PAPUR BRO GENAU’R-GLYN, , , A’R

PRIS 75c | Rhif 425 | Ionawr 2020

t.15 Ymweliad â Cyfrinach De Affrica Carwyn Pladur t.17 t.11 Pwerus Canu Calennig

Dyma’r rhigwm a glywid yn yr ardal ym mhumdegau’r ugeinfed ganrif ac a gofnodwyd yn Stations of the Sun, cyfrol gan yr hanesydd Ronald Hutton ym 1996:

Dydd Calan yw hi heddiw, Rwy’n dyfod ar eich traws I ’mofyn am y geiniog, Neu grwst, a bara a chaws. Bu Nel a Jac (Davies) o Gaernarfon, Twm, O dewch i’r drws yn siriol Elinor a Leusa Jenkins, Wileiriog Fach, yn Ned, a Caio o gwmpas Penrhyn-coch / sy Heb newid dim o’ch gwedd; galw gyda Mrs Beryl Hughes, Dolhuan, pentref yn canu calennig eleni. Cyn daw dydd calan eto yn canu calennig. Bu Enid a Mirain Evans hefyd o amgylch y pentref. Gweler hefyd t.11 + 14 Bydd llawer yn y bedd.

Dyma rai aelodau o dîm rasio beic a ffurfiodd Evans (Bow Street) yn absennol pan dynnwyd Gruff Lewis (Penrhyn-coch gynt a Thal-y- y llun. Dyma enwau efallai fydd yn dilyn bont) o rai a hyfforddwyd ganddo. O’r chwith llwyddiannau Dafydd Dylan, Gruffudd Lewis Cafodd Owain Herron fod yn fascot i’w i’r dde: Ieuan Andy Davies (Penrhyn-coch), (Ribble Weldtite ProCycling) a Stevie Williams, arwr Jack Grealish, Ascot Villa yn Villa Park Steffan James, Dafydd Wright, Llion Rees- Capel Dewi (Bahrain McLaren). Pob hwyl wythnos cyn y Nadolig. Pa well anrheg Jenkins, a Griff Lewis (Clarach). Roedd Owen iddynt. Nadolig! Y Tincer | Ionawr 2020 | 425 dyddiadurdyddiadur

Sefydlwyd Medi 1977 Aelod o Fforwm Papurau Bro Rhifyn Chwefror Deunydd i law: Côr Meibion , Côr Ger-y-lli, Chwefror 7 Dyddiad cyhoeddi: Bois y Fro, Band Pres a Chôr Ysgol Gyfun ISSN 0963-925X Chwefror 19 Pen-glais yn y Neuadd Fawr am 7.30. GOLYGYDD – Ceris Gruffudd Tocynnau: £12.50 / £7.50 Rhos Helyg, 23 Maesyrefail, Penrhyn-coch IONAWR 15 Nos Fercher Alun Davies Ar ( 828017 | [email protected] drywydd llofrudd Cymdeithas y Penrhyn CHWEFROR 10 Dydd Llun Cyngerdd TEIPYDD – Iona Bailey yn festri Horeb, Penrhyn-coch am 7.30 ysgolion Ceredigion yn y Neuadd Fawr am CYSODYDD – Elgan Griffiths (627916 1.45 a 7.30 GADEIRYDD Y TINCER – Richard Owen IONAWR 17 Nos Wener Noson yng 31 Glan Ceulan, Penrhyn-coch ( 820168 nghwmni Rhiain Bebb. Cymdeithas CHWEFROR 17-18 Nosweithiau Llun a IS-GADEIRYDD A THREFNYDD CYFEILLION – Bethan Bebb Lenyddol y Garn yn Festri’r Garn am 7.30 Mawrth Frân Wen yn cyflwyno Llyfr glas Penpistyll, Cwmbrwyno, Goginan ( 880228 o’r gloch. Nebo (Manon Steffan Ros) yn Theatr y YSGRIFENNYDD – Iona Davies, Y Nyth, Werin am 7.30 , Aberystwyth, SY23 4NZ IONAWR 22 Nos Fercher Gyrfa chwist ( 01974 241087 [email protected] yn Neuadd Pen-llwyn, Capel Bangor, am CHWEFROR 19 Nos Fercher Ioan Lord TRYSORYDD – Hedydd Cunningham 8.00 Gweithfeydd mwyn Cwm Rheidol Cymdeithas Tyddyn-Pen-y-Gaer, Llandre, Aberystwyth y Penrhyn yn festri Horeb am 7.30 ( 820652 [email protected] IONAWR 25 Bore Sadwrn Taith gerdded HYSBYSEBION – Cysyllter â’r Trysorydd tua 7 milltir gyda Chymdeithas Edward CHWEFROR 21 Nos Wener Noson yng TASG Y TINCER – Anwen Pierce Llwyd heibio Castell Gwallter, Eglwys nghwmni Rhiain Bebb.s Cymdeithas 3 Brynmeillion, Bow Street, SY24 5BP Llanfihangel Genau’r-glyn a Glanfred. Lenyddol y Garn yn Festri’r Garn am 7.30 o’r TREFNYDD GWERTHIANT – Lila Piette Arweinydd Rees Thomas. Cyfarfod yn gloch. Llys Hedd, Bow Street ( 820223 Neuadd Rhydypennau am 10.30 MAWRTH 1 Pnawn Sul Te Cymreig yn TINCER TRWY’R POST – Edryd ac Euros Evans, 33 Maes Afallen IONAWR 31 Nos Wener Taith Cynefin Neuadd y Penrhyn, Penrhyn-coch; eitemau Bow Street ‘Dilyn afon’ yn y Druid, Goginan gan Ysgol Penrhyn-coch am 8.00 Mynediad am ddim. http:// ABER-FFRWD A CHWMRHEIDOL cynefinmusic./ 07842 983735 Mrs Beti Daniel Gweler hefyd t.14 Glyn Rheidol ( 880 691 STORFA CANOLBARTH CYMRU Y BORTH – Grace Bailey, Pencarreg, Stryd Fawr, Y Borth ( 871462 CHWEFROR 7 Cicio’r bar Gwilym BOW STREET Bowen Rhys a Mari George 17.45-22.45

Mrs Mair Lewis, 40 Maes Ceiro ( 828 102 Lynn Phillips, 1 Cae’r Odyn ( 820 908 CHWEFROR 8 Nos Sadwrn Taith Storfa Cartref a Busnes

Anwen Pierce, 3 Bryn Meillion ( 828 337 dathlu ugain mlynedd Rhys Meirion Ystafelloedd storio ar gyfer Maria Owen, Gerddi Gleision ( 822074 yn rhannu llwyfan gyda’i ferch Elan, eich anghenion CAPEL BANGOR / PEN-LLWYN CAPEL MADOG, CEFN-LLWYD A CAPEL DEWI Monitro Diogelwch 24 Awr Eirian Hughes, Lluest Fach ( 880 335 Wedi ei wresogi Elwyna Davies, Tyncwm ( 880 275 Rhoddion Dei Evans, Fferm Fronfraith, Comins-coch Cydnabyddir yn ddiolchgar y rhoddion Bocses a ‘bubblewrap’ ar lein ( 623 660 isod. Croesewir pob cyfraniad boed gan www.boxshopsupplies.co.uk DÔL-Y-BONT unigolyn, gymdeithas neu gyngor.

Mrs Llinos Evans – Dôlwerdd ( 871 615 DOLAU Mair England £5.00 Mrs Margaret Rees – Seintwar ( 828 309 Diolch i Richard Huws am ddychwelyd GOGINAN ei siec o £10 – gwobr o Gyfeillion y Ffôn: 01654 703592 Mrs Bethan Bebb Tincer - i gronfa’r Tincer. Heol Y Doll, Machynlleth, SY20 8BQ Penpistyll, Cwmbrwyno ( 880 228 www.midwalesstorage.co.uk LLANDRE Mrs Nans Morgan Dolgwiail, Llandre ( 828 487 Cyhoeddir y Tincer yn fisol o Fedi i Mehefin gan Bwyllgor y Tincer. Argreffir gan y Lolfa, Tal- PENRHYN-COCH y-bont. Nid yw’r Pwyllgor o angenrheidrwydd yn cytuno ag unrhyw farn a fynegir yn y papur Mairwen Jones – 7 Tan-y-berth ( 820 642 hwn. Dylid cyfeirio unrhyw newyddion i’ch gohebydd lleol neu i’r Golygydd, ac unrhyw TREFEURIG lythyr neu ddatganiad i’r wasg i’r Golygydd. Mrs Edwina Davies Y mae pawb sy’n ymwneud â’r Tincer yn gwneud hynny’n wirfoddol ac yn ddi-dâl er budd y gymuned leol. Nhw fel unigolion sy’n derbyn pob risg a chyfrifoldeb (cyfreithiol ac fel arall) Darren Villa, Pen-bont Rhydybeddau ( 828 296 gan dderbyn mai ar y telerau hynny y maent yn cyfrannu at y papur a’i ddosbarthiad.

2 Y Tincer | Ionawr 2020 | 425

CYFEILLION Y TINCER Dyma fanylion enillwyr Cyfeillion y Tincer mis Rhagfyr 2019 30 MLYNEDD YN OL

£25 (Rhif 3 ) Eurgain Rowlands £15 (Rhif 178) Aneurin Rowlands, d/o Rhos-goch £10 (Rhif 210) Richard Huws, Pantgwyn, Bont-goch

Fe dynnwyd y rhifau buddugol gan aelodau o’r tim dosbarthu yn festri Bethlehem, Llandre pnawn Mercher, Rhagfyr 18. Cofiwch ei bod yn amser ail ymaelodi gyda’r Cyfeillion. Diolch i bawb sydd wedi ymaelodi yn barod. Cysylltwch â’r Trefnydd, Bethan Bebb, Penpistyll, Cwmbrwyno. Goginan, os am fod yn aelod.

Tîm hoci merched Bow Street a’r cylch gyda’u rheolwraig Iris Richards, Eisteddfod y Dysgwyr Ceredigion, Powys a Penrhyn-coch, yn derbyn crysau rhoddedig o law Stephen Wood dros gwmni Sir Gâr 2020 Jewson, Aberystwyth. Llun: Arvid Parry-Jones (O Dincer Ionawr 1990) Ar 27 Mawrth, eleni, cynhelir Eisteddfod y Dysgwyr Ceredigion, Powys a Sir Gâr yng Nghanolfan y Celfyddydau, Aberystwyth. Mae’r Eisteddfod yn rhedeg ers sawl blwyddyn bellach, ac mae’n un o uchafbwyntiau calendr dysgwyr yr ardal. Mae’r Eisteddfod yn rhywbeth newydd i nifer fawr o’r dysgwyr, ac mae’n gyfle gwych iddyn nhw ddod i ymarfer eu Cymraeg a dysgu am ein diwylliant a’n traddodiadau. Ceir cystadlaethau llwyfan, cyfansoddi a chystadlaethau celf a chrefft i’r dysgwyr, a chynhelir seremoni cadeirio’r bardd buddugol ar y noson – os bydd teilyngdod! Llynedd, enillwyd y gadair gan Wendy Evans o Aberteifi. Aeth Wendy ymlaen i ennill y gadair yn Eisteddfod Genedlaethol Sir Conwy 2019 yn y gystadleuaeth i ddysgwyr. Am fwy o wybodaeth, cysylltwch â Phyl Brake, y cydlynydd lleol drwy e-bost: [email protected]; neu ar y ffôn: 01970 622280. Enillwyr Cystadleuaeth oedd Chrissie Narain, Efa Humphreys, Winnie Clwb Rotari Aberystwyth unawdydd lleisiol o Ysgol Chen; Ioan Mabbutt; Dramâu FfI y Sir Cynhaliodd Clwb Pen-glais, a’r trombonydd Chrissie Narain, Hugo van Cynhelir y gystadleuaeth rhwng y 17 a 21 Rotari Aberystwyth ei Gronw Downes o Ysgol Son a Gronw Downes. Bydd Chwefror 2020, gyda Chyngerdd ar Nos Lun 24 gystadlaethau blynyddol i Penweddig. Pob hwyl i’r y rownd nesaf nos Fercher Chwefror. Gwerthir tocynnau i’r gystadleuaeth Gerddorion Ifanc (lleisiol ddau. Yn y llun: Ian Rees 15 Ionawr. Llongyfarchiadau ddydd Mercher y 5ed o Chwefror o’r Theatr ac offerynnol), Yr enillwyr, (trefnydd y gystadleuaeth), hefyd i Gronw am gael ei yn Felin-fach. Edrychwn ymlaen at wythnos a fydd yn mynd ymlaen David McParlin (Llywydd ddewis i fod yn aelod o Fand llawn adloniant o’r radd flaenaf. i rownd ranbarthol y y Clwb Rotary) ynghyd â’r Pres Cenedlaethol Ieuenctid Clybiau Rotary yn Llandeilo, cystadleuwyr Gweni King, Cymru. Noson Anrhydeddu David Lloyd Jenkins (Moelallt). Ar nos Wener Mawrth 20fed 2020 am 7.30 byr o weithiau’r Prifeirdd i gyd. Yn dilyn pob gyda pherfformiad gan gôr plant cynradd o y.h. yng Nghapel Bwlchgwynt, , fe darlleniad bydd pedwarawd yn canu emyn “Tryfan”, emyn i blant allan o’r gyfrol newydd. gynhelir noson i anrhydeddu David Lloyd i’r Prifardd. Daw pob un o’r emynau o gyfrol Bydd y pris mynediad o £5 yn cynnwys Jenkins (Moelallt) a Phrifeirdd eraill. ddiweddaraf Gerald Morgan Tregaron, sydd copi o’r gyfrol a bydd yr elw i gyd yn mynd Y Cynghorydd Catherine Hughes fydd yn cael ei lawnsio ar y noson dan yr enw, i Gronfa Leol Eisteddfod Genedlaethol yn arwain y noson pryd ceir cyflwyniadau “Moelallt ac emynau eraill.” Agorir y noson Ceredigion 2020.

3 Y Tincer | Ionawr 2020 | 425

Y BORTH

Codi Arian at Amnesty Er gwaetha’r glaw a’r oerfel, fe fentrodd o ddeutu 40 o bobl i’r môr yn y Borth ar Ddydd Gŵyl San Steffan. Trefnwyd y digwyddiad blynyddol gan Grwp Amnesty y Borth ac fe godwyd dros £200 tuag at y mudiad sy’n ymgyrchu dros hawliau dynol rhyngwladol. Yn gynharach yn y mis, roedd y grŵp wedi codi £110 tuag at Amnesty Rhyngwladol ar eu stondin yn Ffair Elusennau’r pentref a gynhaliwyd yn y Neuadd Goffa ddydd Sadwrn 7 Rhagfyr.

Eisteddfod Ceredigion 2020 Canu Carolau y Borth ac ar ddiwedd y ei sang wrth i’r dafarn Mae Pwyllgor Apêl y Borth bellach wedi Wedi’u gwisgo yn arddull noson, roedden nhw wedi gynnal ei noson garolau codi dros £4,000 tuag at gronfa Eisteddfod cymeriadau cyfres deledu’r casglu dros £250. Mae’r draddodiadol. Arweiniwyd Genedlaethol Ceredigion 2020. Diolch yn ‘Peaky Blinders’, fe aeth Borth yn un o ddwy orsaf y canu gan Nick Jones ac fawr i Hywel, Nia a staff tafarn y Railway criw o ddynion y Borth o dân yng Nghymru a Lloegr aelodau Côr y Gors, ac fe am drefnu raffl Nadolig gan godi £300 at yr gwmpas tai a thafarndai’r sy’n cael eu staffio gan wnaed casgliad a gododd achos - a diolch i bawb a brynodd docyn. pentref ar Noswyl Nadolig wirfoddolwyr yn unig. £100 tuag at elusen Er mwyn cyrraedd y nod o £5,000, bydd yn canu carolau. Roedden Ar nos Fawrth 17 digartrefedd y Wallich yn digwyddiad arbennig arall yn cael ei drefnu nhw’n codi arian tuag Rhagfyr 2019, roedd Aberystwyth a £62 tuag at yn y Gwanwyn ac fe fydd y manylion i’w cael at Uned Dân Wirfoddol tafarn y Friendship dan hosbis plant Tŷ Hafan. yn rhifyn nesa’r Tincer.

Aduniad Borth Begins Daeth aelodau grŵp theatr gymunedol ‘Borth hyn mae 11 o drenau rhwng yr Amwythig ac Begins’ yn ôl at ei gilydd nos Sadwrn 21 Aberystwyth ac 11 yn y cyfeiriad arall. Trefnwyr Angladdau Rhagfyr. Mewn aduniad arbennig yn nhafarn Bydd trenau nawr yn gadael Aberystwyth y Friendship, fe ail berfformiwyd rhan gynta’r am yr Amwythig am 8.44, 9.43, 10.44, 11.43, ddrama am ‘Brain y Borth’ sef menywod y 12.43, 13.43, 14.44, 15.43, 16.44, 17.43 a 19.44. C T Evans pentref a fyddai’n mynd o gwmpas yn eu A bydd trenau o’r Amwythig ar y Sul i’r Borth clogynnau du yn gwerthu sgadan ers talwm. am 8.30, 10.27, 11.28, 13.28, 14.28, 15.28, 16.29, Gwasanaeth Angladdol Fe gafwyd cwis ac fe ganwyd carolau fel rhan 17.27, 18.28, 19.27 a 21.28. Teuluol Cyflawn, wedi o’r noson hefyd,. ei arwain yn bersonol gydag Roedd ‘Borth Begins’ yn ddigwyddiad theatr Calendr 2020 urddas. Capel Gorffwys gymunedol a gynhaliwyd ar 31 Awst 2019. Cyhoeddodd Chris Musson galendr dwyieithog Ysgrifenwyd y geiriau a’r gerddoriaeth gan Mike 2020 o’i luniau o’r Borth ac Ynys-las - ar gael yn Preifat, Gwasanaeth Francis a Nick Jones, gyda Rae Cashman yn y pentref neu o [email protected] Dydd a Nos. cyfarwyddo ac aelodau o’r gymuned leol yn perfformio wedi wythnosau o ymarfer. Y nod 01970 820013 oedd defnyddio technegau theatr stryd i adrodd [email protected] hanes a datblygiad y pentref dros y canrifoedd. Perfformiwyd y ddrama mewn pedair rhan Brongenau, ac mewn pedwar lleoliad gwahanol, gyda’r Llandre, gynulleidfa yn symud o un pen y pentref i’r llall. Amrywiaeth eang o lyfrau, cardiau, cerddoriaeth ac anrhegion Cymraeg. Aberystwyth SY24 5BS Trenau CROESAWIR ARCHEBION GAN Ganol fis Rhagfyr -15 Rhagfyr-cyflwynodd UNIGOLION AC YSGOLION Trafnidiaeth Cymru daflen amser newydd. 13 Stryd y Bont, Aberystwyth lle cyflwynwyd mwy o drenau rhwng Cysyllter â’r trysorydd os am hysbysebu Aberystwyth a’r Amwythig ar y Sul. Erbyn 01970 626 200 [email protected]

4 Y Tincer | Ionawr 2020 | 425

CLARACH / LLANGORWEN Eisteddfodau yr Urdd Teithiodd Griff Lewis o Langorwen i wlad Belg dros y Nadolig i gymryd rhan mewn Ceredigion dwy ras. Gwlad Belg yw cartref cyclo-cross. Rasiodd Griff ei ras gyntaf yn Hamme gan 2020 wneud yn arbennig o dda gan arwain hyd ar y lap olaf pan fu mewn gwrthdrawiad a CHWEFROR 27 Dydd Iau gorffen yn y pedwerydd safle. Y diwrnod Gwyl Offerynnol Cynradd ac canlynol rasiodd ar yr arfordir yn Bredene Uwchradd yn Theatr Felin-fach. mewn cae llawer mwy. MAWRTH 11 Dydd Mercher Gyda’r tymheredd yn 4 gradd dan rewi Rhagbrofion Eisteddfod Cylch a’r cwrd yn un caled bu’n dipyn o her ond Aberystwyth yn Ysgolion cynradd gorffennodd Griff mewn safle anrhydeddus y cylch. yn 13 gyda dros 100 yn reidio o dros 10 gwlad MAWRTH 11 Nos Fercher wahanol. Eisteddfod Rhanbarth Ceredigion All Griff ddim aros dychwelyd i wlad Belg Aelwydydd yr Urdd yn Ysgol yn y dyfodol agos. Bydd y ras olaf ar y bwrw Gymraeg Aberystwyth am 6.00. Sul 11/12 Ionawr yn yr Amwythig lle bydd MAWRTH 12 Dydd Iau Griff yn rasio mewn cae o dros 100 am y Eisteddfod Cynradd cylch Bencampwriaeth Cenedlaethol - y gorau yn Aberystwyth yn y Neuadd y Deyrnas Unedig. Fawr, Canolfan y Celfyddydau Aberystwyth. MAWRTH 20 Dydd Gwener Gwyl Ddawns yr Urdd Rhanbarth LLANDRE Ceredigion yn Ysgol Bro Teifi, Diolch MAWRTH 27 Dydd Gwener Hoffwn fel teulu y Eisteddfod Uwchradd yr Urdd diweddar Glyn Williams, Rhanbarth Ceredigion ym Bryngolau, Llandre, Mhafiliwn o ddiolch am bob arwydd 9.00 yb. o gydymdeimlad a MAWRTH 28 Dydd Sadwrn gawsom ar ôl colli Eisteddfod cynradd yr Urdd gŵr, tad, dad-cu a Rhanbarth Ceredigion ym hen dad-cu annwyl. Mhafiliwn Diolch hefyd am y Pontrhydfendigaid rhoddion a dderbyniwyd am 9.00 yb. at Ambiwlans Awyr Taith gyntaf y flwyddyn i grŵp cerdded Rhydypennau heibio Cymru. Ty’n Rhos, Bryngwyn isaf, Pwll-glas, Llandre a Ruel uchaf.

SIOP SGIDIAU GWDIHW Shan Jones 8 Ffordd Portland, Aberystwyth SY23 2NL 01970 617092 GWASANAETH GOFAL TRAED Ceiropodydd /podiatrydd graddedig ac wedi cofrestru efo’r H.C.P.C., S.R.Ch., M.Ch.S., B.S.C.Pod, Dip.Pod.Med.

5 Y Tincer | Ionawr 2020 | 425

CAPEL BANGOR / PEN-LLWYN

Suliau Pen-llwyn Beti Griffiths o Lanilar. Nid yw Ionawr Beti yn ddieithr i ni fel cangen 19 10.00 Dr. John Tudno oherwydd nid dyma’r tro cyntaf Williams mae wedi ein diddanu ni. Fe’i 26 10.00 Gwasanaeth Undebol croesawyd gan ein llywydd cyn yn y Garn iddi ein tywys ni trwy ei llyfr Rho imi nerth. Chwefror Tynnwyd yn ei hunangofiant 2 10.00 Bugail (Oedfa Gymun) ar ei theulu annwyl, ei rhieni 9 5.00 Parch Judith Morris a’i thri brawd, ar Aelwyd 16 5.00 Parch Wyn Rhys Morris Rhiwfallen, . Roedd 23 10.00 Parch Peter Thomas hiwmor a thristwch yn ymddangos yn ambell i bennod Genedigaeth: Plant Ysgol Sul Pen-llwyn yn mwynhau eu parti Nadolig yng wrth iddi sgwrsio am ei bywyd Llongyfarchiadau cynnes i Lina nghwmni Dr. Watcyn James a’i briod Mrs. Lowri James. Cafodd y plant prysur a chymdeithasol fel ac Edward Land, ar enedigaeth gemau dan ofal yr athrawon a’r Gweinidog, ond oherwydd rhesymau athrawes ac yna Pennaeth Ysgol merch fach - Dorothea Iris ar technegol, methwyd dangos ffilm y tro hwn. Aeth pob plentyn adref Gynradd Llanilar. Aeth Beti Ragfyr 28ain. Pob dymuniad da i gyda’u anrheg yn ddiogel mewn amlen. Diolchwyd iddynt am eu ymlaen i ddylanwadu llawer chi fel teulu. ffyddlondeb i’r Ysgol Sul ac i’w rhieni am sicrhau eu presenoldeb. gyda sefydlu cwrdd y plant. Erbyn hyn mae wedi ymddeol Cydymdeimlad Bontrhydfendigaid. Rydym ar Ragfyr 3ydd. yn y gwaith yma ond mae yn Cydymdeimlwn yn fawr â Enid, yn meddwl am Mair, ei briod Cafwyd croeso cynnes gan parhau i warchod Eglwysi ar Eira, Linda a Glyn a’u teuluoedd, yn ogystal. Treuliodd Mair Margaret a’i thîm. Cychwynwyd y Sul dros y Sir. Gan hynny Awel Deg ar farwolaeth, priod, ei blynyddoedd cynnar yn gan ein llywydd, Eirwen rhoddwyd can diolch i Beti tad a thad-cu annwyl iawn. Cyncoed, ac yn rhan annatod McAnulty yn gofyn bendith. am roi gwledd i ni gan ein Cafwyd teyrnged hyfryd mis o fywyd y gymdeithas yma ym Roedd yn amlwg bod pawb yn ysgrifennydd, Heulwen diwethaf. Mhen-llwyn. mwynhau pryd arbennig o dda Lewis. Tynnwyd y Raffl fawr Hefyd cydymdeimlwn â gyda rhai wedi dewis hwyaden a diolchwyd i bawb am eu David, Eleri, Lowri, Daniel Merched y Wawr Melindwr yn lle twrci! Pwdin nadolig i cefnogaeth.Dyma ddechreuad a Gwennan, Fferm y Daeth yr aelodaeth yn gyfan i orffen a phawb yn orlawn ! cynnar a da i ddathlu’r Nadolig. Cyncoed ar farwolaeth, tad, ddathlu Nadolig yn gynnar yn Edrychwyd ymlaen i Ar 7 fed Ionawr cynhaliwyd a thad-cu sef Ronnie John o Nhafarn -y-Maes, Capel Bangor groesawu ein gwraig wadd - cyfarfod cyntaf y flwyddyn gyda

Ymweliad â De Affrica Profiad diddorol arall oedd ymweld â gwarchodfa Entabeni a mynd ar saffari Mae Lowri Powell, Brynheulog, Capel Bangor, yno, a chael y cyfle anhygoel o weld y yn gweithio gyda’r ceffylau yn Ysgol Millfield, rhinoserosiaid a’r hipopotamysau yn eu yng Ngwlad yr Haf. Yn ddiweddar cafodd cynefin naturiol. Cawsom hefyd brofiad o gyfle i fynd i Dde Affrica gyda’r ysgol. Isod ymweld â chartref i blant amddifad, lle’r oedd cawn gyfle i ddarllen peth o’r hanes. 65 o blant rhwng 2 a 18 oed yn byw ac yn cael y cyfle i fynychu ysgolion lleol i dderbyn Ddechrau mis Rhagfyr cefais y cyfle i fynd ar eu haddysg. Cafwyd amser anhygoel, tywydd drip ysgol gydag Ysgol Millfield i Dde Affrica, bendigedig tuag at ddiwedd yr wythnos a sef saffari ar gefn ceffyl. Dechreuodd y daith phrofiadau bythgofiadwy. Roedd y cyfan yn wrth hedfan allan o Faes Awyr Heathrow i ddiweddglo arbennig i flwyddyn ysgol 2019, Dde Affrica. Ar ôl cyrraedd Johannesburg, cyn dychwelyd adre i Gapel Bangor ar gyfer cawsom daith 3 awr tuag at y gogledd i le o’r treulio’r Nadolig hefo’r teulu. enw Horizon yn Waterberg a dyma lle buom yn aros am wythnos. Cafwyd wythnos lawn gweithgareddau a chyfle i farchogaeth allan ar y paith bob bore a phrynhawn, yn edrych am yr anifeiliaid mawr. Ar ôl cyrraedd yn ôl yn y bore, cawsom fynd i nofio gyda’r ceffylau yn yr argae a chafwyd cyfle yn y prynhawn i chwarae polocrosse, gêm sy’n gyfuniad o polo a lacrosse, a gemau gorllewinol eraill. Aethom ar daith i dref Bela Bela a chael y cyfle yno i weld eliffant a’i farchogaeth.

6 Y Tincer | Ionawr 2020 | 425

pawb yn dymuno Blwyddyn ysgafn ac yna yn addurno â ffelt. Colofn Newydd Dda I’w gilydd . Roedd Fe ddiolchodd Lyn Davies AS trefn ychydig yn wahanol I’r i Beti am agor ein llygaid i BEN LAKE arfer wrth i Eirwen ein Llywydd arddangos ei chrefft ysbrydol groesawu Beti Wyn Davies atom a chreadigol iawn. Tra’n bod cyn trafod busnes y gangen. ni yn mwynhau paned wedi ei Dyma gyfle ar ddechrau 2020 Lundain yn syth ar ôl cael fy Daeth a llwyth o focsus plastic darparu gan Gwenda Morgan i ddymuno blwyddyn newydd ailethol, ac roedd yn amlwg mawr I mewn gyda hi ac yna ac Ann Jenkins aeth Eirwen a dda i bob un ohonoch – gan o’r cychwyn cyntaf y byddai cyflwynodd ei chrefft o Ffeltio. ni trwy fusnes y gangen. Yn y ddymuno pob hapusrwydd pethau’n dra gwahanol yn Un ar ôl y llall gwelwyd ei gwaith mis bach byddwn yn cyfarfod ac iechyd i chi drwy gydol y y y tymor hwn, dan llaw dawnus, creadigol. Un dull ddwywaith - Beiciau gwaed ar flwyddyn! lywodraethiant Boris Johnson oedd i ddefnyddio dwr a sebon Chwefror 4 ac yna at Gangen Bu 2019 yn flwyddyn heriol a’r mwyafrif sylweddol sydd cyn mynd ati i rwbio’r gwlân ar Chwefror 10 I a dweud y lleiaf ym myd ganddo erbyn hyn. Fy ngwaith naturiol tan iddo droi’n ffelt ac fwynhau noson o emwaith. gwleidyddiaeth. Yn y pen draw, i o hyn allan fydd dwyn y yna droi a throi o amgylch carreg Edrychwn ymlaen i raglen bu i holl anrhefn a thrybini Llywodraeth Geidwadol i gyfrif y môr cyn i addurno. gweddill y flwyddyn. San Steffan arwain at alw ar bob darn o ddeddfwriaeth, Ffordd arall oedd i ddefnyddio etholiad brys, a hynny ynghanol ond wrth reswm bydd hynny’n nodwydd arbennig. Roedd yn Siop yn cau misoedd llwm y gaeaf. Bu anoddach o lawer yn sgil amlwg bod eisiau amynedd Caeodd siop yr Exchange Stores hon yn ymgyrch etholiadol tra y mwyafrif sydd gan y Prif ond mae hefyd yn gallu bod yn am y tro olaf dydd Sul 12fed gwahanol i’r un yn 2017 - gyda’r Weinidog. grefft sydd yn helpu ymlacio’r Ionawr. tywydd garw yn adlewyrchiad, Yn ogystal ag amddiffyn meddwl. Ail agorodd ar ôl bod ar ar brydiau, o deimladau cryfion buddiannau pobl a chymunedau Mae Beti erbyn hyn yn feistres gau fel siop y pentref am 23 etholwyr Ceredigion. Ceredigion yn y Senedd yn San y grefft ac wedi cael llwyddiant mlynedd, ym Mawrth 2016 a bu’n Nid Brexit oedd yr unig fater Steffan, byddaf yn gweithio’n y llynedd yn y Sioe Frenhinol llwyddiant ysgubol ac yn adnodd oedd pobl eisiau’i godi ar stepen ddiflino ar lawr gwlad yn y sir gyda’i gwdihw ac yn Sioe y gwerthfawr i’r gymuned leol. drws yn ystod yr ymgyrch. hefyd. Byddaf yn parhau i gynnal Gaeaf gyda’r ceirw. Mae yn Diolch i Dan, Mel a’r teulu am Roedd pobl hefyd yn awyddus cymorthfeydd wythnosol mewn paratoi yn barod at Sioe eleni ! eu gwaith a dymuniadau gorau iawn i drafod materion megis y gwahanol leoliadau ar draws y Cyn gorffen ei harddangosfa i’r dyfodol. Bydd brechdanau, Gwasanaeth Iechyd, yr economi sir a byddaf i, neu aelodau’r tîm mi welwyd dull hollol cacennau a chawl Pantri Pentref leol, tai a dyfodol y diwydiant yn Llambed, bob amser ar gael anghyffredyn - sef Nuno, sydd yn parhau -cadwch lygaid allan amaeth – y pynciau hynny sy’n i helpu etholwyr mewn angen. yn defnyddio Sidan fel cefndir am fwy o fanylion. effeithio’n sylweddol ar ein Mae croeso i chi gysylltu â mi bywydau a’n cymunedau. unrhyw bryd: ben.lake.mp@ Braint o’r mwyaf oedd cael fy parliament.uk / 01570 940333. ailethol yn Aelod Seneddol dros Mae’n fraint cael cynrychioli Geredigion ar y 12fed o Ragfyr. Ceredigion – bro fy mebyd Rhaid dweud fy mod i wedi cael – yn San Steffan, ac rwy’n sioc aruthrol o glywed maint edrych ymlaen at gynrychioli y mwyafrif, a dwi’n eithriadol holl etholwyr y sir dros y pum o ddiolchgar i etholwyr mlynedd nesaf. Gyda’n gilydd Ceredigion am roi eu ffydd ynof gallwn wneud gwahaniaeth. unwaith yn rhagor. Blwyddyn newydd dda i chi Bu i mi ddychwelwyd i gyd!

Cigydd a delicatessen o safon arbennig

7 Y Tincer | Ionawr 2020 | 425

PENRHYN-COCH

Suliau Horeb Cinio Cymunedol Penrhyn- Ionawr coch 19 2.30 Beti Griffiths Bydd y Clwb yn cyfarfod yn 26 10.30 John Roberts Neuadd yr Eglwys dyddiau 22 Ionawr, 12 a 26 Chwefror. Chwefror Cysylltwch â Job McGauley 820 2 2.30 Y Parchg Peter Thomas 963 am fwy o fanylion neu i Oedfa gymun fwcio eich cinio. 9 10.30 Y Parchg Peter Thomas Oedfa deuluol Plygain 16 10.00 Y Parchg Judith Morris Cynhaliwyd y 29ain plygain ym Methel, Aberystwyth yn Eglwys St. Ioan dan nawdd 23 10.00 Oedfa yng Nghapel Pen- Cymdeithas y Penrhyn nos Iau llwyn Y Parchg Peter Thomas Gwyddonwyr yn helpu achub afalau 19 Rhagfyr. Gweinyddwyd gan y Canon Andrew Loat a darllenwyd a gellyg Cymreig hynafol y llith gan y Parchg Wyn Morris. Cymerwyd rhan gan blant Mae mathau o afalau a Ysgol Penrhyn-coch, Cantorion gellyg sydd mewn perygl Aberystwyth, Angharad Fychan, wedi eu hachub ar gyfer Parti’r Parc, Côr LLGC, Triawd ANIFEILIAID cenedlaethau’r dyfodol Robat, Emyr ac Elwyn, Arwel diolch i ‘amgueddfa fyw’ a Pugh, Rhiannon, Eleri a Trefor, TEW blannwyd gan ymchwilwyr Robat Edwards a Cantre’r ym Mhrifysgol Aberystwyth. Gwaelod. Cyflwynwyd y casgliad eu hangen i’w lladd Mae dros 60 o fathau - £339 - i’r elusen HAHAV. mewn lladd-dy lleol hanesyddol o afalau a gellyg Cafwyd swper i ddilyn yn Neuadd Cysylltwch â Cymreig yn rhan o berllan yr Eglwys. treftadaeth a sefydlwyd TEGWYN ar gampws Gogerddan Dyweddiadau LEWIS y Brifysgol gan y bridiwr Llongyfarchiadau a dymuniadau planhigion a’r genetegydd Dr gan Gymdeithas Perai a Seidr gorau i Manon a John, Cwm 01970 880627 Danny Thorogood o Sefydliad Cymru. Pennant, ar eu dyweddiad ar y Gwyddorau Biolegol, Bydd y safle’n sicrhau bod ddydd Nadolig. Amgylcheddol a Gwledig gan wyddonwyr a thyfwyr Tylino (IBERS). fynediad at adnodd genetig Ac i Megan West a Ioan Richards, Cafodd y berllan ei ar gyfer holl fathau hynafol Y Ddôl Fach, ar eu dyweddiad ar Thai chreu fel rhan o brosiect Cymru, ac yn gwarchod Ragfyr 28. Trefechan Cronfa Treftadaeth y Loteri rhywogaethau hanesyddol Genedlaethol sy’n cael ei reoli pwysig rhag diflannu. Geni wyres (Thai Massage) Llongyfarchiadau i Alma a Tylino Thai £25 yr awr Gordon Land, Ger-y-llan, ar Tylino Olew £30 yr awr Tylinwraig â chymhwyster enedigaeth wyres – ganwyd merch fach - Dorothea Iris Land – i Lina ac Edward yng Nghapel Am sesiwn, ffoniwch ni ar 07878 071367 Bangor ar Ragfyr 29ain. Teg edrych... Hyfryd oedd gweld Lynne Hughes, Ger-y-llan, adref dros yr GWASANAETH GARDDIO MYNACH Ŵyl. Mae hi nawr wedi dychwelyd i Kuwait. Brysia adref eto! Torri Porfa, Sietynau, Tirlinio a Garddio Brysiwch wella Gwasanaeth cyfeillgar a Da deall fod Glyn Collins yn phrisiau rhesymol gwella ar ôl triniaeth yn Ysbyty Ffoniwch Meirion: Athrofaol Cymru, Caerdydd. 07792 457816 01974 261758 Genedigaeth Llongyfarchiadau i Dylan a e-bost: mynachhandyman Marc Lewis Jones sydd yn action rhan Tedi Millward yn y rhaglen Sara Hughes, Glan Ceulan ar @yahoo.com The Crown, cyfres 3 yn cyfarfod Tedi yn yr Hen Goleg. enedigaeth merch fach -Bella

8 Y Tincer | Ionawr 2020 | 425

Wynn - chwaer fach i Ania Wynn. Wyres i Esther Morgan, Glan Ceulan.

Cydymdeimlad Cydymdeimlwn gydag Eric Horsnell, ar farwolaeth ei wraig Joan cyn y Nadolig. Hefyd â’i merch – Jenny Harding a’r teulu a’i chwaer – Sylvia Lowe.

Canlyniadau Pel-droed Penrhyn-coch Tim 1af Eglwys Sant Ioan 14/12 Rhuthun 3 Penrhyn-coch 1 Blwyddyn Newydd Dda. Diolch yn fawr iawn i 21/12 Penrhyn-coch 3 Llanfair 1 bawb a fynychodd a chyfrannodd tuag at holl 1/1 Cegidfa (Guilsfield) 3 weithgareddau’r eglwys dros gyfnod y Nadolig. Bu’r Penrhyn-coch 1 plwyfolion yn frysir dros ben yn paratoi ar gyfer y 7/1 Machynlleth 1 Penrhyn-coch Gwŷl Coeden Nadolig fel y gwelwch yn y lluniau, 5 Cwpan Canolbarth Cymru ‘roedd yr eglwys yn edrych yn hyfryd a syfrdanwyd ar y syniadau unigryw’r wahanol arddangosfeydd. Gemau nesaf yn y Gynghrair Llongyfarchiadau mawr i Margaret Cook a enillodd - rhain ar Twitter y clwb @ wobr y raffl addurn Nadolig, dechreuad gwych ar PenrhynCochFC gyfer y flwyddyn newydd iddi. ‘Roedd yna ddigon o hwyl a phresenoldeb da yn 11/1 Corwen - oddi cartref y noson Bingo Nadolig a diolch eto i bawb am y 18/1 Gresfordd - oddi cartref gwobrwyon tymhorol hael. 8/2 Y Rhyl - adref 15/2 Bae Colwyn - oddi cartref 22/2 Conwy – adref

7/3 Bwcle - oddi cartref 14/3 Porthmadog - adre 21/3 Bangor - oddi cartref 28/3 Y Fflint - Adref

11/4 Llangefni - oddi cartref f 18/4 Llandudno - adref 25/4 Prestatyn - oddi cartref

Eilyddion 4/1 Penrhyn-coch 5 Bow Street 0

Rhai o Glwb Sul Horeb yn y gwasanaeth Nadolig Lluniau: Beverley Hemmings Beverley Lluniau:

9 Y Tincer | Ionawr 2020 | 425

wedi paratoi cwis ar hanesion a symbolau BOW STREET cyfarwydd y Nadolig a hynny’n dihuno’r cof ac yn ein harwain at Wasanaeth y Gair a’r Suliau Geiriau yn y capel y noson honno. Ymunodd Capel y Garn grwp o offerynwyr pres, dan arweiniad 10.00 Dr Allan Phillips, i gyfeilio i’r hen garolau Gweler hefyd http://www.capelygarn.org/ a hynny’n cyfoethogi’r canu ac yn creu Ionawr naws dymhorol. Canodd y parti cymysg a’r 19 Bugail parti meibion, arweiniodd Lowri James ni 26 Bugail – Oedfa’r Ofalaeth mewn gweddi, cafwyd darlleniadau gan Anwen Pierce, Brenda Williams, a’r Parch Chwefror Wyn Morris, ac roedd y cyfan dan arweiniad 2 Noddfa deheuig y Gweinidog, Y Parch Watcyn 9 Bugail James. 16 Bugail (Bethlehem) 23 Rhidian Griffiths Tregerddan Brynhawn Sul, Ionawr 5, bu parti’r meibion Noddfa yn cynnal gwasanaeth yng Nghartref Ionawr Tregerddan, dan arweiniad Alan Wynne 19 Cyfeillach Jones. 28 Parch Richard Lewis Cymdeithas y Chwiorydd Chwefror Brynhawn Mercher Ionawr 8, Marian Beech 2 Parch Richard Lewis, Garn yn uno Hughes fu’n difyrru’r gymdeithas gyda 9 Parch Richard Lewis, Cymundeb hanes ei hymweliad â Phatagonia yn ystod 16 Cyfeillach yr hydref. Rhwng lluniau godidog Iestyn 23 Parch Andrew Lenny Hughes a hanesion bywiog a manwl Marian dihunwyd yr hen deimlad o ryfeddod Cydymdeimlad ac edmygedd at arwriaeth y mudwyr Cydymdeimlwn â Mrs Brenda Jones, Y Lôn cyntaf a balchder eu disgynyddion yn eu Groes, ar farwolaeth sydyn ei brawd, Dr gwreiddiau yng Nghymru. Pwysleisiodd Edward Arfon Rees yn 70 oed. Bu Arfon yn Marian gynhesrwydd eu croeso ac mor ddarlithydd ac awdur academaidd uchel ei falch roedden nhw o gael cyfle i groesawu barch ar draws Prifysgolion Ewrop. Roedd Roedd y cyfan wedi ei drefnu gan Alan ymwelwyr o Gymru – felly os oes rhywun hefyd yn wyneb ac yn lais cyfarwydd ar Wynne Jones ac ef hefyd oedd wedi bod yn yn chwilio am rywle i fynd am drip – beth S4C a Radio Cymru ar faterion gwleidyddol paratoi’r parti canu (côr cymysg yn wir) amdani? yn Rwsia a dwyrain Ewrop. Yn ystod ei yrfa a’r parti meibion ar gyfer yr achlysur - a’r arbennig, bu’n ddarlithydd nodedig ym ymarferion hynny yn bleser cerddorol a Help Llaw Mhrifysgolion Keele, Birmingham a Florence chymdeithasol ynddyn nhw’u hunain. Yn Cynhelir cyfarfod nesaf grŵp Help Llaw ar yn yr Eidal. Estynnwn pob cydymdeimlad ogystal ag eitemau’r côr cafwyd darlleniadau Ionawr 22 yn y festri, pryd bydd croeso i i’w weddw, Tatyana, ei blant Maria a Victor a a sgyrsiau gan Gwêneira Williams, Ann bawb ymuno am baned a chlonc – ond nid chwiorydd Brenda, Joyce, Hazel, Gwyneth a Jones, Marian Beech Hughes a’r Parch dyna hyd a lled cyfarfodydd y grŵp o bell Val. Richard Lewis, a datganiadau unigol o ffordd. Mae’r aelodau yn ddyfal yn casglu garolau gan Bryn Roberts ac Arwel George. arian mân at gronfa Water Aid, hen stampiau Ennill gwobr at elusen y deillion, a hen sbectolau i’w Llongyfarchiadau i Nerys Owen, Gwelfryn, Gwasanaethau hanfon i wledydd tlawd, a hefyd yn gwau ar ennill Gwobr Goffa Wil Petherbridge yng Fore Sul, Rhagfyr 22, roedd y Gweinidog blancedi cof ar gyfer Ffrindiau Dementia. ngwobrau Cymdeithas Cyfieithwyr Cymru eleni. Mae Nerys yn gweithio i gwmni Atebol.

Marwolaeth Merched Y Wawr Rhydypennau Trist oedd clywed am farwolaeth Tudor Cafwyd cefnogaeth arbennig o dda ar Barnes, Aberdâr ar Ionawr 8fed. Bu Tudor a’r gyfer ein Noson Nadoligaidd a hynny yng teulu - Julie, a’r plant Claire a Philip yn byw nghwmni Cangen Genau’r-glyn. Daeth ym Maes Afallen pan oedd Tudor ar staff Eleri Hughes a Helen McNulty atom i Adran Lawysgrifau y Llyfrgell Genedlaethol. roi Blas y Nadolig i ni. Cawsom flasu’r Estynnwn ein cydymdeimlad â’r teulu. danteithion roeddent yn baratoi ac yn rhyfeddu at y blasau a brofwyd. Diolchodd Capel y Garn Mair a Gwenda Genau’r-glyn iddynt. Y Gymdeithas Lenyddol Bethan Hartnell a Elizabeth Jones wnaeth Os agorwyd y drws i’r adfent ym more coffi y te ac enillwyd y raffl, sef cacen nadolig Cymdeithas y Chwiorydd ar Dachwedd 29, gan Maria Owen a pot blodyn gan Llinos cyfarfod y Gymdeithas Lenyddol ar Ragfyr Evans. 13 ddaeth â gwir ysbryd y Nadolig i mewn.

10 Y Tincer | Ionawr 2020 | 425

Yn ddiweddar cyflwynwyd £110 ganddyn nhw at ward Cemotherapi Ysbyty Bron-glais ac o hyn ymlaen byddan nhw’n croesawu cyfraniadau at y Banc Bwyd lleol naill ai drwy ddod â nhw i gyfarfodydd Help Llaw neu drwy eu gadael yn y cynhwysydd sydd yn y Capel.

Gwreiddiau Cynhaliwyd cyfarfod cyntaf Gwreiddiau am 2020 ar Ionawr 9. Mae’r grŵp hwn yn cyfarfod yn y festri bob bore Iau am 10.15 i gael paned cyn mynd ymlaen i astudio a thrafod rhannau o’r Beibl dan arweiniad gwybodus y Gweinidog. Mae’n gyfle gwych i lenwi bylchau yn ein gwybodaeth, i holi ac i drafod mewn cwmni cyfeillgar. Croeso i bawb.

Brysiwch wella Bu Ken Skates, Gweinidog yr Economi a Thrafnidiaeth, ar ymweliad â gorsaf Bow Street bore Dymuniadau da i Gareth Lewis, Brynawel, Llun Ionarw 13. Yn y llun gwelir o’r chwith i’r dde: Y Cynghorydd Dafydd Edwards (Aelod sydd wedi bod yn yr ysbyty ers canol mis Cabinet Priffyrdd Cyngor Ceredigion), Y Cyngh Paul Hinge (Tirymynach), Ken Skates AC, Rhagfyr. Y Cyngh Alun Williams (Aelod Cabinet Trafnidiaeth) AC a Joyce Watson AC.

Eisteddfod Gadeiriol Penrhyn-coch 2020

Ebrill 24-25 Testunau llenyddol Dyma destunau llên yr Eisteddfod; y beirniad yw y Prifardd Emyr Lewis, Aberystwyth, a dylai cyfansoddiadau gael eu gyrru trwy’r post i’r Cantorion Penrhyn-coch fu’n diddanu yng Dathlu’r 100 Ysgrifennydd Ceris Gruffudd, Rhos Nghartref Tregerddan dros y gwyliau Cyflwynwyd cacen arbennig i Mr. Walford Helyg, 23 Maesyrefail, Penrhyn-coch, Hughes un o breswylwyr Cartref Tregerddan Aberystwyth, Ceredigion SY23 3HE ar ran y staff i ddathlu ei ben blwydd yn gant neu e-bost i Ceris.Gruffudd@gmail. oed ar ddechrau’r flwyddyn. com cyn 4 Ebrill 2020. 1 Y GADAIR: Cerdd gaeth neu rydd heb fod dros 50 llinell yn ymateb i unrhyw waith celf Cadair Fach a £50.00 2 Englyn: IBERS £10.00 3 Telyneg ar fydr ac odl: Ymadael £10.00 4 Cerdd benrhydd am unrhyw aderyn £10.00 Y CRYNWYR 5 Limrig: ‘Fe glywais i rywbeth

ofnadwy’ £10.00 HOLI AC ADDOLI 6 Brawddeg: CYWILYDD £10.00 7 Stori fer yn cynnwys unrhyw CWRDD CYFRWNG CYMRAEG Jack, Owain a Dylan fu’n canu calennig yn Y trydydd Sul o’r mis gymeriad chwedlonol £10.00 Bow Street Chwefror 16 am 3 pm 8 Erthygl am unrhyw siop, garej neu fusnes teuluol £10.00 TŶ CWRDD Maes Maelor 9 Adolygiad o berfformiad dramatig SY23 1SZ Cymraeg £10.00 DOLAU 10 Tlws yr ifanc – dan 21 oed. CROESO CYNNES I BAWB Ailwylltio: ie neu nage? Y tlws a’r O’r ysbyty Ymholiadau: wobr ariannol yn rhoddedig gan Mae cymdogion y Dolau yn falch i weld yr 01970 612794 Aaron ac Ashley Stephens Tlws a Arglwydd Elystan-Morgan a Robin Evans [email protected] £20.00 adre ar ôl cyfnod yn yr ysbyty.

11 Y Tincer | Ionawr 2020 | 425

Merch o Bow Street yn cyflwyno cyfres newydd ar S4C

Bydd un o bobl Bow Street i’w gweld ar S4C ym mis Ionawr a Chwefror wrth i Sara Huws gyd-gyflwyno cyfres ddogfen newydd ar y Canlyniad Cwis sianel. Nadolig y Waliau’n Siarad yw enw’r gyfres ac mae’n dathlu hanes a phensaernïaeth Cymru drwy Tincer 2019 straeon y bobl fu’n byw neu’n gweithio mewn Diolch i’r rhai ohonoch a gefnogodd y chwe adeilad arbennig. cwis. Bob wythnos am 8yh nos Sul 12 Roedd pob un a fentrodd yn ferched. Ionawr hyd 16 Chwefror, bydd Sara a’i Rhag cywilydd chi fechgyn! Dyma’r chyd-gyflwynyddAled Hughes yn cael atebion. rhwyddhynt i grwydro coridorau a chorneli un adeilad penodol. 1. Y person cyntaf welodd y tincer Ffermdy hynafol yng Ngheredigion gyda yng ngwlad yr hwiangerddi yn chysylltiadau ag oes y tywysogion, yr abatai cario pecyn ar ei gefn oedd bach- a’r Greal Sanctaidd gaiff eu sylw yn y rhaglen gen bach (o dincer). gyntaf am 8yh nos Sul 12 Ionawr 2020. 2. Mam (Dacw Mam yn dŵad) oedd Bydd Sara ac Aled yn holi pam, sut a phryd yn cario piser (llestr) ar ei phen. y cafodd Mynachlog Fawr ei godi drws nesa 3. Y ddau gafodd yr anffawd wrth at abaty eiconig Fflur ger Tregaron. ddychwelyd o daith oedd dau gi Maen nhw’n sgwrsio gyda Charles Arch (bach). a’i chwaer Beti Williams am eu magwraeth 4. Y creadur gafodd anffawd oedd ar y ffarm ganol y ganrif ddiwethaf, a’r ddau ceffyl (Gee Ceffyl bach). yn dwyn i gof hen ffordd Gymreig o fyw ac 5. Y Robin Goch oedd ar ben y amaethu. rhiniog “yn dywedyd ..... fe ddaw Mae Aled a Sara hefyd yn clywed am yr eira”. gyfraniad mynachod y Canol Oesoedd at 6. Hen fenyw fach Cydweli oedd yn ddiogelu’n llenyddiaeth, a damcaniaeth am gwerthu deg am ddime ond un ar greu canolfan tebyg i Abaty Westminster yn ddeg i mi. i weinyddu Cymru annibynnol. sy’n bwysig i’n hanes a’n hunaniaeth ni 7. Padell ffrio oedd yn mynd ar wib Yn ferch i Marian ac Iestyn Hughes o Bow fel gwlad. Maen nhw’n gymaint mwy na tuag at Douglas yn yr Eil o Man. Street, mae Sara yn wyneb newydd ar S4C waliau’n sych. Mae gan bob un eu straeon 8. Y creadur gollodd ei blew ar yr ond fel hanesydd adeiladau mae ganddi unigryw ac mae’r rheiny’n dod yn fyw eira mawr a’r rhew oedd Pwsi Meri brofiad helaeth o weithio ym maes archifau a wrth sgwrsio gyda phobl, a chlywed am Mew. hanes pensaernïaeth. eu profiadau nhw ac eraill fu’n byw neu’n 9. Achosodd Y Tincer broblem “Beth oedd yn wych am Waliau’n Siarad gweithio yn yr adeiladau hyn.” fechan fan hyn. Ai Pegi Ban, oedd cael cyfle i fusnesu mewn adeiladau Cwmni Unigryw o Dal-y-bont sy’n Gwen, Gwennie neu Beti Bwt a sydd fel arfer ynghau i’r cyhoedd. Mae cynhyrchu Waliau’n Siarad ac mae’r chwe welodd yn golchi ei dillad yn yr llefydd fel Coleg Harlech yn rhan o’n hanes adeilad sy’n datgelu eu cyfrinachau yn ystod afon? Derbyniwyd y tri! ni i gyd yng Nghymru ac roedd yn fraint y gyfres yn cynnwys: 10. Am grempog y gofynnodd y cael mynediad at y lle. Mae mor bwysig · Mynachlog Fawr, Ystrad Fflur – Tincer i’w ‘berthynas’ Modryb Elin i ni ddathlu ac ymfalchïo yn y trysorau darlledwyd eisoes nos Sul 12 Ionawr Ennog. pensaernïol yma, a gwneud yn siwr nad yw 2020 eu straeon yn mynd yn angof,” meddai Sara · Coleg Harlech – 8.00, Nos Sul 19 Ionawr Roedd pob cynnig yn gywir ond sy’n gweithio yn Llyfrgelloedd ac Archifau 2020 yr enw cyntaf ddaeth allan o het Prifysgol Caerdydd ac a fu cyn hynny yn · Wyrcws Y Dolydd, Llanfyllin – 8.00, Nos y golygydd oedd Mrs. Brenda aelod o staff Amgueddfa Werin Cymru yn Sul 26 Ionawr 2020 Jones, Glyn-Teg, Bow Street. Sain Ffagan. · Castell y Strade, Llanelli – 8.00, Nos Sul 2 Llongyfarchiadau! Yn gyflwynydd sioe foreol BBC Radio Chwefror 2020 Cymru, mae Aled wrth ei fodd yn clywed · Y Royal Welsh Warehouse, Y Drenewydd Diolch i Gareth Wiliam Jones am hanesion ac atgofion gan ystod eang o – 8.00, Nos Sul 9 Chwefror 2020 drefnu y cwis ac am gyfrannu y wobr gyfranwyr. · Redhouse Cymru, Hen Neuadd y Dre eto eleni. “Mae gwneud y gyfres yma wir wedi bod Merthyr Tudful – 8.00, Nos Sul 16 yn fraint,” meddai Aled, sy’n dod o Lanbedrog Chwefror 2020 yng Ngwynedd yn wreiddiol ond sydd bellach yn byw ar Ynys Môn. Bydd cyfle hefyd i wylio’r gyfres ar “Dw’i a Sara wedi cael cyfle prin i fynd i wasanaethau arlein Clic ac iPlayer am 35 mewn a chanfod mwy am chwech adeilad diwrnod wedi’r dyddiad darlledu.

12 Y Tincer | Ionawr 2020 | 425

ABER-FFRWD A CHWMRHEIDOL

Urdd y Gymuned i Stephen Briggs am ei waith Lorraine a Beti am fynd o Cynhaliwyd y parti arbennig eleni eto. amgylch Cwmrheidol ac i blynyddol eleni eto yng Aeth dau barti bach o bawb am y croeso eleni eto. Nghanolfan Groeso Statkraft. amgylch yr ardal eleni eto i gan Daniel Johnson - ysgogydd Bro360 Yr oedd yna tua 17 o blant ganu Carolau ac mi fydd dros Symudiadau yng ngogledd Ceredigion yn bresennol a daeth yr hen £200 a gasglwyd yn mynd i Mae yna dipyn o newid yn Blwyddyn newydd dda i chi i gyd! Siôn Corn â anrheg I bob un. Gronfa Melindwr Eisteddfod yr ardal ar hyn o bryd, croeso Ar ôl ymlacio a joio dros y Dolig, mae mis Cafwyd noson bleserus iawn Genedlaethol Tregaron mawr I lawer o deuluoedd Ionawr yn gyfle perffaith i fynd yn ôl i drefn, yn gwledda a chymdeithasu. 2020. Diolch I Alice a Elen newydd sydd wedi symud I ac i ailgynnau bwrlwm yn y fro. Ydych chi’n Diolch i bawb am y bwyd a’r am drefnu yn Aber-ffrwd mewn, gobeithio y byddwch un o’r llu o bobol sy’n trefnu digwyddiad lleol gwobrau raffl ac yn enwedig ac i Elizabeth, Kirsty, Mike, yn hapus yn ein plith gyda’ch cymdeithas neu yn y ? Mae ‘na gyfle newydd i hyrwyddo eich digwyddiadau lleol amrywiol ar galendr digidol BroAber360! Dilynwch y tri cham yma: Pam Y Tincer? pob un wedi ei lleoli yng Nghymru. • ewch i BroAber360.cymru Ysgrifennodd hefyd ddwy nofel • crëwch gyfri trwy bwyso ‘Ymuno’ a di- Bu trafodaeth ar y cyfryngau Gymraeg Y nos na fu (1974) a Gwanwyn lyn y cyfarwyddiadau cymdeithasol dros y gwyliau am nofelau serch (1982) a gyhoeddwyd ar ôl ei • yna ewch i ‘Creu > Digwyddiad’. ‘lleol’ ac yn eu plith Y Tincer tlawd, Tom farw, a hefyd gyfrol o atgofion Y Tincer Mae canllawiau a fideos yn dangos sut MacDonald. Dyma atgoffa darllenwyr tlawd (1971) a gyfieithwyd yn The mae gwneud hyn (a llawer, llawer mwy o pam mai Y Tincer yw enw ein papur bro. white lanes of summer (1975). Mae’r tips digidol cyffrous) ar wefan y prosiect - Dewiswyd yr enw gan mai dyma ardal gyfrol o atgofion am ei blentyndod yng bro360.cymru. y nofelydd Tom MacDonald (1900-1980). Ngorllewin Cymru yn y blynyddoedd Mae eich gwefan fro hefyd yn cynnwys Fe’i ganwyd yn Llandre i rieni o dinceriaid cyn y Rhyfel Byd Cyntaf (1914-8). Mae’r straeon diddorol, gan gynnwys lluniau a Gwyddelig. Ar ôl bod ym Mhrifysgol enw yn awgrymu fod y Tincer yn casglu chlipiau fideo o Blygain Penrhyn-coch, a’r Aberystwyth bu’n newyddiadurwr a newyddion wrth fynd oddi amgylch yr diweddara am sganiwr MRI newydd Ysbyty golygydd papur newydd yn Lloegr, ardal. Bron-glais. I ddarganfod y diweddara’ o’ch China, Awstralia ac am ddeng mlynedd bro neu gyfrannu stori eich hun, ewch i ar hugain (30) yn Ne Affrica, nes iddo broaber360.cymru. ddychwelyd i Gymru ym 1965. Mae hefyd yn ddechrau degawd newydd, Cyhoeddodd chwe nofel yn Saesneg felly pa adeg well i wneud addunedau - Gareth the ploughman (1939), (a ychydig yn wahanol? Ry’n ni yn Bro360 gyfieithwyd i›r Gymraeg gan Nansi wedi meddwl am 9 syniad am adduned Griffiths fel Croesi’r bryniau (1981); The blwyddyn newydd y gallwch chi eu dilyn, a peak (1941), Gate of gold (1946), The fydd yn gwneud lles i chi ac i’n cymunedau. black rabbit (1948), How soon hath time Rhowch gynnig arni! (1950), a The song of the valley (1951),

Y Tincer a Genau’r-glyn

Roedd amryw o agweddau cydnabyddedig ac onid fe tro sut y byddai modd i’r gwaith o gynllunio oedd yr ysbrydoliaeth y tu iddyn nhw drefnu coffhâd Llwybr Llên Llanfihangel ôl i enw ein papur bro? parhaol teilwng iddo yn Genau’r-g lyn ac un o’r Roedd angen caniatâd Nghymru. Byddai hyn yn rhai pwysicaf oedd dewis y er mwyn cynnwys y gystal ateb a dim. cynnwys. gwaith ac wedi tipyn o Doedd hi ddim yn bosibl Gwelwyd bod yna waith twrio fe wnaethom i Jill deithio o bellafoedd Nesa, byddwn yn datblygu’r feddalwedd i’w deimlad cyffredinol y ddarganfod bod ei ferch byd i fod yn bresennol gwneud hi’n haws i bawb gyfrannu stori, dylid cynnwys gwaith o Jill Jones yn byw yn yn agoriad y Llwybr Llên a byddwn yn dod i’ch bro chi i drafod y eiddo’r bardd, y llenor Randsburg yn Ne Affrica ym mis Mai 2012 ond fe straeon ‘chi am eu rhannu mewn cyfres da a’r newyddiadurwr Tom a dyma gysylltu â hi trwy lwyddodd ei brawd Robin ni’n galw Sgrymiau Straeon. I ddarganfod MacDonald ar baneli’r lythyr i ddweud ein bod yn MacDonald, sy’n byw yn pryd fydd y Sgrym Straeon nesa yn eich Llwybr. Wedi’r cyfan awyddus i gynnwys gwaith Cowley, Swydd Rhydychen ardal chi, cadwch lygad allan ar ein sianelau roedd wedi ei fagu, yn ei thad ar ddau banel ar y i fod gyda ni yng nghwmni cyfryngau cymdeithasol. y blynyddoedd cynnar, Llwybr. Daeth ei hymateb y Cyn-Archdderwydd Jim I gael sgwrs, holi am gymorth neu i mewn bwthyn ar gyrion yn fuan ac roedd wrth ei Parc Nest a rhai cannoedd roi gwybod am stori bosib i’ch gwefan, y Llwybr yng Nghoed bodd gyda’r syniad. Bu’r o bobl y fro oedd bod dod cysylltwch â mi ar [email protected] neu Llandre, ac roedd yn llenor teulu yn pendroni ers ynghŷd i’r achlysur. 01570 423529.

13 Y Tincer | Ionawr 2020 | 425

Colofn Enwau Lleoedd

Lleolir annedd Rhyd-y-ceir ar lan cynharaf at yr enw yng nghofrestr plwyf enw car, yn yr hen ystyr ‘cert, trol, neu ogleddol Nant Peithyll yng Nghwm Main, Llanbadarn Fawr yn 1731 yn y ffurf ‘Rhyd y Ceir’. gerbyd ar gyfer cludo pethau’. Capel Madog, rhwng ffermydd y Darren a Digwydd hefyd ar fap Lewis Morris ‘A plan of Ymddengys felly bod Rhyd-y-ceir Gellinebwen. the Mannor of Perveth’ a luniwyd tua 1747. yn fan addas i rydio Nant Peithyll gyda cherbyd traddodiadol o ryw fath. Cymharer â’r enwau ‘Rhyd-y-keyr’ ym mhlwyf Llanilar a gofnodir yn Ngweithredoedd (rhif I. 147) yn 1601; Rhyd-y-ceir i’r de o Gapel Dewi, Llandysul; a Rhyd-y-ceir yn nyffryn Gwy, (gyferbyn â phentref Llanwrthwl) Maesyfed. Y ffurf unigol, car, a welir yn yr enw Rhyd-y-car, am res o dai gweithwyr y Lewis Morris: A plan of the Mannor diwydiant haearn ym Merthyr Tudful, of Perveth (http://hdl.handle. tai a symudwyd i’r Amgueddfa Werin yn net/10107/1445616) trwy ganiatâd Llyfrgell San Ffagan yn yr 1980au. Rhyd-y-ceir, llun trwy garedigrwydd Genedlaethol Cymru Angharad Fychan Alwyn a Margaret Hughes, Gellinebwen Cyfuniad sydd yma o’r elfennau rhyd Paratowyd gyda chefnogaeth Yn ôl Iwan Wmffre yn The Place-Names ‘man bas mewn afon lle mae modd ei Cymdeithas Enwau Lleoedd Cymru of Cardiganshire (t.1026) ceir y cyfeiriad chroesi’, y fannod, a ceir, ffurf luosog yr www.cymdeithasenwaulleoedd.cymru

GOGINAN MADOG DEWI CEFN-LLWYD

Cynefin Mabli ap Llywelyn enillodd yn Sioe Aeaf Llanelwedd gyda’i seren Gweledigaeth brodor o Nadolig Ddyffryn Clettwr, Owen Shiers yw’r prosiect cerddorol ‘Cynefin’. Yn denu ar ei gyfaredd gyda cherddoriaeth a hanes, mae’n gais i roi llais i’w gynefin ef ac i arloesi o fewn diwylliant Cymreig ehangach. Gan ddechrau o’i bentref cynhenid, Capel Dewi, ger Llandysul a theithio trwy dirlun cerddorol Ceredigion a Gorllewin Cymru mae Owen wedi dadorchuddio caneuon Calennig a straeon - rhai ohonynt Braf yw gweld fod y grŵp erioed wedi’i recordio - a rhoi bach yma yn cynnal y bywyd newydd iddynt yn traddodiad o ganu calennig. y presennol. Mae’r prosiect Hedd, Gwenno a Guto eisoes wedi’i enwebu yng Hughes o Hafodau a Iestyn Ngwobrwyau Gwerin Cymru Jones, Cysgod y Graig. y llynedd. Mae’r sioe fydd yn nhafarn y Druid nos Wener Ionawr 31ain am 8.00 yn rhan o daith i hyrwyddo albwm newydd Parseli Nadolig yr Henoed sbon Owen, sef ‘Dilyn Afon’. Eleni mae’n rhaid diolch i Bydd yn chwarae deunydd Gymdeithas Goginan am o’r albwm yn ogystal â ddosbarthu yr anrhegion i Henoed deunydd ychwanegol. Am Goginan. Diolch yn fawr iawn fwy o wybodaeth, gwelir - i’r grŵp bach fu yn ei drefnu a cynefinmusic.wales dosbarthu am flynyddoedd

14 Y Tincer | Ionawr 2020 | 425

Pladur Pwerus – peiriant cynaeafu gwlypdiroedd newydd yn cyrraedd y Borth

Mae prosiect i adfer rhai o 75 hectar o laswellt y bwla, sy’n gynefinoedd bywyd gwyllt cyfateb i 75 cae rygbi. mwyaf pwysig Cymru wedi Bydd gwaith adfer y cael hwb wrth i gadwraethwyr cynefinoedd yma yn helpu Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC) i frwydro yn erbyn newid dderbyn peiriant a fydd yn helpu hinsawdd drwy greu mawn i adfer safleoedd ledled Cymru. newydd er mwyn storio carbon, Bydd y peiriant yn lleihau tra- a gwella ansawdd y dŵr mewn arglwyddiaeth glaswellt y bwla afonydd lleol. a phlanhigion a phrysgoed ar Bellach mae’r peiriant, sy’n saith cyforgors yng Nghymru, pwyso 4.5 tunnell ac sydd dros gan gynnwys Cors Fochno ger y 3 metr o uchder, yn rhan amlwg Borth, sydd yn rhan o Warchodfa o’r safleoedd o fewn y prosiect. gwaith draenio hanesyddol. GWASANAETH Natur Genedlaethol (GNG) Dyfi, a Meddai Jack Simpson, Mae’r glaswellt yn mygu’r bydd yn helpu i adfer y gyforgors Swyddog Prosiect Cyforgorsydd rhywogaethau arbennig o TEIPIO sydd yno i gyflwr ffafriol. Cymru, LIFE: “Er gwaetha’i faint blanhigion ac yn atal migwyn GWAITH PRYDLON A CHYWIR Blwyddyn ddiwethaf, fel a’i bwysau, gall y peiriant arnofio (mwsogl y gors) rhag tyfu. PRISIAU CYSTADLEUOL PROSESYDD GEIRIAU rhan o Brosiect Cyforgorsydd ar y cyforgorsydd oherwydd bod Bydd y peiriant yn torri, yn trin PRINTYDD LLIW Cymru LIFE gwnaeth CNC ganddo bwysau tir isel yn sgil y ac yn rholio glaswellt y bwla i derbyn peiriant er mwyn torri’r traciau llydan iawn.” greu mwy o ardaloedd agored ble IONA BAILEY gweiriau goresgynnol sy’n Ychwanegodd: “Mae cael bydd gan figwyn ofod a golau i PEN-Y-BRYN tagu planhigion brodorol ar peiriant fel hwn yn golygu y dyfu a ffynnu unwaith eto. SWYDDFFYNNON gyforgorsydd mawn. gallwn gyrraedd ardaloedd o’r Mae’r peiriant wedi bod yn Mae cyforgorsydd yn gors sydd wedi bod yn amhosibl gweithio a thorri glaswellt dros 01974 831580 adnabyddus oherwydd eu siâp eu cyrraedd yn y gorffennol, y misoedd diwethaf ar Gors cromen ac yn ardaloedd o fawn a hynny oll heb niweidio’r Fochno, a bydd rhagor o waith sydd wedi tyfu dros 12,000 o mwsoglau sbyngaidd sy’n adfer yn digwydd ar safleoedd GWASANAETH flynyddoedd, gallan fod mor gwneud y safle mor bwysig.” ger Tregaron, Trawsfynydd, CYFIEITHU ddwfn â 12 metr mewn mannau. Pan fydd y prosiect wedi Abergwaun, Crosshands, Maent yn gartref i blanhigion ei gwblhau, caiff y peiriant ei Crughywel a Llanfair-ym-muallt. Linda Griffiths ac anifeiliaid prin, ond maent ddefnyddio gan CNC i adfer Bwriad prosiect Adfywio Maesmeurig wedi dirywio wrth i blanhigion safleoedd tebyg ledled Cymru. Cyforgorsydd Cymru, sydd werth Pen-bont goresgynnol ymgartrefu yno. Mae glaswellt y bwla yn tra- pedair miliwn o bunnoedd, yw Rhydybeddau Aberystwyth Dros gyfnod y prosiect, y arglwyddiaethu rhai rhannau adfer 970 hectar, 2,397 acr (3.8 Ceredigion bwriad yw i’r peiriant dorri o leiaf o gyforgorsydd oherwydd milltir sgwâr) o gyforgorsydd – SY23 3EZ un o gynefinoedd mwyaf prin a mwyaf pwysig Cymru. 01970 828454 [email protected] Rhoddwyd arian ar gyfer y prosiect pedair blynedd o hyd Trydan i CNC gan grant rhaglen LIFE yr UE, gyda chymorth gan R.J.Edwards Adeiladau Fferm y Cwrt Lywodraeth Cymru ac Awdurdod Cwrt Farm Buildings WILL DAVEY Penrhyn-coch Parc Cenedlaethol Eryri. Contractiwr, masnachwr Am ragor o wybodaeth am gwair a gwellt Gosodiad Trydanol Ardystiedig y prosiect ewch i’r wefan Arbenigwr ar ailhadu Sain, Gweledol & Data Cyflenwi a gwasgaru www.cyfoethnaturiol.cymru/ calch, slag a Fibrophos CCTV cyforgorsyddlife neu ewch Lori, turiwr a malwr Arolygu & Phrofi i’n tudalen Facebook www. i’w llogi Cyflenwi cerrig mán APPROVED facebook.com/Cyforgorsydd NYTHFA, PANTYCRUG, ABERYSTWYTH SY23 4EF CONTRACTOR Cymru Welsh Raised Bogs/ neu 01970 820149 07581 173 684 / 01970 880593 [email protected] @trydanwilldavey Twitter @Welshraisedbog 07980 687475

A6.indd 2 17/09/2018 20:36 15 Y Tincer | Ionawr 2020 | 425

Ysgol Penrhyn-coch

Pantolig Penrhyn-coch Cinio’r Gymuned

Croeso cynnes Cinio’r Gymuned Blwyddyn newydd dda i bawb. Aeth disgyblion blwyddyn 1 a 2 Croeso cynnes i’r disgyblion i ganu yng nghinio’r gymuned newydd sydd wedi dechrau brynhawn Mercher 11eg o yn yr ysgol sef, Joshua, Jacob, Ragfyr. Canwyd caneuon o’n Ywain, Isla, Liam a Charlotte. sioe Nadolig ‘Pantolig Penrhyn’. Mawr obeithiwn y gwnewch chi fwynhau eich taith addysgiadol Christkindlmarkt gyda ni. Diolch i P.RH.A. yr ysgol am gynnal marchnad Pantolig Penrhyn-coch Christkindlmarkt ar fuarth yr Gwledd i’r llygaid a’r clustiau ysgol. Yr oedd amrywiaeth o Sinema oedd ein panto eleni, ‘Pantolig stondinau yma yn gwerthu Penrhyn’. Yng nghanol hanes nwyddau hyfryd. Aberystwyth. Bu’r disgyblion yn Dosbarthu Cardiau Nadolig geni’r Iesu, cawsom stori am pleidleisio pa ffilm hoffent wylio, Aeth disgyblion blwyddyn 3 a Sinderela. Gweithiodd y plant yn Sinema dewiswyd ‘Toy Story 4’. 4 o amgylch y pentref er mwyn galed iawn er mwyn cyflwyno Am brofiad gwerth chweil dosbarthu cardiau Nadolig. sioe benigamp a llawn hwyl! Da a chyffrous; taith i Sinema Diwrnod Siwmperi Nadolig iawn chi! Canolfan y Celfyddydau Gwisgodd bawb eu siwmperi Gwasanaeth Cristingl Nadolig ar gyfer Diwrnod I orffen y tymor ac i ddechrau Gwisgo Siwmper Nadolig. dathliadau gwyliau’r Nadolig, Casglwyd arian ar gyfer yr elusen cawsom wasanaeth Cristingl Achub y Plant. yn Eglwys Sant Ioan, Penrhyn- coch. Yr oedd naws hyfryd yn y Plygain gwasanaeth. Diolch i’r Parchg Agorwyd y gwasanaeth Plygain Alun a Becky Evans am arwain y yn Eglwys Sant Ioan, Penrhyn- gwasanaeth. coch gan ddisgyblion o’r ysgol. Canwyd ‘Mae’r gwcw a’r robin’ Cofiwch gael cip ar ein gwefan yn swynol iawn yn ddigyfeiliant. www.penrhyncoch.ceredigion. Roedd y disgyblion wedi sch.uk am fwy o wybodaeth mwynhau cymryd rhan mewn neu dilynwch ni ar drydar @ hen draddodiad Nadoligaidd. YsgPenrhynCoch. Gwasanaeth Cristingl

morlan.cymruCRÊD A GWEITHRED 4-0197025 Ionawr (oriau 617996 agor: Mercher i [email protected]: 10-12 & 2-4) ArddangosfaMorlan, Morfaam wrthwynebwyr Mawr, cydwybodol,Aberystwyth recriwtio, heddwch a dal eichSY23 tir yn2HH y Rhyfel 01970-617996 Byd Cyntaf. Gwasanaeth Cristingl Dosbarthu Cardiau Nadolig DONALD BRICIT A STRYD Y DOMEN 16 7.30, 11 a 12 Ionawr Cwmni Morlan yn cyflwyno anterliwt gyfoes o waith saith o feirdd. Tocynnau: £4 (ar gael o Morlan)

morlan.cymru 01970-617996; [email protected] Y Tincer | Ionawr 2020 | 425

ANNWYL BLANTOS, Gobeithio eich bod wedi cael Nadolig wrth eich bodd fel y cefais innau wrth ddarllen eich straeon anhygoel. Diolch yn fawr Yn gorwedd yn dawelCyfrinach wrth ymyl ”Aaaaaa!” gwaeddodd Carwyn yn “ allwn ni fynd i mewn?” “Wrth iawn i bob un ohonoch am rannu y ffenest oedd babi bach tlws. llawn dychryn “Siiiiiiii” sibrydodd gwrs.” Ac i ffwrdd â nhw i mewn eich syniadau creadigol gennyf. Ei enw oedd Carwyn; cafodd Cowen. Wyneb trychinebus oedd i’r gweithdy ble roedd miloedd Roedd pob stori yn cynnig ei eni wythnos yn ôl ar ddydd gyda Carwyn, doedd ganddo ddim ar filoedd o weithwyr bach yn syniadau gwreiddiol gyda llawer NADOLIG. Ond yn oriau mân byd i’w ddweud a doedd hynny gweithio yn ddiflino. yn mynegi eu hunain yn wreiddiol y bore, digwyddodd rhywbeth ddim yn digwydd yn aml, credwch Ddiwrnod yn ddiweddarach, mi hefyd. Darllenais am bob fath o diddorol, rhywbeth hudolus... chi fi! Rhedodd nerth ei draed welodd Carwyn bopeth yr oedd gymeriadau difyr a digwyddiadau, Gorweddai Carwyn wrth ymyl y mor bell ag oedd yn gallu, ond e eisiau ac ymhen dipyn roedd rhai doniol, rhai problemus, rhai ffenest yn cysgu’n drwm nes daeth doedd e ddim wedi rhedeg yn bell e’n barod i ddod nôl adre at ei hudol a rhai a gododd gwallt fy gwynt brawychus a chwythodd y iawn achos ei goesau bach byr. deulu. Felly, dechreuodd hedfan mhen. Darllenais am gorachod storm y ffenest ar agor yn llydan. Yn sefyll yno gyda sbectol ddu, i fyny i’r awyr a wiw, cwmwl o yn creu tîm pêl-droed, gwir stori Chwythodd powdwr HUD o gwallt brown a chlustiau bach hud a lledrith, bang wowsi... Sinderela, ceirw oedd yn medru sled Siôn Corn trwy’r ffenest ac pigog yn sefyll allan a choesau cyrhaeddodd Carwyn ei ystafell siarad a rhieni arbennig oedd anadlodd Carwyn yr hud i mewn bach byr blewog, roedd Cowen. wely llwm. “Ooo mae fy ystafell yncuddio’r ffaith mai nhw oedd i’w galon. bwm...bwm..bwm.. Doedd Cowen ddim yn edrych fel yn edrych yn ddiflas i gymharu Sion a Sian Corn. bwm... bachgen bach yn bendant! â Pegwn y Gogledd” dywedodd Er y gallwn wedi gwobrwyo Y funud honno, pwmpiodd Cyn hir, roedd Cowen wedi Carwyn wrtho’i hun. Clywodd ei llawer, y stori a’m plesiodd fwyaf yr hud trwy ei gorff. Agorodd ei esbonio pob dim i Carwyn a mae fam lawr staer yn gweiddi “Swper oedd “Cyfrinach Carwyn” Roedd lygaid llawn llachar lliwgar. Mae e nawr yn deall pam ei fod e a yn barod!” Hastiodd i gael bwyd y syniad yn un gwreiddiol a’r gan Carwyn glustiau pigog, traed, Cowen yn edrych mor wahanol i gan feddwl am eiliad.. roedd darllen yn rhwydd. Mwynheuais coesau byr a gwên ddireidus bawb arall. “Mae hi’n amser mynd ganddo wyneb syn... meddyliodd... ddarllen “Pen-blwydd Hapus o glust i glust. Roedd Carwyn nawr,” dywedodd Cowen. “Beth? na... gall hynny ddim bod..... Casper” a “Yr Antur Hudolus”, wedi troi mewn i GORRACH !!!. “ Mynd ble?” gwaeddodd Carwyn BREUDDWYD! felly rhoddaf yr ail a’r drydedd Oooo, beth yn y byd!” bloeddiodd wedi drysu. “Wel, yn ôl i Begwn Siân Evans wobr iddyn nhw. Sioned, sef mam Carwyn. “Sut y Gogledd, be arall?” protestiodd Ysgol Penrhyn-coch Mae angen i chi gyd barhau digwyddodd hyn i ti Carwyn y corrach bach dwl. “Na, dydw i ysgrifennu eich storïau difyr a bach?” Doedd gan Sioned ddim i ddim yn gorrach a dydw i’n pharhewch i ddarllen gwaith pobl syniad beth i’w ddweud. Gwenodd bendant ddim yn mynd i fyw ym eraill hefyd. Daliwch ati blantos. Carwyn yn slei, codi ei bochau Mhegwn y Gogledd!” Rhoddodd Rwy’n siŵr y bydd rhai ohonoch bach coch oedd mor goch â het y corrach ddwst porffor a gwyrdd yn mynd ymlaen i ysgrifennu Siôn Corn. hud drosto. Dechreuodd Carwyn nofelau ac ambell un i greu Flwyddyn yn ddiweddarach, hedfan i fyny i’r awyr ac wiw, ffilm neu raglen deledu gyda’ch roedd Carwyn bach yn cerdded fel cwmwl o hud a lledrith, bang syniadau gwreiddiol a darluniau pengwin ar rew. Roedd Carwyn yn wowsi... byw. gallu siarad Cymraeg yn rhagorol Glanion nhw ym Mhegwn y Pob hwyl am y tro, ac yn bihafio yn ansbaradigaethus. Gogledd. “O na! O na! O na!” Menna Jones, Ystrad Meurig Erbyn y bore wedyn, aeth Carwyn “Croeso i Begwn y Gogledd!” i’r ysgol feithrin fel pob plentyn bloeddiodd y corrach bychan. Canlyniad arall. Bwytodd ginio, chwaraeodd Felly, i ffwrdd â nhw o amgylch 1 Sian Evans, Ysgol Penrhyn-coch a chwerthin efo ei ffrindiau yn llon. y ddinas wen, nes cyrraedd tŷ 2 Lleucu Haf, Ysgol Pen-parc Y funud honno, teimlodd Carwyn eliffantaidd, sgleiniog, llachar – 3 Gwen Gibson, Ysgol Penrhyn- gryndod i lawr ei gefn, a’r gwynt gweithdy Siôn Corn!!! “WAW!” coch yn ei wyneb ac eira ar ei draed! agorodd Carwyn ei geg yn llydan,

Ysgol Craig yr Wylfa

Sioe Nadolig ddaeth Siôn Corn i ymweld â’r plant. Roedd gan i’r plant gynnal stondinau yn gwerthu Yn yr wythnos olaf o ysgol, cynhaliwyd Sioe ei sach yn llawn anrhegion i’r plant – roedd cynnyrch roeddent wedi eu greu. Diolch i Nadolig yr Ysgol yn Neuadd Gymunedol y eu hwynebau yn werth eu gweld gyda rieni a ffrindiau’r ysgol a ddaeth i gefnogi. Borth, gan i’r ysgol gyflwyno cynhyrchiad o’r llawenydd! Yn y prynhawn, cafodd pawb enw, “Children of the World”. Perfformiodd y ginio Nadolig blasus dros ben! Diolch yn Sinema Libanus, y Borth plant yn arbennig! Diolch i bawb a ddaeth i fawr iawn I Wendy a holl staff y gegin am ei Diolch i Pete yn Sinema Libanus, y Borth gefnogi ac i’r rhieni a wnaeth helpu. goginio! am y croeso cynnes i’r sinema i wylio ffilm ar ddiwrnod olaf y tymor. Roedd pawb wedi Ymweliad gan Siôn Corn a Chinio Nadolig Ffair Nadolig yr Ysgol mwynhau yn fawr wrth wylio’r ffilm yn y Un bore yn yr wythnos olaf y tymor, fe Cynhaliwyd Ffair Nadolig yn neuadd yr Ysgol sinema clyd.

17 Y Tincer | Ionawr 2020 | 425

Ysgol Rhydypennau

Cinio Nadolig band pres yr ysgol i ddiddanu Yn dilyn traddodiad, cynhaliwyd henoed Cartref Tregerddan. Mae’r cinio Nadolig i henoed yr ardal ar ymweliad hwn yn ddigwyddiad ddydd Sadwrn cyntaf fis Rhagfyr traddodiadol bellach ac mae’r yn neuadd yr ysgol. Bu Mrs henoed yn disgwyl yn eiddgar i Cinio Nadolig Wendy Jones a’i staff yn brysur glywed dawn yr offerynwyr. iawn yn paratoi’r wledd i 60 o bobl eiddgar iawn. Diolch yn fawr Ymweliadau i staff y gegin ac i Bwyllgor yr Diolch yn fawr i ‘Aled Ynni Henoed am drefnu’r achlysur mor Da’ am ei ymweliad diweddar. effeithiol. Defnyddiwyd neuadd y pentref Ar y 18fed o Ragfyr, bu staff y i gynnal disgo ddiwedd tymor gegin yn brysur eto yn paratoi ble fu’r plant yn pedlo’n frwd cinio Nadolig i’r plant a’r staff. ar feiciau er mwyn creu ynni Yn ystod y wledd, cyflwynwyd i gynhyrchu trydan i gynnal anrhegion o ddiolch i holl staff y cerddoriaeth y disgo. gegin am eu gwasanaeth a’r bwyd Diolch yn fawr iawn i’n blasus gydol y flwyddyn. Cymdeithas Rhieni ac Athrawon Cyngerdd Nadolig yr Uned Feithrin am gwrdd â chostau ymweliad Perfformiadau’r Nadolig diweddar holl blant yr ysgol â’r Cafwyd perfformiadau arbennig sinema. gan blant yr ysgol i ddathlu’r Diolch yn fawr i Rhian o’r Nadolig; yn gyntaf, roedd neuadd NSPCC am rannu gwybodaeth a yr ysgol yn llawn ar fore’r 10fed a’r negeseuon hanfodol i’r plant cyn 11eg ar gyfer cyngerdd Nadolig y gwyliau. yr Uned Feithrin. Ac ar y 12fed, Diolch arbennig i Siôn Corn am yng Nghapel y Garn cynhaliwyd dreulio ychydig o’i amser prin i Gwasanaeth Nadolig plant ddosbarthu anrhegion cynnar i’r blynyddoedd 1-6. Cafwyd gwledd plant yn ystod ein parti Nadolig a o actio a chanu yn ystod pob drefnwyd yn yr ysgol ar y 19eg o perfformiad o flaen cynulleidfa Ragfyr. Cyngerdd Nadolig Blynyddoedd 3-6 werthfawrogol iawn. Hoffai’r ysgol ddiolch i’r plant a’r Clwb Cant staff am eu hymroddiad yn ystod Mae’r amser wedi cyrraedd pob ymarfer a’r perfformiadau. eto i ymuno â chlwb cant yr Diolch hefyd i Elfyn Jones, ysgol. Mae Cymdeithas Rhieni Dolau, am ffilmio’r perfformiadau ac Athrawon yr ysgol unwaith - mi fydd y DVD yn barod cyn hir. eto yn parhau i wahodd rhieni, Diolch i aelodau’r Garn am athrawon a ffrindiau’r ysgol i y cydweithrediad a’r cymorth ymaelodi â’r Clwb 100. Mi fydd yr a diolch arbennig i Meinir aelodaeth yn parhau, fel llynedd, Chambers, Banc Barclays am am flwyddyn gan ddechrau ym drefnu punt am bunt a chodi swm mis Mawrth a gorffen ym mis sylweddol o arian i’r ysgol. Rhagfyr. Bydd hi’n angenrheidiol i bob Mwynhau Disgo Ynni Da Negeseuon pwysig gan Sioned Yn y gymuned aelod dalu tâl aelodaeth blynyddol NSPCC Diolch yn fawr iawn i bawb am o ddeg punt a fydd yn talu am gefnogi’r ysgol a’r gymuned gost pob cyfle i ennill yn ystod y wrth i ni oleuo Coeden Nadolig cyfnod. Cyfanswm yr holl arian y pentref eleni. Braf iawn oedd sef gwobrau’r flwyddyn fydd gweld cynifer o blant, pobl ifanc pum cant punt. Bydd yr holl elw ac oedolion yn canu carolau a yn mynd at bwyllgor CRhA ac chymdeithasu yn ystod y noson. felly tuag at yr ysgol. Mi fydd y Da iawn i’r plant a fuodd gwobrau misol fel a ganlyn: yn rhedeg ‘Ras y Prom’ yn 1af- £25 2il-£15 3ydd-£10 ddiweddar. Fe lwyddodd pob un Os am ymuno â’r clwb cysylltwch i gwblhau’r cwrs a chodi swm â Delyth Morgan ar 01970 820656 sylweddol o arian yn y broses. Campus! Blwyddyn Newydd Dda i holl Ar ddiwedd y tymor fe aeth ddarllenwyr Y Tincer! Cyngerdd Nadolig Blwyddyn 1 a 2

18 Y Tincer | Ionawr 2020 | 425

Ysgol Pen-llwyn Crefftau Pennau​ Coffi Boreuol Byrbrydau Poeth neu Oer Sioe Nadolig Cinio Cawsom noson arbennig yn Neuadd y Te Prynhawn Pen-llwyn yn perfformio i’r gynulleidfa Crefftau Ac Anrhegion fendigedig. Roedd y plant wedi perfformio’n Ar agor wych a wir wedi mwynhau diddori’r Llun-Sadwrn Neuadd. Braf oedd gweld y Neuadd yn llawn Brecwast eleni eto, diolch yn fawr i bawb am ddod i ar gael gefnogi’r plant. Casglwyd £790 tuag at offer 01970 820 050 cyfrifiaduron newydd i’r Ysgol.

Goleuo’r Goeden Nadolig Diolch yn fawr i Siop Exchange am drefnu coeden Nadolig i’r Pentref eleni eto. Diolch Cofiwch yn fawr am y gwahoddiad i berfformio gefnogi eich amrywiaeth o ganeuon a charolau o dan busnesau y goeden. Braf oedd cael pawb yn ymuno gyda’r canu. Mwynheuodd bawb y bwydydd lleol a diodydd blasus gan y Siop. Diolch yn fawr.

Clwb Hwyl Hwyr Diolch yn fawr i Derrick, Aeronwy a Heulwen am gynnal Clwb Hwyl Hwyr drwy’r tymor. Mae’r plant yn awyddus iawn i groesawu nhw yn ôl yn y flwyddyn newydd gyda’u CINIO DYDD SUL gweithgareddau di-ri, straeon bywiog a PRYDAU BAR lluniaeth blasus. PARTÏON BWYDLEN BWYTY Cinio Nadolig ADLONIANT Unwaith eto eleni cawsom ni wledd o fwyd ar gyfer ein cinio Nadolig. Roedd y twrci yn flasus, ac roedd ymdrech i fwyta’r holl AR AGOR O 5:30 P.M. NOSWEITHIAU IAU A GWENER ysgewyll! I orffen, chawsom bwdin siocled AM BRYDIAU TEULUOL Nadoligaidd. Diolch yn fawr i Cathy a Teresa am baratoi’r bwyd i ni ar gyfer ein Cinio Nadolig a thrwy’r flwyddyn. Ar ôl cinio, roeddem yn ffodus iawn i gael ymweliad gan Siôn Corn. Daeth ag anrheg i’r plant i gyd a chafodd seibiant cyn prysurdeb Nadolig yn gwrando ar y plant yn canu caneuon amdano.

Disgo ‘Dolig Trefnwyd noson arbennig yn ystod wythnos olaf y tymor. Cytunodd Katie ac aelodau’r CRhA i drefnu Disgo ar gyfer y plant. Mwynheuodd pawb y disgo am ddim. Roedd y DJ yn wych ac yn ymwybodol o’r holl ganeuon poblogaidd. Dawnsiodd y plant tan y funud olaf phosib!! Diolch yn fawr i’r rhieni am drefnu’r digwyddiad.

Cristingl Cynhaliwyd gwasanaeth Cristingl yn yr Ysgol eleni. Dysgodd y plant am rannau’r Cristingl a chawsom gyfle i helpu creu un go iawn.

Pontio Ar ddiwedd y tymor cafodd Flo ddiwrnodau i ymgartrefu yn yr Ysgol. Gobeithio bydd hi’n hapus iawn yn ein plith.

19 Y Tincer | Ionawr 2020 | 425 Tasg y Tincer

Blwyddyn Newydd Dda! Ddaru chi fwynhau’r Nadolig a’r Calan? Diolch i bawb fu’n lliwio llun y criw yn canu carolau. Da iawn chi! Daeth sawl llun hyfryd trwy’r drws, a dyma’r enwau: Elsie, Martha a Betsi Magor, Llansanffraid; Efan James, Dôl-y-bont; Noah Fox, Llanilar; Jac Williams, Capel Bangor; Ela Lewis, Capel Bangor; Osian Jones, Caerffili; Mari Roberts, Penrhyn-coch; Seren Bates, Jac Bow Street. Ar ôl twrio yn yr het, dy enw di, Jac, ddaeth i’m llaw. flwyddyn, yndê? Ac mae Llongyfarchiadau mawr! hon yn flwyddyn fawr – mae Rwy’n siŵr fod rhai ohonoch Pencampwriaeth Ewro 2020 wedi bod yn hel calennig ar yn cael ei chynnal, ac ym fore Calan. Diolch i’r teulu mis Awst bydd yr Eisteddfod bach o Fryncastell ddaeth Genedlaethol yn dod i heibio’r tŷ. Glywsoch chi’r Dregaron! pennill hwn? Y mis hwn, beth am liwio’r Dydd calan yw hi heddiw, tân gwyllt wrth i ni groesawu rwy’n dyfod ar eich traws 2020? Anfonwch eich gwaith i ofyn am y geiniog, i’r cyfeiriad arferol: Tasg y neu grwst a bara a chaws. Tincer, 3 Brynmeillion, Bow Wyddoch chi o ble daw’r enw Street, Ceredigion SY24 5BP Ionawr? O’r gair Lladin Janus erbyn Chwefror 1af a ta tan y mae’n dod, ac mae gan sawl toc! iaith air tebyg am fis cyntaf y flwyddyn: Janvier (Ffrangeg), Januar (Daneg a Norwyeg), Genver (Cernyweg) … beth am ddod o hyd i rai eraill ar y we? Duw Rhufeinig oedd Enw Janus, ac roedd ganddo ddau eich gwefan leol wyneb; un yn edrych yn ôl www.trefeurig.org ac un yn edrych ymlaen. your local website Cyfeiriad Dyna wnawn ni ar ddechrau’r newyddion etc. i / news etc. to: [email protected] Ysgol William Howells, Rhyd-y-gof, Penrhyn-coch, Aberystwyth SY23 3EQ Rhif ffôn Oed

Eirian Reynolds, SIOP A Tech. S.P. SWYDDFA BOST PENRHYN-COCH GWASANAETH Perchennog: Lawrence Kelly IECHYD AR AGOR A DIOGELWCH Llun – Sadwrn JONATHAN 7 y bore – 9 yr hwyr Arolygon Diogelwch Sul LEWIS 7 y bore – 7 yr hwyr Saer Coed / Adeiladydd Asesiadau Peryglon 01970 880 652 Archwiliadau Damweiniau Papurau dyddiol a’r Sul, Hyfforddiant llyfrgell fideo, cardiau 07773 442 260 cyfarch BRONLLYS, CAPEL BANGOR Rhif 425 | Ionawr 2020 01970 820124 siop drwyddiedig ABERYSTWYTH 07709 505741 01970 828312