Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego Rada Naukowa Przewodniczący Rady Naukowej Prof
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego Rada Naukowa Przewodniczący Rady Naukowej Prof. dr hab. Wojciech Nowak | Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego Dr Denys Azarov | Uniwersytet Narodowy „Akademia Kijowsko-Mohylańska” Prof. Martin Bier | East California University Prof. dr hab. Andriy Boyko | Lwowski Uniwersytet Narodowy im. Iwana Franki Prof. Hugh J. Byrne | FOCAS Research Institute, Dublin Institute of Technology Dr hab. Adrián Fábián | University of Pécs Prof. dr hab. Maria Flis | Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Tadeusz Gadacz | Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie Dr Herbert Jacobson | Linköping Universitet Prof. dr hab. Katarzyna Kieć-Kononowicz | Uniwersytet Jagielloński Dr Miklós Kiss | University of Groningen Prof. Erdenhuluu Khohchahar | Kyoto University Prof. dr hab. Andrzej Kotarba | Uniwersytet Jagielloński Dr Oleksiy Kresin | Narodowa Akademia Nauk Ukrainy Prof. dr hab. Marta Kudelska | Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Tomasz Mach | Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Andrzej Mania | Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Karol Musioł | Uniwersytet Jagielloński Prof. Biderakere E. Rangaswamy | Bapuji Institute of Engineering and Technology Prof. dr hab. Jacek Składzień | Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Leszek Sosnowski | Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Bogdan Szlachta | Uniwersytet Jagielloński Prof. Luigia di Terlizzi | Università degli Studi di Bari Aldo Moro Prof. Matthias Theodor Vogt | Institut für Kulturelle Infrastruktur Sachsen Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego Nauki Społeczne ∼ Numer 12 (1/2016) ∼ Pod redakcją Jakuba Rogulskiego Kraków 2016 Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ ul. Czapskich 4/14, 31-110 Kraków www.doktoranci.uj.edu.pl/zeszyty Redaktor naczelny: Marcin Lubecki Zastępca redaktora naczelnego: Arkadiusz Nyzio Sekretarz redakcji: Rafał Kur Redaktor prowadzący Serii Społecznej: Jakub Rogulski Recenzenci artykułów: Prof. dr hab. Dariusz Dolański (Uniwersytet Zielonogórski) Dr hab. Sławomir Sprawski (Uniwersytet Jagielloński) Dr Mariusz Drozdowski (Uniwersytet w Białymstoku) Dr Tomasz Graff (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie) Dr Marcin Jarząbek (Uniwersytet Jagielloński) Dr Wiktor Szymborski (Uniwersytet Jagielloński) Dr Jolanta Szymkowska-Bartyzel (Uniwersytet Jagielloński) Redakcja językowa, opracowanie typograficzne i skład: Katarzyna Migdał, Marcin Lubecki, Anna Makowska (teksty angielskie), Taras Leshkovych Projekt okładki: Ewa Kozaczkiewicz Na okładce przedstawiono obraz Jana Matejki „Kazanie Skargi”, 1864, olej na płótnie, 224 × 397 cm, Zamek Królewski w Warszawie (źródło: commons.wikimedia.org). Współpraca wydawnicza: Wydawnictwo Nowa Strona | www.wydawnictwonowastrona.pl © Copyright by Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ All rights reserved Wydanie I, Kraków 2016 Nakład: 80 egz. e-ISSN 2082-9469 p-ISSN 2299-1638 Spis treści Przedmowa 9 Ion Jakub Kuciak Mit w służbie polityki na przykładzie tragedii Eurypidesa 13 Marcin Bogusz Kto może zostać patronem opactwa? Kilka uwag o budowaniu pamięci historycznej w opactwie Saint-Denis w XII wieku 31 Piotr Kołpak Kilka przykładów nawiązań do żywotów świętego Stanisława biskupa w sporach politycznych późnego średniowiecza 57 Krzysztof Dobosz Książę krwi czy oszust? Kształtowanie świadomości historycznej społeczeństwa osmańskiego przy pomocy propagandy dotyczącej postaci Düzme Mustafy w piętnastowiecznej historiografii osmańskiej 71 Artur Goszczyński Nieprzyjaciel narodu naszego. Historia stosunków polsko-moskiewskich w opinii szlachty Rzeczypospolitej w przededniu i w pierwszych latach wojny 1609–1618 95 Artur Karpacz An Ideal Image of the Past. The Iconography of Saint John the Baptist in Early Modern Coats of Arms in Lesser Poland 121 Dominika Jasiak Negacja przeszłości w przemówieniach Władysława Gomułki jako element budowania nowej tożsamości, czyli o utrwalaniu mitu ciemnego średniowiecza, anarchistycznej Rzeczypospolitej szlacheckiej oraz biedy w II Rzeczypospolitej 145 Jarema Słowiak Poparcie, pogarda, obojętność. Zmiana obrazu wojny wietnamskiej w amerykańskim kinie 157 Informacje o autorach 173 Contents Preface 9 Ion Jakub Kuciak Myth in Service of Politics on Example of Euripides’ Tragedy 13 Marcin Bogusz Who Can Become Patron of an Abbey? Few Remarks on Building Memory in Saint Denis Abbey in the 12th Century 31 Piotr Kołpak References to Vitae of St. Stanislaus in Political Disputes of the Late Middle Ages 57 Krzysztof Dobosz Prince of Blood or an Impostor? Shaping the Historical Consciousness of the Ottoman Society in the Propaganda Concerning Düzme Mustafa in 15th-Century Ottoman Historiography 71 Artur Goszczyński The Enemy of Our Nation. The History of Polish-Muscovite Relations in the Opinion of Nobles on the Eve and in the Early Years of the Polish-Muscovite War of 1609–1618 95 Artur Karpacz An Ideal Image of the Past. The Iconography of Saint John the Baptist in Early Modern Coats of Arms in Lesser Poland 121 Dominika Jasiak Build a New Identity in Opposition to the Three Periods of Polish History. Middle Ages, the Polish-Lithuanian Commonwealth before the Partitions and the Second Republic in Selected Speeches of Władysław Gomułka 145 Jarema Słowiak Support, Contempt, Indifference. Vietnam War and Hollywood 157 About the Contributors 173 Książka dedykowana pamięci Feliksa Karola Konecznego (1862–1949), wybitnego polskiego historyka i historiozofa, absolwenta i profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego Przedmowa Niniejszy numer „Zeszytów Naukowych Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego” zawiera materiały będące pokłosiem konferencji naukowej „Wizja- przeszłości jako czynnik kształtujący tożsamość zbiorową na przestrzeni dziejów”.- Wydarzenie to miało miejsce w Krakowie w dniach 12–13 czerwca 2014 roku, zo stało zorganizowane przez Towarzystwo Naukowe Doktorantów Wydziału Histo- rycznego we współpracy z Wydziałem Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.- Konferencja „Wizja przeszłości jako czynnik kształtujący tożsamość zbioro wą…” była już drugim takim wydarzeniem organizowanym przez młodych kra kowskich historyków działających we wspomnianym Towarzystwie. Podobnie jak w przypadku wcześniejszej konferencji („Miasto – wieś – rezydencja. Przestrzeń- determinująca dzieje człowieka – człowiek kształtujący przestrzeń”, Kraków, 9–11 maja 2013 roku), zaproponowana tematyka miała charakter interdyscypli- narny i przekrojowy, nawiązując do nurtów badawczych najżywiej rozwijających się we współczesnej polskiej historiografii. Celem tego wydarzenia była reflek- sja nad problemem budowania tożsamości przez rozmaite grupy społeczne na- przestrzeni dziejów, począwszy od wspólnot rodzinnych, a skończywszy na na rodowych, w oparciu o postrzeganie pewnych osób, wydarzeń czy prawd. Dzię ki szerokiemu ujęciu problematyki organizatorom udało się zgromadzić liczne grono badaczy z całej Polski, obejmujące zarówno doktorantów, jak też doktorów i profesorów. Reprezentowali oni różne dyscypliny nauki historycznej (historię, historię sztuki, archeologię, antropologię historyczną) i zajmowali się różnymi- epokami (od starożytności, przez średniowiecze i nowożytność, po XX wiek), ale łączyło ich jedno – zainteresowanie procesem krystalizacji i reprodukcji tożsamo ści historycznych wspólnot w oparciu o pewną wizję własnych dziejów. Obrady konferencyjne, bardzo owocne i inspirujące, pozwoliły przedstawić to niezwykle ważne zagadnienie na szerokim tle porównawczym. Niniejszy tom zawiera osiem artykułów, które powstały w oparciu o referaty wygłoszone w trakcie konferencyjnych obrad. Ich autorami są młodzi historycy 10 Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ reprezentujący uniwersytety Jagielloński i Warszawski. Zakres tematyczny oraz- chronologiczny tych prac jest dosyć rozległy: są one poświęcone zagadnieniom z zakresu historii Polski i powszechnej, począwszy od czasów starożytnych, a skoń- czywszy na współczesności. - Zbiór otwiera artykuł Jakuba Kuciaka poświęcony zjawisku politycznego wy korzystywania mitów w czasach starożytnej Grecji. Przypadek, który autor ana lizuje, to mit o herosie Ionie, a konkretnie jego wersja przedstawiona na kartach tragedii Eurypidesa, wystawionej około 412 roku p.n.e. Autor dowodzi, że dziełopoleis słynnego greckiego dramaturga było ściśle powiązane z polityką prowadzoną przez Ateny w końcowej fazie wojny peloponeskiej wobec zbuntowanych - Związku Delijskiego. Postać lokalnego herosa została zatem wykorzystana jako czynnik wzmacniający poczucie tożsamości i integrujący wspólnotę wokół do- raźnych celów politycznych. Trzy kolejne artykuły tworzą część poświęconą funkcjonowaniu pamięci hi- storycznej w epoce średniowiecza. Pierwszy z tych tekstów, autorstwa Marcina- Bogusza, odsłania metody manipulowania historią i kreowania mitycznych nar racji w XII wieku przez zakonników z Saint-Denis. Zabiegi te miały na celu umoc nienie prestiżu i pozycji opactwa, będącego ważnym punktem na sakralnej mapie królestwa Kapetyngów. W swojej analizie autor skupia się na znaczeniu legendy- o Karolu Wielkim, który wysiłkami mnichów został włączony w poczet wielkich benefaktorów Saint-Denis. Drugi artykuł, autorstwa Piotra Kołpaka, oscyluje wo kół świadomości historycznej Królestwa Polskiego w XV wieku. Problem, który- został przedstawiony przez autora, to rola nawiązań do żywota vitaeśw. Stanisława- w sporach politycznych późnego średniowiecza. Opierając się na najbardziej cha rakterystycznych przykładach, autor pokazuje, że nawiązania do św. Stani- sława stanowiły jeden z najważniejszych czynników konstytuujących