Program Ochrony Środowiska

dla Miasta i Gminy Nowy Staw

do roku 2011

z perspektywą na lata 2012 - 2015

TYTUŁ OPRACOWANIA :

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY NOWY STAW DO ROKU 2011 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2012 - 2015

ZAMAWIAJĄCY : WYKONAWCA :

URZĄD MIEJSKI GREEN KEY W NOWYM STAWIE POKRZYWNO 93 UL . BEMA 1 86 - 330 MEŁNO 82 – 230 NOWY STAW

KIEROWNIK PROJEKTU :

mgr Joanna Masiota

AUTORZY OPRACOWANIA :

mgr Joanna Masiota mgr inż. Anna Tomaszewska mgr Joanna Walkowiak

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

SPIS TRE ŚCI

ROZDZIAŁ I WS TĘP 7

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA 7 1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA 8 1.3. METODA OPRACOWANIA PROGRAMU 9

ROZDZIAŁ II CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY 10

2.1 DANE ADMINISTRACYJNE 10 2.2. POŁO śENIE GEOGRAFICZNE 11 2.3. SPOŁECZE ŃSTWO 12 2.3.1. LICZBA LUDNO ŚCI I JEJ ROZMIESZCZENIE 12 2.3.2. PRZYROST NATURALNY 15 2.3.3. BEZROBOCIE 15 2.4. U śYTKOWANIE TERENU 16 2.5. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA 18 2.6. ROLNICTWO 19 2.7. TURYSTYKA I REKREACJA 22

ROZDZIAŁ III INFRAKSTRUKTURA MIASTA I GMINY 23

3.1. GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA 23 3.1.1. ZAOPATRZENIE W WOD Ę 23 3.1.1.1. UJ ĘCIA WÓD ZAOPATRUJ ĄCE SIE Ć WODOCI ĄGOW Ą 23 3.1.1.1.1. UJ ĘCIA WÓD DO CELÓW PRZEMYSŁOWYCH, ROLNICZYCH I INNYCH 23 3.1.1.2. WODA UJMOWANA NA CELE PRZECIWPO śAROWA (PPO ś) 24 3.1.1.3. SIE Ć WODOCI ĄGOWA 24 3.1.1.4. JAKO ŚĆ WÓD UJMOWANYCH I PRZEZNACZONYCH DO ZAOPATRZENIA MIESZKA ŃCÓW DO CELÓW BYTOWYCH 26 3.1.2. GOSPODARKA ŚCIEKOWA 27 3.1.2.1. SIE Ć KANALIZACYJNA 27 3.1.2.1.1. KANALIZACJA BYTOWA 27 3.1.2.1.2. KANALIZACJA DESZCZOWA 30 3.1.2.2. SYSTEMY INDYWIDUALNE GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ 30 3.1.2.2.1. ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE 31 3.1.2.2.2. PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW 33 3.1.3. OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW 35 3.1.3.1. OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W KAŁDOWIE WSI 35 3.1.3.2. POZOSTAŁE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW 39 3.2. ELEKTROENERGETYKA 40 3.2.1. ŹRÓDŁA ENERGII ODNAWIALNEJ 41 3.3. INSTALACJE EMITUJ ĄCE POLE ELEKTROMAGNETYCZNE 43 3.4. GAZOWNICTWO 43 3.5. CIEPŁOWNICTWO 44 3.6. KOMUNIKACJA 45 3.6.1. DROGI 45 3.6.2. KOLEJ 49 3.6.3. DROGI WODNE 49

3 SPIS TRE ŚCI

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

ROZDZIAŁ IV OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 50

4.1. RZE ŹBA TERENU 50

4.1.1. PRZEKSZTAŁCENIA RZE ŹBY TERENU I PRZYPOWIERZCHNIOWEJ WARSTWY SKORUPY ZIEMSKIEJ 51 4.2. BUDOWA GEOLOGICZNA 51 4.2.1. EKSPLOATACJA SUROWCÓW MINERALNYCH JAKO ŹRÓDŁO PRZEOBRA śEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 52 4.3. GLEBY 52 4.3.1. TYPY GENETYCZNE GLEB 52 4.3.2. DEGRADACJA GLEB 53 4.3.2.1. DEGRADACJA NATURALNA GLEB 53 4.3.2.2. DEGRADACJA CHEMICZNA GLEB 54 4.4. WODY PODZIEMNE 55 4.4.1. GŁÓWNE ZBIORNIKI WÓD PODZIEMNYCH (GZWP) 55 4.4.2. MONITORING JAKO ŚCI WÓD PODZIEMNYCH 55 4.4.3. ŹRÓDŁA PRZEOBRA śEŃ WÓD PODZIEMNYCH 58 4.4.4. OCHRONA WÓD PODZIEMNYCH 59 4.5. WODY POWIERZCHNIOWE 60 4.5.1. SIE Ć RZECZNA 60 4.5.2. ZBIORNIKI WODNE 61 4.5.3. SYSTEMY MELIORACYJNE I URZ ĄDZENIA WODNE 62 4.5.4. ZAGRO śENIE POWODZI Ą 63 4.6. STAN ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH 64 4.6.1. MONITORING JEZIOR 66 4.6.2. MONITORING RZEK 66 4.6.3. K ĄPIELISKA 69 4.7. ŹRÓDŁA I TENDENCJE PRZEOBRA śEŃ WÓD POWIERZCHNIOWYCH 69 4.8. KLIMAT 70 4.8.1. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE 71 4.8.1.1. STAN CZYSTO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO 71 4.8.1.2. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZE Ń POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO 73 4.8.1.3. ODORY 75 4.8.2. KLIMAT AKUSTYCZNY 75 4.8.3. PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJĄCE 76 4.8.4. POWA śNE AWARIE PRZEMYSŁOWE 78 4.9. RO ŚLINNO ŚĆ 79 4.9.1. LASY 80 4.9.2. FAUNA I KOŁA ŁOWIECKIE 81 4.9.3. ZADRZEWIENIA I ZAKRZEWIENIA 82 4.9.4. Ł ĄKI I PASTWISKA 83 4.9.5. ZIELE Ń URZ ĄDZONA 83 4.9.6. PRZYRODA CHRONIONA I JEJ ZASOBY 84 4.9.6.1. SIE Ć ECONET - POLSKA 84 4.9.6.2. OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU 85 4.9.6.3. POMNIKI PRZYRODY 85 4.9.6.4. U śYTKI EKOLOGICZNE 86 4.9.6.5. NATURA 2000 86 4.10. WSKA ŹNIKOWA OCENA ROZWOJU MIASTA I GMINY NOWY STAW 87

ROZDZIAŁ V ZAŁO śENIA PRO GRAMOWE 89

5.1. WPROWADZENIE 89 5.2. CELE, KIERUNKI I ZADANIA DO REALIZACJI W RAMACH PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY NOWY STAW 90 5.2.1. GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA 90 5.2.2. ZASOBY PRZYRODNICZE 91 5.2.3. POWIERZCHNIA ZIEMI 91

ROZDZIAŁ – I 4

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

5.2.4. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE 92 5.2.5. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE 92 5.2.6. HAŁAS 93 5.2.7. POLA ELEKTROMAGNETYCZNE 93 5.2.8. RACJONALNE U śYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH 93 5.2.9. EDUKACJA EKOLOGICZNA 94 5.2.10. PRZECIWDZIAŁANIE POWA śNYM AWARIOM 95 5.3. STRATEGIA REALIZACJI PRZYJETYCH CELÓW 95 5.4. HARMONOGRAM REALIZACJI ZADA Ń EKOLOGICZNYCH 95

ROZDZIAŁ VI HARMONOGRAM REALIZACYJNY 97

ROZDZIAŁ VII KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ 11 6

7.1. ZAŁO śENIA OGÓLNE 116 7.2. POTRZEBA EDUKACJII EKOLOGICZNEJ 117

ROZDZIAŁ VIII SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI 120

8.1. KRAJOWE I MI ĘDZYNARODOWE PROGRAMY PROMUJ ĄCE ROZWÓJ ZRÓWNOWA śONY, INTEGRACJ Ę I WSPÓŁPRAC Ę MI ĘDZYNARODOW Ą 120

ROZDZIAŁ IX STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRA MU 12 5

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA 125 9.1.1. INSTRUMENTY PRAWNE 126 9.1.2. INSTRUMENTY FINANSOWE 127 9.1.3. INSTRUMENTY SPOŁECZNE 127 9.1.4. INSTRUMENTY STRUKTURALNE 129 9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 130 9.2.1. ZASADY MONITORINGU 130 9.2.2. MONITOROWANIE ZAŁO śONYCH EFEKTÓW EKOLOGICZNYCH 132

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

SPIS TABEL, RYCIN, WYKRESÓW

5 SPIS TRE ŚCI

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

ROZDZIAŁ – I 6

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

I. WST ĘP

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA

Przedmiotem opracowania jest aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw uchwalonego dnia 30 grudnia 2004 r. Rada Miejska w Nowym Stawie, podj ęła: - Uchwał ę Nr 199/2004 Rady Miejskiej w Nowym Stawie z dnia 30.12.2004 r. w sprawie uchwalenia „Programu Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Nowy Staw oraz Planu Gospodarki Odpadami Miasta i Gminy Nowy Staw”. Zgodnie z art.17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska, Gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa, sporz ądzaj ą Gminne Programy Ochrony Środowiska uwzgl ędniaj ąc wymagania polityki ekologicznej pa ństwa, okre ślaj ąc cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Aktualizacja Programu pozwala na przeanalizowanie zmian, jakie zaszły w środowisku przyrodniczym w porównaniu z poprzednimi latami oraz uzupełnienie zada ń, których realizacja przyczyni si ę do ochrony środowiska gminy.

Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumian ą problematyk ę ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego Miasta i Gminy Nowy Staw (gmina miejsko - wiejska), poło Ŝonej w powiecie malborskim, województwie pomorskim. Obejmuje ono zagadnienia zwi ązane z: - charakterystyk ą obszaru gminy; - analiz ą sytuacji demograficznej i gospodarczej; - analiz ą obecnego stanu środowiska przyrodniczego z uwzgl ędnieniem realizacji PO Ś z 2005 r. oraz analiz ą infrastruktury; - prognozowaniem zmian zachodz ących w środowisku przyrodniczym analizowanego obszaru; - wytyczeniem celów w zakresie ochrony tego środowiska; - okre śleniem działa ń zmierzaj ących do poprawy stanu środowiska przyrodniczego gminy; - wytyczeniem konkretnych przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z ochron ą środowiska i popraw ą jego stanu, a tak Ŝe okre ślenie harmonogramu ich realizacji; - okre śleniem mo Ŝliwych sposobów finansowania, zało Ŝonych celów i zada ń; - okre śleniem sposobów monitoringu pozwalaj ącego na ocen ę realizacji zało Ŝonego Programu Ochrony Środowiska.

7 ROZDZIAŁ – I

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA

Powszechne zainteresowanie problematyk ą ochrony środowiska w ka Ŝdej dziedzinie Ŝycia człowieka wymaga opracowywania syntetycznych dokumentów, które zbieraj ą informacje o stanie środowiska przyrodniczego człowieka oraz wyznaczaj ą konkretne kierunki działa ń, które prowadz ą w konsekwencji do zrównowa Ŝonego rozwoju obszaru. Wa Ŝne jest równie Ŝ, aby prowadzi ć ci ągł ą aktualizacj ę zamierzonych celów, dostosowywa ć je do aktualnej sytuacji i mierzy ć ich stopie ń wykonania. Przeprowadzanie analiz czasowych pozwala okre śli ć obszary, które faktycznie si ę rozwijaj ą, oczywi ście w kierunku ekologicznego rozwoju, a nad którymi trzeba nadal pracowa ć. Na stan środowiska przyrodniczego maj ą nie tylko wpływ zakłady przemysłowe, czy rozwój komunikacji i urbanizacji. Wpływ na ten jak Ŝe dynamiczny i wra Ŝliwy system ma ka Ŝda działalno ść i aktywno ść człowieka, dlatego wa Ŝne jest, aby przeanalizowa ć funkcjonowanie człowieka w środowisku na ró Ŝnych płaszczyznach. Program ochrony środowiska jest wła śnie takim dokumentem, który analizuj ąc stan aktualny środowiska Ŝycia człowieka, proponuje w konsekwencji zasady zrównowaŜonego rozwoju i ochrony środowiska, wskazuje kierunki i hierarchi ę działa ń zmierzaj ących do ich wprowadzenia na terenie miasta i gminy. Celem aktualizacji Programu jest przedstawienie wytycznych do racjonalnych działa ń programowych na dalsze lata i poprawa stanu środowiska przyrodniczego Miasta i Gminy Nowy Staw. Zawarte w nim rozwi ązania organizacyjne oraz logistyczno – techniczne przyczyni ą si ę do wła ściwego, zgodnego z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju gospodarowania zasobami przyrodniczymi. Najpilniejszymi do rozwi ązania kwestiami w zakresie racjonalnego gospodarowania w środowisku przyrodniczym s ą problemy gospodarki odpadami (szeroko omówione z opracowaniu Plan Gospodarki Odpadami), gospodarki wodno - ściekowej, stanu czysto ści wód powierzchniowych. Ponadto na skutek rozwoju gminy, w zakresie urbanizacji, komunikacji, gospodarki, pojawiaj ą si ę lub raczej intensyfikuj ą problemy, które dotychczas nie oddziaływały w sposób znacz ący na środowisko i mieszka ńców. Takimi problemami s ą np. zanieczyszczenie hałasem lub uszczuplanie terenów otwartych kosztem powstawania nowych osiedli. Powy Ŝsze przesłanki, daj ą podstaw ę do zdefiniowania ekologicznych celów strategicznych gminy Nowy Staw. Natomiast realizacja poszczególnych celów strategicznych w powi ązaniu z aktywnie wdra Ŝanym programem edukacji ekologicznej społecze ństwa powinna zapewni ć gminie zrównowa Ŝony rozwój. Przyj ęcie Programu Ochrony Środowiska (w tym te Ŝ Planu Gospodarki Odpadami) jest form ą podejmowania strategicznej decyzji umo Ŝliwiaj ącej realizacj ę kierunków rozwoju

ROZDZIAŁ – I 8

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw tego zakresu działalno ści w okre ślonej perspektywie czasowej. Wynikiem procesu planowania (w ramach PO Ś i PGO) jest dokument zawieraj ący wizj ę rozwoju systemu zarz ądzania ochron ą środowiska i gospodark ą odpadami, okre ślaj ący opcje i warunki rozwi ąza ń. Jest on tak Ŝe wa Ŝnym środkiem informacji, narz ędziem kontroli i materiałem wykorzystywanym do rozwoju systemu w przyszło ści. Wła ściwy system zarz ądzania ochron ą środowiska i gospodarki odpadami musi opiera ć si ę na strategicznych wnioskach, które w tym przypadku s ą przedstawione w postaci dokumentów programowych. Najistotniejsza w nich jest strategiczna analiza mo Ŝliwo ści technicznych, organizacyjnych oraz finansowych osi ągni ęcia okre ślonych celów.

1.3. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU

Analiza istniej ącego stanu środowiska przyrodniczego, ma na celu identyfikacj ę problemów, które dotycz ą całej gminy Nowy Staw. Niniejszy program stanowi szczegółow ą diagnoz ę stanu środowiska przyrodniczego okre ślaj ąc szanse i zagro Ŝenia, przedstawia konkretne działania zmierzaj ące do poprawy jego stanu, ustala harmonogram ich realizacji oraz przedstawia prognoz ę dalszych zmian w środowisku przyrodniczym gminy Nowy Staw w odniesieniu do regionu i kraju. Przy opracowywaniu programu korzystano tak Ŝe z zapisów zawartych w ni Ŝej wymienionych dokumentach: - Polityka ekologiczna pa ństwa w latach 2009 – 2012, z perspektyw ą do roku 2016; - Program Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami Województwa Pomorskiego na lata 2007 – 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy 2011 – 2014; - Program Ochrony Środowiska Powiatu Malborskiego (2004 r.); - Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Nowy Staw na okres 2004 – 2007, z perspektyw ą do 2012 r.

Niniejszy Program opiera si ę na dost ępnej bazie danych GUS, WIO Ś w Gda ńsku, Urz ędu Marszałkowskiego i Urz ędu Wojewódzkiego w Gda ńsku. Przy opracowaniu Programu wykorzystano materiały i informacje uzyskane z Urz ędu Miejskiego w Nowym Stawie, Starostwa Powiatowego w Malborku oraz informacje z jednostek działaj ących na omawianym terenie oraz na obszarze województwa pomorskiego.

Dokumentami nadrz ędnymi wobec zaktualizowanego Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw powinny by ć zaktualizowane dokumenty wy Ŝszego szczebla tj. Powiatowy Program Ochrony Środowiska, Wojewódzki Program Ochrony Środowiska oraz

9 ROZDZIAŁ – I

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Polityka Ekologiczna Pa ństwa. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska dla Województwa Pomorskiego zaktualizowano we wrze śniu 2007 roku (uchwalony przez Sejmik Województwa Pomorskiego Uchwałą Nr 191/XII/07 z dnia 24 wrze śnia 2007 r.). Powiatowy Program Ochrony Środowiska jest w trakcie opracowywania.

II. CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY

2.1. DANE ADMINISTRACYJNE

Miasto i Gmina Nowy Staw poło Ŝona jest w południowo - wschodniej cz ęś ci województwa pomorskiego i jest jedn ą z 6 gmin powiatu malborskiego. Zajmuje obszar o wielko ści 114,38 km 2, granicz ąc z gminami: Lichnowy, Malbork (gmina wiejska), Stare Pole (wszystkie trzy z powiatu malborskiego) oraz z gminami Ostaszewo i Nowy Dwór Gda ński (w powiecie nowodworskim gda ńskim). Gmina składa si ę z 18 sołectw: Brzózki, Mirowo, Stawiec, Chlebówka, D ębina SHR, Dębina Wie ś, Świerki, Lipinka, Myszewo, Lubstowo, Nidowo, Półmie ście, Laski, Tralewo, Tr ępnowy, K ącik, Pr ęgowo śuławskie, Mart ąg.

ROZDZIAŁ – I 10

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Ryc. 1. Poło Ŝenie gminy Nowy Staw (i powiatu malborskiego) na tle s ąsiaduj ących gmin Źródło: opracowanie własne

2.2. POŁO śENIE GEOGRAFICZNE

Zgodnie z fizyczno - geograficzn ą regionalizacj ą Polski, wg J. Kondrackiego, w ogólnym podziale obszar Nowego Stawu jest poło Ŝony w obr ębie nast ępuj ących głównych jednostek: - megaregion – Pozaalpejska Europa Środkowa, - prowincja – Ni Ŝ Środkowoeuropejski, - podprowincja – granica Pobrze Ŝa Południowobałtyckiego i Pojezierza Południowobałtyckiego, - makroregion –Pobrze Ŝe Gda ńskie.

11 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

W podziale na mezoregiony, cały obszar gminy Nowy Staw le Ŝy w centralnej cz ęś ci regionu śuławy Wi ślane – 313.54 (makroregion Pobrze Ŝe Gda ńskie). śuławy Wi ślane granicz ą z nast ępuj ącymi mezoregionami: od północy z Mierzej ą Wi ślan ą (makroregion Pobrze Ŝe Gda ńskie), od wschodu z Wybrze Ŝem Staropruskim, Wysoczyzn ą Elbl ąsk ą oraz Równin ą Warmi ńsk ą (makroregion Pobrze Ŝe Gda ńskie), od południa z Pojezierzem Iławskim i Dolin ą Kwidzy ńsk ą (makroregion Pojezierze Iławskie), a od zachodu z Pojezierzem Starogardzkim i Pojezierzem Kaszubskim (Pojezierze Wschodniopomorskie) oraz Pobrze Ŝem Kaszubskim (makroregion Pobrze Ŝe Gda ńskie).

Ryc. 2. Poło Ŝenie fizyczno-geograficzne powiatu malborskiego (wg J. Kondrackiego) Źródło: www.wikipedia.pl

Obszar gminy ma kształt wydłu Ŝony, w kierunku równole Ŝnikowym, o do ść silnie rozczłonkowanych granicach. W zachodniej cz ęś ci gminy znajduje si ę miasto Nowy Staw.

2.3. SPOŁECZE ŃSTWO

2.3.1. LICZBA LUDNO ŚCI I JEJ ROZMIESZCZENIE

Liczba ludno ści zamieszkuj ąca gmin ę wynosi 8 073 osób (dane z 2008 r.). Najwi ększ ą miejscowo ści ą jest Nowy Staw, który liczy 4 493 mieszka ńców.

ROZDZIAŁ – II 12

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Z poni Ŝszego zestawienia (tabela nr 1) wynika, Ŝe mieszka ńcy miasta Nowy Staw stanowi ą 55,6 % mieszka ńców całej gminy. Pozostałe wi ększe miejscowo ści tego obszaru to: Lipinka (853 osób) oraz mniejsze – Dębina (420 osób) i Świerki (358 osób). Najmniejsz ą liczb ę mieszka ńców posiadaj ą miejscowo ści: Półmie ście (32 osoby) i K ącik (48 osób).

Liczba ludno ści w Mie ście i Gminie TABELA 1. Nowy Staw (2008 r.) Lp. Miejscowo ść Liczba ludno ści 1. Brzózki 144 2. Chlebówka 107 3. Dębina 420 4. Kącik 48 5. Laski 142 6. Lipinka 853 7. Lubstowo 206 8. Mart ąg 200 9. Mirowo 117 10. Myszewo 213 11. Nidowo 63 12. Nowy Staw 4 493 13. Półmie ście 32 14. Pr ęgowo śuławskie 78 15. Stawiec 71 16. Świerki 358 17. Tralewo 267 18. Tr ępowy 261 RAZEM 8 073 Źródło: Urz ąd Miejski w Nowym Stawie

Liczba mieszka ńców z podziałem na ulice w najwi ększej miejscowo ści TABELA 2. gminy –Nowym Stawie (2008 r.) Lp. Nazwa ulicy Liczba ludno ści 1. Adama Asnyka 29 2. Bankowa 4 3. Gen. Józefa Bema 21 4. Władysława Broniewskiego 12 5. Chopina 37 6. Daszy ńskiego 33 7. Gda ńska 410 8. Grunwaldzka 99 9. Jana Pawła II 96 10. Kolejowa 54 11. Marii Konopnickiej 88 12. Kopernika 57 13. Rynek Ko ściuszki 159 14. Lipowa 39 15. Matejki 177 16. Mickiewicza 613 17. Mły ńska 35

13 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

18. Okrzei 15 19. Ogrodowa 170 20. Plac Kard. Stefana Wyszy ńskiego 2 21. Powsta ńców 146 22. Bolesława Prusa 46 23. Rynek Kazimierza Pułaskiego 200 24. Henryka Sienkiewicza 27 25. Słowackiego 258 26. Obro ńców Westerplatte 541 27. Wiejska 60 28. Wita Stwosza 290 29. Wincentego Witosa 90 30. Zwyci ęstwa 257 31. śuławska 428 RAZEM 4 493 Źródło: Urz ąd Miejski w Nowym Stawie

Obserwuje si ę nieznacz ące wahania w liczbie ludno ści gminy, jednak tendencja jest ujemna, mieszka ńców miasta i gminy ubywa. W stosunku do roku 2000, liczba mieszka ńców zmniejszyła si ę o 329. Jednak w stosunku do roku 2006 liczba ludności wzrosła o 76 osób.

Analiza czasowa liczby ludno ści TABELA 3. gminy Nowy Staw Liczba ludno ści Rok Pobyt Ogółem Pobyt stały czasowy gmina 2000 8 318 84 8402 2001 8 289 147 8436 2002 8 204 85 8289 2003 8 127 b.d. 8127 2004 8 085 b.d. 8085 2005 8 049 b.d. 8049 2006 7 997 b.d. 7997 2007 7 981 99 8080 2008 7 892 181 8 073 Źródło: dane z Urzędu Miejskiego w Nowym Stawie (USC) b.d. – brak danych ze wzgl ędu na bł ąd w systemie urz ędowym

ROZDZIAŁ – II 14

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Wykres 1. Liczba ludno ści w Mie ście i Gminie Nowy Staw

Liczba mieszka ńców gminy wykazuje ni Ŝszy od krajowego (122 osoby/km 2 w 2008 r.) wska źnik g ęsto ści zaludnienia. W Mie ście i Gminie Nowy Staw g ęsto ść zaludnienia wynosi 71,25 osoby/km 2 (2008 r.).

2.3.2. PRZYROST NATURALNY

Analizuj ąc przyrost naturalny gminy Nowy Staw, w roku 2008 jego warto ść była dodatnia.

Ruch naturalny ludno ści TABELA 4. w Mie ście i Gminie Nowy Staw 2008 Rok Obszar Obszar Ogółem miejski wiejski gmina Urodzenia Ŝywe 57 50 107 Zgony 45 34 79 Przyrost naturalny 12 16 28 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych (2008 r.)

2.3.3. BEZROBOCIE

Problem bezrobocia dotyka w nieznacznym stopniu rejon gminy Nowy Staw, z roku na rok wska źnik ten si ę zmniejsza. Według danych uzyskanych z PUP w Malborku, liczba zarejestrowanych bezrobotnych w gminie, w roku 2008, wynosiła 596 osób. Bezrobotni gminy stanowi ą, zatem około 7,38 % ludno ści gminy. Analizuj ąc dane od 2005 roku mo Ŝna

15 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

stwierdzi ć, Ŝe liczba bezrobotnych zmniejszyła si ę w stosunku do połowy roku 2009 o 388 osób. Do roku 2006 wi ększe bezrobocie dotykało obszar wiejski gminy Nowy Staw. Natomiast od roku 2007 wi ęcej osób bez pracy jest w mie ście. Niepokoj ące jest zjawisko du Ŝego bezrobocia w śród kobiet, znacznie przewy Ŝszaj ące wska źnik bezrobocia w śród m ęŜ czyzn.

TABELA 5. Liczba osób bezrobotnych w Mieście i Gminie Nowy Staw 2005 2006 2007 2008 30.09.2009 męŜ czy źni kobiety męŜ czy źni kobiety męŜ czy źni kobiety męŜ czy źni kobiety męŜ czy źni kobiety 358 631 260 570 231 484 202 394 225 376 989 830 715 596 601 obszar obszar obszar obszar obszar obszar obszar obszar obszar obszar miejski wiejski miejski wiejski miejski wiejski miejski wiejski miejski wiejski 484 505 406 424 367 348 311 285 313 288 Źródło: PUP Malbork

Porównuj ąc bezrobocie w Mie ście i Gminie Nowy Staw, wzgl ędem powiatu, województwa i kraju sytuacja przedstawia si ę nast ępuj ąco: - powiat malborski - 20,0 %, - województwo pomorskie - 10,2 %, - Polska - 10,8 %.

Struktura ekonomiczna ludno ści, według danych z 2008 roku pochodz ących z GUS-u (przy ogólnej liczbie mieszka ńców gminy 7 774, tak Ŝe dane GUS, 2008 r.), przedstawia si ę nast ępuj ąco: - grupa ludno ści w wieku przedprodukcyjnym liczy 1 718 osób, co stanowi 22,09 % ogólnej liczby mieszka ńców (obszar miejski – 929, obszar wiejski – 789); - ludno ść w wieku produkcyjnym liczy 4 942 osób, co stanowi 63,57 % (obszar miejski – 2 802, obszar wiejski – 2 140); - ludno ść w wieku poprodukcyjnym liczy 1 114 osób, co stanowi 14,32 % ogólnej liczby ludno ści gminy (obszar miejski - 672, obszar wiejski – 442).

2.4. UśYTKOWANIE TERENU

Podstawow ą form ą u Ŝytkowania terenu Miasta i Gminy Nowy Staw jest u Ŝytkowanie rolnicze. Rozpatruj ąc kryterium obszarowe gminy mo Ŝna stwierdzi ć, i Ŝ jest to gmina o charakterze rolniczym. UŜytki rolne zajmuj ą tutaj 10 220 ha tj. 89,41 % powierzchni gminy. U Ŝytki le śne w obr ębie analizowanego obszaru zajmuj ą bardzo niewielk ą powierzchni ę. Ich powierzchnia

ROZDZIAŁ – II 16

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw wynosi zaledwie 379 ha (3,31 % gminy). Pozostałe tereny w strukturze u Ŝytkowania gruntów zajmuj ą kolejno: grunty pod drogami i zabudowaniami 529 ha, a pod wodami 201 ha.

TABELA 6. UŜytkowanie ziemi w Mie ście i Gminie Nowy Staw (2008 r.) Udział Powierzchnia geodezyjna w ogólnej ogółem powierzchni Rodzaje gruntów [ha] Obszar Obszar [%] Razem miejski wiejski Powierzchnia ogólna 467 10 963 11 430 100 UŜytki rolne 299 9 921 10 220 89,41 grunty orne 254 8 314 8 568 74,96 sady 4 16 20 0,17 łąki trwałe 16 442 458 4,00 pastwiska trwałe 3 633 636 5,56 grunty rolne zabudowane 18 203 1,93 grunty pod stawami 0 36 36 0,31 grunty pod rowami 4 277 281 2,45 UŜytki le śne 0 379 379 3,31 lasy 0 339 339 2,96 grunty zadrzewione i zakrzewione 0 40 40 0,34 Grunty zabudowane i zurbanizowane 133 396 529 4,62 tereny mieszkalne 51 26 77 0,67 tereny przemysłowe 16 0 16 0,13 inne tereny zabudowane 7 1 8 0,06 zurbanizowane tereny niezabudowane 8 3 11 0,09 tereny rekreacyjne wypoczynkowe 7 2 9 0,07 tereny drogi 34 339 373 3,26 komunikacyjne koleje 9 25 34 0,29 uŜytki kopalne 1 0 1 0,008 Grunty pod wodami 21 180 201 1,75 powierzchniowymi płyn ącymi 11 146 157 1,37 powierzchniowymi stoj ącymi 10 34 44 0,38 Tereny inne 14 87 101 0,88 uŜytki ekologiczne 0 0 0 0 nieu Ŝytki 14 72 86 0,75 tereny ró Ŝne 0 15 15 0,13 Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku

17 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Wykres 2. Struktura u Ŝytkowania gruntów w Mie ście i Gminie Nowy Staw (powierzchnia w ha)

2.5. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA

Bior ąc pod uwag ę dane Głównego Urz ędu Statystycznego dotycz ące podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON (stan na rok 2008), na terenie gminy Nowy Staw działało 535 podmiotów gospodarczych. Wi ęcej podmiotów działało na terenie miejskim gminy.

Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sektorów własno ściowych TABELA 7. na terenie gminy Nowy Staw (2008 r.) Obszar Obszar Ogółem miejski wiejski gmina Ogółem 390 145 535 Sektor publiczny podmioty gospodarki narodowej ogółem 54 1 55 pa ństwowe i samorz ądowe jednostki prawa 13 1 14 bud Ŝetowego ogółem Sektor prywatny podmioty gospodarki narodowej ogółem 336 144 480 osoby fizyczne prowadz ące działalno ść 218 123 341 gospodarcz ą spółki handlowe 11 8 19 spółki handlowe z udziałem kapitału 1 5 6 zagranicznego spółdzielnie 4 3 7 fundacje 1 0 1 stowarzyszenia i organizacje społeczne 6 4 10 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Regionalnych

ROZDZIAŁ – II 18

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Z analizy danych tabelarycznych (tabela nr 7) wynika, Ŝe wi ększo ść podmiotów gospodarczych, 89,28 % nale Ŝy do sektora prywatnego, natomiast 10,28 % do sektora publicznego. W tabeli nr 8 przedstawiono podmioty gospodarcze prowadz ące działalno ść gospodarcz ą wg wybranych sekcji PKD (Polskiej Klasyfikacji Działalno ści) na terenie gminy Nowy Staw.

Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane TABELA 8. w rejestrze REGON wg sekcji PKD (2008 r.) Ilo ść Ogółem Obszar Obszar Ogółem miejski wiejski gmina W sekcji A - Rolnictwo, łowiectwo i le śnictwo 4 16 20 W sekcji D - Przetwórstwo przemysłowe 33 27 60 W sekcji F - Budownictwo 37 13 50 W sekcji G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodów, motocykli oraz artykułów 95 35 130 uŜytku osobistego i domowego W sekcji H - Hotele i restauracje 3 0 3 W sekcji I - Transport, gospodarka magazynowa 15 12 27 i łączno ść W sekcji J - Po średnictwo finansowe 15 5 20 W sekcji K - Obsługa nieruchomo ści, wynajem i usługi zwi ązane z prowadzeniem działalno ści 137 22 159 gospodarczej W sekcji L - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowi ązkowe ubezpieczenie społeczne 3 2 5 i powszechne ubezpieczenie zdrowotne W sekcji M - Edukacja 10 1 11 W sekcji N - Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 14 5 19 W sekcji O - Działalno ść usługowa komunalna, 24 7 31 społeczna i indywidualna, pozostała Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Regionalnych

Na terenie gminy Nowy Staw najbardziej rozwini ętą sekcj ą jest sekcja K - obsługa nieruchomo ści, wynajem i usługi zwi ązane z prowadzeniem działalno ści gospodarczej oraz G – handel, mechanika pojazdowa i zakłady usługowo – naprawcze. Najbli Ŝszymi wi ększymi o środkami, gdzie istniej mo Ŝliwo ść znalezienia pracy s ą Nowy Dwór Gda ński, Sztum, Tczew oraz Gda ńsk, Gdynia i Sopot oraz Elbl ąg.

2.6. ROLNICTWO

Rolnictwo stanowi jeden z podstawowych działów gospodarki gminy Nowy Staw. Ogólna powierzchnia u Ŝytków rolnych gminy Nowy Staw wynosi 9 780 ha, co stanowi 85,5 % ogólnej powierzchni gruntów gminy. Nad poszczególnymi typami rolniczego u Ŝytkowania

19 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw ziemi zdecydowanie dominuj ą grunty orne nad ł ąkami, pastwiskami, sadami itp. Struktur ę uŜytkowania rolnego Miasta i Gminy Nowy Staw przedstawia wykres.

Wykres 3. Struktura u Ŝytków rolnych Miasta i Gminy Nowy Staw (powierzchnia w ha)

TABELA 9. Powierzchnia zasiewów w Mie ście i Gminie Nowy Staw Udział procentowy Powierzchnia upraw Rodzaj upraw zasiewów [ha] [%] Ogółem 9 195 100 zbo Ŝa ogółem 5 835 63,5 pszenica ozima 4 300 46,8 pszenica jara 800 8,7 Ŝyto 15 0,2 jęczmie ń ozimy 80 0,9 jęczmie ń jary 400 4,4 owies 10 0,1 pszen Ŝyto ozime 150 1,6 mieszanki zbo Ŝowe 80 0,9 okopowe ogółem 1 180 12,8 ziemniaki 250 2,7 buraki cukrowe 900 9,8 buraki pastewne 30 0,3 str ączkowe ogółem 80 0,8 bobik 30 0,3 groch 50 0,5 pastewne ogółem 800 8,7 kukurydza 800 8,7 przemysłowe ogółem 800 8,7 rzepak 800 8,7

ROZDZIAŁ – II 20

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

pozostałe 500 8,7 truskawki 5 0,1 trawy polowe 10 0,1 trawy nasienne 40 0,4 warzywa gruntowe i zioła 445 5,4 Źródło: Charakterystyka rolnictwa na terenie powiatu malborskiego, 2006 r.

W strukturze zasiewów dominuj ą zbo Ŝa (przede wszystkim pszenica ozima oraz mniej pszenica jara) oraz uprawy takie jak: buraki cukrowe, kukurydza i rzepak.

W poni Ŝszej tabeli (nr 10) przeanalizowano produkcj ę zwierz ęcą w gminie. Najwi ększy udział w produkcji zwierz ęcej w 2006 r. miała hodowla trzody chlewnej (4 925 szt.). Najmniejszy udział miało pogłowie koni (18 szt.).

Produkcja zwierz ęca na terenie TABELA 10. Miasta i Gminy Nowy Staw Rodzaj hodowli Liczba pogłowia [szt.] bydło 1 720 trzoda chlewna 4 925 tryki 60 owce 110 kozy 50 konie 18 Źródło: Charakterystyka rolnictwa na terenie powiatu malborskiego, 2006 r.

Łączna liczba gospodarstw rolnych na terenie gminy wg Urz ędu Miasta wynosi 358 gospodarstw. Najwi ęcej jest gospodarstw średnich o powierzchni 10 – 20 ha (75 szt.) i 20 – 50 ha (70 szt.). Najmniej jest gospodarstw bardzo du Ŝych: 100 – 300 ha i powy Ŝej 300 ha (odpowiednio: z pierwszej grupy jest 4, a z drugiej grupy - 2). Poni Ŝsza tabela przedstawia charakterystyk ę gospodarstw rolnych.

Charakterystyka gospodarstw rolnych TABELA 11. według wielko ści gospodarstwa Grupy obszarowe Liczba gospodarstw gospodarstw rolnych [szt.] 1 – 2 ha 14 2 – 5 ha 40 5 – 10 ha 51 10 – 20 ha 75 20 – 50 ha 70 50 – 100 ha 22 100 – 300 ha 4 powy Ŝej 300 ha 2 RAZEM 278 Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku, ODR w Starym Polu, 2009 r.

21 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

2.7. TURYSTYKA I REKREACJA

O atrakcyjno ści turystycznej obszaru decyduj ą wysokie walory kulturowe, krajobrazowe i przyrodnicze tych terenów. Jedn ą z wi ększych atrakcji turystycznych jest spływ kajakowy rzek ą Świ ętą, który odbywa si ę corocznie w miesi ącu maju b ądź czerwcu. Ponadto w okresie letnim mo Ŝna wypo Ŝyczy ć kajaki i popływa ć po rzece Świ ętej. Cykliczne imprezy w Nowym Stawie: - Spływ kajakowy rzek ą Świ ętą, - Dzie ń Nowego Stawu, - Festyn Rodzinny. Baz ę noclegow ą stanowi ą głównie gospodarstwa agroturystyczne: - Gospodarstwo agroturystyczne W. i T. Lory ś, Nidowo 20, 82 - 230 Nowy Staw, - Gospodarstwo agroturystyczne D. i R. Jeleniewscy, ul. Gda ńska 16, 82 - 230 Nowy Staw, - Gospodarstwo agroturystyczne "Rancho w D ębinie" J. i M. Kownaccy, D ębina 1, 82 - 230 Nowy Staw. Ponadto w Mie ście i Gminie Nowy Staw znajduje si ę wiele zabytków historycznych:

W mie ście Nowy Staw: - Ko ściół św. Mateusza (pochodz ący z 1400 r. najwi ększy ko ściół na śuławach, - Dawny zbór ewangelicki (wybudowany w stylu neogotyckim w latach 1803 – 1804), - Dom podcieniowy przy ul. Gda ńskiej z 1820r., - Domy przy rynku - ul. Pułaskiego i ul. Ko ściuszki (pochodz ące z XIX i pocz. XX w.), - Domy przy ul. Mickiewicza (jedyne w mie ście domy szczytowe, - Dom przy ul. Jana Pawła II (murowany, dwupi ętrowy dom secesyjny), - Technikum Rolnicze (załoŜona w 1946r. pierwsza na śuławach średnia szkoła rolnicza), - Szkoła Podstawowa nr 1 (gmach wzniesiony w 1889r.), - Wie Ŝa ci śnie ń, - Budynek po dawnej słodowni. We wsi Myszewo: - Ko ściół gotycki z XIV. We wsi Świerki: - Ko ściół z 1798 roku. We wsi Lipinka: - Dom podcieniowy (pochodz ący z pocz ątku XIX wieku).

ROZDZIAŁ – II 22

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

We wsi Pr ęgowo śuławskie: - Zespół starego budownictwa z XIX wieku. We wsi Półmie ście: - Oryginalna budowla hydrotechniczna.

III. INFRASTRUKTURA GMINY

3.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA

3.1.1. ZAOPATRZENIE W WOD Ę

3.1.1.1. UJ ĘCIA WÓD ZAOPATRUJ ĄCE SIE Ć WODOCI ĄGOW Ą

Mieszka ńcy Miasta i Gminy Nowy Staw zaopatrywani s ą w wod ę do celów bytowych z komunalnego uj ęcia wody eksploatowanego przez: 1. Centralny Wodoci ąg śuławski, ul. Warszawska 28 A, Nowy Dwór Gda ński (uj ęcie Ząbrowo, gmina Stare Pole).

Na przestrzeni lat 2004 – 2008 ogólne ilo ści wody dostarczonej gospodarstwom domowym i zbiorowego zamieszkania kształtowały si ę nast ępuj ąco:

Woda dostarczana gospodarstwom domowym i indywidualnym gospodarstwom rolnym na terenie Miasta TABELA 12. i Gminy Nowy Staw na przestrzeni lat 2004 - 2008 Woda dostarczana gospodarstwom domowym i indywidualnym 3 3 Rok gospodarstwom rolnym w ci ągu roku w dam (tys. m ) Obszar miejski Obszar wiejski Ogółem gmina 2004 133,8 99,4 233,2 2005 130,4 84,1 214,5 2006 129,2 83,4 212,6 2007 128,9 84,2 213,1 2008 130,3 88,1 218,4 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

3.1.1.1.1. UJ ĘCIA WÓD DO CELÓW PRZEMYSŁOWYCH, ROLNICZYCH I INNYCH

Na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw zlokalizowane jest nast ępuj ące uj ęcie wody ze źródła powierzchniowego, jakim jest rzeka Świ ęta.

23 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

TABELA 13. Uj ęcie wód ze źródeł powierzchniowych Nazwa uj ęcia / Wielko ść poboru Pozwolenie wodno- Wła ściciel / u Ŝytkownik lokalizacja wody prawne Gospodarstwo Rolne OS-62232/2/06-4 Rzeka Nogat 3 MARPOL Sp. z o.o. Q = 2 250 m /d z dnia 29.06.2006 r. w km 21+650 śr w Mart ągu Wa Ŝne 10 lat Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku, pozwolenie na pobór wód

3.1.1.2. WODA UJMOWANA NA CELE PRZECIWPO śAROWE (PPO ś)

Woda do celów przeciwpo Ŝarowych pobierana jest z hydrantów zlokalizowanych na sieci wodoci ągowej na terenie Miasta i Gminy. Według danych CW ś Sp. z o.o., na sieci tego eksploatatora znajduje si ę 201 hydrantów.

3.1.1.3. SIE Ć WODOCI ĄGOWA

Dane na temat sieci wodoci ągowej na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw przedstawia poni Ŝsza tabela. Informacje pochodz ą z Głównego Urz ędu Statystycznego.

Dane dotycz ące wodoci ągów na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw TABELA 14. (2008 r.) Warto ść Informacje Obszar Obszar Ogółem miejski wiejski gmina długo ść czynnej sieci rozdzielczej 9,1 46,4 55,5 poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych 468 470 938 i zbiorowego zamieszkania woda dostarczona gospodarstwom domowym 130,3 88,1 218,4 ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej * 4 357 3 240 7 597 korzystaj ący z instalacji [%] * 99,1 95,2 97,1 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 * 190,6 42,3 116,4 zu Ŝycie wody na 1 mieszka ńca * 29,1 24,7 26,9 zu Ŝycie wody na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę * 29,6 26,0 27,8 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Regionalnych * dane za 2007 rok

Dane na temat sieci wodoci ągowej, dotycz ące poszczególnych elementów tej sieci na terenie Miasta i Gminy w latach 2004 – 2008 według danych zawartych w Banku Danych Regionalnych GUS przedstawiono w poni Ŝszych tabelach.

ROZDZIAŁ – III 24

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Długo ść czynnej sieci rozdzielczej na terenie Miasta i Gminy TABELA 15. Nowy Staw na przestrzeni lat 2004 - 2008 Długo ść czynnej sieci rozdzielczej w km Rok Obszar miejski Obszar wiejski Ogółem gmina 2004 8,9 44,6 53,5 2005 8,9 44,6 53,5 2006 8,9 43,4 52,3 2007 8,9 46,4 55,3 2008 9,1 46,4 55,5 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania na terenie Miasta i Gminy Nowy TABELA 16. Staw na przestrzeni lat 2004 - 2008 Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych Rok i zbiorowego zamieszkania w sztukach Obszar miejski Obszar wiejski Ogółem gmina 2004 464 533 997 2005 464 533 997 2006 464 484 948 2007 464 470 934 2008 468 470 938 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

Ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej na terenie TABELA 17. Miasta i Gminy Nowy Staw na przestrzeni lat 2004 - 2007 Liczba ludno ści korzystaj ąca z sieci w osobach Rok Obszar miejski Obszar wiejski Ogółem gmina 2004 3 862 3 711 7 573 2005 4 416 3 246 7 662 2006 4 399 3 266 7 665 2007 4 357 3 240 7 597 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

Dane dotycz ące sieci wodoci ągowej pozyskane z: Centralnego Wodoci ągu śuławskiego w Nowym Dworze Gda ńskim

Dane na temat sieci wodoci ągowej eksploatowanej na TABELA 18. terenie wiejskim Gminy Nowy Staw przez CW ś (2008 r.) Poł ączenia do sieci Woda dostarczona sieci ą wodoci ągowej budynków Gmina Długo ść sieci wodoci ągow ą mieszkalnych Nowy Staw wodoci ągowej w tym gospod. Obszar km szt. ogółem domowym wiejski 46,4 14,9 470 105.6 88,1 Źródło: dane opracowane przez CW ś Nowy Dwór Gda ński, Sprawozdanie M-06

25 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Dane na temat sieci wodoci ągowej eksploatowanej na TABELA 19. terenie miejskim Gminy Nowy Staw przez CW ś (2008 r.) Poł ączenia do sieci Woda dostarczona sieci ą wodoci ągowej budynków Gmina Długo ść sieci wodoci ągow ą mieszkalnych Nowy Staw wodoci ągowej w tym gospod. Obszar km szt. ogółem domowym miejski 9,1 14,0 468 155,1 130,3 Źródło: dane opracowane przez CW ś Nowy Dwór Gda ński, Sprawozdanie M-06

Według danych CW ś w Mie ście i Gminie Nowy Staw zwodoci ągowane są nast ępuj ące miejscowo ści: Nowy Staw, Laski, Tralewo, Myszewo, Chlebówka, Mirowo, Brzózki, Tr ępnowy, Półmie ście, Nidowo, K ącik, Pr ęgowo, Debina Wie ś, D ębina SHR, Lubstowo, Świerki, Lipinka, Mart ąg.

3.1.1.4. JAKO ŚĆ WÓD UJMOWANYCH I PRZEZNACZONYCH DO ZAOPATRZENIA MIESZKA ŃCÓW DO CELÓW BYTOWYCH

Eksploatatorzy uj ęć wód podziemnych zobowi ązani s ą do wykonywania regularnych bada ń jako ści wody surowej i uzdatnionej na podstawie przepisów prawa oraz udzielonych pozwole ń wodno prawnych. Nadzór sanitarny, nad jako ści ą wody przeznaczonej do spo Ŝycia sprawuje Pa ństwowa Inspekcja Sanitarna – a z jej ramienia Powiatowy Inspektor Sanitarny na zasadach przepisów o Pa ństwowej Inspekcji Sanitarnej. Na terenie gminy Nowy Staw kontrol ę stanu ujmowanych i oczyszczanych wód podziemnych na eksploatowanych uj ęciach, a tak Ŝe kontrol ę wody na sieci wodoci ągowej prowadzi podmiot eksploatuj ący sie ć wodoci ągow ą. Jako ść wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi powinna spełnia ć wymagania Rozporz ądzenia Min. Zdrowia z dn. 29.03.2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. 2007 Nr 61 poz. 417). Oceny przydatno ści wody okre śla si ę dla parametrów fizykochemicznych oraz wska źników mikrobiologicznych. Wymagania, jakim powinna odpowiada ć woda okre ślono w zał ącznikach do ww. rozporz ądzenia. Jako ść wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi okre ślana jest dla: - wody surowej (woda ujmowana z uj ęcia i wprowadzana do stacji uzdatniania); - wody uzdatnionej podawanej do sieci ze SUW; - wody w punktach czerpania przez konsumentów (woda na sieci wodoci ągowej). Zakres badanych wska źników jest uzale Ŝniony od formy monitoringu, kontrolny lub przegl ądowy.

ROZDZIAŁ – III 26

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Z danych przekazanych przez CW ś Nowy Dwór Gda ński (2008 rok) wynika, Ŝe Przedsi ębiorstwo to badało wody na sieci wodoci ągowej w nast ępuj ącym punkcie Gminy Nowy Staw - Cukiernia Jędru ś”. Wszystkie wska źniki spełniały wymagania okre ślone przez Min. Zdrowia. Podwy Ŝszone, ale nieprzekraczaj ące norm warto ści notowano w przypadku barwy i manganu.

Czynnikiem, jaki mo Ŝe równie Ŝ wpływa ć negatywnie na jako ść wód ujmowanych jest to, Ŝe cz ęść instalacji wykonana z rur cementowo – azbestowych. Na terenie Miasta i Gminy, znajduje si ę 28,666 km rur wykonanych z tego materiału, b ędących w eksploatacji CW ś Nowy Dwór Gda ńsk.

3.1.2. GOSPODARKA ŚCIEKOWA

3.1.2.1. SIE Ć KANALIZACYJNA

3.1.2.1.1. KANALIZACJA BYTOWA

Na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw funkcjonuje system zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych poprzez systemy kanalizacji eksploatowane przez: - Centralny Wodoci ąg śuławski Sp. z o.o. Nowy Dwór Gda ński.

Dane dotycz ące kanalizacji na terenie gminy Nowy Staw TABELA 20. (2007 i 2008 r.) Warto ść Informacje Obszar Obszar Ogółem miejski wiejski gmina długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej 21,2 5,5 26,7 poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego 468 511 979 zamieszkania ścieki odprowadzone dam 3 145,4 33,0 178,4 ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej * 4 001 1 780 5 781 korzystaj ący z instalacji [%] * 91,0 52,3 71,65 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 * 454,0 5,0 229,5 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Regionalnych * dane za 2007 rok

Dane na temat sieci kanalizacji bytowej na terenie Miasta i Gminy w latach 2004 - 2008 według danych zawartych w Banku Danych Regionalnych GUS przedstawiono w poni Ŝszych tabelach.

27 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie Miasta i Gminy Nowy TABELA 21. Staw na przestrzeni lat 2004 - 2008 Długo ść czynnej sieci rozdzielczej w km Rok Obszar miejski Obszar wiejski Ogółem gmina 2004 21,2 6,9 28,1 2005 21,2 3,7 24,9 2006 21,2 5,5 26,7 2007 21,2 5,5 26,7 2008 21,2 5,5 26,7 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania na terenie Miasta i Gminy Nowy TABELA 22. Staw na przestrzeni lat 2004 - 2008 Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego Rok zamieszkania w sztukach Obszar miejski Obszar wiejski Ogółem gmina 2004 774 72 846 2005 774 99 873 2006 460 446 906 2007 460 446 906 2008 468 511 979 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

Ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej na terenie Miasta TABELA 23. i Gminy Nowy Staw na przestrzeni lat 2004 - 2007 Liczba ludno ści korzystaj ący z sieci w osobach Rok Obszar miejski Obszar wiejski Ogółem gmina 2004 3 545 842 4 387 2005 4 054 815 4 869 2006 4 039 1 794 5 833 2007 4 001 1 780 5 781 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

Dane dotycz ące sieci kanalizacyjnej pozyskane z: Centralnego Wodoci ągu śuławskiego w Nowym Dworze Gda ńskim

Dane na temat sieci kanalizacyjnej eksploatowanej na terenie wiejskim Gminy Nowy TABELA 24. Staw przez CW ś (2008 r.) Poł ączenia do sieci Ścieki Gmina Długo ść sieci kanalizacyjnej budynków odprowadzone Nowy Staw kanalizacyjnej mieszkalnych 3 [dam ] Obszar km szt. wiejski 3,6 1,2 91 14,5 Źródło: dane opracowane przez CW ś Nowy Dwór Gda ński, Sprawozdanie M-06

ROZDZIAŁ – III 28

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Dane na temat sieci kanalizacyjnej eksploatowanej na terenie miejskim Gminy TABELA 25. Nowy Staw przez CW ś (2008 r.) Poł ączenia do sieci Ścieki Gmina Długo ść sieci kanalizacyjnej budynków odprowadzone Nowy Staw kanalizacyjnej mieszkalnych 3 [dam ] Obszar km szt. miejski 21,2 7,8 774 143,9 Źródło: dane opracowane przez CW ś Nowy Dwór Gda ński, Sprawozdanie M-06

Według danych CW ś, skanalizowane miejscowo ści na terenie Miasta i Gminy to: Nowy Staw, Tr ępnowy, Debina Wie ś, D ębina SHR, Mart ąg, cz ęść miejscowo ści Lipinka oraz cz ęść miejscowo ści Świerki. Funkcjonuj ąca sieć kanalizacyjna jest to w 100 % sie ć sanitarna. Na terenie gminy funkcjonuje 13 przepompowni ścieków: - Trampowo Główna I (Tr ępnowy), - Trampowo Wie ś 1 i 2, - Trampowo PGR, - Nowy Staw Główna – ul. Sportowa 1, - Nowy Staw I Stawiec, - Dębina SHR, - Dębina Wie ś, - Mart ąg – 2 szt., - Lipinka 1, 2 i 3.

Aglomeracja kanalizacyjna Malbork

Miasto i Gmina Nowy Staw obj ęta jest Aglomeracj ą Kanalizacyjn ą Malbork wyznaczon ą nast ępuj ącym Rozporz ądzeniem Wojewody Pomorskiego: - Rozporz ądzenie Nr 45/06 Wojewody Pomorskiego z dn. 24.02.2006 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie wyznaczenia aglomeracji Malbork (Dz. Urz. Województwa Pomorskiego Nr 29 poz. 577 z dn. 15.03.2006 r.): - Na podstawie art. 43 ust. 2a ustawy z dn. 18.07.2001 r. Prawo wodne (tj. Dz. U. z 2005 r. nr 239 poz. 2019 z pó źn. zm.) zarz ądza si ę, co nast ępuje: Wyznacza si ę aglomeracj ę Malbork, z oczyszczalni ą ścieków w Czerwonych Stogach, której obszar obejmuje Miasto Malbork w jego granicach administracyjnych, poło Ŝone w Gminie Malbork miejscowo ści: Lasowice Małe, Lasowice Wielkie, Tragamin, Stogi, Ko ścieleczki, Cisy, Kra śniewo, Grobelno, Nowa Wie ś, Wielbark, Kamionka, Kamienica, Szawałd, Miasto Nowy Staw,

29 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

poło Ŝone w Gminie Nowy Staw miejscowo ści: Tr ępnowy, Mart ąg, D ębina Wie ś, Debina SHR oraz miejscowo ści poło Ŝone w gminie Lichnowy: Lisewo Malborskie, Bor ęty, D ąbrowa, Lichnówki, Lichnowy, Parszewo, Tropiszewo, Szymankowo. W ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych b ędzie nast ępował dalszy rozwój systemu kanalizacji oraz b ędzie modernizowana oczyszczalnia ścieków.

3.1.2.1.2. KANALIZACJA DESZCZOWA

Na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw ścieki wód opadowych i roztopowych s ą odprowadzane z powierzchni utwardzonych: - bezpo średnio do gruntu, - do kanalizacji ogólnospławnej. Konieczna jest jednak rozbudowa tej sieci, ze wzgl ędu na wymagania stawiane przez ochron ę środowiska. Wody roztopowe z powierzchni utwardzonych np. z parkingów i ulic, zawieraj ą du Ŝy procent niebezpiecznych zwi ązków chemicznych, których nie nale Ŝy tłoczy ć do kanalizacji ogólnospławnej, ani nie powinno si ę ich kierowa ć bezpo średnio do gruntu lub zbiornika wodnego.

3.1.2.2. SYSTEMY INDYWIDUALNE GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ

Zgodnie z art. 42 ust. 4 ustawy Prawo Wodne z dn. 18.07.2001 r. (Dz. U. 2005 nr 239 poz. 2019 z pó źn. zm.) w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacyjnych nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, nale Ŝy stosowa ć systemy indywidualne lub inne rozwi ązania zapewniaj ące ochron ę środowiska. Do rozwi ąza ń takich zaliczy ć nale Ŝą : - ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE (szamba) - indywidualne gromadzenie ścieków w szczelnych zbiornikach na nieczysto ści ciekłe i okresowym ich wypró Ŝnianiu poprzez pojazdy asenizacyjne. - PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW – niewielkich przepustowo ści oczyszczalnie lokalne na potrzeby jednego lub kilku gospodarstw, oparte o ró Ŝne dopuszczalne prawem technologie.

Na podstawie art. 5 ust. 2 i 3a Ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach z dn. 13.09.1996 (tj. Dz. U. z 2005 r. nr 236 poz. 2008 z pó źn. zm.) wła ściciele nieruchomo ści zapewniaj ą utrzymanie czysto ści i porz ądku przez przył ączenie nieruchomo ści do istniej ącej sieci kanalizacyjnej lub, w przypadku, gdy budowa sieci

ROZDZIAŁ – III 30

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposa Ŝenie nieruchomo ści w zbiornik bezodpływowy nieczysto ści ciekłych lub w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków bytowych, spełniaj ące wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych.

3.1.2.2.1. ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE

Ustawa o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach z dn. 13.09.1996 r. (tj. Dz. U. 1996 nr 132 poz. 622 z pó źn. zm.) okre śla, Ŝe zbiornik bezodpływowy to instalacja i urz ądzenie przeznaczone do gromadzenia nieczysto ści ciekłych w miejscu ich powstawania. Ustawa nakłada na gminy obowi ązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych w celu kontroli cz ęstotliwo ści ich opró Ŝniania oraz opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej (art. 3, ust. 3). Nie zostały okre ślone prawnie wymagania dotycz ące jako ści prowadzonej ewidencji. Wskazane byłoby jednak zewidencjonowanie zbiorników bezodpływowych w stopniu szczegółowo ści okre ślaj ącym: pojemno ść , ilo ść osób korzystaj ących ze zbiornika, stan techniczny (materiał wykonania, szczelno ść ), zawarta umowa na opró Ŝnianie zbiornika z wła ściwym przedsi ębiorc ą (posiadaj ącym zezwolenie gminy na tego rodzaju działalno ść ). Ewidencj ę tak ą mo Ŝna uzupełni ć na podstawie kontroli cz ęsto ści opró Ŝniania szamb na podstawie dokumentów potwierdzaj ących wywóz.

W Mie ście i Gminie Nowy Staw prowadzi si ę ewidencj ę zbiorników bezodpływowych. Według danych Urz ędu Miejskiego, w gminie funkcjonuje 307 zbiorników. Systematyczna weryfikacja i uzupełnianie ewidencji jest bardzo waŜne. Dzi ęki aktualizacji spisu łatwiej jest okre śli ć stan, zagro Ŝenia i potrzeby ochrony środowiska, a tak Ŝe kontrolowa ć warunki utrzymania czysto ści i porz ądku przez wła ścicieli nieruchomo ści. Jest to obecnie wa Ŝny problem w kwestii eksploatacji zbiorników bezodpływowych, poniewa Ŝ wi ększo ść eksploatowanych zbiorników to urz ądzenia stare, które nie gwarantuj ą szczelno ści. Prowadzi to do bezpo średniego zagro Ŝenia środowiska, a zwłaszcza wód gruntowych i powierzchniowych.

Wła ścicieli nieruchomo ści na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw oprócz prawa pa ństwowego obowi ązuj ą równie Ŝ przepisy miejscowe – akty prawa miejscowego. Jednym z podstawowych aktów prawa lokalnego w zakresie zagadnie ń ochrony środowiska jest regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy. Nakłada on na wła ścicieli

31 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw i zarz ądców nieruchomo ści szereg obowi ązków zwi ązanych z gospodark ą odpadami oraz nakłada obowi ązki zwi ązane z gospodark ą nieczysto ściami płynnymi. Na terenie Miasta i Gminy obowi ązuje „Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw” uchwalony w dniu 06.04.2006 r. (Uchwała Rady Miejskiej w Nowym Stawie Nr 295/2006).

Analizuj ąc dokument regulaminu mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe reguluje on dostatecznie i konkretnie przepisy utrzymania czysto ści i porz ądku w zakresie post ępowania z nieczysto ściami ciekłymi gromadzonymi w zbiornikach bezodpływowych (oraz w przydomowych oczyszczalniach ścieków). Regulamin okre śla obowi ązki mieszka ńców w zakresie pozbywania si ę nieczysto ści ciekłych z terenu nieruchomo ści oraz podaje definicj ę nieczysto ści ciekłych. Regulamin nakłada na ludno ść obowi ązek gromadzenia nieczysto ści w zbiornikach bezodpływowych lub oczyszczalniach przydomowych oraz podł ączenia nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej. Ponadto w Regulaminie zawarte s ą zapisy dotycz ące: - systematycznego opró Ŝniania zbiorników do gromadzenia nieczysto ści ciekłych i nie dopuszczania do ich przepełnienia oraz wylewania na powierzchni ę gruntu; - zawarcia umowy na wywóz tych nieczysto ści z jednostk ą, - dostosowania zbiornika bezodpływowego oraz oczyszczalni przydomowej do ilo ści osób korzystaj ących z urz ądzenia. Post ępowanie z nieczysto ściami ciekłymi gromadzonymi w bezodpływowych zbiornikach regulowane jest nadrz ędnymi aktami prawnymi – głównie Ustaw ą o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach. Regulamin Miasta i Gminy transponuje te zapisy do swoich ustale ń. W dokumencie tym zawarte s ą równie Ŝ informacje dotycz ące wymaga ń, jakie stawiane s ą podmiotom, które zajmuj ą si ę działalno ści ą wywozu nieczysto ści płynnych. Ponadto znajduj ą si ę w im zapisy odno śnie do zakazu wylewania nieczysto ści płynnych pochodz ących w rolnictwa do zbiorników bezodpływowych.

Wywozem nieczysto ści ciekłych na terenie Miasta i Gminy zajmuj ą si ę trzy podmioty, które w my śl przepisów ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (art. 7, 8 i 8a) uzyskały w drodze decyzji Burmistrza Miasta Nowy Staw zezwolenie na świadczenie usług wywozowych oraz spełnia warunki techniczne okre ślone prawnie i wymagania do prowadzenia takich usług: - Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Malborku Sp. z o.o., ul. Gen de Gaulle’a 70, 80 – 200 Malbork, - Zakład Gospodarki Komunalnej w Nowym Dworze Gda ńskim Sp. z o.o., ul. Kanałowa 2, 82 – 100 Nowy Dwór Gda ński,

ROZDZIAŁ – III 32

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

- CLEANER Zakład Sprz ątania ZPChr Sp. j. M. Bukowski, G. Miesiewicz, ul. Mazurska 10, 82 – 300 Elbl ąg. Punkt zlewny znajduje si ę na głównej przepompowni ścieków, przy ul. Sportowej 1.

3.1.2.2.2. PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW

W Ŝadnym akcie prawnym nie okre ślono definicji „oczyszczalni przydomowej”. Nale Ŝy zało Ŝyć, i Ŝ s ą to, zgodnie z ustaw ą Prawo wodne, urz ądzenia w ramach „zwykłego korzystania” z wód, polegaj ącego na wprowadzaniu do wód lub do ziemi oczyszczonych ścieków, je Ŝeli ich ilo ść nie jest wi ększa ni Ŝ 5 m 3 na dob ę. W my śl przepisów prawnych, przydomowa oczyszczalnia ścieków wymaga zgłoszenia budowy oraz zgłoszenia eksploatacji. Wymagania takie wynikaj ą z dwóch odr ębnych przepisów: - Prawa Budowlanego (w kwestii zgłoszenia budowy), - Prawa Ochrony Środowiska (w kwestii eksploatacji).

Zgłoszenie budowy Prawo budowlane z dn. 7.07.1994 r. art. 29 ust. 1. pkt. 3. mówi, Ŝe pozwolenia na budow ę nie wymaga budowa indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków o wydajno ści do 7,5 m 3 na dob ę. Jednak wymaga ona zgłoszenia wła ściwemu organowi. „Zgłoszenie” budowlane w my śl Prawa Budowlanego art. 30. ust. 1. polega na podaniu informacji wła ściwemu organowi faktu budowy. W przypadku zgłoszenia budowy takiej instalacji właściwym organem do przyj ęcia zgłoszenia jest Starosta .

Zgłoszenie eksploatacji Na podstawie art. 153 ust.1 ustawy z dnia 27.04.2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.) powstało Rozporz ądzenie w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. nr 283 poz. 2839). W rozporz ądzeniu okre ślono rodzaje instalacji, z których emisja nie wymaga pozwolenia, a których eksploatacja wymaga zgłoszenia organowi ochrony środowiska. Zgodnie z Zał ącznikiem do Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 22.12.2004 r. (Dz. U. nr 283 poz. 2839) - TABELA B: Instalacje niewymagaj ące pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, których eksploatacja wymaga zgłoszenia z uwagi na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi s ą to oczyszczalnie ścieków o przepustowo ści do 5 m3 na dob ę,

33 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw wykorzystywane na potrzeby gospodarstw domowych lub rolnych w ramach zwykłego korzystania z wód. Instalacja, z której emisja nie wymaga pozwolenia, mog ąca negatywnie oddziaływa ć na środowisko, podlega w my śl art. 152. ust 1 Prawa Ochrony Środowiska z dnia 27.04.2001 r. zgłoszeniu organowi ochrony środowiska. Konkretnych adresatów zgłoszenia okre śla art. 378 Prawa Ochrony Środowiska. Art. 378 okre śla, i Ŝ zgłoszenie planowanej eksploatacji oczyszczalni ścieków nale Ŝy przedło Ŝyć Wójtowi, Burmistrzowi lub Prezydentowi Miasta , w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne nieb ędące przedsi ębiorcami.

Zgodnie z Ustaw ą o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (art. 3, ust. 3) do zada ń własnych gminy nale Ŝy prowadzenie ewidencji przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli cz ęstotliwo ści i sposobu pozbywania si ę komunalnych osadów ściekowych, oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej. Urz ąd Miejski prowadzi ewidencj ę oczyszczalni przydomowych.

Zestawienie przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw zgłoszonych do TABELA 26. budowy w latach 2007 - 2009 Liczba gospodarstw Ilo ść domowych oczyszczalni Rok/miesi ąc Lp. Nazwa miejscowo ści korzystaj ących przydomowych zgłoszenia budowy z oczyszczalni przydomowych [szt.] [szt.] 1 Mirowo * 1 1 b.d. Świerki * 2 1 1 b.d. (Szkoła Podstawowa) 3 Kącik * 2 2 b.d. 4 Nowy Staw 1 1 kwiecie ń 2007 5 Laski 2 2 kwiecie ń 2007 6 Brzózki * 2 2 kwiecie ń 2008 7 Tralewo * 1 1 grudzie ń 2008 8 Nidowo 1 1 maj 2009 9 Dębina * 1 1 b.d. Ogółem: obszar Miasta i Gminy 9 9 Nowy Staw Źródło: Informacja Starostwa Powiatowego w Malborku na podstawie pozwole ń na budow ę oraz dane Urz ędu Miejskiego w Nowym Stawie (*)

UŜytkownik przydomowej oczyszczalni ścieków powinien równie Ŝ wiedzie ć, Ŝe w my śl art. 5 ust. 2 Ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach przył ączenie nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej nie jest obowi ązkowe, je Ŝeli nieruchomo ść jest wyposa Ŝona w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków. Jest to element istotny zarówno dla

ROZDZIAŁ – III 34

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw uŜytkownika, jak i gminy. U Ŝytkownik planuj ąc budow ę przydomowej oczyszczalni ścieków powinien zasi ęgn ąć informacji dotycz ących planów skanalizowania jego działki, poniewa Ŝ mo Ŝe spotka ć si ę z odmow ą mo Ŝliwo ści eksploatacji przydomowej oczyszczalni. Gmina natomiast powinna zna ć dokładnie plany skanalizowania poszczególnych miejscowo ści i podł ączenia działek, aby przy zgłoszeniu eksploatacji móc wyda ć sprzeciw dla inwestycji, dla której planuje si ę skanalizowanie. Wybudowanie oczyszczalni przydomowej i brak odmowy eksploatacji, a w nast ępstwie odmowa podł ączenia działki do kanalizacji mogłaby, bowiem wpływa ć na ekonomiczno ść inwestycji skanalizowania terenu.

3.1.3. OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW

3.1.3.1. OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W KAŁDOWIE WSI

Gmina korzysta z usług oczyszczalni ścieków w Kałdowie Wsi (gmina Malbork). Funkcjonuje tam oczyszczalnia ścieków, która obsługuje tak Ŝe gminy: gmin ę wiejsk ą i miejska Malbork oraz gmin ę Lichnowy. Eksploatatorem obiektu jest Przedsi ębiorstwo „Nogat” Sp. z o.o. w Kałdowie Wsi.

Oczyszczalnia posiada decyzj ę Starosty Malborskiego nr OS-6223-Ś-9/03 z dnia 08.08.2003 r. udzielaj ącą pozwolenia wodnoprawnego na odprowadzenie do rzeki Nogat w km 19+900 ścieków komunalnych, oczyszczonych na mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków z chemicznym usuwaniem miogenów. Pozwolenie wydane jest na odprowadzanie ścieków oczyszczonych w ilo ści: - Q = 12 000 m3/d (w okresie bezdeszczowym, - Q = 22 000 m3/d (w okresie deszczowym). Pozwolenie wodnoprawne udzielone zostało na czas okre ślony do 08 sierpnia 2013 r.

Liczba RLM dla oczyszczalni ścieków została okre ślona na 66 000 (1 RLM okre ślony został, definicj ą w art. 43 ust. 2 Ustawy Prawo Wodne, jako ładunek substancji organicznych biologicznie rozkładalnych wyra Ŝony jako wska źnik pi ęciodobowego biochemicznego zapotrzebowania na tlen w ilo ści 60 g tlenu na dob ę).

Grupowa Oczyszczalnia Ścieków stanowi zespół stacjonarnych urz ądze ń technicznych oraz obiektów budowlanych, powi ązanych ze sob ą technologicznie. Obiekt przyjmuje ścieki socjalno – bytowe i przemysłowe (przede wszystkim cukrownicze) oraz wody opadowe z: miasta Malbork (przepompowywane przez Główn ą Przepompowni ę

35 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

ścieków „Portowa”, z gminy Malbork, z Kałdowa (Ko ścieleczki, Tragamin) oraz ścieki z Miasta i Gminy Nowy Staw (tłoczone kolektorem ściekowym). Ponadto przyjmuje ścieki dowo Ŝone wozami asenizacyjnymi. Cało ściowo ścieki dopływaj ą do budynku krat, w którym nast ępuje oddzielenie zanieczyszcze ń grubych, pływaj ących i wleczonych, tzw. skratek. Nast ępnie przepływaj ą one przez dwa przedmuchiwane piaskowniki sto Ŝkowe, nast ępuje w nich proces odpiaszczania i sedymentacji, czyli oddzielenie ziarnistych zanieczyszcze ń mineralnych od organicznych. Piasek wybierany jest pomp ą i składowany na składowisku piasku. Z piaskowników ścieki kierowane s ą do osadników wst ępnych pionowych, w których wskutek procesu sedymentacji nast ępuje oddzielenie łatwo opadaj ących zawiesin organicznych od ścieków (osad wst ępny) oraz w wyniku procesu flotacji oddzielenie tłuszczy i olejów od ścieków. Z osadników wst ępnych ścieki rozdzielane s ą na dwa strumienie technologiczne: 1. cz ęść ścieków wpływa do bioreaktora osadu czynnego, w którym nast ępuje rozkład zwi ązków organicznych do prostych nieszkodliwych zwi ązków nieorganicznych (w procesie mineralizacji) oraz stopniowe usuwanie substancji biogennych N i P w procesach predenitryfikacji, biologicznej defosfatacji, denitryfikacji i nitryfikacji. W przypadku nie osi ągni ęcia wymaganego stopnia eliminacji fosforu nast ępuje reagentowe wytr ącanie fosforu z pomoc ą PIX-u. Oddzielenie oczyszczonych ścieków od osadu czynnego nast ępuje w dwóch osadnikach wtórnych radialnych, z których odpływaj ą one do odbiornika. 2. pozostała cz ęść ścieków oraz cało ść wód deszczowych kierowana jest do kontaktowej komory denitryfikacji, a nast ępnie na zło Ŝe zraszane, w którym równie Ŝ nast ępuje proces mineralizacji i usuwania miogenów. Nadmiar fosforu eliminuje si ę równie Ŝ solami Ŝelaza, Fe III (PIX). Po oddzieleniu osadu wtórnego w osadnikach wtórnych podłu Ŝnych ścieki odprowadzane s ą do rzeki Nogat.

W 2008 roku z Miasta i Gminy Nowy Staw, na oczyszczalni ę w Kałdowie Wsi dopłyn ęło 164 000 m3 ścieków. Ponadto oczyszczalnia ścieków przyj ęła nast ępuj ące ilo ści ścieków: - z gminy miejskiej Malbork – 1 610 000 m3, - z gminy wiejskiej Malbork – 39 000 m3, - z gminy Lichnowy – 30 000 m3, - z Cukrowni Malbork – 146 000 m3, - ścieki dowo Ŝone wozami asenizacyjnymi – 14 000 m3, - pozostałe ścieki opadowe, wody infiltracyjne – 234 800 m3, - wody odciekowe ze składowiska odpadów w Świerkach (poprzez kanalizacj ę gminy Nowy Staw).

ROZDZIAŁ – III 36

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Informacje o ilo ści ścieków oczyszczanych na obiekcie oczyszczalni w Kałdowie Wsi przedstawia poni Ŝsza tabela.

TABELA 27. Informacja o ilo ści ścieków dopływaj ących do oczyszczalni w Kałdowie Wsi w 2008 r. Ścieki Ścieki oczyszczone bez Ścieki Ścieki dopływaj ące do ścieków opadowych dowo Ŝone do Ścieki z poszczególnych gmin oczyszczone Rok oczyszczalni i dowo Ŝonych oraz bez oczyszczalni ogółem ogółem wód infiltracyjnych dam 3/rok (tys. m 3/rok) gm. miejska Malbork – 1 758 gm. wiejska Malbork – 36 2008 2 252 16 1 984 gm. wiejsk a Nowy Staw - 153 2 252 miasto Nowy Staw - 8 gm. Lichnowy - 29 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2008

Ze Sprawozdania OS-5 wynika, Ŝe z oczyszczalni ścieków w Kałdowie Wsi korzysta 56 313 osób, w tym, z poszczególnych jednostek terytorialnych: - gmina miejska Malbork – 39 213 osób, - gmina wiejska Malbork – 4 232 osób, - gmina wiejska Nowy Staw – 4 493, - miasto Nowy Staw – 3 580, - gmina Lichnowy – 4 793.

Ustalonym miejscem poboru prób ścieków odpływaj ących z oczyszczalni ścieków jest ostatnia studzienka kontrolna przed wylotem, natomiast ścieków dopływaj ących do obiektu, koryto pomiarowe K1.

Kolejn ą istotn ą kwesti ą dla funkcjonowania oczyszczalni ścieków jest jako ść ścieków surowych i oczyszczonych, st ęŜ enia i ładunki zanieczyszcze ń i ich redukcja. W obowi ązuj ącym pozwoleniu wodnoprawnym okre ślone zostały dopuszczalne maksymalne st ęŜ enia zanieczyszcze ń w ściekach oczyszczonych odprowadzanych z oczyszczalni. Oczyszczone ścieki nie mog ą przekracza ć nast ępuj ących parametrów:

- BZT 5 15 mg O2/l,

- ChZT Cr 125 mg O2/l, - Zawiesina og. 35 mg/l, - Azot ogólny 15 mg N/l, - Fosfor ogólny 2 mg P/l.

37 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

St ęŜ enie i ładunki zanieczyszcze ń w ściekach surowych i oczyszczonych za rok 2008 przedstawiono poni Ŝej.

St ęŜ enie zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Kałdowie TABELA 28. Wsi w roku 2008 (warto ści średnie z całego roku) Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach Rodzaje zanieczyszcze ń w ściekach surowych w ściekach oczyszczonych (dopływaj ących) (odpływaj ących) pH 7,47 7,56 3 BZT 5 [mgO 2/dm ] 712,17 5,04 ChZT (metod ą 3 [mgO /dm ] 1 296,37 54,33 dwuchromianow ą) 2 Zawiesiny [mg/dm 3] 370,81 8,74 Azot ogólny [mg/dm 3] 71,02 5,68 Fosfor ogólny [mg/dm 3] 12,61 0,58 Źródło: dane przekazane przez Przedsi ębiorstwo NOGAT

Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Kałdowie TABELA 29. Wsi w roku 2008 (sprawozdanie OS-5) Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach Rodzaje zanieczyszcze ń w ściekach surowych w ściekach oczyszczonych (dopływaj ących) (odpływaj ących) BZT 5 1 603 978 11 123 ChZT (metod ą 2 919 736 119 476 dwuchromianow ą) [kg/rok] Zawiesiny 835 153 19 354 Azot ogólny 159 954 12 793 Fosfor ogólny 28 401 1 306 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2008 (przekazane przez Przedsi ębiorstwo NOGAT)

Wymogi prawne dotycz ące redukcji ładunków zanieczyszcze ń w ściekach zawiera Rozporz ądzeniem Min. Środowiska z dn. 24.07.2006 r. w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. nr 137 poz. 984). Zał ącznik nr 1 ww. rozporz ądzenia okre śla parametry najwy Ŝszych dopuszczalnych warto ści wska źników zanieczyszcze ń lub minimalnych procentów redukcji zanieczyszcze ń dla oczyszczonych ścieków komunalnych wprowadzanych do wód i do ziemi.

Oczyszczalnia ścieków w Kałdowie Wsi prowadzi gospodark ę osadow ą opart ą na cało ściowym zag ęszczaniu osadów ściekowych. Osady ujmowane s ą z trzech źródeł: - osad wst ępny – z osadników wst ępnych, - osad wtórny – po zło Ŝach z osadników wtórnych podłu Ŝnych, - osad nadmierny – po komorach osadu czynnego z osadników wtórnych radialnych. Osady ściekowe s ą higienizowane i stabilizowane wapnem palonym. S ą one gromadzone okresowo w miejscach wyznaczonych - szczelnych i odpornych na działanie korozyjne podczas humifikacji osadów (północno – wschodnia cz ęść Zakładu).

ROZDZIAŁ – III 38

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Powierzchnia, na której s ą składowane osady wynosi 8 330 m2, a obj ęto ść wynosi 16 660 m3. Plac podzielony jest na dwie kwatery. Posiada on spadek, który umo Ŝliwia odprowadzanie wód odciekowych i opadowych poza składowisko. S ą one odprowadzane do pompowni ścieków lokalnych i recyrkulowane na pocz ątek ci ągu technologicznego oczyszczalni. Napełnianie osadem realizowane jest w sposób umo Ŝliwiaj ący ich wykorzystanie przyrodnicze na terenie oczyszczalni ścieków po dwurocznym okresie humifikacji. Odpady są wynikiem utrzymania w ci ągłej sprawno ści technicznej i eksploatacyjnej oczyszczalni ścieków, która docelowo b ędzie obsługiwa ć RML = 66 000, co mo Ŝe dawa ć ok. 1 700 ton/rocznie. Według danych przekazanych przez Przedsi ębiorstwo NOGAT w 2007 roku wytworzono 913 Mg osadów, a w 2008 roku 941,8 Mg. W 2008 roku składowanych na oczyszczalni było 180 Mg osadów, a za pomoc ą kompostowania R-3, zagospodarowano w 2008 roku 762 Mg osadów.

3.1.3.2. POZOSTAŁE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW

Na terenie gminy funkcjonuje równie Ŝ lokalna oczyszczalnia ścieków w Lipince. UŜytkownikiem obiektu była Agencja Nieruchomo ści Rolnych – Gospodarstwo Nadzoru i Administrowania Zasobem Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa w Malborku (do dnia 16.12.2008 r.). Od dnia 17.12.2008 r. uŜytkownikiem była Gmina Nowy Staw. W 2009 roku oczyszczalnia została przekazana w eksploatacj ę CW ś Nowy Dwór Gda ński.

Oczyszczalnia posiada decyzj ę Starosty Malborskiego nr OS-62230-22/05 z dnia 21.12.2005 r. udzielaj ącą pozwolenia wodnoprawnego na odprowadzenie do Kanału Panie ńskiego w km 19+200 ścieków oczyszczonych na mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków. Pozwolenie wydane jest na odprowadzanie ścieków oczyszczonych w ilo ści: 3 - Qśrd = 103,5 m /d, 3 - Qmaxd = 124,2 m /d. Pozwolenie wodnoprawne udzielone zostało na czas okre ślony do 21.12.2015 r.

Liczba RLM dla oczyszczalni ścieków została okre ślona na 859.

Do mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków w Lipince ścieki bytowo – gospodarcze doprowadzane s ą kanalizacj ą sanitarn ą z budynków mieszkalnych we wsi Lipinka. W skład oczyszczalni wchodz ą:

39 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

- przepompownia ścieków P-1 z dwiema pompami, - krata koszowa, -osadnik wst ępny typu Imhoffa, - przepompownia P-2, która podaje i dozuje ścieki z osadnika Imhoffa na zło Ŝe I stopnia, - dwustopniowe zło Ŝe biologiczne zraszane, - przepompownia P-3, która podaje i dozuje ścieki ze zło Ŝa I stopnia na zło Ŝe II stopnia, - osadnik wtórny typu Dortmund, - staw biologiczny pełni ący funkcj ę III stopnia oczyszczania. Ścieki ze stawu odprowadzane s ą rowem otwartym i ruroci ągiem betonowym do Kanału. Oczyszczone ścieki nie mog ą przekracza ć nast ępuj ących parametrów:

- BZT 5 40 mg O2/l,

- ChZT Cr 150 mg O2/l, - Zawiesina og. 50 mg/l.

Osad nadmierny zatrzymywany jest w osadniku Imhoffa na okres 30 dni. W procesie fermentacji zostaje wystarczaj ąco zutylizowany i nadaje si ę po odwodnieniu do rolniczego zagospodarowania. Ustabilizowane i odwodnione osady ściekowe wywo Ŝone s ą na składowisko odpadów, ewentualnie na oczyszczalni ę ścieków w Kałdowie Wsi w gminie Malbork (tam mo Ŝliwa jest dalsza przeróbka). Do odwadniania osadów słu Ŝy poletko odciekowe. Na wła ściwie eksploatowanym poletku nast ępuje odwodnienie osadów do zawarto ści wody ok. 45 %. Po wysuszeniu osad ma konsystencję torfu i jest łatwy w transporcie.

Ponadto w miejscowo ści Świerki funkcjonuje oczyszczalnia ścieków w Szkole Podstawowej. Oczyszczalnia posiada aktualne pozwolenie wodnoprawne Nr OS 62230/24/05-4 z dnia 27.01.2006 r., pozwolenie obowi ązuje do 27.01.2015 r. 3 Oczyszczone ścieki odprowadzane s ą do ziemi w ilo ści Q maxd = 4,5 m /d. Jest to biologiczna oczyszczalnia ścieków.

3.2. ELEKTROENERGETYKA

Źródłem zaopatrzenia Miasta i Gminy w energi ę elektryczn ą są dwa GPZ-ty w mie ście Malbork. Przez teren Miasta i Gminy Nowy Staw przechodzi linia elektroenergetyczna wysokiego napi ęcia o napi ęciu znamionowym 400 kV (gmina Malbork,

ROZDZIAŁ – III 40

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Miłoradz, Lichnowy) oraz szereg linii elektroenergetycznych o napi ęciu znamionowym 110 kV i ni Ŝszym. Przebieg sieci elektroenergetycznych nale Ŝy uwzgl ędnia ć przy planowaniu przestrzennym w gminie, w zwi ązku z funkcjonowaniem wokół tych linii obszarów ograniczonego u Ŝytkowania terenu, które wynosz ą: 1) dla linii o napi ęciu 15 kV po 6,5 m w obie strony od osi linii, 2) dla linii o napi ęciu 110 kV po 20 m w obie strony od osi linii, 3) dla linii o napi ęciu 400 kV po 40 m w obie strony od osi linii. W w/w pasach nie mog ą by ć lokalizowane budynki przeznaczone na stały pobyt ludzi i nasadzenia zieleni wysokiej. Lokalizacja innych obiektów lub zagospodarowanie terenu strefy mo Ŝe nast ąpi ć za zgod ą i na warunkach gestora sieci.

3.2.1 ŹRÓDŁA ENERGII ODNAWIALNEJ

Odnawialne źródła energii w przeciwie ństwie do paliw kopalnych powinny by ć rozpatrywane jako zasoby energetyczne o rosn ącym znaczeniu w bilansie energetycznym gminy. Z punktu widzenia dost ępnych technologii, warunków środowiskowych i ram zrównowa Ŝonego rozwoju Polski, istotne znaczenie mo Ŝe mie ć wykorzystanie nast ępuj ących rodzajów tych źródeł energii, z podziałem na dwie grupy, z uwagi na emisj ę gazów (CO 2,

CH 4, NO x, SO x) i pyłów do atmosfery: 1) odnawialne źródła energii nieemisyjne: - siła wiatru, - promieniowanie słoneczne, - ciepło geotermalne, - pi ętrzenie wody, 2) odnawialne źródła energii emisyjne: - biomasa. Polityka Ekologiczna Pa ństwa zwraca uwag ę na problematyk ę energii odnawialnej. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo - energetycznym gminy i całego regionu pozwala uzyskiwa ć korzy ści w zakresie zrównowa Ŝonego rozwoju, w tym:

1) środowiskowym - zmniejszenie emisji gazów (głównie CO 2, NO x, SO x), poci ąga to za sob ą zmniejszenie efektu cieplarnianego i popraw ę stanu środowiska naturalnego, 2) gospodarczym - zwi ększenie bezpiecze ństwa energetycznego Polski, dywersyfikacja źródeł energii, rozproszenie miejsc produkcji energii, rozwój infrastruktury),

41 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

3) społecznym - rozszerzenie lokalnego rynku pracy, aktywacja zawodowa na terenach o słabo rozwini ętej infrastrukturze, poprawa wizerunku regionu wdra Ŝaj ącego technologie ekologiczne. Pozyskiwanie energii poprzez wykorzystanie siły wiatru, wody czy energii słonecznej jest bardzo korzystne dla gminy z punktu widzenia ochrony środowiska. Technologie czyste, „ekologiczne” bazuj ą na odnawialnym źródle energii tym samym nie wyczerpuj ą istniej ących zasobów surowców mineralnych, nie emituj ą gazów, wył ączaj ą stosunkowo niewielki obszar z dotychczasowego u Ŝytkowania. O ile koszty instalacji urz ądze ń produkuj ących energi ę odnawialn ą s ą jeszcze stosunkowo wysokie, to koszty eksploatacji s ą ni Ŝsze ni Ŝ eksploatacja tradycyjnych źródeł ciepła. Rada Miejska w Nowym Stawie uchwaliła dnia 30.09.2009 r. uchwał ę w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego cz ęś ci wsi: Brzózki, Stawiec, K ącik, Pr ęgowo śuławskie, Tr ępnowy zwanego „Park elektrowni wiatrowych - zespół Brzózki, zespół Stawiec”. Na powierzchni około 1 330 ha ma powsta ć farma 19 wiatraków. Uchwała ta wprowadza do prawa miejscowego mo Ŝliwo ść budowy 15 wiatraków w obr ębie Stawca i czterech – w obrębie Brzózek. Nast ępnie dnia 28.09.2010 r. zostały uchwalone dwie uchwały: - w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w obr ębach: Mirowo, Brzózki, Chlebówka gmina Nowy Staw zwanego „Park elektrowni wiatrowych – zespół Mirowo” - uchwała wprowadza mo Ŝliwo ść budowy 9 elektrowni wiatrowych, - w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w obr ębach: Świerki, Chlebówka, Mart ąg, Debina zwanego „Park elektrowni wiatrowych – zespół Stawiec” – uchwała wprowadza mo Ŝliwo ść budowy 9 elektrowni wiatrowych. Ww. MPZP dopuszczają powstanie na tych terenach elektrowni wiatrowych wraz z potrzebn ą do ich obsługi infrastruktur ą techniczn ą (główne punkty zasilania, trafostacje), liniami energetycznymi napowietrznymi i kablowymi oraz infrastrukturą drogow ą. W planie zostały te Ŝ szczegółowo okre ślone parametry pojedynczej elektrowni wiatrowej. Maksymalnie wiatrak mo Ŝe emitowa ć hałas do 105,5 dB, musi posiada ć turbiny o regulowanym poziomie hałasu, całkowita wysoko ść elektrowni z wzniesion ą łopat ą wirnika, mierzona od poziomu terenu nie mo Ŝe przekroczy ć 180 m. Maszty musz ą by ć białe b ądź szare, wyposa Ŝone w oznakowanie dzienne i nocne. Docelowo w Mie ście i Gminie Nowy Staw ma stan ąć jeszcze wi ęcej farm wiatrowych. Obecnie toczy si ę kilka post ępowa ń w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia dla kolejnych inwestycji.

ROZDZIAŁ – III 42

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

3.3. INSTALCJE EMITUJ ĄCE POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

Na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw funkcjonuj ą trzy stacje bazowe. Są zlokalizowane w nast ępuj ących miejscach: - Stacja bazowa telefonii cyfrowej sieci ERA NR 38201 (dz. ew. nr 2/10 ul. Mickiewicza 16, Nowy Staw), - Stacja bazowa telefonii cyfrowej sieci ERA nr 38835 (dz. ew. nr 210 w Lubstowie, gmina Nowy Staw), - Stacja bazowa telefonii komórkowej PTK Centertel Nr 2844/2955 (3572) „NOWY STAW – CUKROWNIA” (dz. ew. nr 2/10, ul. Mickiewicza 16, Nowy Staw).

3.4. GAZOWNICTWO

Przez teren Miasta i Gminy przebiega gazoci ąg wysokiego ci śnienia, jest te Ŝ 29,5 km sieci rozdzielczej. Miasto Nowy Staw zgazyfikowane jest w 98 %. Sie ć gazownicza na terenie Gminy Nowy Staw doprowadzona jest do wsi (SHR) D ębina, z mo Ŝliwo ści ą doprowadzenia gazu na pozostałe wsie tj. D ębina, Chlebówka, Świerki, Nidowo, Lipinka, Myszewo, Lubstowo. Ponadto w cz ęś ci gospodarstw domowych wykorzystywany jest gaz butlowy. Na terenie Powiatu Malborskiego sie ć gazownicz ą rozwija Pomorska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o., Oddział Zakład Gazowniczy w Gda ńsku. Z danych przekazanych przez spółk ę wynika, Ŝe: - długo ść gazoci ągu średniego ci śnienia wynosi 17 986 m (obszar miejski – 16 910 m, obszar wiejski 1 076 m), - długo ść gazoci ągu niskiego ci śnienia wynosi 11 601 m, ale przebiega on tylko przez obszar miejski gminy, - ilo ść przył ączy wynosi 477 (obszar wiejski – 29, obszar miejski – 448). Zgodnie z obowi ązuj ącym Prawem Energetycznym gazyfikacja mo Ŝe by ć realizowana na wniosek zainteresowanych mieszka ńców oraz przedsi ębiorców po przeprowadzeniu analiz techniczno – ekonomicznych uzasadniaj ących dan ą inwestycj ę. Poni Ŝej znajduje si ę zestawienie danych dotycz ących sieci gazowej na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw, wykonane na podstawie danych statystycznych GUS.

43 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Dane dotycz ące sieci gazowej i zu Ŝycia gazu na terenie Miasta TABELA 30. i Gminy Nowy Staw w roku 2007 r. Warto ść Wska źnik Obszar Obszar Obszar miejski wiejski gminy długo ść czynnej sieci ogółem [m] 28 512 9 397 37 909 długo ść czynnej sieci przesyłowej [m] 0 8 321 8 321 długo ść czynnej sieci rozdzielczej [m] 28 512 1 076 29 588 czynne poł ączenia do budynków [szt.] 425 29 454 odbiorcy gazu [gosp. domowe] 1 298 22 1 320 odbiorcy gazu ogrzewaj ący mieszkania gazem [gosp. 210 20 230 domowe] zu Ŝycie gazu [tys. m 3] 543,90 19,70 563,60 zu Ŝycie gazu na ogrzewanie mieszka ń [tys. m 3] 229,9 19,10 249,00 ludno ść korzystaj ąca z sieci gazowej [osoba] 3736 372 4108 ludno ść korzystaj ąca z sieci w % ludno ści gminy 85,0 10,9 52,7 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 610,5 1,0 25,9 zu Ŝycie gazu na 1 mieszka ńca [m 3] 122,7 5,8 71,9 uŜycie gazu na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę [m 3] 419,0 895,5 29,6 Źródło: GUS – Bank danych regionalnych

3.5. CIEPŁOWNICTWO

Na terenie Miasta Nowy Staw znajduje si ę jedna kotłownia zlokalizowana na obrze Ŝu miasta. Długo ść sieci ciepłowniczej: - wysoki parametr 130/70 - sie ć przesyłowa 722 m, sie ć rozdzielcza 424 m, przył ącza 163 m; - niski parametr 90/70 - sie ć rozdzielcza 288 m, przył ącza do budynków 353 m. Na obszarze Miasta i Gminy Nowy Staw, zatem praktycznie nie wyst ępuje scentralizowana gospodarka cieplna. Ogrzewanie obiektów i produkcja ciepłej wody uŜytkowej odbywa si ę indywidualnie w oparciu o ró Ŝne źródła energii (w ęgiel, miał, drewno, w mniejszej ilo ści gaz płynny i olej opałowy). Stopniowo podejmuje si ę działania zmierzaj ące do ograniczenia emisji szkodliwych substancji do atmosfery. Nale Ŝą do nich, np. likwidacja wielu lokalnych, uci ąŜ liwych dla otoczenia kotłowni w ęglowych, zmiana ogrzewania na bardziej „ekologiczne”, np.: - kotłownia lokalna przy ul. Zwyci ęstwa, Nowy Staw (gaz), - kotłownia przy ul. Ogrodowej, Nowy Staw (gaz), - kotłownia przy ul. Westerplatte, Nowy Staw (olej), - Cukiernia „J ędru ś” przy ul. Pułaskiego, Nowy Staw (gaz), - Piekarnia przy ul. Mickiewicza, Nowy Staw (gaz), - „Herbapol”, Gda ńsk Sp. z o.o., Oddział Nowy Staw przy ul. Obr. Westerplatte, Nowy Staw (gaz),

ROZDZIAŁ – III 44

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

- Rejon Eksploatacji Wodoci ągów i Kanalizacji w Nowym Stawie CW ś Sp. z o.o. w Nowym Dworze Gda ńskim, Zakład Eksploatacji, ul. Sportowa 1 (gaz).

3.6. KOMUNIKACJA

Sie ć drogow ą na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw tworz ą ogólnodost ępne drogi publiczne, które ze wzgl ędu na funkcj ę, jak ą pełni ą dzieli si ę na nast ępuj ące kategorie: drogi krajowe, drogi wojewódzkie, drogi powiatowe i drogi gminne. Zarz ądcami dróg, do wła ściwo ści, których nale Ŝą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, s ą nast ępuj ące organy administracji rz ądowej i samorz ądowej: - dróg krajowych – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Oddział w Gda ńsku, - dróg powiatowych – Zarz ąd Dróg Powiatowych w Malborku - dróg gminnych – Burmistrz Nowego Stawu.

3.6.1. DROGI

A. Drogi krajowe: Przez teren Miasta i Gminy Nowy Staw przebiega droga krajowa nr: - nr 55 - Nowy Dwór Gd. – gmina Nowy Staw, gmina Malbork, miasto Malbork - Sztum - Kwidzyn - gr. woj.

Droga krajowa przebiegaj ąca przez ten obszar nale Ŝy do GDDKiA Gda ńsk, rejon Tczew. Zgodnie z danymi przekazanymi przez GDDKiA w Gda ńsku, drogi w tym rejonie maj ą w wi ększo ści zadowalaj ący stan techniczny (niecałe 55 % - 2008 r.), jednak ponad 25 % długo ści dróg ma stan okre ślany jako zły.

Długo ści poszczególnych odcinków drogi 55 na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco:

Długo ść drogi krajowej na terenie Miasta TABELA 31. i Gminy Nowy Staw Nr Pocz ątek Koniec Gmina drogi 009+407 012+200 55 012+200 013+034 Nowy Staw 013+034 016+905 Źródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Gda ńsku

45 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

B. Drogi wojewódzkie:

Przez teren Miasta i Gminy Nowy Staw nie przebiegają drogi wojewódzkie.

C. Drogi powiatowe:

Podstawowy układ drogowy w samej gminie tworz ą drogi powiatowe stanowi ące poł ączenie regionalnych o środków z o środkami gminnymi i o środków gminnych mi ędzy sob ą oraz zapewniaj ą powi ązania z sieci ą dróg krajowych. Na terenie gminy znajduje si ę 13 odcinków dróg powiatowych o długo ści około 65,376 km.

Wykaz odcinków dróg powiatowych przebiegaj ących przez TABELA 32. teren Miasta i Gminy Nowy Staw

Nazwa drogi

Lp. Nr drogi stan drogi Odcinek drogi Zarz ądca drogi d- dobry ś - średni z - zły Nowy Dwór Gd. - Nowy Staw - gr. Tczew ul. Gda ńska 1,387 2340G / od 15+440 1 ul. Mickiewicza 1,524 09122 do 27+511 ul. Lipowa 0,550 ul. Matejki 0,875 Ś 2919G / Nowy Staw – Laski – Malbork od 4+950 2 09126 Ś do 10+103 2920G / Tralewo – Stogi – droga Nr 22 od 0+701 3 09127 D do 6+080 2927G / Świerki – Lasowice Wlk. – Tragamin od 1+150 4 09139 Ś do 6+530 ZDP Malbork 2928G / Lasowice Małe – Półmie ście od 0+000 5 09140 Z do 2+430 2922G / Laski – Dębina od 0+000 6 09129 Ś do 2+750 2341G / Stawiec – Kącik od 3+310 7 09134 Ś do 5+810 2343G / Orłowo – Tuja – Mirowo od 4+800 8 09136 Ś do 9+640 2345G / Chlebówka – Wierciny – Jazowa od 0+000 9 09138 Ś do 12+200 2927G / Świerki – Lasowice – Tragami od 0+000 10 09139 Ś do 1+150

ROZDZIAŁ – III 46

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

2928G / Lasowice Małe – Półmie ście od 2+430 11 09140 Z do 5+600 2303G / Rychnowo śuławskie – Myszewo od 6+280 12 09156 Ś do 7+422 2906G / Świerki – Nidowo od 0+000 13 09157 D do 4+018 14 09130 Nowy Staw do drogi nr 09129 b.d.

15 09131 Nowy Staw z drog ą nr 514 b.d. 16 09132 Tralewo - Parszewo b.d. Nowy Staw - Kącik - Pr ęgowo 17 09133 śuławskie, obsługa terenów b.d. wiejskich gmin Lubstowo – Rakowiska, obsługa 18 09154 b.d. terenów wiejskich gmin Źródło: Zarz ąd Dróg Powiatowych w Malborku

Na drogach powiatowych regularnie i w odniesieniu do bie Ŝą cych potrzeb s ą wykonywane roboty drogowe, które maj ą na celu poprawi ć bezpiecze ństwo na drogach, ale równie Ŝ ograniczy ć hałas drogowy oraz emisj ę wtórn ą zanieczyszcze ń z dróg.

Wykaz robót drogowych wykonanych w latach 2004 – 2009 r. TABELA 33. na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw Długo ść Jedn. remontowan Warto ść Miejscowo ść Rodzaj robót ego odcinka Nazwa odcinka [m 2] [km] [zł brutto] 2005 2340G Nowy Dwór Gd. - Nowy Staw - Tczew odc. Remont drogi 29 402,5 3,095 1 114 050,15 Tr ępnowy - Lichnowy 2006 2340G Nowy Dwór Gd. - Nowy Staw - Tczew odc. Remont drogi 5 605 0,590 715 733,30 przez D ąbrowa 2340G Nowy Dwór Gd. - Nowy Staw - Tczew odc. Remont drogi 7 970,5 0,839 610 597,44 przez miejscowo ść Lisewo 2007 Przebudowa 2340G Nowy Dwór Gd. – Nowy Staw – Tczew odc. 4 769 0,502 185 503,68 drogi ul. Gda ńskiej w Nowym Stawie 2008 Roboty 2925G Lichnowy – Parszewo – Tralewo, 2918G inwestycyjne – 2 177 084 26,631 5 393 248,75 Tr ępnowy – Szymankowo w m. Tropiszewo, 2906G zadanie Świerki – Nidowo podstawowe Roboty 2925G Lichnowy – Parszewo – Tralewo, 2303G inwestycyjne – Rychnowo śuławskie – Myszewo, 2345G Chlebówka 426 304 5,051 1 065 119,87 zadanie – Myszewo – Lubstowo – Wierciny, 2301G uzupełniaj ące Rakowiska – Lubstowo Roboty inwestycyjne – 2906G Świerki – Nidowo, 2303G Rychnowo b.d. b.d. 611 715,81 zadanie śuławskie – Myszewo dodatkowe Źródło: Zarz ąd Dróg Powiatowych w Malborku

47 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Na kolejne lata, na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw zaplanowano roboty modernizacyjne na jednym odcinku drogi powiatowej nr 2340G.

Wykaz robót drogowych planowanych do wykonania TABELA 34. w latach 2009 – 2012 na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw Długo ść Rok

Jedn. remontowanego Warto ść Miejscowo ść 2009 2010 2011 2012 Rodzaj robót odcinka Nazwa odcinka [m 2] [km] [zł brutto] 2340G Nowy Dwór Przebudowa 53 285,5 5 608,88 6 500 000,00 Gd. - Nowy Staw - x drogi Tczew Źródło: Zarz ąd Dróg Powiatowych w Malborku

D. Drogi gminne:

Sie ć dróg powiatowych uzupełnia sie ć dróg gminnych stanowi ących najni Ŝsz ą kategori ę poł ącze ń i obsługuj ących bezpo średnio wszystkie jednostki osadnicze w gminie. W Mie ście i Gminie Nowy Staw, drogi gminne zajmuj ą długo ść 39,871 km (w tym utwardzone – 25,851 km) i ci ągn ą si ę wzdłu Ŝ 39 odcinków.

Wykaz dróg gminnych na terenie miasta TABELA 35. i Gminy Nowy Staw Lp. Nr ewidencyjny Nazwa drogi 1 192001 G Brzózki 2 192002 G Brzózki - Mirowo 3 192003 G Dębina Świerki 4 192004 G Pr ęgowo - Kącik 5 192005 G Tr ępnowy – Laski 6 192006 G Tr ępnowy – Wie ś Tr ępnowy 7 192007 G Myszewo – Półmie ście 8 192008 G Nidowo - Lipinka 9 192009 G Myszewo – Rakowiska 10 192010 G Lipinka - Półmie ście 11 192011 G brak nazwy 12 192012 G ul. śuławska 13 192013 G ul. Władysław Broniewskiego 14 192014 G ul. Henryka Sienkiewicza 15 192015 G ul. Stefana śeromskiego 16 192016 G ul. Adama Asnyka 17 192017 G ul. Wincentego Witosa 18 192018 G ul. Aleja Cukrowników 19 192019 G ul. Gen Józefa Bema 20 192020 G ul. Jana Pawła II

ROZDZIAŁ – III 48

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

21 192021 G ul. Chopina 22 192022 G ul. Daszy ńskiego 23 192023 G ul. Marii Konopnickiej 24 192024 G ul. Kopernika 25 192025 G ul. Zwyci ęstwa 26 192026 G ul. Powsta ńców 27 192027 G ul. Rynek Ko ściuszki 28 192028 G ul. Wiejska 29 192029 G ul. Bolesława Prusa 30 192030 G ul. Mły ńska 31 192031 G ul. Ogrodowa 32 192032 G ul. Sportowa 33 192033 G ul. Wita Stwosza 34 192034 G ul. Słowackiego 35 192035 G ul. Grunwaldzka 36 192036 G ul. Okrzei 37 192037 G ul. Rynek Kazimierza Pułaskiego 38 192038 G ul. Bankowa (Dybowo – Nowy Staw) ul. Obro ńców Westerplatte 39 192039 G (Nowy Staw – Dębina) Źródło: Urz ąd Miejski w Nowym Stawie (uchwała nr 194/2004)

3.6.2. KOLEJ

Przez teren Miasta i Gminy Nowy Staw nie przechodz ą wa Ŝne linie kolejowe. Jest zachowana infrastruktura lokalnej linii kolejowej Szymankowo – Nowy Staw – Nowy Dwór Gda ński, aktualnie bez ruchu pasa Ŝerskiego.

3.6.3. DROGI WODNE

Wisła stanowi Ŝeglown ą drog ę wodn ą, w niewielkim stopniu wykorzystywan ą, ale utrzymywan ą. Ma te Ŝ poł ączenie ze skanalizowanym Nogatem, a tak Ŝe Szkarpaw ą i Zalewem Wi ślanym. System Ŝeglowny ma powi ązania z Gda ńskiem przez śluz ę Przegalina i Martw ą Wisł ę, Elbl ągiem przez Nogat i Kanał Jagiello ński (5,83 km), a tak Ŝe Kaliningradem przez Zalew Wi ślany. Nogat (62 km), Szkarpawa (25,4 km) i Wisła powy Ŝej Tczewa (między Biał ą Gór ą i Tczewem 23,4 km) to drogi wodne klasy II, poni Ŝej Tczewa Wisła stanowi drog ę wodn ą klasy III (od Tczewa do śluzy Gdańska Głowa 21,2 km).

49 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Przez teren Miasta i Gminy Nowy Staw przebiega fragment drogi wodnej prowadz ącej Nogatem od Wisły do Elbl ąga i dalej do Zalewu Wi ślanego, a w drug ą stron ę – do Wisły przez śluz ę w Białej Górze. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą urz ądzenia hydrotechniczne, zwi ązane z drog ą wodn ą na Nogacie – tu Ŝ za granic ą gminy, ju Ŝ na terenie województwa warmi ńsko-mazurskiego, poło Ŝone s ą jaz i śluza Michałowo.

IV. OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

4.1. RZE ŹBA TERENU

Miasto i Gmina poło Ŝona jest głównie na terenie śuław Wi ślanych. Jest to obszar delty Wisły – nisko poło Ŝona równina utworzona przez akumulacj ę namułów rzecznych w ci ągu ostatnich 5 tys. lat. Współczesny krajobraz śuław jest wynikiem działalno ści gospodarczej, prowadzonej od XIV w. przez osadników sprowadzonych z Holandii. Usypano wówczas wały chroni ące przed powodziami, wykopano kanały i rowy melioracyjne. Wyró Ŝnia si ę śuławy Gda ńskie (na zachód od Wisły), śuławy Wielkie – Malborskie (mi ędzy Wisł ą, a Nogatem) oraz śuławy Elbl ąskie (na wschód od Nogatu). Gmina, w wi ększo ści, nosi zatem cechy rze źby nadmorskiej, deltowej. śuławy to obszar nizinny, płaski. Teren Miasta i Gminy stanowi do ść monotonn ą płask ą równin ę aluwialn ą niewiele wzniesion ą nad poziom morza – od około 5,2 m n.p.m. na kra ńcach zachodnich na południe od miejscowo ści Tr ępnowy i około 5 m n.p.m. na południe od Tralewa do terenów depresyjnych na północy w rejonie miejscowo ści Brzózki i wschodzie (w rejonie Lubstowa - 0,7 m p.p.m. i Myszewa - 0,6 m p.p.m.). Rze źbę urozmaicaj ą doliny Świ ętej i Małej Świ ętej, w znacznej mierze przekształcone antropogenicznie, wci ęte maksymalnie na 4 m i o stoku nachylonym maksymalnie do 38˚, przewa Ŝnie 3˚ - 8˚. Du Ŝe znaczenie maj ą w rze źbie obiekty antropogeniczne: liczne kanały, groble, nasypy, wyrobiska. Najwy Ŝszy obiekt w gminie stanowi ą wła śnie sztuczne nasypy – otaczaj ące osadniki cukrowni w Nowym Stawie, osi ągaj ące wysoko ść 8,8 m n.p.m.

ROZDZIAŁ – III 50

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

4.1.1. PRZEKSZTAŁCENIA RZE ŹBY TERENU I PRZYPOWIERZCHNIOWEJ WARSTWY SKORUPY ZIEMSKIEJ

Przypowierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej i pokrywa glebowa poddawana jest ci ągłym, intensywnym zabiegom u Ŝytkowym: agrotechnicznym, eksploatacyjnym oraz inwestycyjnym. Niewła ściwe prowadzenie tego typu prac mo Ŝe doprowadzi ć do degradacji tej cennej warstwy litosfery. UŜytkowanie rolnicze, które w Mie ście i Gminie Nowy Staw pełni podstawow ą rol ę, mo Ŝe nie ść za sob ą pewne zagro Ŝenie. Jednym z takich zagro Ŝeń jest wyst ępowanie zjawiska erozji gleb, które jest efektem procesu spłukiwania. Uruchomienie tego procesu zale Ŝy od wielu czynników np. morfometrii stoku, rodzaju podło Ŝa, szaty ro ślinnej, intensywno ści opadów i ich ilo ści, sposobu zagospodarowania terenu itd. Przy bardzo małej lesisto ści terenu mo Ŝe si ę rozwija ć tak Ŝe erozja wiatrowa, która powoduje wywiewanie materiału glebowego. Powierzchnia ziemi na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw jest tak Ŝe naruszona przez funkcjonuj ące do ko ńca roku 2007 na tym terenie składowisko odpadów. Obszar niecałych 4,5 ha ma zosta ć w najbli Ŝszym czasie zrekultywowany. Prowadzone liczne prace melioracyjne, zdrenowanie terenu spowodowało równie Ŝ du Ŝe zmiany w krajobrazie gminy.

4.2. BUDOWA GEOLOGICZNA

Pod wzgl ędem geologiczno - tektonicznym teren nale Ŝy do syneklizy perybałtyckiej i le Ŝy w peryferyjnej strefie platformy wschodnioeuropejskiej. Skały prekambryjskiego podło Ŝa le Ŝą gł ęboko (na gł ęboko ści ponad 3 000 m) i podobnie jak zalegaj ący na nich kompleks staropaleozoiczny (kambr, ordowik, sylur) nigdzie na terenie gminy nie zostały nawiercone. Skały kredowe, wykształcone w postaci margli, wyst ępuj ą na gł ęboko ści około 86 m p.p.t. Osady trzeciorz ędowe s ą nieci ągłe przestrzennie. Mi ąŜ szo ść utworów czwartorz ędowych jest du Ŝa. Wykazuj ą one du Ŝe zró Ŝnicowanie genetyczne i litologiczne gdy Ŝ obejmuj ą osady lodowcowe, wodnolodowcowe, zastoiskowe, rzeczne, jeziorne, morskie – wykształcone głównie jako piaski drobno- i średnioziarnista oraz piaski ze Ŝwirem. Najbli Ŝej powierzchni (w Mie ście Nowy Staw – do gł ęboko ści 14 m p.p.t.) zalegaj ą młode (holoce ńskie) aluwia Wisły, wykształcone w postaci iłów, mad i piasków drobnoziarnistych. Osady aluwialne stały si ę skał ą macierzyst ą dla Ŝyznych gleb typu mad, a lokalnie (Nowy Staw) równie Ŝ surowcem ilastym ceramiki budowlanej.

51 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

4.2.1. EKSPLOATACJA SUROWCÓW MINERALNYCH JAKO ŹRÓDŁO PRZEOBRA śEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

Na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw nie eksploatuje si ę obecnie surowców mineralnych.

Jednak nale Ŝy pami ęta ć, Ŝe jakakolwiek eksploatacja złó Ŝ powoduje du Ŝe zmiany w przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej, mi ędzy innymi w postaci znacznych obszarów wył ączonych z uŜytkowania (grunty zdewastowane i zdegradowane). Intensywna eksploatacja złó Ŝ kruszyw mineralnych powoduje zmiany w ukształtowaniu terenu w postaci pozostawionych dołów wyrobiskowych i hałd w miejscach wydobywania. KaŜdy przedsi ębiorca wydobywaj ący ze zło Ŝa kopalin ę, po jej wydobyciu zobowi ązany jest do przeprowadzenia rekultywacji terenu kopalni, zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego gminy oraz odpowiednimi ustawami (ustaw ą o ochronie gruntów rolnych i le śnych, ustaw ą Prawo górnicze i geologiczne). Prowadzone prace rekultywacyjne po zako ńczonej eksploatacji z jednej strony, w niewielkim stopniu łagodz ą przeobra Ŝenia spowodowane wydobywaniem kopalin, jednak przy dobrze przeprowadzonych pracach mog ą wzbogaca ć krajobraz w nowe elementy, których zaistnienie nie byłoby mo Ŝliwe bez eksploatacji. Wa Ŝnym elementem ochrony powierzchni ziemi, jest kontrola niekoncesjonowanej eksploatacji surowców mineralnych, która w sposób nieprzemy ślany i niezorganizowany narusza równowag ę przyrodnicz ą.

4.3. GLEBY

4.3.1. TYPY GENETYCZNE GLEB

Typologiczne zró Ŝnicowanie gleb jest głównie wynikiem sprz ęŜ eń budowy geologicznej, urze źbienia terenu, warunków wodnych i szaty ro ślinnej i warunków klimatycznych W pokrywie glebowej gminy Ŝuławskiej, jak ą jest Nowy Staw, dominuj ą mady wytworzone na aluwiach deltowych. Traktowane s ą zwykle jako mady wła ściwe, cho ć nale Ŝy podejrzewa ć, Ŝe cz ęść uległa ju Ŝ przekształceniu w mady brunatne b ądź próchniczne. Powszechnie dominuj ą tu mady średnie i ci ęŜ kie, cz ęsto pylaste, rzadziej lekkie i sporadyczne bardzo lekkie, piaszczyste (mady ci ęŜ kie i bardzo ci ęŜ kie, średnie i bardzo lekkie, gdzie przewa Ŝaj ą mady darninowo - brunatne). Mady średnie i ci ęŜ kie to przewa Ŝnie grunty orne Nieliczne mady lekkie i piaszczyste w pobli Ŝu koryta Nogatu s ą u Ŝytkami

ROZDZIAŁ – IV 52

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw zielonymi, cho ć zaznacza si ę tendencja do upowszechniania uprawy polowej nawet w mi ędzywalach.

Powierzchnia gruntów ornych i u Ŝytków zielonych w poszczególnych klasach TABELA 36. bonitacyjnych (2008 r.) Procent powierzchni Klasy gleb Powierzchnia w ha gminy Grunty orne 9 195 80,44 I 19 0,16 II 2 840 24,84 III a 3 765 32,93 III b 1 827 15,98 IV a 602 5,26 IV b 124 1,08 V 12 0,10 VI 6 0,05 VI z - - UŜytki zielone 585 5,11 I 7 0,06 II 148 1,29 III 205 1,79 IV 62 0,54 V 88 0,76 VI 75 0,65 VI z - - RAZEM 9 780 85,56 Źródło: Urz ąd Miejski w Nowym Stawie

W Mie ście i Gminie Nowy Staw przewa Ŝaj ą grunty orne w klasach II, IIIa i IIIb.

Średni wska źnik bonitacji gleby w Mie ście i Gminie Nowy Staw wynosi 1,35. Z uwagi na fakt, Ŝe w gminie przewa Ŝaj ą gleby wysokich klas bonitacyjnych, mo Ŝe wyst ąpi ć konflikt mi ędzy konieczno ści ą ochrony tych gleb, a rozwojem osadnictwa i odrolnieniem ich cz ęś ci. Wskazane byłoby jednak utrzymywanie funkcji rolniczych na obszarach wyst ępowania gleb w dobrych klasach. Najdogodniejszymi dla rozwoju osadnictwa s ą, zatem tereny o glebach klas IV - VI.

4.3.2. DEGRADACJA GLEB

Gleby nara Ŝone s ą na degradacj ę w zwi ązku z rozwojem przemysłu, rolnictwa i sieci osadniczej. Ulegaj ą one zarówno degradacji chemicznej, jak i fizycznej.

4.3.2.1. DEGRADACJA NATURALNA GLEB

Wi ększo ść obszaru gminy zajmuj ą tereny rolnicze. Dlatego te Ŝ najwi ększe zagro Ŝenie stanowi niewła ściwa gospodarka rolna.

53 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Innym czynnikiem, który mo Ŝe w sposób mechaniczny zdegradowa ć pokrywk ę glebow ą jest eksploatacja kopalin. Na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw nie wyst ępuje jednak zagro Ŝenie degradacji powierzchni ziemi spowodowanej t ą działalno ści ą. Konieczna jest jednak kontrola niekoncesjonowanej eksploatacji kopalin, poniewa Ŝ powoduje ona du Ŝe zniszczenie powierzchni gleby. Miasto i Gmina Nowy Staw wykazuje równie Ŝ zagro Ŝenie niszczenia gleb spowodowane przez czynniki atmosferyczne – wiatr, opady oraz wody powierzchniowe, czego przyczyn ą jest przede wszystkim mała lesisto ść gminy.

4.3.2.2. DEGRADACJA CHEMICZNA GLEB

Naturalna odporno ść gleb na chemiczne czynniki niszcz ące zwi ązana jest ści śle z typem gleb. Najmniejsz ą odporno ść na tego typu zagro Ŝenia wykazuj ą gleby lu źne i słabo gliniaste, ubogie w składniki pokarmowe, a wi ęc głównie gleby bielicowe. Gleby brunatne, zasobne w składniki pokarmowe i wod ę, s ą odporne na zagro Ŝenia chemiczne. Działania antropogeniczne powoduj ą przechodzenie zwi ązków biogennych i innych zanieczyszcze ń bezpo średnio do gleby, wód podziemnych i powierzchniowych. Do zwi ększenia degradacji przyczyniaj ą si ę tak Ŝe: rze źba terenu oraz warunki atmosferyczne. Oznacza to istnienie mo Ŝliwo ści zanieczyszczenia wód podziemnych i powierzchniowych przez rozwój antropopresji. Jednym z głównych czynników zmian z strukturze chemicznej gleb jest rolnicze uŜytkowanie, które mo Ŝe powodowa ć nadmierne przechodzenie składników pokarmowych, takich jak fosfor, potas i magnez do gleby, a tym samym dalej do wód podziemnych. Niewła ściwe u Ŝywanie nawozów naturalnych i mineralnych mo Ŝe spowodowa ć powa Ŝne straty w środowisku. Do najwa Ŝniejszych elementów, które nale Ŝy analizowa ć, aby zapewni ć wła ściw ą jako ść gleb zaliczy ć trzeba: - wła ściwe jako ściowo i ilo ściowo zu Ŝycie środków ochrony ro ślin, - wła ściwe jako ściowo i ilo ściowo zu Ŝycie nawozów mineralnych, - wła ściwe lokalizowanie pól uprawnych w stosunku do wód powierzchniowych, - wła ściw ą gospodark ę wodno - ściekow ą oraz system usuwania zwierz ęcych odchodów (regulowane cz ęś ciowo przez Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku w gminie). Ponadto w gminie, we wszystkich miejscowo ściach i wokół terenów komunikacyjnych wyst ępuj ą gleby antropogeniczne przekształcone. Nale Ŝą one do urbanosoli i industriosoli. W bliskim s ąsiedztwie dróg głównych mo Ŝe wyst ępowa ć w glebach podwy Ŝszona zawarto ść wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych i zasolenia.

ROZDZIAŁ – IV 54

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

4.4. WODY PODZIEMNE

Wody podziemne na terenie gminy wyst ępuj ą w kilku poziomach – kredowym, trzeciorz ędowym, dolno - czwartorz ędowym i eemsko - holoce ńskim. Eksploatowan ą warstw ę wodono śną stanowi górnoplejstoce ńsko – holoce ński poziom wodono śny. Spadek hydrauliczny w warstwie wodono śnej ukierunkowany jest na północ i zachód. Ujmowany poziom wodono śny zasilany jest głównie wodami Nogatu oraz wodami opadowymi przenikaj ącymi do podło Ŝa na rozległym obszarze przyległym do uj ęcia.

4.4.1. GŁÓWNE ZBIORNIKI WÓD PODZIEMNYCH (GZWP)

Na terenie powiatu malborskiego poło Ŝony jest Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 203 „Dolina Letniki”. Miasto i Gmina Nowy Staw poło Ŝone jest w południowo - wschodniej cz ęś ci tego zbiornika. Jest to zbiornik typu dolinowego w utworach czwartorz ędowych. Jest słabo izolowany od powierzchni terenu, a w zwi ązku z tym nara Ŝony na zanieczyszczenia. Zajmuje on około 77 km 2. Zasoby GZWP „Dolina Letniki” oceniono na 10 000 m³/d, średni ą gł ęboko ść uj ęć na 15 m, jako ść wód jako znacznie odbiegaj ącą od normy. Południowo - wschodnia cz ęść gminy obj ęta jest zatem prawdopodobnym zasi ęgiem wpływu uj ęcia (lej depresyjny).

4.4.2. MONITORING JAKO ŚCI WÓD PODZIEMNYCH

Wody podziemne, jako główne źródło zaopatrzenia w wod ę pitn ą dla ludno ści, musz ą by ć pod szczególn ą ochron ą. Ze wzgl ędu na stosunkowo powolne zmiany w ich jako ści, i co za tym idzie, rozci ągni ęcie w czasie odpowiedzi na zagro Ŝenia antropopresyjne, monitoring jako ści musi by ć prowadzony na wszystkich wyznaczonych jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych. Jako ść wód podziemnych bada si ę w ramach monitoringu krajowego, regionalnego i lokalnego. Monitoring wód podziemnych jest systemem kontrolnym oceny dynamiki antropogenicznych przemian wód podziemnych. Polega na prowadzeniu w wybranych, charakterystycznych punktach (punktach obserwacyjnych, otworach, źródłach) powtarzalnych pomiarów stanu gł ęboko ści zalegania zwierciadła wód podziemnych i bada ń ich jako ści oraz interpretacji wyników w aspekcie ochrony środowiska wodnego. Jego celem jest wspomaganie działa ń zmierzaj ących do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych na wody podziemne.

55 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Obecnie oceny jako ści chemicznej wód podziemnych w punktach pomiarowych dokonuje si ę w pi ęcioklasowej skali na podstawie Rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 23.07.2008 r., w sprawie kryteriów i sposobu oceny wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). Klasyfikacja jako ści wód podziemnych jest nast ępuj ąca: - Klasa I - wody o bardzo dobrej jako ści, Ŝaden wska źnik nie przekracza warto ści dopuszczalnych dla wód przeznaczonych do spo Ŝycia. - Klasa II - wody dobrej jako ści, Ŝaden wska źnik nie przekracza warto ści dopuszczalnych dla wód przeznaczonych do spo Ŝycia z wyjątkiem Ŝelaza i manganu. - Klasa III - wody zadowalaj ącej jako ści, mniejsza cz ęść wska źników przekracza warto ści dopuszczalne dla wody przeznaczonej do spo Ŝycia. - Klasa IV - wody niezadowalaj ącej jako ści, wi ększo ść wska źników przekracza warto ści dopuszczalne dla wody przeznaczonej do spo Ŝycia. - Klasa V - woda złej jako ści, woda nie spełnia wymaga ń okre ślonych dla wód przeznaczonych do spo Ŝycia przez ludzi.

Sie ć krajowa

Badania w sieci krajowej s ą prowadzone przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny w Warszawie. Na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw nie ma zlokalizowanego punktu pomiarowego. Badania wód czwartorz ędowych w poszczególnych latach i punktach na terenie powiatu wykazywały, Ŝe wody podziemne posiadaj ą nast ępuj ące klasy czysto ści: Malbork rok 2004 i 2005 – IV klasa; Lisewo Malborskie rok 2008 – IV; Z ąbrowo rok 2008 – IV, Bor ęty rok 2008 – IV; Ko ńczewice rok 2008 – II; Stara Ko ścielnica rok 2008 – III.

Sie ć regionalna

Badania w sieci regionalnej prowadzone s ą przez Inspekcj ę Ochrony Środowiska w Gda ńsku. W Mie ście i Gminie Nowy Staw równie Ŝ nie ma zlokalizowanego punktu pomiarowego w tej sieci. Najbli Ŝsze znajduj ą si ę w gminie Malbork – Cisach i Malborku oraz w gminie Lichnowy, Miłoradz oraz Stare Pole, gdzie przeprowadzone pomiary okre śliły wody w nast ępuj ących klasach: Malbork rok 2004 – IV, rok 2007 – V, rok 2008 II; Kamionka rok 2008 – II; Cisy rok 2004 i 2007 – IV; Miłoradz rok 2005 – V; Lichnowy rok 2005 – III, rok 2007 – IV, Z ąbrowo rok 2004 i 2005 – IV, rok 2007 – III.

ROZDZIAŁ – IV 56

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Sie ć lokalna Badania wód podziemnych w sieciach lokalnych s ą realizowane w rejonie składowisk odpadów, stacji paliw, zakładów przemysłowych i uj ęć wody. Na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw jest zlokalizowane nieeksploatowane składowisko odpadów, które w sposób negatywny mo Ŝe oddziaływać na wody podziemne. Składowisko odpadów na terenie gminy jest zlokalizowane w odległo ści około 4 km na zachód od miejscowo ści Nowy Staw, na gruntach wsi Świerki (dz. ew. 9/7). Składowisko jest własno ści ą gminy. Powierzchnia składowiska wynosi 4,34 ha. Monitoring składowiska ograniczony jest do badania pierwszego poziomu wód podziemnych w czterech piezometrach: P1, P2 i P3 zlokalizowanych na terenie obiektu oraz P4 poza zasi ęgiem jego oddziaływania (przytoczone wyniki bada ń wód pochodz ą z marca 2008 r.).

Niepokoj ące wyniki obserwuje si ę najcz ęś ciej w stosunku do ChZT, BZT 5, fosforu ogólnego , Ŝelaza i azotu, przede wszystkim w piezometrach: II (5 wska źników w V klasie) III (2 wska źniki w V klasie), III (3 wska źniki w V klasie) i studzience (5 wska źników w 5 klasie). Z uwagi na zaobserwowane st ęŜ enia substancji zanieczyszczaj ących w pobranych próbkach wody mieszcz ące si ę w V klasie jako ści wód, nale Ŝy stwierdzi ć ewentualne potencjalne zagro Ŝenie, które dla jako ści wód na analizowanym terenie stanowi składowisko odpadów w Świerkach (odcieki z bryły składowiska). W takiej sytuacji konieczny jest stały monitoring tego obiektu oraz jego rekultywacja.

TABELA 37. Wyniki bada ń monitoringowych składowiska w Świerkach (2008 r.) Miejsce poboru próbki Wska źnik Jednostka Piezometr I Piezometr II Piezometr III Piezometr IV Studzienka ChZT mg/l O 2 15,3 79,1 35,1 48,6 215,0 BZT 5 mg/l O 2 6,2 23,6 14,78 17,6 86,5 Siarczany mg/l 76 18 63 71 137 Odczyn pH 7,04 7,50 6,82 6,71 7,24 Fosfor ogólny mg/l 0,10 6,80 0,71 1,29 2,01 śelazo mg/l 1,15 3,05 5,17 9,98 4,01 Azot ogólny mg/l 5,3 64,8 5,1 5,7 147,0 Chlorki mg/l 43,22 36,55 44,61 23,42 263,98 Liczba bakterii Jtk/100ml 22 95 413 370 1 400 grupy coli Liczba Escherichia Jtk/100ml 22 95 413 370 1 400 Coli Źródło: ADM Nowy Staw Wyniki bada ń wody w piezometrach i w studzience przeanalizowano na podstawie nieobowi ązuj ącego Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dn. 11.02.2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód – Dz. U. Nr 32 poz. 284: I klasa – wody bardzo dobrej jako ści

II klasa – wody dobrej jako ści

III klasa –wody zadowalaj ącej jako ści

IV klasa –wody niezadowalaj ącej jako ści

V klasa –wody złej jako ści

57 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Wody czwartorz ędowe s ą zwykle nie najlepszej jako ści, o słabej izolacji od powierzchni. Du Ŝe zawarto ści substancji organicznej, powoduj ącej wytworzenie warunków redukcyjnych w środowisku wód podziemnych, wpływaj ą mi ędzy innymi na wysokie st ęŜ enia siarczanów, Ŝelaza i manganu. Centralna i południowa cz ęść śuław Wi ślanych to teren tzw. „anomalii fluorkowej”, pochodzenia geogenicznego. Na obszarze tym, zarówno w wodach podziemnych utworów kredy, jak i czwartorz ędu notuje si ę ponadnormatywne (ok. 5 mg/dm 3) ilo ści fluoru. Ponadto na du Ŝych obszarach śuław, szczególnie w cz ęś ci centralnej i północnej, w przypowierzchniowych utworach czwartorz ędu wody podziemne s ą zasolone (równie Ŝ anomalia pochodzenia neogenicznego). Jest to zasolenie młodoreliktowe zwi ązane z kształtowaniem si ę delty Wisły w holocenie. Ze wzgl ędu na bardzo powolny przepływ wód podziemnych oraz strefy ich stagnacji, obszar śuław nara Ŝony jest tak Ŝe na zanieczyszczenia migruj ące z powierzchni terenu wraz z wodami opadowymi. Odr ębnym problemem s ą równie Ŝ zanieczyszczenia rolnicze objawiaj ące si ę ponadnormatywnymi st ęŜ eniami zwi ązków azotu w wodach podziemnych. Na obszarze śuław charakterystyczne s ą anomalie azotu amonowego, których źródeł nale Ŝy upatrywa ć w lokalnych ska Ŝeniach rolniczych. Wysokie st ęŜ enia azotu azotanowego obserwowane s ą głównie w studniach kopanych.

4.4.3. ŹRÓDŁA PRZEOBRA śEŃ WÓD PODZIEMNYCH

Wody podziemne znajduj ące si ę na obszarze Miasta i Gminy Nowy Staw mog ą by ć nara Ŝone na ró Ŝnego rodzaju czynniki degraduj ące wpływaj ące na ich jako ść i zasobno ść . Do czynników mog ących by ć źródłem przeobra Ŝeń wód podziemnych na terenie Miasta i Gminy zaliczamy: - uj ęcia wód podziemnych; - obszary „dzikich” wysypisk śmieci, składowisko odpadów w Świerkach; - stacje paliw; - gnojownie przy gospodarstwach rolnych (bez pryzm obornikowych); - parki maszyn rolniczych du Ŝych gospodarstw rolnych; - miejsca składowania na powierzchni terenu nawozów, środków ochrony ro ślin i innych substancji chemicznych; - obszary zamieszkałe bez odpowiedniej infrastruktury kanalizacyjnej (nieszczelne szamba; - spływy zanieczyszczonych wód z terenów komunikacyjnych i magazynowych.

W gminie funkcjonuj ą nast ępuj ące zbiorniki na gnojowic ę i płyty obornikowe:

ROZDZIAŁ – IV 58

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Ilo ść zbiorników na gnojowic ę i płyt obornikowych na terenie Miasta TABELA 38. i Gminy Nowy Staw Zbiorniki na L.p. Miejscowo ść Płyty obornikowe gnojowic ę 1. Brzózki 2 - 2 Chlebówka 1 1 3. Nidowo 3 2 4. Tralewo 1 - 5. Tr ępnowy 1 - 6. Lubstowo 1 - 7. Myszewo 1 - 8. Świerki 1 - 9. Mirowo 1 - Źródło: PO Ś, 2004 r.

4.4.4. OCHRONA WÓD PODZIEMNYCH

Zgodnie z art. 51 ustawy Prawo Wodne z dn. 18.07.2001 r. (t.j. z 2005 r. Dz. U. Nr 230, poz. 2019) w celu zapewnienia odpowiedniej jako ści wody ujmowanej do zaopatrzenia ludno ści w wod ę do spo Ŝycia oraz zaopatrzenia zakładów mog ą by ć ustanawiane strefy ochronne uj ęć wód. Stref ę ochrony dzieli si ę na teren ochrony bezpo średniej i po średniej. Strefy ochronne wokół poszczególnych uj ęć wody podziemnej ustanawia dyrektor regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej lub w przypadku wyznaczenia tylko terenu ochrony bezpo średniej – organ wydaj ący pozwolenie wodnoprawne (Starosta Powiatowy), na wniosek i koszt wła ściciela uj ęcia wody, wskazuj ąc zakazy, nakazy, ograniczenia oraz obszary, na których obowi ązuj ą. Konieczno ść ustanowienia stref ochronnych wynika z analizy warunków hydrogeologicznych rejonów uj ęcia. Zadaniem stref ochronnych jest pełne zabezpieczenie terenu uj ęcia oraz obszaru oddziaływania na uj ęcie przed przypadkowym lub umy ślnym zanieczyszczeniem, co mo Ŝe doprowadzi ć do pogorszenia jako ści zasobów wodnych. W granicach terenu ochrony bezpo średniej w strefie ochronnej uj ęcia nale Ŝy: - odprowadza ć wody opadowe w sposób uniemo Ŝliwiaj ący przedostawanie si ę ich do urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody, - zagospodarowa ć teren zieleni ą, - odprowadza ć poza granic ę terenu ochrony bezpo średniej ścieki z urz ądze ń sanitarnych, słu Ŝą cych do u Ŝytku osób zatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody, - ograniczy ć do niezb ędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody.

59 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Na terenach ochrony po średniej mo Ŝe by ć zabronione lub ograniczone wykonywanie robót oraz innych czynno ści powoduj ących zmniejszenie przydatno ści ujmowanej wody lub wydajno ści uj ęcia, a w szczególno ści: - wprowadzenie ścieków do wód lub do ziemi, - rolnicze wykorzystanie ścieków, - przechowywanie lub składowanie odpadów promieniotwórczych, - stosowanie nawozów oraz środków ochrony ro ślin, - budowa autostrad, dróg oraz torów kolejowych, - wykonywanie robót melioracyjnych oraz wykopów ziemnych, - lokalizowanie zakładów przemysłowych oraz ferm chowu lub hodowli zwierz ąt, - lokalizowanie magazynów produktów ropopochodnych oraz innych substancji, a tak Ŝe ruroci ągów do ich transportu, - lokalizowanie składowisk odpadów komunalnych lub przemysłowych, - mycie pojazdów mechanicznych, - urz ądzanie parkingów, obozowisk oraz k ąpielisk, - lokalizowanie nowych uj ęć wody, - lokalizowanie cmentarzy oraz grzebanie zwłok zwierz ęcych.

4.5. WODY POWIERZCHNIOWE

4.5.1. SIE Ć RZECZNA

Region wykazuje szczególn ą specyfik ę kr ąŜ enia wód. Wspóln ą cech ą cało ści jest stosunkowo słabe zasilanie opadowe lokalnych zlewni, relatywnie znaczna rola wód tranzytowych spoza terenu gminy w kr ąŜ eniu podziemnym i powierzchniowym, wreszcie znacz ąca, a nawet decyduj ąca rola gospodarki wodnej człowieka w stworzeniu i utrzymaniu w specyficznej, zmienionej antropogenicznie równowadze lokalnych stosunków wodnych. W skomplikowanym układzie hydrograficznym delty Wisły silnie zmienionym przez funkcjonowanie urz ądze ń hydrotechnicznych wydzielono zlewnie I rz ędu: Wisły (przepływ średni 1 080 m³/s), Szkarpawy (przepływ średni 2,07 m³/s), Nogatu (5,95 m³/s) i Elbl ąga (9,30 m³/s). Zlewnia Nogatu na terenie gminy jest niewielka, ograniczona do mi ędzywala. Zlewnia Szkarpawy jest najobszerniejsza i składaj ą sie na ni ą zlewnie Linawy, Świ ętej - Tugi oraz Kanału Panie ńskiego. Głównym źródłem zasilania Nogatu jest poło Ŝona w s ąsiednim powiecie sztumskim zlewnia rzeki Liwy (990,8 km²). Zlewnia Nogatu jest zasadniczo w cało ści odwadniana grawitacyjnie, cho ć odpływ jest sztucznie regulowany przez liczne urz ądzenia hydrotechniczne i kanały. W zlewni Szkarpawy obszerne fragmenty s ą

ROZDZIAŁ – IV 60

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw odwadniane sztucznie przez przepompownie (na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw – przy rzece Świ ętej, powy Ŝej uj ścia Kanału Świerkowskiego). Wszystkie cieki s ą uregulowane, skanalizowane i nie posiadaj ą naturalnych koryt, maja te Ŝ małe spadki. Powoduje to mał ą zdolno ść samooczyszczania si ę wód. Analizowany teren usytuowany jest w obszarze wyznaczonym dwoma głównymi ciekami, mi ędzy rzek ą Świ ętą Tug ą, a Kanałem Panie ńskim. Długo ści głównych cieków gminy s ą nast ępuj ące: - Nogat – w granicach gminy ponad 7 km, - Rzeka Świ ęta – w granicach gminy ponad 10 km, - Rzeka Mała Świ ęta – w granicach gminy ponad 3 km. Kanały na terenie Gminy to: Kanał Panie ński, Lubstowski, Lasowicki, Lichnowska Struga, Myszewski, B Myszewo, C Myszewo, Nidowski, A Półmie ście, Widowska Łacha, Dębi ńska Struga, Świerkowski, A Orłowo, B Brzózki.

Rzeki s ą obwałowane i niepowi ązane bezpo średnio z systemem melioracyjnym. Charakteryzuj ą si ę one niewielkimi przepływami. Rzeki tego obszaru to typowe cieki nizinne, o minimalnych spadkach i niewielkich zdolno ściach do samooczyszczania. Dna rzek s ą zazwyczaj silnie zamulone, a brzegi poro śni ęte ro ślinno ści ą hydrofiln ą.

4.5.2. ZBIORNIKI WODNE

Jeziora na terenie gminy wyst ępuj ą nielicznie i s ą to zazwyczaj zbiorniki małe. Najwi ększe z nich wyst ępuj ą na wschód od miejscowo ści Półmie ście – poza obszarem mi ędzywala Nogatu, lecz w jego pobli Ŝu, b ędąc pozostało ści ą starorzeczy odci ętych wałem, oraz w obr ębie mi ędzywala na wschodnim skraju gminy. Niew ątpliwie stanowi ą one obiekty warto ściowe przyrodniczo z racji naturalnego charakteru w intensywnie przekształconym antropogenicznie krajobrazie rolniczym. Obraz ten uzupełnia pewna ilo ść zbiorników wodnych pochodzenia antropogenicznego – stawów i sadzawek parkowych i wiejskich oraz glinianek. Najwi ększe skupienia stawów s ą we wschodniej cz ęś ci Nowego Stawu (glinianki) oraz na północno - wschodnim kra ńcu gminy, na północ od Lubstowa. Wiele z tych zbiorników, zwłaszcza płytkie starorzecza, zmniejsza swoj ą powierzchni ę.

61 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Najwa Ŝniejsze jeziora na terenie Miasta i Gminy TABELA 39. Nowy Staw Lp. Nazwa jeziora Powierzchnia [ha] Miejscowo ść

1. Lubstowo I 5,05 Nowy Staw 2. Lubstowo II 2,73 Nowy Staw 3. Półmie ście 3,03 Nowy Staw Źródło: PO Ś, 2004 r.

4.5.3. SYSTEMY MELIORACYJNE I URZ ĄDZENIA WODNE

Na śuławach funkcjonuje silnie rozwini ęty system melioracyjny, utrzymuj ący na stosunkowo stałym poziomie, płytko zalegaj ące, wody gruntowe. Ma to szczególne znaczenie dla gospodarowania na terenach depresyjnych i przydepresyjnych. Niestety system ten, szczególnie na poziomie melioracji szczegółowej, w ostatnim 15-leciu został zaniedbany i jest coraz mniej skuteczny. Utrzymywaniem cieków i urz ądze ń podstawowych zajmuje si ę pa ństwo poprzez wła ściwy Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, natomiast urz ądzeniami szczegółowymi wła ściciele nieruchomo ści. Z danych pochodz ących od ZMiUW (PO Ś, 2004 r.) wynika, Ŝe zmeliorowana powierzchnia wynosi ogólnie 9 383 ha: - grunty orne zmeliorowane 7 361 ha, - grunty orne nawadniane 120 ha, - grunty orne zdrenowane 1 240 ha, - trwałe u Ŝytki zielone zmeliorowane 2 022 ha, - trwałe u Ŝytki zielone nawadniane 416 ha, - trwałe u Ŝytki zielone zdrenowane 98 ha, - zagospodarowane trwałe u Ŝytki zielone 2 022 ha, - powierzchnia zdrenowanych u Ŝytków rolnych 1 338 ha.

Zmeliorowany obszar uzbrojony jest w sie ć 73,7 km rzek i kanałów, 800,6 km rowów szczegółowych oraz ponad 9,8 km ruroci ągów drenarskich. Stan techniczny urz ądze ń szczegółowych jest niezadowalaj ący, s ą to urz ądzenia stare, wyeksploatowane, wymagaj ące kosztownych napraw. Jest to w du Ŝej mierze wynikiem braku konserwacji gruntownej jak i bie Ŝą cej. Widoczny jest te Ŝ brak dbało ści o te urz ądzenia samych u Ŝytkowników gruntów.

ROZDZIAŁ – IV 62

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Co roku wykonuje si ę jednak liczne prace polegaj ące na okoszeniu i odmuleniu rowów melioracyjnych oraz pracach drenarskich.

4.5.4. ZAGRO śENIE POWODZI Ą

Za obszar zagro Ŝenia powodziowego uwa Ŝa si ę ka Ŝdy obszar znajduj ący si ę w zasi ęgu wielkich wód danej rzeki niezale Ŝnie od tego, czy jest on zalewany, czy te Ŝ chroniony przed zalaniem. Głównym zagro Ŝeniem naturalnym na terenie całego powiatu malborskiego s ą wła śnie powodzie. Na obszarze śuław powszechnie wyst ępuje zagro Ŝenie powodziowe, jak równie Ŝ podtapianie przez wody terenów najni Ŝej poło Ŝonych. Do najbardziej zagro Ŝonych terenów nale Ŝy cz ęść depresyjna oraz przydepresyjna delty, w tym fragment Miasta Nowy Staw oraz północna i wschodnia cz ęść Gminy Nowy Staw. Nale Ŝy pami ęta ć, Ŝe samo ju Ŝ zaniechanie sztucznego odwadniania spowodowa ć musi podtopienie przez wody gruntowe rozległych terenów depresyjnych i przydepresyjnych. Ponadto wyst ępuj ące na obszarze minimalne nachylenia terenu oraz wyst ępowanie obszarów depresyjnych powoduj ą bardzo powolny spływ wód w przypadku zalania terenów. Z tego wzgl ędu zasadnicze znaczenie maj ą nie tylko główne urz ądzenia przeciwpowodziowe (np. wały), ale wszystkie urz ądzenia hydrotechniczne zwi ązane z regulowaniem gospodarki wodnej na terenie powiatu. Na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw wały przeciwpowodziowe chroni ą obszar o powierzchni 6 950 ha. Na tym terenie działa jedna stacja pomp odwadniaj ących. Jej wydajno ść wynosi 600 l/s i oddziałuje na obszar 176 ha. Stacje pomp reguluj ą poziom wody w kanałach polderowych w okresie wezbra ń i zagro Ŝenia powodziowego, a dodatkowo słu Ŝą do odprowadzenia nadmiaru wód. Stosunki wodne na śuławach są pochodn ą funkcjonowania systemu wodno - melioracyjnego posiadaj ącego zło Ŝon ą wielopoziomow ą struktur ę. System ten składa si ę z dwóch współdziałaj ących ze sob ą układów: grawitacyjnego, w którym odprowadzanie wody odbywa si ę w sposób zgodny ze spadkiem terenu, oraz polderowego (pompowego), w którym ruch wody jest wymuszony przez pompownie. Ogólnie mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe stopie ń zagro Ŝenia powodziowego śuław jest bardzo wysoki. Ze wzgl ędu na wysoki poziom wód gruntowych i zjawisko podnoszenia si ę koryta wód płyn ących pomi ędzy wałami, gospodarka zarówno na terenie depresji, jak i na pozostałych gruntach przydepresyjnych jest mo Ŝliwa tylko przy sprawnym systemie wodno - melioracyjnym i odpowiednim zabezpieczeniu przeciwpowodziowym. Jednym z zagro Ŝeń s ą powodzie opadowe, które mog ą wyst ąpi ć tutaj po długotrwałych opadach lub po deszczach pochodzenia burzowego o du Ŝej intensywno ści. Dochodzi wtedy do nasycenia gleby wod ą i stopniowego napełniania kanałów i rzek wod ą przepompowywan ą z polderów za pomoc ą

63 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw stacji pomp. Je śli ilo ść dopływaj ącej wody do stacji pomp przekroczy ich wydajno ść lub przekroczona zostanie zdolno ść odprowadzania wody przez rzeki i kanały, mo Ŝe nast ąpi ć podtopienie, a nawet zalanie terenu.

4.6. STAN ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Podstaw ą systemu obserwacji i kontroli jako ści wód powierzchniowych s ą: - monitoring diagnostyczny - ogólna ocena stanu cz ęś ci wód (chemicznego i ekologicznego) oraz długoterminowe zmiany tego stanu, wykorzystywane przy opracowywaniu planów gospodarowania wodami w dorzeczu. Monitoring ten obejmuje szerokie spektrum pomiaru wska źników chemicznych z elementami biologicznymi, wspomaganymi przez odpowiednie elementy hydromorfologiczne; - monitoring operacyjny , stosowany do tych cz ęś ci wód, których stan jest obecnie oceniony jako słaby lub zły, które s ą zagro Ŝone nieosi ągni ęciem dobrego stanu ekologicznego do roku 2015. Jego zadaniem jest dostarczenie informacji niezb ędnej do oceny, czy stosowane w takich cz ęś ciach wód programy naprawcze osi ągaj ą swój cel. Monitoring ten powinien słu Ŝyć do oceny krótkoterminowych zmian jako ści wód powierzchniowych, a zakres pomiarowy powinien obejmowa ć wska źniki podstawowe oraz specyficzne, dobrane do rodzaju presji; - monitoring badawczy , stosowany do tych cz ęś ci wód, których stan jest słabo rozpoznany, a zakres bada ń nie daje mo Ŝliwo ści jednoznacznej oceny stanu czysto ści wód. Obecnie zakres i cz ęstotliwo ść wykonywanych bada ń ustalona si ę zgodnie z rozporz ądzeniami wykonawczymi do ustawy Prawo Wodne: - rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 04.10.2002 r. w sprawie wymaga ń, jakim powinny odpowiada ć wody śródl ądowe b ędące środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455); - rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 23.12.2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wra Ŝliwych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093); - rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 27.11.2002 r. w sprawie wymaga ń, jakim powinny odpowiada ć wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728); - rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 20.08.2008 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008).

ROZDZIAŁ – IV 64

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Dla bada ń wykonanych w roku 2004 i pó źniej zastosowano klasyfikacj ę 5-cio stopniow ą, klasy I - V według Rozporz ądzenia Min, Środowiska z dn. 11.02.2004 r. (Dz. U. Nr 32 poz. 284), które obowi ązywało do ko ńca roku 2004. Dla bada ń z roku 2008 zastosowano rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 20.08.2008 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych. Klasyfikacja dla prezentowania stanu wód powierzchniowych przestawia si ę nast ępuj ąco: - klasa I, wody o bardzo dobrej jako ści, które spełniaj ą wymagania okre ślone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę do spo Ŝycia (A1), a wska źniki biologiczne nie wskazuj ą na Ŝadne oddziaływania antropogeniczne, - klasa II, wody dobrej jako ści, które spełniaj ą w odniesieniu do wi ększo ści wska źników wymagania okre ślone dla wód powierzchniowych przeznaczonych do spo Ŝycia (A2), a warto ści biologicznych wska źników wskazuj ą niewielki wpływ oddziaływa ń antropogenicznych, - klasa III, wody zadowalaj ącej jako ści, które spełniaj ą wymagania okre ślone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia (A2), a warto ści biologicznych wska źników jako ści wód wskazuj ą umiarkowany wpływ oddziaływa ń antropogenicznych, - klasa IV, wody niezadowalaj ącej jako ści, które spełniaj ą wymagania okre ślone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia (A3), a warto ści biologicznych wska źników jako ści wody wykazuj ą, na skutek oddziaływa ń antropogenicznych, zmiany ilo ściowe i jako ściowe w populacjach biologicznych, - klasa V, wody złej jako ści, które nie spełniaj ą wymaga ń dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia, a warto ści biologicznych wska źników jako ści wody wykazuj ą, na skutek oddziaływa ń antropogenicznych, zmiany polegaj ące na zaniku wyst ępowania znacznej cz ęś ci populacji biologicznych.

65 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

TABELA 40. Klasy czysto ści wód powierzchniowych

4.6.1. MONITORING JEZIOR

Na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw nie ma zlokalizowanych zbiorników wodnych, które byłyby badane przez WIO Ś w Gda ńsku w ramach monitoringu wód powierzchniowych, jezior.

4.6.2. MONITORING RZEK

W latach 2006 – 2008 nie było przeprowadzanych badań na rzekach Miasta i Gminy Nowy Staw. Dane dotycz ące jako ści wód zostały okre ślone na podstawie wyników bada ń rzeki Nogat przeprowadzonych w latach 2005 - 2008, na nast ępuj ących punktach kontrolnych: - Nogat, powy Ŝej Malborka – 46,0 km, - Nogat, poni Ŝej Malborka – 38,5 km.

TABELA 41. Ocena stanu czysto ści rzeki Nogat Lokalizacja Wska źniki Wska źniki Nazwa Km Gmina / Klasa Klasa Rok punktu RZGW odpowiadaj ąca odpowiadaj ąca cieku rzeki powiat sanitarna ogólna pomiarowego IV klasie V klasie Temp. wody, ChZT-Cr, Poni Ŝej zaw. og., tlen 2006 38,5 IV IV OWO, azot Malborka rozp., BZT , 5 Kjeld. rt ęć , LBC fek , I biot Powy Ŝej Malbork / Fosforany, Nogat 46,0 Gda ńsk III III ChZT-Cr Malborka malborski fosfor og. 2005 Poni Ŝej Zawiesina, Tlen rozp., 38,5 III IV Malborka ChZT-Cr, selen BZT5 Poni Ŝej 2004 38,5 IV - - Malborka Źródło: Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego w 2005 i 2006 r.

ROZDZIAŁ – IV 66

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Zgodnie z danymi pochodz ącymi z roku 2008, opracowanymi na podstawie rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 20.08.2008 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych, jako ść wód cieków wodnych na terenie powiatu przedstawia si ę następuj ąco:

TABELA 42. Ocena jednolitej cz ęś ci wód rzeki Nogat w 2008 roku Nazwa jednostek elementy stan / stan cz ęś ci wód km fizyko- potencjał stan wód RZGW Zlewnia biologiczny rzeki chemiczne ekologiczny Zlewnia poni Ŝej Nogat 33,5 dobry umiarkowany zły Gda ńsk Zalewu dobrego Wi ślanego Źródło: Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego w 2008 roku

Zgodnie z danymi WIO Ś z 2008 roku, na trzech punktach pomiarowych na terenie powiatu malborskiego, na rzece Nogat, stwierdzono, Ŝe wody s ą zeutrofizowane (eutrofizacja komunalna, dane pochodz ące z lat 2004 – 2007).

TABELA 43. Zmiany jako ści wód rzeki Nogat Parametr Rzeka Stanowisko 2004 2005 2006 Warto ści średnioroczne Azot ogólny (mgN/dm3) 2,16 2,19 2,67 Poni Ŝej Azotany (mgNO 2/dm3) 3,69 3,88 4,98 Malborka Fosfor ogólny (mgP/l) 0,19 0,19 0,23 Chlorofil ( ng/l) 34,0 26,6 14,6 Nogat Azot ogólny (mgN/dm3) b.d. 1,97 b.d. Powy Ŝej Azotany (mgNO 2/dm3) b.d. 4,00 b.d. Malborka Fosfor ogólny (mgP/l) b.d. 1,30 b.d. Chlorofil ( ng/l) b.d. 16,1 b.d. Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2004, 2005 i 2006 r.

Wody rzeki Świ ętej i jej dopływów były badane przez WIO Ś w 2000 r. Rzeka Świ ęta została zaklasyfikowana na wi ększo ści swej długo ści do III klasy czysto ści pod wzgl ędem fizyko-chemicznym tylko poni Ŝej Nowego Stawu – jako wody pozaklasowe. Pod wzgl ędem hydrobiologicznym i sanitarnym wody Świ ętej zaliczono do III klasy. Jej dopływ D ębi ńska Struga prowadził wody uznane za pozaklasowe. Wody rzeki Małej Świ ętej pod wzgl ędem hydrobiologicznym zaliczono do III klasy, mimo i Ŝ 85 % wyników odpowiadało II klasie. Pod wzgl ędem sanitarnym odpowiada II klasie czysto ści. Kanał Świerkowski prowadził wody zaklasyfikowane pod wzgl ędem sanitarnym do II klasy. Pod wzgl ędem hydrobiologicznym wody Kanału Świerkowskiego zostały uznane za pozaklasowe.

67 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Wody Kanału Panie ńskiego były badane nieco poni Ŝej, za granic ą powiatu Malborskiego – w Solnicy i w tym punkcie klasyfikowano je pod wzgl ędem sanitarnym do II klasy, pod wzgl ędem fizyko-chemicznym – do III klasy, a pod wzgl ędem hydrobiologicznym – do II klasy.

Ocena przydatno ści wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych

Na podstawie zapisów w Prawie Wodnym Regionalne Zarz ądy Gospodarki Wodnej zostały zobligowane do wyznaczenia wód powierzchniowych do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych oraz umo Ŝliwiaj ące ich migracj ę. Ocen ę przydatno ści wód do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych wykonuje si ę w oparciu o rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 04.10.2002 r., w sprawie wymaga ń, jakim powinny odpowiada ć wody śródl ądowe będące środowiskiem Ŝycia ryb

w warunkach naturalnych. Rzek ą przebadan ą w tym zakresie, na terenie powiatu malborskiego była rzeka Nogat. W roku 2008 wody rzeki Nogat były przebadane pod tym k ątem w punkcie Janówka. Ogólna ocena wód w zakresie ich bytowania w warunkach naturalnych była negatywna (brak szczegółowych danych za rok 2008). Pomimo negatywnej oceny jako ści wód w rzekach gminy, w warunkach naturalnych bytuje wiele gatunków ryb. Prowadzona jest na nich gospodarka rybacka przez Polski Zwi ązek W ędkarski.

Przydatno ść do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych TABELA 44. w warunkach naturalnych wód rzeki Nogat

Punkt

Rzeka Nogat ź zki zki pomiarowy 5 ą glow. ę fenolowe W ropopoch. Azot amonowy Azotyny Amoniak amonowy Fosfor og. Cynk Mied Temp. Zawiesina ogólna pH Tlen tozpusz. BZT Zwi

Poni Ŝej 2006 Malborka Jako ść Poni Ŝej wód Malborka 2005 Powy Ŝej Malborka Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2005 i 2006 r. Legenda Warunki spełnione dla ryb Warunki spełnione tylko dla ryb Warunki nie s ą spełnione dla łososiowatych i karpiowatych karpiowatych obu gatunków ryb

ROZDZIAŁ – IV 68

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

4.6.3. KĄPIELISKA

O mo Ŝliwo ści rekreacyjnego wykorzystania wód decyduje ich jako ść , któr ą okre ślaj ą odpowiednie przepisy regulowane przez Ministra Zdrowia. Miejsca zwyczajowo wykorzystywane do k ąpieli, pozostaj ące najcz ęś ciej w gestii organów samorz ądowych, charakteryzuj ą si ę nadal zmiennym stanem sanitarno - technicznym. Z jednej strony poprawia si ę zagospodarowanie tych miejsc (powstaj ą pomosty, sanitariaty), z drugiej strony pojawiaj ą si ę kłopoty z utrzymaniem ich we wła ściwym stanie sanitarno - porz ądkowym. W Mie ście i Gminie Nowy Staw, PSSE w Malborku nie przeprowadza aktualnie bada ń wody w jeziorach, mimo, Ŝe mog ą one by ć wykorzystywane przez lokaln ą ludno ść dla celów rekreacji. Rzeka Nogat została uznana przez powiatowego Inspektora Sanitarnego za przydatn ą do celów k ąpielowych.

4.7. ŹRÓDŁA I TENDENCJE PRZEOBRA śEŃ WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Do czynników wpływaj ących na jako ść wód powierzchniowych nale Ŝą uwarunkowania naturalne, takie jak warunki klimatyczne i hydrologiczne, czy zdolno ść samooczyszczania zbiorników wodnych oraz zanieczyszczenia antropogeniczne. Źródła zanieczyszcze ń wód powierzchniowych (tak Ŝe podziemnych) mo Ŝemy podzieli ć na punktowe (np. wyloty ścieków), liniowe (np. drogi – spływ zanieczyszcze ń), obszarowe (np. rolnictwo – nawo Ŝenie, środki ochrony ro ślin). Zgodnie z definicj ą zawart ą w ustawie Prawo wodne, ścieki, to wprowadzane do wód lub do ziemi: - wody zu Ŝyte, w szczególno ści na cele bytowe lub gospodarcze, - ciekłe odchody zwierz ęce, z wyj ątkiem gnojówki i gnojowicy, przeznaczonych do rolniczego wykorzystania w sposób i na zasadach okre ślonych w przepisach o nawozach i nawo Ŝeniu, - wody opadowe lub roztopowe, uj ęte w systemy kanalizacyjne, pochodz ące z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni, w szczególno ści z miast, portów, lotnisk, terenów przemysłowych, handlowych, usługowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów, - wody odciekowe ze składowisk odpadów i miejsc ich magazynowania, - wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów chowu lub hodowli ryb oraz innych organizmów wodnych.

69 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Powodem du Ŝego zanieczyszczenia wód powierzchniowych na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw s ą lub mog ą by ć: - niski stopie ń skanalizowania gminy, zły stan techniczny zbiorników bezodpływowych, - brak rozwini ętej sieci kanalizacji deszczowej, - dopływ ścieków spoza gminy, - spływ powierzchniowy zanieczyszcze ń typu rolniczego ułatwiony przez rze źbę terenu, mał ą powierzchni ę zadrzewie ń, g ęst ą sie ć rowów, - intensywne nawo Ŝenie gleb i stosowanie środków ochrony ro ślin, - zły stan techniczny urz ądze ń wodnych (korozja).

4.8. KLIMAT

Pod wzgl ędem klimatycznym teren Miasta i Gminy Nowy Staw wykazuje cechy charakterystyczne dla pobrze Ŝa Bałtyku, dla śuław, w szczególno ści stosunkowo łagodn ą zim ę, chłodn ą wiosnę i niezbyt upalne lato, dług ą i relatywnie ciepł ą jesie ń, do ść cz ęste silne wiatry oraz relatywnie niskie opady w stosunku do sąsiednich jednostek pojeziernych. Według klasyfikacji Gumi ńskiego rejon ten, pod wzgl ędem rolniczo – klimatycznym, zaliczany jest do okr ęgu bałtyckiego. Obszar gminy charakteryzuje si ę opadami od 500 – 600 mm rocznie, średnio 647 mm (2001 r.). Najwi ększe obserwuje si ę w sierpniu i we wrze śniu. Podniesiona wilgotno ść powietrza zwi ększa bezwładno ść termiczn ą i cz ęstotliwo ść wyst ępowania mgieł. Według danych meteorologicznych stacji w Kmiecinie w rejonie przewa Ŝaj ą wiatry z kierunków południowo – zachodnich (ł ącznie z kierunku SE, S, W i SW, ponad 48 %), przy średnich pr ędko ściach 3,5 do 3,9 i ciszy rz ędu 13 (%), dane z 2002 roku. Według danych stacji meteorologicznej w Elbl ągu (2001 r.) absolutne maksimum temperatury powietrza z dwudziestolecia wynosiło 35,4 oC, a minimum –30 oC. Liczba dni z temperatur ą minimaln ą poni Ŝej 0 oC wynosiła 109, a powy Ŝej 25 oC – 23 dni. Usłonecznienie, latem, nale Ŝy do najwy Ŝszych w Polsce, powy Ŝej 7,5 h/dob ę, a zim ą maleje do 1,3 h/dob ę, co z kolei odpowiada warto ściom najni Ŝszym w kraju. Długo ść okresu wegetacyjnego wynosi 214 dni.

ROZDZIAŁ – IV 70

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

4.8.1. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

4.8.1.1. STAN CZYSTO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Monitoring powietrza

Ocenę stanu aerosanitarnego za 2008 rok wykonano poprzez porównanie uzyskanych wyników pomiarów ze stacji pomiarowych z dopuszczalnymi i docelowymi poziomami zanieczyszcze ń, okre ślonymi przez Min. Środowiska w rozporz ądzeniu z dn. 3.03.2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47 poz.281). Celem monitoringu powietrza atmosferycznego jest sporz ądzenie ocen 5-letnich i ocen rocznych. Ocen dokonuje si ę odr ębnie ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi i odrębnie ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Oceny roczne polegaj ą na klasyfikacji stref ze wzgl ędu na porównanie wyników pomiarów prowadzonych w poszczególnych strefach z poziomami dopuszczalnymi. W przypadku zaliczenia strefy w wyniku oceny rocznej do klasy C dla zanieczyszcze ń, dla których obowi ązuj ą poziomy dopuszczalne lub docelowe, sejmik województwa zobowi ązany jest w drodze uchwały do okre ślenia programów ochrony powietrza dla tych stref.

Gmina Nowy Staw znajduje si ę w zasi ęgu strefy malborsko – sztumskiej (kod PL.22.07.z.03). Obejmuje ona nast ępuj ące powiaty: nowodworski, malborski, sztumski. Do roku 2006 powiat malborski znajdował si ę natomiast w strefie malborskiej, która obejmowała jedynie omawiany powiat. Poni Ŝej przedstawiona została roczna ocena jako ści powietrza atmosferycznego w tej strefie (2007 r.). Pod poj ęciem strefy kryj ą si ę aglomeracje o liczbie mieszka ńców wi ększej ni Ŝ 250 tysi ęcy oraz obszary jednego lub wi ęcej powiatów poło Ŝonych na obszarze tego samego województwa, niewchodz ących w skład aglomeracji. Strefa malborsko – sztumska obejmuje obszar 1 897 km 2 i w jej zasi ęgu mieszka 141 147 ludzi.

Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegaj ących ocenie jest zaliczenie strefy do jednej z poni Ŝej wymienionych klas: • klasa A - st ęŜ enia zanieczyszcze ń na terenie strefy nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych; • klasa B - st ęŜ enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych powi ększonych o margines tolerancji;

71 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

• klasa C - st ęŜ enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne powi ększone o margines tolerancji, a w przypadku, gdy margines tolerancji nie jest okre ślony – poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych.

Klasyfikacja stref dokonana w wyniku rocznej oceny za rok 2008 TABELA 45. wraz z porównaniem z klasyfikacjami za lata 2005 – 2007 Klasa strefy ze wzgl ędu na: Ochron ę zdrowia Ochron ę ro ślin Klasa Klasa Aglomeracja ogólna ogólna Strefa

6 2 2 2 2 H )piren 6 α 2007 2008 2007 2008 NO NO PM10 Pb C 2005 SO 2005 2006 SO 2006 Kadm Nikiel Ozon CO arsen Benzo ( Strefa malborsko - A A A A A A A A A A - A A A A A - A A sztumska Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007, 2008 r.

Według raportu WIO Ś z 2008 roku obszar strefy malborsko - sztumskiej został zaklasyfikowany w klasie A. Oznacza to, Ŝe wszystkie badane wska źniki nie wykazywały przekrocze ń normy (zarówno ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia, jak i ro ślin). Niekorzystny jest jednak fakt, Ŝe strefa ta oraz bezpo średnio równie Ŝ powiat malborski, graniczy ze stref ą kwidzy ńsko – tczewsk ą, która została zaklasyfikowana do strefy C, w 2007 roku (ze wzgl ędu na przekroczenia PM-10). W 2008 roku stref ę t ę zaklasyfikowano natomiast do klasy A. Istnieje jednak zagro Ŝenie, Ŝe mo Ŝliwe jest przedostawanie si ę zanieczyszcze ń z innych terenów.

Na terenie Miasta Nowy Staw jest zlokalizowany punkt monitoringu powietrza. Jest to punkt pomiarowy metod ą pasywn ą w Nowym Stawie jest przy ul. Obro ńców Westerplatte, pomi ędzy przecznicami Kolejowa i Słowackiego. Kolejne dwa najbli Ŝsze punkty monitoringowe znajduj ą si ę w mie ście Malbork (ul. Konopnickiej i Mickiewicza). Wyniki bada ń z punktu zlokalizowanego z mie ście Nowy Staw nie mog ą by ć traktowane jako reprezentatywne dla całej gminy, poniewa Ŝ miasto charakteryzuje si ę wi ększym rozwojem komunikacyjnym i urbanizacyjnym w porównaniu z obszarem wiejskim gminy.

ROZDZIAŁ – IV 72

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Średnioroczne st ęŜ enia dwutlenku siarki na terenie strefy TABELA 46. malborsko – sztumskiej Średnia roczna Obszar Rodzaj 3 Strefa Stacja [ug/m ] strefy pomiaru 2004 2005 2006 2007 2008 Malbork manualny 1 1 0,7 1,2 0,6 Strefa ul. Konopnickiej Powiat malborsko - Nowy Staw b.d. b.d. 12,9 5,8 8,2 malborski sztumska Malbork pasywny b.d. b.d. 7,5 4,2 6,9 ul. Mickiewicza Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007 r.

Średnioroczne st ęŜ enia dwutlenku azotu na terenie strefy TABELA 47. malborsko – sztumskiej Średnia roczna Obszar Rodzaj 3 Strefa Stacja [ug/m ] strefy pomiaru 2004 2005 2006 2007 2008 Malbork manualny 27 16 16,5 19,3 17,1 Strefa ul. Konopnickiej Powiat malborsko - Nowy Staw b.d. b.d. 18,4 12,8 13,8 malborski sztumska Malbork pasywny b.d. b.d. 23,5 18,9 18,7 ul. Mickiewicza Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007 r.

Średnioroczne st ęŜ enia pyłu zawieszonego PM 10 na terenie strefy TABELA 48. malborsko – sztumskiej Średnia roczna Obszar Rodzaj 3 Strefa Stacja [ug/m ] strefy pomiaru 2004 2005 2006 2007 2008 Strefa Powiat malborsko – Malbork reflektomierz 9 6 3,0 b.d. 4,4 malborski sztumska Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007 r.

Średnioroczne st ęŜ enia benzenu na terenie strefy malborsko – TABELA 49. sztumskiej Średnia roczna Obszar Rodzaj 3 Strefa Stacja [ug/m ] strefy pomiaru 2004 2005 2006 2007 2008 Strefa Powiat Nowy Staw b.d. b.d. 2,2 2,7 2,3 malborsko - pasywny malborski sztumska Malbork b.d. b.d. 2,6 2,8 2,2 Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007 r.

4.8.1.2. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZE Ń POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw znajduj ą si ę źródła emisji zanieczyszcze ń pyłowo - gazowych z pochodz ących głównie z instalacji energetycznych, ale równie Ŝ technologicznych. Emisja ta ma charakter niezorganizowany. Wi ększo ść emitowanych zanieczyszcze ń pochodzi z instalacji słu Ŝą cych ogrzewaniu budynków oraz wody u Ŝytkowej.

73 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Wśród emitowanych zanieczyszcze ń dominuj ą: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek w ęgla oraz pył zawieszony. Wi ększo ść emisji ciepłowniczej dotyczy indywidualnych siedlisk gospodarczych, w których zainstalowane s ą piece o niewielkiej mocy. Wi ększe piece zainstalowane s ą w zakładach produkcyjnych, instytucjach publicznych oraz osiedlowych kotłowniach. W zdecydowanej wi ększo ści zabudowa ń paliwem jest w ęgiel kamienny. Jednak to wła śnie emisja z pojedynczych posesji, instytucji w sposób zdecydowany wpływa na stan sanitarny powietrza. Mniejszym problemem z punktu widzenia lokalnych parametrów czysto ści powietrza jest niska emisja na terenach zabudowy luźnej, gdy Ŝ istniej ą tam lepsze warunki przewietrzania i depozycji zanieczyszcze ń. Zwi ększona emisja zanieczyszcze ń pyłowo - gazowych w zdecydowanej cz ęś ci dotyczy sezonu grzewczego. Wa Ŝnym czynnikiem zanieczyszczaj ącym powietrze przez cały rok jest rozwój komunikacji samochodowej, a wraz z ni ą ci ągła emisja dwutlenku w ęgla, tlenku azotu, węglowodorów, zwi ązków ołowiu. Bior ąc pod uwag ę fakt, Ŝe przez gmin ę Nowy Staw przechodzi droga krajowa, emisja zanieczyszcze ń spalinowych jest zwi ększona wzdłu Ŝ tego ci ągu komunikacyjnego. Ponadto mo Ŝe wyst ępowa ć tzw. emisja wtórna, pochodz ąca ze złej jako ści nawierzchni ulic i placów, niedostatecznego zabezpieczenia transportu szkodliwych materiałów. Zanieczyszczenia pochodz ące ze źródeł technologicznych maj ą charakter marginalny, poniewa Ŝ w gminie nie ma rozwini ętego przemysłu. Ponadto podmiotami, które maj ą du Ŝy udział w ogólnej emisji zanieczyszcze ń, na terenie gminy s ą m. in. Kotłownie, które działaj ą w oparciu o w ęgiel (PO Ś dla Powiatu, 2005 r.): - kotłownia przy ul. Bankowej, Nowy Staw, - kotłownia w D ębinie, - Spółdzielnia Mieszkaniowa „Stawiec” przy ul. Gda ńskiej, Nowy Staw, - Szkoła Podstawowa Nr 2 przy ul. Gda ńskiej, Nowy Staw, - Szkoła Podstawowa, Świerki, - Stowarzyszenie na Rzecz Bezdomnych Dom Modlitwy AGAPE w Nowym Stawie, - Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 5 im. Ziemi śuławskiej przy ul. Mickiewicza, Nowy Staw, - Przedszkole przy ul. Gda ńskiej, Nowy Staw, - Gospodarstwo Rolne „MARPOL” (suszarnia zbo Ŝa), Mart ąg, - Wspólnota Mieszkaniowa przy Gospodarstwie Pomocniczym, Trampowo, - Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, Nowy Staw.

ROZDZIAŁ – IV 74

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Stan czysto ści powietrza na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw spowodowany jest przede wszystkim emisj ą zanieczyszcze ń ze źródeł znajduj ących si ę na terenie gminy oraz pochodz ących z terenów s ąsiednich. Zanieczyszczenia „obce” pochodz ą przede wszystkim ze strony południowo - zachodniej i zachodniej tj. z kierunku Tczewa oraz z południowej tj. z kierunku Sztumu.

4.8.1.3. ODORY

Głównym emitorem odorów na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw jest oczyszczalnia ścieków w Lipince, głównie ze wzgl ędu na fermentacj ę osadów. Do dezaktywacji odorów ze składowiska osadów wykorzystywany był preparat antyodorowy w postaci areozolu.

4.8.2. KLIMAT AKUSTYCZNY

Post ępuj ąca urbanizacja i rozwój komunikacji drogowej powoduj ą, Ŝe z ka Ŝdym dniem zwi ększaj ą si ę uci ąŜ liwo ści wynikaj ące ze stałego narastania hałasu. Maj ą one wpływ na stan psychiczny i zdrowie człowieka. Zagro Ŝenie hałasem i wibracjami charakteryzuje si ę mnogo ści ą źródeł i powszechno ści ą wyst ępowania. Najbardziej uci ąŜ liwymi emitorami hałasu i wibracji, maj ącymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny środowiska, s ą: trasy komunikacyjne (pojazdy samochodowe, motocykle, ci ągniki, poci ągi), zakłady produkcyjne, place budowy na skutek stosowania hała śliwych i wibracyjnych technologii oraz maszyn i urządze ń oraz miejsca publiczne takie jak: centra handlowe, deptaki, skwery oraz inne miejsca zbiorowego nagromadzenia ludno ści. Hałas jest obecnie traktowany jako jeden z czynników zanieczyszczaj ących środowisko. Do oceny akustycznej środowiska stosuje si ę poziom równowa Ŝny d źwi ęku

(L Aeq ), który jest u średnionym poziomem d źwi ęku w funkcji czasu. Poziom ten mierzony jest w decybelach. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku uzale Ŝnione s ą od źródła hałasu, pory dnia oraz przeznaczenia terenu. Na terenach zabudowy zagrodowej dopuszczalny poziom d źwi ęku w porze dziennej wynosi wzdłu Ŝ dróg 60 dB (w porze nocnej 50 dB), a od pozostałych obiektów w porze dziennej 50 dB, za ś w porze nocnej 40 dB. Hałas produkcyjny ma charakter lokalny i jest zawsze zwi ązany z prowadzon ą działalno ści ą gospodarcz ą. Z uwagi na niewielkie uprzemysłowienie gminy źródeł hałasu przemysłowego jest niewiele. Wi ększo ść źródeł hałasu w strefach produkcyjnych znajduje si ę wewn ątrz budynków, dlatego te Ŝ do środowiska przedostaje si ę w sposób nieznacz ący. Źródłami hałasu stacjonarnego w zakładach s ą zlokalizowane na zewn ątrz urz ądzenia wentylacyjne, klimatyzacyjne. Nie powoduj ą one pogorszenia klimatu akustycznego.

75 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Du Ŝo wi ększe znaczenie ma hałas komunikacyjny. Stanowi ą go przede wszystkim źródła liniowe zwi ązane z komunikacj ą drogow ą i kolejow ą. Na terenie gminy hałas komunikacyjny kształtowany jest przede wszystkim przez: - drog ę krajow ą nr 55, - drogi powiatowe oraz gminne w mniejszym stopniu. Ludno ść mieszkaj ąca wzdłu Ŝ tych dróg jest nara Ŝona na ponadnormatywn ą emisj ę hałasu. Rozpoznania stanu klimatu akustycznego środowiska i jego oceny dokonuje si ę w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska. Dopuszczalne warto ści poziomu hałasu okre śla Rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 14.06.2007 r. (Dz. U. 2007 Nr 120 poz. 826). Niezb ędne jest stosowanie zabezpiecze ń akustycznych przynajmniej w postaci zieleni izolacyjnej.

4.8.3. PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJ ĄCE

W środowisku przyrodniczym istniej ą pola elektromagnetyczne naturalne, których wyst ępowanie nie jest zwi ązane z działalno ści ą człowieka oraz pola b ędące efektem tej działalno ści (sztuczne, antropogeniczne). Ci ągły wzrost stosowanych urz ądze ń, które tak Ŝe wytwarzaj ą elektromagnetyczne promieniowanie niejonizuj ące ma równie Ŝ ujemny wpływ na środowisko i zdrowie człowieka. Głównymi rodzajami źródeł sztucznych pól elektromagnetycznych wyst ępuj ących w środowisku s ą linie elektromagnetyczne, stacje elektroenergetyczne, obiekty radiokomunikacyjne (tak Ŝe CB), w tym stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowych, systemy przekazu informacji, radiolokacyjne i radionawigacyjne, medyczne urz ądzenia diagnostyczne i terapeutyczne urz ądzenia powszechnego u Ŝytku, takie jak kuchenki mikrofalowe, telefony bezprzewodowe, komputery, odbiorniki telewizyjne i inne. Pola elektromagnetyczne wytwarzane przez tego typu urz ądzenia nakładaj ąc si ę na istniej ące w przyrodzie pole naturalne zmieniaj ą warunki bytowania człowieka. Coraz cz ęś ciej zaczyna si ę mówi ć o zanieczyszczaniu środowiska naturalnego promieniowaniem elektromagnetycznym (niejonizuj ącym) w podobnym aspekcie jak o ska Ŝeniu chemicznym czy zagro Ŝeniu środowiska hałasem. Ustaw ą z dn. 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska zostały wdro Ŝone nowe regulacje dotycz ące pól elektromagnetycznych, które ustawa definiuje jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach od 0 Hz do 300 GHz. Zgodnie z art. 123 ustawy, oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji jego zmian dokonuje si ę w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, prowadzonego przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska.

ROZDZIAŁ – IV 76

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Przez teren Miasta i Gminy Nowy Staw przebiegaj ą dwie linie elektroenergetyczne o napi ęciu znamionowym 110 kV; na granicy z gmin ą Lichnowy przebiega jedna linia elektroenergetyczna wysokiego napi ęcia o napi ęciu znamionowym 400 kV. Natomiast pola magnetyczne o nat ęŜ eniach wy Ŝszych od dopuszczalnych w miejscach dost ępnych dla ludno ści w praktyce nie wyst ępuj ą. W krajowych przepisach dopuszcza si ę wyst ępowanie pochodz ących od linii elektroenergetycznych pól elektrycznych o nat ęŜ eniach mniejszych od 1 kV/m m.in. na obszarach zabudowy mieszkaniowej. Z punktu widzenia ochrony środowiska człowieka istotne wi ęc mog ą by ć linie i stacje elektroenergetyczne o napi ęciach znamionowych równych co najmniej 110 kV, b ądź wy Ŝszych. Zasi ęg promieniowania mog ącego wpływa ć niekorzystnie na człowieka si ęga do 40 m po obu stronach linii. Trzeba te Ŝ wzi ąć pod uwag ę, Ŝe napowietrzne linie elektroenergetyczne, zarówno wysokiego, jak i średniego napi ęcia, mog ą oddziaływa ć niekorzystnie na ptaki, które rozbijaj ą si ę o linie, a tak Ŝe wpływa ć niekorzystnie na krajobraz. Obiektami radiokomunikacyjnymi o istotnym z punktu widzenia ochrony środowiska oddziaływaniu mog ą by ć stacje bazowe telefonii komórkowych. Wpływ stacji bazowych telefonii komórkowej na zdrowie i samopoczucie człowieka nie jest jeszcze dokładnie rozpoznany, jednak traktuje si ę je jako obiekty potencjalnie niebezpieczne. W praktyce, w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, znajduj ących si ę w miastach, pola o warto ściach wy Ŝszych od dopuszczalnych w praktyce wyst ępuj ą w odległo ści do 25 metrów od anten na wysoko ści zainstalowania tych anten. Poniewa Ŝ anteny s ą instalowane na dachach wysokich budynków lub na specjalnie stawianych wie Ŝach, prawdopodobnie nie stwarzaj ą one zagro Ŝenia dla mieszka ńców. Mog ą jednak stanowi ć zagro Ŝenia dla ptaków oraz wpływa ć niekorzystnie na krajobraz. Na terenie miasta i Gminy Nowy Staw s ą trzy stacje bazowe telefonii komórkowej: - Stacja bazowa telefonii cyfrowej sieci ERA NR 38201 (dz. ew. nr 2/10 ul. Mickiewicza 16, Nowy Staw), - Stacja bazowa telefonii cyfrowej sieci ERA nr 38835 (dz. ew. nr 210 w Lubstowie, gmina Nowy Staw), - Stacja bazowa telefonii komórkowej PTK Centertel Nr 2844/2955 (3572) „NOWY STAW – CUKROWNIA” (dz. ew. nr 2/10, ul. Mickiewicza 16, Nowy Staw). Na terenie gminy nie prowadzono bada ń poziomu pól elektromagnetycznych. Zgodnie z art. 121 Ustawy z dn. 27.04.2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: 1) utrzymanie poziomów pół elektromagnetycznych poni Ŝej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach

77 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

2) zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane. Aby ograniczy ć uci ąŜ liwo ści promieniowania elektromagnetycznego koniecznym jest podejmowanie niezbędnych działa ń polegaj ących na analizie wpływu na środowisko nowych obiektów emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne (na etapie wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu i pozwole ń na budow ę). Inwestorzy s ą zobowi ązani do wykonywania pomiarów kontrolnych promieniowania przenikaj ącego do środowiska w otoczeniu stacji. Pomiary kontrolne rzeczywistego rozkładu g ęsto ści mocy promieniowania powinny by ć przeprowadzane bezpo średnio po pierwszym uruchomieniu instalacji (najpó źniej w ci ągu 14 dni) i ka Ŝdorazowo w razie istotnej zmiany warunków pracy urz ądze ń mog ących mie ć wpływ na zmian ę poziomów elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego wytwarzanego przez to urz ądzenia. Inwestor jest zobowi ązany do ewidencjonowania wyników przeprowadzonych pomiarów. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku reguluje rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 30.10.2003 r. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883).

4.8.4. POWA śNE AWARIE PRZEMYSŁOWE

Powa Ŝne awarie obejmuj ą skutki dla środowiska powstałe w wyniku awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Zapobieganie powa Ŝnym awariom w odniesieniu do przemysłu wykorzystuj ącego niebezpieczne substancje chemiczne ma ogromne znaczenie ekonomiczne i decyduje o jego wizerunku i akceptacji w społecze ństwie. W ustawie z dn. 27.04.2001 r. – Prawo ochrony środowiska, okre ślone zostały podstawowe zasady zapobiegania i przeciwdziałania powa Ŝnym awariom przemysłowym, podmioty, których dotycz ą wprowadzone przepisy, oraz ich obowi ązki i zadania, a tak Ŝe główne procedury i dokumenty. Na obszarze Miasta i Gminy Nowy Staw zagro Ŝenia nadzwyczajne maj ą wzgl ędnie marginalne znaczenie, co jest spowodowane głównie brakiem na wi ększ ą skal ę przemysłu, który wykorzystuje niebezpieczne substancje, mo Ŝe powodowa ć awari ę instalacji itp. Na terenie gminy powa Ŝne awarie mog ą by ć zwi ązane z funkcjonowaniem nast ępuj ących obiektów: - oczyszczalnia ścieków w Lipince, - magazynowanie i dystrybucja produktów ropopochodnych – 2 stacje benzynowe: 1 w Nowym Stawie, 1 w Chlebówce, - ewentualny transport drogowy substancji niebezpiecznych, - niewła ściwe post ępowanie z odpadami zawieraj ącymi substancje niebezpieczne,

ROZDZIAŁ – IV 78

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

- gazoci ągi wysokiego i średniego ci śnienia – w przypadku ich rozszczelnienia (na terenie powiatu malborskiego przebiegaj ą przez tereny gmin Stare Pole, Malbork i Nowy Staw , stacje redukcyjne s ą w Starym Polu, Nowej Wsi i Nowym Stawie).

4.9. RO ŚLINNO ŚĆ

W lasach dominuje typ siedliskowy lasu wilgotnego, wyj ątkowo – lasu świe Ŝego. Wyst ępuj ą głównie drzewostany brzozowe oraz wierzby. Nie były prowadzone badania fitosocjologiczne, jednak prawdopodobnie lasy reprezentuj ą zbiorowiska ł ęgu jesionowo - wi ązowego, ł ęgu wierzbowo - topolowego i ł ęgu jesionowo - olszowego oraz przede wszystkim ich fazy regeneracyjne i degeneracyjne. Wszystkie dobrze zachowane fragmenty lasów tego typu stanowi ą siedliska chronione w rozumieniu Ustawy o ochronie przyrody i rozporz ądze ń do niej (Rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 14.08.2001 r. w sprawie okre ślenia rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegaj ących ochronie Dz. U. Nr 92, poz. 1029). Do ść licznie wyst ępuj ą zbiorowiska krzewiaste. W strefie nadbrze Ŝnej Nogatu w postaci niemal ci ągłego pasa oraz na wyspach wyst ępuj ą zaro śla wiklin nadrzecznych. Zaro śla wierzbowe wyst ępuj ą równie Ŝ (przewa Ŝnie w postaci k ęp) wzdłu Ŝ cieków i kanałów, stanowi ąc inicjaln ą faz ę ł ęgów. We wschodniej cz ęś ci Gminy Nowy Staw na terenach podmokłych zakrzewienia wierzbowe i zadrzewienia brzozowe wyst ępuj ą w wi ększych skupieniach, reprezentuj ąc łozowisko (równie Ŝ siedlisko chronione). Do naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk nale Ŝą zbiorowiska wodne, bagienne oraz łąkowe. Wyst ępuj ą one głównie w mi ędzywalu Nogatu oraz we wschodniej cz ęś ci Gminy Nowy Staw (Półmie ście), a ponadto – w wi ększo ści cieków i kanałów oraz zbiorników wodnych. Nie ma inwentaryzacji ro ślinno ści, jednak mo Ŝna z wystarczaj ącym prawdopodobie ństwem stwierdzi ć, Ŝe wyst ępuj ą w śród nich nast ępuj ące typy siedlisk chronionych: − starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne, − zalewane muliste brzegi rzek, − zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe, − mokre ł ąki u Ŝytkowane ekstensywnie, − ni Ŝowe ł ąki u Ŝytkowane ekstensywnie, − szuwary wielkoturzycowe. Ponadto bogate gatunkowo zbiorowiska o cechach po średnich pomi ędzy świe Ŝymi łąkami, a murawami wyst ępuj ą lokalnie na wałach przeciwpowodziowych.

79 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Na terenie gminy, wobec małej ilo ści lasów, rol ę uzupełniaj ącą i wzbogacaj ącą w systemie ekologicznym obszaru stanowi ą stare parki i zadrzewione cmentarze, stanowi ące ostoj ę niektórych gatunków flory i fauny le śnej. Ro ślinno ść wysok ą uzupełniaj ą te Ŝ, miejscami bardzo warto ściowe, zadrzewienia i zakrzewienia przydro Ŝne, nadwodne i śródpolne, wzdłuŜ dróg, miedz, cieków, w dnach zagł ębie ń bezodpływowych oraz towarzysz ące zabudowie. W rezultacie tereny rolne (agrocenozy) Miasta i Gminy Nowy Staw cechuje do ść wysoka ró Ŝnorodno ść biologiczna na poziomie krajobrazowym. Nie ma dost ępnej inwentaryzacji gatunków ro ślin rodzimych, wyst ępuj ących na terenie gminy, mo Ŝna jednak liczy ć si ę z wyst ępowaniem szeregu interesuj ących gatunków – chronionych i rzadkich. W Nogacie oraz w niektórych kanałach zaobserwowano masowe wyst ępowanie rzadkiej paproci wodnej salwinii pływaj ącej (PO Ś, 2004 r.) – gatunku obj ętego ochron ą całkowit ą i umieszczonego na polskiej czerwonej li ście jako gatunek zagro Ŝony (Rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 09.07.2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących ro ślin objętych ochron ą Dz. U. z 2004 r. Nr 168, poz. 1764); Zarzycki K., Szel ąg Z., 1992: Czerwona lista ro ślin naczyniowych zagro Ŝonych w Polsce, w: K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z. Heinrich (red.): Lista ro ślin zagro Ŝonych w Polsce. Inst. Ochr. Przyr. PAN, Kraków.) Intensywny charakter rolnictwa, jak równie Ŝ niewielki udział gruntów odłogowanych, wreszcie niewielki stopie ń rozdrobnienia gospodarstw skutkuj ący w krajobrazie niewielkim udziałem miedz, nie sprzyja rozwojowi ro ślinno ści segetalnej. Czynnikami sprzyjaj ącymi s ą natomiast g ęsta sie ć kanałów melioracyjnych przyczyniaj ąca si ę do skomplikowania przestrzennej struktury pól, uproszczony płodozmian charakterystyczny dla współczesnego modelu intensywnego rolnictwa przy równoczesnym niskim poziomie chemicznej ochrony ro ślin uprawnych oraz wyst ępowanie do ść licznych zadrzewie ń i zakrzewie ń nadwodnych i przydro Ŝnych.

4.9.1. LASY

Administracyjnie Miasto i Gmina Nowy Staw nale Ŝy do Nadle śnictwa Elbl ąg. Poni Ŝsza tabela przedstawia szczegółowe dane dotycz ące struktury własno ściowej lasów na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw.

ROZDZIAŁ – IV 80

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Powierzchnia gruntów le śnych z podziałem na grupy TABELA 50. własno ściowe w Mie ście i Gminie Nowy Staw (2008 r.) Rodzaj własno ści Powierzchnia [ha] Grunty le śne ogółem 343,2 Lasy ogółem 333,5 Grunty le śne publiczne ogółem 339,4 Grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa 339,4 Grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie Lasów 338,4 Pa ństwowych Grunty le śne prywatne 3,8 Źródło: Bank Danych Regionalnych - GUS

Lesisto ść Miasta i Gminy Nowy Staw wynosi niecałe 3 % (GUS, 2008 r.).

4.9.2. FAUNA

Na ukształtowanie świata zwierz ęcego na terenie gminy istotny wpływ wywieraj ą zarówno istniej ąca struktura krajobrazu, wynikaj ąca z cech naturalnych środowiska i jego wielowiekowego przekształcania przez gospodark ę człowieka, jak i specyfika poło Ŝenia geograficznego, wyznaczaj ąca temu obszarowi rol ę wa Ŝnego korytarza ekologicznego dla migracji zwierz ąt zwłaszcza wzdłu Ŝ doliny Nogatu. Ekosystemy wodne, le śno - zaro ślowe, ł ąkowe, a lokalnie i murawowe tworz ą siedliska dla zró Ŝnicowanej fauny wodnej, l ądowej i dwu środowiskowej – bezkr ęgowców, ryb, płazów, gadów, ptaków i ssaków. Wa Ŝną cech ą tej struktury jest brak osadnictwa i (poza nielicznymi wyj ątkami) sieci komunikacyjnej. Skanalizowany Nogat o niewielkim, regulowanym przepływie nie daje praktycznie zjawiska zalewu. Z charakterystycznych gatunków warto wymieni ć wydr ę i bobra, nork ę ameryka ńsk ą i pi Ŝmaka. Generalne wylesienie gminy powoduje, Ŝe w zaro ślach nadrzecznych znajduj ą ostoje gatunki le śne jak dzik, lis, sarna. Bogata jest fauna ptaków. Poza gatunkami l ęgowymi pojawiaj ą si ę liczne gatunki przelotne. Przestrzennie dominuj ącą struktur ą krajobrazow ą pozostaj ą zdominowane przez pola uprawne równiny Ŝuławskie, urozmaicone bogat ą sieci ą hydrograficzn ą, zadrzewieniami i zakrzewieniami i do ść rzadk ą sieci ą osadnicz ą. Charakterystyczne gatunki to kuropatwa, ba Ŝant, sarna, rzadziej zaj ąc. Liczne s ą drobne gryzonie, wyst ępuj ą te Ŝ ryjówki. Z drapie Ŝników odnotowano głównie łasicowate – kuna le śna, kuna domowa, tchórz zwyczajny i gronostaj. G ęsta sie ć hydrograficzna sprzyja płazom.

81 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw działaj ą nast ępuj ące koła łowieckie: - Wojskowe Koło Łowieckie Nr 258 „Sowa” (ul. Gen. J. Bema 1/9, 82 - 200 Malbork), - Nadmorskie Koło Łowieckie w Gdyni (84 - 250 Gniewino m. Kostkowo 27), - Koło Łowieckie Nr 2 „Szarak” (Kamienica, 82 - 200 Malbork), - Koło Łowieckie „Sokół - Kolejarz” (ul. Grobla III 12/14 m. 7, 80 - 840 Gda ńsk), - Koło Łowieckie „Ry ś” (ul. Dru Ŝyn Strzeleckich 17, 80 - 180 Gda ńsk).

Las jest miejscem bytowania zwierzyny, lecz wi ąŜ e si ę z tym problem szkód wyrz ądzanych przez nie w lesie i w uprawach rolnych. Ochrona lasu przed zwierzyn ą w Nadle śnictwie polega na zabezpieczaniu upraw i młodników przed zgryzaniem i spałowaniem (grodzenia, zabezpieczanie mechaniczne i chemiczne). W zamian, aby zapewni ć dobre warunki bytowe zwierzynie zakładane s ą poletka zgryzowe, do których wprowadza si ę gatunki drzew i krzewów ch ętnie zgryzanych przez zwierzyn ę takie jak wierzby (iwa i łoza), lipy, d ęby, osiki, śliwy, jabłonie, itp. W okresie zimowym w ramach ci ęć piel ęgnacyjnych ścina si ę i pozostawia w lesie drzewa - jest to karma w postaci świe Ŝych pędów i kory. Natomiast by ograniczy ć wyj ścia zwierzyny na uprawy rolne stosuje si ę pasy zaporowe i poletka zaporowe na granicach lasu z polami.

4.9.3. ZADRZEWIENIA I ZAKRZEWIENIA

Du Ŝe znaczenie przyrodnicze na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw maj ą obszary śródpolnych zadrzewie ń i zakrzewie ń. S ą to: grupy drzew i krzewów rosn ących na polach uprawnych, ł ąkach i pastwiskach, ale równie Ŝ drzewa rosn ące przy wodach, parki oraz zalesione powierzchnie o areale nawet kilku ha. Zadrzewienia śródpolne mog ą by ć tak Ŝe wytworem zaplanowanego działania, jakim jest zadrzewianie (obsadzanie drzewami i krzewami nieu Ŝytków, dróg, miedz, zagród, cieków wodnych, rowów, skarp, itp. terenów poło Ŝonych poza lasem). Ziele ń śródpolna ma bardzo du Ŝe znaczenie dla środowiska przyrodniczego tego obszaru, gdy Ŝ stanowi wysok ą ziele ń w śród pól i ł ąk, reguluje stosunki wodne na polach i ł ąkach oraz odgrywa du Ŝe znaczenie wiatrochronne dla niezalesionych terenów uprawowych. Nale Ŝy je chroni ć przed degradacj ą oraz prowadzi ć działania prowadz ące do zwi ększenia ich udziału w obr ębie gruntów rolnych. Zadrzewienia śródpolne posiadaj ą ró Ŝnorakie cechy i wła ściwo ści, które pomagaj ą w pokonywaniu problemów zwi ązanych z zachwianiem równowagi biologicznej pól uprawnych czy te Ŝ zapobiegaj ą erozji. Ograniczenie pr ędko ści wiatru na terenach otwartych jest bardzo wa Ŝne. Erozja wietrzna powoduje wywiewanie z ziemi cz ąsteczek gleby, próchnicy i nawozów mineralnych. Zadrzewienia śródpolne w znacznej mierze ograniczaj ą pr ędko ść wiatru, co prowadzi do ograniczenia erozji wietrznej gleb.

ROZDZIAŁ – IV 82

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Zadrzewienia maj ą równie Ŝ du Ŝy wpływ na ograniczenie erozji wodnej. Ilo ść wynoszonego przez erozj ę wodn ą materiału glebowego z pól uprawnych jest uzale Ŝniona od rze źby terenu, składu mechanicznego gleby, wielko ści i rozkładu opadów atmosferycznych, sposobu u Ŝytkowania terenu i pokrycia szat ą ro ślinn ą. W wyniku erozji wodnej wynoszone s ą zarówno nieorganiczne jak i organiczne składniki gleby. Na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw mo Ŝna zahamowa ć te procesy poprzez odpowiednie zadrzewianie terenów rolniczych. Ro ślinno ść pokrywaj ąca stok powoduje, Ŝe ilo ść substancji wymywanych przez spływaj ącą wod ę jest przez ni ą wła śnie ograniczana i zatrzymywana. Sprzyja to zachowaniu lepszej jako ści gleby. Ró Ŝne formy zieleni wysokiej, posiadaj ą ponadto inne, wielorakie funkcje:

- funkcja ekologiczna – ziele ń produkuje tlen, pochłania CO 2, stanowi środowisko Ŝycia dla ró Ŝnych organizmów, - funkcja klimatyczna – reguluje warunki topoklimatyczne, - funkcja estetyczna, - funkcja techniczna - ziele ń wykorzystywana jako ekran akustyczny, osłona przeciw śnie Ŝna, przeciwbłotna (wzdłu Ŝ chodników, ulic), - funkcja społeczna.

4.9.4. ŁĄKI I PASTWISKA

Łąki i pastwiska zajmuj ą 519 ha, co stanowi 4,53 % powierzchni gminy (dane GUS, 2005 r.). Wyst ępuj ą one głównie wzdłu Ŝ cieków, w rynnach, zagł ębieniach terenu. Przewa Ŝaj ą ł ąki bagienne, które powstaj ą w miejscach o utrudnionym odpływie wody. Zwa Ŝywszy powszechno ść wyst ępowania siedlisk hydrogenicznych zaskakuj ąco niski jest udział trwałych u Ŝytków zielonych. Wi ększo ść to do ść intensywnie u Ŝytkowane ł ąki, rzadziej pastwiska. Obserwuje si ę tendencj ę do dalszego zamieniania u Ŝytków zielonych w pola orne. Powa Ŝniejszy udział u Ŝytków zielonych w krajobrazie wi ąŜ e si ę z dolin ą Nogatu oraz zachowanymi wi ększymi starorzeczami.

4.9.5. ZIELE Ń URZ ĄDZONA

Przez poj ęcie zieleni urz ądzonej nale Ŝy rozumie ć ziele ń planowan ą, której układ, fizjonomia oraz ró Ŝnorodno ść s ą efektem przemy ślanych działa ń człowieka. Mo Ŝemy potraktowa ć formy zieleni urz ądzonej jako ekosystemy sztuczne, których przetrwanie cz ęsto uzale Ŝnione jest ingerencji człowieka. Do form zieleni urz ądzonej zalicza si ę: parki miejskie i wiejskie, parki podworskie, cmentarze, skwery, ziele ńce, kwietniki, aleje i szpalery, klomby, zielone dachy, ogródki działkowe, ziele ń obiektów sportowych itp.

83 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Szczególnym typem zieleni urz ądzonej s ą cmentarze. Miejsca pochówku zmarłych w kulturze polskiej przyjmuj ą charakterystyczny układ oraz fizjonomi ę, któr ą tworzy mozaika kamiennych nagrobków i ró Ŝnorodnych gatunków ro ślin ozdobnych, cz ęsto obcego pochodzenia.

4.9.6. PRZYRODA CHRONIONA I JEJ ZASOBY

Ustawa z dn. 16.04.2004 roku o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 z pó źn. zm.) przedstawia poszczególne formy ochrony przyrody, na które składaj ą si ę formy wielkoobszarowe, formy indywidualnej ochrony oraz ochrona gatunkowa ro ślin i zwierz ąt. Na obszarze Miasta i Gminy Nowy Staw prawna ochrona przyrody i krajobrazu reprezentowana jest zarówno przez formy wielkoobszarowe, jak równie Ŝ przez formy ochrony indywidualnej.

4.9.6.1. SIE Ć ECONET - POLSKA

W granicach województwa pomorskiego znajduje si ę wiele elementów systemu przyrodniczego sieci ekologicznej ECONET - Polska. Sie ć składa si ę z obszarów w ęzłowych, biocentrów oraz korytarzy ekologicznych. Korytarze te „spinaj ą” biocentra i strefy buforowe oraz obszary w ęzłowe o znaczeniu krajowym i mi ędzynarodowym. Charakteryzuj ą si ę du Ŝą ró Ŝnorodno ści ą gatunkow ą, krajobrazow ą i siedliskow ą. S ą one tak Ŝe wa Ŝnymi ostojami dla gatunków rodzinnych i w ędrownych, a zwłaszcza dla gatunków rzadkich i zagroŜonych wygini ęciem. Dolina Nogatu została uznane za korytarze ekologiczne rangi mi ędzynarodowej w sieci ekologicznej ECONET. Pozostałe korytarze w gminie to: – rzeki Świ ętej, – rzeki Małej Świ ętej, – Dębi ńskiej Strugi, – Starego Nogatu, – Kanału Świerkowskiego, – Kanału Panie ńskiego.

ROZDZIAŁ – IV 84

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

4.9.6.2. OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU

Według wspomnianej wy Ŝej ustawy o ochronie przyrody, obszarem chronionego krajobrazu nazywamy „ tereny chronione ze wzgl ędu na wyró Ŝniaj ący si ę krajobraz o zró Ŝnicowanych ekosystemach, warto ściowe ze wzgl ędu na mo Ŝliwo ść zaspokajania potrzeb zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem lub pełnion ą funkcj ą korytarzy ekologicznych” . Na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw wyznaczony jest Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Nogat (w granicach gminy zajmuje on obszar 1 359 ha). Obejmuje koryto i mi ędzywale Nogatu z ł ąkami, zakrzewieniami nadrzecznymi, licznymi starorzeczami i zabagnieniami, poszerzony o urozmaicone krajobrazowo tereny na wschód od Półmie ścia. Obszar został wyznaczony przez Wojewódzk ą Rad ę Narodową w Elbl ągu uchwał ą nr VI/51/85 (Dz. Urz. Woj. Elbl ąskiego z 1985 r., Nr 10, poz. 60). Nast ępnie uchwała została zmieniona przez Rozporz ądzenie Nr 5/05 Wojewody Pomorskiego (Dz. Urz. Woj. Pom. z 2005, Nr 29, poz. 585.). Nadzór nad obszarami chronionego krajobrazu sprawuje wła ściwy Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska.

4.9.6.3. POMNIKI PRZYRODY

Zgodnie z przytoczon ą ustaw ą „ pomnikami przyrody s ą pojedyncze twory przyrody Ŝywej i nieo Ŝywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró Ŝniaj ącymi je w śród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.”

85 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Wykaz pomników przyrody znajduj ących si ę na terenie miasta TABELA 51. i Miasta i Gminy Nowy Staw Nr w Wymiary Nazwa pomnika Lp. rejestrze pomnika Poło Ŝenie przyrody WKP przyrody [m] 1 16/95 Dąb szypułkowy 4,10 Nowy Staw, ul. Gda ńska Nowy Staw, na skarpie przy rzece 2 17/95 Dąb szypułkowy 4,83 Świ ętej, w s ąsiedztwie parku 3,45; 4,07; Nowy Staw, ul. Bema, przed budynkiem 3 73/88 Topola (3 szt.) 5,03 Urz ędu Miejskiego Nowy Staw, na posesji przy ul. 4 248/96 Dąb szypułkowy 3,50 Gda ńskiej 5 70/88 Platan klonolistny 3,72 Świerki 6 71/88 Dąb szypułkowy 4,69 Tralewo Lipa drobnolistna 7 72/88 2,65; 3,70 Świerki, teren starego cmentarza (2 szt.) Dąb szypułkowy 8 268/96 2,94; 3,61 Dębina, posesja prywatna (2 szt.) 9 269/96 Buk pospolity 3,01 Dębina, posesja prywatna 10 270/96 Lipa drobnolistna 3,26 Dębina, posesja prywatna 11 271/96 Dąb szypułkowy 3,75 Dębina, posesja prywatna Źródło: PO Ś, 2004 r.

4.9.6.4. UśYTKI EKOLOGICZNE

Na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw zlokalizowany jest jeden u Ŝytek ekologiczny, ustanowiony rozporz ądzeniem Nr 25/08 Wojewody Pomorskiego z dnia 07.11.2008 r. Jest to obiekt Półmie ście, którego celem ochrony jest zachowanie kompleksu ł ąk, pastwisk i szuwarów stanowi ących ostoj ę ptaków i drobnych ssaków na obszarze śuław Wi ślanych. Jego powierzchnia wynosi 16,21 ha. UŜytek jest zlokalizowany na dz. ew. nr 101/12 (cz ęść ), 101/13, 101/14 i 101/15 (gmina Nowy Staw, obr ęb Półmie ście). Jednak na tym obszarze znajduje si ę wiele terenów, które potencjalnie mog ą zosta ć ustanowiono z jako tego rodzaju formy ochrony przyrody. S ą to starorzecza, mokradła oraz zaro śla i zadrzewienia.

4.9.6.5. NATURA 2000

Sie ć obszarów Natura 2000 to spójna funkcjonalnie europejska sie ć ekologiczna, tworzona w celu zachowania rodzajów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków wa Ŝnych dla Wspólnoty Europejskiej. Podstaw ą prawn ą tworzenia sieci Natura 2000 s ą dwa akty prawne: Dyrektywa w sprawie ochrony dzikich ptaków, zwana Dyrektyw ą Ptasi ą (Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dn. 02.04.1979 r.) oraz Dyrektywa w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych

ROZDZIAŁ – IV 86

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

oraz dzikiej fauny i flory, zwana Dyrektyw ą Siedliskow ą (92/43/EWG z dn. 21.05.1992 r.). Przewiduj ą one stworzenie systemu obszarów poł ączonych korytarzami ekologicznymi, czyli fragmentami krajobrazu zagospodarowanymi w sposób umo Ŝliwiaj ący migracj ę, rozprzestrzenianie i wymian ę puli genetycznej gatunków. Zadaniem sieci jest utrzymanie ró Ŝnorodno ści biologicznej przez ochron ę nie tylko najcenniejszych i najrzadszych elementów przyrody, ale te Ŝ najbardziej typowych, wci ąŜ jeszcze powszechnych układów przyrodniczych charakterystycznych dla regionów biogeograficznych. Sie ć obszarów Natura 2000 obejmuje: - Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO), - Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Obszar Natura 2000 mo Ŝe obejmowa ć swym zasi ęgiem cz ęść lub cało ść obszarów i obiektów obj ętych innymi formami przyrody (z wyj ątkiem ochrony gatunkowej ro ślin, zwierz ąt i grzybów). Na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw nie ustanowiono dotychczas obszarów NATURA 2000. Równie Ŝ na li ście potencjalnych obszarów NATURA 2000 - Shadow List 2008, nie znalazły si ę tereny z tej gminy.

4.10. WSKA ŹNIKOWA OCENA ROZWOJU MIASTA I GMINY NOWY STAW

W poni Ŝszej tabeli zaprezentowano wska źniki charakteryzuj ące gmin ę Nowy Staw pod wzgl ędem stanu i jako ści środowiska przyrodniczego. Dobrano je w sposób, który ma zapewni ć obiektywn ą i łatw ą ocen ę zmian środowiskowych, jakie zaszły na terenie gminy na przestrzeni 4 ostatnich lat z uwzgl ędnieniem pozytywnych i negatywnych tendencji.

Wska źniki środowiskowe i zrównowa Ŝonego rozwoju TABELA 52. Miasta i Gminy Nowy Staw Jednostka PO Ś i PGO POS i PGO Oceniany element Wska źnik miary 2004-2007 2008-2011 Infrastruktura Liczba komunalnych uj ęć wody szt. b.d. Brak (gminnych) Uj ęcia wód Liczba zakładowych uj ęć wody szt. b.d. Brak

Średnia wydajno ść komunalnych uj ęć 3 m /d b.d. 688,8 wody Woda dostarczona gospodarstwom tys. Zu Ŝycie wody 3 b.d. CW ś – 267,9 domowym m /rok

87 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Długo ść sieci wodoci ągowej km 53,2 CW ś – 55,5 Długo ść rur azbestowych km b.d. 28,6 Długo ść i liczba przył ączy wodoci ągowych km / szt. 929 CW ś – 28,9 / 938 Sie ć Liczba mieszka ńców korzystaj ących wodoci ągowa os. b.d. 7 597 z sieci wodoci ągowej Procent mieszka ńców obj ętych sieci ą % ogółu 99,7 97,1 wodoci ągow ą ludno ści Długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie km 24 CW ś – 24,8 gminy Wska źnik skanalizowania gminy (K) K = 1 000 x dł. sieci kanalizacyjnej/liczba K 3,03 3,07 mieszka ńców gminy Wska źnik proporcji dł. sieci kanalizacyjnej k/w 0,45 0,44 do dł. sieci wodoci ągowej Długo ść i liczba przył ączy kanalizacyjnych Oczyszczanie (liczba gospodarstw domowych km / szt. b.d. CW ś – 9 / 865 ścieków podł ączonych) Liczba przydomowych oczyszczalni szt. b.d. 9 ścieków Liczba szamb szt. b.d. 307 Liczba mieszka ńców korzystaj ących szt. 5 813 5 781 z sieci kanalizacyjnej Procent mieszka ńców obj ętych sieci ą kanalizacyjn ą (mieszka ńców % 59,7 71,65 indywidualnych) 3 CW ś – 158,4 Ilo ść odprowadzonych ścieków dam /rok b.d. (2008 r.) Stacje Ilo ść stacji na terenie gminy szt. 2 3 emituj ące pole Zasoby środ owiska przyrodniczego Rze źba terenu Powierzchnia eksploatowanych złó Ŝ ha 0 0 i budowa Powierzchnia terenów zrekultywowanych ha b.d. 0 geologiczna Wody Jako ść wód ujmowanych Klasa jako ści Dobra III – V podziemne Klasa Jako ść cieków wodnych III – non III – non czysto ści wód Wody Ilo ść jezior z ustalon ą klas ą czysto ści szt. / 0 0 powierzchniowe (przeprowadzone badania) klasa Ilo ść przebadanych k ąpielisk (sezon szt. Brak Brak turystyczny maj – wrzesie ń) Udział u Ŝytków rolnych w całkowitej % 90,5 89,41 powierzchni gminy I b.d. 0,16 II b.d. 24,84 IIIa b.d. 32,93 Klasyfikacja Gleby IIIb % ogólnej b.d. 15,98 gruntów ornych IVa powierzchni b.d. 5,26 z podziałem na gminy klasy bonitacyjne IVb b.d. 1,08 V b.d. 0,10 VI b.d. 0,05 VIZ b.d. - 2 NO 2 556 g(km /rok) Brak działaj ących Wielko ść 2 Powietrze Pył zawieszony 3 1807 g(km /rok) zakładów dopuszczalnej [µg/m ] atmosferyczne 2 z obowi ązuj ącym rocznej emisji SO 2 1931 g(km /rok) CO 2526 g(km 2/rok) pozwoleniem

ROZDZIAŁ – IV 88

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Odnawialne Liczba instalacji działaj ących w oparciu szt. Brak brak źródła energii o energi ę odnawialn ą Środowisko Ilo ść pozwole ń na emisj ę hałasu szt. Brak brak akustyczne Obszary Chronionego Krajobrazu szt. 1 1 Pomniki przyrody szt. 15 15 UŜytki ekologiczne szt. 0 1 Ro ślinno ść NATURA szt. 0 0 % UŜytki le śne (w tym lasy) powierzchni 2 3,31 (2,96) gminy Parki wiejskie szt. b.d. 0 Edukacja ekologiczna Ilo ść przeprowadzonych akcji Edukacja szt. b.d. 9 ekologicznych ekologiczna Ilo ść ście Ŝek rowerowych szt. b.d. 1 Źródło: Dane z poprzednich i aktualnych opracowa ń PO Ś i PGO

V. ZAŁO śENIE PROGRAMOWE

5.1. WPROWADZENIE

We wcze śniejszych rozdziałach przeprowadzono analiz ę stanu środowiska oraz uwarunkowa ń społeczno - gospodarczych na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw. Szczegółowo omówiono poszczególne elementy środowiska, towarzysz ące im zagro Ŝenia. Konsekwencj ą dokonanej analizy i zidentyfikowanych zagro Ŝeń jest zaproponowanie działa ń zmierzaj ących do naprawy niekorzystnego stanu środowiska i stworzenie w mie ście i w gminie warunków do zrównowa Ŝonego rozwoju. W celu realizacji przyj ętego zało Ŝenia konieczne jest zastosowanie głównych zasad polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymaga to wyznaczenia: a. celów ekologicznych - cel po osi ągni ęciu którego, ma nast ąpi ć poprawa danego elementu środowiska stanowi ący ostateczny efekt podejmowanych kierunków działa ń (główne cele strategiczne); b. kierunków działa ń – kierunki słu Ŝą ce do osi ągni ęcia wyznaczonych celów ekologicznych (kierunki priorytetowe w ramach celów strategicznych); c. zada ń ekologicznych - konkretne przedsi ęwzi ęcia prowadz ące do realizacji wyznaczonych kierunków działa ń w ramach danego celu ekologicznego. Poprzez realizacj ę zada ń ekologicznych mo Ŝna b ędzie osi ągn ąć wymiern ą popraw ę środowiska przyrodniczego, mierzon ą za pomoc ą wska źników środowiskowych (mierników realizacji).

89 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Cele, zadania, limity i okresy ich uzyskania wynikaj ą przede wszystkim z opracowanych i zatwierdzonych dokumentów, takich jak: - Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2009 - 2012, z perspektyw ą do roku 2016; - Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2007 - 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014, wrzesie ń 2007 r.; - Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego, lipiec 2005 r.; - Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Malborskiego na lata 2004 – 2011, Warszawa, 2004 r.; - Strategia Rozwoju Społeczno — Gospodarczego Powiatu Malborskiego 2002 — 2012; Malbork, pa ździernik, 2002 r.; - Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Nowy Staw. Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw oparty, wi ęc został o postanowienia wy Ŝej wymienionych dokumentów oraz o postanowienia wynikaj ące z dokumentów planistycznych, koncepcji i innych opracowa ń lokalnych, z uwzgl ędnieniem wymogów wynikaj ących z obowi ązuj ących przepisów.

5.2. CELE, KIERUNKI I ZADANIA DO REALIZACJI W RAMACH PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY NOWY STAW

Poni Ŝej przedstawiono cele i kierunki działa ń dla Miasta i Gminy Nowy Staw w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Ich realizacja zło Ŝy si ę na wypełnianie zada ń okre ślonych w Polityce Ekologicznej Pa ństwa oraz Programie Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego oraz Strategiach Rozwoju powiatu malborskiego i województwa pomorskiego, co powinno prowadzi ć do zrównowa Ŝonego rozwoju tego obszaru. Osi ągni ęcie okre ślonego celu w ramach wyznaczonych kierunków działa ń, powinno by ć realizowane za pomoc ą konkretnych zada ń ekologicznych, które okre ślono szczegółowo w harmonogramie realizacyjnym Programu Ochrony Środowiska.

5.2.1. GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA

Rozwój infrastruktury wodno - ściekowej prowadzi do polepszenia standardu Ŝycia mieszka ńców oraz stanu środowiska przyrodniczego. Nieprawidłowo jednak prowadzona gospodarka ściekowa mo Ŝe sta ć si ę źródłem powa Ŝnych lokalnych zagro Ŝeń środowiska przyrodniczego miasta.

ROZDZIAŁ – V 90

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Uwzgl ędniaj ąc konieczno ść ochrony zasobów przyrodniczych oraz zagro Ŝenia wynikaj ące z nieprawidłowej gospodarki wodno - ściekowej okre ślono cel ekologiczny: Modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno - ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców. Dla osi ągni ęcia w/w celu, według wytycznych okre ślono dwa ogólne kierunki działa ń ekologicznych: • Zaopatrzenie w wodę; • Gospodarka ściekowa.

5.2.2. ZASOBY PRZYRODNICZE

Ochrona zasobów przyrody ma prowadzi ć do zachowania istniej ącego stanu (ró Ŝnorodno ści gatunkowej) oraz prawidłowego wykorzystania jej zasobów, jak równie Ŝ przywracania do stanu wła ściwego. Pozwoli to stworzy ć warunki do jak najlepszego rozwoju poszczególnych elementów przyrodniczych oraz ich racjonalnego wykorzystania, co w wymiernym skutku spowoduje wzrost atrakcyjno ści gminy. Uwzgl ędniaj ąc konieczno ść ochrony zasobów przyrodniczych okre ślono cel ekologiczny: Zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody, w szczególno ści ekosystemów zachowanych w stanie naturalnym lub zbli Ŝonym do naturalnego. Dla osi ągni ęcia w/w celu, okre ślono nast ępuj ące kierunki działa ń ekologicznych: • Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych; • Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym; • Poprawa ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej; • Ochrona lasów i zwi ększenie lesisto ści.

5.2.3. POWIERZCHNIA ZIEMI

Podstawowym działaniem proekologicznym w zakresie ochrony powierzchni ziemi jest zapewnienie racjonalnego sposobu pozyskiwania surowców naturalnych. Ponadto wa Ŝne jest racjonalne korzystanie z powierzchni ziemi, ograniczanie „dzikiej” działalno ści oraz bie Ŝą ca rekultywacja obszarów zdegradowanych. Uwzgl ędniaj ąc to zało Ŝenie okre ślony został cel ekologiczny: Ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku eksploatacji kopalin oraz zmniejszenie uci ąŜ liwo ści zwi ązanych z istnieniem zdegradowanego nieu Ŝytku.

91 ROZDZIAŁ – V

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Dla osi ągni ęcia w/w celu okre ślono nast ępuj ące kierunki działa ń ekologicznych: • Ochrona gleb; • Rekultywacja terenów zdegradowanych; • Likwidacja „dzikich” składowisk odpadów.

5.2.4. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE

Gospodarowanie wodami zgodnie z zasad ą zrównowaŜonego rozwoju, a w szczególno ści kształtowanie i ochrona zasobów wodnych oraz korzystanie z wód reguluje ustawa Prawo Wodne. Zakłada ona gospodarowanie wodami uwzgl ędniaj ące zasad ę wspólnych interesów i powinna by ć realizowana przez współprac ę administracji publicznej u Ŝytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczno ści. W ochronie wód istotne jest, aby wzbogaca ć zasoby wód powierzchniowych, dba ć o ich jako ść , chroni ć przed negatywnym wpływem zanieczyszcze ń. Uwzgl ędniaj ąc zało Ŝenia ochrony zasobów wodnych okre ślono cel ekologiczny: Zapewnienie wystarczaj ącej ilo ści wody o odpowiedniej jako ści u Ŝytkowej oraz ochrona przed powodzi ą. Dla osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznych: • Ochrona przeciwpowodziowa, • Ochrona zasobów wodnych.

5.2.5. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

Zgodnie z przepisami polskiego prawa, ochrona powietrza polega na zapobieganiu powstawaniu zanieczyszcze ń, ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzonych do powietrza pyłów i gazów zanieczyszczaj ących w celu zmniejszenia st ęŜ eń do dopuszczalnego poziomu lub utrzymania ich na poziomie dopuszczalnych wielko ści. Aby ograniczy ć emisj ę zanieczyszcze ń nale Ŝy działa ć w ró Ŝnych dziedzinach Ŝycia człowieka: w przemy śle, budownictwie i komunikacji. Konieczny jest równie Ŝ rozwój odnawialnych źródeł energii wspomagaj ący system energetyczny Miasta i Gminy (energetyka wiatrowa, energia słoneczna). Uwzgl ędniaj ąc zało Ŝenia ochrony powietrza okre ślono cel ekologiczny: Utrzymanie standardów jako ści powietrza, redukcja emisji pyłów, gazów i odorów. W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznym: • Ograniczenie emisji do powietrza ze źródeł komunalnych i technologicznych; • Ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa; • Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych.

ROZDZIAŁ – V 92

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

5.2.6. HAŁAS

Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, mi ędzy innymi poprzez utrzymanie hałasu poni Ŝej poziomu dopuszczalnego lub, co najmniej na tym poziomie oraz przez zmniejszenie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, w przypadku, gdy nie jest on dotrzymany. Polityka Ekologiczna Pa ństwa zakłada ograniczenie do roku 2011 hałasu na obszarach miejskich, wokół terenów przemysłowych oraz głównych dróg i szlaków kolejowych do poziomu równowa Ŝnego nie przekraczaj ącego w porze nocnej 55 dB. Uwzgl ędniaj ąc zało Ŝenia ochrony przed hałasem okre ślono cel ekologiczny: Zminimalizowanie uci ąŜ liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska . W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznych: • Monitoring emisji hałasu; • Ochrona przed hałasem komunikacyjnym; • Ochrona przed hałasem przemysłowym .

5.2.7. POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

Poziom promieniowania niejonizuj ącego jest jednym z czynników wpływaj ących na jako ść Ŝycia człowieka. Podstawowa zasada ochrony przed polami elektromagnetycznymi została zapisana w art. 121 Prawa Ochrony Środowiska. Zgodnie z t ą zasad ą ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni Ŝej dopuszczalnych lub, co najmniej na tych poziomach oraz na zmniejszaniu poziomów pól elektromagnetycznych, co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane. Uwzgl ędniaj ąc zało Ŝenia ochrony przed promieniowaniem okre ślono cel ekologiczny: Ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznymi W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznych: • Inwentaryzacja źródeł pól elektromagnetycznych; • Preferowanie małokonfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego.

5.2.8. RACJONALNE U śYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH

Racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi jest jednym z podstawowych warunków zrównowa Ŝonego rozwoju. Zmniejszenie zu Ŝycia wody, materiałów i energii oraz wykorzystywanie surowców wtórnych jest bardzo racjonalnym podej ściem w dziedzinie

93 ROZDZIAŁ – V

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw poprawy ekonomiki produkcji. Zmniejszy si ę przez to presja na środowisko, zmniejszeniu ulegn ą opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, zmniejsz ą si ę tak Ŝe koszty energii i surowców stosowanych w produkcji. Uwzgl ędniaj ąc to zało Ŝenie okre ślony został cel ekologiczny: Racjonalizacja zu Ŝycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych. W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznych: • Zmniejszenie materiałochłonno ści i odpadowo ści produkcji; • Zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych.

5.2.9. EDUKACJA EKOLOGICZNA

Edukacja ekologiczna znalazła swoj ą rang ę zarówno w Konstytucji RP (art. 5 i 74) jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach Prawo Ochrony Środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie o światy. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika równie Ŝ z podpisanych przez Polsk ę dokumentów mi ędzynarodowych, przede wszystkim Agendy 21. W wyniku realizacji ustale ń Agendy 21 przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa, powstał w 2000 roku dokument pn. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE). Cele zawarte w Strategii Edukacji Ekologicznej i przeło Ŝone na konkretne zadania, uj ęte zostały w Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej (2000/2001). Uwzgl ędniaj ąc to zało Ŝenie okre ślony został cel ekologiczny: Upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznych: • Kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowa ń społecze ństwa gminy wzajemnie powi ązanymi kwestiami społecznymi, politycznymi i ekonomicznymi poprzez stworzenie lokalnych mechanizmów pozwalaj ących sprosta ć wyzwaniom zwi ązanym z wdra Ŝaniem idei i zasad zrównowa Ŝonego rozwoju; • Kształtowanie w społecze ństwie poczucia odpowiedzialno ści za stan i potrzeb ę ochrony środowiska przyrodniczego.

ROZDZIAŁ – V 94

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

5.2.10. PRZECIWDZIAŁANIE POWA śNYM AWARIOM

Jednym z celów polityki ochrony środowiska jest: Minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego. Cel ten ł ączy działania z zakresu ochrony ró Ŝnych elementów środowiska. Z tego wzgl ędu kierunki działa ń słu Ŝą ce do jego osi ągni ęcia skupiaj ą si ę na przyczynach i ewentualnych skutkach ich powstawania.

5.3. STRATEGIA REALIZACJI PRZYJ ĘTYCH CELÓW

Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach kierunki działa ń, jakie nale Ŝy podj ąć w zakresie ochrony środowiska na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw, stanowi ą podstaw ę dla realizacji konkretnych zada ń ekologicznych na przestrzeni kilku, a nawet kilkunastu lat. Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego na analizowanym terenie, przewidywanych kierunków rozwoju oraz informacji w zakresie planowanych inwestycji, które przekazane zostały przez Urz ąd Miejski oraz instytucje działaj ące na terenie gminy, a które maj ą bezpo średnio lub po średnio wpływ na środowisko. Z uwagi na szeroki zakres przedsi ęwzi ęć koniecznych do osi ągni ęcia wyznaczonych celów, spo śród wszystkich zada ń ekologicznych wybrano pewn ą grup ę zada ń, któr ą nale Ŝy realizowa ć w pierwszej kolejno ści. Ich zestawienie stanowi krótkookresowy harmonogram - plan operacyjny Programu Ochrony Środowiska, okre ślony w tym opracowaniu do roku 2011 zawarty w rozdziale VI. Cz ęść pozostałych zada ń ekologicznych b ędzie realizowana w okresie długoterminowym w ramach długookresowego harmonogramu - planu operacyjnego Programu Ochrony Środowiska na lata 2012 - 2015.

5.4. HARMONOGRAM REALIZACJI ZADA Ń EKOLOGICZNYCH

W zaproponowanym harmonogramie działa ń z zakresu ochrony środowiska wskazuje si ę krótkoterminowy plan działa ń obejmuj ący 4 lata i długoterminowy program strategiczny, obejmuj ący 8 lat. W dalszej cz ęś ci dokumentu przedstawiono harmonogram okre ślaj ący zadania z podziałem na długookresowe i krótkookresowe:

Zadania do realizacji w najbli Ŝszym okresie czasu (do roku 2011) Zadania do realizacji w pó źniejszym okresie czasu (2012 - 2015) Zadania do realizacji w okresie do 2015

95 ROZDZIAŁ – V

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

W zwi ązku z szerokim zakresem koniecznych przedsi ęwzi ęć , zadania powinny by ć realizowane w sposób etapowy. W pierwszej kolejno ści powinny by ć realizowane te zadania, dzi ęki którym nast ąpi najszybsza poprawa stanu środowiska, czyli zadania krótkookresowe. W dalszej kolejno ści realizowane powinny by ć zadania, których wykonanie pozwoli na osi ągni ęcie, w wyznaczonej perspektywie czasowej, zało Ŝonych celów strategicznych, czyli zadania długookresowe. W harmonogramie przygotowanym dla Miasta i Gminy Nowy Staw, poszczególnym celom strategicznym, w ramach wyznaczonych kierunków działa ń, przyporz ądkowano konkretne zadania z okre śleniem czasu ich realizacji i instytucje, które powinny je realizowa ć lub współrealizowa ć. Z uwagi na specyfik ę niektórych zada ń np. edukacja ekologiczna, czy zadania kontrolne b ędą one realizowane w ramach harmonogramu krótko i długoterminowego (m.in. jako zadania ci ągłe). W ramach wyznaczonych harmonogramów realizacyjnych, zadania podzielono na zadania własne miasta i zadania koordynowane.
zadania własne gminy - przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji gminy;
zadania koordynowane - pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie powiatu, ale podległych bezpo średnio organom powiatowym, wojewódzkim, b ądź centralnym. Proces zarz ądzania środowiskiem spoczywa na władzach lokalnych. Maj ąc na uwadze spójno ść koordynacji działa ń pomi ędzy poszczególnymi szczeblami władz samorz ądowych i rz ądowych, a tak Ŝe współprac ę z pozostałymi partnerami, zarz ądzanie środowiskiem Miasta i Gminy Nowy Staw przy pomocy Programu Ochrony Środowiska wymaga ć b ędzie ustalenia roli i zakresu działania poszczególnych podmiotów zaanga Ŝowanych w jego realizacj ę, struktury organizacji Programu oraz systemu monitoringu. Władze gminy pełni ą w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedn ą z wa Ŝniejszych jest funkcja regulacyjna , na któr ą składaj ą si ę akty prawa lokalnego - uchwały oraz decyzje administracyjne zwi ązane odpowiednio z okre ślonymi obszarami zagadnie ń środowiskowych. Władze pełni ą równie Ŝ funkcje wykonawcze (zadania wynikaj ące z ustaw) i kontrolne. Po Ŝą dane jest, aby władze gminy pełniły równie Ŝ funkcje wspieraj ące dla podmiotów zaanga Ŝowanych w rozwój obszaru oraz funkcje kreuj ące działania ukierunkowane na popraw ę środowiska przyrodniczego.

ROZDZIAŁ – V 96

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Do podstawowych instrumentów prawnych odnosz ących si ę do zagadnie ń ochrony środowiska nale Ŝą : standardy i normy środowiskowe, pozwolenia i odpowiedzialno ść administracyjna, karna i cywilna. Głównymi instrumentami finansowymi s ą opłaty ekologiczne, kary, fundusze celowe, ulgi podatkowe. W śród instrumentów o charakterze społecznym wyró Ŝniamy dost ęp do informacji, komunikacj ę społeczn ą, edukacj ę i promocj ę ekologiczn ą.

VI. HARMONOGRAM REALIZACYJNY

GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA

Cel ekologiczny : modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno - ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców.

Kierunek działania: Zaopatrzenie w wod ę

1. Zadanie Budowa sieci wodoci ągowej . Jednostka realizuj ąca Centralny Wodoci ąg śuławski Nowy Dwór Gda ński, Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji około 310 000 zł (dane CW ś) Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Długo ść wybudowanej sieci, liczba mieszka ńców korzystaj ących (wska źnik środowiskowy) z sieci

2. Zadanie Modernizacja sieci wodoci ągowej (tak Ŝe wymiana rur azbestowo - cementowych na wyroby bezazbestowe w instalacjach wodoci ągowych). Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściwe przedsi ębiorstwa wodoci ągowe Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Ok. 250 000 zł (dane CW ś) Źródła finansowania Środki Gminy, środki CW ś Miernik realizacji zadania Długo ść zmodernizowanej sieci, zmniejszenie długo ści sieci (wska źnik środowiskowy) azbestowej, jako ść wody w wodoci ągach, poprawa parametrów wody w wodoci ągach

97 ROZDZIAŁ – V

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Kierunek działania: Gospodarka ściekowa

1. Zadanie Skanalizow anie obszaru wiejskiego gminy. Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściwe przedsi ębiorstwa kanalizacyjne Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących, WFO ŚiGW, fundusze UE Miernik realizacji zadania Długo ść wybudowanej sieci, liczba mieszka ńców podł ączonych do (wska źnik środowiskowy) sieci

2. Zadanie Budowa sieci kanalizacji deszczowej. Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściwe przedsi ębiorstwa kanalizacyjne Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących, WFO ŚiGW, fundusze UE Miernik realizacji zadania Długo ść wybudowanej sieci, jako ść wód odprowadzanych do (wska źnik środowiskowy) odbiornika

ZASOBY PRZYRODNICZE

Cel ekologiczny : zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody, w szczególno ści ekosystemów zachowanych w stanie naturalnym lub zbli Ŝonym do naturalnego.

Kierunek działania: Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych

1. Zadanie Wykorzystanie walorów przyrodniczych gminy przez tworzenie nowych miejsc pod rozwój turystyki z zachowaniem zasad ochrony środowiska. Jednostka realizuj ąca Gmina, inwestorzy Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń promocyjnych, dofinansowania itp. Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji Ilo ść miejsc i atrakcyjnych turystycznie zadania (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 98

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

2. Zadanie Utrzymanie czysto ści w miejscach o wi ększym nat ęŜ eniu ruchu turystycznego i rekreacyjnego. Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściciele nieruchomo ści i obiektów, ście Ŝek Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji Ilo ść zebranych odpadów, ilo ść przeprowadzonych akcji sprz ątania zadania (wska źnik środowiskowy)

3. Zadanie Ustanawianie (wraz z opracowaniem dokumentacji) u Ŝytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo – krajobrazowych i pomników przyrody. Jednostka realizuj ąca Gmina, organizacje ekologiczne, mieszka ńcy Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji Ilo ść ustanowionych form ochrony zadania (wska źnik środowiskowy)

4. Zadanie Przygotowanie, realizowanie i aktualizowanie planu zabiegów konserwacyjnych i piel ęgnacyjnych zieleni urz ądzonej, cmentarzy. Jednostka realizuj ąca Gmina, zarz ądcy obiektów Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń, ok. 25 tys. zł/rok Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji Opracowanie i realizowanie planu, ilo ść podj ętych działa ń, ilo ść zadania (wska źnik nasadze ń, ilo ść zebranych odpadów, koszty poniesione na działania środowiskowy) remontowe

5. Zadanie Bie Ŝą ca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych. Jednostka realizuj ąca Wła ściwi zarz ądcy obszarów Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji koszty zale Ŝne od bie Ŝą cych wymaga ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących, środki pomocowe Miernik realizacji Ilo ść podj ętych działa ń zadania (wska źnik środowiskowy)

99 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Kierunek działania: Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym

1. Zadanie Inwentaryzacja zasobów przyrodniczych gminy. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Wykonanie inwentaryzacji (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Poprawa ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej

1. Zadanie Przeciwdziałanie wypalaniu traw (kontrola, edukowanie społecze ństwa, nakładanie kar). Jednostka realizuj ąca Gmina, Policja, Stra Ŝ, Społeczni Opiekunowie Przyrody Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść interwencji, ograniczenie działa ń (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Kultywowanie zało Ŝeń śródpolnych (zadrzewie ń i zakrzewie ń) jako elementu wzbogacaj ącego obszary rolnicze oraz chroni ących środowisko przyrodnicze; wprowadzaj ąc ró Ŝnorodno ść biologiczn ą i krajobrazow ą. Jednostka realizuj ąca Gmina, rolnicy, ARiMR Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, środki własne wła ścicieli gruntów Miernik realizacji zadania Zwi ększenie udziału zadrzewie ń i zakrzewie ń na obszarach (wska źnik środowiskowy) rolniczych, ilo ść nasadze ń, wzrost powierzchni zadrzewionych

ROZDZIAŁ – VI 100

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Kierunek działania: Ochrona lasów i zwi ększenie lesisto ści gminy

1. Zadanie Szkolenie prywatnych wł aścicieli lasów na temat prawidłowych zasad gospodarki le śnej. Jednostka realizuj ąca Gmina we współpracy z Nadle śnictwem Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, środki Nadle śnictwa Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych szkole ń (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Prowadzenie stałego monitoringu środowiska le śnego w celu przeciwdziałania stanom niepo Ŝą danym (choroby, szkodniki). Jednostka realizuj ąca Nadle śnictwo Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne Nadle śnictwa Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych kontroli (wska źnik środowiskowy)

3. Zadanie Prowadzenie zalesiania równolegle z działaniami prowadz ącymi do zró Ŝnicowania struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury wiekowej drzewostanów. Jednostka realizuj ąca Nadle śnictwa, prywatni wła ściciele Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne Nadle śnictwa i wła ścicieli Miernik realizacji zadania Wzrost powierzchni zadrzewionych, wzrost udziału innych (wska źnik środowiskowy) gatunków drzew w drzewostanie

4. Zadanie Zalesianie le Ŝą cych odłogiem oraz słabych bonitacyjnie uŜytków rolnych. Jednostka realizuj ąca Prywatni wła ściciele gruntów, Skarb Pa ństwa Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne osób prywatnych, bud Ŝet pa ństwa, środki pomocowe Miernik realizacji zadania Wzrost powierzchni zadrzewionych (wska źnik środowiskowy)

101 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Kierunek działania: Edukacja ekologiczna społecze ństwa w zakresie ochrony przyrody

1. Zadanie Wykorzystanie elementów przyrodniczych do kreowania wizerunku gminy oraz do wzrostu zainteresowania turystycznego – promocja gminy. Przygotowanie materiałów promocyjnych: foldery, aktualizacja strony internetowej, udział w targach i wystawach. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, sponsorzy Miernik realizacji zadania Ilo ść wydanych pocztówek, reklam (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Zakup proekologicznych wydawnict w i ich rozprowadzanie. Jednostka realizuj ąca Gmina, Powiat, Szkoły Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne i koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy i powiatu Miernik realizacji zadania Ilo ść rozprowadzonych materiałów edukacyjnych (wska źnik środowiskowy)

3. Zadanie Tworzenie i rozwój przyrodniczych ście Ŝek dydaktycznych; ście Ŝek rowerowych i pieszych. Jednostka realizuj ąca Gmina, Powiat, Nadleśnictwo, organizacje pozarz ądowe, wła ściwi zarz ądcy dróg Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne i koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, powiatu, zarz ądców dróg, środki pomocowe Miernik realizacji zadania Długo ść ście Ŝek i ilo ść (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 102

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

POWIERZCHNIA ZIEMI

Cel ekologiczny: ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku eksploatacji kopalin oraz zmniejszenie uci ąŜ liwo ści zwi ązanych z istnieniem zdegradowanego nieu Ŝytku.

Kierunek działania: Ochrona gleb

1. Zadanie Zapobieganie degradacji gleb na skutek erozji wodnej, wiatrowej. Jednostka realizuj ąca Prywatni wła ściciele gruntów Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne osób prywatnych Miernik realizacji zadania Ochrona gleb, ilo ść przeprowadzonych szkole ń na temat ochrony (wska źnik środowiskowy) przed erozj ą

2. Zadanie Ochrona gruntów pochodzenia organicznego. Jednostka realizuj ąca Wła ściciele gruntów Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ochrona gleb, ilo ść przeprowadzonych szkole ń na temat ochrony (wska źnik środowiskowy) gruntów organicznych

Kierunek działania: Rekultywacja terenów zdegradowanych

1. Zadanie Rekultywacja terenów po zamkni ętym składowisku odpadów w Świerkach. Prowadzenie monitoringu. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty rekultywacji zgodnie z harmonogramem RSGO Tczew, ok. 1,028 mln zł (+ rezerwa na nieprzewidziane wydatki w wysoko ści 10% warto ści robót budowlanych) Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących, środki pomocowe Miernik realizacji zadania Przeprowadzona rekultywacja (wska źnik środowiskowy)

103 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Kierunek działania: Likwidacja i rekultywacja wszystkich „dzikich” miejsc składowania odpadów

1. Zadanie Zinwentaryzowanie, likwidacja i rekultywacja wszystkich „dzikich” miejsc składowania odpadów. Ustalenie sprawcy zanieczyszcze ń i przekształce ń, w celu obarczenia go kosztami rekultywacji. (w razie zaistniałych potrzeb). Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Przeprowadzona inwentaryzacja, ilo ść zlikwidowanych dzikich (wska źnik środowiskowy) składowisk, ilo ść wywiezionych odpadów

WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE

Cel ekologiczny : zapewnienie wystarczaj ącej ilo ści wody o odpowiedniej jako ści uŜytkowej oraz ochrona przed powodzi ą.

Kierunek działania: Ochrona zasobów wodnych

1. Zadanie Przeprowadzenie akcji edukacyjno - informacyjnej propaguj ącej optymalizacj ę zu Ŝycia wody przez indywidualnych u Ŝytkowników (np. gromadzenie wody deszczowej i wykorzystywanie jej na cele agrarne - do podlewania zieleni). Jednostka realizuj ąca Gmina, strona www, ODR, sołtysi Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Przeprowadzenie zadania, zmniejszenie zu Ŝycia wody, ilo ść (wska źnik środowiskowy) przeprowadzonych akcji

2. Zadanie Inwentaryzacja miejsc zrzutu ścieków nieoczyszczonych. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ilo ść dzikich wylewisk zlikwidowanych na terenie gminy (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 104

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

3. Zadanie Ci ągła aktualizacja ewidencj i zbiorników bezodpływowych i oczyszczalni przydomowych. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ilo ść zewidencjonowanych zbiorników i oczyszczalni (wska źnik środowiskowy)

4. Zadanie Edukacja ekologiczna rolników w zakresie wdra Ŝania Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych. Rozwój rolnictwa ekologicznego i agroturystyki. Jednostka realizuj ąca Gmina, O środki Doradztwa Rolniczego Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne i koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych szkole ń, ilo ść gospodarstw ekologicznych, (wska źnik środowiskowy) agroturystycznych

5. Zadanie Realizacja programu ograniczania zwi ązków azotowych ze źródeł rolniczych. Wspieranie budowy płyt gnojowych w gospodarstwach rolnych. Jednostka realizuj ąca Wła ściciele gospodarstw Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Inwestorzy, środki pomocowe Miernik realizacji zadania Poprawa jako ści wód gruntowych, ilo ść przeprowadzonych akcji (wska źnik środowiskowy) w ramach realizacji programu, ilo ść wybudowanych płyt

6. Zadanie Zahamowanie procesów degradacji rzeki Świ ętej, a nast ępnie jej oczyszczenie, wykorzystanie do celów turystyki. Realizacja tego priorytetu wymaga wspólnych działa ń z innymi gminami. Jednostka realizuj ąca UŜytkownicy środowiska, wła ściwy ZMiUW, RZGW (w zale Ŝno ści od stanu własno ści cieku) Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących, fundusze pomocowe Miernik realizacji zadania Poprawa jako ści wód powierzchniowych, ilo ść podj ętych działa ń (wska źnik środowiskowy)

105 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

7. Zadanie Monitoring wód powierzchniowych i podziemnych (utworzeni e nowych punktów monitoringowych, regularne pomiary). Jednostka realizuj ąca WIO Ś Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej Miernik realizacji zadania Poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, poprawa (wska źnik środowiskowy) klasy czysto ści wód, ilo ść punktów monitoringowych, ilo ść przeprowadzonych bada ń w ci ągu roku

Kierunek działania: Ochrona przeciwpowodziowa

1. Zadanie Oczyszczenie (konserwacja) studzienek i rowów melioracyjnych. Jednostka realizuj ąca Wła ściciele urz ądze ń Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Stan urz ądze ń wodnych, ilo ść prowadzonych działa ń (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Bie Ŝą ca modernizacja, według potrzeb urz ądze ń wodnych. Jednostka realizuj ąca ZMiUW, wła ściciele obiektów Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej Miernik realizacji zadania Dro Ŝno ść systemów melioracji, ilo ść prowadzonych działa ń (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 106

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

Cel ekologiczny: utrzymanie standardów jako ści powietrza, redukcja emisji pyłów gazów i odorów

Kierunek działania : Ograniczenie emisji do powietrza ze źródeł komunalnych i technologicznych

1. Zadanie Zach ęcanie do modernizacji urz ądze ń technologicznych w zakładach produkcyjnych. Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściciele zakładów Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne zakładów Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych modernizacji (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Promowanie i wprowadz anie energii odnawialnej na terenie gminy – m. in. realizacja budowy parków elektrowni wiatrowych. Jednostka realizuj ąca Gmina, prywatni inwestorzy Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń, ilo ść wiatraków, ilo ść (wska źnik środowiskowy) urz ądze ń energii odnawialnej na terenie gminy

3. Zadanie Kontrola przedsi ębiorstw w zakresie emisji pyłów i gazów do powietrza. Jednostka realizuj ąca WIO Ś Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej Miernik realizacji zadania Zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń, ilo ść przeprowadzonych (wska źnik środowiskowy) kontroli

107 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

4. Zadanie Ograniczanie emisji odorów: - zakaz lokalizacji, w pobli Ŝu obiektów zabudowy mieszkaniowej, przedsi ębiorstw emituj ących gazy złowonne, - edukacja mieszka ńców w zakresie szkodliwo ści spalania tworzyw sztucznych w gospodarstwach domowych, - edukacja mieszka ńców w zakresie odpowiedniego gromadzenia nieczysto ści pochodzenia zwierz ęcego. Jednostka realizuj ąca Gmina, sołtysi, Zakłady, mieszka ńcy Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej Miernik realizacji zadania Zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń odorami, ilo ść (wska źnik środowiskowy) przeprowadzonych post ępowa ń administracyjnych, akcji edukacyjnych

Kierunek działania: Ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa

1. Zadanie Gazyfikacja miasta i terenów wiejskich. Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściwa Spółka Gazownictwa Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, inwestorzy, środki pomocowe Miernik realizacji zadania Długo ść sieci gazowej, ilo ść podł ączonych do sieci gazowej (wska źnik środowiskowy) mieszka ńców

2. Zadanie Eliminowanie w ęgla jako paliwa w kotłowniach komunalnych na rzecz paliw niskoemisyjnych i energii odnawialnej (drewno, wierzba energetyczna, olej opałowy, pompy ciepła, energia słoneczna, farmy wiatrowe). Rozbudowa sieci ciepłowniczych. Jednostka realizuj ąca Gmina, wła ściciele obiektów, nieruchomo ści Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Wzrost zu Ŝycia paliw niskoemisyjnych, ilo ść przeprowadzonych (wska źnik środowiskowy) modernizacji kotłowni, długo ść sieci ciepłowniczej

ROZDZIAŁ – VI 108

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

3. Zadanie Edukacja ekologiczna społecze ństwa na temat szkodliwo ści spalania odpadów (szczególnie tworzyw sztucznych). Kontrola i współpraca z mieszka ńcami zwi ązana z egzekwowaniem kar za spalanie szkodliwych odpadów. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych szkole ń (wska źnik środowiskowy)

4. Zadanie Termomodernizacja budynków prywatnych i obiektów uŜyteczno ści publicznej. Jednostka realizuj ąca Wła ściciele budynków (Gmina – budynki komunalne) Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane i własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne osób prywatnych, środki własne gminy, fundusze pomocowe Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych renowacji, mniejsze zu Ŝycie energii (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych

1. Zadanie Budowa i bie Ŝą ce utrzymanie dróg i ci ągów komunikacyjnych o charakterze gminnym (w razie potrzeb). Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy, dotacje, kredyty, po Ŝyczki Miernik realizacji zadania Długo ść wyremontowanych dróg, długo ść wybudowanych dróg (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Współpraca z zarz ądcami dróg powiatowych i krajowych w sprawie potrzeb modernizacji ci ągów komunikacyjnych. Jednostka realizuj ąca Zarz ąd Dróg Powiatowych, GDDKiA Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń (wg bud Ŝetu powiatu, GDDKiA) Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej, środki pomocowe Miernik realizacji zadania Długo ść wyremontowanych dróg, długo ść wybudowanych dróg (wska źnik środowiskowy)

109 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

3. Zadanie Budowa ście Ŝek rowerowych. Jednostka realizuj ąca Wła ściwi zarz ądcy dróg Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej, środki pomocowe Miernik realizacji zadania Rozwój ście Ŝek rowerowych, długo ść wybudowanych ście Ŝek (wska źnik środowiskowy)

HAŁAS

Cel ekologiczny: zminimalizowanie uci ąŜ liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska

Kierunek działania: Monitoring emisji hałasu

1. Zadanie Okre ślenie terenów najbardziej zagro Ŝonych hałasem, g dzie nale Ŝy prowadzi ć przedsi ęwzi ęcia ochronne w pierwszej kolejno ści - dokonanie rozpoznania klimatu akustycznego w razie potrzeb. Jednostka realizuj ąca Gmina, Powiat Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne i koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść okre ślonych terenów (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Prowadzenie monitoringu poziomu hałasu wzdł uŜ głównych szlaków komunikacyjnych przechodz ących przez teren gminy. Jednostka realizuj ąca WIO Ś Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki jednostki realizuj ącej Miernik realizacji zadania Monitorowany poziom emisji hałasu, ilo ść przekrocze ń norm emisji (wska źnik środowiskowy) hałasu

ROZDZIAŁ – VI 110

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Kierunek działania: Ochrona przed hałasem komunikacyjnym

1. Zadanie Wspieranie inwestycj i ograniczaj ących ujemny wpływ hałasu, mianowicie: budowy ekranów akustycznych i tworzenia pasów zwartej zieleni ochronnej, a tak Ŝe izolacji budynków. Jednostka realizuj ąca Gmina, zakłady budowlane Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Zachowanie standardów akustycznych środowiska na terenie (wska źnik środowiskowy) gminy, ilo ść przeprowadzonych inwestycji, ilo ść wybudowanych ekranów

2. Zadanie Modernizacje dróg z zastosowaniem „cichych” nawierzchni. Jednostka realizuj ąca Wła ściwi zarz ądcy dróg Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść zmodernizowanych dróg (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Ochrona przed hałasem przemysłowym

1. Zadanie Systematyczna kontrola przedsi ębiorstw, zwłaszcza tych zlokalizowanych w pobli Ŝu jednostek osadniczych lub na ich terenie. Jednostka realizuj ąca WIO Ś Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych kontroli (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Kontrola nowych przedsi ębiorstw w zakresie u Ŝywan ia najlepszych dost ępnych technologii. Jednostka realizuj ąca WIO Ś Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych kontroli (wska źnik środowiskowy)

111 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

Cel ekologiczny: ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznym

Kierunek działania: Inwentaryzacja źródeł pól elektromagnetycznych

1. Zadanie Inwentaryzacja źródeł promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ilo ść zewidencjonowanych źródeł (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Preferowanie małokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych

1. Zadanie Uwzgl ędnienie w studiach uw arunkowa ń i planach zagospodarowania przestrzennego zagadnie ń pola elektromagnetycznego (pozostawienie w sąsiedztwie linii wysokich napi ęć wolnych przestrzeni). Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Aktualizacja planów przestrzennych wzgl ędem stref ochronnych (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 112

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

RACJONALNE U śYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH

Cel ekologiczny : racjonalizacja zu Ŝycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych

Kierunek działania: Zmniejszenie materiałochłonno ści i odpadowo ści produkcji

1. Zadanie Wprowadzenie bod źców ekonomicznych dla przedsi ęwzi ęć proekologicznych. Wprowadzanie najlepszych dost ępnych technologii w powstaj ących zakładach produkcyjnych. Jednostka realizuj ąca Gmina, zakłady produkcyjne Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść podejmowanych działa ń (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych

1. Zadanie Poprawa parametrów energetycznych budynków - termomodernizacja (dobór drzwi i okien o niskim współczynniku przenikalno ści cieplnej, wła ściwa izolacja termiczna ścian - ocieplenie budynków, lokalizacja nowych obiektów zgodnie z naturaln ą (cieplejsz ą) kierunkow ą orientacj ą stron świata). Jednostka realizuj ąca Wła ściciele i u Ŝytkownicy budynków Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych remontów, oszcz ędno ść energii (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Stosowanie indywidualnych liczników ciepła. Jednostka realizuj ąca Wła ściciele i u Ŝytkownicy budynków Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść wymienionych liczników ciepła (wska źnik środowiskowy)

113 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

EDUKACJA EKOLOGICZNA

Cel ekologiczny: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej

Kierunek działania: Kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowa ń społecze ństwa gminy wzajemnie powi ązanymi kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi i ekonomicznymi poprzez stworzenie lokalnych mechanizmów pozwalaj ących sprosta ć wyzwaniom zwi ązanym z wdra Ŝaniem idei i zasad zrównowa Ŝonego rozwoju

1. Zadanie Zamieszczanie na stronie internetowej informacji w zakresie ochrony środowiska. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Wygl ąd strony, ilo ść zawartych informacji (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Współpraca w zakresie edukacji ekologicznej (ze szkołami, Ośrodek Kultury, rady Sołeckie, organizacje pozarz ądowe). Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych akcji, pomoc szkołom (wska źnik środowiskowy)

3. Zadanie Szkolenie rolników w zakresie rolnictwa ekologicznego i agroturystyki. Jednostka realizuj ąca Gmina, ODR, ARiMR Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych szkole ń i spotka ń (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 114

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

4. Zadanie Prowadzenie proekologicznej działalno ści wydawniczej (ulotki, informatory, gazetki). Jednostka realizuj ąca Gmina, Powiat Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy i powiatu Miernik realizacji zadania Ilo ść rozdysponowanych ulotek (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Kształtowanie w społecze ństwie poczucia odpowiedzialno ści za stan i potrzeb ę ochrony środowiska przyrodniczego

1. Zadanie Organizowanie szkole ń z zakresu edukacji ekologicznej i wiedzy o środowisku. Jednostka realizuj ąca Gmina, sołtysi, placówki o światowe Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych szkole ń (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Regularne organizowanie akcji proekologicznych n p. „Sprzątanie świata”, „Pi ękna Wie ś” itp. Jednostka realizuj ąca Gmina Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń, ok. 10 tys. zł/ rok Źródła finansowania Środki własne gminy Miernik realizacji zadania Organizowanie akcji (wska źnik środowiskowy)

115 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

PRZECIWDZIAŁANIE POWA śNYM AWARIOM

Cel ekologiczny : minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego.

Kierunek działania: Minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi; zapewnienie bezpiecze ństwa

1. Zadanie Kontrola zakładów produkcyjnych i podmi otów gospodarczych, które mog ą znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w celu zapewnienia ich prawidłowej i zgodnej z przepisami działalno ści (stacje paliw i gazu). Jednostka realizuj ąca WIOS Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych kontroli (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Zwi ększenie bezpiecze ństwa p rzewozów substancji niebezpiecznych przez kontrol ę przewozów i stanu technicznego pojazdów oraz czasu pracy kierowców. Jednostka realizuj ąca Policja, Inspekcja ruchu drogowego Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji do 2011 2012 - 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Realizacja zadania (wska źnik środowiskowy)

VII. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

7.1. ZAŁO śENIA OGÓLNE

Edukacja ekologiczna znalazła stosown ą rang ę zarówno w Konstytucji RP (art. 5 i 74) jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie o światy. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika równie Ŝ z podpisanych przez Polsk ę dokumentów mi ędzynarodowych przede wszystkim Agendy 21.

ROZDZIAŁ – VI 116

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

W wyniku realizacji ustale ń Agendy 21 przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa, powstał w 2000 r. dokument pn. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE). Zostały w nim okre ślone cele, z których do podstawowych nale Ŝą miedzy innymi, upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. Wa Ŝnym celem jest równie Ŝ kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowania społecze ństwa sprawami środowiska, rozpatruj ąc jego walory w ramach ekonomii, ekologii i warto ści społecznych. Ponadto nale Ŝy umo Ŝliwi ć ka Ŝdemu człowiekowi zdobywanie wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska i zach ęca ć mieszka ńców do anga Ŝowania si ę w sprawy ochrony środowiska i wła ściwego korzystania z jego zasobów. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej identyfikuje i hierarchizuje główne cele edukacji środowiskowej, wskazuj ąc jednocze śnie mo Ŝliwo ści ich realizacji. Jednym z podstawowych zapisów Strategii jest zało Ŝenie, i Ŝ edukacja ekologiczna powinna obejmowa ć całe społecze ństwo, wszystkie grupy wiekowe, zawodowe oraz decydentów na szczeblu centralnym i lokalnym. Cele zawarte w Strategii Edukacji Ekologicznej i przeło Ŝone na konkretne zadania, uj ęte zostały w Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej (2000/2001). Na podstawie postanowie ń tego dokumentu, edukacja ekologiczna powinna by ć realizowana na obszarach jednostek samorz ądowych, przede wszystkim na obszarze gmin.

7.2. POTRZEBA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

Edukacja ekologiczna jest koncepcj ą kształcenia i wychowywania społecze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „my śle ć globalnie, działa ć lokalnie" . Wa Ŝnym elementem jest ł ączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczn ą oraz działaniami praktycznymi. Potrzeba wdro Ŝenia ekorozwoju, m. in. poprzez edukacj ę ekologiczn ą, pojmowanego jako całokształt harmonijnych działa ń człowieka, korzystaj ącego z zasobów środowiska przyrodniczego w sposób racjonalny, odpowiedzialny oraz gwarantuj ący ich zachowanie dla przyszłych pokole ń jest obecnie spraw ą piln ą, godn ą stawiania jej ponad wszelkimi podziałami. Dlatego te Ŝ edukacyjne działania proekologiczne powinny integrowa ć całe społecze ństwo. Obejmuje ona uwzgl ędnianie, we wszystkich działaniach, tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Zagadnienia szeroko poj ętej ekologii, powinny dociera ć do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W zwi ązku z tym wa Ŝne jest znalezienie

117 ROZDZIAŁ – VII

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw odpowiednich środków przekazu tak, aby w jak najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą. Niewiele osób rozumie, jaki wpływ na stan i jako ść środowiska maj ą zachowania poszczególnych osób, rodzin i grup społecznych jak równie Ŝ ich przyzwyczajenia, styl Ŝycia, sposoby wypoczynku lub od Ŝywiania. Dlatego te Ŝ edukacja ekologiczna, wspomagaj ąca zrozumienie zale Ŝno ści mi ędzy człowiekiem, jego wytworami i przyrod ą, obejmowa ć musi wszystkich ludzi bez wyj ątku - w pierwszej kolejno ści najmłodszych, którzy mog ą skutecznie przekazywa ć osobom starszym wzorce zachowa ń proekologicznych. Jedynie wspólny wysiłek wszystkich ludzi razem i ka Ŝdego z osobna, podejmowany codziennie, w ka Ŝdym miejscu: w domu, w pracy, podczas wypoczynku, jest w stanie zahamowa ć degradacj ę środowiska, wpłyn ąć na popraw ę jako ści naszego Ŝycia i zdrowia oraz zapewni ć perspektywy godziwego Ŝycia przyszłym pokoleniom.

Przewidziany do realizacji program edukacji ekologicznej powinien zawiera ć nast ępuj ące zagadnienia: - potrzeb ę edukacji ekologicznej, - uwzgl ędnianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, - znalezienie i zró Ŝnicowanie form i tre ści przekazu, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą, - podział mieszka ńców na grupy, do których trafia ć b ędą odpowiednio przygotowane formy edukacyjne (np. pracowników samorz ądowych miasta, dziennikarzy i nauczycieli, dzieci i młodzie Ŝ, dorosłych mieszka ńców oraz przedsi ębiorców).

Nale Ŝy równocze śnie wyznaczy ć cele i efekty , jakie ma przynie ść prowadzona akcja edukacyjno - informacyjna. S ą nimi przede wszystkim: 1. Ograniczenie zanieczyszczania wód – poprawa jakości wód; 2. Daj ące si ę zmierzy ć, ograniczenie masy odpadów; 3. Ograniczenie zanieczyszcze ń powietrza; 4. Poprawa stanu zieleni (parki, lasy); 5. Powstanie trwałych grup mieszka ńców, współpracuj ących z samorz ądem lokalnym, podejmuj ących nowe wyzwania w zakresie edukacji ekologicznej; 6. Zwi ększenie sprzyjaj ącego nastawienia społeczno ści lokalnej do ochrony środowiska oraz zach ęcanie lokalnych przedsi ębiorców do stosowania ekologicznych, czystych technologii jako sprzyjaj ących technologii, a nie ograniczaj ących rozwój.

ROZDZIAŁ – VII 118

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Wła ściwie opracowany Program edukacji ekologicznej powinien równie Ŝ uwzgl ędnia ć nakłady finansowe oraz mo Ŝliwo ści finansowania zada ń edukacyjnych przewidzianych harmonogramem programu. Istotna jest równie Ŝ spójno ść tego programu z zało Ŝeniami programów edukacyjnych wy Ŝszych szczebli (powiatowym i wojewódzkim).

W Mie ście i Gminie Nowy Staw prowadzone s ą liczne akcje proekologiczne, co prowadzi do wzrostu świadomo ści ekologicznej w śród mieszka ńców, przede wszystkim wśród najmłodszych, które dzi ęki zabawie rozwijaj ą w sobie poczucie troski i obowi ązku za środowisko przyrodnicze, w którym Ŝyj ą. Działania podejmowane na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: - akcja „Sprz ątanie świata”, - piel ęgnacja oraz sadzenie nowych drzew i krzewów, - happeningi i konkursy ekologiczne, - wycieczki ekologiczne, - wydawanie gazetek i plakatów zwi ązanych z ochron ą środowiska, - działalno ść kół ekologicznych, - organizacja Dnia Bez Samochodu, - szkolenia rolników z zakresu rolnictwa ekologicznego oraz ograniczania, zanieczyszcze ń pochodz ących z rolnictwa.

W szkołach na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw odbywaj ą si ę konkursy o tematyce ekologicznej. Poprzez zainteresowanie dzieci i młodzie Ŝy problemami ochrony środowiska organizatorzy konkursów chc ą zapewne dotrze ć równie Ŝ do rodziców i najbli Ŝszego otoczenia dzieci. Problem świadomo ści ekologicznej w społecze ństwie jest niezwykle istotny w świetle warunków Ŝycia mieszka ńców. Podczas ró Ŝnych konkursów i akcji ekologicznych warto jest pogł ębia ć znajomo ść problemów środowiskowych zwi ązanych z odpadami komunalnymi, pokaza ć korzy ści płyn ące ze zbiórki makulatury oraz innych surowców wtórnych, kształci ć umiej ętno ści ograniczenia ilo ści odpadów wytwarzanych w domu oraz aktywnego udziału w działaniach na rzecz środowiska. Działacze zajmuj ący si ę tematyk ą ochrony środowiska powinni równie Ŝ zwróci ć uwag ę na problem spalania odpadów w gospodarstwach domowych. U świadamiaj ąc szkodliwo ść , jaka wynika z wprowadzania do atmosfery substancji pochodz ących ze spalania w nieprzystosowanych do tego urz ądzeniach, mog ą doprowadzi ć do mierzalnej poprawy faktycznego stanu środowiska przyrodniczego.

119 ROZDZIAŁ – VII

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Ró Ŝne działania proekologiczne w postaci akcji ekologicznych podejmuj ą równie Ŝ inne podmioty działaj ące w tym regionie, np. Nadle śnictwo Elbl ąg, które organizuje akcje

Dzie ń Ziemi, w postaci pikniku rodzinnego, na którym za makulatur ę s ą rozdawane drzewka. Wraz z pocz ątkiem sezonu grzewczego powraca temat spalania odpadów w domowych piecach. W świadomo ści wielu osób takie post ępowanie to czysty zysk. Pozbywaj ą si ę odpadów (nie płac ą za ich utylizacj ę) i uzyskuj ą ciepło. Jednak oprócz dozwolonych materiałów opałowych mieszka ńcy spalaj ą: butelki plastikowe, opakowania foliowe, niepotrzebn ą odzie Ŝ, obuwie. W procesie spalania odpadów, w szczególności z tworzyw sztucznych uwalniane s ą do atmosfery szkodliwe zwi ązki chemiczne (dioksyny), które przyczyniaj ąc si ę do zanieczyszczenia powietrza, zagra Ŝaj ą zdrowiu i Ŝyciu ludzi. Spalanie odpadów jest dopuszczalne wył ącznie w spalarniach (posiadaj ących zabezpieczenia ograniczaj ące emisj ę do powietrza). Spalanie odpadów z tworzyw sztucznych powoduje osadzanie si ę tzw. sadzy mokrej w przewodach kominowych, któr ą bardzo trudno usun ąć , a jej nadmiar mo Ŝe spowodowa ć zapalenie si ę przewodu kominowego i przyczyni ć si ę do po Ŝaru domu. Akcje ekologiczne powinny by ć prowadzone cyklicznie oraz anga Ŝowa ć coraz wi ęcej mieszka ńców. Aby propagowa ć postawy ekologiczne nale Ŝy informowa ć społecze ństwo np. za pomoc ą rozdawania ulotek informacyjnych, b ądź poprzez udost ępnianie informacji w Internecie. W dobie informatyzacji społecze ństwa, ekologiczny serwis internetowy byłby bardziej przyst ępny, na przykład dla młodzie Ŝy. Serwis ten mógłby zawiera ć informacje przydatne dla mieszka ńców gminy i regionu w zakresie obowi ązków mieszka ńców, odno śnie gospodarki odpadami i prawidłowego gospodarowania nimi.

VIII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI

8.1. KRAJOWE I MI ĘDZYNARODOWE PROGRAMY PROMUJ ĄCE ROZWÓJ ZRÓWNOWA śONY, INTEGRACJ Ę I WSPÓŁPRAC Ę MIĘDZYNARODOW Ą

Po uzyskaniu przez Polsk ę członkostwa w Unii Europejskiej zrodziły si ę dla naszego kraju nowe mo Ŝliwo ści i szanse na lepszy rozwój gospodarczy zgodny z ide ą ekorozwoju. Uzyskanie funduszy pochodz ących ze źródeł unijnych b ądź innych organizacji mi ędzynarodowych jest obecnie mo Ŝliwe poprzez przyst ępowanie zainteresowanych stron do konkretnych programów i projektów. W obecnych warunkach gospodarczych kraju, s ą to cz ęsto jedyne źródła finansowania i realizacji inwestycji. Bardzo wa Ŝnym jest, aby władze

ROZDZIAŁ – VII 120

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw lokalne podejmowały próby uzyskania tych funduszy, a tym samym wykorzystały szans ę na rozwój zrównowa Ŝony swojego regionu i polepszenie w nim warunków Ŝycia ludno ści. Poni Ŝej przedstawiono wybrane programy dotycz ące działa ń w zakresie ochrony oraz kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, dzi ęki którym mo Ŝliwe jest uzyskanie środków na konkretne projekty rozwojowe.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (2007 - 2013)

Głównym celem programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska przyrodniczego, zdrowia, zachowaniu to Ŝsamo ści kulturowej i rozwijaniu spójno ści terytorialnej. Źródłem finansowania projektów są środki Funduszu Spójno ści i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Wzrost atrakcyjno ści Polski i regionów b ędzie osi ągni ęty dzi ęki inwestycjom w sze ściu obszarach – transportu, środowiska, energetyki, kultury, ochrony zdrowia i szkolnictwa wy Ŝszego – poprzez realizacj ę nast ępuj ących celów szczegółowych programu: 1. Budowa infrastruktury zapewniaj ącej, Ŝe rozwój gospodarczy Polski b ędzie dokonywał si ę przy równoczesnym zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego. 2. Zwi ększenie dost ępno ści głównych o środków gospodarczych w Polsce poprzez powi ązanie ich sieci ą autostrad i dróg ekspresowych oraz alternatywnych wobec transportu drogowego środków transportu. 3. Zapewnienie długookresowego bezpiecze ństwa energetycznego Polski poprzez dywersyfikacj ę dostaw, zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i rozwój odnawialnych źródeł energii. 4. Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu światowym i europejskim dla zwi ększenia atrakcyjno ści Polski. 5. Wspieranie utrzymania dobrego poziomu zdrowia zasobów pracy. 6. Rozwój nowoczesnych o środków akademickich, w tym kształc ących specjalistów w zakresie nowoczesnych technologii.

Do głównych priorytetów POIi Ś zalicza si ę:

I. Gospodark ę wodno - ściekow ą II. Gospodark ę odpadami i ochron ę powierzchni ziemi III. Zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie zagro Ŝeniom środowiska IV. Przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony środowiska

121 ROZDZIAŁ – VIII

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

V. Ochron ę przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych VI. Drogow ą i lotnicz ą sie ć TEN-T VII. Transport przyjazny środowisku VIII. Bezpiecze ństwo transportu i krajowe sieci transportowe IX. Infrastruktur ę energetyczn ą przyjazn ą środowisku i efektywno ść energetyczn ą X. Bezpiecze ństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii XI. Kultur ę i dziedzictwo kulturowe XII. Bezpiecze ństwo zdrowotne i popraw ę efektywno ści systemu ochrony zdrowia XIII. Infrastruktur ę szkolnictwa wy Ŝszego

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko oraz Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka realizuj ą cele Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO). Instytucj ą Zarz ądzaj ącą w obu tych programach jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.

Program Operacyjny Europa Środkowa

Głównym celem programu jest wzmocnienie spójno ści terytorialnej, promowanie wewn ętrznej integracji oraz poprawa konkurencyjno ści obszaru Europy Środkowej. Cele cz ąstkowe przyczyniaj ące si ę do realizacji celu głównego to:

1. Podnoszenie konkurencyjno ści obszaru Europy Środkowej poprzez wzmacnianie struktur innowacyjno ści i dost ępno ści. 2. Poprawa równomiernego i zrównowa Ŝonego terytorialnego rozwoju poprzez podniesienie jako ści środowiska oraz rozwój atrakcyjnych miast i regionów w obszarze Europy Środkowej.

Jednym z najwa Ŝniejszych priorytetów programu, który w szczególny sposób porusza aspekt środowiskowy jest priorytet 3 – Odpowiedzialne korzystanie ze środowiska. Priorytet ten wspiera ć b ędzie wykorzystanie źródeł energii odnawialnej oraz wzrost efektywno ści energetycznej na przestrzeni obszaru współpracy. Obszarami interwencji omawianego priorytetu s ą: - Rozwój środowiska wysokiej jako ści poprzez zarządzanie naturalnymi zasobami i dziedzictwem, - Redukcja ryzyka i wpływu zagro Ŝeń naturalnych i wywołanych działalno ści ą człowieka,

ROZDZIAŁ – VIII 122

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

- Wspieranie wykorzystywania źródeł energii odnawialnej i zwi ększania efektywno ści energetycznej, - Wspieranie ekologicznych (przyjaznych środowisku) technologii i działa ń. Podstawowymi grupami docelowymi są wszyscy krajowi, regionalni, lokalni decydenci oraz instytucje działaj ące w obszarze środowiska, zarz ądzania zasobami naturalnymi, gospodarki wodnej, zarz ądzania zagro Ŝeniami środowiskowymi, efektywno ści energetycznej takie jak: władze lokalne i regionalne, środowiskowe grupy interesu, stowarzyszenia środowiskowe, instytuty stosowanych bada ń środowiskowych, stowarzyszenia, dostawcy energii, jak i wszystkie grupy obywateli i ich przedstawiciele działaj ący w danym obszarze interwencji.

Program Unii Europejskiej Inteligentna Energia dla Europy (IEE)

Głównymi celami IEE jest przede wszystkim: 1. promowanie wydajno ści energetycznej oraz racjonalnego wykorzystania zasobów energetycznych; 2. promowanie nowych i odnawialnych źródeł energii i wspieranie ró Ŝnorodno ści energetycznej; 3. promowanie wydajno ści energetycznej oraz zastosowania nowych i odnawialnych źródeł energii w transporcie.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (2007 - 2013)

Program ma na celu: 1. Popraw ę konkurencyjno ści sektora rolnego i le śnego; 2. Popraw ę środowiska naturalnego i obszarów wiejskich; 3. Popraw ę jako ść Ŝycia na obszarach wiejskich i ró Ŝnicowanie gospodarki wiejskiej.

Program INTERREG IVC

Program INTERREG IVC jest realizowany w ramach celu Europejskiej Współpracy Terytorialnej wspieranej w zgodzie z zało Ŝeniami polityki Funduszy Strukturalnych na lata 2007 - 2013. Ogólnym celem Programu INTERREG IVC, skupiaj ącego si ę równie Ŝ na współpracy mi ędzyregionalnej, jest poprawa skuteczno ść polityki rozwoju regionalnego w obszarach: innowacji, gospodarki opartej na wiedzy, ochrony środowiska i zapobiegania ryzyku, a tak Ŝe wkład w unowocze śnianie gospodarki oraz wzrost konkurencyjno ści w Europie. Cel ten nale Ŝy realizowa ć poprzez wymian ę, współdzielenie oraz transfer

123 ROZDZIAŁ – VIII

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw do świadcze ń, wiedzy i dobrych praktyk. Promuj ąc ogólnoeuropejsk ą współprac ę, INTERREG IVC wspiera władze regionalne i lokalne w postrzeganiu współpracy mi ędzyregionalnej jako środka rozwoju poprzez dost ęp do do świadcze ń innych. Program INTERREG IVC jest finansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR). Program opiera si ę na dwóch priorytetach tematycznych powi ązanych z agendami z Lizbony i Goteborga, z których najwa Ŝniejszym w analizowanym aspekcie jest priorytet 2 – Środowisko naturalne i zapobieganie ryzyku. Do głównych zagadnie ń zawartych w tym priorytecie nale Ŝą : - Ryzyko naturalne i technologiczne, - Gospodarka wodna, - Gospodarka odpadami, - Ró Ŝnorodno ść biologiczna i zachowanie dziedzictwa naturalnego, - Energia i zrównowa Ŝony transport, - Dziedzictwo kulturowe i krajobraz.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego (2007 - 2013)

Regionalny Program Operacyjny dla województwa pomorskiego na lata 2007 – 2013 (RPO) jest kompleksowym programem maj ącym na celu popraw ę konkurencyjno ści gospodarczej, spójno ści społecznej i dost ępno ści przestrzennej województwa. Podstawowym zało Ŝeniem RPO jest zrównowa Ŝone wykorzystanie specyficznych cech potencjału gospodarczego i kulturowego regionu oraz pełne poszanowanie jego zasobów przyrodniczych. Program zawiera kompleksow ą diagnoz ę stanu województwa, jego silnych i słabych stron oraz mo Ŝliwo ści i szans rozwoju.

Realizacja zało Ŝeń i celów wymienionych w Programie Ochrony Środowiska wymaga znacznych nakładów finansowych. Zdaj ąc sobie z tego spraw ę nale Ŝy d ąŜ yć do zwi ększania wpływów do bud Ŝetu gminy. Innym źródłem finansowania zada ń w zakresie gospodarki odpadami, gospodarki wodno - ściekowej i szeroko rozumianej ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw i całego kraju powinny by ć tak Ŝe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Narodowy FO ŚiGW, Wojewódzki FO ŚiGW). Od 1 stycznia 2010 r. zostały zlikwidowane powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Tak załoŜył rz ądowy projekt nowelizacji Prawa Ochrony Środowiska przyj ęty w listopadzie 2009 r. przez rz ąd. Środki funduszy powiatowych zostały przej ęte przez Starostów, a funduszy gminnych – przez Wójtów,

ROZDZIAŁ – VIII 124

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Burmistrzów lub Prezydentów miast. Przychody obecnych funduszy z tytułu opłat i kar maj ą stanowi ć nadal dochody bud Ŝetów gmin i powiatów. Gminy mog ą korzysta ć tak Ŝe z dotacji i preferencyjnych kredytów, oferowanych przez oraz finansowanych ze środków: - Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - Banku Ochrony Środowiska.

Szczególn ą uwag ę samorz ądu Miasta i Gminy Nowy Staw powinny zwróci ć programy dotycz ące problemu gospodarki odpadami oraz gospodarki wodno - ściekowej. Opracowanie w tym zakresie konkretnego projektu inwestycyjnego dla gminy w ramach jednego z tych programów jest szans ą na uzyskanie środków i faktyczn ą realizacj ę projektu. Działania w zakresie poprawy warunków środowiska przyrodniczego, efektywno ści energetycznej oraz stanu infrastruktury technicznej Miasta i Gminy Nowy Staw, przy zało Ŝeniu rozwoju zrównowa Ŝonego, powinny by ć jednym z głównych celów strategicznych gminy, których osi ągni ęcie staje si ę mo Ŝliwe m.in. dzi ęki wykorzystaniu środków oferowanych przez powy Ŝsze programy i fundusze. Szczegółowe informacje dotycz ące przedstawionych programów odnale źć mo Ŝna na stronie internetowej www.woj-pomorskie.pl. Wśród wielu mo Ŝliwych źródeł finansowania inwestycji, gmina, ka Ŝdorazowo i indywidualnie powinna dopasowa ć system mo Ŝliwo ści finansowania do danej inwestycji i przedsi ęwzi ęcia.

IX. STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA

Warunkiem realizacji Programu Ochrony Środowiska jest ustalenie systemu zarz ądzania tym programem. Zarz ądzanie Programem odbywa si ę z uwzgl ędnieniem zasad zrównowa Ŝonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarz ądzania zgodne z kompetencjami i obowi ązkami podmiotów zarz ądzaj ących. W odniesieniu do gminnego Programu Ochrony Środowiska jednostk ą, na której spoczywa ć b ędą główne zadania zarz ądzania tym programem b ędzie Gmina, jednak cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w gminie b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. Oprócz szczebla gminnego s ą jeszcze szczeble powiatowy i wojewódzki, obejmuj ące

125 ROZDZIAŁ – VIII

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw działania podejmowane w skali województwa i powiatu, a tak Ŝe szczeble jednostek organizacyjnych, obejmuj ących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. Na ka Ŝdą z tych jednostek nało Ŝone s ą ró Ŝne (czasami zbie Ŝne) obowi ązki. Na innych zasadach odbywa si ę zarz ądzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystaj ących ze środowiska. Kieruj ą si ę one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej, cho ć powszechne staje si ę tak Ŝe uwzgl ędnianie głosu opinii społecznej. Na tym szczeblu zarz ądzane środowiskiem odbywa si ę przez: - dotrzymywanie wymaga ń stawianych przez przepisy prawa, - porz ądkowanie technologii i re Ŝimów obsługi urz ądze ń, - modernizacje stosowanych technologii, - eliminowanie technologii uci ąŜ liwych dla środowiska, - instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska, - stał ą kontrole zanieczyszcze ń. Instytucje działaj ące w ramach administracji, a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa maj ą głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez: - racjonalne planowanie przestrzenne, - kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, - porz ądkowanie działalno ści zwi ązanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, - instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska. Instrumenty słu Ŝą ce do zarz ądzania programem ochrony środowiska wynikaj ą z obowi ązuj ących aktów prawnych (np. Prawo ochrony środowiska, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach itp.) i mo Ŝna je podzieli ć na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne.

9.1.1. INSTRUMENTY PRAWNE

Do instrumentów prawnych zaliczamy: - pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, - decyzje zatwierdzaj ące plany gospodarki odpadami, - koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatacje surowców mineralnych, - raporty oddziaływania na środowisko planowanych czy istniej ących inwestycji, - uchwały zatwierdzaj ące plany zagospodarowania przestrzennego,

ROZDZIAŁ – IX 126

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

- decyzje ustalaj ące lokalizacj ę inwestycji celu publicznego lub warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring, czyli kontrola jako ści stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jako ści środowiska, jak te Ŝ w odniesieniu do ilo ści zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących, czyni ą je instrumentem o znaczeniu prawym.

9.1.2. INSTRUMENTY FINANSOWE

Do instrumentów finansowych zaliczamy: - opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszcze ń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchni ę, z której odprowadzane s ą ścieki, - administracyjne kary pieni ęŜ ne, - odpowiedzialno ść cywilna, karna i administracyjna, - kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska, - pomoc publiczna na ochron ę środowiska w postaci preferencyjnych po Ŝyczek i kredytów, dotacji, odrocze ń, rozło Ŝenia na raty i umorze ń płatno ści wobec bud Ŝetu pa ństwa i funduszy ekologicznych, zwolnie ń i ulg podatkowych.

9.1.3. INSTRUMENTY SPOŁECZNE

Wśród instrumentów społecznych jako najwa Ŝniejszy nale Ŝy wymieni ć współdziałanie. Uzgodnienia i usprawnienia instytucjonalne s ą wa Ŝnym elementem skutecznego zarz ądzania, opartego o zasady zrównowa Ŝonego rozwoju. Mo Ŝna je podzieli ć na: • Narz ędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie si ę poprzez działanie”. Mo Ŝna w nich wyró Ŝni ć dwie kategorie dotycz ące: a) działa ń samorz ądów (dokształcanie profesjonalne i system szkole ń, interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych), b) powi ąza ń mi ędzy władzami samorz ądowymi a społecze ństwem (udział społecze ństwa w zarz ądzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych, wprowadzenie mechanizmów, tzw. budowania świadomo ści – kampanie edukacyjne). • Narz ędzia dla formułowania, integrowania i wdro Ŝenia polityk środowiskowych: a) środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty, b) strategie i plany działa ń,

127 ROZDZIAŁ – IX

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

c) systemy zarz ądzania środowiskiem, d) ocena wpływu na środowisko, e) ocena strategii środowiskowych. • Narz ędzia wł ączaj ące mechanizmy rynkowe w realizacje zrównowa Ŝonego rozwoju: a) opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska), b) regulacje cenowe, c) regulacje u Ŝytkowania, oceny inwestycji, d) środowiskowe zalecenia dla bud Ŝetowania, e) kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych. • Narz ędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównowa Ŝonego rozwoju: a) wska źniki równowagi środowiskowej, b) ustalenie wyra źnych celów operacyjnych, c) monitorowanie skuteczno ści procesów zarz ądzania.

Kolejnym, bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Pod tym poj ęciem nale Ŝy rozumie ć ró Ŝnorodne działania, które zmierzaj ą do kształtowania świadomo ści ekologicznej społecze ństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków. Podstaw ą jest tu rzetelne i ci ągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie si ę władz samorz ądów lokalnych ze społecze ństwem na drodze podejmowanych działa ń inwestycyjnych. Nale Ŝy jednak pami ęta ć, Ŝe głównym celem prowadzonej edukacji ekologicznej będzie zmiana postaw (nawyków) społecze ństwa w odniesieniu do poszczególnych dziedzin Ŝycia tak, aby były one zgodne z zasadami zrównowa Ŝonego rozwoju. Z uwagi na specyfik ę tego zagadnienia trzeba mieć świadomo ść , Ŝe b ędzie to proces wieloletni, co nie oznacza, Ŝe nie nale Ŝy go prowadzi ć. Działania edukacyjne powinny by ć realizowane w ró Ŝnych dziedzinach, ró Ŝnych formach oraz na ró Ŝnych poziomach, pocz ąwszy od szkół wszystkich stopni a sko ńczywszy na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. W szczególno ści szkolenia ekologiczne powinny by ć organizowane dla: - pracowników administracji; - samorz ądów mieszka ńców; - nauczycieli szkół wszystkich szczebli; - dziennikarzy; - dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych. Wa Ŝna dla ochrony środowiska jest równie Ŝ współpraca pomi ędzy powiatowymi i gminnymi słu Ŝbami ochrony środowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami

ROZDZIAŁ – IX 128

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi. Wzajemne relacje powinny opiera ć si ę na partnerstwie, które b ędą prowadziły do wspólnej realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć . Pozarz ądowe organizacje ekologiczne mog ą zajmowa ć si ę zarówno działaniami planistycznymi (np. przygotowywa ć plany ochrony rezerwatów lub obszarów NATURA 2000, opracowywa ć operaty ochrony przyrody dla nadle śnictw), prowadzi ć konstruktywne, fachowe programy ochrony ró Ŝnych gatunków czy typów siedlisk, realizowa ć pro środowiskowe inwestycje (np. zwi ązane z alternatywnymi źródłami energii) itp. Tradycyjn ą rol ą organizacji jest te Ŝ prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów ochrony środowiska i monitoringu.

Niezb ędne jest, aby prowadzona komunikacja społeczna obj ęła swym zasi ęgiem wszystkie grupy społecze ństwa. Bardzo wa Ŝną spraw ą jest wła ściwe, rzetelne i odpowiednio wcze śniejsze informowanie tych mieszka ńców, których planowane inwestycje b ędą dotyczyły w sposób bezpo średni. Podmioty zajmuj ące si ę rozwojem lokalnym oraz podmioty gospodarcze nie mog ą dopu ści ć do zaistnienia sytuacji, kiedy to mieszka ńcy dowiaduj ą si ę o planowanych zamierzeniach z „innych” źródeł np. prasy. W takim przypadku wielokrotnie zajm ą oni postaw ę negatywn ą w stosunku do planowanej inwestycji. Edukacja i informacja z komunikacj ą s ą ze sob ą ści śle powi ązane, bowiem dobra i wła ściwa informacja pot ęguje proces edukacji.

9.1.4. INSTRUMENTY STRUKTURALNE

Do instrumentów strukturalnych nale Ŝą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju wraz z programami sektorowymi, a tak Ŝe program ochrony środowiska, i to one wytyczaj ą główne tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Nadrz ędnym dokumentem powinna by ć strategia rozwoju gminy. Dokument ten jest baz ą dla opracowania programów sektorowych np. dotycz ących rozwoju obszarów wiejskich, przemysłu, ochrony zdrowia, turystyki, ochrony środowiska itp. W programach tych powinny by ć uwzgl ędnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane trosk ą o stan środowiska. Oznacza to, Ŝe ochrona środowiska na terenie miasta i gminy wymaga podejmowania pewnych działa ń w okre ślonych dziedzinach gospodarki, jak i codziennego Ŝycia jego mieszka ńców. Ka Ŝda gmina decyduje o kształtowaniu swojej przestrzeni geograficznej, sposobie zarz ądzania środowiskiem i tworzeniem lepszego modelu Ŝycia swoich mieszka ńców. Program Ochrony Środowiska jest jednym z elementów prowadzenia ekorozwoju gminy, który powinien nawi ązywa ć do:

129 ROZDZIAŁ – IX

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

- Polityki Ekologicznej Polski, - programów ekologicznych wy Ŝszego szczebla, - oraz lokalnych warto ści zasobów i zagro Ŝenia środowiskowego, - lokalnej świadomo ści, ch ęci i mo Ŝliwo ści działania. Lokalny rozwój powinien nast ępowa ć bez degradacji zasobów przyrody i jej ekosystemów oraz uwzgl ędnia ć warunki przyrodnicze i społeczne. Podstawowe zało Ŝenie ekorozwoju wymaga zast ąpienia filozofii maksymalnego zysku, filozofi ą wspólnego interesu. Dlatego tak wa Ŝne jest współdziałanie samorz ądu gminnego i mieszka ńców gminy (wspomniane wcze śniej rozmowy z mieszka ńcami i edukacja ekologiczna). Wła śnie w gminie, wspólny interes jest szczególnie wa Ŝny i musi uwzgl ędnia ć potrzeby wszystkich mieszka ńców. Jest to model Ŝycia, w którym ludzie staraj ą si ę Ŝyć w zgodzie z przyrod ą i mie ć wpływ na otaczaj ącą ich rzeczywisto ść społeczn ą i gospodarcz ą. Dobre warunki środowiskowe wpływaj ą na rozwój gospodarczy gminy i popraw ę warunków zdrowotnych. Drog ą ich osi ągni ęcia powinien by ć program ekorozwoju gminy, którego cz ęś ci ą jest Program Ochrony Środowiska oraz przestrzeganie jego zało Ŝeń.

9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

9.2.1. ZASADY MONITORINGU

W procesie wdra Ŝania Programu wa Ŝna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało Ŝonych celów. Z tego wzgl ędu wa Ŝne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie, którego b ędzie mo Ŝliwe dokonanie oceny procesu wdra Ŝania oraz b ędą mogły by ć dokonane modyfikacje Programu. Monitoring powinien by ć sprawowany w nast ępuj ących zakresach: - monitoring środowiska; - monitoring programu; - monitoring odczu ć społecznych.

Monitoring środowiska System kontroli środowiska, jest narz ędziem wspomagaj ącym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarz ądzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz ochrony środowiska i mo Ŝe by ć traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najwa Ŝniejszych kryteriów, na podstawie, których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych s ą

ROZDZIAŁ – IX 130

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw w znacznym stopniu dost ępne jako wielko ści mierzone w ramach istniej ących systemów kontroli i monitoringu. Pomiary poziomów emisji i imisji, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, s ą wykonywane w ramach działalno ści np. WIO Ś, IMGW, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo (lasów, ł ąk, terenów parkowych, u Ŝytków ekologicznych) znany jest instytucjom takim jak np. Urz ąd Miejski, RDLP i innym.

Monitoring programu Najwa Ŝniejszym wska źnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zada ń. Rada Miejska b ędzie oceniała, co dwa lata stopie ń wdro Ŝenia Programu, natomiast na bie Ŝą co b ędzie kontrolowany post ęp w zakresie wykonania przedsi ęwzi ęć zdefiniowanych w programie. Na pocz ątku 2011 roku nast ąpi kolejna ju Ŝ ocena realizacji przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w harmonogramie PO Ś, ale tak Ŝe PGO. Wyniki oceny b ędą stanowiły wkład dla listy przedsi ęwzi ęć , obejmuj ących kolejne okresy realizacji zada ń. Cykl ten b ędzie si ę powtarzał, co ka Ŝde dwa lata, co zapewni ci ągły nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osi ągni ęcia zaplanowanych zamierze ń nale Ŝy dokona ć analizy sytuacji i pozna ć jej przyczyny. Powodem mog ą by ć np. brak czasu, pieni ędzy, zasobów ludzkich lub te Ŝ zmiana kolejno ści przewidzianych w programie zada ń priorytetowych. W cyklach czteroletnich b ędzie oceniany stopie ń realizacji celów ekologicznych (okre ślonych w tym dokumencie do ko ńca 2011 roku). Ocena ta b ędzie baz ą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, a dotycz ących okresu, na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. - Ocena post ępów we wdra Ŝaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu - co dwa lata, - Aktualizacja listy przedsi ęwzi ęć - co dwa lata, - Aktualizacja polityki ochrony środowiska, tj. celów ekologicznych i kierunków działa ń - co cztery lata.

131 ROZDZIAŁ – IX

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Na poni Ŝszym schemacie przedstawiono harmonogram monitoringu realizacji Programu.

TABELA 53. Harmonogram monitoringu i sprawozda ń z Programu Monitoring 2008 2009 2010 2011 2012 - 2015 Monitoring stanu

środowiska Mierniki efektywno ści Programu Ocena realizacji

listy przedsi ęwzi ęć za lata za lata za lata 2011-2012 Raporty z realizacji 2007-2008 2009-2010 za lata 2013-2014

Programu Aktualizacja Programu Ochrony co 4 lata Środowiska

Monitoring odczu ć społecznych Monitoring odczu ć społecznych jest sprawowany na podstawie bada ń opinii społecznej i specjalistycznych opracowa ń słu Ŝą cych jako ściowej ocenie udziału społecze ństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a tak Ŝe ocenie odbioru przez społecze ństwo efektów Programu, mi ędzy innymi przez ilo ść i jako ść interwencji zgłaszanych do powiatowych władz środowiskowych.

9.2.2. MONITOROWANIE ZAŁO śONYCH EFEKTÓW EKOLOGICZNYCH

W ocenie post ępu wdra Ŝania Programu Ochrony Środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie załoŜonych efektów ekologicznych. Powinno by ć ono realizowane przy pomocy wska źników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na środowisko, a tak Ŝe na wska źnikach świadomo ści społecznej. W tabeli zamieszczonej poni Ŝej zaproponowano najistotniejsze wska źniki, przyjmuj ąc, Ŝe lista ta nie jest wyczerpuj ąca i powinna by ć modyfikowana. Lista ta została oparta na dokonanej w rozdziale IV punkt 4.10. Analizie wska źnikowej.

ROZDZIAŁ – IX 132

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

TABELA 54. Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu Jednostka Lata Źródło informacji Wska źnik miary 2008 2009 2010 2011 o wska źnikach Cele ekologiczne: Zasoby przyrodnicze % powierzchni gminy obj ęty % GUS prawna ochron ą przyrody Ministerstwo Sie ć NATURA 2000, Środowiska ha Sie ć ECONET Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska Regionalny Dyrektor Liczba rezerwatów szt. Ochrony Środowiska Liczba rezerwatów Regionalny Dyrektor szt. posiadaj ących plany ochrony Ochrony Środowiska Regionalny Dyrektor Liczba planowanych rezerwatów szt. Ochrony Środowiska Regionalny Dyrektor Liczba u Ŝytków ekologicznych szt. Ochrony Środowiska Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska Liczba pomników przyrody szt. Starostwo Powiatowe, Gmina % UŜytki le śne oraz grunty RDLP, powierzchni zadrzewione i zakrzewione Urz ąd Statystyczny gminy Powierzchnia ziemi Powierzchnia terenów ha Gmina, Powiat zrekultywowanych Okr ęgowa Stacja Udział gleb kwa śnych i bardzo % Chemiczno – kwa śnych Rolnicza, WIO Ś Okr ęgowa Stacja Udział poszczególnych klas % ogólnej Chemiczno – bonitacyjnych gleb (grunty orne) powierzchni Rolnicza, Powierzchnia gleb ochronnych ha Gmina Wody powierzchniowe i podziemne % udziału w Jako ść cieków wodnych, udział ogólnej ilo ści wód pozaklasowych (wg oceny punktów WIO Ś pomiarowych ogólnej) (na terenie gminy) Ilo ść jezior z ustalon ą klas ą szt. WIO Ś czysto ści (raz na rok) Ilo ść przebadanych k ąpielisk (sezon turystyczny maj – szt. PSSE wrzesie ń) Długo ść linii brzegowej wyznaczonej dla zbiorników km i cieków wodnych % udziału w ogólnej ilo ści Jakość wód podziemnych, udział punktów wód o bardzo dobrej i dobrej WIO Ś monitoringu jako ści (klasa Ia i Ib) (na terenie gminy) Liczba uj ęć wody komunalnych szt. Gmina, Zakład, GUS Liczba SUW szt. Gmina, Zakład Wydajno ść uj ęć wody m3/d Gmina, Zakład Produkcja wody m3/rok Gmina, Zakład, GUS Długo ść sieci wodoci ągowej na km Gmina, Zakład, GUS terenie gminy Liczba przył ączy wodoci ągowych szt. Gmina, Zakład, GUS Procent mieszka ńców obj ętych % ogółu Gmina, Zakład, GUS sieci ą wodoci ągow ą ludno ści Udział ludno ści obsługiwanej % ogółu Gmina, Zakład, GUS przez oczyszczalnie ścieków ludno ści Długo ść sieci kanalizacyjnej na km Gmina, Zakład, GUS terenie gminy

133 ROZDZIAŁ – IX

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Liczba przył ączy kanalizacyjnych szt.. Gmina, Zakład, GUS Wska źnik skanalizowania gminy (K) K = 1 000 x dł. Sieci K kanalizacyjnej/liczba mieszka ńców gminy Wska źnik proporcji dł. Sieci kanalizacyjnej do dł. Sieci - wodoci ągowej Liczba szamb szt. Gmina Liczba przyzagrodowych szt. Gmina, Powiat oczyszczalni ścieków % w 100% długo ści wałów stosunku do przeciwpowodziowych ma ZMiUW długo ści wła ściwy stan techniczny wałów Powietrze atmosferyczne Ilo ść pozwole ń na emisj ę szt. Powiat, Gmina Wielko ść dopuszczalnej rocznej emisji (wg pozwole ń) dla wska źników - SO 2 [Mg] Powiat, Gmina - NO 2 -CO - pył całkowity Ilo ść lokalnych kotłowni Gmina, węglowych Ilo ść kotłowni opartych o Gmina, www „ekologiczne” źródła ogrzewania Emitory odorów Szt. Gmina Gmina, Powiat, Nat ęŜ enie ruchu pojazdów Szt. Zarz ądcy dróg Hałas Ilo ść zakładów posiadaj ących okre ślone dopuszczalne szt. WIO Ś, Powiat poziomy emisji hałasu liczba Liczba stref ciszy na jeziorach i akwenów obszarach chronionych obj ętych Powiat (zachowana co najmniej na strefami dotychczasowym poziomie) ciszy Gmina, Powiat, Nat ęŜ enie ruchu pojazdów szt. Zarz ądcy dróg Pola elektromagnetyczne Ilo ść emitorów pól elektromagnetycznych: Powiat, gmina, szt. - liniowych; WIO Ś - punktowych Racjonalne u Ŝytkowanie zasobów naturalnych Ilo ść zu Ŝytej wody/1 mieszka ńca 3 m /osoba Gmina, Zakład, GUS na rok Zu Ŝycie energii w przeliczeniu kW Zakład, GUS na 1mieszka ńca na rok Liczba instalacji działaj ących w szt. WIO Ś, Gmina, GUS oparciu o energi ę odnawialn ą Edukacja ekologiczna Liczba projektów zrealizowanych Gmina, Powiat, szt. na rzecz ochrony środowiska Nadle śnictwo Ilo ść ście Ŝek przyrodniczo – Powiat, Gmina, szt. dydaktycznych Nadle śnictwo Przeciwdziałanie powa Ŝnym awariom Ilo ść sytuacji awaryjnych na Gmina, Powiat, szt. terenie gminy w ci ągu roku WIO Ś

ROZDZIAŁ – IX 134

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Wybrane akty prawne

• Ustawa z dn. 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U z 2008 r. Nr 25 poz. 150 z pó źn. zm.), • Ustawa z dn. 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tj. Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 z pó źn. zm.), • Ustawa z dn. 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze. (tj. Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 z pó źn. zm.), • Ustawa z dn. 3 luty 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (tj. Dz. U. z 2004 r. Nr 121 poz. 1266 z pó źn. zm.), • Ustawa z dn. 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tj. Dz. U. z 2005 r. Nr 239 poz. 2019 z pó źn. zm.), • Ustawa z dn. 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (tj. Dz. U. z 2005 r., Nr 236, poz. 2008 z pó źn. zm), • Rozporz ądzenie Min. Środowiska w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych z dn. 23 lipca 2008 r. (Dz. U. Nr 143, poz. 896), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 20.08.2008 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. 2008 Nr 162, poz. 1008).

Literatura i wybrane dokumenty programowe

- Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzie ń 2002 r., - Polityka Ekologiczna Pa ństwa w latach 2009 - 2012 z perspektyw ą do roku 2016 (Warszawa, 2008) - Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000-2006, Ministerstwo Środowiska, 2000, - Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego u Ŝytkowania ró Ŝnorodno ści biologicznej, projekt, Ministerstwo Środowiska 2000, - Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej, Warszawa, 2001 r.,

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

- Krajowy Program Zwi ększania Lesisto ści 2003 r., - Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2007 - 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014, wrzesie ń 2007 r. (wraz z zał ącznikami); - Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego, lipiec 2005 r.; - Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego, Gda ńsk, 2002 r.; - Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Malborskiego na lata 2004 – 2011, Warszawa, 2004 r.; - Strategia Rozwoju Społeczno — Gospodarczego Powiatu Malborskiego 2002 — 2012; Malbork, pa ździernik, 2002 r.; - Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Nowy Staw na okres 2004 – 2007, z perspektyw ą do 2012 r. - Raporty o stanie środowiska w województwie pomorskim, WIO Ś, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Gda ńsk, 2004; 2005, 2006, 2007 r.; - Kodeks dobrej praktyki rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2007 r.; - Kondracki J., Geografia fizyczna Polski, PWN Warszawa 1980 r.; - Kozłowski S., Ekorozwój w gminie, materiały informacyjne do przygotowania programu ekorozwoju gminy, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko Białystok – Kraków 1993 r.; - Dost ępne strony internetowe: www.sejm.gov.pl www.stat.gov.pl natura2000.mos.gov.pl www.kp.org.pl rop.mps.gov.pl www.gdansk.lasy.gov.pl www.uw.gda.pl www.woj-pomorskie.pl www.wrotapomorza.pl www.infoeko.pomorskie.pl/Powiaty/Malborski www.nowystaw.pl powiat.malbork.pl

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Materiały w posiadaniu Urz ędu Miejskiego w Nowym Stawie: - decyzje, - pozwolenia, - umowy, - raporty i sprawozdania ilo ściowe, - opracowania, - statystyki.

Materiały przekazane przez instytucje: - Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Krajowych i Autostrad w Gda ńsku, Zarz ąd Dróg Powiatowych w Malborku, - Powiatow ą Stacj ę Sanitarno – Epidemiologiczn ą w Malborku, - Pomorsk ą Spółk ę Gazownictwa, Oddział Zakład Gazowniczy w Gda ńsku, - Centralny Wodoci ąg śuławski Sp. z o.o. Nowy Dwór Gda ński, - Przedsi ębiorstwo Nogat Sp. z o.o. w Kałdowie Wsi.

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

Spis tabel

Nr Nazwa tabeli Strona tabeli 1. Liczba ludno ści w Mie ście i Gminie Nowy Staw 13 Liczba mieszka ńców z podziałem na ulice w najwi ększej miejscowo ści gminy – 2. 13 Nowym Stawie 3. Analiza czasowa liczby ludno ści Miasta i Gminy Nowy Staw 14 4. Ruch naturalny ludno ści w Mie ście i Gminie Nowy Staw 15 5. Liczba osób bezrobotnych w Mie ście i Gminie Nowy Staw 16 6. UŜytkowanie ziemi w Mie ście i Gminie Nowy Staw 17 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sektorów 7. 18 własno ściowych na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD 8. 19 (stan na rok 2008) 9. Powierzchnia zasiewów w Mie ście i Gminie Nowy Staw 20 10. Produkcja zwierz ęca na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw 21 11. Charakterystyka gospodarstw rolnych według wielko ści gospodarstwa 21 Woda dostarczana gospodarstwom domowym i indywidualnym gospodarstwom 12. 23 rolnym na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw na przestrzeni lat 2004 - 2008 13. Uj ęcie wód ze źródeł powierzchniowych 24 14. Dane dotycz ące wodoci ągów na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw 24 Długo ść czynnej sieci rozdzielczej na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw na 15. 25 przestrzeni lat 2004 - 2008 Liczba poł ączeń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego 16. 25 zamieszkania na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw na przestrzeni lat 2004 - 2008 Ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw na 17. 25 przestrzeni lat 2004 - 2007 Dane na temat sieci wodoci ągowej eksploatowanej na terenie wiejskim Gminy Nowy 18. 25 Staw przez CW ś Dane na temat sieci wodoci ągowej eksploatowanej na terenie miejskim Gminy Nowy 19. 26 Staw przez CW ś 20. Dane dotycz ące kanalizacji na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw (2007 i 2008 r.) 27 Długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw na przestrzeni lat 21. 28 2004 - 2008 Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego 22. 28 zamieszkania na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw na przestrzeni lat 2004 - 2008 Ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw na 23. 28 przestrzeni lat 2004 - 2007 Dane na temat sieci kanalizacyjnej eksploatowanej na terenie wiejskim Gminy Nowy 24. 28 Staw przez CW ś Dane na temat sieci kanalizacyjnej eksploatowanej na terenie miejskim Gminy Nowy 25. 29 Staw przez CW ś Zestawienie przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie Miasta i Gminy Nowy 26. 34 Staw zgłoszonych do budowy w latach 2007 - 2009 27. Informacja o ilo ści ścieków dopływaj ących do oczyszczalni w Kałdowie Wsi w 2008r. 37 St ęŜ enie zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Kałdowie Wsi w roku 2008 28. 38 (warto ści średnie z całego roku) Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Kałdowie Wsi w roku 2008 29. 38 (sprawozdanie OS-5) Dane dotycz ące sieci gazowej i zu Ŝycia gazu na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw 30. 44 w roku 2007 r. 31. Długo ść drogi krajowej na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw 45 Wykaz odcinków dróg powiatowych przebiegaj ących przez teren Miasta i Gminy 32. 46 Nowy Staw

SPIS TABEL

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw

Wykaz robót drogowych wykonanych w latach 2004 – 2009 r. na terenie Miasta 33. 47 i Gminy Nowy Staw Wykaz robót drogowych planowanych do wykonania w latach 2009 – 2012 na 34. 48 terenie Miasta i Gminy Nowy Staw 35. Wykaz dróg gminnych na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw 48 Powierzchnia gruntów ornych i u Ŝytków zielonych w poszczególnych klasach 36. 53 bonitacyjnych 37. Wyniki bada ń monitoringowych składowiska w Świerkach 57 Ilo ść zbiorników na gnojowic ę i płyt obornikowych na terenie Miasta i Gminy Nowy 38. 59 Staw 39. Najwa Ŝniejsze jeziora na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw 62 40. Klasy czysto ści wód powierzchniowych 66 41. Ocena stanu czysto ści rzeki Nogat 66 42. Ocena jednolitej cz ęś ci wód rzeki Nogat w 2008 roku 67 43. Zmiany jako ści wód rzeki Nogat 67 Przydatno ść do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach 44. 68 naturalnych wód rzeki Nogat Klasyfikacja stref dokonana w wyniku rocznej oceny za rok 2008 wraz 45. 72 z porównaniem z klasyfikacjami za lata 2005 – 2007 46. Średnioroczne st ęŜ enia dwutlenku siarki na terenie strefy malborsko – sztumskiej 73 47. Średnioroczne st ęŜ enia dwutlenku azotu na terenie strefy malborsko – sztumskiej 73 Średnioroczne st ęŜ enia pyłu zawieszonego PM 10 na terenie strefy malborsko – 48. 73 sztumskiej 49. Średnioroczne st ęŜ enia benzenu na terenie strefy malborsko – sztumskiej 73 Powierzchnia gruntów le śnych z podziałem na grupy własno ściowe w Mie ście 50. 81 i Gminie Nowy Staw (2008 r.) 51. Wykaz pomników przyrody znajduj ących si ę na terenie Miasta i Gminy Nowy Staw 86 52. Wska źniki środowiskowe i zrównowa Ŝonego rozwoju Miasta i Gminy Nowy Staw 87 53. Harmonogram monitoringu i sprawozda ń z Programu 132 54. Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu 133

Spis rycin

Nr Nazwa ryciny Strona ryciny 1. Poło Ŝenie gminy Nowy Staw (i powiatu malborskiego) na tle s ąsiaduj ących gmin 11 2. Poło Ŝenie fizyczno-geograficzne powiatu malborskiego (wg J. Kondrackiego) 12

Spis wykresów

Nr Nazwa wykresu Strona wykresu 1. Liczba ludno ści w Mie ście i Gminie Nowy Staw 15 2. Struktura u Ŝytkowania gruntów w Mie ście i Gminie Nowy Staw 18 3. Struktura u Ŝytków rolnych Miasta i Gminy Nowy Staw 20

SPIS TABEL

Program Ochrony Środowiska dla Green Key Miasta i Gminy Nowy Staw

SPIS TABEL