggen of terug te betalen bedrag. een daling van de WOZ-waarde een te laag tarief worden vastgesteld en zou de opbrengst van de OZB dus met minder dan dit inflatiepercentage stijgen. Hondenbelasting - tarieven Rekening Begroting Begroting Omdat de definitieve WOZ-waardes ten tijde van het opstellen van deze begroting nog niet 2013 2014 2015 bekend zijn, is het lastig om op dit moment al een prognose te maken van de gemiddelde 1e hond € 79,10 € 81,00 € 83,04 waardeverandering tussen 1 januari 2013 en 1 januari 2014. Om toch een beeld te geven 2e hond € 101,75 € 104,16 € 106,80 van de manier waarop de tarieven moeten worden berekend, wordt daarom in het kader van deze Paragraaf Lokale Heffingen zowel voor de categorie woningen als voor de catego- Elke volgende hond € 127,66 € 130,80 € 134,04 rie niet-woningen voorlopig uitgegaan van een daling van de waardes met 5%. Dit kan nog Kenneltarief € 494,88 € 507,00 € 519,84 veranderen waardoor het uiteindelijke OZB-tarief hoger of lager zal zijn.

58 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 De hondenbelasting is een algemene heffing waarbij een algemene tariefstijging van 2,53% De forensenbelasting is een algemene heffing waarbij een algemene tariefstijging van wordt toegepast. 2,53% wordt toegepast.

Hierbij moet worden opgemerkt dat voorgesteld wordt om alleen het maximumbedrag te Toeristenbelasting - tarieven Rekening Begroting Begroting verhogen en niet het percentage, omdat vrijwel alle objecten die in aanmerking komen voor 2013 2014 2015 de forensenbelasting een WOZ-waarde hebben die ruim hoger is dan de maximumgrondslag en derhalve, ook bij een gemiddelde daling van de WOZ-waardes, in 2015 nog het Hotels en pensions € 1,88 € 1,92 € 1,96 maximumbedrag blijven betalen. Overige overnachtingsmogelijkheden € 0,95 € 0,97 € 0,99 Afvalstoffenheffing - tarieven Rekening Begroting Begroting De toeristenbelasting is een algemene heffing waarbij een algemene tariefstijging van 2013 2014 2015 2,53% wordt toegepast. Basisset éénpersoonshuishouden € 203,38 € 208,32 € 228,48

De precariobelasting is een algemene heffing. Dit jaar is het eerste jaar waarin deze Basisset meerpersoonshuishouden € 254,23 € 260,40 € 285,72 belasting wordt geheven. Voor het tarief is aansluiting gezocht bij het gemiddelde tarief Extra container restafval éénpersoons € 117,28 € 120,12 € 131,76 dat door de ons omliggende gemeenten wordt gehanteerd. Extra container restafval meerpersoons € 168,14 € 172,20 € 188,88 Extra minicontainer gft-afval € 43,04 € 44,04 € 48,36 Precariobelasting - tarieven Rekening Begroting Begroting Extra papiercontainer € 43,04 € 44,04 € 48,36 2013 2014 2015

Precario op kabels en leidingen - tarief per meter n.v.t. n.v.t. € 1,25 Reinigingsrechten - tarieven (excl. BTW) Rekening Begroting Begroting 2013 2014 2015 Forensenbelasting - tarieven Rekening Begroting Begroting Basisset € 295,67 € 302,88 € 332,28 2013 2014 2015 Extra minicontainer restafval € 208,60 € 213,72 € 234,36 Forensenbelasting 1% van de 1% van de 1% van de Extra minicontainer gft-afval € 43,51 € 44,52 € 48,84 WOZ-waarde WOZ-waarde WOZ-waarde met een met een met een (Extra) papiercontainer 240 liter € 43,51 € 44,52 € 48,84 maximum van maximum van maximum van (Extra) papiercontainer 1.100 liter € 174,13 € 178,32 € 195,60 € 2.101,-- € 2.152,-- € 2.206,-- Extra kosten bij wekelijkse ophaal € 175,77 € 180,00 € 197,52

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 59 De afvalstoffenheffing en reinigingrechten betreffen een kostendekkende heffing. Hierbij Aan de andere kant neemt het aantal aansluitingen toe met 100. De tariefsverhoging wordt wordt uitgegaan van een inflatiecorrectie van 2,53%. De kosten stijgen echter met meer dan dan 9,69%. de inflatiecorrectie. Belangrijkste oorzaken zijn:

• indexatie van het contract met Cyclus • areaaluitbreiding, met name toename van de lengte van de wegen • ingaande 2015 betalen gemeenten een nieuwe afvalstoffenbelasting

Rioolheffing - tarieven Rekening Begroting Begroting 2013 2014 2015 Eigenarenheffing € 130,00 € 133,20 € 135,60 Gebruikersheffing bij een waterverbruik van: - 50 m3 of minder € 128,00 € 131,16 € 133,56 - meer dan 50 m3, maar niet meer dan 100 m3 € 167,00 € 171,12 € 174,24 - meer dan 100 m3, maar niet meer dan 150 m3 € 212,00 € 217,20 € 221,16 - meer dan 150 m3, maar niet meer dan 200 m3 € 264,00 € 270,48 € 275,52 - meer dan 200 m3, maar niet meer dan 300 m3 € 324,00 € 331,92 € 338,04 - meer dan 300 m3, maar niet meer dan 600 m3 € 464,00 € 475,44 € 484,20 - meer dan 600 m3, maar niet meer dan 1.500 m3 € 1.000,00 € 1.024,68 € 1.043,64 - meer dan 1.500 m3, maar niet meer dan 3.000 m3 € 1.500,00 € 1.536,96 € 1.565,40 - meer dan 3.000 m3, maar niet meer dan 6.000 m3 € 3.000,00 € 3.074,04 € 3.130,02 - meer dan 6.000 m3, maar niet meer dan 15.000 m3 € 5.000,00 € 5.123,40 € 5.218,20 - meer dan 15.000 m3, maar niet meer dan 30.000 m3 € 10.000,00 € 10.246,92 € 10.436,52 - meer dan 30.000 m3, maar niet meer dan 100.000 m3 € 20.000,00 € 20.493,96 € 20.873,04 - meer dan 100.000 m3 € 30.000,00 € 30.741,00 € 31.309,68

60 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 De belasting kan worden geheven van de eigenaar of de gebruiker van een perceel dat Lokale belastingdruk huishoudens direct of indirect is aangesloten op de gemeentelijke riolering. In Bodegraven-Reeuwijk geldt In vergelijkende overzichten van gemeenten in Nederland wordt vaak de lokale lastendruk met ingang van 2013 een combinatie van een heffing van de eigenaar op basis van een van een gemiddelde woning als maatstaf genomen. In onderstaand overzicht treft u een vast bedrag en een heffing van de gebruiker die afhankelijk is van het waterverbruik. vergelijking aan van enkele heffingen van gemeenten in de regio. Het betreft de heffingen voor het jaar 2014 en is gebaseerd op informatie van de Waarderingskamer en de betreffen- De rioolheffing betreft een kostendekkende heffing. Hierbij wordt uitgegaan van een inflatie- de gemeenten. In het overzicht wordt de belastingdruk weergegeven zowel voor een woning correctie van 2,53%. De kosten stijgen echter minder dan de inflatiecorrectie. De tariefsver- met een gemiddelde waarde als voor een woning met een WOZ-waarde van € 250.000. Voor hoging kan beperkt blijven tot 1,85%. de afvalstoffenheffing wordt uitgegaan van een meerpersoonshuishouden en bij de rioolheffing van een waterverbruik van 150 m3. Overige tarieven en heffingen De overige tarieven en heffingen (waaronder bijvoorbeeld de leges en de lijkbezorgings rechten) worden aangepast op grond van de nominale ontwikkelingen. Voor 2015 bedraagt de stijging 2,53%.

Lokale lastendruk Gemiddelde Tarief Tarief Tarief Gemiddelde Taxatie taxatie waarde OZB woon-ruimte Afvalstoffenheffing Rioolheffing taxatie waarde waarde € 250.000 Alphen aan den Rijn € 220.000 0,1175% € 266,40 € 209,00 € 733,90 € 769,15 Zuidplas € 235.000 0,1303% € 334,50 € 233,00 € 873,71 € 893,25 Bodegraven-Reeuwijk € 275.000 0,1395% € 260,40 € 350,40 € 994,43 € 959,55 Vlist € 275.000 0,1358% € 213,95 € 252,50 € 839,90 € 805,95 Gouda € 182.000 0,1511% € 324,00 € 265,50 € 864,50 € 967,25 Bergambacht € 273.000 0,1157% € 161,00 € 263,96 € 740,82 € 714,21 Nieuwkoop € 271.000 0,1485% € 206,40 € 228,00 € 836,84 € 805,65 Ouderkerk € 233.000 0,1317% € 223,09 € 230,00 € 759,95 € 782,34

Waddinxveen € 207.000 0,1466% € 299,16 € 220,08 € 822,70 € 885,74 Gemiddeld € 241.222 0,1352% € 254,32 € 250,27 € 829,64 € 842,57

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 61 Uit het vorenstaande overzicht blijkt dat het OZB-tarief van de gemeente Bodegraven-Reeu- hoogste. De totale belastingdruk in 2014 is bij een woning met een waarde van € 250.000 wijk in 2014 boven het gemiddelde ligt van de omliggende gemeenten. Het tarief van de de op één na hoogste en bij een woning met een gemiddelde taxatiewaarde de hoogste van afvalstoffenheffing ligt net boven het gemiddelde, maar het tarief voor de rioolheffing is het de regio.

bedragen x € 1.000 Kwijtscheldingen Rekening 2011 Rekening 2012 Begroting 2013 Aantal 2014 Tarief Bedrag Afvalstoffen éénpersoons 109 116 115 125 € 208,40 € 26.050 Afvalstoffen meerpersoons 138 150 155 165 € 260,50 € 42.983 Rioolheffing gebruikers 92 - - 290 € 217,23 € 58.652 Totaal € 127.685

Wat zijn de opbrengsten? bedragen x € 1.000 Lokale heffingen Rekening 2013 Begroting 2014 Begroting 2015 Begroting 2016 Begroting 2017 Begroting 2018 O.Z.B. gebruikers, niet woningen 841 915 938 938 812 812 O.Z.B. eigenaren, woningen 5.162 5.321 5.456 5.538 5.620 5.702

O.Z.B. eigenaren, niet-woningen 1.340 1.475 1.513 1.513 1.311 1.311 Forensenbelasting 269 312 320 320 320 320 Hondenbelasting 180 167 172 172 172 172 Toeristenbelasting 35 89 92 92 92 92 Afvalstoffenheffing 3.148 3.183 3.523 3.523 3.523 3.523 Reinigingsrechten 74 77 77 77 77 77 Rioolheffing 4.731 4.859 4.949 4.913 4.929 4.949 Precariobelasting - - 400 400 400 400

Totaal lokale heffingen 15.780 16.399 17.438 17.484 17.254 17.356

62 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 bedragen x € 1.000 Leges Rekening 2013 Begroting 2014 Begroting 2015 Begroting 2016 Begroting 2017 Begroting 2018 Leges burgelijke stand 32 35 35 35 35 35 Leges GBA 38 32 32 32 32 32 Leges naturalisaties 13 8 8 8 8 8 Leges reisdocumenten 290 331 331 331 331 331 Leges rijbewijzen 99 113 113 113 113 113 Marktgelden 59 57 57 57 57 57 Begrafenisrechten 330 376 376 376 376 376 Leges omgevingsvergunningen 687 607 907 957 1.007 1.007 Totaal leges 1.549 1.558 1.858 1.908 1.958 1.958

De stijging van de leges bouwvergunning heeft te maken met het feit dat in 2013 besloten (BBV) een inventarisatie van de weerstandscapaciteit, een inventarisatie van de risico’s en is de geraamde opbrengst fors te verlagen vanwege afnemende bouwactiviteiten als gevolg het beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico’s. van de recessie. Aangenomen wordt dat dit in de komende jaren weer gaat aantrekken waarmee de opbrengst leges bouwvergunningen naar verwachting in 2017 weer op het Beschikbare weerstandscapaciteit oorspronkelijke niveau zal terugkeren. De weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten, die onverwachts en substantieel zijn, te dekken. Tot de weerstandscapaciteit worden gerekend: Paragraaf 2 - Weerstandsvermogen en risicobeheersing • het vrij besteedbaar eigen vermogen • de ruimte binnen de begroting Wat is het doel van deze paragraaf? • de onbenutte belastingcapaciteit De begroting geeft inzicht in de financiële positie van de gemeente. De paragraaf weer- Het eigen vermogen bestaat uit de algemene reserve, bestemmingsreserves en eventuele stands¬vermogen geeft aan in welke mate financiële tegenvallers (risico’s) opgevangen stille reserves. Voor de beoordeling van het weerstandsvermogen is de stand van de reser- kunnen worden. Daarmee geeft de paragraaf weerstandsvermogen aan hoe robuust de ves per 1 januari 2015 bepalend. Alleen de algemene reserve wordt tot het vrij besteedbaar financiële positie is. eigen vermogen gerekend. Voor het beoordelen van de financiële positie is daarom inzicht nodig in de omvang en achtergronden van de risico’s en de aanwezige weerstandscapaciteit. De paragraaf weer- Ruimte binnen de begroting bestaat uit de mogelijkheden tot ombuigingen en de raming stands¬vermogen bevat volgens artikel 11 van het Besluit begroting en Verantwoording voor onvoorziene uitgaven. In de begroting is rekening gehouden met ombuigingen die

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 63 door het rijk worden doorgevoerd, ondermeer via een korting op de algemene uitkering uit De berekening van de onbenutte belastingscapaciteit OZB wordt afgeleid van de norm voor het gemeentefonds. Om deze korting te kunnen opvangen zijn binnen de begroting zo veel artikel 12 van de financiële verhoudingswet. Op basis van de in deze begroting opgenomen mogelijk ombuigingen doorgevoerd. Behalve de raming voor onvoorziene uitgaven is geen belastingvoorstellen wordt in 2015 meer geheven dan de artikel 12 norm. Er is derhalve ruimte in de begroting aanwezig die gebruikt kan worden als weerstands¬capaciteit. geen onbenutte belastingcapaciteit.

De onbenutte belastingcapaciteit geeft een indicatie van de mogelijkheden om de eigen Voor de risico’s vanuit de grondexploitaties wordt als weerstandscapaciteit een algemene inkomsten te verhogen. De belangrijkste belastinginkomsten zijn de onroerend zaakbelas- reserve bouwgrondexploitatie aangehouden. De geprognosticeerde resultaten – verliezen en ting (OZB), de afval¬stoffenheffing en het rioolrecht. De afvalstoffenheffing en het rioolrecht winsten – van de (grondexploitatie)projecten, voor zover nog niet verrekend met de reser- zijn al volledig kostendekkend. Onbenutte belastingcapaciteit kan daarmee alleen gevonden ves, maken onderdeel uit van de weerstandscapaciteit voor de projecten. worden in de OZB.

bedragen x € 1.000

Beschikbare weerstandscapaciteit Rekening 2013 Begroting 2014 Begroting 2015 Algemene reserve 2.671 3.682 2.843 Resultaat exploitatie t.g.v. algemene reserve - 187 - - Onbenutte belastingcapaciteit - - -

Raming onvoorziene uitgaven - - - Weerstandscapaciteit exploitatie 2.484 3.682 2.876 Algemene reserve bouwgrondexploitatie 3.796 19.128 - 5.543 Resultaten grondexploitaties - 11.774 - 379 Weerstandscapaciteit grondexploitatie/projecten - 7.978 19.128 - 5.164 Totaal - 5.494 22.810 - 2.288

64 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 De weerstandscapaciteit voor grondexploitatie / projecten vertoont een negatief saldo, De risico’s voor grondexploitaties / projecten zijn - evenals in de jaarrekening 2013 - geba- hierdoor komt de totale weerstandscapaciteit ook negatief uit. Dit is het gevolg van het seerd op het MPG 2014. Daarnaast is het resterende saldo van de te verwachten verliezen raadsbesluit van 26 juni 2013 (correctie bovenlangs). Daarbij is onder andere besloten: / risico’s op de totale projectenportefeuille ad € 4 miljoen opgenomen. Hierbij wordt nadruk- • opheffen reserve projecten en deze toevoegen aan de algemene reserve kelijk opgemerkt dat een eventuele integrale heroverweging van het woningbouwprogramma bouwgrondexploitatie (grote) gevolgen kan hebben voor de mate en fasering van dit risico. • idem voor de reserve afschrijvingen Hierbij moet ook de opmerking worden geplaatst dat het aanspreken van de risicobuffer ook weer effect heeft op de algemene risico’s. Immers, op het moment dat een project wordt De algemene reserve bouwgrondexploitatie is daarmee de tegenhanger van de in het afgesloten en het verlies daadwerkelijk genomen, daalt daarmee het algemene risico. raadsvoorstel correctie bovenlangs geschatte verliezen / risico’s op de projecten van € 18 miljoen. In 2014 is hiervan € 11.774.000 verwerkt ten laste van de algemene reserve bouwgrondexploitaties.

Risico-inventarisatie Bij de risico-inventarisatie is onderscheid gemaakt tussen de risico’s van de exploitatie en de risico’s van de (grondexploitatie)projecten.

Bij de inventarisatie is beoordeeld welke maatregelen worden genomen om de risico’s te beheersen. Risicobeheersing kan door de volgende maatregelen: • vermijden • verminderen • delen • aanvaarden

Aan de hand hiervan zijn de restrisico’s bepaald; dit zijn de risico’s die overblijven na het nemen van beheersmaatregelen. De restrisico’s zijn gekwantificeerd door vast te stellen welke schade zich kan voordoen als het risico optreedt. De schade is uitgedrukt in een verwachtingswaarde. Aan de hand van een kans¬berekening is bepaald welke bedrag aan weerstandscapaciteit benodigd is om het risico af te dekken. Hierbij is gebruik gemaakt van een klassering die rekening houdt met de kans van optreden en het gevolg (de verwachtingswaarde).

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 65 bedragen x € 1.000 Samenvatting risico’s exploitatie per risicogebied Gewogen risico’s Gewogen risico’s Gewogen risico’s Rekening 2013 Begroting 2014 Begroting 2015 Organisatorische risico’s personeel en bedrijfsprocessen 608 608 608 Juridische risico’s 211 211 211 Renterisico’s 75 75 75 Risico’s verbonden partijen 1.048 1.048 1.048 Risico’s garanties / verstrekte geldleningen 64 64 64 Risico’s verbonden aan open einde regelingen rijk 382 382 382 Risico’s open einde subsidiëring 24 24 24 Risico’s kapitaalgoederen 703 703 703 Risico’s invoering decentralisaties - - 1.000 Totaal risico’s exploitatie 3.115 3.115 4.115 Bouwgrondexploitaties en projecten 10.500 11.674 6.300 Risicobuffer 4.000 18.000 4.000 Totaal risico’s bouwgrondexploitaties 14.500 29.674 10.300 Totaal risico’s exploitatie 17.615 32.789 14.415

Samengevat geven de op deze wijze geïnventariseerde en gewogen risico’s per risicogebied penseerd mogen worden. Welke effecten de invoering van vennootschapsbelasting voor het hierboven geschetste beeld op (in volgorde van de benoemde risicogebieden). grondbedrijven heeft is op dit moment nog niet duidelijk. Zodra de contouren van het Enkele risico’s benoemen wij hier individueel. Zij zijn niet begrepen in bovenstaande tabel. Belastingplan 2015 duidelijk zijn kan het effect hiervan bepaald gaan worden. • Met betrekking tot nieuw af te sluiten langlopende leningen wordt op begrotingsbasis • De Europese Commissie heeft bepaald dat gemeenten over de eventuele winst op rekening gehouden met een rente van 3,5% bij een looptijd van 25 jaar (lineair aflos- ondernemingsactiviteiten vanaf 2016 net als bedrijven 25 procent vennootschapsbelas- sen). De huidige marktrente ligt nog onder de 3,5%. Het is echter denkbaar dat de rente ting moeten gaan betalen. Het Ministerie dient de Europese wetgeving te vertalen in het gaat stijgen. Indien de rente boven de 3,5% zal stijgen dan levert dit op begrotingsbasis Belastingplan 2015. Dan zal ook duidelijk worden of bijvoorbeeld sociale woningbouw on- een nadeel op. Een stijging van de rente in 2015 met 0,5% zal op jaarbasis gemiddeld der de belastingplicht komt te vallen. Tegenover de heffing van vennootschapsbelasting € 535.000 extra rentelasten met zich meebrengen. over winst staat dat verliezen op ondernemingsactiviteiten vanaf 2016 fiscaal gecom- • Er zijn - ook in financiële zin - belangrijke decentralisaties aan de orde, waarbij tevens

66 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 efficiencykortingen zullen worden toegepast. Uitgangspunt is dat de overgedragen taken • De revitalisering van Broekvelden zal naar verwachting op een andere manier inhoud worden uitgevoerd binnen de daarvoor beschikbaar gestelde middelen. Risico’s voor worden gegeven. Daarbij bestaat de mogelijkheid dat extra grond kan worden verkocht mogelijke overschrijdingen zijn niet in deze tabel meegenomen. en de netto kosten van het totale project uiteindelijk lager uit kunnen vallen dan waar nu • Bij het toewerken naar een Sportbedrijf door SBAB zijn we een structurele taakstelling in deze begroting rekening mee is gehouden. overeengekomen ad € 106.000. In 2013 is gebleken dat deze taakstelling niet reali- seerbaar was bij instandhouding van het huidige voorzieningenniveau. In 2013 heeft dit een extra bijdrage tot gevolg gehad. Ook in 2014 is te verwachten dat een extra bijdrage Benodigde weerstandscapaciteit noodzakelijk is. Hoe dit voor 2015 zal uitpakken is afhankelijk van de voortgang van het Niet alle risico’s zullen zich gelijktijdig in volle omvang voordoen. De kansdichtheid waarop proces te komen tot een gemeentebreed Sportbedrijf. de risico’s zich gelijktijdig in volle omvang kunnen voordoen kan via risicosimulatie worden bepaald. Voor de kansdichtheid kan ook gebruik gemaakt worden van ervaringcijfers. Daarnaast willen wij ook een tweetal positieve risico’s benoemen: Uitgegaan wordt van een gemiddeld zekerheidspercentage van 60%. • Aan het eind van het jaar 2014 is het aantrekken van een langlopende lening aan de orde. De verwachting is dat dit tegen een lager percentage kan plaatsvinden dan waar- De omvang van de benodigde weerstandscapaciteit wordt bepaald door het totaal van de mee in deze begroting is gerekend. De lening die in september 2014 is aangetrokken is gewogen risico’s te corrigeren met het zekerheidspercentage. Aan de hand hiervan kan de wel tegen het werkelijke percentage doorgerekend. benodigde weerstandscapaciteit als volgt worden bepaald.

bedragen x € 1.000 Benodigde weerstandscapaciteit Rekening 2013 Begroting 2014 Begroting 2015 Risico’s exploitatie - Gewogen risico 3.115 3.115 4.115 - Zekerheidspercentage 60% 60% 60% Benodigde weerstandscapaciteit 1.869 1.869 2.469 Risico’s grondexploitaties / projecten - Gewogen risico 14.500 29.674 10.300 - Zekerheidspercentage 60% 60% 60% Benodigde weerstandscapaciteit 8.700 17.804 6.180 Totaal 10.569 19.673 8.649

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 67 Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen wordt bepaald door de verhouding van de beschikbare en de benodigde weerstandscapaciteit. Het weerstandsvermogen wordt afzonderlijk bepaald voor de (grondexploitatie)projecten en voor de overige exploitatierisico’s. bedragen x € 1.000

Weerstandsvermogen Rekening 2013 Begroting 2014 Begroting 2015 Beschikbare weerstandscapaciteit exploitatie 2.484 3.682 2.876 Benodigde weerstandscapaciteit exploitatie 1.869 1.869 2.469 Overschot (+) / tekort (-) weerstandscapaciteit exploitatie 615 1.813 407 Ratio weerstandsvermogen exploitatie * 1,33 1,97 1,16 Beschikbare weerstandscapaciteit grondexploitaties / projecten - 7.978 19.128 - 5.164 Benodigde weerstandscapaciteit grondexploitaties / porjecten 8.700 17.804 6.180 Overschot (+) / tekort (-) weerstandscapaciteit grondexploitaties - 16.678 1.324 - 11.344 Ratio weerstandsvermogen grondexploitaties / projecten * -0,92 1,07 -0,84 Beschikbare weerstandscapaciteit - 5.494 22.810 - 2.288 Benodigde weerstandscapaciteit 10.569 19.673 8.649 Overschot (+) / tekort (-) weerstandscapaciteit - 16.063 3.137 - 10.937 Ratio weerstandsvermogen totaal * -0,52 1,16 -0,26

68 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Voor de beoordeling van de ratio weerstandsvermogen kan gebruik gemaakt worden van de tureel in de meerjarenbegroting opgenomen. De praktijk leert, dat als dit niet planmatig waarderingstabel die door het Nederlands Adviesbureau Risicomanagement in samenwer- gebeurt, er achterstallig onderhoud ontstaat. Het oplossen van achterstallig onderhoud kost king met de Universiteit Twente is ontwikkeld. uiteindelijk meer dan regulier uitgevoerd onderhoud.

Waardering Ratio Betekenis Het bestaande beleid voor het onderhoud van de kapitaalgoederen is vastgelegd in twee beleids- en beheerplannen: A > 2,0 Uitstekend

B 1,4 - 2,0 Ruim voldoende Beheerplan Jaar van vaststelling Jaar van actualisering C 1,0 - 1,4 Voldoende Vernieuwd gemeentelijk rioleringplan 2011 2016 D 0,8 - 1,0 Matig Integraal beleid- en beheerplan 2012 2016 E 0,6 - 0,8 Onvoldoende

F < 0,6 Ruim onvoldoende Het Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan 2012 t/m 2016 (V-GRP) geeft inzicht in de wijze waarop de gemeente haar taken op basis van de Wet milieubeheer en waterwet het beheer Het weerstandsvermogen voor de exploitatie (ratio 1,24) kan aan de hand van deze tabel uitvoert. De gemeente is verantwoordelijk voor het inzamelen en transport van afvalwater, als voldoende worden beoordeeld. Voor de grondexploitatie / projecten is het weerstands- het inzamelen en verwerken van hemelwater en de zorgplicht voor het grondwater. De kos- vermogen met een ratio van -0,84 ruim onvoldoende. Het totaalbeeld van de benodigde en ten voor de uitvoering van deze beheermaatregel worden gedekt uit de rioolheffing. beschikbare weerstandscapaciteit resulteert in een ratio van -0,24 en wordt eveneens als In het Integraal Beleids- en Beheerplan Openbare Ruimte 2013 t/m 2016 (IBBP) is het ruim onvoldoende aangemerkt. beleid, het beheer en benodigde financiële middelen vastgelegd voor alle onderdelen van de openbare ruimte.

Paragraaf 3 - Onderhoud kapitaalgoederen Welke doelstellingen willen we bereiken? 1. Door het goed beheren van de openbare ruimte wordt beoogd dat de gemeente Wat is het doel van deze paragraaf? Bodegraven-Reeuwijk een veilige, aantrekkelijke woon- en leefomgeving biedt voor haar In deze paragraaf geven we het kader weer over het onderhoud van kapitaalgoederen van bewoners. de openbare ruimte zoals wegen, rioleringen, waterwerken, kunstwerken, groenvoorzienin- 2. Zorgen voor een goede openbare ruimte. Een ruimte voor de inwoner waarbij inrichting gen en speelplaatsen. Met het onderhoud van deze kapitaalgoederen is een belangrijk deel en beheer zorgvuldig en integraal op elkaar zijn afgestemd, passend binnen het karakter van de begroting gemoeid. Een goed overzicht is belangrijk om goed inzicht te krijgen in de en gebiedskenmerken van de dorpen. financiële positie. 3. Het onderhoudsniveau is per gebied door middel van beeldkwaliteit vastgesteld. Voor de Om het beheer van de kapitaalgoederen goed te onderbouwen op basis van de door de begraafplaats is dit beeldkwaliteit A. Voor het centrum, de woonwijken en bedrijventerrei- raad vastgestelde uitgangspunten, zijn onderhoudsprogramma’s opgesteld. De benodigde nen is dit beeldkwaliteit B. Voor het buitengebied is dit beeldkwaliteit C. Het onderhoud budgetten voor regulier, groot onderhoud en rehabilitaties worden op basis hiervan struc- en benodigde financiële middelen zijn hierop afgestemd.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 69 bedragen x € 1.000

Regulier onderhoud Begroting Begroting Welke activiteiten doen we in 2015 om deze doelstellingen te bereiken? 2014 2015

Doelstelling 1 Groenvoorzieningen 1.501 1.208 Op basis van bovengenoemde beleids- en beheerplannen het beheer en onderhoud plan- Wegen, straten en pleinen 1.221 993 matig uitvoeren in nauw overleg met bewoners, dorps- & wijkteams, bedrijven en andere Speelgelegenheden 114 102 belanghebbenden. Bruggen 274 248

Doelstelling 2 Verkeer 340 309 Het beheer en de reconstructies worden integraal voorbereid en uitgevoerd. De projecten Openbare verlichting 148 131 worden zoveel mogelijk gebiedsgericht uitgevoerd. Waterwegen 382 360

Doelstelling 3 Natuur en landschap 264 197 Voor de uitvoering van de projecten is een meerjaren uitvoeringsprogramma opgesteld, Totaal 4.244 3.548 jaarlijks wordt dit uitvoeringsprogramma geactualiseerd.

Wat kost het? Groot onderhoud Het onderhoud van kapitaalgoederen wordt onderverdeeld in regulier onderhoud, groot onder- Hieronder vallen de werkzaamheden die ervoor te zorgen dat de kapitaalgoederen tijdens houd en rehabilitaties. De hieronder genoemde kosten corresponderen met de in de meer- hun levensduur in goede staat blijven. De kosten voor deze werkzaamheden worden gedekt jarenbegroting opgenomen budgetten. Door financiële besparingen en herpriorentering van uit de voorziening IBBP. Deze voorziening wordt jaarlijks met een dotatie uit de begroting ge- werkzaamheden wijken de kosten nu af van de in het Integraal Beleids- en Beheerplan Openba- voed, waarmee pieken en dalen in de uitgaven worden geëgaliseerd binnen de voorziening. re Ruimte 2013-2016 opgenomen kosten. Door de koppeling van rioleringswerkzaamheden aan bedragen x € 1.000 wegonderhoud lopen het rioleringskosten ook niet meer synchroon met de Verbreed Gemeen- telijk Rioleringsplan. Hierdoor ontstaat er ruimte in de begroting van de rioolheffing. Beide Groot onderhoud Begroting Begroting beheerplannen worden bij de actualisering in 2016 daarop afgestemd. De overige beheershan- 2014 2015 delingen zitten qua dekking binnen de begroting, zoals de afvalstoffenheffing, begraafplaatsta- Groenvoorzieningen 119 - rieven, gladheidbestrijding, algemene verkeerszaken en overige niet gebonden taken. Wegen, straten en pleinen 1.068 343

Regulier onderhoud Bruggen 183 9 Dit betreffen werkzaamheden en maatregelen van kort cyclisch karakter, zoals het verhel- Openbare verlichting 46 31 pen van meldingen en schadeherstel. Goed, consequent uitgevoerd regulier onderhoud is Waterwegen 338 114 levensduurverlengend. De kosten worden gedekt uit de beheer- en onderhoudsbudgetten, die jaarlijks in de begroting beschikbaar worden gesteld. Totaal 1.754 497

70 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Rehabilitaties • aanleg rotonde N207 Dit is het totaal vervangen van een kapitaalwerk aan het eind van de levensduur of het • uitbreiding begraafplaats Vredehof uitvoeren van levensduurverlengende maatregelen. Deze investeringen van maatschappelijk nut worden geactiveerd en in een aantal jaren afgeschreven. Op basis van het uitvoerings- Bezuinigingsmaatregelen programma 2014 t/m 2017 worden voor de komende jaren de volgende investeringsbedra- Ter ontlasting van de begroting is de dotatie aan de voorziening IBBP naar beneden bijge- gen geraamd, met daarbij de onderstaande cumulatieve kapitaallasten. steld. Deze bijstelling is vorm gegeven door een bezuiniging van 10% op de onttrekkingen voor grootonderhoud uit de voorziening IBBP. Voor het terugdringen van de afschrijvingslasten worden de investeringsuitgaven structureel € 1 miljoen per jaar verlaagd. Deze bezui- Jaar van investering Bedrag van de Kapitaallasten Cumulatieve nigingen worden vertaald in het nieuwe uitvoeringsplan 2015 t/m 2018. De bezuinigingen investering *1 kapitaallasten leiden ertoe dat een aantal werkzaamheden in de tijd moeten worden doorgeschoven. Het 2015 6.993 478 478 nieuwe uitvoeringsplan laat zien dat de kosten van de doorgeschoven werkzaamheden tot na 2018 oploopt tot ruim € 8,5 miljoen. Voor het grootste deel gaat het daarbij om maatre- 2016 3.738 255 725 gelen uit de weginspectie 2013 die op basis van verkeersveiligheid in de periode 2014 t/m 2017 3.755 257 969 2017 moeten worden uitgevoerd. Op termijn leidt dat mogelijk tot extra schade en achter- 2018 3.211 219 1.172 stallig onderhoud.

*1: o.b.v. gemiddelde afschrijvingsduur van 30 jaar en een renteomslagpercentage van 3,5%) Gemeentelijke vastgoedportefeuille Binnen de gemeentelijke vastgoedportefeuille bevinden zich verschillende objecten die geen De tabel met de doorrekening van de investeringen is tegen het thans bij deze begroting bedrijfsvoerings-, maatschappelijk of strategisch doel meer dienen. Deze objecten worden vastgestelde rentepercentage van 3,5% doorgerekend. verkocht. Verder zijn wij op zoek naar de juiste balans tussen aan deze objecten uit te voeren onderhoud en de middelen die daarvoor binnen de begroting beschikbaar zijn. De Uitvoeringsprogramma dotaties aan de onderhoudsvoorzieningen moeten daarmee in overeenstemming worden ge- Op basis van het IBBP en V-GRP is er een uitvoeringsprogramma opgesteld. De benodigde bracht. De nieuw op te stellen meerjaren onderhoudsplanningen dienen daarvoor als basis. financiële middelen voor het kunnen uitvoeren van de projecten in het kader van groot onderhoud en rehabilitaties zijn hierop afgestemd. De planning van het uitvoeringsprogramma wordt jaarlijks geactualiseerd, met daarbij rekening houdend met andere projecten en ontwikkelingen. Voor het onderhoud van de openbare ruimte staan in 2015 een aantal herstelwerkzaamheden aan onder andere wegen, bruggen en riolering gepland. Grotere rehabilitatieprojecten in 2015 zijn: • herstructurering bedrijventerrein Broekvelden • herstructurering bedrijventerrein Zoutman

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 71 Paragraaf 4 - Financiering

Wat is het doel van deze paragraaf? Het treasurybeleid is opgenomen in het Treasurystatuut. Treasury houdt zich bezig met risi- De financieringsparagraaf heeft als doel de raad te informeren over het beleid op het vlak co’s, die samenhangen met alle (toekomstige) kasstromen. Deze risico’s komen zowel voort van financiering / treasury en de daarmee samenhangende risico’s. In de begroting wordt uit de financieringsbehoefte, als uit de modaliteiten van de bestaande portefeuilles (onder ingegaan op het voorgenomen beleid, in de jaarstukken op de uitvoering van het beleid. meer: vervroegde aflossingen, herfinanciering, herbeleggen, renteaanpassingen en der- De volgende onderwerpen komen aan de orde. gelijke). Het treasurybeleid is primair gericht op het waarborgen van financiële continuïteit 1. Treasurybeleid door het resultaat en vermogen te beschermen tegen financiële risico’s en de organisatie 2. Treasurybeheer financierbaar te houden. Deze bescherming vindt plaats door de renterisico’s en risico’s uit 3. Risicobeheer financiële posities te vermijden en te spreiden. In principe zijn de uitgangspunten als volgt: 4. Kasbeheer • zorg dragen voor voldoende financierbaarheid op korte en lange termijn De Wet Financiering Decentrale Overheden (FIDO) vormt het wettelijk kader voor de finan- • bewerkstelligen van passende financieringslasten cieringsparagraaf. Het doel van de wet is het bevorderen van de kredietwaardigheid en van • beheersen van wettelijke en feitelijke rente- en of financieringsrisico’s de transparantie van het financieringsbeleid. Voor de beheersing daarvan is een aantal • risicomijdend uitzetten van gelden en afgeven van garanties (mag alleen nog in het instrumenten geformuleerd zoals: kader van een publiek taak) • zorg dragen voor een effectief, veilig en efficiënt betalingsverkeer • het stellen van een kwantitatieve kasgeldlimiet en een renterisiconorm over de vaste • actief onderhouden van contacten met marktpartijen om toegang tot de financiële schuld markten open te houden • het verplichten tot het opstellen van een Treasurystatuut • het verplichten van een verantwoordingsrapportage in de jaarrekening en begroting Actief wordt gebruik gemaakt van de wettelijke mogelijkheden om passende financierings- • vanaf 1 januari 2014 de verplichting om alle overtollige financiële middelen te stallen lasten te bewerkstelligen. Dit resulteert onder meer in het zo maximaal mogelijk betrekken bij het Rijk of andere openbare lichamen van de kasgeldlimiet bij financieringsbeslissingen.

De gemeente beschikt op grond van de Wet FIDO over een Treasurystatuut welke in 2014 is geactualiseerd. Treasurybeheer

Financieringsbeleid Treasurybeleid Vanaf de jaarrekening 2013 wordt in deze paragraaf informatie verstrekt over het verloop Bij ongewijzigd beleid neemt de schuldpositie van de gemeente verder toe. Het algemene van de financiering. Dit gebeurt in de vorm van grafieken over de volgende onderwerpen: financiële beleid is erop gericht deze toename te verminderen en zo mogelijk de schuldposi- 1. Saldi langlopende geldleningen. tie af te bouwen. 2. Financieringsratio.

72 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 De financieringsratio geeft een indicatie van de mate waarin de vaste activa van de eigen vermogen en het totaal vermogen. Met andere woorden: de mate waarin de ge- gemeente (inclusief 50% van de grondexploitatie) gefinancierd zijn met langlopend meente is gefinancierd met eigen vermogen. vreemd vermogen 3. Netto schuldquote. 3. Financieringsoverschot/-tekort. De netto schuldquote geeft een indicatie in hoeverre de inkomsten toereikend zijn om Het financieringsoverschot/tekort geeft de een indicatie van de mate waarin de langlo- de schulden te betalen. pende (materiële) bezittingen (inclusief 50% van de grondexploitatie) van de gemeente zijn gefinancierd met langlopend vermogen. Voor deze informatie zijn gegevens nodig die alleen in de jaarrekening beschikbaar zijn.

In de jaarrekening wordt ook informatie gegeven over: Leningenportefeuille De samenstelling van de leningenportefeuille blijkt uit de staat ‘geldleningen’, opgenomen 1. Saldi kortlopende geldleningen in de bijlagen. Voor alle leningen geldt dat gehele of gedeeltelijke vervroegde aflossing van 2. Solvabiliteit. de lening gedurende de looptijd van de lening niet is toegestaan. Samengevat geeft dit het De solvabiliteit geeft een indicatie van de financiële robuustheid van de gemeente op volgende beeld: (middel)lange termijn. Onder de solvabiliteit wordt verstaan de verhouding tussen het

bedragen x € 1.000 Langlopende leningen Rekening 2013 Begroting 2014 Begroting 2015 Begroting 2016 Begroting 2017 Begroting 2018 Stand per 1 januari 133.727 144.571 158.012 159.089 152.643 153.669 Aflossing leningen 24.156 20.559 21.923 11.446 9.974 9.878 Opname leningen 35.000 34.000 23.000 5.000 11.000 12.000 Stand per 31 december 144.571 158.012 159.089 152.643 153.669 155.791 Uitgangspunt Kadernota 144.571 160.032 165.523 162.540 166.694 167.916 Verschil ten opzichte van Kadernota 2.020 6.434 9.897 13.025 12.125

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 73 De belangrijkste redenen voor deze positieve ontwikkeling zijn: Risicobeheer • verlagen van het investeringsvolume Met betrekking tot het risicobeheer heeft uw raad als algemeen uitgangspunt vastgesteld, • verbeteren van het exploitatieresultaat dat alleen leningen of garanties uit hoofden van de “publieke” taak worden verstrekt. Andere uitzettingen zijn op grond van de Wet FIDO niet toegestaan. Eventuele overtollige financiering Er loopt op dit moment nog een onderzoek naar de vraag of een renteconversie / herfinan- mag uitsluitend nog worden belegd bij de Rijksoverheid of medeoverheden. ciering van de leningenportefeuille voordelig is. Kasgeldlimiet De verwachting omtrent de renteontwikkeling Om in de financieringsbehoefte te voorzien wordt gebruik gemaakt van het aantrekken van Ook in 2014 zijn de rentepercentages historisch laag gebleven. Op het moment van het op- kortlopende geldleningen. De kasgeldlimiet geeft aan tot welk bedrag de financieringsbe- stellen van deze begroting is de verwachting dat er in 2015 weliswaar renteschommelingen hoefte met kortlopende geldmiddelen afgedekt mag worden. In de Wet FIDO is bepaald dat zullen zijn, maar dat gezien de noodzaak om de economische groei te stimuleren de rente de kasgeldlimiet 8,5% van het begrotingstotaal mag bedragen. De toegestane kasgeldlimiet laag zal blijven. 2015 vertoont het volgende beeld:

74 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 bedragen x € 1.000 Grondslag kasgeldlimiet Begroting 2014 Begroting 2015 Begroting 2016 Begroting 2017 Begroting 2018 Omvang primitieve begroting 63.047 66.510 63.540 63.355 63.287 Toegestane kasgeldlimiet In procenten 8,5% 8,5% 8,5% 8,5% 8,5% Bedrag 5.359 5.653 5.401 5.385 5.379

Renterisiconorm De renterisiconorm in de Wet FIDO bepaalt, dat een gemeente elk jaar maximaal 20% van het begrotingstotaal kan vernieuwen. Die vernieuwing kan dan bestaan uit herfinanciering of herziening van het rentepercentage. Doel van de renterisiconorm is, dat de gemeenten de renterisico’s over de jaren spreiden, zodat zij niet van het ene op het andere jaar met een enorme stijging van de rentelasten worden geconfronteerd. Voor 2015 geeft de toegestane renterisiconorm het volgende beeld:

bedragen x € 1.000 Grondslag renterisico Begroting 2014 Begroting 2015 Begroting 2016 Begroting 2017 Begroting 2018 Omvang primitieve begroting 63.047 66.510 63.540 63.355 63.287 Toegestane renterisiconorm In procenten 20,0% 20,0% 20,0% 20,0% 20,0% Bedrag (maximaal) 12.609 13.302 12.708 12.671 12.657 Minimumbedrag (wettelijk bepaald) 2.500 2.500 2.500 2.500 2.500

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 75

bedragen x € 1.000

Renterisico 2015 Rekening 2013 Begroting 2014 Begroting 2015 Begroting 2016 Begroting 2017 Begroting 2018 Renterisico vaste schulden Renteherziening - - - - - Aflossing 17.953 24.156 21.923 11.486 10.054 9.998 Renterisico 17.953 24.156 21.923 11.486 10.054 9.998 Toets renterisiconorm Toegestane renterisiconorm - 12.609 13.302 12.708 12.671 12.657 Renterisico 17.953 24.156 21.923 11.486 10.054 9.998 Onderschrijding renterisiconorm - 1.222 - 2.617 - 2.659 Overschrijding renterisiconorm 17.953 11.547 8.621

Uit deze tabel valt af te leiden dat het gevoerde beleid (afsluiten geldleningen met een Kredietrisicobeheer langere looptijd) een positief effect heeft op de renterisiconorm. Vanaf 2016 slaat de Bij de Stichting Stimuleringsfonds Volkshuisvesting wordt ter uitvoering van de Regeling overschrijding van die norm om naar een onderschrijding. Dit wordt vooral veroorzaakt door Starterslening een rekening-courant aangehouden. Het verwachte saldoverloop is als volgt: het feit dat een jaarlijkse aflossing van € 11 miljoen in 2015 afloopt. Dit is overeenkomstig de met de provincie Zuid-Holland in februari 2012 gemaakte afspraak, dat de gemeente in 2016 zal voldoen aan de renterisiconorm. bedragen x € 1.000

Startersleningen Rekening 2013 Begroting 2014 Begroting 2015 Begroting 2016 Begroting 2017 Begroting 2018 Stand per 1 januari 893 1.169 1.319 1.414 1.504 1.589 Aflossing leningen 52 50 55 60 65 70 Verstrekte leningen 328 200 150 150 150 150 Stand per 31 december 1.169 1.319 1.414 1.504 1.589 1.669

76 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Wij verstrekken voor maximaal € 900.000 aan renteloze starterleningen. Op het moment Gemeentefinanciering dat iemand financieel daadkrachtig is wordt zijn/haar lening rentedragend. De som van deze Financiering met externe financieringsmiddelen wordt zoveel mogelijk beperkt door primair lening mag dan opnieuw worden verstrekt als renteloze lening. de beschikbare interne financieringsmiddelen (reserves en voorzieningen) te gebruiken teneinde het renteresultaat te optimaliseren. Immers, eigen financieringsmiddelen uitzetten Valutarisicobeheer brengt minder rentebaten op dan het aantrekken van een geldlening kost. Financieringen Valutarisico’s zijn uitgesloten omdat wij alleen leningen verstrekken, aangaan of garanderen worden enkel aangetrokken ten behoeve van de uitoefening van de publieke taak. Ter in Euro’s. voorkoming van een overschrijding van de kasgeldlimiet, trekken we indien noodzakelijk langlopend geld aan. Verder gaan we ervan uit dat het rentepercentage van de kortlopende Valutarisicobeheer geldleningen lager zal zijn dan die van de langlopende geldleningen. Om die reden zal de Valutarisico’s zijn uitgesloten omdat wij alleen leningen verstrekken, aangaan of garanderen noodzakelijke financiering zo veel mogelijk plaatsvinden door het aantrekken van kortlopen- in Euro’s. de geldleningen (uiteraard binnen de toegestane kasgeldlimiet).

Relatiebeheer Kasbeheer De gemeente Bodegraven-Reeuwijk heeft bij de volgende bankinstellingen een rekening-cou- rantverhouding: Bank Nederlandse Gemeenten, ING-Postbank, ABN-AMRO bank en de Saldo- en liquiditeitenbeheer Rabobank. Het liquiditeitsgebruik wordt geoptimaliseerd door de geldstromen op gemeenteniveau op elkaar af te stemmen. Bovendien maken wij gebruik gemaakt van het product “pakket geïn- tegreerde dienstverlening” van de BNG. Het betalingsverkeer wordt zoveel mogelijk elektro- nisch uitgevoerd door de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG). Treasury activiteiten worden gebaseerd op een liquiditeitsprognose.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 77 Paragraaf 5 - Bedrijfsvoering

Strategische doelstellingen Het jaar 2014 stond in het teken van de kanteling van de organisatie. In 2014 heeft een De gemeente Bodegraven-Reeuwijk realiseert en levert een scala van producten en dien- inventarisatie plaatsgevonden van alle werkzaamheden en is een onderverdeling gemaakt sten. Daarbij is een goede bedrijfsvoering van groot belang. In deze paragraaf duiden we de naar Opdrachten, Projecten en Processen. Op basis van deze inventarisatie zijn prioriteiten belangrijkste ontwikkelingen. toegekend en is de sturing hierop georganiseerd. Dit heeft geleid tot een besturingsmodel dat beter past bij de (gekantelde) organisatie.. In 2015 ligt de focus op de verdere uitwer- Dynamiek in de samenleving king en implementatie. Concreet betekent dit dat de huidige afdelingenstructuur in 2015 De dynamiek in onze samenleving verandert. Mensen verbinden zich snel met elkaar via niet meer bestaat en onze medewerkers vanuit hun kwaliteit en kracht samenwerken aan verschillende vormen van netwerken. Deze netwerksamenleving vraagt om een verande- Opdrachten, Projecten en Processen. rende overheid die naast inwoners staat, niet erboven. Dat betekent een overheid die zich dienstbaar opstelt en meebeweegt met de dynamiek van de samenleving. Dit doet de ge- Regieorganisatie meente Bodegraven-Reeuwijk met daadkracht, lef en met oog voor de uitvoering van beleid. Het werkveld van de gemeente is volop in ontwikkeling. Door decentralisaties van taken die Kernwaarden daarbij zijn integriteit, betrouwbaarheid en de kunst van het loslaten. Dit zijn voorheen door de Rijksoverheid werden uitgevoerd neemt het takenpakket van gemeente belangrijke voorwaarden voor een modern gemeentebestuur. toe. Deze ontwikkeling gaat tegelijk gepaard met een bezuiniging op de uitvoeringsbudget- ten. Meer doen met minder geld is de uitdaging waar de gemeente voor staat. Dit vraagt De kanteling van de organisatie enerzijds om een heroriëntatie op de eigen bedrijfsvoering (de kanteling) en anderzijds op De wijzigingen in de dynamiek van de samenleving vragen een veranderende rol van de een toenemende mate van (regionale) samenwerking, de regieorganisatie. gemeente. De komende periode wordt gestart met een aantal werkprocessen in te richten volgens het gedachtegoed van “buiten naar binnen”. Het gaat daarbij om de inwoners In een regieorganisatie staat de samenwerking met andere partijen centraal om het eigen en bedrijven eerder in het werkproces te betrekken. Voorbeelden van werkprocessen die beleid te realiseren. De afgelopen jaren heeft de gemeente Bodegraven-Reeuwijk zich door- hiervoor in eerste instantie in aanmerking komen zijn: Bestemmingsplannen, bezwaarschrif- ontwikkeld tot een regieorganisatie. Momenteel wordt hier invulling aangegeven vanuit drie ten, beantwoording brieven, welstand, planrealisatie en groen beheer. Op diverse andere verschillende vormen van regie: terreinen worden ook de kansen benut om de werkprocessen te kantelen. 1. Netwerkregie, gericht op samenwerking met inwoners, bedrijven en maatschappelijke Door een andere manier van werken moet de gemeente beter in staat zijn in te spelen op organisaties. Voorbeelden hiervan zijn het dorps- en wijkgericht werken en het opzetten de opgaven die vanuit de samenleving afkomen op de gemeente. De traditionele manier van een brede welzijnsorganisatie. van werken in hiërarchische lijnen sluit niet meer aan bij de dynamiek van de samenleving. 2. Visieregie, gericht op samenwerking met strategische partners in de regio om geza- De gemeente Bodegraven-Reeuwijk wil het werk binnen haar organisatie indelen in Opdrach- menlijk visie te ontwikkelen en belangen bij hogere overheden te behartigen. Zoals dat ten, Projecten en Processen, waarbij wij mensen op hun kwaliteiten en krachten vanuit de bijvoorbeeld nu gebeurt in De Nieuwe Regio en het Groene Hart programmabureau. organisatie samenbrengen, zonder dat de bestaande afdelingenstructuur daarbij leidend is. 3. Uitvoeringsregie waarbij uitvoerende taken worden uitbesteed bij een andere partij, zoals Samenwerking, ontwikkeling en resultaten zijn de kernwaarden van waaruit het proces van bijvoorbeeld nu vergunningverlening en handhaving bij het ODMH, de belastingen bij de de kanteling van de organisatie vorm en inhoud krijgt. BSGR en het sociaal domein bij het Nieuwe Werkbedrijf.

78 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 In 2015 wordt verder invulling gegeven aan de versterking van de regieorganisatie. Vanuit De kwantitatieve slag die in 2013 in gang is gezet om de organisatie in balans te brengen met de kanteling van de organisatie is een team verbonden partijen ingesteld. Dit team heeft de de bijgestelde opgave is in 2014 nagenoeg afgerond. In 2013 was de verwachting nog dat dit taak om de gemeente een duidelijkere en stevigere rol te geven in de relatie met de verbon- tot in 2016 zou doorlopen. Met de als bovenformatief aangemerkt medewerkers zijn in 2014 den partijen. De belangrijkste doelstellingen hierbij zijn: afspraken gemaakt voor de begeleiding van werk-naar-werk trajecten en zijn regelingen getroffen.

• het doorontwikkelen van opdrachtgeverschap b. Juridische zaken • de verdere versterking van de toezichthoudende rol van de gemeente In 2015 wordt verder gewerkt aan de ontwikkeling van het juridisch consulentschap, de coördinatie van de Wob-verzoeken en het actueel houden van diverse registers, zoals het Het doel is te komen tot een wendbare, lerende organisatie met sterke externe oriëntatie. bevoegdhedenregister, het register gemeenschappelijke regelingen en het register Wet Een organisatie die erop gericht is om maatschappelijke waarden te ontwikkelen in samen- bescherming persoonsgegevens. werking met andere partijen. Daarnaast gaat de organisatie zich verder professionaliseren op het gebied van regievoering om nog beter in staat te zijn vanuit verschillende rollen Verder is bij Juridische Zaken het secretariaat van de bezwaarschriftencommissie onderge- invulling te geven aan onze verantwoordelijkheden. bracht. De werkzaamheden daarvoor bestaan uit de coördinatie van de bezwaarafhandeling, het als secretaris bijwonen van de hoorzittingen en het opstellen van de conceptadviezen Gebieden bedrijfsvoering voor de commissie. Verwacht wordt dat deze werkzaamheden in 2015 behoorlijk zullen toe- Centraal in 2015 staat de implementatie van de in 2014 in gang gezette kanteling van de nemen. Enerzijds omdat ook al in 2014 een stijging is te zien van het aantal bezwaarschrif- organisatie. Centrale thema’s daarbij zijn: ten en deze trend zich waarschijnlijk zal voortzetten. Anderzijds omdat door de decentralisaties in het sociaal domein het aantal Wmo-bezwaren zal toenemen. • samenwerking • ontwikkeling c. Informatieveiligheid / ICT • resultaten De gemeente Bodegraven-Reeuwijk is in navolging van de Resolutie ‘Informatieveiligheid, randvoorwaarde voor de professionele gemeente’ aangesloten bij de Informatie Beveiligings- Daarnaast is per bedrijfsvoeringgebied nog een aantal thema’s te benoemen. dienst (IBD). De gemeente zal één integraal informatieveiligheidsbeleid gaan opstellen, op basis van de ‘Baseline Informatiebeveiliging Nederlandse Gemeenten (BIG)’. De BIG is een a. Personeel en organisatie product dat tot stand is gekomen in samenwerking met de ‘Taskforce Bestuur en Informatie- De kanteling van de organisatie betekent ook een ontwikkeling voor de ambtelijke organisa- beveiliging’ en geeft algemene beleidsuitgangspunten over informatiebeveiliging van de ge- tie. Belangrijk aspect hierbij is om iedere medewerker een positie te geven in de organisatie meente. Deze generieke beleidsuitgangspunten zijn het vertrekpunt voor de meer specifieke waar zijn of haar kwaliteit en kracht het best tot zijn recht komt. In 2015 zal dit een belang- informatiebeveiligingsvraagstukken zoals de Basisregistratie Personen, de Basisregistratie rijk speerpunt zijn op het gebied van personeel en organisatie. Adressen en Gebouwen, DigiD, de Archiefwet en gegevensuitwerking met verbonden partijen in relatie tot privacy.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 79 De praktische invulling van het vorenstaande vindt plaats door een Chief Informatie Security f. Controlfuntie Officer. In 2015 willen wij onderzoeken of en op welke wijze de invulling van deze functie in Aan de controlfunctie is in eerste aanleg als volgt vorm gegeven: vanuit een eigenstandige de bestaande organisatie vorm kan worden gegeven. positie ondersteunen van het management op het gebied van de brede bedrijfsvoering. Daarbij wordt de balans aangebracht tussen ruimte geven (uitvoeren en adviseren) en ruim- d. Communicatie te beperken (kaders stellen en toetsen). De doelstelling is om zaken transparant, bespreek- 2015 is het jaar waarin de communicatie van de gemeente meer en meer herkenbaar wordt baar en stuurbaar voor het management (en daarmee ook richting het bestuur) te maken. en in verbinding staat met onze inwoners, zoals in het coalitieakkoord is beschreven. Dit Belangrijk onderdeel daarbij is de verbijzonderde interne controle (VIC). De VIC verschuift komt tot uiting in: van gegevensgerichte controle naar controle op de juiste uitvoering van processen. Als ge- • een adequaat communicatiebureau dat bestuur en organisatie ondersteunt en adviseert volg van deze verschuiving wordt per 2015 een vermindering van de formatie gerealiseerd. op het gebied van communicatie, participatie en dienstverlening • de ontwikkeling van een gemeentelijke website die gericht is op de vragen van de bezoekers g. Huisvesting • aansluiting communicatie(middelen) bij de diverse leefstijlen van onze inwoners In 2014 is het klantcontactcentrum (KCC) in het Evertshuis geopend. Dit heeft een groot • onderzoeken die uitwijzen hoe de gemeentelijke communicatie slimmer en effectiever kan effect op de gemeentelijke dienstverlening. Na het vertrek van de KCC-medewerkers uit het gemeentehuis, heeft een interne verhuizing plaatsgevonden. De huur van de locatie e. Financiën Meander is in 2014 dan ook beëindigd en de daar gevestigde medewerkers zijn gehuisvest De financiële positie van de gemeente Bodegraven-Reeuwijk staat onder druk. Door grote in het gemeentehuis. Voor 2015 zijn er op het gebied van gemeentelijke huisvesting geen investeringsprojecten is de leningenportefeuille opgelopen. De effecten op de woning- ontwikkelingen te verwachten. markt hebben een nadelige invloed gehad op de winstverwachting van grondexploitaties en daarmee op de vermogenspositie. De komende jaren staan daardoor in het teken van het h. Financieel beheer – Verordening 212, 213 en 213a herstel van de financiële positie. In de begroting 2015 zijn maatregelen in gang gezet die De Raad heeft deze verordeningen 212 en 213 in 2011 vastgesteld. Deze verordeningen in meerjarenperspectief moeten leiden tot een afname van de leningenportefeuille en een stellen de kaders ten aanzien van het financieel beleid, financieel beheer, de inrichting van herstel van de vermogenspositie. de financiële organisatie (verordening 212) en accountantscontrole (verordening 213). De verordening 212 is in 2012 geactualiseerd en door de raad vastgesteld. De verordening met Om de ontwikkeling van de financiële positie te monitoren is het van essentieel belang dat betrekking tot de doelmatig- en doeltreffendheidonderzoeken (verordening 213a) is in 2013 de kwaliteit van de sturingsinformatie van een hoog niveau is en blijft. Sturen op hoofdlijnen door de raad vastgesteld. is hierbij essentieel waarbij de aandacht primair uitgaat naar de meest risicovolle projecten. In dit kader is in 2014 gestart met een projectenrapportage waarmee tussentijdse monitoring van projecten plaatsvindt. In 2015 wordt deze projectenrapportage verder doorontwik- keld en geïntegreerd in de planning- & controlcyclus van de gemeente.

80 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Paragraaf 6 - Verbonden partijen

Wat is het doel van deze paragraaf? Welke doelstellingen willen we bereiken? In deze paragraaf wordt de gemeentelijke visie uiteengezet op verbonden partijen en op de bestuurlijk te realiseren doelen per verbonden partij. Visie op verbonden partijen De gemeente Bodegraven-Reeuwijk heeft gekozen om regie-gemeente te zijn. Dat betekent Er is sprake van een verbonden partij als onze gemeente een bestuurlijk én financieel dat taken om redenen van met name schaalvergroting en/of efficiency in een samenwer- belang heeft in een derde rechtspersoon. Bij bestuurlijk belang gaat het om het hebben van kingsverband met andere gemeenten zijn ondergebracht. zeggenschap van onze gemeente in de derde partij, omdat onze gemeente: De gemeente werkt ondermeer samen op de gebieden van sociale zekerheid, gemeentelijke • zitting heeft in het dagelijks- of algemeen bestuur belastingen, bouwen woningtoezicht, milieu, gezondheidszorg, afvalinzameling, veiligheid, • aandelen bezit en daarom stemrecht heeft verstevigen van onderlinge samenwerking, inkoop en archief. Dit is inmiddels een groot Van een financieel belang is sprake indien wij de middelen, die aan een partij ter beschik- aantal taken. Daarnaast nemen wij deel in een aantal stichtingen op het grondgebied van king zijn gesteld, niet terugkrijgen bij faillissement van de partij of indien financiële proble- de gemeente waarin wij het gemeentelijk / publiek belang bewaken. Door deelname in ver- men bij de derde partij (deels) verhaald worden op onze gemeente. bonden partijen verwachten wij een beter kwalitatief en kwantitatief resultaat tegen zo laag Relaties waarbij alleen sprake is van een financieel of bestuurlijk belang, vallen niet onder mogelijke kosten. het begrip verbonden partij. Beleidsvoornemens inzake verbonden partijen De gemeente Bodegraven-Reeuwijk neemt in de regel deel aan gemeenschappelijke De gemeente heeft zich in het nieuwe collegeakkoord uitgesproken over een nieuwe regelingen, stichtingen, N.V.’s en verenigingen als het belang van de gemeente hiermee is bestuurlijke aanpak ten aanzien van de verbonden partijen (regievoering). Het accent ligt gediend. daarbij op sturing op kwaliteitsniveau van de dienstverlening en op financiën. Met regievoering op de verbonden partijen wordt hier invulling aan gegeven. Doel is om Gemeenschappelijke regelingen: zijn door de diverse vertegenwoordigde gemeenten in het meer pro-actief en vanuit een visie met onze verbonden partijen om te gaan. leven geroepen en als zodanig een orgaan waarover de deelnemende gemeenten zeggenschap hebben en waarvoor ze verantwoordelijk zijn. Voor de door de gemeenschappelijke Dat vraagt om een betere interne organisatie rondom de verbonden organisatie (een regie- regelingen uit te voeren taken is als het ware sprake van een verlengstuk van de gemeen- team) dat ervoor zorgt dat wij ons tijdig kunnen beraden op onze positie ten opzichte van ten. Hier is nadrukkelijk sprake van een gemeentelijk belang. de verbonden partijen en tot tijdige en gewogen adviezen over beleidsvoornemens en de diverse financiële stukken kunnen komen. Stichtingen, N.V.’s en verenigingen: deelname is van belang omdat hier sprake is van samenwerkingsverbanden, verenigingen en N.V.’s (deelname in kapitaal vanuit een overheid- staak geredeneerd) die een gemeentelijk belang behartigen in verschillende verschijnings- vormen.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 81 Overzicht van verbonden partijen waaraan onze gemeente deelneemt

naam omschrijving plaats vertegen- eigen vreemd bijdrage begroot woordiging vermogen vermogen 2015 resultaat (x 1000) (x 1000) 1/1 31/12 1/1 31/12

Ferm Werk, In het leven geroepen om in één uitvoeringsorganisatie Ferm Woerden DB: 0,08 0,08 6,5 6,5 6.614.983 0 (inclusief Stichting Werk de krachten te bundelen en een integrale gemeenschap- M. Kromwijk de Wissel) pelijke aanpak te bieden op het terrein van participatie, werk en Vervanger: inkomen binnen het sociale domein. J.L. v/d Heuvel

AB: M. Kromwijk, Vervanger: J.L. v/d Heuvel

RvT de Wissel: M. Kromwijk

Regeling Het ISMH heeft tot doel de bevordering van samenwerking tus- Gouda AB: 544 544 0 0 142.243 0 Intergemeentelijk sen deelnemende gemeenten. De toekomst van het samenwer- C. v/d Kamp Samenwerkings kingsverband staat ter discussie door de ontwikkeling van een orgaan Midden- visie op De Nieuwe Regio. Binnen de ISMH zijn verschillende por- M. Kromwijk Holland (ISMH) tefeuilles actief waarin de onderscheiden collegeleden acteren. (vervanger.)

Omgevingsdienst De Omgevingsdienst Midden-Holland is ingesteld ter ondersteu- Gouda AB / DB 1,98 1,98 0 0 2.472.734 0 Midden-Holland ning van GS en de bestuursorganen van de regiogemeenten bij C. v/d Kamp (ODMH) de uitvoering van hun taken op het gebied van het omgevings- recht in het algemeen en de Wabo in het bijzonder.

Gemeenschappelijke De Veiligheidsregio is de overkoepelende ‘organisatie’ waarbinnen Leiden AB: 1,5 1,5 n.b. n.b. 1.921.711 0 regeling Veiligheids de regionale brandweer, de geneeskundige kolom en de gemeen- C. v/d Kamp regio Hollands telijke crisisbeheersing is georganiseerd. De Veiligheidsregio is Midden o.a. belast met advisering van het bevoegd gezag over de brand- weerzorg, risico’s van branden, rampen en crises, het instellen en in stand houden van een brandweer, het instellen en in stand houden van een GHOR.

82 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 naam omschrijving plaats vertegen- eigen vreemd bijdrage begroot woordiging vermogen vermogen 2015 resultaat (x 1000) (x 1000) 1/1 31/12 1/1 31/12

Gemeenschappelijke De regeling wordt getroffen ter behartiging van de bovengemeente- Den haag AB: 0,85 0,85 0 0 233.586 0 regeling Groenallian- lijke belangen inzake het beheer en de ontwikkeling van groenge- K. Oskam tie Midden-Holland bieden binnen het werkgebied van de groenalliantie, daaronder be- en omstreken grepen het behoud en de versterking van de groen- en recreatieve verbindingen, de landschappelijke kwaliteiten van en de biodiver- siteit binnen de groengebieden, alsmede de bevordering van de leefbaarheid en de toeristische aantrekkingskracht daarvan.

Regionale Dienst De RDOG geeft uitvoering aan de aan de gemeente opgedragen Leiden AB: 6.067 5.323 14.304 n.b. 1.016.032 0 Openbare Gezond- taken als gevolg van de Wet collectieve preventie volksgezond- W. Verkleij heidszorg Hollands heid en aan de aan de gemeente opgedragen taken als gevolg Midden (RDOG HM) van de Wet Kinderopvang. Ook draagt de RDOG zorg voor het am- DB: bulancevervoer en voor daadwerkelijke geneeskundige hulpverle- W. Verkleij ning bij ongevallen en rampen en de voorbereiding daarop.

Gemeenschappelijke De gemeente is verantwoordelijk voor het overbrengen van de Utrecht AB: D.J. Knol n.b. n.b. n.b. n.b. 105.170 regeling Regionaal archiefbescheiden welke niet voor vernietiging in aanmerking DB: Historisch Centrum komen. J.L. v/d Heuvel

Gemeenschappe- De Oude Rijnzone is een regionale samenwerking tussen provin- Alphen a/d Rijn AB: 0 0 0 0 5.277 0 lijke regeling Oude cie Zuid-Holland en de gemeenten Leiderdorp, Rijnwoude, Alphen D.J. Knol, Rijnzone aan den Rijn, Bodegraven-Reeuwijk en Zoeterwoude. Het belang- J.L. v/d Heuvel rijkste doel van de regionale samenwerking is de realisering van majeure doelstellingen op het gebied van herstructurering bedrijven-terreinen en groenrealisatie in de regio Oude Rijnzone. Het programma van de Oude Rijnzone is gericht op transformatie en een samenhangende en duurzame ontwikkeling van dit gebied, gericht op een verbetering van de kwaliteit.

G.R. Belasting De BSGR verzorgt namens de gemeente de uitvoering van de Wet Leiden AB: 0,1 0,1 n.b n.b. 557.661 0 samenwerking Gouwe WOZ en de heffing en inning van gemeentelijke belastingen. D.J. Knol Rijnland (BSGR)

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 83 naam omschrijving plaats vertegen- eigen vreemd bijdrage begroot woordiging vermogen vermogen 2015 resultaat (x 1000) (x 1000) 1/1 31/12 1/1 31/12

Stichting Klasse De deelnemende gemeenten Bodegraven-Reeuwijk, Gouda, en Gouda Lid T.O. *4.012 *3.734 *2.680 *2.680 0 -36.000 (openbaar onderwijs) Waddinxveen hebben in 2005 een fusie voor het openbaar on- J.L. v/d Heuvel derwijs gerealiseerd. Met de verzelfstandiging is het openbaar on- *(o.b.v. (o.b.v. B2014) derwijs in een gelijkwaardige positie gekomen met het bijzonder JR2013) onderwijs. De gemeente heeft nog een beperkt aantal wettelijke verantwoordelijkheden.

Stichting GBKN De stichting beheert de Grootschalige Basiskaarten Nederland Rotterdam Bestuur: 18.500 Zuid-Holland toegankelijk en op een markconforme wijze. D.J. Knol

Stichting Greenport Het versterken van de boomteeltsector in de regio Boskoop, Boskoop AB: 3.000 het bevorderen van deze sector en de regio en het verantwoord D.J. Knol inpassen van de boomteeltsector in de regio.

Stichting VEEN Op grond van het met drie verenigingen van watereigenaren in de Reeuwijk Lid Bestuur: 108.000 Reeuwijkse plassen gesloten convenant worden met ingang van J.L. v/d Heuvel het jaar 2000 vaarontheffingen door de stichting VEEN uitgegeven

Stichting De Arkduif Het behoud van de molen “De Arkduif” gelegen te Bodegraven Bodegraven Lid Bestuur: 7.000 aan de Overtocht nabij 45 en de bijgebouwen, beschermd op J.L. v/d Heuvel grond van de Monumentenwet 1988.

N.V. Cyclus De aandelen van Cyclus NV zijn in handen van de 16 deelne- Gouda Vertegenw. 3.045.000 mende gemeenten. In juridische zin is Cyclus aan te merken als In AvA: overheids-NV. Er is een 10-jarige dienstverleningsovereenkomst K. Oskam gesloten met Cyclus NV voor het inzamelen van huishoudelijke afvalstoffen.

N.V. Bank Nederland- De BNG is de bank van en voor overheden en instellingen voor Den Haag Aandeelhouder: -115.000 se Gemeenten (BNG) het maatschappelijk belang. D.J. Knol (dividend)

84 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 naam omschrijving plaats vertegen- eigen vreemd bijdrage begroot woordiging vermogen vermogen 2015 resultaat (x 1000) (x 1000) 1/1 31/12 1/1 31/12

Oasen N.V. Waterbedrijf Gouda Vertegenw. In 0 AvA: K. Oskam

Stichting BLR De Stichting is opgericht om eilanden en perceeltjes land (de Reeuwijk J.L. v/d Heuvel 30.000 landschapselementen) van de gemeente in eigendom over te nemen en in stand te houden. Doelstelling is om de landschapselementen in het Reeuwijkse plassengebied te onderhouden en beheren met respect voor de natuurwaarden.

Ontwikkelingsmaat- OMR heeft tot doel is het realiseren van het bedrijvenpark Rijn- Bodegraven Lid Bestuur: 0 schappij Rijnhoek hoek door middel van het ontwikkelen, exploiteren en verkopen J.L. v/d Heuvel C.V. (OMR) van gronden.

GEM Rijnhoek BV. Het doel van de vennootschap is het ontwikkelen van het ontwik- Bodegraven Lid Bestuur: 0 kelingsgebied Rijnhoek tot het “Bedrijvenpark Rijnhoek”. De GEM J.L. v/d Heuvel Rijnhoek BV is door de voormalige gemeente Bodegraven en de Ontwikkelings Combinatie Rijnhoek BV (OCR) opgericht als behe- rende vennoot van de Ontwikkelingsmaatschappij Rijnhoek CV (OMR). De GEM Rijnhoek BV voert de directie over en vertegenwoordigt de OMR in externe contacten.

Inkoopbureau Een samenwerkingsverband op het gebied van inkoop en aanbe- Vianen AB: 133.000 Midden Nederland steding met als doel onze organisatie op dat gebied te profes- J. de. Jager sionaliseren, ons te ondersteunen bij inkooptrajecten en onze producten en diensten in een goede prijs-kwaliteitverhouding af te nemen.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 85 Paragraaf 7 - Grondbeleid

Wat is het doel van deze paragraaf? In de in 2012 vastgestelde kadernota Grondbeleid is als uitgangspunt genomen een meer De paragraaf grondbeleid geeft de visie van de gemeente op het grondbeleid in relatie tot passief grondbeleid te voeren waarbij het initiatief en exploreren van ontwikkelingen bij de de wijze waarop wordt getracht de doelstellingen, zoals opgenomen in het programmaplan samenleving ligt. te realiseren. Op 16 juli 2014 is de herprioritering van de woningbouw vastgesteld. Deze herprioritering Transparantie van het grondbeleid is om twee redenen van belang. In de eerste plaats van- heeft als hoofddoel de woningbouwbouw binnen onze gemeente weer vlot te trekken en wege het financiële belang en de risico’s en in de tweede plaats vanwege de relatie met de de gemeentelijke focus te brengen op kansrijke projecten en minder kansrijke projecten doelstellingen zoals aangegeven in de programma’s. (tijdelijk) stop te zetten.

Visie op het grondbeleid Achtergronden bij het grondbeleid Met het grondbeleid wordt beoogd: De afgelopen jaren is de gemeente geconfronteerd met tegenvallende grondverkopen. Dit • een maatschappelijk gewenst ruimtegebruik te bevorderen resulteerde in een lagere taakstelling vanuit de Provincie Zuid-Holland voor het te realiseren • vormgeven aan volkshuisvestelijke doelstellingen aantal woningen tot 2020. Deze lagere taakstelling gecombineerd met de vraaguitval leidde • de effectiviteit van het ruimtegebruik te verhogen tot de noodzaak tot een herprioritering van de gemeentelijke woningbouwprogramma. De • een evenwichtige verdeling van kosten en opbrengsten over gebruikers, grondeigenaren, financiële consequenties van deze herprioritering zijn verwerkt in het MPG 2014 welke resul- ontwikkelaars en overheid te bevorderen teerde in een negatief resultaat van € 11,7 miljoen in de jaarrekening 2013. Deze verliesname heeft als gevolg dat de gemeente de komende jaren te maken heeft met een negatieve Hierbij streeft de gemeente Bodegraven-Reeuwijk naar een optimum tussen deze facetten. Algemene Reserve (Bouwgrondexploitaties).Dit negatieve saldo moet de komende jaren Het aantal onrendabele (verliesgevende) grondexploitaties dient tot een minimum beperkt te worden aangezuiverd met de positieve resultaten van de nog lopende grondexploitaties. Dit blijven. zijn de volgende grondexploitaties:

Beleidskader • Westveen Het grondbeleid is vastgesteld in de kadernota Grondbeleid. Onderscheid kan worden • De Steupel gemaakt tussen actief en passief grondbeleid. Bij de laatste vorm treedt de gemeente facili- • Rijnhoek terend op bij een private gebiedsontwikkeling. • Bodegraven-Oost

Actief grondbeleid: de gemeente brengt eigen gronden in en/of verwerft gronden, maakt Daarnaast is het van groot belang dat de resterende grondexploitaties conform de uitbouw- en woonrijp en geeft bouwkavels uit (verkoopt/verpacht). gangspunten van het MPG 2014 worden gerealiseerd. Dit zijn tevens de projecten waar in Passief grondbeleid: de gemeente stelt voorwaarden aan de ontwikkeling van grond welke in het MPG 2014 de verliezen op zijn genomen. Deze verliezen hebben een of meer van de eigendom zijn van een private partij en faciliteert in overheidstaken van planologische aard. volgende achtergronden:

86 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 • Aanpassing in het type woningen baseerd op de verwachte opbrengsten en investeringen die als uitgangspunt dienen voor • Fasering van het woningbouwaanbod MPG 2014. Dit betekent dat het voor het verloop van de leningportefeuille cruciaal is dat de • Aanpassing van het aantal te realiseren woningen verkopen tegen de juiste prijs en op het juiste moment worden gerealiseerd. • Aanpassing in de grondprijzen • Tegenvallers als gevolg van het uitkomen risico’s Het kan tevens betekenen dat wanneer kansen zich voordoen om woningen of bedrijventer- • Bijstelling van oude overeenkomsten (woningcorporaties & ontwikkelaars) reinen eerder te realiseren dan gepland in het MPG 2014 dit een impact zal hebben op de leningenportefeuille. In de advisering aan het bestuur wordt de impact meegenomen. De In het MPG 2014 is per project de resultaatontwikkeling uitgebreid toegelicht. lasten gaan immers voor de baten uit. In een dergelijk geval zal de gemeente investeringen in een project immers eerder moeten voorfinancieren dan gepland. Op de langere termijn Sturingsmogelijkheden van de gemeenteraad zal het een beperkte impact hebben op de omvang van de leningportefeuille. De betref- Middels het vaststellen van de “Herprioritering woningbouw” op 16 juli 2014 heeft de ge- fende investeringen zijn namelijk al over een langere termijn ingerekend in het MPG 2014. meenteraad de kaders van het gemeentelijk woningbouwprogramma tot 2020 vastgesteld. Het voordeel voor de gemeente zit hier in het voordeel van structureel lagere rentelasten, In dit besluit zijn de gemeentelijke en private projecten, die tot 2020 gerealiseerd kunnen doordat investeringen eerder worden terugverdiend. worden, expliciet genoemd. De gronden die nu zijn gerubriceerd onder de voorraden kunnen op de langere termijn (na Binnen de huidige provinciale kaders en marktomstandigheden bestaat er in principe geen 2020) bijdragen aan het aflossen van de leningportefeuille. De reden is dat wij voor 2020 ruimte voor het realiseren van aanvullende gemeentelijke en private projecten voor 2020. geen ruimte hebben in onze “woningbouwaantallen” om deze projecten te realiseren in Pas wanneer de nieuwbouwmarkt aantoonbaar aantrekt en provinciale kaders hiervoor de verband met (regionale afspraken over het woningbouwprogramma. Daarnaast is er op dit ruimte bieden kunnen nieuwe projecten (privaat en/of gemeentelijk) voor 2020 worden moment ook geen haalbare business case voor deze gronden. Dit kan in de toekomst ver- opgestart. anderen door het feit dat bouwgrond binnen onze gemeente steeds schaarser zal worden. Vanuit de gemeente ligt het in een dergelijk scenario voor de hand een aantal projecten Voorbeelden van deze gronden zijn: die nu gestald zijn onder NIEGG (Niet in exploitatie genomen gronden) om te zetten in een grondexploitatie. Voorbeelden van deze NIEGG projecten zijn: • Weideveld, fase 5 en 9 • Weideveld II • Weideveld, fase 3 (deels), 6 en 8 • Molenzicht • Oude Tol III, fase 2 (deelplannen 2 t/m 4) • Reesvelt II • Kromme Kamp Belangrijk aandachtspunt is het feit dat de ontwikkeling van “Niet in exploitatie genomen Verband leningportefeuille en de grondexploitaties gronden (NIEGG)” prioriteit heeft boven de ontwikkeling van gronden die gestald zijn onder Het in de begroting 2015 gepresenteerde verloop van de leningportefeuille is mede ge- de voorraad. Het later of niet ontwikkelen van NIEGG’s zal leiden tot verdere afboekingen.

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 87 Prognose te verwachten exploitatieresultaten van de lopende grondexploitaties Bij de vaststelling van het MPG 2010 is besloten dat de eerste vijf jaar geen tussentijdse Het MPG 2014 laat na de verliesnemingen in de jaarrekening 2013 een positieve eindwaar- winst wordt genomen. Hiermee is de transparantie in de financiële gevolgen van de projec- de op grondexploitaties zien van € 7,1 miljoen. Deze positieve eindwaarde is begroot ter ten ontstaan en is tussentijdse winstneming niet meer aan de orde. De positieve resultaten dekking van de negatieve reserve Algemene Reserve Grondexploitaties. van de projecten zijn opgenomen in de begroting van de reserve projecten en/of afschrijvingen. Middels een raadsbesluit van 26 juni 2013 heeft de raad besloten de reserve inclusief Het feit dat er sprake is van een positief saldo op het MPG 2014 en dat er noodzaak was toekomstig begrote mutaties toe te voegen aan de algemene reserve grondexploitaties. om € 11,7 miljoen m.b.t. de grondexploitaties in de jaarrekening 2013 als verlies te nemen is als volgt te verklaren: Weerstandsvermogen en risico’s Het resultaat van een (grondexploitatie-) project is niet statisch. Het resultaat is het gevolg Op grond van het BBV moeten negatieve resultaatprognoses op individuele grondexploitaties van de gehanteerde uitgangspunten die op dat moment het meest realistisch werden direct als verlies genomen worden zodra deze bekend zijn. Dit betreft de verliesname in de geacht. Een project kan echter onderhevig zijn aan voorziene of onvoorziene risico’s en jaarrekening 2013. Het BBV schrijft tevens voor dat geprognosticeerde positieve resultaten kansen. Met name projecten die zich nog in het begin van het ontwikkelproces bevinden, genomen mogen worden wanneer deze daadwerkelijk gerealiseerd zijn. Om deze reden kennen de meeste risico’s en kansen. hebben wij deze meerjarig begroot op de momenten dat wij de onderbouwde verwachting hebben dat de betreffende projecten positief worden afgerond. De opgenomen risico’s binnen de projecten anticiperen vooral op de marktsituatie. Denk hierbij aan stagnatie of uitstel van de gronduitgifte, aanpassing van het woningbouwpro- Winst- en verliesnemingen gramma of herziene afspraken met ontwikkelaars. Deze risico’s leiden tot hogere kosten of In de kadernota’s is vastgelegd dat -in overeenstemming met het Besluit Begroting en Ver- lagere opbrengsten. Indien één van de effecten of een combinatie daarvan zich voordoen, antwoording (BBV)- winst wordt genomen op het moment dat deze daadwerkelijk is gereali- zal dit een verslechterende invloed hebben op het exploitatieresultaat. Ook kan het exploita- seerd en een voorziening wordt getroffen op het moment dat een tekort wordt verwacht. tieresultaat negatief worden beïnvloed door: Verder is vastgelegd dat tussentijds winst nemen mogelijk is vanaf het moment dat 50% • v erwervingsrisico’s: het niet tijdig kunnen verwerven van gronden en het stijgen van van de voorgecalculeerde opbrengst van een (deel)complex is gerealiseerd. Winstneming aankoopprijzen vindt plaats naar rato van de realisatie van de verwachte opbrengsten uit verkopen (bij 50% • ontwikkelingsrisico’s: zoals inflatie, milieuaspecten, zoals bodemsanering, stortrechten, realisatie, 50% winstneming van de voorgecalculeerde winst). Pas bij 100% realisatie van infrastructuur, archeologie en planschade de grondopbrengsten wordt de volledige, resterende winst genomen (wordt het complex • maatschappelijk e en politieke invloeden: aangepaste regelgeving door (hogere) overheden gesloten), mits bijna alle kosten zijn gemaakt en ook de behoedzaam nog te maken kosten en politieke besluitvorming over de wijze waarop projecten worden uitgevoerd en ingevuld geheel zijn gedekt door de gerealiseerde verkopen. Na afronding van de werkzaamheden in het exploitatiegebied en verwerking van alle kosten en opbrengsten zal de grondexploitatie Periodiek worden de risico’s en kansen voor de grondexploitaties en de projecten geïnventa- kunnen worden afgesloten en zal het eindresultaat worden verantwoord. (Tussentijdse) riseerd en geactualiseerd door de projectleiders en planeconomen. Het totale risicoprofiel winsten worden toegevoegd aan de Algemene Reserve Bouwgrondexploitaties of Reserve wordt opgenomen in de berekening van het benodigde weerstandsvermogen. Dit vermogen Projecten. kan worden gebruikt om tekorten op te vangen als de risico’s zich daadwerkelijk voordoen. De actuele berekeningen zijn opgenomen in de paragraaf Weerstandsvermogen.

88 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Deel D: Financiële begroting Overzicht van baten en lasten

bedragen x € 1.000

Overzicht baten en lasten Rekening 2013 Begroting 2014 Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo

Saldo van baten en lasten Programma’s 1. Leven, leren en werken - 22.972 7.642 - 15.329 - 21.403 7.070 - 14.333 2. Wonen en leefomgeving - 59.037 36.590 - 22.448 - 29.301 19.827 - 9.474 3. Samenwerken-ondernemen-dorpspromotie - 4.708 376 - 4.331 - 4.258 320 - 3.938 4. Bestuur en dienstverlening - 6.794 489 - 6.305 - 6.980 529 - 6.451 Programma’s - 93.510 45.097 - 48.413 - 61.942 27.747 - 34.196 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien Uitkeringen gemeentefonds 26.389 26.389 26.860 26.860 Gemeentelijke belastingen 7.827 7.827 8.281 8.281 Invordering gemeentelijke belastingen - 28 - 28 - 15 - 15 Geldleningen - 104 1.153 1.049 - 98 856 758 Uitvoering Wet WOZ - 837 - 837 - 708 - 708 Saldo kostenplaatsen - 468 - - 468 6 - 6 Onvoorziene baten en lasten programma 5 - - - 274 - 274 Overige financiële middelen - 138 183 44 - 60 160 100 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien - 1.575 35.552 33.977 - 1.149 36.157 35.007 Saldo van baten en lasten - 95.086 80.649 - 14.437 - 63.092 63.903 812 Mutatie reserves Leven, leren en werken - - - - 134 131 - 3 Wonen en leefomgeving - - - - 1.059 325 - 734 Bestuur en dienstverlening - - 50 50 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien ------Oude programma’s - 6.063 8.538 2.475 - - - Mutatie reserves - 6.063 8.538 2.475 - 1.193 506 - 687 Mutatie reserves - 6.063 8.538 2.475 - 1.193 506 - 687 Resultaat - 101.149 89.187 - 11.962 - 64.285 64.410 125

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 89 bedragen x € 1.000

Overzicht baten en lasten Begroting 2015 Begroting 2016 Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo

Saldo van baten en lasten Programma’s 1. Leven, leren en werken - 29.130 4.785 - 24.345 - 28.851 4.785 - 24.066 2. Wonen en leefomgeving - 25.407 18.523 - 6.883 - 23.058 13.827 - 9.231 3. Samenwerken-ondernemen-dorpspromotie - 4.186 315 - 3.872 - 4.110 315 - 3.796 4. Bestuur en dienstverlening - 6.885 529 - 6.356 - 6.818 529 - 6.288 Programma’s - 65.608 24.152 - 41.457 - 62.837 19.455 - 43.381 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien Uitkeringen gemeentefonds 34.869 34.869 35.163 35.163 Gemeentelijke belastingen 8.890 8.890 8.972 8.972 Invordering gemeentelijke belastingen - 14 - 14 - 15 -15 Geldleningen - 104 628 525 - 103 631 528 Uitvoering Wet WOZ - 674 - 674 - 655 - 655 Saldo kostenplaatsen - - - - 86 86 Onvoorziene baten en lasten programma 5 33 33 212 212 Overige financiële middelen - 60 160 100 - 60 160 100 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien - 820 44.548 43.728 - 620 45.012 44.392 Saldo van baten en lasten - 66.428 68.699 2.271 - 63.457 64.468 1.011 Mutatie reserves Leven, leren en werken ------Wonen en leefomgeving - 2.048 414 - 1.634 - 167 299 132 Bestuur en dienstverlening 50 50 50 50 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien - 409 - 279 - 688 - 1.006 - 186 - 1.192 Oude programma’s ------Mutatie reserves - 2.456 185 - 2.271 - 1.174 163 - 1.011 Mutatie reserves - 2.456 185 - 2.271 - 1.174 163 - 1.011 Resultaat - 68.884 68.884 - 0 - 64.631 64.631 0

90 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 bedragen x € 1.000

Overzicht baten en lasten Begroting 2017 Begroting 2018 Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo

Saldo van baten en lasten Programma’s 1. Leven, leren en werken - 28.360 4.785 - 23.575 - 28.188 4.785 - 23.404 2. Wonen en leefomgeving - 23.774 18.231 - 5.543 - 23.953 14.505 - 9.447 3. Samenwerken-ondernemen-dorpspromotie - 3.715 315 - 3.401 - 3.640 315 - 3.326 4. Bestuur en dienstverlening - 6.844 529 - 6.315 - 6.863 529 - 6.334 Programma’s - 62.693 23.859 - 38.834 - 62.645 20.134 - 42.511 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien Uitkeringen gemeentefonds 34.617 34.617 34.296 34.296 Gemeentelijke belastingen 8.726 8.726 8.808 8.808 Invordering gemeentelijke belastingen - 15 - 15 - 15 - 15 Geldleningen - 101 389 287 - 100 370 270 Uitvoering Wet WOZ - 640 - 640 - 622 - 622 Saldo kostenplaatsen - - 49 - 49 - - 226 - 226 Onvoorziene baten en lasten programma 5 241 241 241 241 Overige financiële middelen - 60 160 100 - 60 160 100 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien - 576 43.843 43.267 - 556 43.408 42.852 Saldo van baten en lasten - 63.269 67.702 4.433 - 63.201 63.542 341 Mutatie reserves Leven, leren en werken ------Wonen en leefomgeving - 3.831 299 - 3.532 - 83 299 216 Bestuur en dienstverlening 50 50 50 50 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien - 951 - - 951 - 607 - - 607 Oude programma’s ------Mutatie reserves - 4.782 349 - 4.433 - 690 349 - 341 Mutatie reserves - 4.782 349 - 4.433 - 690 349 - 341 Resultaat - 68.051 68.051 - 0 - 63.891 63.891 - 0

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 91 bedragen x € 1.000 Incidentele lasten en baten Begroting 2015 Begroting 2016 Begroting 2017 Begroting 2018

Incidentele lasten 1. Leven, leren en werken - - - - 2. Wonen en leefomgeving - - - - 3. Samenwerken-ondernemen-dorpspromotie 320 320 - - 4. Bestuur en dienstverlening - - - - Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien - - - - Totaal incidentele lasten 320 320 - - Incidentele baten 1. Leven, leren en werken - - - - 2. Wonen en leefomgeving 1.667 - 3.748 - 3. Samenwerken-ondernemen-dorpspromotie - - - - 4. Bestuur en dienstverlening - - - - Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien 320 320 - - Totaal incidentele baten 1.987 320 3.748 - Mutatie reserves 1. Leven, leren en werken - - - - 2. Wonen en leefomgeving - 1.667 - - 3.748 - 3. Samenwerken-ondernemen-dorpspromotie - - - - 4. Bestuur en dienstverlening - - - - Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien - 655 - 1.159 - 918 - 574 Totaal reserves - 2.322 - 1.159 - 4.666 - 574 Saldo van incidentele lasten en baten - 655 - 1.159 - 918 - 574

92 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Toelichting op de baten en lasten

Baten Het totaal van de geraamde baten 2015 bedraagt € 68,9 miljoen. De verdeling van de inkomstenbronnen ziet er als volgt uit: bedragen x € 1.000 Belangrijkste inkomstenbronnen - begroting 2015 Begroting 2015 Percentage

Algemene uitkering 34.869 50,6% Lokale heffingen 17.438 25,3% Leges 1.858 2,7% Bijdrage uit reserves 185 0,3% Overige baten 14.534 21,1% Totaal baten 68.884 100,0%

van deze inkomstenbron (2014 : 43%) wordt veroorzaakt door de invoering van de drie decentralisaties.

De inkomsten uit de lokale heffingen vormen 25% van de inkomsten, circa € 17,4 miljoen. Hiervan heeft een bedrag van € 9,2 miljoen betrekking op de vrij besteedbare, ongebonden heffingen. Dit betekent dat een extra belastingverhoging van 1% een bedrag van ca. € 92.000 aan extra dekkingsmiddelen geeft. De belangrijkste ongebonden heffingen zijn de Onroerendezaakbelastingen. Omdat in 2015 een tarief wordt geheven dat uitstijgt boven de artikel-12 norm is er geen onbenutte capaciteit. Het restant ad € 8,2 miljoen betreft de gebonden heffingen, bestaande uit afvalstoffenheffing en rioolrecht.

De algemene uitkering uit het Gemeentefonds bedraagt ruim 50% en is daarmee de be- De overige baten worden gevormd door de rijksbijdragen. Deze rijksbijdragen mogen alleen langrijkste bron van de gemeentelijke inkomsten. Het Gemeentefonds wordt door het Rijk besteed worden voor het doel waar ze voor verstrekt worden. Daarnaast wordt hieronder het over de gemeenten verdeeld op basis van objectieve verdeelmaatstaven. Hierdoor kan een renteresultaat (zie de paragraaf Financiering), de te ontvangen huren, de eigen bijdragen individuele gemeente geen invloed uitoefenen op de hoogte van de algemene uitkering. Wmo en de baten met betrekking tot de grondexploitaties begrepen. Uitgangspunt voor de algemene uitkering is de septembercirculaire 2014. De sterke stijging

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 93 Lasten Inclusief de geraamde stortingen in de reserves worden de exploitatielasten voor 2015 geraamd op € 68,9 miljoen. De geraamde lasten kunnen globaal als volgt verdeeld worden:

bedragen x € 1.000 Belangrijkste uitgavensoorten - begroting 2015 Begroting 2015 Percentage

Leveringen en diensten 16.212 23,5% Interne verrekeningen 19.278 28,0% Inkomensoverdrachten, subsidies en gemeenschappelijke regelingen 18.738 27,2% Rente- en afschrijvingslasten 4.205 6,1% Overige lasten 10.451 15,2% Totaal 68.884 100,0%

werkgeverslasten. Ook de rente en afschrijvingslasten van de investeringen is hierin een belangrijke component. Daarnaast ook de kosten van bijvoorbeeld huisvesting en ict.

Een andere grote uitgavenpost betreft de raming voor inkomensoverdrachten, subsidies en gemeenteschappelijke regelingen. In de raming voor subsidies en gemeenschappelijke regelingen is het subsidieprogramma opgenomen en de verplichte bijdragen aan de gemeenschappelijke regelingen. Dit laatste betreft bijvoorbeeld de bijdrage aan de Veiligheidregio, de ISMH, de ODMH, de BSGR, de RDOG en de WSW-bedrijven Promen en De Sluis. Zie voor een verdere toelichting ook de paragraaf Verbonden partijen. Onder de post inkomensoverdrachten vallen de sociale uitkeringen en de Wmo-voorzieningen (o.a. huishoudelijke hulp, vervoersvoorzieningen, woningaanpassingen). De raming voor leveringen en diensten door derden is één van de grootste kostenposten. Het betreft contracten met aannemers voor bijvoorbeeld het onderhoud van de openbare ruimte, onderhoud van gebouwen, kosten van leerlingenvervoer, inhuur van personeel van derden, uitbestede werkzaamheden in verband met de uitvoering van sociale voorzieningen, de aanschaf van materialen, verzekeringen, inzamelen van huisvuil en beheer en onderhoud van automatisering. De interne verrekeningen betreft vooral de kosten van het vaste personeel, inclusief de

94 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Uiteenzetting van de financiële positie

In deze paragraaf worden de punten toegelicht die in het kader van de financiële positie van de wachtgelden en het pensioen dat wordt uitbetaald aan de voormalige wethouders. Dit belang zijn. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen aan bod: wordt deels direct ten laste van de exploitatie gebracht en deel ten laste van de voorziening 1. Arbeidskosten gerelateerde verplichtingen pensioenen oud-wethouders. 2. Investeringen 3. Financiering Ad 2. Investeringen 4. Reserves Voor een totaaloverzicht van de voorgenomen vervangings- en uitbreidingsinvesteringen 5. Voorzieningen wordt verwezen naar de investeringsplanning die in deel E als bijlage 1 is opgenomen.

Ad 1. Arbeidskosten gerelateerde verplichtingen De investeringen in materiële vaste activa moeten worden onderverdeeld in investeringen met Op basis van artikel 20 van het BBV moet in de begroting worden ingegaan op de zogenoem- een economisch nut en investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut. de arbeidskosten gerelateerde verplichtingen. Hieronder wordt verstaan de aanspraken van het huidig en voormalig personeel op toekomstige uitkeringen als gevolg van hun (voormali- Investeringen met een economisch nut zijn investeringen die bijdragen aan de mogelijkheid ge) arbeidsbetrekking met de gemeente. Gemeenten moeten met de jaarlijks terugkerende om (extra) middelen te verwerven en/of die verhandelbaar zijn. Deze investeringen moeten verplichtingen rekening houden in de ramingen van de begroting. Het gaat hierbij vooral om worden geactiveerd en afgeschreven gedurende de gebruiksduur. de verplichtingen in het kader van uit te betalen vakantiegeld, wachtgelden, pensioenen en Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut (met name wegen en de gemeentelijke kosten van de regeling Flexibel Pensioen en Uittreden (FPU). plantsoenen) kunnen worden geactiveerd. In de begroting van de salarislasten is rekening gehouden met het uit te betalen vakantiegeld. Verder is in de begroting rekening gehouden met de aanvullende FPU-bijdrage aan de De investeringen die zijn opgenomen in de investeringsplanning kunnen als volgt worden voormalige medewerkers die gebruik hebben gemaakt van de FPU. Daarnaast ook met onderverdeeld:

bedragen x € 1.000 Netto investeringen (exclusief grondexploitaties) Begroting 2014 Begroting 2015 Begroting 2016 Begroting 2017 Investeringen met een economisch nut 7.142 6.693 - 21 1.025 Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut 10.410 6.043 3.484 5.867 Totaal 17.552 12.736 3.463 6.892

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 95 In de begroting en meerjarenramingen is rekening gehouden met de kapitaallasten van deze zijn genomen en/of afgerond zijn. De totale boekwaarde per 1 januari 2015 wordt geraamd investeringen en met de kapitaallasten van investeringen die tot en met 2014 in uitvoering op € 174 miljoen. Dit is inclusief de boekwaarde van de grondexploitaties van € 20 miljoen.

bedragen x € 1.000 Kapitaallasten Rekening 2013 Begroting 2014 Begroting 2015 Begroting 2016 Begroting 2017 Begroting 2018 Afschrijvingen - 4.489 - 4.838 - 4.716 - 5.148 - 5.317 - 5.581 Doorberekende rente - 3.758 - 4.657 - 4.499 - 4.790 - 4.490 - 4.551 Doorberekende rente aan bouwgrondexploitaties - 1.401 - 863 - 1.088 - 815 - 819 - 819 Totaal - 9.648 - 10.358 - 10.303 - 10.754 - 10.626 - 10.952

Ad 3. Financiering Voor de financiering van de investeringen wordt gebruik gemaakt van overtollige liquide gemaakt van kortlopende geldleningen. In de paragraaf Financiering is een berekening van middelen vanuit de exploitatie, het aantrekken van kortlopende geldleningen en het aan- de kasgeldlimiet opgenomen. Voor de jaren 2015 – 2018 is rekening gehouden met de trekken van langlopende geldleningen. Dit laatste is noodzakelijk op het moment dat de volgende financieringsbehoefte: kasgeldlimiet wordt overschreden. Op dat moment mag namelijk geen gebruik meer worden bedragen x € 1.000 Financieringsbehoefte Begroting 2014 Begroting 2015 Begroting 2016 Begroting 2017 Begroting 2018 Mutatie vaste activa en kasstroom grondexploitaties 18.367 6.375 - 1.107 6.263 7.951 Herfinanciering bestaande langlopende geldleningen 20.559 21.923 11.446 9.974 9.878 Saldo kosten en baten uit exploitatie - 5.648 - 5.760 - 6.159 - 6.002 - 5.922 Saldo stortingen / onttrekkingen voorzieningen 722 462 820 765 93 Financieringsbehoefte 34.000 23.000 5.000 11.000 12.000 Cumulatieve financieringsbehoefte 34.000 57.000 62.000 73.000 85.000

Met de lasten van deze financieringsbehoefte is in de meerjarenramingen rekening gehou- voor een bedrag van circa € 74 miljoen wordt veroorzaakt door herfinanciering van bestaan- den. Voor een nadere uiteenzetting wordt verwezen naar de paragraaf Financiering. Bij dit de leningen. overzicht dient de kanttekening te worden geplaatst dat de cumulatieve financieringbehoefte

96 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Ad 4. Reserves In de bijlagen bij deze begroting is de specificatie van het geraamde verloop van de reserves voor de periode 1 januari 2015 tot en met 31 december 2018 opgenomen. Recapitulerend wordt het volgende verloop van de reserves voorzien: bedragen x € 1.000 Reserves Saldo ultimo 2013 Saldo ultimo 2014 Saldo ultimo 2015 Saldo ultimo 2016 Saldo ultimo 2017 Saldo ultimo 2018 Algemene reserve 6.467 - 5.286 - 2.668 - 1.737 2.614 2.872 Bestemmingsreserves 1.461 1.478 1.131 1.211 1.293 1.376 Totaal 7.927 - 3.808 - 1.537 - 526 3.907 4.249

Ad 5. Voorzieningen In de bijlagen bij deze begroting is de specificatie van het geraamde verloop van de Voorzieningen kunnen worden gevormd als: voorzieningen voor de periode 1 januari 2014 tot en met 31 december 2018 opgenomen. 3. er sprake is van kosten die in een volgend begrotingsjaar gemaakt worden, maar die hun oorsprong mede vinden in het begrotingsjaar of in een voorafgaand begrotingsjaar en de Voorzieningen moeten worden gevormd als: voorziening strekt tot gelijkmatige verdeling van lasten over een aantal begrotingsjaren. 1. er is sprake van risico’s, verplichtingen en verliezen waarvan de omvang onzeker is, maar redelijkerwijs in te schatten zijn; Bij voorzieningen die gebaseerd zijn op reden drie moet er sprake zijn van een onderbouwing 2. er is sprake van van derden (niet overheidsinstellingen) verkregen middelen die specifiek door middel van een actueel beheerplan. Recapitulerend wordt het volgende verloop van de besteed moeten worden. voorzieningen geraamd: bedragen x € 1.000 Voorzieningen Saldo ultimo 2013 Saldo ultimo 2014 Saldo ultimo 2015 Saldo ultimo 2016 Saldo ultimo 2017 Saldo ultimo 2018 Voorziening 0verplichtingen, verliezen, risico’s 1.461 1.442 1.453 1.456 1.458 1.461 Egalisatievoorzieningen overig 7.580 7.545 7.071 6.248 5.481 5.385 Verliesvoorziening bouwgronden 2.650 2.650 2.650 2.650 2.650 2.344 Verliesvoorziening NIEGG 2.918 2.918 2.918 2.918 2.918 2.918 Verliesvoorziening voorraden 4.480 4.480 4.480 4.480 4.480 4.480 Totaal 19.090 19.036 18.574 17.753 16.988 16.588

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 97 Analyse ten opzichte van de begroting 2014

bedragen x € 1.000 Programma 1 - Leven, leren en werken I / S Afwijking

Saldo van baten en lasten WSW en Participatiebudget De specifieke rijksbijdrage voor WSW en Participatiebudget vervalt. In de plaats daarvan komt de Algemene Uitkering uit het sociaal deelfonds. S - 2.327 Deze uitkering is opgenomen onder de algemene dekkingsmiddelen. Wmo Vanaf 2015 zijn er uitvoeringskosten opgenomen in verband met de overheveling van taken op het gebied van Wmo van het Rijk naar de gemeente S - 2.525 (sociaal domein). Deze uitkering is opgenomen onder de algemene dekkingsmiddelen. Jeugdzorg Vanaf 2015 zijn er uitvoeringskosten opgenomen in verband met de overheveling van taken op het gebied van Jeugdzorg van het Rijk naar de S - 6.465 gemeente (sociaal domein). Wmo, hulp bij huishouden Bijstelling budgetten Wmo, hulp bij huishouden op basis van historische uitgaven. De Algemene Uitkering is met een gelijk bedrag verlaagd, S 604 dit is opgenomen onder de algemene dekkingsmiddelen. Diversen 700 Totaal Saldo van baten en lasten - 10.013 Mutatie reserves Diversen 3 Totaal mutatie reserves 3 Totaal afwijking - 10.010

98 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 bedragen x € 1.000 Programma 2 - Wonen en leefomgeving I / S Afwijking

Saldo van baten en lasten Afvalstoffenheffing Toename afvalstoffenheffing door areaaluitbreiding € 255.000. Daarnaast verhoging afvalstoffenheffing met € 85.000 in verband met de nieuw S 340 in te voeren afvalstoffenbelasting van € 13 per ton restafval. Leges bouwvergunnningen S 300 De legesopbrengsten bouwvergunningen zijn hoger. Grondexploitaties I 1.227 In 2015 wordt een voordeel bij de afsluiting van de grondexploitatie Westveen verwacht. Het verwachte voordeel wordt gestort in de algemene reserve bouwgrondexploitatie. Wegen, straten en pleinen S 595 De dotatie aan de voorziening Integraal Beleids- en Beheerplan Openbare Ruimte (IBBP) is lager. Afval S 270 In voorgaande jaren is de bijdrage aan Cyclus te laag opgenomen. Daarnaast zijn in voorgaande jaren ook opbrengsten niet juist in de begroting opgenomen. Gemeenschappelijke regeling Oude Rijnzone S 220 De inkomensoverdracht aan de gemeenschappelijke regeling is vanaf 2015 vervallen. Kapitaallasten S - 319 In het MPG-2014 zijn er diverse gronden gestald. De rentelasten van de gestalde gronden zijn op dit programma verantwoord. Diversen - 42 Totaal Saldo van baten en lasten 2.591 Mutatie reserves Dotatie aan de algemene reserve bouwgrondexploitatie in verband het het verwachte voordeel bij het afsluiten van de grondexploitatie Westveen. I - 1.227 De dotatie aan de algemene reserve bouwgrondexploitatie in verband met opvang van de risico’s binnen de grondexploitaties is vervallen. S 200 Diversen 127 Totaal mutatie reserves - 900 Totaal afwijking 1.691

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 99 bedragen x € 1.000

Programma 3 - Samenwerken, ondernemen, dorpspromotie I / S Afwijking

Saldo van baten en lasten Diversen 66 Totaal Saldo van baten en lasten 66 Mutatie reserves Totaal mutatie reserves - Totaal afwijking 66

bedragen x € 1.000 Programma 4 - Bestuur en dienstverlening I / S Afwijking

Saldo van baten en lasten Diversen 95 Totaal Saldo van baten en lasten 95 Mutatie reserves Totaal mutatie reserves - Totaal afwijking 95

100 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 bedragen x € 1.000 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien I / S Afwijking

Saldo van baten en lasten WSW en Participatiebudget De specifieke rijksbijdrage voor WSW en Participatiebudget vervalt. In de plaats daarvan komt de Integratie-uitkering sociaal domein. Deze uitkering is opgenomen onder de algemene dekkingsmiddelen. S 2.320 Wmo vanaf 2015 worden er taken op het gebied van Wmo van het Rijk naar de gemeente overgeheveld. Hiervoor ontvangt de gemeente een Integratie-uitkering sociaal domein. Deze uitkering is opgenomen onder de algemene dekkingsmiddelen. S 2.525 Jeugdzorg vanaf 2015 worden er taken op het gebied van Jeugdzorg van het Rijk naar de gemeente overgeheveld. Hiervoor ontvangt de gemeente een Integratie-uitkering sociaal domein. Deze uitkering is opgenomen onder de algemene dekkingsmiddelen. S 6.558 Algemene uitkering De Algemene Uitkering is lager. S - 3.394 Precariobelasting Vanaf 2015 wordt er een precariobelasting geheven. S 400 Diversen 312 Totaal Saldo van baten en lasten 8.721 Mutatie reserves (Terug)storting in de algemene reserve van € 279.000 in 2015 in verband met de onttrekkingen tot en met 2013 aan de algemene reserve voor de voeding van de voorziening van het sociaal statuut. I - 279 Resultaat afhankelijke storting van € 375.636 in de algemene reserve waardoor het begrotingsresultaat in begrotingsjaar 2015 nihil is. I - 376 Totaal mutatie reserves - 688 Totaal afwijking 8.033

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 101 Analyse ten opzichte van de jaarrekening 2013

bedragen x € 1.000 Programma 1 - Leven, leren en werken I / S Afwijking

Saldo van baten en lasten WSW en Participatiebudget De specifieke rijksbijdrage voor WSW en Participatiebudget vervalt. In de plaats daarvan komt de Integratie-uitkering sociaal domein. Deze uitkering is opgenomen onder de algemene dekkingsmiddelen. S - 2.588 Wmo Vanaf 2015 zijn er uitvoeringskosten opgenomen in verband met de overheveling van taken op het gebied van Wmo van het Rijk naar de S - 2.525 gemeente (sociaal domein). Deze uitkering is opgenomen onder de algemene dekkingsmiddelen. Jeugdzorg vanaf 2015 zijn er uitvoeringskosten opgenomen in verband met de overheveling van taken op het gebied van Jeugdzorg van het Rijk naar S - 6.521 de gemeente (sociaal domein). Wmo, hulp bij huishouden Bijstelling budgetten Wmo, hulp bij huishouden op basis van historische uitgaven. De Algemene Uitkering is met een gelijk bedrag verlaagd, S 604 dit is opgenomen onder de algemene dekkingsmiddelen. Binnensport S 439 In de begroting 2015 is een stelpost taakstellende bezuiniging op maatschappelijke voorzieningen opgenomen voor € -/- 439.229. In de jaarrekening 2013 is hiervoor niets opgenomen. In de begroting 2015 zijn de kosten voor binnensport lager. S 293 Voorziening onderhoud gebouwen De dotatie aan de voorziening onderhoud gebouwen is hoger. S - 426 Diversen 1.708 Totaal Saldo van baten en lasten - 9.016 Mutatie reserves Totaal mutatie reserves - Totaal afwijking - 9.016

102 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 bedragen x € 1.000 Programma 2 - Wonen en leefomgeving I / S Afwijking

Saldo van baten en lasten Afvalstoffenheffing Toename afvalstoffenheffing door areaaluitbreiding en verhoging afvalstoffenheffing in verband met de nieuw in te voeren afvalstoffenbelasting S 375 van € 13 per ton restafval. Riool Hogere opbrengsten rioolheffing. S 218 Hogere afschrijvingen, kapitaallasten en onderhoudskosten. S - 231 Gladheidbestrijding In 2013 zijn vanwege extreme weersomstandigheden extra kosten gemaakt voor gladheidbestrijding. I 255 Leges bouwvergunnningen De legesopbrengsten bouwvergunningen zijn hoger. S 220 Grondexploitaties In 2013 zijn er per saldo winsten verliesnemingen op grondexploitaties verwerkt voor totaal circa € 12 miljoen nadelig. I 11.730 In 2015 wordt een voordeel bij de afsluiting van de grondexploitatie Westveen verwacht. Het verwachte voordeel wordt gestort in de algemene reserve bouwgrondexploitatie. I 1.227 Voorziening OMB De voorziening voor OMB is in 2013 afgewikkeld. I - 606 Wegen, straten en pleinen De dotatie aan de voorziening Integraal Beleids- en Beheerplan Openbare Ruimte (IBBP) is lager. S 1.112 Gemeenschappelijke regeling Oude Rijnzone D e inkomensoverdracht aan de gemeenschappelijke regeling is vanaf 2015 vervallen. S 220 Kapitaallasten In het MPG-2014 zijn er diverse gronden gestald. De rentelasten van de gestalde gronden zijn op dit programma verantwoord. S - 329 Bijdrage woningbouwvereniging In 2013 is er een bijdrage aan de Woningbouwvereniging Reeuwijk betaald. I 250 > vervolg op volgende pagina

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 103 bedragen x € 1.000 Programma 2 - Wonen en leefomgeving (vervolg) I / S Afwijking

Exploitatieovereenkomsten In 2014 en 2015 wordt een bijdrage ontvangen van de gemeenschappelijke regeling Oude Rijnzone. De bijdrage wordt gestort in de I 440 algemene reserve bouwgrondexploitatie. Diversen 683 Totaal Saldo van baten en lasten 15.564 Mutatie reserves Dotatie aan de algemene reserve bouwgrondexploitatie in verband met het verwachte voordeel bij het afsluiten van de grondexploitatie Westveen. I - 1.227 Dotatie aan de algemene reserve bouwgrondexploitatie in verband met de ontvangen bijdrage van de gemeenschappelijke regeling Oude Rijnzone. I - 440 Diversen 33 Totaal mutatie reserves - 1.634 Totaal afwijking 13.930

bedragen x € 1.000 Programma 3 - Samenwerken, ondernemen, dorpspromotie I / S Afwijking

Saldo van baten en lasten Sociaal plan In de jaarrekening 2013 zijn kosten sociaal plan verantwoord in verband met afwikkeling bovenformatie. I 779 Ondernemersfonds De gemeenteraad heeft op 29 oktober 2013 besloten tot het verlenen van een jaarlijkse subsidie aan de Stichting Ondernemersfonds I - 320 Bodegraven-Reeuwijk voor periode 2014 t/m 2016 (experimenteerperiode). Diversen 0 Totaal Saldo van baten en lasten 459 Mutatie reserves Totaal mutatie reserves - Totaal afwijking 459

104 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 bedragen x € 1.000 Programma 4 - Bestuur en dienstverlening I / S Afwijking

Saldo van baten en lasten Diversen - 51 Totaal Saldo van baten en lasten - 51 Mutatie reserves Diversen 50 Totaal mutatie reserves 50 Totaal afwijking - 1

bedragen x € 1.000 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien I / S Afwijking

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 105 bedragen x € 1.000

Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien (vervolg) I / S Afwijking

Onroerende zaakbelasting Indexatie onroerende zaakbelasting met 2,53%. S 294 Rente langlopende geldleningen Onder andere door (grootschalige) investeringen zijn er langlopende geldleningen aangetrokken. Hierdoor stijgen de rentelasten. S - 479 Saldo kostenplaatsen Voor de verdeling van afdelingen en overhead wordt gebruik gemaakt van kostenplaatsen. De kostenplaatsen worden verdeeld via verschillende I 468 sleutels over de producten van begroting en rekening. In 2013 is minder aan de verschillende producten toegerekend waardoor op de kostenplaatsen een negatief resultaat ontstaat. Diversen 589 Totaal Saldo van baten en lasten 9.752 Mutatie reserves (Terug)storting in de algemene reserve van € 279.000 in 2015 in verband met de onttrekkingen tot en met 2013 aan de algemene reserve voor I - 279 de voeding van de voorziening van het soclaal statuut. Resultaat afhankelijke storting van € 375.636 in de algemene reserve waardoor het begrotingsresultaat in begrotingsjaar 2015 nihil is. I - 376 Totaal mutatie reserves - 688 Totaal afwijking 9.064

106 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Deel E: Bijlagen Investeringsplan 2015 - 2018

bedragen x € 1.000

Investeringsplanning 2015 - 2018 (exclusief grondexploitaties) Begroting 2015 Begroting 2016 Begroting 2017 Begroting 2018

* De investeringen zijn netto opgenomen (vermeerderingen -/- verminderingen) en zijn exclusief de grondexploitaties. 1. Uitloop bestaande kredieten Digitalisering facturen 19 Digitaal/zaakgericht werken 15 30 Basisregistraties (BGT) 55 Basisregistraties (mGBA) 40 10 E-dienstverlening (formulierkoppelingen) 10 E-dienstverlening (PIP) 10 KlantContactCentrum (implementatie programmaplan) 17 KlantContactCentrum (14+ nummer) 6 Aanleg Rondweg Reeuwijk-Brug 4.332 - 668 Dronenplein fase 2, Beatrixschool en peuterspeelzaal 584 313 Openbare voorzieningen Miereakker 1.051 Startersleningen 61 Integraal Beleids- en BeheerPlan openbare ruimte (IBBP) en Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (VGRP) - - - - 2. Nieuwe kredieten en uitbreiding bestaande kredieten (vanaf 2015) Vervaning centrale ICT apparatuur 850 Vervanging AS400 100 Vervanging Ipad’s (2015) 21 Vervanging Ipad’s (2018) 35 Vervanging smartphones 50 st. (2015) 30 Vervanging smartphones 50 st. (2017) 30 Verlenging levensduur centrale ICT apparatuur 120 > vervolg op volgende pagina

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 107 bedragen x € 1.000

Investeringsplanning 2015 - 2018 (exclusief grondexploitaties) - vervolg Begroting 2015 Begroting 2016 Begroting 2017 Begroting 2018

Vervanging telefooncentrale 150 Vervanging draadloze notebooks (20 stuks) 16 Vervanging multimedia PC’s en smartboard 15 Vervanging Autocad werkstations 25 Vervanging plotter 15 Vervanging kantoorautomatisering 2016 45 Vervanging kantoorautomatisering 2018 45 Vervanging softwarelicenties KA 250 Vervanging applicatie(s) financiën 250 Midoffice (uitbouw CGM en GIS) 45 Basisregistraties (BRK) 14 Basisregistraties (NHR) 20 Basisregistraties (BGT), tweede fase 25 75 KlantContactCentrum (implementatie programmaplan) 37 Aanpassing raadzaal (beamer & presentatiemiddelen) 25 E-dienstverlening (koppeling website) 50 Kooimaaier 43 Bedrijfswagen groendienst 34 Kunstgrasveld 11 Integraal Beleids- en BeheerPlan openbare ruimte (IBBP) en Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (VGRP) 2.592 3.821 4.901 4.952 Totaal 9.207 4.080 6.061 5.324

108 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Overzicht reserves

bedragen x € 1.000 Reserves Saldo ultimo 2013 Saldo ultimo 2014 Saldo ultimo 2015 Saldo ultimo 2016 Saldo ultimo 2017 Saldo ultimo 2018

Algemene reserve Algemene reserve 2.671 1.928 2.876 4.018 4.919 5.477 Algemene reserve bouwgrondexploitatie 3.796 - 7.214 - 5.543 - 5.755 - 2.305 - 2.604 Totaal Algemene reserve 6.467 - 5.286 - 2.668 - 1.737 2.614 2.872 Bestemmingsreserves Res. onderhoud binnensportaccommodaties 216 219 219 219 219 219 Reserve Centrum Jeugd en Gezin 70 - - - - - Reserve explosieven 57 57 57 57 57 57 Reserve huisvesting kinderopvang 58 58 - - - - Reserve landschapsfonds sierteeltontwik. 31 16 1 1 1 1 Reserve nwe activiteiten Recreatieschap 114 119 123 128 133 137 Reserve onderhoud gemeent. monumenten 334 359 384 409 434 459 Reserve onderhoud gemeentelijke gebouwen 291 291 - - - - Reserve renovatie begraafplaats 229 229 229 229 229 229 Reserve zwembad De Fuut 62 62 - - - - Reserve decentralisatie jeugdzorg - 70 70 70 70 70 Reserve sociaal statuut ------Reserve armoedebeleid - - 49 99 152 205 Totaal Bestemmingsreserves 1.461 1.478 1.131 1.211 1.293 1.376 Totaal 7.927 - 3.808 - 1.537 - 526 3.907 4.249

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 109 Overzicht voorzieningen

bedragen x € 1.000 Voorzieningen Saldo ultimo 2013 Saldo ultimo 2014 Saldo ultimo 2015 Saldo ultimo 2016 Saldo ultimo 2017 Saldo ultimo 2018

Voorziening verplichtingen, verliezen, risico’s Voorziening pensioen oud-wethouders 1.461 1.442 1.453 1.456 1.458 1.461 Totaal Voorziening verplichtingen, verliezen, risico’s 1.461 1.442 1.453 1.456 1.458 1.461 Egalisatievoorzieningen overig Voorziening onderhoud sociaal culturele accomodaties 226 - - - - - Voorziening onderhoud geb.onderwijs/kinderopvang 45 - - - - - Voorziening onderhoud Gem.huis/Driewerf 368 - - - - - Voorziening IBBP 6.941 7.282 6.634 5.754 5.007 5.187 Voorziening onderhoud gebouwen - 263 438 494 473 198 Totaal Egalisatievoorzieningen overig 7.580 7.545 7.071 6.248 5.481 5.385 Totaal 9.041 8.987 8.525 7.704 6.939 6.846

110 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018 Overzicht geldleningen

bedragen x € 1.000 Hoofdsom Jaar van Rente % Restant- Rente % Aflossing Restant- Rente % Aflossing Restant- Rente % Aflossing Restant- Rente % Aflossing Restant- laatste bedrag bedrag bedrag bedrag bedrag aflossing 1-1-2015 1-1-2016 1-1-2017 1-1-2018 1-1-2019

15.000 2016 3,380% 3.000 54 1.500 1.500 3 1.500 ------7.000 2017 4,560% 1.925 76 700 1.225 43 700 525 12 525 - - - - 2.133 2021 2,640% 958 25 126 831 21 130 702 18 133 568 15 137 432 230 2017 5,280% 46 2 15 31 1 15 15 0 15 - 0 0 - - 0 57.000 2015 1,910% 11.400 111 11.400 ------23.000 2020 3,055% 13.800 417 2.300 11.500 347 2.300 9.200 276 2.300 6.900 206 2.300 4.600 3.630 2029 4,550% 1.815 78 121 1.694 72 121 1.573 67 121 1.452 61 121 1.331 5.000 2030 6,100% 2.668 154 167 2.501 143 167 2.334 133 167 2.168 123 167 2.001 3.000 2032 4,950% 1.800 88 100 1.700 83 100 1.600 78 100 1.500 73 100 1.400 4.000 2018 4,450% 1.067 41 267 800 30 267 533 18 267 267 6 267 - 0 4.000 2019 4,450% 1.333 52 267 1.067 40 267 800 28 267 533 17 267 267 45.000 2037 3,467% 41.400 1.391 1.800 39.600 1.329 1.800 37.800 1.267 1.800 36.000 1.204 1.800 34.200 10.000 2037 3,498% 9.200 312 400 8.800 298 400 8.400 284 400 8.000 270 400 7.600 35.000 2038 2,715% 33.600 902 1.400 32.200 864 1.400 30.800 826 1.400 29.400 788 1.400 28.000 213.993 124.011 3.703 20.563 103.449 3.275 9.166 94.283 3.007 7.494 86.788 2.763 6.958 79.831 34.000 2038 3,500% 34.000 1.174 1.360 32.640 1.127 1.360 31.280 1.079 1.360 29.920 1.031 1.360 28.560 23.000 2039 3,500% - 403 - 23.000 789 920 22.080 757 920 21.160 725 920 20.240 5.000 2040 3,500% - - - - 88 - 5.000 172 200 4.800 165 200 4.600 11.000 2041 3,500% ------193 - 11.000 377 440 10.560 12.000 2042 3,500% ------210 - 12.000 85.000 34.000 1.577 1.360 55.640 2.004 2.280 58.360 2.201 2.480 66.880 2.508 2.920 75.960 298.993 158.011 5.280 21.923 159.089 5.278 11.446 152.643 5.208 9.974 153.668 5.271 9.878 155.791

Programmabegroting 2015-2018 @Bodegraven-Reeuwijk 111 EMU-saldo

bedragen x € 1.000

EMU-saldo Begroting 2014 Begroting 2015 Begroting 2016

1. (+) Exploitatiesaldo vóór toevoeging aan c.q. onttrekking uit reserves (zie BBV, artikel 17c) 810 2.271 1.011 2. (+) Afschrijvingen ten laste van de exploitatie 4.838 4.716 5.148 3. (+) Bruto dotaties aan de post voorzieningen ten laste van de exploitatie 2.030 1.276 1.276 4. (-) Investeringen in (im)materiële vaste activa die op de balans worden geactiveerd 25.386 11.457 4.895 5. (+) Baten uit bijdragen van andere overheden, de Europese Unie en overigen, die niet op de exploitatie zijn verantwoord en niet al in mindering zijn gebracht bij post 4 - - - 6. (+) Desinvesteringen in (im)materiële vaste activa: Baten uit desinvesteringen in (im)materiële vaste activa (tegen verkoopprijs), voor zover niet op exploitatie verantwoord 5.736 2.250 815 7. (-) Aankoop van grond en de uitgaven aan bouw-, woonrijp maken e.d. (alleen transacties met derden die niet op de exploitatie staan) 9.086 3.607 3.880 8. (+) Baten bouwgrondexploitatie: Baten voorzover transacties niet op exploitatie verantwoord 7.213 8.609 11.279 9. (-) Lasten op balanspost Voorzieningen voorzover deze transacties met derden betreffen 2.752 1.738 2.096 10. (-) Lasten ivm transacties met derden, die niet via de onder post 1 genoemde exploitatie lopen, maar rechtstreeks ten laste van de reserves (inclusief fondsen en dergelijke) worden gebracht en die nog niet vallen onder één van bovenstaande posten - - - 11. (-) Verkoop van effecten: a. Gaat u effecten verkopen? (ja/nee) Nee Nee Nee b. Zo ja wat is bij verkoop de verwachte boekwinst op de exploitatie? - - - Berekend EMU-saldo - 16.597 2.320 8.658

112 @Bodegraven-Reeuwijk Programmabegroting 2015-2018