M HKA 2013 Jaarverslag

M HKA 2013 Jaarverslag Inhoud P 3 M HKA Jaarverslag 2013 Inhoud 5.2 5.1 5 4.4 4.3 4.2 4.1 4 3.5 3.4 3.3 3.2 3.1 3 2.4 2.3 2.2 2.1 2 AFDELINGSNIEUWS 1 6.2 6.1 6 5.4 5.3 INLEIDING ABCD ONDERSTEUNING PUBLIEKSWERKING Kunstenaars Personeel

Werkingskosten

PRESENTATIE

Bezoekcijfers extramuros projecten 2013 2011-2012-2013BEZOEKERSAANTALLEN 2013 Bruiklenen Werken in bruikleen het M HKA aan Schenkingen 2013 Aankopen 2013 VERWERVINGEN -BRUIKLENEN 2013 Groei subsidies toelagen en (uitgavenOmzet versus inkomsten) SOCIAAL-ECONOMISCH VERSLAG Kerry Marshall James –Schilderijenen zo Optimundus –Jos Gruyter De &Harald Thys TENTOONSTELLINGENM HKA Zaalverhuur zonder tentoonstelling bezoek aan 2.4.7 2.4.6 2.4.5 2.4.4 2.4.3 2.4.2 2.4.1 2.3.2 2.3.1 2.2.4 2.2.3 2.2.2 2.2.1 2.1.2 2.1.1 4.4.2 4.4.1 Overzicht bezoekersaantallen 2011-2012-2013 bezoekersaantallen Overzicht Aantal bezoekers per tentoonstelling

Bibliotheek Communicatie Collectiebeheer

Bemiddeling

Raad van Bestuur:Raad samenstelling werking en Veiligheid welzijn en hetop werk CyclusM HKA Evaluatie Structuur Personeel en Panamarenkohuis en M HKA Gebouw Organisatie beleid en Financiën HR-beleid en M Zuid Cinema Langdurige bruiklenen Archiefwerking Tijdelijke bruiklenen Tijdelijke Programmering HKA_Ensembles

56 14 82 50 76 8 7 M HKA Collectietentoonstellingen 88 7.1 Collectie XXXII – Persoonlijkheidstest 7.1.1 The Book Lovers 7.2 Collectie XXXIII – Het karakter van een collectie 7.2.1 Heropening Skyspace van James Turrell 7.2.2 The Public Linguistic Poem – Alain Arias-Misson 7.3 Collectie XXXIV – Meetings Points 7 – Tienduizend listen en honderdduizend trucs

8 LONELY AT THE TOP 98 8.1 Moments on Moments 8.2 Vrielynck Collectie #3: David Blair 8.3 MUHKADEMIE

9 M HKAFE PRESENTATIES 104 9.1 Eénminuutvideo’s 9.2 Kunstwerk van de maand

10 EXTRA MUROS 108 10.1 Visite

11 L’INTERNATIONALE: een nieuwe culturele kaart van/voor Europa 112

12 EVENEMENTEN 116 12.1 Structurele evenementen 12.1.1 Art’s Birthday 12.1.2 Time Canvas X 12.2 Occasionele evenementen 12.2.1 Video-presentatie van kunstenaar Thomas Bogaert 12.2.2 Boekvoorstelling ‘La Chambre de Tania’ 12.2.3 VI th PA/Per View Art Book Fair@WIELS 12.2.4 Non-Collectables 12.2.5 Performance: How to Make a Mask door Pedro Barateiro 12.2.6 Opening Helena Scultpure van Vaast Colson 12.2.7 Lezingen en debat – Institutional Attitudes: Kunstinstituties in een vlakke wereld 12.2.8 MUKA Prints 12.2.9 Art As Generator of Change in Society 12.2.10 Workshop/Lezing ‘What happens when the artwork becomes a novel?’ 12.3 Evenementen Bemiddeling 12.3.1 Erfgoed – Thema: Stop de tijd! 12.3.2 Museumnacht 12.3.3 Museumnocturne voor het onderwijs 12.3.4 Kunstendag voor kinderen P 5 M HKA Jaarverslag 2013 Inhoud 13.1 13 13.2 17 ORGANOGRAM 16.4 16.3 16.2 16.1 16 15.13 15.12 15.11 15.10 15.9 15.8 15.7 15.6 15.5 15.4 15.3 15.2 15.1 15 14 13.3 18.3 Vrijwilligers 18.2 18.1 18

PUBLICATIES utnade werkopdrachten Buitenlandse Jobstudenten

Matinees Reeksen Re-Run Off-Stream Tijdschriften PWA-medewerkers Filmhistories

Samenwerkingen Persaandacht Flankerende publicatiesFlankerende Andere publicatiesAndere Opleidingen leermogelijkheden en binnenbuitenen de instelling Bezoek toonaangevende kunstmanifestaties aan instelling de Vragen aan medewerkers en EXTERNE WAARDERING Bemiddelings- communicatieinstrumenten en Het filmeducatief van aanbod Cinema Zuid van Cinema zomer De Zuid Te Gast Zazie Zondag op SEMI-VASTE MEDEWERKERS M HKA C 13.3.2 13.3.1 13.2.3 13.2.2 13.2.1 13.1.4 13.1.3 13.1.2 13.1.1 en tentoonstellingenen in binnen- buitenland en Evenementen ARTtube inema

Afterall

L’Internationale –Post-War Avant-Gardes Between 1957 Gielen) 1986 and (Pascal Institutional Attitudes –Instituting Art in aFlat World Ensembles. AWay to Approach Art Today (2 Meeting Points 7: Tienduizend listen honderdduizend en trucs Kerry Marshall James –Schilderijenen zo Het karakter van collectie een Optimundus M HKA E-flux Z

uid 138

e CAHF-boek) 134 150 160 128 164 19 VRIENDEN VAN HET M HKA 172

20 BEDRIJVENCLUB 184

21 NOCTURNES EN VERHUUR ACCOMMODATIE 194

22 FOTOCREDITS 200 1 1 Inleiding P 9 M HKA Jaarverslag 2013 1 Inleiding samenwerkingen, internationale zijn er nog vele andereDaarnaast structurele Spanje) Madrid, (MNCARS, Sofía enTurkije). SALT Reina (Istanbul, de Arte Abbemuseum (VAM, Nederland), Eindhoven, nu ook Museo Nacional Centro Museu d’Art Contemporani de Barcelona (MACBA, Barcelona, Spanje) en Van Galerija (MG, Moderna Ljubljana,de Slovenië), instellingen eigen ons M HKA, de bij met stichtenambitie naast om tot zich confederatie een te ontwikkelen, uitgegeven over boek de naoorlogse avant-gardes.JPRingier Nu komt de daar werd fase en die gedocumenteerd door netwerk, een ook dit bij een was al L’Internationale samenwerkingsverband het van internationale treden door ook werking bepaald Claerbout het werking in —werd de internationale Afterall verder werd versterkt. onder nog andere hetdaardoor roep van M HKA de internationale waarin jaar en succesvol. dus ambitieus was 2013 ook was het tentoonstellingswerking De de tentoonstelling. vervolg aan er internationaal een kwam hun geval Ook in het wordenkende zichtbaar stap in hun œuvre. toch van ook belangrijke een bete maar brede een publiekstrekker, Thys, minder was &Harald Gruyter toeren. de topmusea vastgelegd er langs die zal retrospectieve Amerikaanse een Hahn Preis Wolfgang Duitse de prestigieuze hij president kreeg Obama, Amerikaanse de van werd adviseur hij sindsdien opgang; steile in is Marshall van positie ook die veel louter publieke De meer doet dan schilder een van schilderen. hetvan pre-productieproces voor bijzondere dit vlot andere partners overzicht vond de loop in Het M HKA getemporiseerd. heeft bewust altijd zijn carrière die kunstenaars die van een is want Marshall het M HKA, aan tentoonstelling tot overzichtstentoonstelling zijn grootste op heden —ofdie eerder: gaf het M HKA in kreeg Chicago uit kunstenaar De aandacht. internationale de grootste kreeg met James brede een Marshall publieksbekendheid. Kerry nog niet maar kunstenaars, gerespecteerde zijn; door algemeen kunstenaars artists beide die artist’s projecten monografische kunstenaars van belangrijke werd verder doorgezet met twee de programmering in accentverschuiving De moeten worden opgevangen. structureel 2014 in zullen hiervan gevolgen zouDe hebben impact sector-CAO financiële een op het M HKA. kon aan denken. niet complexiteit geleden jaren enkele zelfs het M HKA waar euro,en dat met organisatorische een miljoen budget half een meer dan van middelen gevonden zo externe werd vijfdeen voor aan drie op totaal een de hoofdproducentM HKA –Schilderijen JamesMarshall Vooral was. voor Kerry het waarvan 2013, tentoonstellingen met in twee zichtbaar al resultaten waren wordt 2014 In verder dit uitgebouwd, de eerste en goede een planning. maar subsidies en coproducties, sponsoring, contracten van de operationalisering moet opvangen door budgetsysteem,projectwerking een projectbegrotingen, office project een stappen gezet naar verhogen, en om snel probleemoplossend werken. zijn Er de eerste te kunnen teen te bewaken effectiviteit om de organisatorische geïnstalleerd team werd Er projectevaluatieswerd management een ingevoerd. van systeem een vergadering 2013 de tactische Op in aandacht. grote kreeg organisatie De directeur. zakelijk Dieter Vankeirsbilck als van met het aantreden mei het was opnieuw enteam in gen, op kruissnelheid bij zich het publiekswerking, vervoe team nieuwe afdelingsverantwoordelijke Verhaegen, Els kwam de afsluiten met april saldo. batig een In toch kunnen zou het jaar het zonder M HKA moest het directeur, zakelijk starten museum 2013verlieslatend Al gezet. in opnieuw op werd de 2012, de rails organisatie en financieel moeilijk organisatorisch maar Na bevredigend, inhoudelijk een tijdschrift Naast het verder mee uitgeven het van Anglo-Amerikaanse Optimundus deze aard, van tentoonstelling tweede De 2013In bleek dat de onderhandelde pas reeds en goedgekeurde nieuwe

en David Dujourie met op jaar —dit schijnwerpers onder anderen Lili , engageerde voor zich de hem, en topgaleriewerd David Zwirner onvolkomenheden, dat aantal de een in Jos De van . Eerder - - -

- - onder andere met een reeks Nederlandse instellingen, zoals de Vleeshal in Middelburg voor de collectie, en met enkele van de grote musea in Nederland voor het videokanaal ARTtube. Deze komen bovenop de punctuele acties, zoals de 261 werken uit de M HKA-collectie die dit jaar werden ingezet in 38 internationale tentoonstellingen — problematisch succesrijk. Daarnaast zijn er ook de productiesamenwerkingen waar het M HKA nu voor sommige projecten naar streeft, een belangrijke stap die de tentoonstellingswerking op niveau haalbaar maakt.

Desondanks lag het inhoudelijke zwaartepunt in 2013 nog elders. Ondanks de zeer beperkte capaciteit die de voogdijoverheid daarvoor ter beschikking stelde, heeft het M HKA het voorbije decennium voortdurend ingezet op het uitbouwen en articuleren van de collectie. 2013 mag gezien worden als het jaar van het afronden en zichtbaar worden van die inspanningen. Het meest spectaculair was het afronden — na zeven jaar werk — en het beperkt publiek openstellen van het koninginnenstuk van de collectie, het nulpunt ervan: het Panamarenkohuis in de Biekorfstraat. Een unieke artistieke habitus, de voedingsbodem voor de belangrijkste naoorlogse kunstenaar in Antwerpen, die ook als een groot environment kan worden gezien. Tegelijkertijd werd een verder doordacht en gedetailleerd collectiebeleidsplan opgesteld. Tot slot werden de vele tijdelijke collectiepresentaties uit het voorbije decennium samengevat in een boek en een zomerpresentatie — een synthese van de kerncollectie — met verder kleine inhaalbewegingen op het vlak van behoud en beheer. Het collectieboek Het karakter van een collectie oogstte algemene lof. Na het collectieboek vijf jaar geleden — dat een eerste beeld beoogde van een collectie die sinds de jaren 1980 niet meer zichtbaar was — belichaamt dit boek een karakter. Het boek zelf is tegelijkertijd een portal naar de bredere informatie in het Ensembles-webplatform. Voor 200 basiskunstenaars uit de collectie zijn met dit project dus een reeks belangrijke stappen gezet.

Deze kerncollectie is nu helder bepaald. Het profiel is lokaal verankerd, maar reikt bewust globaal naar diverse kunsttradities met Eurazië als geografische focus. Het kan worden samengevat in drie woorden: ‘actie’ (in het verlengde van onder andere de happenings in Antwerpen in de jaren 1960), ‘beeld’ (vertrekkend van het beelddenken van kunstenaars zoals Luc Tuymans) en ‘maatschappij’ (met Luc Deleu als een Antwerps anker). De meest uitzonderlijke aanwinst in 2013 was het Dockers’ Museum, het onafgewerkt gebleven magnus opus van Allan Sekula dat een wereldbeeld had moeten worden vanuit het standpunt van de dokwerker. Zowel de afgewerkte delen, als het nog niet uitgeklaarde materiaal zijn eigendom van het M HKA. Er verschijnt een internationaal gedragen boek en er zal universitair onderzoek worden uitgevoerd, waarbij het M HKA enkel het engagement van zijn mensen inzet, namelijk op gebied van content management. Een tweede belangrijke versterking was de verwerving van het Panamarenko-archief van Paul Morrens, dat op aanvoeren van het M HKA werd aangekocht door de Vlaamse Gemeenschap binnen het kader van de sleutelwerkenregeling.

Het M HKA blijft prioriteit geven aan geleidelijke stappen in de back office- werking rond onderzoek en collectiebeheer. In 2013 kwam de volledige Adlib-catalogus met beeldende kunst gerelateerde boeken online op de M HKA-website, er werd gewerkt aan het vervolledigen van de titelbeschrijvingen, en de kunstenaarsboeken krijgen sinds dit jaar een afzonderlijke en geprofessionaliseerde behouden beheeraanpak. Door dergelijke gerichte acties tracht het M HKA, ondanks de onder- bezetting van het collectieteam, toch elk jaar stappen vooruit te zetten. Zo werd in 2013 de basisregistratie van collectiestukken uitgebreid met een reeks basisgegevens, startte een nulmeting van de conditie van de werken — die de P 11 M HKA Jaarverslag 2013 1 Inleiding verdient de brede brede een maatschappij. plaats in Hedendaagse kunst dat bezoekerook. is elke maar of grote. Dat cruciaal, menten kleine is aan, engage directe met 162 en het ging kunstenaars kunstenaars 800 meer dan de brede maatschappij.naar Het presenteerde museum 2013 in werk van nuworden is om deze genoemd. capaciteit uitdaging De verder te vertalen comfortabel enjaren de na scène bij kan het kunstpubliek ook het draagvlak brede een publieksgerichtheid op, reputatie er, is de enbewust internationale en communicatie-inspanningen zocht met de bemiddelings- Het M HKA op 85.251 ligt. bezoekers 50.585 voor het waardoor bezoekers, ontving totaal 2013op 34.666. Het M HKA af derde, een klokte liefst steegen het met bezoekersaantal maar vertoning per bloeide Zuid verder. Cinema de bezettingsgraad De filmzalen, van het gebruik het Fotomuseum over tussen en het de M HKA discussie geworden. Ondanks werk nu werking moeizaam jaren draaiende na Zuidgoed een is Cinema bovenverdiepingen het en van museum evenementen. met verder presentaties ook op publieksaanbod, breed een de de kleine in mix momentgebondenwordt hiermee de collectie verder Zewordt geactiveerd. een Touching CC Ververij hetDe Textiles — tijdens Ronse in kunstenparcours in met de Visite zijn. collectiegerelateerd Net die zoals doen: tentoonstellingen gende wil jaren de vol wat van het was M HKA uitgeprobeerd voorafspiegeling een die inzet Trucs Honderdduizend en Listen Points 7– Tienduizend het tijdens Met najaar, de collectiegerelateerde tentoonstelling Meeting te stellen. ter beschikking ele bezoeker achtergrondinformatie om ambitie ook nu voor wordt individu case best een elke het inzake M HKA sleutelrol een te waardoor spelen, begon hierin wordt. Bemiddeling verrijkt verder steeds verdiept de en verschijning tegendeel in dankzij verdwijnt, maar stappen te vast houden, verschijnt zodat het langer en weer beeld niet erom het nu gemaakte en van museum slaagt in de andere afdelingen naar voortdurend herbekekendie en herdacht vond wordt. werking Deze zijn weg werken belangrijke gerestaureerd. aantal volgende worden stapsgewijs jaren zal voortgezet —en werden opnieuw een motorDe collectie een de Ensembles-inzet; is achter de collectiewerking en Arenbergschouwburg -projecten de Antwerpse in jaar —dit , werd andere iets een - - -

2 2 Afdelingsnieuws P 15 M HKA Jaarverslag 2013 2 Afdelingsnieuws lingen werden met werk vrouwelijke de pioniers performancekunst. van van Naast deze solotentoonstellingen stonden 2013 in ook de uitverkocht! volledig reeds tentoonstelling vóór was de het van einde het van Marshall-boek Engels-Nederlandse editie leidend adequate Succes de in boek taalversies. verkoop: aan meet af zich de bege een telkens Uitgeverij het M HKA Ludion (K. realiseerde J. Marshall) brachtsoelaas voor niet-Europese, het geringe, M HKA-budget. opzichtdit ook gelegenheid een om kostendelend te werken hetgeen ook wat te laten Madrid overnemen. Sofia in In Reina Wien en Museo Nacional de Arte de o.m. Kunsthalle als door gerenommeerde Europese instellingen stellingen slaagde om deze ententoon erin was, én gangmaker posities initiatiefnemer Europa ging. bodem als nome projecten, als 1958-1962’. ‘Nieuwe5-delige Antwerpen serie in Kunst opeenvolgende een in te brengen, wat 2012wel reeks we deden in met de zijn voor het 2013 publiek, werd er voor in niet gekozen presentaties om kleine toegankelijk op de LATT-ruimtes bovenste gratis die verdiepingen, de drie In gesteld voor de bezoekers. kosteloos ter beschikking en talen drie In gerealiseerd. de context boekje werd deze pittig een expo van creëerde. Ook in forum en kritisch dat radicaal een tentoonstellingsmodel met werken dialoog een wereld de uit de in collectie, Arabische en bood, in en op de revoluties op de Balkan de speeldeprotestbewegingen in in o.m. tatie presen De met samenwerking M HKA. in WHW curatorcollectief Kroatische deze in 2013In kwamen ‘gevestigdesolopresentaties waarde’. richting krijgen zetje een deze via die kunstenaars we focussen vooral opHiervoor mid-career projecten.sche overzichtspresentaties of op thematische groeps- eerder dan het de format ‘grote van te op tentoonstellingen’ zetten monografi meer in opteerdenwerd vorig jaar dus gecontinueerd. net En als we om ervoor binnen acties, en virale evenementen, LATT-exposities, en surprises kleinere lingen motto Huis’. ‘Open bij het ons als van museum dat zowel bijaanbod aansloot de kunsthypothese bijzonder een tentoonstellings Dit resulteerde in én gesmaakt gevarieerd grotendeels verder 2012insloeg bewandeld. 2013 in In werd de weg M HKA die Programmering 2.1.1 2.1 James Marshall Kerry derdeDe collectietentoonstelling ‘monumentaal’ verzamelen. jaar vijfentwintig ‘ideaalbeeld’een geschetst van lokale legendes van werd zowel als sterren van hand werk internationale van de aan de M HKA-collectie: van de inhoud van opgemaakt werd balans een Tienduizend en Honderdduizend Listen Trucs de

zomertentoonstelling (Thys Press met samenwerking Sternberg &deIn Gruyter) en met voor deze beide context bovenvermelde in dat M HKA is Belangrijk ex de lente-expositie In met auto gevarieerde, geopteerd voor invulling een werdEr ditmaal tentoonstel grote metcollectiepresentaties, formats, name van mix De A ook hierbij en publiceerde een eigen M HKA beheerIn realiseerde

centraal. fdeling P fdeling Thys &Harald Jos de Gruyter

nieuw Moments on Moments resentatie resentatie

collectieboek. hetvoor om wie zijn in œuvre-overzicht eerstegrote grote

Collectie een van –Het Karakter XXXIII Collectie –Persoonlijkheidstest XXXII Collectie

tentoonstellingen Points 7– –Meeting XXXIV Collectie de Afro-Amerikaanse als bod aan en video’s getoond films , waarin werd samengesteld door het eigen van zowel kunstenaars collectietentoonstel in evenals ------

- - - Daarop volgde de Franse kunstenaar David Blair met Vrielynck Collectie #3 – De Telepathische Locatie. Het ging om een interventie op basis van werken uit deze M HKA-deelverzameling die een beeld geeft van de (voor) geschiedenis van de film, aangevuld met eigen werk van Blair. Daarna werden deze zaaltjes, n.a.v. het 350-jarig bestaan van de Antwerpse Academie, gedurende drie maanden ‘bezet’ door MUHKADEMIE, een veelomvattend project met wekelijks wisselende tentoonstellingen van collectiewerken in dialoog met werk van alumnistudenten, beide ingebed in een site-specifieke structuur van architect Yona Friedmann. Onder de auspiciën van kunstenaar Nico Dockx en docent Johan Pas bruisten de ruimtes maandenlang van energie door de wekelijkse organisatie aldaar van zowel debatten en performances als van cursussen, masterclasses, filmvertoningen, workshops, lezingen en een symposium.

Nieuwe initiatieven in 2013 waren zowel de presentatie van Kunstwerk van de Maand, als van Eénminuutvideo’s in M HKAFE.

Ook de extra muros-politiek, met zowel inzet van de M HKA-collectie als van de expertise van het M HKA-team, werd in 2013 voortgezet: in het kader van het kunstenproject VISITE werden werken uit de verzameling getoond in de Antwerpse Arenbergschouwburg en tijdens het kunstenparcours ‘Touching Textiles’ in CC De Ververij in Ronse.

Anno 2013 stonden ook heel wat evenementen op het programma. Naast punctuele manifestaties zoals het succesvolle Art’s Birthday in het kader waarvan kunstenares Aglaia Konrad een fotocompositie creëerde die voor de duur van één jaar de ‘Scheldegevel’ van M HKA verfraaide, vond er ook opnieuw een aflevering van Time Canvas plaats, dit jaar — met veel animo — gewijd aan de protestsong. Ook de Erfgoeddag en de Museumnacht waren weer van de partij.

In de herfst van 2013 was het 2-jaarlijkse MUKA PRINTS opnieuw te gast met een expositie van litho’s van internationale kunstenaars, enkel te bezichtigen én te koop voor kinderen en jongeren tussen 5 en 18 jaar!

Daarnaast werden nog allerhande occasionele evenementen, momenten van reflectie of van artistieke creatie of van beide, ingelast. Deze activiteiten omvatten zowel videopresentaties, als debatten, boekpresentaties, rondetafel- gesprekken, performances, workshops als ‘artist talks’. In 2013 o.m. deelname hieraan door Luc Tuymans, Kerry James Marshall, Nav Haq, Thomas Bogaert, Mira Sanders & Cedric Noël, Pedro Barateiro, Anders Kreuger, David Marotto, Vaast Colson, Michelangelo Pistoletto, Anne-Mie Van Kerckhoven, Nico Dockx, Johan Pas, Roger D’Hondt, Charles Esche, Bart De Baere, Raqs Media Collective, Lorenzo Bruni, Luc Deleu, Louise Osieka, IFREX, Louwrien Wijers, Alain Arias-Misson, …

Naast de vier reeds vermelde flankerende publicaties bij de tentoonstellingen was M HKA in 2013 ook betrokken als uitgever en/of met bijdragen van M HKA-medewerkers, bij de publicatie van het tweede CAHF-boek ‘Ensembles – A Way to Approach Art Today’, bij de editie van ‘L’Internationale – Post War Avant-Gardes BetWeen 1957 and 1986’ en bij het verschijnen van ‘Institutional Attitudes – Instituting Art in a Flat World’ van Pascal Gielen.

Ook het engagement met het Engelstalige internationaal kunsttijdschrift Afterall – A Journal of Art, Context and Enquiry, waarvan M HKA co- uitgever en M HKA-curator Anders Kreuger één van de redacteurs is, werd gecontinueerd. In 2013 werd in consistente bijdragen o.m. aandacht besteed aan het œuvre van de Vlaamse kunstenaars Lili Dujourie en David Claerbout. P 17 M HKA Jaarverslag 2013 2 Afdelingsnieuws meestal komen (overwegend) zowel als stagiaires Deze binnen- uit en zijn buitenland de ‘grote van werk tentoonstellingen’. bij de en uitvoeringen voorbereidingen te stelt stagiaires jaar basis de zestal een productiecel opSinds regelmatige projecten en activiteiten. houdendten goede rekening met het hierboven aantal geciteerde massale niet natuurlijk de werkdruk productiemedewerkereen Dit kwam afvloeien. worden en moest moest er geherstructureerd armslag financiële te weinig van te melden. positief nieuws Omwille valt er minder personeelsvlak Op en er positiefover praten. opdat terugblikken ze er op positieve een manier en positief gevoel, zowel instelling, over als over het als het leerproces, M HKA met dat een ze hun stage eindigen is Het belangrijkste hebben opgedaan. ervaring en merken hun stage beëindigen dat ze veeltevreden praktische zeer doorgaans dat de stagiairs leert ervaring Onze taken. de kleinste van wordtEr gelegd op opvolging, zeersterk opnieuw, dag elke de nadruk zelfs te werken, te accuraat werken. en lerente van nemen, ze het zelfstandig belang om verantwoordelijkheid verantwoordelijkheid. Hierdoor leren de stagiaires worden en ze geven ook zeernauw we veel bij ze relatief betrokken de werking deze Om reden halen. deze uit stage kunnen erop toe dat ze het maximale op te doen op de werkvloer. kijken wij En ervaring te geven om praktische tot 4oktober Stageperiode: 2013 4juli de Trier universiteit— van aan Designstudente tot Stageperiode: 28 27 mei januari 2013 — Academie, Reinwardt 2 2013 en over het ‘Skyspace’ werk Birthday de James loop TurrellArt’s van dat in van Arias-Misson, Alain MUHKADEMIE, & OfficeBaroque,de Vrielynckcollectie, Points, Gordon Matta-Clark Meeting over heto.m. museum, J. Marshall, in K. en activiteiten tentoonstellingen aan geproduceerd,filmpjes gelinkt meestal werd verder uitgebouwd10 kader dit dan werden 2013 en in minder in niet opgevolgd Peeters en Jos Van door M HKA Ghislaine en binnen den Bergh, (re)presenteerdeM HKA op de VI Afterall video-platform Het collectieve Mauro Pawlowski. van jaar dit kwam 4afleveringen in Konrad op kijk collectie onze en de Aglaia persoonlijke van 2013 de coverontwerpen De in kijkerprojecten stellen. waren in we die graag en voor ook platform een is kunstenaars hetmaar museum, in en zeilen reilen (oplage ex.) huistijdschrift 5.000 verhaalt overgesmaakte alleen dathet niet uitgevers bijeenbrengt. 30 kunstboeken ca. en Wiels die in plaatsvindt jaarlijks die boekenbeurs

gerestaureerd 2013 in Stagiaires Marlieke Batelaan (1985) om studenten het de mogelijkheid belangrijk wij vinden museum Als opdoen. kennis en praktische stage konTijdens Sabine haar met het hele productieproces meelopen internship’. Ook de verwelkomen tijdens zomermaanden we hen graag. uitzonderlijkHet is dat studenten voor aanmelden zich ‘summer een (1991) Neises Sabine Kerry James Marshall – Schilderijen en zo en –Schilderijen JamesMarshall Kerry de tentoonstelling van de en de voorbereiding organisatie te uit voeren werd om taken bijMarlieke diverse ingezet van ook 4nummers publiceerde M HKA Daarnaast

studenten.

werd. , Trier, Duitsland e Nederland , Amsterdam, Amsterdam erfgoed, cultureel jaar ARTtube 2012 gelanceerdin (www.arttube.nl), th Book Fair, Pa/per een View Art . M HKAzine , ons

Giulia Bellinetti (1987), Udine, Italië Master in Cultural Management (2009 – 2012) Master AICCRE in Europroject Management (2013) Stageperiode: december 2013 – eind maart 2014 Giulia Bellinetti studeerde in 2013 af aan de universiteit Ca’ Foscari van Venetië. — Haar kennis en ervaring als fondsenwerver voor de Biënnale van Venetië wordt ingezet om het M HKA gedurende drie maanden te ondersteunen bij de realisatie van de tentoonstelling Don’t You Know Who I Am? – Kunst na Identiteitspolitiek.

De taken van de stagiaires omvatten onder andere informatie verzamelen over kunstenaars en kunstwerken, contacten leggen met kunstenaars en kunstinstellingen, opvragen van offertes bij kunsttransportfirma’s, plannen, verslagen maken van projectvergaderingen, regelen van accommodatie en transporten, instaan voor het onthaal van kunstenaars, …

2.1.2 Cinema Zuid 2013 betekende voor het derde jaar op rij een exponentiële groei voor Cinema Zuid. De bezoekersaantallen bleven stijgen, en ook de bezettingsgraad per vertoning ging met maar liefst een derde naar boven. Het ‘zichzelf’ verkopen van de reguliere vertoningen — wat voor 2011 een mogelijke tendens leek — werd in 2012 geconsolideerd, en in 2013 nog verder versterkt. Het succes om met duidelijke formats te werken waar telkens een eigen, specifiek publiek naartoe komt, werkt vooral afgetekend voor wat de ReRun-voorstellingen betreft, maar ook de wat moeilijkere filmmuseale formats weten hun doelpubliek te bereiken.

Dinsdag en donderdag programmeert Cinema Zuid Filmhistories, telkens chronologisch vertrekkend van september tot juni, het einde van de reguliere programmering. De getoonde filmklassiekers worden waar nodig gecontextu- aliseerd of live door piano begeleid wanneer het om een stille film gaat. De intensieve samenwerking met hogescholen en universiteiten werd gecontinueerd.

Off Stream op woensdag blijft de wekelijkse afspraak voor een avond vol ver- rassingen: de betere documentaire, een van onder het stof gehaalde cultfilm, te (her)ontdekken animatiefilms, en experimentele of avant-gardefilms komen wisselend aan bod.

Ook nodigt Cinema Zuid op regelmatige basis prominente makers of kunstenaars uit, zoals de Indische filmmaker Anurag Kashyap, Jimmy Kets, Charlotte Van der Meersch, Matteo Simoni, Bert Danckaert, en anderen.

De wekelijkse matineevoorstellingen op donderdag blijven een succes. Tijdens die namiddagen toont Cinema Zuid laagdrempelige, maar toch kwaliteitsvolle filmtitels.

Vrijdag en zondag blijft de vaste afspraak met het format Reeksen. Voor deze filmvertoningen vormen actuele of historische gebeurtenissen de aanleiding tot programmatie. Voorbeelden van aanleidingen voor reeksen in 2013 zijn Europalia India en Eric Rohmer. Ook zogenaamde ‘niche’-aanleidingen worden niet geschuwd. Zo kan het overlijden van een wat onbekendere of zelfs obscure filmmaker die enkel in kleine cinefiele kring bekend is, volstaan om een uitgebreide terugblik te programmeren. P 19 M HKA Jaarverslag 2013 2 Afdelingsnieuws eerder minimaal. de werking is archivaris een van afwachting worden verzameld. In stukken en geregistreerde niet-geregistreerde waarin en flow. tot intake procedures van vergaarbak centrale een is Er betrekking met gebleven 2013, is en kende in zoals geen optimalisering archiefwerking De Archiefwerking 2.2.1 2.2 wordtlandschap prominenter. steeds Ook de zichtbaarheidhet culturele te vinden. in Zuid wist Cinema weg naar de hetaantallen grotere steeds publiek in uiterst succesvol waarin was jaar concluderenWe dat kunnen het afgelopen voor jaar keer de op vierde een rij zijnploeg Zuid limieten. zitaan Cinema Dat jammer, want met is de 2013 kleine huidige verwezenlijkt. in niet situatie duidelijk werd veel door bestaat, groeipotentieel de financiële moeilijke te laten voor kracht werken deze voorstellingen omdat er nog halftijdse een scholen Zuid vaak teCinema 2012bestond weigeren. hoop De in die om bleven schoolvoorstellingen De succesvol, uitermate 2013 en ook in diende met de actualiteit. te bedenken wat werd Ook lichtere toets. hier geprobeerd om aanleiding een 2013 Zuid ook Cinema in metTijdens een de programmeerde zomermaanden Zuid veel erg persaandacht. dergelijke samenwerking(en) orkest. Dankzij symfonisch genereerde Cinema tot gezelschap een klein een met van gaande livebegeleiding, georganiseerd locaties, enwerden op diverse deSamen, respectievelijke filmvoorstellingen en andere. Opera, de Vlaamse Amuz, deBuren, Toneelhuis, veld, zoals actoren Behoud deSingel, het uit culturele de Begeerte, omlijnde voor die publiek breed een bedoeld zijnsymposia of eerder voor duidelijk een evenementen, Zuid allerhande met en Cinema regelmaat lezingen organiseert (vanNaast dagelijkse dezetot quasi zondag) dinsdag programmering, dat (bescheiden) een ook voor deze voorstelling publiek bestaat. leerde het op afgelopen ons vrijdagavond. jaar derde Inmiddels voorstelling we met 2012experimenteerden op een zondagmiddag. Eind tweede een naar worden om te zo de herkansing en andere krijgen auteursfilms, films, artistieke of te werd snel die roulatie genomen. uit commerciële circuit Indië-films, Deze ReRun filmontbijt (omkadering, snoep, …) geschenkjes, wordt de mogelijkheid tot een oudere broer Voorafgaand of zus. deze evenementiële aan voorstellingen en hun ouders, envoor anderzijds voor enerzijds de dewat allerkleinsten getoond films wordenzalen de twee gelijktijdig in voorstellingen: ‘parallelle’ Zuid op Cinema zondagochtend weken of organiseert drie deOm twee nog soms loopt die het zeerrecente een in van film de vertoning is ABCD Bijzonder deSingel met de en VDFC. was samenwerking Cinématek, Voor Zuid met samen diverse werktCinema deze voorstellingen ReRun een we van 2011 gingen In

(her)ontdekt.

doelgroep.

aangeboden. op zaterdagavond-filmvoorstelling

2.2.2 Bibliotheek De M HKA Bibliotheek bevat vandaag een uitgebreide collectie van meer dan 41.000 boeken, catalogi, tijdschriften, audiovisueel materiaal en duizenden do- cumentatiebestanden gewijd aan hedendaagse beeldende kunst en film (vanaf pre-cinema tot vandaag). Alle materialen kunnen ter plaatse geraadpleegd en opgezocht worden via Adlib en Sinebase. De bibliotheek is gratis toegankelijk voor iedereen die ze wenst te raadplegen. Ze biedt eveneens een informatie-service voor geschreven en telefonische navraag en research.

Er is gratis wifi.

Fotokopiëren is mogelijk. Dit kost € 0,05 voor zwart-wit en € 0,20 voor kleur. Scans naar e-mail of USB zijn gratis. Het is de verantwoordelijkheid van de gebruiker om de rechten te klaren. Het personeelsbestand is hetzelfde gebleven; een voltijds coördinator, twee voltijdse en twee halftijdse bibliotheekmedewerkers.

2.2.2.1 Kunstafdeling Wat betreft de interne organisatie binnen de kunstafdeling of kunstbibliotheek zijn er in 2013 geen veranderingen gebeurd. Naast de kerntaken binnen de bibliotheekwerking bieden de verschillende medewerkers ook ondersteuning binnen de Afdeling ABCD; administratieve taken in het kader van het bruikleenverkeer en de inventarisatie, registratie en beschrijving van de tussenwerken (zie verder). Het vaste personeelsbestand werd aangevuld met vier vrijwilligers à rato van elk een halve dag per week die ingezet worden bij klassement en gegevensinvoer in Adlib. In 2013 kon de bibliotheek bovendien een beroep doen op een jobstudent voor de periode van een maand. Deze jobstudent werd ingeschakeld voor knipsel- en boekregistratie in Adlib. Het aantal bezoekers voor de kunstbibliotheek bedraagt 228, wat een stijging van een 67 raadplegingen betekent ten opzichte van het jaar 2012. Deze stijging is mede te verklaren door het feit dat de volledige Adlib- catalogus vanaf voorjaar 2013 online wordt aangeboden via de M HKA-website. Stand van zaken omvang en verwerking bibliotheekcollectie: — Boeken: eind 2013 bedraagt het aantal boeken 33.154. Deze boeken zijn allemaal opgenomen in het registratieprogramma Adlib. Het overgrote deel is geregistreerd met een volledige titelbeschrijving, een kleiner gedeelte enkel met basisbeschrijving (titel en technische gegevens). Er wordt voortdurend met terugwerkende kracht gewerkt aan het vervolledigen van de titelbeschrijvingen. Het boekenbestand bevat 2 belangrijke deelcollecties, namelijk de ‘artist publications’ en de ‘artist novels’: De deelcollectie ‘artist publications’ telt 1.283 items. Deze collectie is door de jaren heen organisch gegroeid binnen de boekencollectie en is opgedeeld als volgt: 943 ‘artist books’, 330 ‘artist catalogues’, 7 ‘artist inserts’ en 3 ‘artist magazines’. In het kader van behoud en beheer worden al deze ‘artist publications’ gekaft in zuurvrij papier, gebeuren raadplegingen met handschoenen en is scannen of fotokopiëren verboden. Fotograferen kan enkel mits toestemming van de kunstenaar (cfr. Licentieovereenkomst met kunstenaar). De collectie ‘artist novels’ telt einde 2013 190 items. Om de verdere uitbouw van deze collectie in de toekomst te kunnen verzekeren, wordt vanaf 2014 een apart budget vrijgemaakt voor de aankoop van ‘novels’. Voor het algemene beleid omtrent deze ‘novels’ (keuze aankopen, organisatie lezingen, presentaties in het buitenland, …) wordt ook P 21 M HKA Jaarverslag 2013 2 Afdelingsnieuws — — — — — Audiovisuele tijdschriften met steeds de meest belangrijke eersteinstantie in dit werk, dit zal van op Gelet het bijzonder artikel. uitgebreide karakter en arbeidsintensieve de toekomst in met terugwerkendeontsloten kracht zullen worden op Ook de andere tijdschriften wordenen op H ART geëxcerpeerd artikel. Kunstbeeld Artforum, abonnementen. tijdschriften De vijfentwintigtal een waarvan titels, 990 Het betreft Adlib. in gegevens geregistreerd zijn met technische kunsttijdschriften en buitenlandse binnen- Tijdschriften Form’.Lovers, The Novel Art an as door David Maroto onder georganiseerd de lezing een ‘The titel Book wordtzelf met opsamenwerking Sint-Lucas 5december in Antwerpen of Tadeusz het M HKA In Art of the Documentation Krakau. Kantor in het najaar (26 in Arts, –27 oktober) –The Cricoteka for Centre the naar New York Foundation for voor the The presentatie een Elisabeth in novels’ de ‘artist reizen naar januari In voortgezet. Zielinska Joanna curatoren metde David Maroto samenwerking de en buitenlandse mappenstructuur de in Communicatie aangeleverd en door de afdeling digitaal artikels voor 1985 de Vanaf periode –2004. het 2013geklaard jaar worden deze Tegen Adlib. in de het hetjob is van jaar einde de artikels van registratie deze mappen, van en ook de met het opschonen, en aanvullen nakijken 2013 in mappen. bibliotheekmedewerkers De starten in geklasseerd …).tentoonstellingen, zijn chronologisch jaar per artikels Deze verschenen de media zijn (beleid,in aankopen, over de M HKA-werking de loop de in jaren van die duizenden artikels Het betreft bibliotheek. 1985-2012) het verzameld,overgeheveld die heeft museum de naar M HKA-persknipsels items geïnventariseerd. 36-tal het het zijndozen van jaar einde een Aan met standplaatsnummers. bedoelde daarvoor beschermende speciaal foliein enin het bewaren het verpakken Adlib, de gegevens in van en beschrijven het registreren het deze verzamelen werken, van het nummering, een toekennen van met op 2013 en medio de gestart medewerker is de kunstbibliotheek van lang reeds zich drong hiertoe gebracht. noodzaak De kaart gelijst of in ‘collectie’ evenwel is aparte Deze de collectie. in nooit op kunstenaar de opvan het œuvre mooie, een vormt vaak ludieke, soms aanvulling heelgedeponeerd. wat die verrassende collectie, Deze elementen bevat, of medewerkers worden directeur of door die de artistiek bevinden schenkingen grotere het in zich afgeven, museum in kunstenaars die Vaak geplaatst, enzovoort. heeft zijn tekening een het items kunstenaar de waarop drukwerk tijdschriften, in kunstenaars van zijn, ingrepen bewerkt objecten, items door die kleine kunstenaars edities, multipels, ‘tussenwerken’ als voornamelijk daarom wordt Het betreft aangeduid. en of audiovisuele tijdschriften, materialen kunstenaarsboeken, boeken, men onder dat kunstwerken, niet de collecties te brengen in is het terechtgeko museum in werk’ de ‘artistiek geheel een tijd van van Tussenwerken de letter deNbereikt. mappen ondertussen van is het uitzuiveren lopende 200 een meter. Met mappen Deze worden aangevuld. dagelijks Documentatie en41 10284 audiocassettes dia’s. DV-tapes,395 52 audio-CD’s, videotapes, 59 mini CD-R’s, 273 375 DVD’s,

de belangrijkste van aanwezige tijdschrifttitels : alle gebeuren.

materialen de loop in het is van museum gevolg de werking : als van en mappen op thema): (kunstenaarsmappen ongeveer

bewaard. 2013: in worden (periode de oude persknipsels bedraagt: Adlib, in geregistreerd : het aantal, - - 2.2.2.2 Filmafdeling De filmafdeling of de Cinema Zuid Bibliotheek biedt toegang tot een internationale collectie van documentatie en informatie over film, video, televisie en andere visuele media.

De collectie bestaat uit 7.606 boeken en catalogi, ontsloten in FilemakerPro, circa 800 tijdschriftentitels en 40 lopende abonnementen op tijdschriften. Artikels en recensies hieruit zijn eveneens ontsloten in de database.

Verder zijn er duizenden knipsels (circa 60 lopende meter documentatiemappen) afkomstig uit een scala van de nationale pers en andere publicaties. Documentatiemappen worden dagelijks aangevuld en zijn gerangschikt op regisseur of personaliteit, gebeurtenis, land of onderwerp. De thematische mappen zijn ontsloten, de andere alfabetisch gerangschikt op naam. Fotomappen: filmfoto’s, diapositieven en negatieven (circa 12 lopende meter). De bibliotheek levert het fotomateriaal voor de programmabrochures van Cinema Zuid.

De foto’s, diapositieven en negatieven werden gedigitaliseerd met de hulp van vrijwilligers. Twee vrijwilligers zijn gestart met het digitaliseren van de documentatiemappen. Drie vrijwilligers helpen bij het invoeren van boeken en tijschriften.

De bibliotheek werd door circa 150 bezoekers geraadpleegd, voornamelijk studenten van UA, UGENT, KUL, SKI Gent, KASK, RITS, SDG, Arthesis, Academie Aalst, Plantijn, … De bezoekers bellen of mailen hun vraag naar documentatie over een thema zoals oriëntalisme in de visuele cultuur, stop-motion, een regisseur of een specifieke film, en de informatie wordt voor hen klaargelegd.

De collectie kon worden geactualiseerd met de aankoop van 227 boeken, o.a.: — Moore, Roger en Gareth, Bond over Bond. Het ultieme boek over 50 jaar James Bond-films (Utrecht: Veltman Uitgevers, 2013) — Jacoby, Alexander, A Critical Handbook of Japanese Film Directors from the Silent Era to the Present (Berkeley, California: Stone Bridge Press, 2013) — Mailer, Norman, Norman Mailer. Marilyn Monroe. Bert Stern (Köln: Taschen, 2012) — Hammett, Kirk, Steffan Chirazi en David Cashion, Too Much Horror Business. The Kirk Hammett Collection (New York: Abrams Image, 2006) — Leeflang, Thomas, Cinema nostalgia. De avant-garde van Hollywood (Soesterberg: Aspekt, 2012) — Schwarzenegger, Arnold en Peter Petre, Total Recall (Utrecht: vip, 2012) — Solomon, Charles, The Art and Making of Peanuts Animation (San Francisco: Chronicle Books, 2012) — Lerew, John, The Art of Brave (San Francisco: Chronicle Books, 2012) — Wallace, John, Boardwalk Empire A-Z (London: John Blake, 2012) — Cogman, Bryan, Inside HBO’s Game of Thrones (London: Gollancz, 2012) — Clayton, Marie, Marilyn Monroe (Bath, New York, Singapore: Parragon, 2012) — Baxter, Stephen, The Science of Avatar (London: Victor Gollancz, 2012) — Müller, Jürgen, Favorite Movies of the 90s (Köln: Taschen, 2012) — Everett, Anna, Pretty People. Movie Stars of the 1990s (New Brunswick, New Jersey, London: Rutgers University Press, 2012) — Wojcik, Pamela, New Constellations. Movie Stars of the 1960s (New Brunswick, New Jersey, London: Rutgers University Press, 2012) — Landis, Deborah Nadoolman, Hollywood Costume (London: V&A Publishing, 2012) P 23 M HKA Jaarverslag 2013 2 Afdelingsnieuws web-platform M HKA_Ensembles. voor het digitale portaal tevens als en fungeert geselecteerde kernkunstenaars 200-tal een van de hand weer representatiefeen aan de collectie beeld van (zie collectie’ een van getiteld 7.2). ‘Het karakter hoofdstuk publicatie De geeft ‘karakter’, een en collectiepresentaties publicatie, een ontvouwdals twee in behouden beheerbeleid het behandeld. van museum om concrete derde een wordtals aankoopprioriteiten. In hoofdstuk het Het zowel gaatalgemene hier principes, gestalte geeft. om aantal een collectie deze dat aan bod aan komt hoofdstuk tweede een het verwervingsbeleid In ‘beeld’,daarvoor, ‘actie’ en ‘maatschappij’ zijn de voortdurende richtlijnen. wereld vandaag.naoorlogse De van avant-garde de referentie is deze regio in tot de multipolaire en toegangspoort een de bronlegd. is inzicht Kunst van uitge het eerstedeel een wordt van M HKA In plan. de collectiebeleidsvisie 2013In collectiebeleids werd collectiebeleid een opgesteld driedelig een in Collectiebeheer 2.2.3 ontsloten Vrielynck Robert van de en opgenomen collectie de bibliotheek. in +/- boeken, 77 500 foto’s en werden en honderden 291 boeken uit persknipsels, Van Frank Eeckhoven: van de bib ook schenking een ontving Daarnaast — — — Sarenco. kunstenaar de Italiaanse van de eerstelangspeelfilms vijf ensemble rondkleine concrete werd uitgebreid poëzie jaar dit en visuele met de voorbije het waardoor ensemble jaren, beterkunstenaar gestoffeerd Het is. bijkomend deze van de recente en zeefdrukken grafieken aan aanwinsten Kožari Ivan Van kunstenaar de Kroatische over het project AJacob’s Gordon van Matta-Clark. documentairefilm Ladder Van het Convents de museum Cherica rechten op het verwierf tonen een van Groetenkisten de installatie van uitgebreid met remake een 1958-1962 uit Antwerpen Kunst de tentoonstelling van engagement. aanleiding naar Zo werdmaatschappijkritisch de collectie en op performativiteit en zeventig de met zestig jaren nadruk in regio onze uit avant-garde 2013 deIn internationale van kende versterking een de collectie meespeelt. de markt van en ondersteuning ging omdat te maken ook de hier bevesti marktconform om deze enigszins ernaar het M HKA streeft Vlaanderen binnen voorwordt Enkel aankopen verworven. worden, en datrechten bijvoorbeeld gelimiteerd presentatierecht een enkel prijskader. het zijn Daarbij kan dat de symbolisch een binnen of aankopen wordt schenkingen referentie, maar naar als gestreefd merciële marktprijzen de com niet het aankoopbudgetGezien beperkte nemen verwervingen werd gegeven. bewaring in het M HKA dat aan Panamarenko, het Paul Archief 2012van Morrens in verwierf Gemeenschap de Vlaamse van Hetaangekocht. topstukkenfonds en multiples edities met eigen budgeter werden kunstwerken, 197 kleinere en 29 Gemeenschap, werken 15 de uit Vlaamse schenkingen, via 13 aankopen 20132.281 werken. steeg in omvang naar De demet waren Er collectie 242 van 2013 Nieuwe aanwinsten 2.2.3.1 werd traject dit het collectieprofiel, opgevat aan en ontwikkeld Parallel (Köln: Archives Pedro Taschen,The Almodóvar 2011) enAlmodóvar, Peiró Pedro Paul en Bárbara Duncan, 2012)(Bristol, Chicago: Intellect, of World Volume Japan. Cinema. 2 Directory John, Berra, 2012) Press, University (Edinburgh Arts Jacobs, Visual Film and the Steven, Framing Pictures. JanHenderikse. referentiekunstenaar van het tiental een museum ć verwierf - - - - In 2013 werden ook kunstwerken verworven van meer recente kunstenaars die in de daaropvolgende periode op deze avant-gardetraditie hebben voortgebouwd. Met betrekking tot Guillaume Bijl kon het museum in 2013 het ensemble uitbreiden met uitgewerkte scripts in woord en beeld, zogenaamde Behandelingen. Deze werken liggen aan de basis van Bijls latere ‘transformatie- installaties’. Ook het ensemble van de jonge kunstenaar Vaast Colson werd verfijnd met een aantal kleinere werken, edities en multiples. Naar aanleiding van de collectiepresentatie Het karakter van de collectie voerde hij voor de derde keer zijn werk To retitle an object daily during the course of a show uit. Gedurende een maand gaf Colson een banaal object, dit keer een merchandising Micky Mouse-figuur uit de Vrielynck Collectie, dagelijks een nieuwe titel. Het werk werd aangekocht voor een gemiddeld brutoloon van een M HKA-medewerker.

De collectie van kunst die na de neo-avant-gardetijd in Vlaanderen overgaat in een gesofisticeerde beeldproblematisering, werd wat betreft de kernfiguren, en ook voor recentere ontwikkelingen, verder versterkt. Van Luc Tuymans werd het editiesensemble met een aantal grafieken vervolledigd. Met het verwerven van drie tekeningen werd het ensemble van David Claerbout beter gestoffeerd. Ook hier kon het museum werk verwerven van een jongere kunstenaar uit de regio die in de lijn van de beeldbevraging kan worden gezien: Rinus Van de Velde.

In 2013 kon het museum de opportuniteit niet voorbij laten gaan om een belangrijk werk te verwerven van de Peruviaanse referentiekunstenaar Teresa Burga. De installatie Autorretrato. Estrectura. Informe, 9.6.72 was Teresa Burga’s belangrijkste tentoonstelling uit de jaren 70. In dit omvangrijke project gebruikte Burga haar eigen lichaam om een medische kaart van zichzelf te maken. Het bestaat uit tekeningen van haar profiel en foto’s van haar gezicht, een hartfilmpje en een licht die haar hartfunctie weergeven en een biochemische bloedanalyse. Ondanks het feit dat het project met veel scepsis werd ontvangen in Lima, is het zonder twijfel een van de belangrijkste artistieke ondernemingen uit deze tijd. Autorretrato was (en is) niet alleen een ironische reflectie op het traditionele idee van het ‘zelfportret’, maar vormt ook een kritiek op processen die erop uit zijn het individu te normaliseren (Miguel A. López, tentoonstellingsflyer Teresa Burga, Galerie Barbara Thumm, Berlijn, 2012). Van de recent overleden kunstenaar Allan Sekula verwierf het museum de bijzondere installatie Dockers’ Museum, die reeds getoond werd in de tentoonstelling A Ship of Fools in 2010, en waarvan het museum al sinds 2011 gedeeltelijk eigenaar is. Deze installatie is een seminale verzameling van door Sekula samengestelde kleine voorwerpen die inzichten bieden in de fundamentele positie van zeelui en havenwerkers. De verzamelde ‘voorwerpen’ worden niet opgevat als kunstwerken, maar ze contextualiseren Sekula’s fotografie, terwijl die op zijn beurt Sekula’s voortdurende activiteit van het verzamelen thematiseert.

Daarnaast verwierf het museum enkele kleinere werken, edities en multiples van diverse kunstenaars. Voor een volledig overzicht van nieuwe aanwinsten, zie hoofdstuk 4.

2.2.3.2 Bruikleenverkeer De doelstelling van het bruikleenverkeer is de zichtbaarheid van de collectie te maximaliseren door een beleid van collectie-inzet complementair aan de collectiepresentaties, zonder evenwel deze te hinderen. De langdurige bruiklenen aan publieke en/of semi-publieke instellingen bleven in 2013, op enkele wisselingen in het Hof Van Beroep en het Universitaire Ziekenhuis Antwerpen na, hetzelfde als voordien. Er werden 261 werken uit de M HKA-collectie ingezet in 38 internationale tentoonstellingen, en 59 werken in 19 lokale tentoonstellingen. Grotere delen en ensembles uit de collectie van Jan Fabre en Luc Tuymans reisden naar Duitsland, Nederland en Italië. Een bijzonder project betrof Visite in Ronse. Voor een volledig overzicht van het bruikleenverkeer, zie hoofdstuk 4 P 25 M HKA Jaarverslag 2013 2 Afdelingsnieuws 96% — — restaurators. ingezette door extern als werden werken enkele zowel collectie gerestaureerd, een de uit intern, collectie voldoende niet dit was had, om het werk weer te toonbaar maken. wel effect goed een worden.taureerd Hoewel de geteste reinigingstechniek werken Paul Vree van De werd afgerond. werken De konden meer geres niet de beschadigde Vandermeersch, naar Kerckhofs en het onderzoek Anne van door Joke werd en gestabiliseerd gerestaureerd volledig Byars James Lee van man) (S0096) (shadow terrestrial Terrestrial of an extra 2013.afgerond in Extra werden werden 2012, in opgestart restauratieprojectenEnkele reeds die Restauratie/conservatie2.2.3.4 de conditie van stapsgewijs verdergezet worden. deze nulmeting zal 2014 In conditie de van dreigt. het Hieruitgang gaat collectie de van achter waarbij percentage Het 1procent gebied –urgent rode Het noodzakelijk. is behandeling actieve zeer achteruitgang, collectie de van aan die percentage lijden Het 2procent urgent gebied –zeer zwarte Het gecontroleerd werd. het en dus meest meest onderhouden ingezette, eerst de deel collectie, van doordat te deels verklaren 4 procent is te Dit urgent behandelen. lage aantal de Academie. Reinwardt van opgenomen. Het onderzoek werd Visser, uitgevoerd stagiaire door Suzanne te behandelen objecten alle zijn overzicht waarin en urgentierapport een Dit werd bondig een de afgerondvorm van in en behandelingsurgentie. conditierapporten de conditieregistratie, van inventarisatie gesystematiseerde en depotbeheer. ‘art handling’ voorsteund wat door specifiek betreft medewerker één het techniek, van team onder en deels Vanaf- het najaar 2013 structureel wordt de collectiewerking Preventieve 2.2.3.3 Crew deedberoep opCulture een het bedrijf Het M HKA kwamen. fruit vanuit het die en zuren hitte vanwege van de inwerking ging stuk steeds de lampen van haddenEl-Hassan we techniek geleerd dat de originele Van het van Lichtmahl de vorige opstellingen techniek. met samenwerking de dienst in uitgevoerd door collectie de dienst Dit hersteld werd werden steeds het of vervangen. interieur gereinigd, werd voorzien nieuwe een zelf houten van vloer, enitems enkele uit opgesteldvoor 20 jaar onderhoud het in aan eerst en was toe. chalet De Bijl werd Guillaume Chalet van (BK6054_M114) Mon Het installatiewerk van karakter Het de collectietentoonstelling grote van aanleiding Naar Grafiek Materiele urgantie Van objecten bekeken 1.000 die werden, de slechts plus is minus 2013 voorIn een werd opgestart voor traject een de kerncollectie

conservering 2% 1% 1% -

‘niet leesbaar’ kwalificatie slecht De zijn. toegankelijk is collectie de van die percentage nietHet of procent gebied 1 – niet grijze Het leesbaar vervorming. of dreigende ontstaan kunnen zou schimmel waarop vervuild sterk een oppervlakom bijvoorbeeld Geen urgentieGeen 3 Urgentie 2 Urgentie 1 Urgentie (VH0204 Róza )van - om te kijken of er andere oplossingen konden gezocht worden voor dit technisch probleem, aan de hand van nieuwe technologieën, zonder daarbij het uitzicht van het werk te verliezen. Er werd uiteindelijk gekozen voor glasvezelverlichting, waarbij de technische componenten konden verborgen worden onder de tafel. Met succes, want de installatie is niet eenmaal uitgevallen tijdens de gehele tentoonstelling. — Voor de opbouw van de technisch ingewikkelde installatie I Hate (BK7696_M447) van Imogen Stidworthy werd een beroep gedaan op Bram Van de Veire, als expert audiovisuele technologie. Hij stelde vast dat sommige componenten aan vervanging toe waren vanwege hun ouderdom en de verminderde stabiliteit. Wegens een te hoge kostprijs werd hier van af gezien, maar al tijdens de tentoonstelling vielen enkele componenten uit, waardoor de installatie zelden volledig functio- neerde. Er kwamen aanbevelingen tot aankoop, die wegens budgettaire redenen zullen worden uitgesteld tot de volgende presentatie van het werk. — De video-installatie Herkisting (S0304) van Honore δ’O werd enkele jaren geleden in bruikleen genomen door de kunstenaar, waarna enkele onderdelen niet meer naar het museum zijn teruggekeerd. De houten structuur die de basis vormt van de installatie was nog aanwezig, maar aan opknappen toe. In overleg met de kunstenaar werd dit in huis opnieuw geschilderd, waarnaast de andere onderdelen terug werden gemaakt of aangekocht, steeds in overleg met de kunstenaar. — In navolging van een restauratiedossier dat al enige tijd loopt, werd in 2013 de restauratie uitgevoerd van de Prova Car (BKT002) van Panamarenko, een werk op de topstukkenlijst van de Collectie Vlaamse Gemeenschap. De restauratie werd uitgevoerd door Patrick Storme en zijn medewerker Klaas Remmen. Na de restauratie werd ook een aangepaste verpakking voorzien, zodat de bewaaromstandigheden en de handlingmogelijkheden ook een stap voorwaarts namen. — In het voorjaar van 2013 nam kunstenares Maria Nordman zelf contact met het M HKA in verband met het installatiewerk Scheldetuin op de Scheldekaai, nadat de dienst collectie al was gestart met een traject in samenwerking met de buurtcommissaris en stad Antwerpen om het kunstwerk dat in de openbare ruimte staat, te voorzien van een grondige onderhoudsbeurt, en om toekomstige onderhoudswerken in te plannen in samenwerking tussen stad en museum. In overleg met de kunstenares werd een traject opgezet om het werk zo goed mogelijk te presenteren, zonder dat er grote investeringen konden gemaakt worden, aangezien de Scheldekaaien de komende jaren heraangelegd zullen worden, en het werk dan sowieso even uit beeld zal verdwijnen.

2.2.3.5 Objectregistratie Verbeteringen inzake de basisregistratie van de museumcollectie werden ook in 2013 voortgezet. De basisregistratie is uitgebreid met de registratie per object van standplaatswijzigingen, interne en externe tentoonstellingen, en langdurige en tijdelijke bruiklenen.

2.2.3.6 De Collectie Vrielynck Door het wegvallen van de collectiemedewerker die instond voor het beheer en ontsluiting van de Collectie Vrielynck, is de werking rond deze deelcollectie tijdelijk stopgezet. De kunstenaar David Blair selecteerde vele objecten uit de Vrielynck Collectie voor de tentoonstelling Vrielynck Collection #3: David Blair – The Telepathic Place: from the Making of ‘The Telepathic Motion Picture of The Lost Tribes’ (zie hoofdstuk 8). In 2013 werd een deel van de grote projectoren opgeslagen in de depots van het Filmmuseum verhuisd, en ondergebracht in het externe depot van het museum in Kallo. Een bijzonder project betrof de selectie van een object uit de Vrielynck Collectie door kunstenaar Vaast Colson, namelijk een merchandising Micky Mouse-figuur die hij naar aanleiding van de collectiepresentatie Het karakter P 27 M HKA Jaarverslag 2013 2 Afdelingsnieuws Dit betekent dat voor deinvoer aanpak. collega’s en kiezen geïntegreerde een Ween tentoonstellingen. verlaten de pad gecentraliseerde het van klassieke projecten kunstwerken, rond te betekenislagen creëren diverse kunstenaars, dat toelaat werkinstrument gedragen breed intern een Ensembles is M HKA jecten en verdieping. (cfr. 2011), verbetertra 2013 op nieuwe in functionaliteiten, in het zette M HKA de applicatie van voor tablet en smartphone Na de ontwikkeling kennisdeling. voor werkinstrument multimediaal Ensembles, online een M HKA van met de verdere uitbouw kaart opnieuw de 2013 digitale In het trok M HKA M HKA_Ensembles 2.2.4 voorstaat het verdieping hetvan M HKA. op najaar de 2014 gelijkvloerse Panamarenko de tentoonstelling van functie anderzijds in Universum enerzijds, en het de van M HKA de uitbouw van ensemblebank van functie in cumenten en foto’s gebeurt verwerking De het werden pand in die aangetroffen. de vele van do de werd inventarisering voortgewerkt aan vlak inhoudelijk Op 8personen. voorvan euro groep een 1.000 gement bedraagt voor bedrijven breder segment geïnteresseerden worden. aangesproken Het kan luxe-arran toch een opterwijl te vangen, het het beheer financieel van pand M HKA het tracht deze manier Op Panamarenko-catalogi. cava, twee enpersoon per met ontvangst rondleiding, gegidste een uit bestaat Het pakket bedrijven. voor luxe-arrangement een Het te op bieden, betreft vrijdag. telkens aan werd bezoekersmogelijkheid beslotennele tweede een 2014 organisaties, om in en voorprofessio bedrijven het ook van pand, de belangstelling grote Gezien persoon. per 20 euro bedraagt toegang De website het van M HKA. verlopen de uur. reservaties De via anderhalf doorgaans duurt rondleiding bookshop cava om er te tijd Een bezoeken. en de aangeboden is glas een kleine de bezoekers krijgen Na de rondleiding afloop van gecoördineerd. heeft ject het 2007 pro sinds die Willemse, werd door Hans Panamarenko-medewerker opgeleid die gids deskundige een onder van en telkens begeleiding dinsdag, de geleide bezoeken te beperken op steeds tot week, per bezoekersgroep een om beslist Collectief overleg werd anderzijds, in Panamarenko metruimte vzw het enerzijds, en van huis de debeperkte inhoud van de fragiliteit Gezien beheersbaarheid hetbezoekers exclusiviteit gevoel van verhoogde, en wat de voor het M HKA 8personen, wat groepjes van voor in digden werden de ontvangen telkens geno De op bezoek. Kunsten en Erfgoed leden desponsors, Commissie van galeriehouders, kunstenaars, en medewerkersvrienden het van M HKA, bevoorrechte partners, van het Vervolgens gerestaureerde pand. tal kwamen van met te maken de binnenkant groepjes kennis kleine uitgenodigd om in buurtbewoners voorNa werd de geselecteerd deeen pers, aantal opening monument duidelijk sprak tot te maken, de verbeelding. het nog van pand op meer het een helikopterplatform een dak van installatie om met de Panamarenko, van ingreep De belicht. project werd ruimschoots evidente en weinig unieke dit van de realisatie in rolhetDe van M HKA pand. het van historische ontsluiting en definitieve de opening besteed aan aandacht dehebbenZowel audiovisuele media als ruime de geschreven de2013. Biekorfstraat 2vond in januari plaats in hetvan Panamarenkohuis 2013 werd in ontsloten. volledig Het Panamarenkohuis officiële De opening deBiekorfstraat in HetPanamarenkohuis 2.2.3.7 M Hettitel. werk werd aangekochtvoor een gemiddeld een van brutomaandloon of ashow voor zijn course werk the during gebruikte To daily an object van collectie de retitle

HKA-medewerker. Colson nieuwe objecteen gaf dit dagelijks maand een . Gedurende

garandeerde. gepland die - -

- - - -

van diverse afdelingen (Collectie & Documentatie, Presentatie en Productie, en ook Publiekswerking en Bemiddeling) nu rechtstreeks bijdragen. Behalve klassieke registratiegegevens en digitale media allerhande kunnen — laagdrempelig en snel — ook informele notities aan de verschillende entiteiten worden toegevoegd. Op die manier ontstaat een ‘sociaal netwerk’ van objecten en relevante actoren, een open en ‘levend’ archief dat voor het museum van grote waarde is bij het beter zichtbaar maken, vasthouden en ontsluiten van diverse inzichten. De ambitie is hierbij veeleer kwalitatief dan kwantitatief: we streven geen volledigheid na (alle objecten), maar hebben de ambitie om elk jaar met een aantal strategisch gekozen ensembles in de diepte te werken.

Inhoudelijk stond het voorbije jaar in het teken van het ‘contextualiseren van lopende presentaties’. Dit betekent enerzijds de verdere uitbouw van de digitale structuur, anderzijds het ontwikkelen van relevante ensembles of betekenisclusters. Hier wordt gebruikgemaakt van bestaande collectieteksten, essays, documentatie-inhouden uit de bibliotheek en persoonlijk archieven van de kunstenaars. Er wordt zo veel mogelijk gewerkt met materiaal dat ‘vrij van rechten’ is of dat bestaat onder ‘creative commons’. In andere gevallen worden de rechten zo veel mogelijk geklaard voor ontsluiting.

In 2013 hebben we een grote inspanning geleverd op vlak van ontsluiting en verdieping van de M HKA-collectie. In het kader van de tentoonstellingen werd onderzoek gevoerd naar de structuur en opbouw, wat zijn neerslag vind in M HKA Ensembles. Door het opmaken van duurzame applicaties is de kerncollectie ook vandaag te raadplegen via http://ensembles.org of http://ensembles.mhka.be/ensembles/nucleus. Daarnaast hebben we een aantal inhoudelijke interne werkgroepen die voortwerken rond bepaalde deelproblematieken (onder andere auteursrecht en sociale media).

Naar volgende ensembles is onderzoek verricht, een structuur ontwikkeld en kennis gedeeld: — Verdere uitwerking en opvolging van het ensemble The Book Lovers; gelijklopend met de aankoop en ontsluiting van de deelcollectie ‘artist novels’ in samenwerking met de curatoren David Maroto en Joanna Zielinska. http://ensembles.mhka.be/ensembles/the-book-lovers — Moments on Moments http://ensembles.mhka.be/events/moments-on-moments — Vrielynck Collectie #3: David Blair – The Telepathic Place: from the Making of ‘The Telepathic Motion Picture of The Lost Tribes’ http://ensembles.mhka.be/events/vrielynck-collectie-3-david-blair-the- telepathic-place-from-the-making-of-the-telepathic-motion-picture-of- the-lost-tribes — Collectie XXXIII – Het karakter van een collectie http://ensembles.mhka.be/events/collectie-xxxiii-het-karakter-van-een- collectie-collection-xxxiii-the-collection-as-a-character — Visite – Kunstenparcours ‘Touching Textiles’ http://ensembles.mhka.be/events/visite-kunstenparcours-touching- textiles — Kerry James Marshall – Painting and Other Stuff http://ensembles.mhka.be/events/kerry-james-marshall-painting-and- other-stuff — MUHKADEMIE http://ensembles.mhka.be/events/muhkademie-2013 — Meeting Points 7 – Tienduizend Listen en Honderdduizend Trucs http://ensembles.mhka.be/events/tienduizend-listen-en-honderdduizend-trucs-ten-thousand-wiles-and-a-hundred-thousand-tricks P 29 M HKA Jaarverslag 2013 2 Afdelingsnieuws — Hierbij werdviews. het volgende geconcludeerd; volgorde in routes, gems, van models controllers, en walkthrough/review en code een gegenereerd met Rails-ERD, ERD een documentatie, bestaande vormd tot platform. volwaardig een met de de publieke stijl van desktop.gemaakt Ook werd omge de toepassing QR-codes de van ondersteunen zalen in proces. dit Gebruik of tabletcomputer. moderne smartphone elke werd via hierdoor toegankelijk toe bezoekers ontsloten. onze de ensemblebank van de naar zalen inhoud De het in najaar ookin publieksinterface. een deze Via werd laatste de informatie moet ondersteunen werking de die interne en lereerst gebruikersinterface een 2011 hebbenIn de voor we gelegd: de ensemblebank al onze fundamenten ervan. en de ontsluiting Panamarenko op het bovenal in zetten Archief tentoonstellingskalender, maar mateVoor lijnen we grote de vast: volgen de keuze in belangrijke in ligt 2014 Bemiddeling. krachten en werkenen onze hier en Communicatie we met samen ARTtube, Verdere Voor extern. montage zowel als de bundelen productie gebeurt intern publiekswerking Ensembles, de website en bredere voor M HKA zowel muhka.be gebruikt wordt Dit materiaal Clinckx. door de en fotobeheerder fotograaf Christine bewegend onderdeel deze applicaties het in Een belangrijk is fotomateriaal en ele of tot pageviews 2.500 met individu 21.000 maandelijks bemiddeling digitale het publiek. toewerken te bieden we om aan ernaar de aan het applicaties Frans zullen in 2014 In het Frans. in (vooral ookinformatie beschikbaar is tekstmateriaal) ensemblesDeze het werden Nederlands en het in ontsloten. steeds Engels Veel — — te stappen. om in klaar staan en buitenland binnen- Nowoczesnej wWarszawie, Sztuki en Muzeum Warschau eerstepilots) als in (met geselecteerde instellingen TomislavEen aantal Zagreb, Gotovac Institute, te bieden. We aan en organisaties noemen het (EAAS). Ensembles-as-a-Service geïnteresseerde Ensembles partnerinstellingen aan om M HKA ontwikkeling voor verder blijven jaar dit plannen 2014 De we ambitieus: met gaan de — —

gebruikers. toekomstige mogelijkonderlinge relaties zijn zijn en er bijna naar geen beperkingen generiek opgesteld alle Het is datamodel als zo goed waardoor werdEr audit een 10to1 de uitgevoerd van door op basis de firma en conform 2013 opgefrist In werd gebruikersinterface de interne technisch vlak Op Voor filmmakers. wordt op externe beroepgedaan videoregistraties en lopendeHet de documenteren collectie van presentaties gebeurt de bezoeker onder via meer M HKA overtuigde 2013 het waarin was jaar Museum Dockers’ en het Sekula het van ensemble omtrent Allan en ontwikkeling Opstart in applicatie een van voor Panamarenko Universum de tentoonstelling en ontwikkelen Archief het van Panamarenko en ontwikkeling Opstart hoger een verbeterd, niveau gebracht en naar worden. voortgezet, makkelijk de applicaties van kunnen ontwikkeling De Postmark. S3 en Amazon zoals de wijdverspreide van services externe gebruik te hoort zijn en maakt Rails-applicatie een zoals is Rails-applicatie De

beeld.

uitbreidingen

rapporteringen.

aanpassingen.

2014 - -

2.3 Afdeling Publiekswerking

In 2013 versterkte het M HKA haar rol als trendsetter en internationale speler met onder andere de eerste (inter)nationaal volledige presentatie van het œuvre van het Brusselse kunstenaarsduo Jos de Gruyter & Harald Thys onder de titel OPTIMUNDUS. Deze experimentele monografische overzichtstentoonstelling werd gezamenlijk ontwikkeld door het M HKA en Kunsthalle Wien. Daarnaast wist het M HKA zich internationaal op de kaart te zetten met de tentoonstelling Kerry James Marshall – Schilderijen en zo. De tentoonstelling in het M HKA was de grootste presentatie van Marshalls werk in Europa ooit. Deze prestigieuze tentoonstelling werd georganiseerd door het M HKA in samenwerking met Kunsthal Charlottenborg (Kopenhagen), Fundació Antoni Tàpies (Barcelona) en Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía (Madrid). Met deze twee projecten alleen al was 2013 een mooi gevuld jaar voor de afdeling Publiekswerking, waarbij veel aandacht ging naar enerzijds een verhoogde digitale communicatie en bemiddeling, en anderzijds een grotere externe visibiliteit van de activiteiten.

Daarnaast stond in 2013 de collectie van het M HKA centraal. Persoonlijksheidstest, die reeds in 2012 opende, en Het karakter van een collectie brachten de inhoud van onze collectie in kaart en portretteerden die als een ‘persoonlijkheid’, en schetsten het karakter van de M HKA-collectie zoals die is gevormd door de manier waarop een hedendaagse instelling kunst verzamelt. Tot slot waren we als M HKA bijzonder vereerd gastlocatie te zijn voor Meeting Points 7 – Tienduizend Listen en Honderdduizend Trucs, een multidisciplinair festival dat kunst uit de Arabische wereld een sociale, politieke en culturele context wil geven.

Binnen team Communicatie startten dit jaar twee nieuwe collega’s, wat een hertekening van de takenpakketten tot gevolg had. Met de komst van Els Verhaegen op 1 april 2013 als Communicatie- en Marketingmanager werd de functie van afdelingshoofd Publiekswerking ingevuld. In deze hoedanigheid is zij ook lid van het Managementteam. Een maand eerder startte Bert De Vlegelaer als Persverantwoordelijke en Editor. Deze nieuwe functie is een bundeling van takenpakketten die eerder over verschillende medewerkers werden verdeeld. Het moet ons de kans bieden om permanent en proactief in te spelen op media-opportuniteiten, en naast de communicatie rond de verschillende tentoonstellingen ook een corporate communicatie uit te bouwen. De Persverantwoordelijke/Editor is ook verantwoordelijk voor de social media van het M HKA. Binnen het team bemiddeling nam collega Sophie Gregoir de beslissing om tijdelijk uit dienst te gaan en te herscholen. Zij wordt voor de duur van anderhalf jaar vervangen door Lot Wens. Voor de realisatie van het project MeetMe@MHKA werd uit de gidsenploeg Piet Van Hecke geselecteerd om als losse projectmedewerker, in een regime van 2/5den VTE, de ploeg te vervoegen voor de duur van het project.

2.3.1 Communicatie Traditiegetrouw zette het M HKA het nieuwe jaar in met Art’s Birthday. Voor de vijfde keer op rij organiseerden we, in samenwerking met Klara en H ART, het ‘verjaardagsfeest van de kunst’. Een evenement waarop we de voltallige beeldende kunstscène uitnodigen, en dat stilaan kan beschouwd worden als een vaste waarde binnen de M HKA-programmatie. Voor deze editie konden we rekenen op de steun van Aglaia Konrad voor het gevelpaneel, Ria Pacquée voor de verjaardagstaart, en de jaarlijkse State of the Arts werd uitgesproken door Jan Lauwers. Net als voorgaande edities stond ook deze Art’s Birthday garant voor een feest voor en door kunstenaars, en werd het credo van het M HKA als open huis voor kunstenaars alle eer aan gedaan. P 31 M HKA Jaarverslag 2013 2 Afdelingsnieuws voor het werd campagnebeeld gekozen Jamesgebruikt Marshall, door Kerry interessegrote te genereren bij publiek. Het en divers werk groot een dat werd te en een zetten op de kaart het M HKA in James Marshall geslaagd om Kerry (foto eigen beeldmateriaal van op basis campagne en video), zijn we erin advertenties, radiospot een (opinternationale Klara) virale en intense een en postercampagne, nationale een zoals metSamen de andere initiatieven, had teweeggebracht, de die opening gaande. katalysator de en hield dynamiek prima een was ongeveerde na opening, maand een Dieuitzending, Marshall. must see must als getipt werd voor reeds de zorgden opening tiekeuzes, dat de ervoor tentoonstelling uiterst een sterkcommunicatie, en campagnebeeld weloverwogen adverten digitale persinspanningen, en buitenlandse binnenlandse van afstemming Europa. Een goede in deze Marshall-tentoonstelling eerstegrote zend naar uit reikhal media Europa, keken en buitenlandse in binnen- is bekende naam minder een het feit dat de kunstenaar zo. Ondanks en –Schilderijen Marshall James opgebouwd Kerry Tijdens naar de werd zomermaanden zorgvuldig of de Skyspace Panamarenkohuis curator Nav van Haq ofportret meer algemene bijdragen het over het M HKA, op het voor najaar, vooruitblik een een spontane persaanvragen verschillende de Vakantieland,en tijdens persluweVlaanderen kwamen zomermaanden locatie voor onder als andere fungeerde Het M HKA ten goede kwam. media-interesse op,snel wat extra de algemene zichtbaarheid het van M HKA leverden en media, de diverse de al M HKA-persverantwoordelijke tussen en de goede contacten verhoogde zichtbaarheidDe het van M HKA digitale voor de advertenties. gebruikt werden ook varianten stond. centraal drie Deze werk de uit M HKA-collectie cruciaal één steeds waarin varianten bestond die drie uit affichecampagne een door het gegarandeerd straatbeeld in werd de aanwezigheid het van M HKA rol voormet belangrijke de een M HKA-Facebook- en Twitter-pagina’s. Verder Verder aanpak werden de doorgedreven een eerstestappendigitale gezet in zet op de brede wat contacten. lokale pers, ook duurzame weer resulteerde in werd ook de succesvol collectie in toets inge Antwerpse de historische, Gezien bijgehouden, wat en de leidde pers. het tot M HKA beter een tussen relatie perscontactenDe werden volgend nauwgezet op deopgevolgd opening en met gedachten de van tecuratoren. wisselen mogelijkheid had om informeel bijgewoondedruk met persconferentie waarbijde de aansluitende lunch, pers met onder anderen werd een verder geoptimaliseerd perswerking De zetten. om te de praktijk in op en communicatiewerking pers- de vernieuwde visie de Vrielynck in en interventie Ensembles.org,het de vernieuwde onlineplatform gerestaureerde Skyspace ook collectieboek, een maar tentoonstelling, een alleen —niet van collectie een diensthoofd het van nieuwe de was eerstetentoonstelling van collectie een karakter Het hebber, het publiek. grote als ongezien een zowel potentieel naar de kunstlief de kunstenaar van het œuvre Europa, had in de relatieve onbekendheid Marshall van Ondanks Marshall. James Kerry kunstenaar de Afro-Amerikaanse van Europese tentoonstelling het was absolute najaarstentoonstelling grote met hoogtepunt, de eerstegrote verzamelt. De kunst vandaag instelling een gevormd waarop door de manier is die geschetst zoals de M HKA-collectie van het hetvan museum karakter werd verdiepingen zeermooieeen op twee tentoonstelling en toegankelijke tentoonstelling de zomer In en- volgers kenners de van beeldende van niche kunstwereld. op meer de zich richtte die tentoonstelling beschouwd moeilijkere een als OPTIMUNDUS te bereiken. en bezoekers pers aan scala breed 2013 van bijzonder was zo een enHet wist tentoonstellingsaanbod gevarieerd, De van uitzending een was tiecampagne en persverantwoordelijke.

stondIn centraal. de vancollectie eigen een collectie Karakter te onderschatten. Een niet succesfactor de communica in de dit —was ideale gelegenheid om -collectie . Gezien Canvasconnectie de complexiteit James over Kerry kon worden van Het karakter karakter Het - - - - - en bewerkt door de M HKA-vormgever. Het resultaat was een sterk, nu al iconisch campagnebeeld dat bij het publiek bijzonder in de smaak viel. Door de grote vraag bij de bezoekers werd beslist om het campagnebeeld in de vorm van affiches en postkaarten te verkopen in de museumshop.

Door de absolute focus in het najaar op Kerry James Marshall – Schilderijen en zo, bleven de inspanningen vanuit Communicatie voor Meeting Points 7 – Tienduizend Listen en Honderdduizend Trucs eerder beperkt. De bijdragen op vlak van vormgeving, pers en het organiseren van de opening, waren eerder ondersteunend en vielen onder de verantwoordelijkheid van festivalorganisa- tor Young Arab Theatre Fund (YATF). De bekendheid van het multidisciplinaire festival en het bij uitstek internationale en sterk virale netwerk van YATF, vormden een unieke ervaring en meerwaarde voor het team Communicatie. Het was voor het M HKA een prima introductie in de wereld van internationale blogs en fora over kunst, maatschappij en politiek, wat bijzonder heeft bijgedragen in een stijging van onze social media-volgers en vermeldingen over het M HKA op allerlei social media en discussiefora.

Pers De komst van een fulltime-persverantwoordelijke binnen het team communicatie was de aanzet voor een doorgedreven en permanente media- en persstrategie. In eerste instantie lag de focus op het verder op punt stellen van de persdatabank en het introduceren van de M HKA-persverantwoordelijke in brede én gespecialiseerde persmiddens. De aanwezigheid van een permanent aanspreekpunt binnen de organisatie voor pers- en mediavragen werd van in het begin door iedereen, zowel intern als extern, als een versterking beschouwd. De M HKA-persverantwoordelijke werd in korte tijd een vaste waarde en (inter)nationale journalisten vonden makkelijker de weg naar het M HKA, wat de zichtbaarheid in de media zeker ten goede kwam.

Digitale communicatie De M HKA-website en de tweewekelijkse nieuwsbrief blijven belangrijke kanalen in de digitale communicatie. Voor de nieuwsbrieven werd gekozen om de inhoudelijke focus te verbreden. Naast een brede waaier aan M HKA- nieuws, waarin ook wordt stilgestaan bij het aanbod vanuit bemiddeling en extra muros-activiteiten, is ook een samenwerking met de Antwerpse galerieën opgestart. De openingen van de galerieën worden vanaf nu steeds aangekondigd in de M HKA-nieuwsbrief. Dit initiatief kon op heel wat bijval rekenen binnen de galeriewereld.

Er werd beslist om in 2014 werk te maken van een volledig nieuwe M HKA- website, die onder andere de integratie met de Ensemblebank mogelijk moet maken. Eind 2013 werden de eerste stappen gezet in de voorbereiding van deze operatie, die in 2014 tot volle ontwikkeling zal komen. Vanuit het gegeven dat de huidige M HKA-website niet meer beantwoordt aan de communicatie-uitdagingen van vandaag en dat daarenboven de aanwezigheid van het M HKA op social media eerder beperkt en fragmentarisch was, werd in het voorjaar van 2013 beslist om resoluut in te zetten op social media. De opstart van een doorgedreven en intensieve social media-strategie met focus op Facebook en Twitter, bracht heel snel een instroom aan nieuwe volgers op gang die tot op vandaag nog niet is stil gevallen. Tussen april en december 2013 steeg het aantal Facebook-volgers van 2708 naar 3585 (plus 877) en het aantal Twitter-volgers van 118 naar 485 (plus 367). De M HKA-Facebookpagina laat toe om dagelijks te berichten over het reilen en zeilen binnen het M HKA. Het is momenteel hét instrument bij uitstek om de bredere M HKA-beleving te presenteren aan het publiek. Het veelvuldig gebruik van foto- en beeldmateriaal laat toe om onze volgers een andere blik op het M HKA te geven en de beleving centraal te zetten. Binnen de tentoonstellingscommunicatie is het een prima kanaal om interesse op te wekken en de dynamiek rond een tentoonstelling gaande te houden aan de hand van beelden die previews, een P 33 M HKA Jaarverslag 2013 2 Afdelingsnieuws Kerry James Marshall – Schilderijen en zo en –Schilderijen JamesMarshall bij Kerry de tentoonstelling Enwezor, München, Hausvoor der in de Kunst introductie directeur en Okwui Cultuur, voor van het officiële gedeelte Staat en gewezen van minister minister Dewael, we Patrick het het ontvingen Op van jaar einde officiële inhuldiging. Internationale’, ‘De van en lid uitgenodigdvoor de Sofìa Reine deCentro Arte Museo Nacional en Manuel directeur Borja-Villel, Antwerpen, burgemeester van meer een om via het blijft belangrijk winnen, terrein meer en meermedia aan het feit dat digitale Ondanks voorzeilt en achter het de van M HKA. schermen énbezoekers het bredere publiek op debrengen wat hoogte van en er reilt onze we graag willen manier aantrekkelijke een Op voor het M HKA. communicatie-instrument bleef belangrijk een ook jaar dit Het M HKAzine open huis. als het M HKA in vinden en geïnteresseerden elkaar professionals,politici studenten, vrienden, naars, bijgewoonde druk avonden, in brede publiek. Dit resulteert kunste waarop tot we rekenen steeds het op interesse grote van kunstminnend een kunnen projecten Voor de zowel kleinschaligere als de meer officiëlere openingen, receptie. of kleine een boekpresentaties performances, project, zoals voor het waarbij wordt omkadering de perfecte gezocht naar project ingevuld, de Wenen. Wien in Voor Kunsthalle directeur zorgd door Nicolaus Schafhausen, OPTIMUNDUS van opening voor Justitie, de van officiële Turtelboom, minister we Annemies ontvingen Afgelopenjaar avondDe wordt feestelijk telkens afgesloten het M HKAFE. in de maatschappelijke het opdracht van museum. als voor zowel de artistieke, de de sprekers keuze van proberen In gastsprekers. we te aandacht hebben steeds doen we beroepop een de steeds twee tentoonstelling van en introductie genodigden exclusieve een met preview rondleiding. Voor de officiële opening we voor Voorafgaand de organiseren de officiële aan opening stramien. vast of verlopen meer volgens tentoonstellingen grote een van min openingen De facetten. haar het al presenteertpubliek zich aan in M HKA feestelijke sfeer genodigden. de Een op avond diverse maatvan het waarop ongedwongen een in ook de ontmoeting maar het staat, van project centraal deleverde Een voorstelling moment het resultaat. alleen aan niet waarop iedereen bijdrage een die als moment voor zowel kunstenaars de betrokken opnieuw bijzonder een telkens is nieuwe een tentoonstelling van openstellen het bijzonder in momenten. belangrijke Publiekswerking Het en de afdeling projecten onze het van algemeen blijven in voor openingen De het M HKA te ontvangen. digitaal het van M HKA de toekomst de communicatie in graag op deze vrijblijvende oproep aan succes. een mensen gaf was groep Een grote respons De blijven M HKA-activiteiten. van toekomst op willen hoogte graag klassieke noden publiek, hebben ons en een wensen van en de we verschillende via zijn de gevoeligheid van Omdat we bewust ons wint. meer en meer terrein Tochde beste communicatievorm. merken communicatie we dat de digitale Voorregel. en bijbehorende communicatie elke wordt doelgroep gekeken naar echter maat Dit is geen blinde print. en minder communicatie meer digitale media en nieuwsbrief intensieve een social de elektronische van combinatie De te enthousiasmeren en te uit voor nodigen activiteiten. informeren, zijn de M HKA-Facebook- en Twitterprofielen om mensen te de ideale kanalen tonen. Naast de tentoonstelling een website nieuwsbrieven en de elektronische achter of de werkenblik op of schermen aspecten bepaalde focus een binnen

zomertentoonstelling naar te maken shift een de toe laat ons communicatie om-strategie in M HKAzine projecten worden kleinere van meer het op maatvan Openingen Openingen

mailing de op dewijze welke ze in mensen vrijblijvend gevraagd

Wever, De werden Bart vancollectie een karakter Het bij werd ver de tentoonstelling - , de introductie .

duurzaam kanaal te communiceren met ons publiek. Daarnaast fungeert het M HKAzine ook als een bescheiden platform voor kunstenaars en projecten die we als M HKA graag belichten. In oktober 2012 startte de samenwerking met Aglaia Konrad voor de covers, en die liep door in 2013. Ook de opgestarte samenwerking met muzikant Mauro Pawlowski om een persoonlijke interpretatie op de collectie neer te schrijven liep verder gedurende gans 2013.

Sponsoring & Marketing In kader van de grote najaarstentoonstelling Kerry James Marshall – Schilderijen en zo werd voor het eerst samengewerkt op vlak van sponsoring en events tussen team Communicatie en de afdeling Ondersteuning. Onder de noemer Be Part of the Art werd een speciaal aanbod ontwikkeld om bedrijven uit te nodigden om hun feesten en events te organiseren in het unieke kader van de Kerry James Marshall-tentoonstelling. Team Communicatie stond garant voor de teksten en de vormgeving. Het aanbod en opvolging bleef onder de verantwoordelijkheid van de afdeling Ondersteuning. Deze samenwerking werd door beide afdelingen als bijzonder positief ervaren en zal in de toekomst structureel worden verdergezet in kader van de grote tentoonstellingen.

Grafische Vormgeving Het M HKA beschikt over een eigen grafisch vormgever die instaat voor alle vormgeving, zowel op vlak van communicatie, als promotie en bemiddeling. De omvang en impact hiervan kan moeilijk onderschat worden, omdat het bepalend is voor het beeld dat de buitenwereld van het M HKA heeft en in grote mate mee de kwaliteit van het museumbezoek bepaalt. Onder impuls van het afdelingshoofd Publiekswerking werd in nauw overleg met de grafisch vormgever gestart met een evaluatie van de huidige huisstijl en het in kaart brengen van de opportuniteiten die een vernieuwde visuele identiteit van het M HKA kunnen opleveren. Vanuit het team Communicatie werd hieromtrent het gesprek aangegaan met de andere afdelingen binnen het museum. De belangrijkste conclusie was dat een herziening van de huisstijl en de ontwikkeling van een volwaardige visuele identiteit onontbeerlijk zijn. Enkel op die manier kan worden verder gewerkt aan de herkenbaarheid van het museum en gezocht worden naar passende antwoorden op actuele communicatie- en marketinguitdagingen. De verdere analyse van opstart tot ontwikkeling en implementatie van een nieuwe visuele identiteit zal in 2014 worden verdergezet en afgerond.

Netwerking Zowel voor het afdelingshoofd als voor de persverantwoordelijke, die beiden nieuw zijn binnen de organisatie, was het van cruciaal belang om zich snel in te werken in de bestaande professionele netwerken waarvan het M HKA deel uit maakt. Els Verhaegen en Bert De Vlegelaer vertegenwoordigen het M HKA binnen CAHF, VAF en Toerisme Stad Antwerpen.

Els Verhaegen vertegenwoordigt eveneens het M HKA binnen de communi- catiegroep van L’Internationale. Bert De Vlegelaer is aangeduid als contactper- soon social media, eveneens binnen de samenwerking van L’Internationale.

Els Verhaegen en Ellen Cottyn waren aanwezig op het internationaal congres voor museumcommunicatie en -marketing – Communicating the Museum – in Stockholm.

2.3.2 Bemiddeling 2013 was voor de dienst Bemiddeling het jaar van de aanzet tot een verdere en doelgerichte publieksverbreding. Er werden in de loop van het jaar verschillende initiatieven genomen om bezoek aan het museum te bevorderen bij uiteenlopende groepen en bezoekers. Deze acties waren merkbaar in de inzet van de bemiddelingsinstrumenten van de uiteenlopende tentoonstellingen en presentaties, evenals in de omkaderende activiteiten. Ze ondersteunen P 35 M HKA Jaarverslag 2013 2 Afdelingsnieuws werkte Bemiddeling doorheen dienst De de tentoonstellingen. voor bemiddeling We van 2013 brede spreken inzet expliciet een kunnen van zouden mogelijk voor te bemiddeling op laten andere de opties die klassiekere gaan het op en toepassing maatvan werk de kunstenaars van materiaal aangeboden doel met als boden de bezoeker bijkomendementatieruimte context bij de en info werken, op docu een video, (in talen), metkrantje drie de kunstenaar interview een net des daarom te was meer uitdagend. Een werkmaar gemakkelijker, tiek lijkt bij dergelijk artis Bemiddeling delen en verbinden de belevingservaring. van zijn werk in tot uit expliciet en uit nodigt visie zeertoegankelijke een draagt beelden, krachtige schildert Hij de diepmenselijkeze uitstralen. die kracht vele zonder bezoekers de kunstwerken meer door raken waar tentoonstelling hebben het zonder bezoek gehad dan gids. hele een andere beleving beslist deze tentoonstelling in zal bezocht, met gids rondleiding een in Eende bezoeker die tentoonstelling werden ontwikkeld. en verhelderende een tekst folder voor jongeren de hiervoor basics die waren wordt, bijzonder een Een introducerende overzichtsplan,een uitdaging. grote ervaren duo, toch ook dat doorcryptisch sommigen werk artistieke dit van voldoen. kan Voor de het artiesten van is ook de de visie bemiddelaars maar vanuit bemiddeling om ook uitdaging een hun werk. dan Het naast is ruimte slechts beperkt voor door derden deze kunstenaars het —i.c. Bemiddeling —krijgt museum verwacht. er van het begrijpen in en zelfredzaamheid het beleven kunst van Van ze creëren. die de toeschouwer wordt in hele een zelfstandigheid grote wereld de parallelle van toegeleid beleving naar introductie artistieke als films voor de beeldende contextualiserend werken.ze als Het publiek wordt die via zien films Hun de beelden ze van creëren. die de vanzelfsprekendheid van uit voorbeelden aanhalen. aantal een enkel we opgesomd de projectfiches. zullen Hier staan in tentoonstelling per details Alle stimuleren. expliciet hun œuvre binnen bezoekers van participatie die met kunstenaars alsook behoeft, en voor geen bemiddeling spreekt zich kunst op viel te biedende uiteenlopende aan dieaan noden bezoekers van omkadering van de missie binnen de doelstelling en bemiddelendeprojecten instrumenten optimaal — aangehaald al ploeg beperkte en middelen Onze noopt en echter—zoals totligt. realisme ook dat de eigen nog ambitie hoger ervaren maar publiek en de kunstenaars, het van ook dit terug krijgen met realisaties, het en onze niveau resultaat van We mogelijk. steeds verdere niet helaas verdieping is zijn tevreden uitermate datgezocht we hebben vaststellen bij jaar dit tentoonstelling van elke naar opvolgen. het einde aan weWe kunnen dan kunnen liggen uitdagingen wordt het tentoongesteld, dat M HKA er zoveel binnen waarop meer maakt procesmatigdit werken met gekoppeld meebrengt, zich het hoge aan tempo leiden, zijn bijzonderheid net omdat opstelling elke intensiteit De die vraagt. het van aanbod Rekenen zouopnieuw op tot routine te uit vinden. verarming omzetten. kunnen praktijk in niet zijn beelden Imagebank in van bij het werk,een als aanvullen bij van wijze publiek zowelom te betrekken op de participatieve opstelling dialoog in museum te vergroten het van publiek te worden draagvlak het en op maatschappelijk diemanier pelijk kader Tentoonstellingen een tegenstelling, in was, James Marshall Kerry zo van en Schilderijen Optimundus In bij tentoonstelling is elke hedendaagse kunst van Bemiddeling en kwaliteit variatie toegepaste van realisaties

overstijgen. dat hun vanuit de stelling vertrekken die met samen kunstenaars (tijdens de kunstenaar van het realisatieproces) uitnodiging . De en maatschap ook te duiden artistiek een binnen de ervaring keuzes,

toegepaste met de kunstenaars samenspraak in Thys, en Harald Jos Gruyter De de kunstenaars, gingen . het van einddoel om de met kwaliteit als steeds openmeerhet huis, museum om, als , waarbij de keuze vaak of . Vernieuwing hebben we helaas en constructief - -

- Naast de twee voorbeelden die hierboven als uitersten werden voorop- gesteld, overlopen we kort een aantal andere tentoonstellingsprojecten. De tentoonstelling Karakter van een Collectie tijdens de zomermaanden nodigde de kunstliefhebber uit om kennis te maken met een selectie van de belangrijkste werken uit onze collectie. Ideaal om bij deze tentoonstelling de formule van begeleide wandeling aan te reiken. De goed gesmaakte brochure in drie talen nam de bezoeker mee op sleeptouw langs een aantal toppers alsof ze toerist waren binnen onze muren. De muren met facts & figures en bruiklenen in de wereld visualiseerden de context van de tentoonstelling en collectie op een heel verhelderende wijze en vond hiermee een vorm die als geïntegreerd in de tentoonstelling ervaren werd. Misschien is dit de beste plaats om eens extra te noemen dat de meerwaarde van de interne vormgeving bijzonder bijdraagt aan de uitstraling van de bemiddelingsinstrumenten. Meeting Points 7 bood vanuit een centraal maatschappelijk thema platform aan meerdere kunstenaars en was nog meer dan anders aanzet tot dialoog en reflectie door de input en verwachtingen van de externe partners en curatoren. Het tentoongestelde werk kende voor de bezoeker een minder evident en complex niveau van begrijpen. Om tegemoet te komen aan zowel de visie van de artiest als handvaten voor de beleving van de toeschouwer aan te reiken, werd buiten de inbreng van bemiddeling om een richting van begeleiding bepaald: een brochure met het allure van een boekje, die voor één keer door een aan de kunstenaars verbonden vormgever werd gemaakt, gaf toelichting. Voor jongeren werd dan alsnog een toegankelijke folder ontwikkeld die ook de algemene bezoeker mee op gang kon zetten. Naast een aantal andere projecten die minder in het oog springen vanuit bemiddeling, is het wenselijk om toch ook stil te staan bij M HKADEMIE, het samenwerkingsproject met de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten getoond op de vijfde en zesde verdieping in het najaar, waarbij gevestigde kunstenaars uit onze collectie in dialoog werden gezet met alumni van de Academie. Workshops en lezingen trokken extra aandacht, vooral binnen de kringen van de KASK en brachten een bijzonder levendige belangstelling voor de wekelijks verschillende presentaties. De synergie die deze samenwerking tot stand bracht, toonde een dynamiek die we wel meer zouden willen tegen- komen in de bovenverdiepingen van het museum: actieve dialoog, creatie, reflectie, discussie, de sfeer van een academie binnen de museummuren.

Extra Muros Samenwerking met hoger kunstonderwijs en andere partners hebben we eveneens opgezet binnen Visite, waar we sinds 2011 stukken uit de collectie in cultuurcentra tonen, telkens in een project dat opties biedt tot verhoging van het belang van hedendaagse kunst in de lokale context. Voor het tweede jaar op rij nodigde de Arenbergschouwburg ons uit om binnen hun muren, op basis van kunstwerken uit onze collectie, in dialoog te gaan met hun publiek. Een jaar eerder leverde de samenwerking een realisatie op van één krachtig kunstwerk van een jonge artiest, geselecteerd via een wed- strijd en jury. Tijdens deze versie opteerden we er voor om de samenwerking tussen de schouwburg en het museum te laten bevruchten door creaties van schooldoorbrekende teams studenten uit beide kunsthogescholen in Antwerpen, KdG/St Lucas en ArtsisHogeschool/KASK. De resultaten van de creatieprocessen werden getoond bij de werken van het M HKA in de Foyer van Arenberg, waarbij een aantal van hun voorstellen navolging zullen krijgen bij de herinrichting van de het schouwburggebouw. Een tweede Visiteproject in 2013 vond plaats in Ronse, waar cc De Ververij een multidisciplinair kunstenfestival rondom textiel organiseerde en met de tentoonstelling Touching Textiles een verfijnde selectie uit onze collectie op verschillende locaties in de stad toonde. Gedurende drie weekends waren de werken te zien in stadhuis, crypte, cultuurcentrum, enzovoort, tot buiten in het straatbeeld van deze kleine stad toe. Stadsgidsen, opgeleid in de methode van het interactief rondleiden door onze gidsen, namen de bezoekers mee op sleeptouw. Een bezoekersgids en kinderfolder begeleidden de belangstel- P 37 M HKA Jaarverslag 2013 2 Afdelingsnieuws externe nemen de om rondleidingen het weNiet binnen inhoudelijk de enkel kans terug. ook expliciet dan lingen deze doelstel van komt de 2014 actiepuntenom van In tede zetten. realisatie het om uit meer beleidsplan, publiek te worden, doelstelling actie concreet in opstap een Het is om de ligt. het dat publiek àl het nauw ons hart nl. aan Bemiddeling, vanuit de dienst noden duidelijke een is specifieke stellingname rondleidingen kunst hedendaagse in vinden meent openeen te huis zijn te kunnen voor elkeen dieinspiratie gesteld door de scherp met stadRonse deze het provinciestad, boeiende in cultuurleven verbondlenden textiel Het het op thema hunrijke wandeling. verleden van Panamarenkohuis maatschappelijk dementievoor en hun mantelzorgers. mensen met beginnende voor rondleidingen jeugdwerk het enproject natuurlijk MeetMe@MHKA, rondleidingen voorrondleidingen met bezoekers taalniveau, beperkter een voor rondleidingen en slechtzienden, blinden meer specifiek 2013. Het betreft het het werd najaar team van in aangevat binnen opstart en organisatorische de inhoudelijke zijn, maar publiek 2014 beschikbaar het van voorjaar vanaf pas om te benutten kansen projecten, maar te beperken niet totwerking eenmalige zijn om zal verdere samen samenwerking, eveneens toe bijdragen. kunst De 2013 ondernomenIn werden er, die initiatieven enkele door uitbouw van wordenexact ongeveer herhaald: bijna kunnen vorig kenmerken.jaar gegevens De van kele noemenswaardige met en dezelfde ligt, opnieuw grootteorde in gidsbeurten gevraagde aantal vorig dat ons jaar, het van leert die jaar, dit naast van analyse De aanbieden. bijDat het naadloos van ons de brengt evaluatie heid het en het van pand werk meer toe. bezoek niet - ook vorig jaar gesteld, laat de Zoals kwetsbaar groot. is bezoekmogelijkheden meer naar overenthousiast vraag het De de en huis. het restauratie aan bezoek zijn bezoekers dagenDe uitverkocht. unaniem december, paar een in waren tot juni week 8per van tickets, beschikbare De konden inschrijven. ticketing en reflectie dialoog noden met specifieke voor rondleidingen van groepen ling aangeven het M HKA deze wilt publieksverbredende initiatieven bezoeker. beoogde als Met de professional van uitgegaan en kunstkenner relevantemaatschappelijk Tot focus. te voor veel het kort werd aanbod in het publiek dat aangesproken zich voelt om het te museum bezoeken vanuit verbreden van vanuit dezelfde doelstelling: ontstaan nieuwe initiatieven succesvolscholen op lang de ingezet 2013 dat reeds loopt, in extra is komen genieten. hun maatkunnen op te laten ze tentoonstelling een weten vroeg om wanneer maken groepen wordt. de toekomst Het dat werk in we blijft aandachtspunt een er tijdig van zijn tijd wel voor gevoelig vrije wat Groepen in gepresenteerd realiseren. te komen met hedendaagse kunst’ ‘kennismaken er om staat hun doelstelling Vooromkaderen. veel het altijd tentoonstelling welke uit niet scholen maakt en evenementen activiteiten hebben om gratis ingezet extra te gidsen aantal (dus waren eerder kleiner dat keer) groepen per gidsen minder en dat we een worden dat scholen opgemerkt,is meer iets labo’s (sessies 2,5u) van vroegen, en labo’srondleidingen voor scholen en oktober. met accent Wat maart in kan

uit te zetten durendelanger trajecten Maatschappelijk werdenVoor deze initiatieven van elk Rondleidingen het muros tentoonstelling, extra permanente onze In voor rondleidingen Naast de algemene en het rondleidingen pakket

experts tot dieuitnodigden werkenonze kunst hedendaagse van

georganiseerd zijndeze al Initieel voor ter zake opleiding en ontwikkeling.

draagvlak de werden Biekorfstraat, in voor het . met doelgroepen naar het van aanbod . Het opentrekken

draagvlak het en van museum getoonde werk te vergroten. online via 8deelnemers , waarbij telkens 450

rondleidingen . samengebracht metgidsen pakket , 930

publiekeeerst rondleidingen

gidsbeurten zal . Dit aanbod expliciet ontwikke , vooral dat we

- - - - Zo was er bv begin 2013 een studiemoment in samenwerking met FARO, Steunpunt voor Cultureel Erfgoed, rond de lancering van het competentiepro- fiel van de cultuureducator (door het Departement Cultuur van de Vlaamse Gemeenschap). Op deze studiedag, met een 25-tal aanwezige professionals uit het culturele veld, werd ingezoomd op het profiel dat vanuit de Vlaamse overheid werd voorgesteld als kader voor opleiding en werving van cultuureduca- toren. Het was boeiend om over dit nieuwe kader reflectie en kruisbestuiving op gang te trekken, meningen te delen en expertise in huis te halen. Dergelijk moment is belangrijk voor het netwerk en biedt ons als initiatiefnemer beslist meerwaarde als organiserende partner van het Steunpunt. De samenwerking met FARO vanuit dit topic vraagt om een concreet vervolg. In de samenwerking met BAM, Steunpunt voor Beeldende Kunst, werden de acties van het eerder aangezette traject (in 2011) rondom kunst in de publieke ruimte met de reflectieve stuurgroep bescheiden verder gezet. Eénmalig werd met een aantal experts ter zake bij mekaar gezeten om richting te blijven geven aan het zichtbaar maken van de kerndoelen van dit traject. Er werd voor geopteerd om vanuit expertise in de sector te werken aan een visietekst en daar in latere instantie mee naar buiten te komen; deze actie zal zich pas in 2014 realiseren. Met Locus werd het traject Visite verder ontwikkeld. De fijne expo in Ronse werd hogerop reeds benoemd. Het was de eerste van een reeks meer gerichte projecten. Na de succesvolle editie in Herentals in 2012 en het minder zichtbare project in de Arenberg (doordat het zich hoofdzakelijk binnen de hogescholen afspeelde), kwam de samenwerking met Locus in een verhoogde intensiteit door het herzien van de formule: de partners vanuit de cultuurcentra werden niet via een open oproep aangetrokken zoals voordien, maar door Locus aangesproken en uitgenodigd tot deelname. Ronse was de eerste partner in die reeks. In 2014 volgen nog enkele anderen. In deze samenwerking is de ondersteunende rol van Locus zeer cruciaal om de expertise vanuit de centra te detecteren en opvolging te garanderen. Bij elke vernissage is het een plezier om te ervaren hoe we met deze projecten écht meerwaarde kunnen aanreiken bij de partners en iets kunnen betekenen om voor hedendaagse kunst op lokaal niveau een groter draagvlak te creëren. Onze collectie krijgt telkens een ‘boost’ in deze presentaties die zo op maat gemaakt worden dat ze uitblinken in uniciteit.

Samenwerking De dienst Bemiddeling blijft in de eerste plaats inzetten op de omkadering van de artistieke werking in het museum, zijnde de ontwikkeling van instrumenten om de tentoonstellingen optimaal te kunnen bezoeken en beleven. Daarnaast bouwt ze haar werking op een aantal terugkerende grotere publieke evenementen om het grote publieksbereik via drempelverlagende initiatieven aan te bieden.

Museumnacht Dit is dé grote publiekstrekker van het jaar. Opnieuw vonden een paar duizend bezoekers de weg naar de zomertentoonstelling, die met het Karakter van een Collectie het beste uit eigen huis aanbood. 2616 om exact te zijn. De omkaderende activiteiten hadden een bijzonder animatieve insteek en werden goed gesmaakt bij de talrijke bezoekers van de nacht.

Nocturne Voor leraren werd opnieuw een avondopening op poten gezet waarbij alle mogelijkheden voor het onderwijs via smaakmakende teasers werd aangeboden zodat de onderwijskundigen vanuit eigen beleving keuzes konden vastleggen voor hun klassen. De tentoonstelling van Kerry James Marshall, die pas open was, kende een grote bijval en garandeerde de terugkeer van de deelnemers met hun klas. Vermits de tweede verdieping in ombouw was, bood ons dat de gelegenheid om een andere invalshoek aan te bieden, nl. een blik achter de schermen van het museum en een introducerend gesprek met de curatoren. P 39 M HKA Jaarverslag 2013 2 Afdelingsnieuws de CanonCultuurcel het van Departement Onderwijs multiples het auditorium. Tijdens in een over lezing een tijdens Stef Van aan forum amateurkunstenaar) gaf Bellingen (steunpuntEen dienstverlenende met samenwerking Kunstwerkt de van volle workshop het M HKADEMIE. kader van Pistolettoin Michelangelo van het succes een resulteerde woord.met najaar dit in samenwerking UCSIA De aan Helima Ben november Thys en en Harald in Charif Jos Gruyter De april de van tie de was vernieuwde presenta samenwerking enEen grotere structurele laatste voorzien. En projecten feedback van te laten komen het om museum in hun kunstzinnige waard: vermelding moeite extra van betekenen.wijze reflecteerden voor over hen zou wat kunnen kunst workshop kennismakende konden ze op gratis een bijwonen actieve waarin en -jongeren met de jeugdwerkers de buurtkinderen te terwijl bezoeken, gids en met het gratis museum uren om buitenhet de de museum reguliere kans gelegenheid tot de tijdens samenwerking extra bood James Marshall Kerry zo van en Schilderijen tentoonstelling De 106 aanwezigen. deze tijdens nocturne waren Er krijgen. de kans Ook dat kon de bijzonder deelnemers boeienzelden anders omdat ze hiertoe workshop filosoferen met gids een mogen Kunstendag nu toch deze vruchtbare en lezingen de Stedelijke van teams halfjaarlijkse Academies,onze na die 13 jaar.) vanaf 1 euro openheid We grote vanuit een de coördinerende ervaren of slechts niet, te immers komen. terug betalen (Leerlingen tentoonstellingen om ook bij hopelijk die andere inspireerde return een bezoeken, toonstelling de de ten Academies van kunstdocenten met hun klas alle kwamen erna de weken en gereflecteerd. In gecreëerd werd Er zeeractief kinderen. 290 ’t toenaar einde bijzonder telden totaal vlot. we aanwezigen, In waarvan 420 liep op gang, maar traag dag die publieksopkomst De kunstdocenten. kwam ateliers opgezet door ploegenaanbod en de samenwerkten, twee die gidsen werken. Tijdens werd de uiteenlopend een Kunstendag zelf voor kinderen de Zekon slag op maat is. aan dus perfect kunstdocent als zelf die gids een voor werd de kunstdocenten gegeven vorming De door tot overgingen. actie het met de Stedelijke Hoboken Academies Berchem, van en Merksem dat we was Academies voorNa alle oproep een Beeldende Antwerpen aan in Kunst ‘publiek worden’ zet. gang het in van museum of nauwelijks zichtbaar, toch zijn ze onderdeel de positieve van ‘vibes’, het die zijn deze projecten het kader. maatschappelijk niet breed in Dikwijls werking het bij van museum de de werking stakeholders van onze van betrokkenheid of mate grote bij kleine tot in overkoepelend allemaal Zedragen initiatief. seerde context en eerder het gevolgcontacten, persoonlijke netwerk of van geïnstitutionali vanuit zijn minder samenwerkingen Andere ontstaan kunstliefhebbers. We zijn leggenbij blij dat we zoveel opnieuw hebben de kiem jonge kunnen de detijdens feestdagen post(recht via Nieuw uit Zeeland) thuisbezorgd. voorkeuren om spel hun persoonlijke door tevrij geven. werkjes De werden opnieuw kregen kinderen De onthaalbalie. deen begeleid informatieve aan ken werden echte een opgevangen verkocht. galerij in werden bezoekers De als 180 wer- opnieuw was belangstelling: Er grote te leggen. aan namen grote van te onder échte bieden multiples van eigen een kinderen 18 kans collectie jaar hun tenten jaar om hetNieuw die de auditorium twee om in Zeeland, opslaan een kreeg het van St Antwerpen uit Lievenscollege Het leerjaar vierde de de contextOok in schoolse zijn activiteiten van initiatieven enkele Kunstendag voor Kinderen voor Kunstendag de reeks In

gevonden PRINT YOUTH MUKA (Stad de Beurt aan Antwerpen)Buurt

de Stedelijke van lezingen Academies hebben . uit kunstwerken van , de (Vlaamse) drukker bij aangeboden het werk Nature the ‘On hetecht de museum zouden weg naar Spreek(k)uuradviserend (sic) van Kunstendag voor Kinderen de buurtbewoners van gaf konden scholen te rade 2013 in in kwamen op 17/11. - - - - of the Beast’ van Goshka Macuga in het kader van hun project rond de Eerste Wereldoorlog, waarbij ze nadien op school een eigen interpretatie van de ‘Guernica’ van Picasso maken. Het werk van Macuga hing in september nog in de zaal (binnen het Karakter van een Collectie) en toont in een veellagigheid een interpretatie van de ‘Guernica’.

De vijfdejaars van de afdeling publiciteit van BUSO St Jozef kwam in een voorbereidende sessie van hun kunstproject kennismaken met de werking van het museum en meer bepaald met de mogelijkheden van opbouw van een tentoonstelling. De leerlingen, waarvan een aantal in rolstoel, gingen in gesprek met een gids over hoe ze hun eigen pop-upmuseum zouden kunnen opstellen. Ze kregen een blik achter de schermen in het depot en een interactieve rondleiding binnen de collectiepresentatie. De resultaten van hun inspiratie waren later te zien in het pop-upmuseum dat ze realiseerden in het Antwerpse Museum Maeyer-Van den Berg.

De samenwerking met de Dienst Inburgering van de Stad Antwerpen resulteerde voor een tweede reeks in een aantal Stadsklapgesprekken, waarbij deelnemers aan de Inburgeringscursus in kleine groepjes in gesprek gingen met een gids. De gidsen kregen bij aanvang van deze nieuwe reeks een vormingssessie over taalgebruik bij groepen met beperkter taalniveau. Zowel vanuit de dienst Inburgering van de stad als vanuit het Huis van het Nederlands kregen we hiertoe medewerking, expertise die we zeker nog zullen aanspreken als we ons aanbod voor doelgroepen met specifieke noden verder uitbreiden.

Externe Waardering Elders in dit jaarverslag wordt uitvoerig opgesomd waar onze dienst overal optrad en externe waardering kreeg voor de uitgevoerde acties. Een paar van deze activiteiten vragen toch om extra uitleg, vooral om te staven hoe ze opnieuw bijdragen aan het maatschappelijk draagvlak van het museum vanuit kortere of langere ontwikkeling. De gidsenwerking noopt tot bijzondere vermelding door de jarenlange opgedane ervaring en onderliggende visie waarmee we duidelijk kunnen profileren. Enerzijds worden de gidsen ingezet voor interne activiteiten voor alle groepen, partners, sponsoravonden, en inhoudelijke realisaties. Ze geven steeds opnieuw met vol enthousiasme en een onderbouwde visie duiding bij de tentoongestelde werken vanuit de methodiek van het interactief rondleiden. De deelnemers aan de rondleiding, wie ze ook zijn, krijgen een sessie die het midden houdt tussen informatie-overdracht over de getoonde werken en interactieve reflectie vanuit de vragen die zich vanuit dialoog binnen de groep aandienen. Deze methode dragen de gidsen anderzijds ook uit als ze extra muros bij projecten betrokken zijn, zoals een vorming voor de stadsgidsen van Ronse, of een gesprek met de gidsen van Z33 in Hasselt bij een groepsuitstap. Als echter een gids de uitdaging aangaat om over het Panamarenkohuis een gebalde presentatie te doen tijdens een welbefaamde TEDconferentie (in Breda), dan kunnen we wel stellen dat we dit ervaren als expliciete externe waardering voor ons team. De TEDtalk van Piet Van Hecke kan je bekijken via deze link: http://www.youtube.com/watch?v=GBj_xGoQKR o&list=PLsRNoUx8w3rMXGgjbCJ5VP8__8c9K4AZh

Ook voor het project Visite werd externe waardering in ontvangst genomen toen de vraag kwam om het concept van het project toe te lichten tijdens het jaarlijkse netwerkmoment van het lokaal cultuurbeleid, de Locustoer in De Grote Post in Oostende. Met enkele werken uit de collectie in een tijdelijke opstelling als illustratie stelden we aan drie maal tien cultuurcentra het concept en enkele voorbeelden voor. In het najaar van 2013 kwamen in navolging daarvan al enkele nieuwe aanvragen voor Visiteprojecten binnen. De zomeractie van Cultuurnet Vlaanderen, Vlieg, kreeg in 2013 een nieuwe formule waarbij vanuit een centraal thema kinderen werden aange- P 41 M HKA Jaarverslag 2013 2 Afdelingsnieuws 1 HKA, Icometrix, M HKA, Novartis,het Lundbeck van Vrienden de Provincie Antwerpen, Antwerpen, Stichting, Koning Boudewijn Stad van Sponsoring de deze jury in en subsidiënten sponsors enkele met het name project het er van museum ontzettend versterkt uitkomt, draagvlak maatschappelijk bijzonder en het waardering dat deis externe groot waarbij we ervaren bij project één te staan om toch context wat stil die het langer In is belangrijk waarmaken. uitdragen te kunnen visie onze die om acties om inzetten ‘koshere’ vinden middelen in te kunnen extra balans er tegelijk goede een de gaten in liteit willen houden, en credibiliteit maar het heel van museum op erg letten dat publieksdienst we neutra onze er als voor rondleidingen van met het ontwikkelen New York/USA, het of Museum Art, Modern starten zijn 2013 we in kunnen dat een voorwas werking onze dementie en hun mantelzorgers te ondersteunen Bemiddeling binnen publieksgericht initiatief Bemiddeling, werd vanuit de dienst voorstellen voorM HKA actie. de gezamenlijke professionals van over zich boog de ingestuurde Een jury hedendaagse kunst. spoord om deel temusea. voor nemende Het vele thema 2013 in aan acties was en te uit dragen. het van werk en input op om te professionalisering trekken uitdagingen basis agenda’s doorheen zoekt de drukke op regelmatige Het Bemiddeling team museum. uitdragen als met project dit kunnen we Wegelanceerd. dedie maatschappelijke impact naar zijn zeernieuwsgierig worden deze voor rondleidingen publiek opengesteld symposium een en na middelen hadden financiële gevonden. 2014 het extra van die voorjaar In niet en het onderzoek verbonden dat er aan nooit was is, mogelijk we geweest als deze rondleidingen van ontwikkeling De kunst. van door de beleving ervaren isolement tehun communicatief te komen en moment een zelfwaardering van uit de toe deelnemers het te staan om museum in op manier die welbevinden beleven kortomen dat het te optimaal staan; gaat om van werk creëren elk stil wordenken rondleiding per besproken wordt tijd en dus lang genomen om bij wer dat slechts- paar een de informatie-overdracht; van minder kunstwerken, de van wordt ervaren het daten van persoonlijk de vertrokken mantelzorger; acht duo’s dementie patiënt een voor met telkens maximaal beginnende van dat deze is gebeuren het M HKA met in andere rondleidingen interactieve opnemen. aanbod Het ons verschil grote in 2014 we die vanaf rondleidingen deze geven nieuwe vorm van aan kunnen het startschot Engelborghs, de UAntwerpen van Neurologie afdeling sponsors doen op twee beroepkunnen een de tekenmaterialen nodige van de Kunstendag van voor voorwe voor de Kinderen aanschaf de realisatie zo hebben zeerwezenlijke zaken; maar kleine zit in soms waardering Externe vanCollectie een sloten bij Karakter de aan tentoonstelling met het netwerking kader In van het Stedelijkin Amsterdam. Museum dementie voor de rondleidingen van mensen met beginnende lanceringsdag de we namen deel aan momenten. het HKA Meetme@M kader In van to do (Villanella).50 Things Cultuurbeleid (Stad lokaal en CJSM Vlaanderen),Inspiratiedag Antwerpen (Staden LKCA Nederland), Dialoog in Museum de Antwerpen), studiereeks de sector biedt, zijnde bv de Dag de (Cultuurnet Cultuureducatie van Vlaanderen Zo wordt er deelgenomen het aanbod grote aan Professionalisering ernetwerkende enkele waren het publieksverbreding kaderIn van Antwerpen), Creativ (Repro wat en Lukas primeur een bvba Wilrijk

vertegenwoordigd kunst, hedendaagse museum van enige als het opzetten Vlieg we kader die van in zelf activiteiten . De MeetMe@MHKA om een zich engageert bedrijf commercieel 1 hebben een we, in zij de van steun gewaardeerde . Dank het van concept navolging . In van onder prof. van Sebastiaan leiding mensen met beginnende samenwerking met de studiedagen . materiaal . We willen dat de - - Franstalige musea en scholen aan de studiedag van Cultival (Museum van het Beeldverhaal Brussel) en aan de Pitgroep van Vitamine C (Bozar Brussel). In het kader van toespitsen op jeugdwerk waren we aanwezig bij de tussentijdse inspiratieavond van de Apestaartjaren (Vooruit Gent). Zelf hebben we vanuit onze dienst een actieve betrokkenheid bij het opzetten van het professionele netwerk dat vanuit enkele musea (M HKA, Middelheim, Museum M) en steunpunten (Faro, Bam) is opgestart in het najaar van 2012, nl de collegagroep digitale bemiddeling. In 2013 werden 2 studiemomenten georganiseerd waarop good practices met mekaar worden gedeeld, in het Middelheim en in het Rockoxhuis. We hadden dit jaar enkel een organiserende en adviserende rol. Permanente opleiding en professionalisering wordt ook voorzien binnen het eigen brede team. De ploeg van de gidsen krijgen meermaals per jaar extra input, bv rond de methodieken van kritisch denken of doelgroepge- richt rond laagdrempelig taalgebruik, rondleiden met mensen met dementie, en aan blinden of slechtzienden. Een uitstap met de ganse ploeg, naar Z33 in Hasselt, ondersteunt de samenwerking van al deze freelance medewerkers.

In 2013 werd er ook extra ingezet op de opleiding tot erfgoedbewaker waar we enigszins achter liepen op de timing om officieel in orde te zijn. De teamleader van de onthaalploeg haalde in 2012 het ‘Bekwaamheidsattest leidinggevende personeel type A’. Vier onthaalmedewerkers/suppoosten namen in 2013 deel aan het examen tot ‘Bewakingsagent/specialisatie erfgoedbewaker’. Belangrijk is dat nu een regulier onderscheid kan worden gemaakt tussen enerzijds de erfgoedbewakers die een effectief bewakende rol hebben in het museum en er voor zorgen dat de kunstwerken beschermd worden, en anderzijds de hosts, die een eerder onthalende functie hebben en meer toezien op welbevinden in het museum. In praktijk lijken de profielen van deze functies vele gelijkenissen te hebben, maar door de professionele erkenning is het belangrijk om in zowel interne als externe communicatie aandacht te hebben voor het onderscheid en de meerwaarde die dit biedt.

Aandacht voor professionalisering en opleiding in internationale context was er in een ‘Living Lab’ van iDrops in The Science Museum in Londen, waar met interne museummedewerkers van bemiddeling en ensemblebank werd samengekomen met andere professionals om ontwikkelingsgericht projectmanagement op poten te zetten. Vanuit creatieve methodieken werd aangespoord om buiten de lijntjes te kleuren en toekomstprojecten uit te zetten in ontwikkelingsplannen. Centraal thema was het participatief werken met publiek in het digitale tijdperk. Wat ook niet onvermeld kan blijven is een eerste congres van de teams bemiddeling van alle partners uit de museumconfederatie L’Internationale dat werd georganiseerd in Liverpool, met uitstap naar Coniston/Lake District (UK), waar werd nagedacht hoe we binnen het grote geheel van de samenwerking een centrale bijdrage kunnen doen vanuit bemiddelingsdiensten. Er zal binnen de 5-jarige samenwerking een jaarlijkse bijeenkomt worden opgezet en tot slot een groter publiek congres om de gezamenlijke visie uit te dragen.

Digitalisering Als laatste punt staan we nog even stil bij de digitalisering van bemiddeling. Voor 2013 werd de ensemblebank ontwikkeld en gelanceerd binnen de dienst Collectie van het museum. In die databank van informatie wordt bij elke tentoonstelling een onderbouw van inhouden, links en documentatie verzameld en met het publiek gedeeld. Het opzet was om er dit jaar verdere stappen in te zetten om het aangeboden materiaal laagdrempelig en publieksvriendelijk aan te bieden voor een breed publiek van museumbezoekers. Door omstan- digheden is er vertraging gekomen op deze ontwikkeling. Tot nu toe blijft de ensemblebank zich verder uitplooien als de documentatiedatabank voor de lopende tentoonstellingen. De intentie om er vanuit Bemiddeling actiever mee aan de slag te gaan als bemiddelingsinstrument wordt in 2014 ingepland. P 43 M HKA Jaarverslag 2013 2 Afdelingsnieuws — — — ( M HKA 25 jaar van aanleiding naar collectietentoonstellingen drie de eerstevan in of met zijn QR-codes. smartphone een handig bezitten bezoekers We hadden dat het nog Niet moet publiek weten deze alle de info weg te naar vinden. uitstekend hun job van een en namen zich jobstudenten Deze de ensemblebank. van kwijtten hits het aantal en aan gebleken en loonde bezoekers datde van merkten commentaren zich, we aan de iPads de via ensemblebank in weekend aanwezig zouden de zaal in zijn te maken om het publiek wegwijs hosteen en gids een door de collega’s laten realiseren ten te kunnen het van onthaalteam. en QRcodes.iPads We hopen de op opdracht de termijn waarmaak die hosts de de die bezoekers de weg wezen naar visitekaartjes opnieuw de kleine enkel deze studenten van de inbreng moeten stop Vanaf zetten. het het najaar waren Collectie een Na de derde ( en collectiepresentatie laatste instrument. technisch het het hanteren van in maken ende het ensemblebank publiek zelfredzaam Joke Lauwers Joke Sofie VermeirenBegeleiding: 2013 –juli februari Datum: (algemeen) voor andersvaliden doelgroepen bemiddeling kinderen/jongeren, voor voor bemiddeling zomertentoonstelling, meedraaien Project: KDG Sophie Gregoir Begeleiding: 2013 –15 maart 18 februari Datum: bijBundel voor met rondleidingen tips kinderen en labokomen rondleiding die volgen voor evaluatieformulier leerkrachtenuitwerken van basisonderwijs voorbereidenRondleiding de collectie in team van werking dagelijkse kinderen, rondleidingen observeren Project: 6 Project: deden was bemiddeling we die binnen de vaststellingen Eén van Klaas Remmen Marijke Geyselings Marijke Begeleiding: mei 2013Datum: de Provacar Stagiairs –5.10.12 /20.1.13)5 Ensembles opgezet dat

het hebben) van jubileumjaar we echter, om besparingsredenen, Antwerpen bemiddeling

de n.a.v. begeleiden Panamarenkoproject in renovatie klas van , 3

Leen bieden, de weg info wijzen in en: onthalend uitnodigend , 1 de ste Antwerpen KDG lager onderwijs, jaar

, 3 SLO BK, KASK jaar Thielemans de en Cultuurbemiddeling, Kunst jaar effectief is concrete. Deze bemiddeling diehet midden in positie hield tussen jobstudenten het tijdens Karakter van Karakter - 2.4 Afdeling Ondersteuning

2.4.1 Financiën en HR-beleid Nadat in 2012 een verlies werd gegenereerd van ongeveer 136.000 euro, was het de bedoeling om in 2013 met een positief resultaat af te sluiten, wat ook is gelukt. De kostenstructuur werd onder de loep genomen en daar waar mogelijk werden besparingen doorgevoerd. Dit resulteerde onder meer in een substantiële daling van het presentatie- en communicatiebudget. Ondanks deze budgettaire beperkingen werden een aantal grote tentoonstellingen georganiseerd (Jos De Gruyter en Harald Thys, Kerry James Marshall) en stond de collectie in 2013 centraal, met de tentoonstelling ‘Collectie XXXIII – Het Karakter van de Collectie’ en de publicatie van een nieuw collectieboek.

Aan de inkomstenzijde werden belangrijke inspanningen geleverd om de externe financiering buiten het reguliere subsidiecircuit aan te wakkeren. De inkomsten uit externe evenementen stegen aanzienlijk, en voor de tentoonstelling van Kerry James Marshall werd ongeveer 47.000 euro privaat kapitaal binnengehaald via een Exhibition Circle. De gebudgetteerde inkomsten uit de ticketverkoop van het museum werden niet volledig gehaald. Anderzijds groeiden de inkomsten uit de filmvoorstellingen van Cinema Zuid met ongeveer 30% ten opzichte van 2012.

Op HR-vlak was 2013 een overgangsjaar. De zakelijk directeur (Eric Krols) verliet de instelling begin 2013 en werd pas vervangen op 1 juni 2013 door Dieter Vankeirsbilck. De implementatie van een competentiegerichte evalua- tiemethodiek (opgestart in 2012) viel hierdoor tijdelijk stil.

2.4.2 Organisatie en beleid In 2013 werd voor het eerst een managementteam opgericht bestaande uit de algemeen directeur, de zakelijk directeur en de afdelingsverantwoordelijken. Het managementteam ondersteunt de coördinatie van de verschillende afdelingen bij de beleidsvoorbereiding, de beleidsuitvoering en de beleidseva- luatie. Het managementteam bewaakt de eenheid in de werking, de kwaliteit van de organisatie en de werking van de diensten, alsook de interne communicatie. Daarnaast worden een aantal organisatorische en beleidsmatige taken uitgevoerd in overleg met het managementteam.

Verder werd een projectmanagementstructuur opgezet waarbij de belangrijkste actiepunten voor 2013 werden vertaald in actiefiches/projectfiches en projectbegrotingen.

Het aankoopbudget bleef in 2013 behouden op het minimale niveau van 2012, met name 100.000 euro.

2.4.3 Gebouw M HKA en Panamarenkohuis Naast alle preventieve en correctieve interventies op het vlak van Gebouw en Facility werden in 2013 alle spots in het M HKAFE vervangen door LED- lampen. Voor de brandveiligheid werden deze alle voorzien van nieuwe bekabeling. De brandkoepels boven de traphallen werden in orde gebracht en voorzien van de juiste aansturing.

In het Panamarenkohuis werden nieuwe preventieve onderhoudswerken opgestart. Als infrastructuurinvestering werden de onderste glas-in-loodramen van de erker op de eerste verdieping verstevigd om beschadiging door vanda- lisme tegen te gaan. Het helikopterplatform werd ter hoogte van het dakterras voorzien van duivenwering. P 45 M HKA Jaarverslag 2013 2 Afdelingsnieuws van debeheer depots, van op conditiecontroles en het beheer en de inventarisatie, kon Er voor zichtbaar worden meer Collectie. ingezet reeds op nauwkeurig een 2013 in waren deze eersteresultaten De verschuiving van Collectie. afdeling gekozenervoor werd de om medewerkers van een te bij zetten in de volledig en waarbij de collectie, van en ondersteuning op ‘art handling’ te liggen 2013 meer waarbij vanaf de kwam focus en Collectie, Facility verdeeld tussen de wordt resttijd De van tentoonstellingsprojecten. van de en afbouw op- tijdens opdrachten bestedenhun tijd Presentatie voor ze aan de afdeling Het overgrote deel van het van M HKA. afdelingen voor de verschillende Team medewerkers vier worden uit bestaat ingezet die Handling Het Art Facility. en Handling Art teams: twee coördineert Manager en Facility Building De (cfr. beheersovereenkomst 2012–2016).infrastructuur bij het de betrokken evaluatieproces van is Manager en Facility Building De Evaluatie Infrastructuur 2.4.4 Luc Deleu en Renovatiebedrijf Van Broeckhoven. met samenwerking architect in Manager de Facility van seerd onder supervisie James Turrell van werd gereali Skyspace het van kunstwerk reconstructie De en lossen. om te gecreëerd ladenwerd en efficiëntere er betere, een veiligere transitzone AV-lokaal.bracht het voormalige in de de orde ateliers en garage in Dankzij werd Team. onderge opgebouwd Het gidsenlokaal Handling door het Art worden uitgevoerd. Dit nieuwe atelier kunnen werd huis volledig in steeds laswerken wat wegneemt nog dat niet kleinere ruimte, kleinere een naar de AV-stock. van groei Hierdoor diende te het worden metaalatelier verplaatst gezorgd de 3jaar laatste heeft voor de exponentiële een tentoonstellingen in materiaal audiovisueel van toename De 2013In ateliers herschikt. werden alle collectiewerking. toeleggen op het ondersteunen nog zich meer de kunnen van de technici Team Team waardoor Facility Handling neemt over ook het klusjes van Art oplevert op het budgetHet voor besparing Productie. ‘externe technici’ directe wat een uiteraard tentoonstellingen, de van tijdens af- en opbouwperiodes het van auditorium, en voor opdrachten hetvoor klaarzetten wat betreft ten goede komt. wordt Er schoonmaak op team dit ook beroepgedaan een of bijgestuurd worden de van sneller aangestuurd wat de kan kwaliteit Er met december is succes 2012. in ingevoerd de schoonmaak van insourcen ondermet die deeltijdse een schoonmaker het Het WEP-plus-statuut werkt. Team vasteaangevuld voltijdseHet Facility twee uit bestaat schoonmakers, en schrijnwerkerij. schilderwerken grotere voornamelijk behelzen de bruiklenen. Personeel Restauratie Atelierbeheer

kunstwerken De facility-opdrachten die het Art Handling Team uitvoert, - -

2.4.5 M HKA Cyclus

In 2013 werd een nieuwe milieuvergunning en EPC-certificaat afgeleverd. Het EPC werd zichtbaar aangebracht in de inkom van het museum. Het M HKA nam deel aan de transitie-trefdag van Pulse voor cultuurprofessionals, die plaatsvond op 24 september en waar onder andere een eerste kennismaking plaatsvond met Stadslab 2050 Antwerpen. Dat is in volle voorbereiding voor het Green Track- traject voor de Stad Antwerpen, naar analogie met andere Vlaamse Steden.

Het M HKA heeft deelgenomen aan Buurt aan de Beurt van de Stad Antwerpen. Dit initiatief heeft als doel een bepaalde buurt een goede schoonmaakbeurt te geven en buurtbewoners te helpen en te adviseren rond bijvoorbeeld recyclage. Eind oktober trok Buurt aan de Beurt naar de Waalsekaai. Een groot deel van het oude IT-materiaal van het M HKA werd geschonken aan de kringloopwinkel. M HKA bood de buurtbewoners een rondleiding aan in het museum en trakteerde hen op een drankje in het M HKAFE ter afsluiting van deze succesvolle actie. De kinderen en jongeren uit de buurt kregen vanuit de dienst Bemiddeling een workshop aangeboden.

2.4.6 Veiligheid en Welzijn op het Werk Op het gebied van veiligheid wordt de ingeslagen weg voortgezet. Stelselmatig wordt gezocht naar nieuwe manieren om veiliger te werken. Het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW) komt een keer per maand samen. Sinds enkele jaren wordt er jaarlijks een evacuatieoefening gehouden. In 2013 werd het jaarverslag 2012 rond de werking van de Interne Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk ingediend bij de regionale directie Toezicht op het Welzijn op het Werk. Er werd een inventaris opgemaakt van alle arbeidshulpmiddelen. De adviserend geneesheer bracht zoals elk jaar verslag uit van zijn bezoek aan het M HKA. Jaarlijks worden ook verschillende werknemers onderworpen aan een medisch onderzoek. Zowel het team Art Handling als Facility behaalden een vakbekwaam- heidscertificaat van bestuurder hoogwerker en schaarlift (5 jaar geldig). De nijverheidshelpers volgden in 2013 een opfrissingscursus, en de preventieadviseur nam deel aan een jaarlijkse bijscholing.

2.4.7 Raad van Bestuur: samenstelling en werking De voorzitter en leden van de Raad van Bestuur van het M HKA tonen een grote betrokkenheid en dragen in belangrijke mate bij tot het algemene beleid van het M HKA. De door de Raad van Bestuur opgerichte comités en werkgroepen hebben eigen, duidelijk afgebakende taken, werken transparant, en rapporteren frequent over hun werking en beslissingen in de voltallige vergadering.

Samenstelling raad van bestuur In de raad van bestuur zetelen 18 stemgerechtigde en 2 niet-stemgerechtigde leden: 18 bestuurders: Wouter De Ploey (voorzitter), Koen T’Sijen (ondervoorzitter), Yolande Avontroodt, Frank Benijts, Hilde Daem, Chantal De Smet, Philip Heylen, Thérèse Legierse, Vivian Liska, Jan Op de Beeck, Alexander ter Braak, Stef Van Bellingen, Ivo Van Vaerenbergh, Nadine Naeye, Joachim Pohlmann, Rolf Quaghebeur, Mark Vanvaeck, Toon Wassenberg P 47 M HKA Jaarverslag 2013 2 Afdelingsnieuws en communicatieplan. het marketing- in sponsorwerving van en de de nieuwe integratie de huisstijl, communicatie, in media social van het gebruik proactieve een persaanpak, en databestanden, verzendingen van het de optimalisatie van nieuwe team, andere de doorstart voor aandachtspunten De 2013-2014 en Communicatie. zijnBemiddeling onder de afdeling van monitort werkgroep De de werking heropgestart. Profilering werd de Werkgroep voor het Publieke M HKA, Communicatiemanager Houthuys, en Naeye, Marketing- een Nadine van Vanvaeck Mark het najaarIn 2013, de na aanwerving Kristina Smet De (voorzitter), Chantal Yolande Avontroodt, Daem, Hilde de toekomst richten. in zich op zal het M HKA waar en de prioriteiten het de kader nieuwe van in programmering eerste discussie en voerde over zich een boog het aankoopbudget en de schenkingsvoorstellen, werkgroep De het van M HKA. bouwd bijen missie dat aansluit plan de visie onder goed een Dit resulteerde het in van collectiebeleidsplan. - finalisering Beleid het legde2013 voorjaar in Luc zich Stef toe Wauters op Werkgroep de VanDe ter Braak, Alexander Artistiek Bellingen, (extern lid) (voorzitter), Thérèse Legierse Quaghebeur, Rolf Liska, Vivian de nieuwe loon-cao en de onderhandelingen met de vakbonden. en Auditcomité het kader van in het samen HRM- 9december kwam Op HR-gerelateerde bevoegd en andere voor is personeelskwesties Het Wouter HRM-comité waarnemers: Ploey, De Dieter Vankeirsbilck Van Philippe Hecke (extern lid) Ivo Van Vaerenbergh (voorzitter), Pohlmann, Koen T’Sijen, Joachim voor hetgevolgen M HKA. hiervan Stuff –PaintingMarshall and Other James de budgetopvolging Kerry 2014, de tentoonstelling van de begroting voor en besteedde bijzondere onder aan aandacht anderevan de opmaak monitoren controlesystemen. de de interne van efficiëntie van en hetcontrole en de het jaarrekening, eventueel bijstellen de begroting, van de op enkwartaalbasis, hetvan toezicht verslaggeving op de financiële het van auditcomité werkzaamheden De Wouter omvatten waarnemers: onder andere het Ploey, De aansturen Dieter Vankeirsbilck (voorzitter), de Beeck JanOp Maes, Toon Erik Benijts, Wassenberg Frank 2013 op opgevolgd 1juni Maes. door Erik werd Hij en bevoegdBegroting. voor Financiën minister de Vlaamse van 2013 op 28 afgevaardigde januari nam ontslag Koen als Kennis voor Cultuur. bevoegd minister de Vlaamse van Houthuys, afgevaardigde Kristina Werkgroep Publieke Profilering Publieke Werkgroep Beleid Artistiek Werkgroep HRM-comité Het auditcomité stelde 2013 besparingsmaatregelingen in reeks een Auditcomité comités en werkgroepen en werking Samenstelling regeringsafgevaardigden: 2

aangelegenheden. financiële , de nieuwe loon-cao en de directe

Vergadertijdstippen De vergaderingen van de Raad van Bestuur en het auditcomité worden jaarlijks op voorhand vastgelegd (minimaal 5 keer per jaar). De andere werkgroepen komen zo vaak als nodig samen. Data in 2013: Raad van Bestuur: 24 januari, 26 maart, 27 juni, 26 september, 14 oktober (spoedvergadering), 19 november, op dinsdag of donderdag telkens van 17u tot 18u30 Auditcomité: 26 februari, 18 juni, 13 september, 14 november, 9 december HR-comité: 9 december Werkgroep Artistieke Beleid: 11 maart en 19 november Werkgroep Publieke Profilering: 26 september

De gemiddelde aanwezigheidsgraad voor elk van de bijeengeroepen vergaderingen bedroeg 71,7% (externe leden niet inbegrepen).

In het kader van ‘good governance’ besliste de Raad van Bestuur om minstens twee maal per jaar de algemene vergadering samen te roepen, namelijk eenmaal in het voorjaar (maart) voor de goedkeuring van de begroting, en een tweede keer in het najaar (november of december) voor goedkeuring van de rekeningen en kwijting aan de bestuurders en commissaris-revisor. De vergaderingen vonden plaats op 26 maart en 19 november 2013.

De Raad van Bestuur beraadslaagde in 2013 over de volgende onderwerpen: — jaarevaluatie en jaarrekening 2012 — rapportering van de comités en werkgroepen — herformulering van de operationele missie tot een scherper afgebakende missie die aangeeft waar de organisatie voor staat en die het collectiebeleid bepaalt — goedkeuring van het nieuwe collectiebeleidsplan — heroriënteringstraject M HKA-management — samenwerking tussen M HKA en VAM rond een gemeenschappelijk open glazen depot — samenwerking met de Provincie Antwerpen inzake Cinema Zuid — nieuwe loon-cao — externe financiering van de projecten Kerry James Marshall – Painting and Other Stuff en Meeting Points 7 – Tienduizend Listen en Honderdduizend Trucs — toelichting werking afdeling Publiekswerking — aankopen en schenkingen 3 3 Sociaal-economisch verslag van de werking P 51 M HKA Jaarverslag 2013 3 Sociaal-economisch verslag van de werking

Inkomsten 8.000.000 6.000.000 4.000.000 2.000.000 5.000.000 3.000.000 7.000.000 2012 2011 2013 2013 Wep+: 2 Gesco: 5 — DAC: 1 — — contracten 64 onbepaalde duur: Waarvan: — — — — 3.2 3.1 over het jaar. op en 31/12/2013, bedragen de aantallen Het betreft m.a.w. geen gemiddelde gegevens cijfermatige hieronderDe vermeld, zijn ‘momentopname’. een

01 02 03 04 05 2016 2015 2014 2013 2012 2011 12/31/2013 12/31/2012 12/31/2011 2012 2011 Inkomsten begroot Inkomsten reëel Inkomsten voorgesteld in beleidsplanInkomsten 2012-2016 uitgaven Totaal Ontwikkelingen 2013: in 60.338,25Gemiddelde loonkost VTE per 2012: 55.622,50 in Gemiddelde loonkost VTE per 2011: 52.551,10 in Gemiddelde loonkost VTE per de loonkosten totaleAandeel uitgaven in P Uitgaven Omzet Type ersoneel Totale uitgaven 5.740.963,00 5.984.123,00 6.159.021,00

5.984.123,00 contracten 6.159.021,00 5.740.963,31

versus inkomsten Totaal

inkomsten 2012

personeelsbezetting 6.022.780,00 6.001.739,00 5.734.586,00 3.376.286,00 3.587.109,00 3.150.438,61 Jaren Loonkost %inkomsten Groei 60,70 59,45 59,95 VTE -0,35 -1,50 5,03 -inv. subsidies uitgaven % tav boekjaar het van Resultaat aantal

medewerkers -136.241,00 -6.377,00 17.616,00 54,8% 54,9% 59,9% 72,00 71,00 71,00 Type contracten 2013 — contracten onbepaalde duur: 63 Waarvan: — DAC: 1 — Gesco: 5 — Wep+: 2

Gemiddelde arbeidstijd per afdeling in voltijdsequivalenten

VTE 31/12/2011 VTE 31/12/2012 VTE 31/12/2013 Directie 2,00 2,00 3,00 Programmering 12,60 12,90 12,90 ABCD 9,40 9,20 7,90 publiekswerking + zaalpersoneel 19,75 18,85 20,15 Ondersteuning 16,20 17,70 15,50 Totaal 59,95 60,65 59,45

3.3 Werkingskosten

huisvesting en onroerende infrastructuur 1 qua afschrijving 2011 393.624,00 192.563,00 2012 348.000,00 194.068,00 2013 207.569,00 195.202,00

1 Vanaf 2009 wordt de afschrijvingskost van de verbouwingen niet meer gedragen door een investeringssubsidie.

Presentatie

2.500.000

2.000.000

1.500.000

Budgetten 1.000.000

500.000

0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Jaren

Presentatie beleidsplan 2012-2016 Presentatie reëel Presentatie begroot P 53 M HKA Jaarverslag 2013 3 Sociaal-economisch verslag van de werking

Budgetten 200.000 300.000 250.000 100.000 350.000 150.000 50.000 0 01 02 03 04 05 2016 2015 2014 2013 1 2012 2011 Begroting Reëel 2012 2013 2011 3.4 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2006 Projectsponsoring 2007 Naturasponsoring (ruilovereenkomsten) in Klara, >opgenomen Nobel door Akzo Roularta bedrijvenclubNaturasponsoring en 2013 2011 jaar 2012 Beleidsplan 2012-2016 Beleidsplan G Publiekswerking excl. excl. depot Panamrenko, huur 4.599.000,00 4.645.000,00 roei subsidies en toelagen en roei subsidies 4.726.000,00 1 148.635,08 159.962,55 96.063,00 ABCD 77.700,08 Gem. Vl. 77.266,30 46.198,35 0,00 0,00

Totale Uitgaven 5.687.724,00 5.984.123,00 6.159.021,00 % groei 1,74% 0,00 1,00 provincie 50.000,00 Jaren 0,00 0,00 publiekwerking 434.896,00 449.079,00 546.476,00 % groei -100,00 0,00 118.348,00 68.400,00 68.349,00 2013 2012 2011 2010 2008 2009 Bedrijvenclub 2007 2006 stad uitgaven % totale 203.086,00 107.404,00 76.464,00 131.018,12 72.525,00 35.125,00 43.031,50 84.111,20 % groei -42,25% 8,87% 7,90% 7,27% 73,02 0,00 3.5 Kunstenaars

Uitgaven 2011 2012 2013 Reis- en verblijfkosten1 23.889,81 19.888,29 10.936,12 Kleine vergoeding 6.985,80 2.682,00 1.846,00 Honoraria en loon 185.526,56 93.648,06 54.352,59 Productiekosten 122.008,00 49.021,39 118.937,65 Totaal 338.410,17 165.239,74 186.072,36

1 Gesponsorde overnachtingen zijn niet inbegrepen

Werking met kunstenaars 2011 2012 2013 Actief 1 328 129 162 Passief 2 590 641 644 Totaal 918 770 806

1 productie- en aanpassingen van nieuw werk, lezingen, symposia, voordrachten, kunstenaarsgesprekken, concerten…. 2 louter presentatie van de werken zonder interactie: ophangen kunstwerken, filmen videoprojecties…. 4 4 Verwervingen – Bruiklenen 2013 P 57 M HKA Jaarverslag 2013 4 Verwervingen – Bruiklenen 2013 2011 Debris, — Zonder 1996 titel, — 4.1 2011 4PM, — The Valley, 2012 — Houtskool Techniek/material: op canvas Jaartal: — AJacobs Ladder, Gordon Matta-Clark) remembering — Museum the Occupying — of course ashow, the during 2013 To object an daily retitle — Untitled(communist girl), 2012 Wishes), (Christmas Girl Nasty 2012 — Untitled(Meditation feet), without 2012 — — 9.6.1972] Report. [Self-Portrait. Structure. 9.6.1972 Informe, Autorretrato. Estructura. — Behandelingen, — Guillaume Bart Venlet Richard 2013 –M HKA GEMEENSCHAP VLAAMSE AANKOPEN A Luc Tuymans Luc Tuymans de Velde, Fever Cabin Notebooks).” Van (Rinus them. to grasp it worse by trying hangover but fears making away outside, their chasing much probablysitting at all, doing nothing to me. invisible he who They’re looksatConrad, are and Frederic time colour. and same into at energy the And figure his to translate I try at Jim’sof my looking studio, side, other stately the profile as from walls the through right There staring woods, somewhere he is, the in whole perspective. the see scene his from me to commissioned do, Jim Icould almost portrait the painting I was to Ihave because blind come acceptgrown Today, my as reality. them as must Imyself have dynamics and structures seeing adistance, from us notebook. at “Night day looking his he and is in here”, artist the writes it we’re is what us exactly doing some-onelack, than who better knows we seemto of asense overview with us “It’s someone if observing as is Van deRinus Velde ConventsCherica Cock Jan De Vaast Colson David TeresaMaria Ruiz Burga ankopen ankopen

Stolle

Claerbout

2013

Bijl 2013

1975-1979 Koen van den Broek — Madonna, 2010

Nico Dockx (samen met Kris Kimpe and Helena Sidiropoulos) — A 3RD LAND FOR THE LAND FOUNDATION

Eigen aankopen M HKA 2013

Leonor Antunes — Le hasard est l’ennemi de tous les mêtres, 2012

Manfred Pernice — Tapir, 2013

Craigie Horsfield — Towards the North – West across the Bay of Naples from via Partenope, Naples’ September 2008, 2012

Craigie Horsfield — Plaça de Toros La Monumental, Gran via de les Corts Catalanes, Barcelona (Horses), February 1996, 2008-1210

Craigie Horsfield — Plaça de Toros La Monumental, Gran via de les Corts Catalanes, Barcelona (Lions), February 1996, 2008-2010 — VIème Congrès de l’Internationale Situationniste. Anvers du 12 au 15 Novembre 1962, 1962 — VIe Kongres van de Situationnistische Internationale. Antwerpen van 12 tot 15 novembre 1962, 1962 — Motion in Vision / Vision in Motion, 1959

Honoré δ’O — Instant Video At Our Age, s.d.

Paul De Vree — Soweto, 1976

Vaast Colson — Principium, 2012

Vaast Colson — Tesktwerk voor Hoboken – postcard edition, 2012

Vaast Colson — Wishing Well Edition, 2011

Vaast Colson — Triomfkaarten cardgame edition, 2013

Vaast Colson — Vaast Colson Foundation Service Tray Edition, 2012

Vaast Colson — Quest Object, 2013 P 59 M HKA Jaarverslag 2013 4 Verwervingen – Bruiklenen 2013 The (Pripyat, House December1985), of Culture Energetic 2013 — Untitled(Eggs), 2013 — 1973 Terra Animata, — piece tape for Empty Monte La Young, 1969 — Het doorzagen de Schelde, van s.d. — batteuse de palplanches, 1978-79 La — houten Environment, 1978 stokken, — houten Environment, 1978 stokken, — Voorstel s.d. de wegverharding, van tot verwaarlozing — s.d. Voorstelhet van verkeersreglement Antwerpen, in tot totale afschaffing — s.d. mediumstad, Voorstel Antwerpen van tot totale decentralisatie — s.d. idee voor Antwerpen, Orbanisch Voorstel de publieke van verlichting. tot onbruik totaal — s.d. idee voor Antwerpen, te jets Deurne… Orbanisch Geen — promotion, 1974 architecture Mobile medium — (maquette), provisoires Abris 1986 — Volledige (156 collectie set Ultra Eczema uitgaves) — Trio A — s.d. Plasties/Literair/Typografies/Tydschrift, Préarte. van 4nummers — Fontaine Claire Pieroth Kirsten Patella, Luca Maria Ben Fabrizzio Marie-Jo Marie-Jo Marie-Jo Luc Luc Luc Luc Luc Luc Sylvie Blocher Tyfus Dennis Yvonne Toon Tersas

Deleu Deleu Deleu Deleu Deleu Deleu Vautier

Rainer

Lafontaine Lafontaine Lafontaine

Plessi Stefan Brüggemann — THIS WORK IS REALIZED WHEN IT IS BURNED, 2013

Ryan Gander — Unfortunately that street is in 1983 and blocked off by police tape, 2013

Claude Closky — 2 Constellations, 2013

Tris Vonna-Michel — Obsolescence, 2013

Allan Sekula — The Dockers’ Museum, 2010-2012

4.2 SCHENKINGEN 2013

Tom Liekens — Heart of Darkness, 2012 Schenking van De Vrienden van het M HKA, vzw

Jan Henderikse — Kistjes, 1962-2013 Schenking van ‘De Vrienden van het M HKA’, vzw

Luc Tuymans — Peaches and Technicolor, 2013 Schenking van de kunstenaar

Fred Bervoets — Nevada, 1991-2013 Schenking van De Vrienden van het M HKA, vzw en Galerij de Zwarte Panter

Panamarenko — Blimp, 2013 Schenking Panamarenko Collectief

Luc Tuymans — Xphone, 2011 Schenking van de kunstenaar

Daniel Knorr — Snow House, 2013 Schenking van de kunstenaar

Jan Henderikse — Assemblage Schenking van de kunstenaar

Jan Henderikse — Zonder titel, 1957 — Zonder titel, 1957 — Zonder titel, 1957 Schenking van De Vrienden van het M HKA, vzw P 61 M HKA Jaarverslag 2013 4 Verwervingen – Bruiklenen 2013 4.3 de kunstenaar van Schenking Bouquet of genes, 2002 2003 Landscape, — s.d. Untitled, — 2002 Circle, — 2002 Fisherman, — 2002 Wind, — Sphere, 2002 — Hommageto 2002 Germany, — 2002 Breath, — 2002 Figure, — — Gallery MUKA van Schenking Zonder 2012 titel, — de kunstenaar van Schenking overgezet op dvd film 35mm 1990 Safari, overgezet op dvd film 35mm — 1988 Pagana, overgezet op dvd film 35mm — Bienvenue 1987 au cinema, grande overgezet op dvd film 16mm — mondiale, 1985-1986 guerre attendanttroisième la En overgezet op dvd film 16mm — Collage, 1984 — de kunstenaar van Schenking anutshell Patience” in Or need –You But, for true heavens, patience, me give that patience Ineed”. — Baere De Bart van Schenking 2004 Untitled, — de kunstenaar van Schenking 1,2,3) 2012(part Modernisation, — Panamarenko Archief — M HKA HET AAN BRUIKLEEN IN WERKEN KožaricIvan Koen den Broek van Sarenco Dmitry KabakovIlya Olga Gemeenschap de Vlaamse van Werken bruikleen langdurige in

Tobreluts

Gutov 4.4 BRUIKLENEN 2013

4.4.1 Langdurige bruiklenen 2013

Vlaamse Overheid – Kabinet van Viceminister-president van de Vlaamse Regering en Vlaams minister van Bestuurszaken, Binnenlands Bestuur, Inburgering, Toerisme en Vlaamse Rand. Dhr. Geert Bourgeois, Arenbergstraat 7, 1000 Brussel — Jean-Marie Bijtebier, Untitled, 1997, BK6944_M171 — Eddy De Vos, Mexican Revolution, 1995, BK6925_M164 — Michel Mouffe, La limite des anges, 1999, BK7043_M202 — Ria Pacquée, Curtain of Silence, 1998, BK7260_M230 — Peter Rogiers, Untitled, 1998, BK7035_M194 — Luc Tuymans, Shore, 2005, BK7645_M410 — Henk Visch, Zelfportret, 1995, BK6925_M164

Kabinet van de Vice-eersteminister en de Minister van Buitenlandse Zaken Institutionele hervormingen, FOD Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking P&O 4.1- Gebouwen buitenland Roerend Patrimonium – Kunst & Antiek, Karmelietenstraat 15, 1000 Brussel (24.08.2010) — Bert De Beul, Zonder titel, 1992, BK6921_M160B — Bert De Beul, Zonder titel, 1992, BK6124_M124 — Paul De Vree, Happenin(kt), 1967-2002, S0330_05 — Paul De Vree, My word is my sword, 1969-2002, S0330_17 — Paul De Vree, Conscience, 1975-2002, S0330_46 — Paul De Vree, Qui suis-je?, 1976-2002, S0330_52 — Fik Van Gestel, Toscana II, 1995, BK6967_M176 — Michael Francois, twee affiches — Belinde De Bruyckere, Zonder Titel, 1994, BK6867/A — Belinde De Bruyckere, Zonder Titel, 1994, BK6867/F — Belinde De Bruyckere, Zonder Titel, 1994, BK6867/H — Patrick Van Caeckenbergh, Tekening van Oude Bomen, winter 2010-2011, BK7799_M503_1 — Patrick Van Caeckenbergh, Tekening van Oude Bomen, winter 2010-2011, BK7799_M503_3 — Patrick Van Caeckenbergh, Tekening van Oude Bomen, winter 2010-2011, BK7799_M503_2

Europese Commissie – Kabinet Europees Commissaris voor Handel Karel De Gucht, Wetstraat 200, 1049 Brussel (13.09.2010) — Bert De Beul, Zonder titel, 1994, BK6921_M160C — Charif Benhalima, Nest, 2005, collectie M HKA — Charif Benhalima, Park, 2005, collectie M HKA — Charif Benhalima, Playtime, 2005, collectie M HKA — Charif Benhalima, Garbage, 2005, collectie M HKA

Kabinet Ingrid Lieten Viceminister-president van de Vlaamse Regering en Vlaams minister van Innovatie, Overheidsinvesteringen, Media en Armoedebestrijding, Martelaarsplein 7, 1000 Brussel (16.12.2010) — Berlinde De Bruyckere, Zonder titel, 1994, BK6867/G — Berlinde De Bruyckere, Zonder titel, 1994, BK6867/M — Berlinde De Bruyckere, Zonder titel, 1994, BK6867/O — Thierry De Cordier, Le discours Alpin, 1987, BK 5610_A — Braco Dimitrijevic, Zonder titel, 1989, BK5669_M73 — Fabrice Gygi, Sans titre, 1994, BK7326_M250 — Michelangelo Pistoletto, Cittadellarte, 2003, UFO02003_022 P 63 M HKA Jaarverslag 2013 4 Verwervingen – Bruiklenen 2013 huiskamer, 1991, in BK6121_M121 Zelfportret Bervoets, Fred 1972-1982, — (floating Revisited Luc University Deleu, Mobile U.I.A.), Medium Forever Menlibayeva, 2010, S0441_03 Umai, Almagul — The Menlibayeva, Observer, 2010, S0441_04 Almagul — Steppen Menlibayeva, Police, 2010, S0441_01 Almagul — — Paul Vree, De nog op spel BRDV_02 hetzelfde de Altijd wagen, 1973, Paul Vree, De 1972, BRDV_05 Kissinger, — Paul Vree, De Rose, S0330_23 1971, — Paul Vree, De Uilenspiegel–(H)Owl, M00160_4 1969, — Paul Vree, De London, M00160_2 1969, — Paul Vree, De Homage S0330_14 to1969, Duchamp, — Paul Vree, De et Terre, Cime 1968, S0330_13 — Paul Vree, De Toute 1966, predication, BK7286_M238_01 — Paul Vree, De Revolutie 1972, BK3966 II, — Paul Vree, De Revolutie, 1968, M00160_1 — Paul Vree, De 1966, Petite Histoire, S0330_06 — Paul Vree, De r, Fuga in 1967, S0330_04 — — Keyser, De Raoul Zonder 1988, titel, BK5634_M66 1993, S0279 Kozaric, Ivan Angel, — (Six Dode Letters Days Denmark, aWeek), 1974-1977,— BK7201_M216 Bruyckere, De Zonder BK6867/K Berlinde 1994, titel, — Bruyckere, De Zonder BK6867/E Berlinde 1994, titel, — Bruyckere, De BK6867/B Zonder Berlinde 1994, titel, — Zonder Beul, De (huis), titel Bert 1993, BK6921_M160A — Zonder Beul, De (vrouwenknieën), titel Bert BK6124_M124 1994, — — (Dan Humoristique Graham), Jacques –Dessins Charlier 1976, Paul Idaho, 1998, Van BRPVB02 in Silo Biervliet, — Paul Van Industriegebouw, 1998, BRPVB01 Biervliet, — 1989, BK7030_M190 Artifex, Laborand Kasimir, Marin — Pistoletto, Michelangelo M00036a Zonder 2004, titel, — — Johan Tahon, s.d. Untitled, UFO2003_022 Pistoletto, Michelangelo 8posterscittadellarte, — BK6923_M162 Luc DieZeit, Tuymans, 1994, — BK6922_M161 1994, Luc Firewood, Tuymans, — Trouble Luc Editie Tuymans, 1999 Spot Painting, — Walter Swennen, Zonder (mijn titel — gedacht), BK7442_M298 2003, 1997, BK7414_M272 Geluk, Luc Ons Tuymans, — Luc Shore, Tuymans, BK7645_M410 2005, — — 1000 Wetstraat 2/Mevr. J. Milquet, Brussel/ Rue 1000 de 2, Loi la en gelijke Zaken kansenbeleid Binnenlandse van Minister Kabinet van Kabinet Turtelboom,FOD justitie, Waterloolaan Brussel 115, 1000 1049 Brussel logistics, and OfficeforEU-Berlaymont Commsion, infrastructure –European Brussel Peeters, 19, 1000 Martelaerenplein Dhr. Kris Regering. Vlaamse de Overheid van minister-president – Kabinet van Vlaamse BK5221_M34

Bruxelles

S0114 Voka, Kamer van Koophandel Antwerpen – Waasland, Zetel Antwerpen, Markgravestraat 12, 2000 Antwerpen — Koen Broucke, Menskunde, 1998-1999, BK7196_M211A-J

Hof Van Beroep, Waalsekaai 35A, 2000 Antwerpen — Jean Bilquin, Zonder titel, 1985, S0086 — Gustave De Mey, Structuur Rithe, 1976, S0118 — Hugo De Clerq, Mandala, 1973, S0108 — Bernard Pagès, Crayon Petite Maille, 1974, S0022 — Bernard Pagès, Crayon, Grande Maille, 1974, S0020 — Bernard Pagès, Crayon Maille Moyen, 1974, S0021 — Bernard Pagès, Doré, Grand Maille, petite pinceau, 1974, S0017 — Bernard Pagès, Doré, Maille moyenne, petite pinceau, 1974, S0018 — Bernard Pagès, Doré, petite Maille, petit pinceau, 1974, S0019 — Laurent Cruyt, Zonder titel (testbeeld), s.d., S0103 — Berlinde De Bruyckere, Zonder titel, 1994, BK6867_D — Berlinde De Bruyckere, Zonder titel, 1994, BK6867_E — Opy Zouni, Painting 96/126, 1985, S0029 — Renata Boero, blue di legno nr. 7, 1985, S0088 — J.C. Farhi, Jack and Jill, 1986, S0136 — J. Smets, Mens, 1974, S0217 — D. Sprankenis, Winipeg, 1973, S0219 — T. Van Bergen, Zwart-wit-zwart, 1979, S0225 — G. Filips, Cylcus, 1988, S0139 — J.P. Pincemin, Zonder Titel, s.d., S0024 — L. Van Malderen, Mégalithes 54 + 122 + 124, 1979, S0230 — L. Gerdes, Schwarzes Bild VI, 1987, S0011 — L. Gerdes, Schwarzes Bild VII, 1987, S0012 — Willy Van Sompel, Ondergaand in het Westen, 1983, BK5762_M87 — J. de Guimarães, Ange Blue, 1983, S0005

UZA, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Wilrijkstraat 10, 2610 Wilrijk — Rita Reychler, Zonder titel, 1980, S0207 — Korrie Besems, Away, Away, Away, 1988, BK5973 — Eduard Bal, Zonder titel, 1975, S0076 — Eduard Bal, Zonder titel, 1975, S0073 — Gilbert de Bontridder, Tweeluik S77F, 1977-1979, S0073 — Gery De Smet, Van Goeden Huize, 1995, BK7290_M242A — Dominique Stroobant, H2/95, 1978, S0221 — Hugo Duchateau, Project voor grote zaal – rust na de eerste laag, 1977, S0133

UIA, Universiteit Antwerpen, Universiteitsplein 2610 Wilrijk — Pol Mara, Niche de ma poule aux diamants, 1980, S0183 — Eddy Nolf, Zonder titel, 1978, S0195 — Hugo Declercq, Mandala, 1973, S0109 — Cel Overberghe, Zonder titel, 1958, S0200 — Yves De Smet, Hammering, snowing, eating & pouring, 1973, S0123 — Philippe Vandenberg, Zonder titel, 1981, S0227 P 65 M HKA Jaarverslag 2013 4 Verwervingen – Bruiklenen 2013 107 boeken van Selectie — 1992, Untitled, BK7653_M416 Rajan, C.K. — (1982), Luc Zelfportret Tuymans, BK7701_M451 2008, — Luc Untitled(Portfolio Tuymans, JanHoet), Eerbetoon aan 2004, BK7481_M335 2003, Luc Sunset, Tuymans, — Luc Untitled(Woman), Tuymans, BK7480_M334 — 2003, Luc BK7479_M333 Slide, Tuymans, 2003, — Luc (Series Premonition Tuymans, II), BK7478_M332 2003, — Luc (Series Premonition Tuymans, I), BK7477_M331 2003, — (Series Luc Drumset Tuymans, II), BK7476_M330 2003, — (Series Luc Drumset Tuymans, I), BK7475_M329 2003, — Luc Het Tuymans, Versluierd BK7415_M273 2001, Beeld, — Luc Untitled(The Tuymans, Rumour), BK7481_M276 2001, — Luc Untitled(Triptych), Tuymans, BK7657_M418 2001, — 1997, BK6979 Refribell, Luc Prague. Tuymans, — Luc The Tuymans, S0480 1995, Green Room, — S0479 Luc 1995, Lamp, Tuymans, — Luc Peter, Tuymans, S0478 1995, — S0477 1995, Luc Premonition, Tuymans, — S0476 1995, Luc Pillows, Tuymans, — Luc Tracing, Tuymans, S0475 1995, — S0474 Luc 1995, Superstition, Tuymans, — S0473 1995, Luc Portrait, Tuymans, — Luc Verdict, Le Tuymans, BK7327_M251 1995, — BK6923_M162 Luc DieZeit, Tuymans, 1994, — BK6922_M161 1994, Luc Firewood, Tuymans, — — JanFabre, 1979, BK6948_M173D 9insectenobjecten, JanFabre, BK6982_M183E Fantasie objecten sculpturen, — JanFabre, BK6982_M183D Fantasie objecten sculpturen, — JanFabre, Metamorfose, 1979, BK6948_M173A — JanFabre, 1979, BK6982_M183C Neushoornkevers, — 1979, BK6982_M183A &ervaringen, JanFabre, Insectensculpturen — JanFabre, 1977, Friends, BK6982_M183B Feast of Little — 1978, JanFabre, BK6948_M173C Pillendraaier, De — JanFabre, voor Project nachtelijk grondgebied, 1979, BK6948_M173B — — Tijdelijke bruiklenen 4.4.2 25.01.2013 Novels’ ‘The Book Lovers –Aproject on Artist New York, USA EFA Foundation Arts, of Space, the Project The Elizabeth 18.01.2013 on Collage’ ‘Perspectives The Photographers London, United Gallery, Kingdom M00036C 18.11. ‘Graphische Kunstverein 24.10.2012 en tekeningen’ ‘Jan Fabre.Insectensculpturen IKOB, Eupen, Belgium

2012

—

— — —

07.04.2013

Arbeiten 09.03.2013 06.01.2013 28.05.2013 Bremerhaven,

1989

Bremerhaven,

2012’

Germany FOD Buitenlandse Zaken, Brussel, Belgium 11.02.2013 — 15.05.2013 — Patrick Van Caeckenbergh, Drawings of old trees (winter 2010-2011), BK7799_M503_3

Stroom, Den Haag, The Netherlands ‘Orban Space: Luc Deleu – T.O.P. Office’ 20.01.2013 — 24.03.2013 — Luc Deleu, In 80 dagen rond de wereld Madrid – Weber – Madrid, 1993, BK6974_A — Luc Deleu, Madrid – Madrid in 80 jours par son antipode (Weber), BK6974_B

Maumaus – Escola de Artes Visuais, Lisboa, Portugal ‘Dockers’ Museum’ 07.02.2013 — 31.03.2013 — Alan Sekula, Churn (1RPM Clockwise), 1999-2010, BRAS_06 — Alan Sekula, Working (Santos)’, 1999-2010, M00133 — Alan Sekula, Dockers’ Museum, 2010, BRAS_08 (3 objects)

Gemeentemuseum Den Haag, Den Haag, The Netherlands ‘Graphische Arbeiten 1989-2012’ 16.02.2013 — 02.06.2013 — Luc Tuymans, Firewood, 1994, BK6922_M161 — Luc Tuymans, Die Zeit, 1994, BK6923_M162 — Luc Tuymans, Le Verdict, 1995, BK7327_M251 — Luc Tuymans, Portrait, 1995, S0473 — Luc Tuymans, Superstition, 1995, S0474 — Luc Tuymans, Tracing, 1995, S0475 — Luc Tuymans, Pillows, 1995, S0476 — Luc Tuymans, Premonition, 1995, S0477 — Luc Tuymans, Peter, 1995, S0478 — Luc Tuymans, Lamp, 1995, S0479 — Luc Tuymans, The Green Room, 1995, S0480 — Luc Tuymans, Prague. Refribell, 1997, BK6979 — Luc Tuymans, Untitled (Triptych), 2001, BK7657_M418 — Luc Tuymans, Untitled (The Rumour), 2001, BK7481_M276 — Luc Tuymans, Het Versluierd Beeld, 2001, BK7415_M273 — Luc Tuymans, Drumset (Series I), 2003, BK7475_M329 — Luc Tuymans, Drumset (Series II), 2003, BK7476_M330 — Luc Tuymans, Premonition (Series I), 2003, BK7477_M331 — Luc Tuymans, Premonition (Series II), 2003, BK7478_M332 — Luc Tuymans, Slide, 2003, BK7479_M333 — Luc Tuymans, Untitled (Woman), 2003, BK7480_M334 — Luc Tuymans, Sunset, 2003, BK7481_M335 — Luc Tuymans, Untitled (Portfolio Eerbetoon aan Jan Hoet), 2004, M00036C — Luc Tuymans, Zelfportret (1982), 2008, BK7701_M451 — Luc Tuymans, The Temple, 1996, BK7329_M253 — Luc Tuymans, The Conversation, 1995, S0286 — Luc Tuymans, Wiedergutmachung, 1995, BK7417_M275 — Luc Tuymans, Kristalnacht, 1992, BK7677_M432 — Luc Tuymans, De transformative van de berg, 1990, M00050 P 67 M HKA Jaarverslag 2013 4 Verwervingen – Bruiklenen 2013 Situation(5 ANormal Fraser, posters), Taking On Andrea 1993, M00117 — Marlow Moss, Compositie, VH0092 1934, — 1989, BK7609_M380 –Zeemijl, Luc Deleu, Vipcity — Revolution, Hafez, BK7621_M389 2006, Khaled — Yang Fudong, BK7720_M469 2000, Forest Diary, Yang Fudong, Tonight BK7719_M468 Moon, 2000, — — Guy Rombouts, ‘X of Y’, 1985, BK5220_M33 — Cady Noland, Oozewald, 1989, BK5884_M101 — 1978, BK5218_M31A Luc Deleu, Legoconstructie, — François Curlet, l’enfer, Chantel 2010, BK7731_M480 — dem/ICH), 1985, BK5211_M24 Lohaus,‘Ohne Titel Bernd (Während/DU/als Gegenüber/oder/zwischen — Toy Panamarenko, Model of Space — 20.04.2013 ‘Andrea Ludwig,Museum Köln, Germany 20.04.2013 by Marlow Moss’ insert meet &Crowner Moss –An ‘Bell Netherlands the Amsterdam, Kunstverein, 19.04.2013 inadaptee?’ ville ‘La Tôlerie,La Clermont-Ferrand, France 18.04.2013 —19.05.2013 ‘Horizon’ Belgium Bruges, Brugge, Cultuurcentrum 06.04.2013 Yang Paradise: Fundong‘Estranged Works 1993-2013’ Switzerland Zürich, Zürich, Kunsthalle 05.04.2013 Adelita Husni-bey, Hjort Guy Guttu, Rombouts -Ane Jens Center, Norway Art Bergen, Hordaland 06.03.2013 ‘ARTEFACT Belgium Leuven, Leuven, STUK 06.03.2013 ‘Cady France Bretagne, Rennes, FRAC 25.02.2013 ‘François de Tokyo, France Palais Paris, 20.02.2013 heute’ bis 1945 Düsseldorf, Bildhauer.‘Die Kunstakademie Nordrhein-Westfalen, Germany Düsseldorf, Kunstsammlung 16.02.2013 ‘Space 2.0’ Odyssey Z33, Hasselt, Belgium

Noland’

Fraser’

Curlet’

—

— — — — — — — — —

Festival’

19.05.2013

20.05.2013 20.07.2013 28.07.2013 21.07.2013 29.06.2013 02.06.2013 21.04.2013 21.04.2013 26.05.2013 tot

BK5218_M31D Vzw Aktuwa, Turnhout, Belgium ‘Weg van Vlaanderen’ 19.05.2013 — 25.08.2013 — Hans Op de Beeck, Location, 1998, BK7216

Kunsthalle Recklinghausen, Recklinghausen, Germany ‘Jan Fabre. Insektenzeichnungen & Insektenskulpturen 1975- 79’ 21.04.2013 — 23.06.2013 — Jan Fabre, Project voor nachtelijk grondgebied, 1979, BK6948_M173B — Jan Fabre, De Pillendraaier, 1978, BK6948_M173C — Jan Fabre, Feast of Little Friends, 1977, BK6982_M183B — Jan Fabre, Insectensculpturen & ervaringen, 1979, BK6982_M183A — Jan Fabre, Neushoornkevers, 1979, BK6982_M183C — Jan Fabre, Metamorfose, 1979, BK6948_M173A — Jan Fabre, Fantasie objecten sculpturen, BK6982_M183D — Jan Fabre, Fantasie objecten sculpturen, BK6982_M183E — Jan Fabre, 9 insectenobjecten, 1979, BK6948_M173D

Museum van Deinze en Leiestreek, Deinze, Belgium ‘Omzien’ 04.05.2013 — 25.08.2013 — Philippe Vandenberg, Il n’y aura jamais de danse sans ours, 1996-1998, BK7211_M218

Secession, Wien, Austria ‘Unrest of Form. Imagining the Political Subject’ 11.05.2013 — 16.07.2013 — Jimmie Durham, Untitled (Armadillo), 1991, BK6913_M159A

Musée d’Art Contemporain, Marseille, France ‘Le pont’ 24.05.2013 — 20.10.2013 — Jimmie Durham, A dead deer, 1986, BK6913_M159C — Ilya Kabakov, My Grandfather’s Shed, 1998, BK7029_M189 — Rustam Khalfin & Yulia Tikhonova, Northern Barbarians, part 1 – Bride and groom, 1999-2000, S0439_01 — Rustam Khalfin & Yulia Tikhonova, Northern Barbarians, part 2 – The Love races, 1999-2000, S0439_02

55th Venice Biennal, Venice, Italy ‘The Encyclopedic Palace’ 01.06.2013 — 24.11.2013 — Jimmie Durham, Jesus. Es Geht um die Wurst, 1992, BK6156_M136

Haus der Kunst, Munich, Germany ‘Joelle Tuerlinckx – WORLD IN PROGRESS?’ 09.06.2013 — 29.09.2013 — Joëlle Tuerlinckx, Aux dimensions de: quelque chose, 1995, VH0276

Domaine du château de Saint-Germain-en-Laye, Saint-Germain-en-Laye, France ‘Les Nouvelles Folies françaises’ 19.06.2013 — 14.10.2013 — Jan Fabre, Mur de la Montée des Anges, 1993, BK6143_M132 P 69 M HKA Jaarverslag 2013 4 Verwervingen – Bruiklenen 2013 Yang Fudong, BK7720_M469 2000, Forest Diary, Yang Fudong, Tonight BK7719_M468 Moon, 2000, — — Macuga, When modernism?, was Goshka BK7703_M453 2008, — Zedelgem, 1989 M/Beel, BK5929_A Villa Jef Geys, Mol/Balen, 1983, BRJG06 Wintermans Villa Jef Geys, — — BK7509 Torfs, 2000, mentir-faux, Ana Du — V, Portret Hautman, 1990, BK5858 Bruna — Anatoly Osmolovsky, M00032 2003, SLOGANS, — Window, Boezem, 1968, Marinus VH0202 — Tuerlinckx,Zonder Joëlle trou), (Iciun titel faire UFO2003_023a 1999, JanFabre, Bic-Dweilen, 1979-2006, S0371 — Passion Dujourie, de l’été Lili l’hiver pour (Oostende),— 1981, BK6161 1991, François, Michel Untitled, UFO65 — Van Patrick Jachtvelden, Caeckenberg, Eeuwige De 1993, BK5956 — Veronica 1997, Untitled, Ann Janssens, BK6972_M181 — Delvoye, Wim 1988, Twee BK5588 Butaanflessen, Delftse — Bruyckere, De Untiteld, BK6867 Berlinde 1994, — David Claerbout, Untitled(Carl &Julie),— BK7218 1999, café,1991, BK7251 Van Eenzaam Hommageaan Gogh. Bervoets, Fred — When 2002, BK7510 Faith Moves Alÿs, Mountains, Francis — — S0423 2009, Kozaric, Ivan Found Sculpture, — 21.08.2013 —08.12.2013 ‘Estranged Berkely, Museum, UC Berkely USA Art 09.2013 Tagore‘the Museum’ London, United Kingdom Iniva, 14.09.2013 en‘Licht architectuur’ Warande,De Turnhout, Belgium 07.09.2013 Broodthaers’ Marcel Words: after Finding Art Cinema, ‘Reading Kyoto,The of National Museum Art, Modern Japan 08.09.2013 Academie’ 350 Antwerpse jaar ‘Curator Academie’ Dear – ‘Happy Birthday Belgium Antwerp, MAS, 30.05.2013 convergences Anatoly and Osmolovsky‘Pawel parallel Althamer deiCasa Tre Venice, Oci, Italy 28.05.2013 —24.11.2013 ‘(Re)staging Become When From’ Attitudes Italy Fondazione Milano, Prada, 28.06.2013 —29.09.2013 ‘BAZA(A)R BELG(I)E’ Belgium Brussels, for contemporary art, CENTRALE 21.06.2013 Bird’ Kozaric.‘Ivan Freedom aRare is Haus München, Germany der Kunst,

—

— — — — 12.2013

Paradise’

21.09.2013

24.11.2013 17.11.2013 27.10.2013 26.01.2014 Museum Pfalzgalerie, Kaiserslauteren, Germany ‘Jan Fabre. Insektenzeichnungen & Insektenskulpturen 1975-79’ 30.11.2013 — 02.03.2014 — Jan Fabre, Project voor nachtelijk grondgebied, 1979, BK6948_M173B — Jan Fabre, De Pillendraaier, 1978, BK6948_M173C — Jan Fabre, Feast of Little Friends, 1977, BK6982_M183B — Jan Fabre, Insectensculpturen & ervaringen, 1979, BK6982_M183A — Jan Fabre, Neushoornkevers, 1979, BK6982_M183C — Jan Fabre, Metamorfose, 1979, BK6948_M173A — Jan Fabre, Fantasie objecten sculpturen, BK6982_M183D — Jan Fabre, Fantasie objecten sculpturen, BK6982_M183E — Jan Fabre, 9 insectenobjecten, 1979, BK6948_M173D

Culturgest, Lisbon, Portugal ‘Walter Swennen’ 21.06.2013 — 08.09.2013 — Walter Swennen, Leeuw/Rood-Wit, 2007, BK7686/M438

VZW Ku(n)st, Schore, Belgium ‘Je veux de l’amour’ 06.07.2013 — 01.09.2013 — Jan Van Oost, Zonder titel, BK6138 — Abramovic, Rest Energy, BK5731_M79

Wiels, Brussels, Belgium ‘Walter Swennen’ 05.10.2013 — 05.01.2014 — Walter Swennen, Leeuw/Rood-Wit, 2007, BK7686/M438

La Biennale di Venezia, Italy ‘The Encyclopedic Palace’ 01.06.2013 — 24.11.2013 — Patrick Van Caeckenbergh, Drawings of old trees (winter 2010-2011), BK7799_M503_3

De Vleeshal, Middelburg, The Netherlands ‘The Nomadic Muse Collection 06’ 07.07.13 — 15.09.2013 — Sven Augustijnen, L’ecole des pickpockets, BK7564 — Dirk Braeckman, B.C. – B.X. -01, BK7267 — Dirk Braeckman, M.F. – G.D.- 99, BK7266 — Dirk Braeckman, M.F. – CPS-100-0067-2002, BK7285_M237 — Marcel Broodthaers, Lettre ouverte, S0242 — Patrick Corillon, C’est peut-ëtre ici que…, BK5722-M77 — Tony Cragg, Spirale, BK5127-M5 — Raoul De Keyser, Malmédy, BK 5917 — Hans-Peter Feldmann, Old painter plaster head, BK7664-M421 — Rodney Graham, Continuous Transformation of the Form of a Child’d Sled into that of Another, M00027 — Pieter Laurens Mol, Specific Impulse, BK5759-M84 — Joêlle Tuerlinckx, Zonder titel, UFO2003_023a — Bertrand Lavier, Olympique, BK5494-M47 — Sven t’Jolle, De beter klasse heeft ook recht op ontspanning, BK7269_A_B — Juan Munoz, Conversation piece with a stick, BK6887_M148 — Christophe Terlinden, Trappen, BK7625_M393 P 71 M HKA Jaarverslag 2013 4 Verwervingen – Bruiklenen 2013 S351 aGamble, as Gamble aArt, as Art The foom, Bic-art Bic-art, of S350 the Ilad — S0349 art, After — Sea-Salt-of-the-fields, S0348 — S0347 Bic-art, of the Ilad — Bid S0371 dweilen, — S0372 smell, only no image Art, After — Avant Garde, S0373 — dictator,3 Creative S0368 — het BK6962 dromen, aan Ik, — — S0371 Bic Dweilen, met condoom, B S0358 Zelfportret — 2 S0365 Window performance, — House1977, S0358 Curiosity — 2 S0357 live, Art — Money S0362 performance, — piano, S0369 Masterpice on vertical — You want to touch me, SZ0368-2 — Evolution is ain’t work, S0368-1 This this — Performance, S0367 Lines Red — Dagboekfragmenten, — 1 S0365 Oferandestraat, Window performance, — Bic-dweilen S0364 en wetspotten, — S0363 aGamble, art, as Gamble an as Art — Workshop, Galery S0361 — S0360 Bic-art, of the Ilad — love, 1 S0357 Art — Koop bij JanFabre, S0356 — Gevonden, S0359 — om Het ‘s 4u. paleis Morgens, S0355 — The Rea(dy)— Performance Money, of Make the S0353 Money Performance, S0352 — S351 aGamble, as Gamble aArt, as Art — The foom, Bic-art Bic-art, S350 of the Ilad — S0349 art, After — Sea-Salt-of-the-fields, S0348 — S0347 Bic-art, of the Ilad — Bid S0371 dweilen, — S0372 smell, only no image Art, After — Avant Garde, S0373 — dictator, Creative — het BK6962 dromen, aan Ik, — — L’Osservatore Ferrari, Leon Romano, TB13_052 2001, — — 17.03.2013 &Performances 1976-2013‘Jan Fabre. Actions Stigmata. Belgium Antwerpen, Angelos, 16.10.2013 &Performances 1976‘Jan Fabre. Actions Stigmata. secolo, Rome, del XXI Italy arti delle Museo nazionale MAXXI —24.10.201324.08.2013 ‘Animism’ Shenzhen, China Contemporay Terminal, OCT Art China Luc BK7609-M380 Deleu, –Vipcity, Zeemijl 1999-2004, 29.06.2013 Art’ Contemporary in ‘Self-Practice Museion, Italy Bolzano,

— —

—

30.07.2013 16.02.2014

10.11.2013 S0368 3 S0368

S0366 -2013 — Money Performance, S0352 — The Rea(dy) Make of the Performance Money, S0353 — Het paleis om 4 u. ‘s Morgens, S0355 — Gevonden, S0359 — Koop bij Jan Fabre, S0356 — Art love, S0357 1 — Ilad of the Bic-art, S0360 — Galery Workshop, S0361 — Art as a Gamble, Gamble as an art, S0363 — Bic-dweilen en wetspotten, S0364 — Window performance, Oferandestraat, S0365 1 — Dagboekfragmenten, S0366 — Red Lines Performance, S0367 — This ain’t work, this is Evolution S0368-1 — You want to touch me, SZ0368-2 — Masterpice on vertical piano, S0369 — Money performance, S0362 — Art live, S0357 2 — Curiosity House1977, S0358 — Window performance, S0365 2 — Zelfportret met condoom, S0358 B — Bic Dweilen, S0371

Arenberg Schouwburg, Antwerpen, Belgium ‘Visite van M HKA’ 23.09.2013 — 30.06.2014 — Christophe Terlinden, Gum-kunst 2006, BK7627_M395

VUB, Brussels, Belgium 04.09.2013 — Julia Thikhanova en Rustam Khalfin, Northern Barbarians, part 2: Love Races 2000

The National Museum of Modern Art, Kyoto, Japan ‘Reading Cinema, Findings Words: Art after Marcel Broodthaers 07.09.2013 — 27.10.2013/04.2014 — 06.2014 — Ana Torfs, Du mentir-faux, BK7509

Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch, The Netherlands ‘Thom Puckey. 11 Easy Pieces Ove & Self-damage’ 09.10.2013 — 02.02.2014 — Thom Puckey, Everything I say is not true, 1983, BK5574_M56

Museum Dr. Guislain, Gent, Belgium ‘Oorlog en trauma’ 01.11.2013 — 29.07.2014 — Bruce Nauman, Violent Incident, S0061 — Marina Abramovic & Ulay, Rest Energy 1981, BK57 — Sergei Bratkov, Army girls, BK7492_M344

LAM, Musée d’art moderne, Lille, France ‘Des Figures, des Visages’ 26.09.2013 — 12.01.2014 — Lili Dujouri, Hommage à …, BK6159

Museum Ijsselstein, Ijsselstein, The Netherlands ‘In de wolken’ 5.10.2013 — 02.02.2014 — John Körmeling, Gat in de wolk, 1989, BK5774_M89 P 73 M HKA Jaarverslag 2013 4 Verwervingen – Bruiklenen 2013 Path’ RV3_006 Kid, — Tuerlinckx,“Aux Joëlle de dimensions — Neue Heck, Freunde, Kati 7797_M501 BK — BK6974_B 80jours, in Luc Deleu, Madrid-Madrid Luc 80dagen rond Deleu, in de wereld, BK6974_A — 1978, BK5218_M31A Luc Deleu, Legoconstructie, — — Washuis Visic, Loreta BK7289_M241 2000, — 14.12.2013 ‘Lucky Turnhout, p/aStrip Warande, De Turnhout, Belgium 07.12.2013 Tuerlinckx: Wor(l)d(k)‘Joëlle Progress?’ in United Bristol, Kingdom Arnolfini, 13.12.2013 Kopf Heck. ‘Kati =Kopfnuss Contemporaneo Spain de Malaga, CAC, de Centro Arte Malaga, 14.09.2013 ‘Orban Belgium Berchem, Kunsthal, City Extra 30.10.2014 ‘Touching Stad Ronse, Ronse, Belgium

Luke’

Space’

— —

—

— Textiles’

16.03.2014 19.01.2014

09.02.2014 17.11.2013 : quelque chose”, VH0276 tot BK5218_M31D

5 5 Bezoekersaantallen 2011-2012-2013 P 77 M HKA Jaarverslag 2013 5 Bezoekersaantallen 2011-2012-2013 2 1 1 onderwijstijd, workshop voor voor kinderen. workshop onderwijstijd, en tijd rondleidingen wandelgesprek, in vrije museumbrunch, bemiddelingsactiviteit: een voor hebben die gereserveerd Deelnemers 10.02van 05.06.11. tot Julien Maire in FotoMuseum, het – Mixed Memory Vrielynck de voor alsook bezoekers de Collectie inbegrepen, zijn Museumnacht evenementen, zoals bedrijfs evenementen aan Deelnemers van 16.02van 03.06.2012. tot Jeff in FotoMuseum, het and of Mutt collectie #2, Beloff Zoe Infernal –The Dream alsook 12.901 de Vrielynck- de van bezoekers inbegrepen, zijn Museumnacht en evenementen) de van uitmaakte tentoonstellingen onderdeel de aan (voor bezoek zover een sevenementen zoals bedrijf evenementen aan Deelnemers augustus december oktober november november september juli juni januari maart Totaal september oktober december mei april maart februari januari 2011 aantal 2012 aantal februari april mei augustus juli juni Totaal 5.1

bezoekers bezoekers

OVERZICHT

Bezoekers Individuele M HKA Bezoekers Individuele M HKA 50.707 59.513

6.000 2.896 6.209 2.499 6.459 2.904 6.936 2011-2012-2013 4.598 3.629 2.242 5.279 6.734 3.832 2.812 7.457 3.367 2.431 5.214 1.545 8.114 5.515 3.119 3.315 7.114

1 1

activiteiten bemiddelings deelnemers M HKA activiteiten bemiddelings deelnemers M HKA - #1 9.893 8.829 1.605 1.667 1.652 1.217

1.311 2

990 696 2 206 769 586 665 284 647 545 749 957 166 587 797 225 871 727 717 86 - - 4 3 3 2 Bezoekers Individuele Zuid Cinema Bezoekers Individuele Zuid Cinema en Week van de Duitse Film, de van Week en alsook Museumnacht. Filmmagie, Film, op Film Oog Franse de van Week met activiteitenkinderen, in samenwerking lezingen, filmvoorstellingenonderwijs, publiekswerking:door filmvoorstellingen activiteiten van geprogrammeerd Deelnemers alsook privévoorstellingen. gereserveerde inbegrepen, zijn evenementen aan Deelnemers gereserveerde privévoorstellingen.gereserveerde alsook inbegrepen, zijn Museumnacht zoals evenementen aan Deelnemers voor kinderen. workshop onderwijstijd, en tijd rondleidingen wandelgesprek, in vrije museumbrunch, bemiddelingsactiviteit: een voor hebben die gereserveerd Deelnemers 20.555 13.031 1.886 3.789 1.940 1.892 1.005 1.076 1.883 1.205 1.550 1.593 1.637 1.758 1.573 1.574 1.591 1.136 994 884 826 942 592 730 783 747

3 3

activiteiten bemiddelings deelnemers Zuid Cinema activiteiten bemiddelings deelnemers Zuid Cinema 6.798 11.173 3.000 2.204 2.520 1.238 1.705 1636

989 489 4

4 382 565 435 272 227 737 150 147 913 132 113 117 0 0 0 0 - - 96.759 83.740 Totaal Totaal 10.866 10.891 10.821 11.662 10.615 8.684 9.360 9.072 2.826 6.366 6.262 6.207 9.033 3.058 4.922 3.936 8.554 7.676 4.503 9.756 4.225 9.129 4.357 7.718

4 Deelnemers van activiteiten geprogrammeerd in tegenstelling tot 2011, NIET verrekend door publiekswerking: filmvoorstellingen bij de bemiddelingsbezoekers maar bij onderwijs, lezingen en filmvoorstellingen de individuele bezoekers. kinderen. Opgepast: Museumnacht werd,

aantal bezoekers M HKA M HKA Cinema Zuid Cinema Zuid Totaal 2013 Individuele deelnemers Individuele deelnemers Bezoekers 1 bemiddelings- Bezoekers 3 bemiddelings- activiteiten 2 activiteiten 4 januari 2.774 1.330 1.870 970 6.944 februari 3.866 977 3.165 1.557 9.565 maart 3.264 1.277 2.652 1.289 8.482 april 2.295 716 1.761 667 5.439 mei 2.058 599 1.625 369 4.651 juni 2.141 656 1.236 0 4.033 juli 1.607 138 1.818 0 3.563 augustus 5.226 655 3.985 9 9.875 september 2.243 533 1.553 0 4.329 oktober 6.013 883 2.438 1.030 10.364 november 5.104 1.314 2.744 1.314 10.476 december 4.566 350 2.404 210 7.530

Totaal 41.157 9.428 27.251 7.415 85.251

1 Deelnemers aan evenementen (voor zover een 3 Deelnemers aan evenementen zoals Museumnacht bezoek aan de tentoonstellingen onderdeel en het Jeugdfilmfestival zijn inbegrepen, uitmaakte van de evenementen) en Museumnacht alsook gereserveerde privévoorstellingen. zijn inbegrepen. 4 Deelnemers van activiteiten geprogrammeerd 2 Deelnemers die gereserveerd hebben voor door publiekswerking: filmvoorstellingen een bemiddelingsactiviteit: museumbrunch, onderwijs, lezingen en filmvoorstellingen wandelgesprek, rondleidingen in vrije tijd en kinderen. onderwijstijd, workshop voor kinderen en bezoek aan Panamarenkohuis.

5.2 EXTRA MUROS PROJECTEN 2013

— Visite in Arenbergschouwburg = Artberg Ganse seizoen 2012 — 2013 Totaal aantal bezoekers: 200

— Visite Ronse Kunstenparcours ‘Touching Textiles’ tijdens het Textielfestival 28.09.2013 — 13.10.2013 Totaal aantal bezoekers: 650 P 79 M HKA Jaarverslag 2013 5 Bezoekersaantallen 2011-2012-2013 1 totaalsom te bekomen. te totaalsom bijgevolg zijn te op niet een cijfers om tellen tentoonstellingsperiodes De overlappen –deze — — — — — 5.4 — — 5.3 — — 11.05 07.06 bezoekers:Totaal 800 aantal 01.06.2013 Club Social bezoekers:Totaal 75 aantal 23.05.2013 Wouters en VanhoutAfscheidsdrink bezoekers:Totaal 66 aantal 21.03.2013 Labo Klinisch ZNA bezoekers:Totaal 55 aantal 20.03.2013 FashionFlanders Institute bezoekers:Totaal 745 aantal 27.01.2013 Diamond Trade Fair Antwerp TENTOONSTELLING ZONDER BEZOEK AAN ZAALVERHUUR collectie een van 33:Collectiepresentatie Het karakter bezoekers: 4.515 buitenlandse waarvan bezoekers: 9.018 Belgische waarvan bezoekers:Totaal 13.533 aantal 08.02 Thys &Harald Jos Gruyter De OPTIMUNDUS. PER TENTOONSTELLING BEZOEKERS AANTAL 25.10 en honderdduizendTienduizend listen trucs Points 7. Meeting 34: Collectiepresentatie bezoekers: 5.217 buitenlandse waarvan bezoekers: 12.977 Belgische waarvan 2013: in bezoekers Totaal 18.194 aantal (deze loopt tentoonstelling nog tot 02.02.2014) 04.10 en zo Schilderijen James Marshall: Kerry bezoekers: 5.102 buitenlandse waarvan bezoekers: 10.899 Belgische waarvan bezoekers:Totaal 16.001 aantal bezoekers: 4.108 buitenlandse waarvan bezoekers: 9.250 Belgische waarvan 2013: in bezoekers Totaal 13.358 aantal (deze loopt tentoonstelling nog tot 23.02.2014)

— — — — —

31.12.2013 31.12.2013 15.09.2013 06.10.2013 31.12.2013 31.12.2013 19.05.2013

| |

Gelijkvloers 2 e verdieping 2 dit evenement valt.dit evenement tentoonstellingen de waarin van cijfers augustus), in de vertaalt zich merkbaar (jaarlijks in Museumnacht van succes Het 1 2 — Proclamatie Sint Lucas Antwerpen 28.06.2013 Totaal aantal bezoekers: 300

— Aper’eau 02.08.2013 Totaal aantal bezoekers: 1.600

— Yoga Stad Antwerpen 00.00.2013 Totaal aantal bezoekers: 150

— Riviera Bridge Club 31.08.2013 Totaal aantal bezoekers: 190

— Proclamatie Sint Lucas Antwerpen 13.09.2013 Totaal aantal bezoekers: 300 6 6 M HKA Tentoonstellingen P 83 M HKA Jaarverslag 2013 6 M HKA Tentoonstellingen 12. 11. 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. E-flux Facebook andere locatie andere een op rondleidingen, afterparty en receptie VIP- kunstenaarsetentje, met Opening ingesproken door Jan Becaus Klara op Radiospot (binnen ruilovereenkomst), (200 ex.) Brussel en (300 ex.) via Agrafa in Antwerpen Outdoorkaders A2 Postercampagne: via WeekUp Antwerpen (20.000Postkaarten ex.): verspreiding in Uitnodigingen (6.500 ex.) (10.000Jaarbrochure ex.) (5.000 #14 M HKAzine ex.) website M HKA op Banner Elektronische nieuwsbrief 22.01 van 05.02 en Club VoordelengidsKnack YEAR en Brussels, Art bijlage Agenda, BrusselWeek Deze —blistering H ART en magazines postkaart (NL), Metropolis M(NL) (2x), nationale de en (VS),Artforum Kaleidoscope (I), Kunstgids in internationaleAdvertenties de magazines COMMUNICATIE vol zelfgebouwde in decors, vaak en mannequins, vrienden familieleden, acteurs, dooreen hen samengebrachte niet-professionele van cast onwaarschijnlijke met de samenleving in handelt die over de gemarginaliseerden kunst creëren en kindertelevisieprogramma’s, van improvisatie de nostalgische in als Samuel van Beckett de stukken in zowel &Thys vinden inspiratie Gruyter De tot evenzeer uiting. en het geworteld het tragikomische, volkse in bestaan, en werken fotografische performances komt op kijk het menselijk hun unieke tekeningen, hun installaties, in duo met maar werktvoornamelijk video, Het de menselijke kunstwerken. psyché aan eigendoorheen van die is tal wereld de parallelle van Thys hun voorstellingen &Harald Jos de Gruyter gevestigde kunstenaarsduo Brussel het formuleert in 20 jaar meer dan Al gepresenteerd,samen de OPTIMUNDUS envan bezoekers formatieve werken vroege, —van tot nieuwe werkenhun carrière —werden van fasen alle Kunstwerkenuit weet te vertalen. het tentoonstellingsscenario de context realiteit naar alternatieve van een van opvatting dat hun unieke &Thys de Gruyter overzichtvan de praktijk van experimenteel soort een als OPTIMUNDUS het zelf. werkmuseum nieuw in en interventies samenbracht, alsook media hun werken van alle selectie in belangrijke een die uitgebreide een creëerden scenografie kunstenaars De tot 4mei 2014. 7 februari Wien van op heden,de gevolgd Kunsthalle in hoofdstuk door tweede een tot en internationaal België in werd de presentatiehun œuvre volledigste van (zie 13: hoofdstuk publicaties) flankerende 27.02 Wien: Data Kunsthalle Wenen. Wien in de Kunsthalle en Antwerpen in door het M HKA werd ontwikkeld gezamenlijk die OPTIMUNDUS nen over de kunst. en konden zich bevolkten bezin metsamen hen de tentoonstellingsruimtes werden vergezeld poppenpersonages door van cast een hun projecten, uit die 6.1

ongemakkelijke — onder de OPTIMUNDUS titel het M HKA, in tentoonstelling grote Hun Publicatie Antwerpen M HKA, 08.02 THYS &HARALD JOS DE GRUYTER OPTIMUNDUS 04.05.2014 — overzichtstentoonstelling monografische experimentele een is 19.05.2013

machtsverhoudingen.

| 2 e verdieping

poppenuniversum’ (De Morgen), ‘Een buikspreker Gilbert (Trends), Georges’ en ‘Parallel Enkele reacties: Vlaamse ‘De samengebracht. werd keer eerste de voor dat ensemble uitzonderlijke het of op presenteerden, in &Thys M HKA het Gruyter De dat universum parallelle merkwaardige het op die focusten Libre La Belgique, Antwerpen, van Gazet Focus, Knack Knack, Morgen, De (De Standaard, publicaties binnenlandse belangrijkste Optimundus Toch werd was. beperkt eerder ook persopportuniteiten mogelijke aantal het waardoor werken, te kunstenaars de met om niet het evident was miniem.was Daarnaast opvolging de persaandacht pers, ook de en van belangstelling beperkte de van eerder een publiekswerkingdiensthoofd in resulteerden tentoonstelling, als het afwezigheid van de de van karakter resultaat Zowel het gehad. niet gehoopte het persaandacht van tentoonstelling Optimundus inzet, de hoge heeft de Ondanks PERSAANDACHT

opgepikt door de de door opgepikt tentoonstelling fungeerde op het gebied het op …),

, in ons diepste zelf’ (H ART), ‘Un monde — Spel voor kinderen in het Salon parallèle menace de réel’ (La Libre Belgique). Opdrachten voor kleine kinderen: zoekspel naar Ook buitenlandse publicaties, zoals bijvoor- 3 kunstwerken, beeld ArtForum, Spike en ArtSlant, besteedden Opdracht voor grote kinderen: plattegrond: aandacht aan de tentoonstelling: ‘The show zoektocht, vormgegeven door Jelle pushes us to sense any version of such in ourselves’ (ArtForum). Bemiddelingsinstrumenten zijn beperkt gebleven Zowel De Standaard, als Knack en ArtForum tot de zeer traditionele communicatievormen namen Optimundus op in hun top 10 van must naar het publiek toe (geschreven documenten), see-voorjaarstentoonstellingen. dit op vraag van de kunstenaars. (Zo hadden we De aandacht bleef beperkt tot printmedia, graag een video-interview met de kunstenaars wegens de weigerachtigheid van de kunstenaars gerealiseerd of een soort audio-tour doorheen om te participeren in audiovisuele producties. de tentoonstelling, maar dit wilden de kunstenaars uiteindelijk niet.) BEMIDDELING Gidsen: geen evidente tentoonstellingen, maar — Titel + tentoonstellingsbeeld in plakletters op wel fijne ervaringen met kinderen, jongeren en de overloop op de 1ste verdieping volwassenen. Als het werk een beetje toege- — Brochure licht wordt, als mensen een aantal sleutels 3 verschillende versies: NL, FR, EN meekrijgen groeit er wel begrip en appreciatie Inhoud: Toelichting over de tentoonstelling, voor het werk. de tentoongestelde werken en interview met de kunstenaars. Een opportuniteit die we gegrepen hebben, — Plattegrond met titels van de kunstwerken zijn de hosts (jobstudenten) die tijdens het 1 Versie: NL, EN, FR samen weekend toelichting geven bij de ensemblebank. — Jongerenfolder We hebben hen ook bij Optimundus ingezet, zodat Korte, eenvoudige toelichting op het œuvre in ze de bezoekers enkele tips en toelichtingen 3 stappen bij het œuvre konden geven. Dit was een nuttige — Documentatieruimte in het salon ervaring en had beslist meerwaarde. iPad met toegang naar ensembles.org

6.2 KERRY JAMES MARSHALl SCHILDERIJEN EN ZO 04.10.2013 — 02.02.2014 M HKA, Antwerpen | Gelijkvloers

Kerry James Marshall (°1955) wordt beschouwd als een van de belangrijkste schilders van zijn generatie. Hij is sterk beïnvloed door zijn ervaringen als jonge man en heeft een aanzienlijk œuvre opgebouwd dat focust op zwarte identiteit. Het is een bespiegeling op de zwarte ervaring en de omgang met Afro-Amerikaanse identiteit, door die in een context te plaatsen aan de hand van verwijzingen naar geschiedenis en cultuur. Marshall pakt ook de kunstgeschiedenis aan: hij streeft ernaar, in zijn eigen woorden, het ‘tekort in de beeldbank’ te vullen, door pertinente vragen te stellen over hoe het kunstsysteem zichzelf in stand houdt en de daarmee verbonden kwesties van legitimatie, macht en uitsluiting. Toch is schilderen slechts één facet van zijn veelvormige praktijk, die ook andere media inhoudt, zoals beeldhouwwerken, fotografie, installaties, tekeningen, collage, video, grafisch werk en animatiefilm. Het is uitgerekend de esthetische weelde en visuele intelligentie die het M HKA naar voren bracht in de tentoonstelling KERRY JAMES MARSHALL Schilderijen en zo. Het was de grootste tentoonstelling van Marshalls werk in Europa ooit, die langs drie grote instellingen zal toeren. Schilderijen en zo toonde zijn veelzijdige artistieke aanpak en gunde ons een blik op zijn innerlijke wereld van ideeën en verlangens. Dit project werkte als een panorama van Marshalls kunstpraktijk, en de reikwijdte ervan werd nog aangevuld met een al even caleidoscopisch overzicht van belangrijke referenties en bronnen die Marshall doorheen zijn carrière hebben beïnvloed. De interesse van de kunstenaar in die referenties, artefacten en genres is uiteraard meer dan een kwestie van vorm en forma- lisme of verhaal. Voor Marshall heeft het scala aan gebruikte visuele media ook een beschouwende dimensie: ze worden ingezet om een aantal van de meest diepgaande, blijvende vragen in de kunstwereld te stellen. P 85 M HKA Jaarverslag 2013 6 M HKA Tentoonstellingen 14. 13. 12. 11. 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. E-flux ook het VRT-nieuws het ook (plus VRT-nieuwssites), de Marshall James haalde Kerry printmedia Naast (Museumtijdschrift). ‘Een benijdenswaardigaantal sleutelwerken’ Painters),(Modern ‘Een (Frieze), buitenkans’ endlessly’ rich it unpacked that be might damn Marshall’ James Kerry heid van (cobra.be), ‘So beautiful’ (La Libre Belgique), kwetsbaar ‘De helden’ (De Morgen), ‘Black power, black is zwarte lovend: naar unaniem ‘Op zoek — waren alskunstpers, (inter)nationale media broad zowel (inter)nationale reacties —van De getipt see als absolute must tentoonstelling de al werd opening de voor Nog uit buitenland. binnen- en veel persaandacht intensieve virale in resulteerde communicatie, (inter)nationaal een pitchen, te gekoppeld aan tentoonstelling de om inspanningen denlange tentoonstellingde Schilderijenen zo uit naar buitenlandse al media en nen- maanden is bin keken in Europa, naam bekende minder Marshall een feit het James Kerry dat Ondanks PERSAANDACHT music House Chicago DJ VIP-rondleidingen, en receptie kunstenaarsetentje, met Opening Tuymans Luc met Public Talk: Marshall in gesprek James Kerry Klara op Radiospot (binnen ruilovereenkomst) ‘Beleef NMBS van in &Ontdek’ brochure Opname (200 ex.) (100 Gent en ex.) via Agrafa (200 ex.), in Antwerpen Outdoorkaders Brussel (150 ex.) via A.C. Billboards A2 en A0Billboards in Antwerpen Postercampagne: Antwerpen van binnenstad en Flyer (750 ex.): verspreiding Cultuurmarkt op Uitnodigingen (7.600 ex.) (10.000Jaarbrochure ex.) #14, #17 #16 en M HKAzine (5.000 ex.) website M HKA op Banner Twitter en Facebook Elektronische nieuwsbrief 17.09 van 01.10 en H ART, Club Voordelengids Knack YEAR en Cult!, Morgen De nationale de en magazines (NL),Kunstgids Metropolis M(NL), Tableau (NL), (VS),Artforum Frieze (UK), Kaleidoscope (I), in internationaleAdvertenties de magazines COMMUNICATIE

(zie 13: hoofdstuk publicaties) flankerende en Vanmoerkerke Collection Gallery; Jack Shainman Collection; Rennie Moortgat; Michel Miller; Rodney Manilow; Fields; &Lew Susan Marilyn and Larry Gallery; The Defares; Deighton KoplinRio Del R.H. Collection; Busuttil; &Ronald Tentoonstellingscirkel:JoAnn James Marshall Kerry De de Verenigde van Ambassade De Staten Amerika van Barcelona (10.06 Na Madrid. in Sofía Tàpies Reina Antoni BarcelonaFundació en Museo Nacional in de Centro Arte Kopenhagen, in Charlottenborg Kunsthal i.s.m. Antwerpen in M HKA door het zo werd en georganiseerd Schilderijen MARSHALL JAMES KERRY het in Zuid Cinema 02.10.2013 L en G TALK: ARTIST Publicatie met de van: steun werd gerealiseerd tentoonstelling De M HKA uc T reisde — uymans met N met uymans 26.10.2014) (12.06 en Madrid . Schilderijen esprek tussen K tussen esprek . De maan . De - - en - av H zo 4. — — — 3. Brochure 2. — — 1.

— naar VIDEO-INTERVIEW DIGITAAL

aq als moderatoraq als werd gebruikt voor filmpje voor Art tube. Art filmpje voor voor gebruikt werd vertaald in ondertitels in FR. NL en deel Een applicatie. de op tieruimte en EN, Spreektaal in documenta de Dit getoond interview werd visie tentoonstelling de over en in M HKA. het zijn en zijnwerk, leven Interview zijn over kunstenaar. de met gesprek in Vermeiren Sofie lezen/bekijken. te en informatie zoeken te op iPAD de één beschikking en om ter desktop één is er plicatie. smartphone zonder Voormensen ap de tot geven titelbordjesop die toegang kunstwerk), beeld film en (NL, FR, EN). codes QR tentoonstelling (clusters in tekst per en Webapplicatie informatie met de over ensemble.org tot toegang met code qr in brochure, tekst naar paginanummer (in drie talen) courtesy, en vermelding titel, kunstenaar, van Naam materialen datum, Titelbordjeskunstwerken de bij afbeeldingen met Vorm: krant werken thema’sde tentoongestelde de en Inhoud: Toelichting tentoonstelling, de over 3 verschillende versies: NL, FR, EN werk. zijn en tentoonstelling, kunstenaar de EN: duidelijke,de op introductie korte in tentoonstelling, de centraal in NL, FR, in plaklettersIntrotekst drie op panelen, gelijkvloershet Titel in plakletters op inkom de aan door reminders door media-aandacht spreiding de van goede een Door Canvasconnectie. Hour)Klara de (Espresso en Happy en pers- encommunicatie-aanpak. collectie een van succesvolle karakter Het zomertentoonstelling Zone03, Feeling, evolutie Tijd,een De de sinds Schilderijen voor media en zo ‘traditionele’ minder de van aandacht grote de publiek. en pers van Opvallend ook staan was radar de op lang tentoonstelling vier maanden TEKST ( TEKST BEMIDDELING erry J erry Kopenhagen — volwassenen 26.10.2014). ames M ames viral buzz viral en , als gevolg nieuwe een van ) (27.02 arshall , zoals Elle, , bleef de — . 04.05.2014),

- -

— DOCUMENTATIERUIMTE OPENING Documentatieruimte met boeken/audio/digitale VIP rondleiding met gidsen bemiddeling 1. iPad en desktop met toegang naar ensembles.org GIDSEN 2. 10 lievelingsboeken van KJM 1. informatieve rondleiding door de curator voor 3. Video-interview met KJM de gidsen bij de start van de tentoonstelling 2. documentatiemap met extra achtergrondinfo — SALON (gezinsruimte) 3. interactieve rondleidingen voor verschillende 1. Museumspel voor kinderen doelgroepen: alle niveaus van het onderwijs, Opdrachten voor kinderen, leeftijd 8-12 jaar: volwassenen, ateliers voor kinderen, folder met opdrachten stakeholders 2. verwerkingsopdrachten in het Salon, opdrachten voor gezinnen en kinderen ACTIVITEITEN — Collage-opdracht 1. nocturne voor het onderwijs — Performance-box met black-light 2. Kunstendag voor kinderen — Kleuren mengen op zwart papier 3. rondleidingen in het kader van Stadsklap: — Boekenhoek rondleidingen in kleine groepjes voor — Filosofeer opdrachten nieuwkomers uit cursus ‘Inburgering’ van de Stad Antwerpen 7 7 M HKA Collectietentoonstellingen P 89 M HKA Jaarverslag 2013 7 M HKA Collectietentoonstellingen 7.1 New Yorkin (25.01 Space Project Foundation for Arts the achterafreisde het door Elisabeth naar presentatie Deze samengesteld werd Zielińska. door David Maroto en Joanna onderzocht die en The Het Book betrof Lovers, verzameling een kunstenaars. beeldende van gepresenteerd, romans uit het bestaande van M HKA lectie nieuwe deelcol werd ook merkwaardige een XXXII Tijdens COLLECTIE Nevada Bervoets Fred kunstenaar en grafisch schilder Antwerpse tot lokale legendes. Bovenal toonden we heel een bijzonder werk de van sterren internationale van variëren kunstenaars De zomertentoonstelling. voor de grotere om beeld een te scheppen, vingeroefening een inspanning –Europa –deBelgië wereld. – –Vlaanderen Antwerpen gelegen en ideaal divers ideaal in intrigerend, er verzameld werd gedurende het ideaal het van museum: 25-jarig bestaan wat ‘ideaalbeeld’ een 2013 van bedoeld in collectiepresentaties als waren twee De tentoonstellingen. soorten verschillende wel in voortdurend belicht Middelburg. en in de Vleeshal Gemeenschap de Vlaamse van voornamelijk bruiklenen, en langdurige schenkingen aankopen, dankzij aangroeien blijven is die het van M HKA, de collectie van basis vormen de historische en het ICC-archief de late op Diekunstwerken in 70. jaren Gordon Matta-Clark (ICC), de Centrum Stichting richtte Cultureel de het voorganger van M HKA, Internationaal Het Antwerpse kunstenaars. nu ongeveer van 500 verschillende Ensembles M HKA database digitale metonline onze behulp van publiek beschikbaar over voor de het collectie informatie Verder we geactualiseerde maakten of ‘personage’. ‘persoonlijkheid’ een als die en portretteerden kaart in collectie en uitgebreid een tentoonstellingen grote brachten boek onze van de inhoud Twee het M HKA. in de we collectie’ van beschouwen het2013 ‘jaar als kunnen 7.1.1 Zvezdochotov Venlet, Konstantin Richard Tordoir, Narcisse Van Schwartz, Philippe Snick, Buky Cittadelarte/CALC, Mol, Nadia Naveau, Pieter Laurens Matthys, Danny Pistoletto/ Michelangelo Kippenberger, Job Koelewijn, Manders, Wolfgang Lohaus, Mark Bernd Laib, Martin Kinoshita, Suchan JanKempenaers,Kanevsky, Killaars, Fransje Kabakov/Emilia Ghekiere, Ilya Joris Jochen Gerz, Dewaele, Flavin, Dan Keyser, De Raoul Daniël Beul, De Bert David, Daems, Enrico Anne Copers, Leo Chlanda, Marek Buren, Daniel Bervoets, Fred Artschwager, Richard

XXXII COLLECTIE Antwerpen M HKA, Persoonlijkheidstest ze werd maar presentatiede collectie, geenvan permanente was Er De 07.12.2012 NOVELS ARTIST BOOK LOVERS THE Met werken van Antwerpen M HKA, 07.12.12 PERSOONLIJKHEIDSTEST 1989. uit M

(ensembles.org). HKA-collectie

—

— — 21.04.13

09.03.2013). 21.04.2013 die van begin onsystematisch moedwillig een was | | bestaat

Gelijkvloers Gelijkvloers uit zowat 3.000 werken van : zijn enorme ets de jaren 1960 - tot

COMMUNICATIE — SALON (gezinsruimte) 1. Elektronische nieuwsbrief van 20.11.2012 en 1. Voor gezinnen met kinderen zijn er het 27.11.2012 TENTOONSTELLINGSSPELEN ‘Persoonlijkheidstest’ 2. Facebook (6-12 jaar) en een ontdekkingstocht met koffer 3. Banner op website M HKA en materialen (4-6 jaar). Ze zijn allebei gratis 4. M HKAzine #13 (The Book Lovers) en #14 te ontlenen op de eerste verdieping (in het (Collectie XXXII) Salon). Kinderen en ouders ontdekken zo op een 5. Jaarbrochure interactieve manier de tentoonstelling. 6. Opening met receptie 2. Extra opdrachten rond ART’s BIRTHDAY en kunstwerken van Robert Filliou, kunstwerken PERSAANDACHT staan opgesteld in het Salon. De aandacht voor deze (kleine) collectiepresentatie was eerder klein, en beperkte zich GIDSEN tot (lokale) printmedia. Voor de start van 1. informatieve rondleiding door de curator voor Persoonlijkheidstest werd de tentoonstelling de gidsen bij de start van de tentoonstelling alvast warm aanbevolen in Zone03. Ook Gazet 2. documentatiemap met extra achtergrondinfo van Antwerpen wijdde twee (korte) artikels aan 3. interactieve rondleidingen Voor verschil- de tentoonstelling, daarbij vooral focussend lende doelgroepen: alle niveaus van het op de schenking van de ets Nevada van Fred onderwijs, volwassenen, ateliers voor kinderen, Bervoets, dankzij De Zwarte Panter en de stakeholders Vrienden van het M HKA. La Libre Belgique tot slot ging dieper in op het opzet van de THE BOOK LOVERS tentoonstelling: ‘Le M HKA en quête de sa — TEKSTEN personnalité’. 1. Introtekst Duidelijke korte introductie op de tentoonstel- BEMIDDELING ling, met verwijzing naar de grote zomercollec- Doelstelling: Het publiek enerzijds laten tie, in drie talen: NL, FR, EN, In plakletters kennismaken met de collectiewerken binnen het op de muur. thema van de tentoonstelling, maar breder ook 2. Titelbordjes binnen de collectie zelf. Het publiek laten Bij de werken: titel, jaar, courtesy, QR-code kennismaken met het project The Book Lovers, die verwijst naar tekst op de applicatie. in het kader van kunstenaarsnovelles. — Zitcomfort — TEKSTEN Zetel om de boeken op een comfortabele manier 1. Fiches (volwassenen) in te kijken. Opzet: Per kunstwerk is er collectietekst die meer uitleg geeft bij het werk, op de voorzijde — GIDSEN staat een afbeelding. (NL, FR, EN. De fiches 1. informatieve rondleiding door de curator voor hangen verspreid over de zalen, bij infopunten. de gidsen bij de start van de tentoonstelling Bezoekers kunnen ze raadplegen en nadien 2. documentatiemap met extra achtergrondinfo terughangen. Dezelfde teksten zijn ook te lezen 3. interactieve rondleidingen voor verschil- op de applicatie (zie digitaal). lende doelgroepen: alle niveaus van het 2. Introtekst onderwijs, volwassenen, ateliers voor kinderen, Duidelijke korte introductie op de tentoonstel- stakeholders ling, met verwijzing naar de grote zomercol- lectie, in drie talen: NL, FR, EN — ACTIVITEITEN In plakletters op de muur Erfgoeddag, thema “Was het nu 70, 80 of 90”, 3. Titelbordjes met aangepaste wandelgesprekken voor volwas- Bij de werken: titel, jaar, courtesy, QR-code senen en activiteiten voor kinderen. die verwijst naar tekst op de applicatie.

— DIGITAAL Webapplicatie met informatie over de tentoonstelling in tekst (teksten per kunstenaar) (NL, FR, EN). Een QR code op de titelbordjes verwijst naar de app. Voor mensen zonder smartphone is er een iPAD (centrale zitruimte) of desktop (bookshop) ter beschikking om de informatie op te zoeken en te lezen/bekijken.

7.2 COLLECTIE XXXIII HET KARAKTER VAN EEN COLLECTIE 11.05 — 15.09.2013 M HKA, Antwerpen | Gelijkvloers 07.06 — 06.10.2013 M HKA, Antwerpen | 2e verdieping

Het karakter van een collectie was een poging om onze verzameling te herbekijken na 25 jaar van spontane creativiteit: visies verwoord door krachtige persoonlijkheden, kansen die zich aandienen, beperkingen die inspireren tot innovatieve oplossingen. De tentoonstelling schetste dus, met andere woorden, het karakter van de M HKA-collectie zoals dat is gevormd door de manier waarop een instelling heden ten dage kunst verzamelt. P 91 M HKA Jaarverslag 2013 7 M HKA Collectietentoonstellingen 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. E-flux optreden van Monky Pussy Monky van optreden VIP-rondleidingen, met Opening en receptie (200 ex.) via A.C. Billboards A0Billboards in Antwerpen Postercampagne: Uitnodigingen (6.400 ex.) (10.000Jaarbrochure ex.) #16 (5.000 en #14 M HKAzine ex.) website M HKA op Banner Twitter en Facebook 28.05, 11.06 25.06 en Elektronische nieuwsbrief 30.04, van 14.05, Listrekto:verso The en (NL), H ART, nationale de en magazines (NL),Kunstgids Metropolis M(NL), Kunstbeeld in internationaleAdvertenties de magazines COMMUNICATIE (zie 13: hoofdstuk publicaties) flankerende Kerckhoven, JanVercruysse, Weiner, Lawrence West, Franz Yang Fudong. Van Van Koen den JanVan Caeckenbergh, Broek, van Anne-Mie Imschoot, Stidworthy, Toon Tersas, Torfs, Ana James Luc Turrell, Patrick Tuymans, Imogen Spoerri, Steven Daniel Shearer, Sherman, Sekula, Cindy Allan Schaerf, Eran Sasnal, Wilhelm Guy Rombouts, Thomas Ruff, Ramishvili, Koka Pitz, Pacquée, Hermann Ria Panamarenko, ORLAN, de Beeck, Op Hans Nordman, Cady Noland, Maria Nauman, Bruce Nannucci, Maurizio Muntadas, Antoni Monastyrski, McBride, Guy Mees, Andrei Rita Matta-Clark, Maslov, Sergey Manders, Macuga, Mark Jacques Goshka Gordon Lizène, Kruger, Barbara K.P. &Muratbek Djumaliev, Kasmalieva Krishnakumar, Kabakov, Jaar, Gulnara Judd, Donald Cameron&Emilia Jamie, Ilya Alfredo Horsfield, Hovsepian, Craigie Rebecca Hamlet Horn, Heck, Kati Keith Haring, Geiger, Gordon, Douglas Sheela Jef Gowda, Geys, Bella Anna Frize, Bernard Fraser, Andrea JanFabre, Róza El-Hassan, Filliou, Robert Durham, Jimmie Cordier, Marlene Dujourie, Paul Dumas, Vree, De Luc Deleu, Dion, Lili Mark Colson, Honoré δ Bijl, Bratkov, Sergey Guillaume David Claerbout, Vaast Byars, James Lee Benhelima, Charif Vito Acconci, Arias-Misson, Vyacheslav Akhunov, Alain hedendaagse kunst. en het in sociaal-geëngageerde karakter performatieve het van het van belang over beelden; de articulatie van de aard huidige de nieuwe van wereldordede verkenning met meerdere de kernen; discussie M (ICC) Centrum Antwerpen. Cultureel in het Internationaal de uit 1970 jaren of van het de archief cinema, van de uit pen voorgeschiedenis met voorwer- Vrielynck, de Collectie ensembles, zoals er zijnEn andersoortige en Noord-Afrika. Sovjet-Unie, China de uit vroegere India, kunstenaars aantal en een Rajan C.K. Durham, de wereld, Jimmie van onder Byars, James Lee wie andere uit delen ensembles kunstenaars van ook belangrijke heeft M HKA Biekorfstraat. de Antwerpse in en studio huis zijn van vroegere M HKA het aan bijzonder —een de schenking van en Panamarenko omwille geval Vaast zoals stenaars Colson, Luc Deleu, JanFabre, Toon Tersas, Luc Tuymans horen Er ensembles bij kun begrijpen. met werk prominente Vlaamse van te ensembles het helpen ons die van M HKA om de collectie twintigtal (ensembles.org). databank digitale online onze van ookEnsembles de is naam werken werken ofaantal van series door M HKA deze of gene kunstenaar. om genoeg te is een wordenopzicht, meer dan belangwekkend gezien als kwalitatief in coherenteeen als werken van groep zowel die, kwantitatief in HKA-collectie Publicatie Met werken van de prioriteiten huidige gaf de collectie een van van Het karakter en het begeleidende tentoonstelling Deze presenteerden boek een het is ensemble: collectie onze van sleutelDe tot karakterschets die weer: De ’O, Manon deBruyckere, De Thierry Boer, Berlinde de evaluatie van de

een collectieeen complexiteit de Gezien van karakter Het van nieuwsbrieven). online-media op zetten (Facebook, Twitter, stevig(persberichten), in door te ook maar nietgebracht, alleen traditionele de op manier collectiepresentatie aandacht de ruim onder ambitieuze de werd communicatiewerking en visiedelijke.andere pers- nieuwe,een op Door publiekswerking persverantwoor nieuwe de en diensthoofd tentoonstelling nieuwe het van collectie een van karakter Het eerste de was PERSAANDACHT een persconferentie, — lunch en — preview te te —preview persconferentie, en —lunch een in Vrielynck-collectie de om geopteerd —werd gerestaureerde Skyspace onlineplatformvernieuwde Ensembles.org, de collectieboek, een ling, ook maar het avant-gardetraditie —niet alleen tentoonstel een , en een interventie een , en van Antwerpen; - - - organiseren. Dit opzet werd gesmaakt door de koppelen hier enkele kunstenaars en werken pers, die zich lovend uitliet over de visuele aan die te zien zijn in de tentoonstelling. rijkdom en de eigenzinnige selectie van werken. Dit is slechts een kleine selectie van de vele De aard van de tentoonstelling focuste invalshoeken van waaruit de collectie bekeken voornamelijk op het historische, Antwerpse kan worden. Je kan één van de wandelingen aspect van de collectie, waardoor hoofdza- kiezen, ze staan los van elkaar en wie wil kan kelijk de nationale media berichtten over de er meerdere combineren. tentoonstelling. Bijkomend stond de interna- 3 verschillende versies NL, FR, EN tionale perswerking nog niet op punt, door de Aan balie op gelijkvloers korte tijdspanne tussen de komst van het nieuwe 5. Zwarte titelbordjes met QR-code diensthoofd en de nieuwe persverantwoordelijke en de tentoonstelling. — DOCUMENTATIERUIMTE Toch was er een goede geografische en inhou- op 1ste verdieping: boeken, desktop-versie van delijke spreiding van de aandacht: we zagen de ensemblebank sterke spreads met mooie fotoreportages in onder andere Gazet van Antwerpen, De — DIGITAAL Tijd, De Standaard (‘De expo is intelligent Webapplicatie met informatie over de tentoon- opgebouwd, met verrassende elementen en stelling in tekst (teksten per kunstenaar) (NL, nieuwe constellaties’), De Morgen, Knack, Knack FR, EN). Een QR code op de titelbordjes verwijst Focus, Le Vif, H ART (‘Actieve beelden in een naar de app. Voor mensen zonder smartphone is actieve samenleving’) en La Libre Belgique (‘Une er een iPAD (op het gelijkvloers) of desktop (in collection avec caractère’). Audiovisueel was de documentatieruimte) ter beschikking om de er aandacht van ATV, Babel (Klara) en Radio 2 informatie op te zoeken en te lezen/bekijken. Antwerpen, die alle directeur Bart De Baere aan het woord lieten. — SALON (gezinnen) 1. Spel voor kinderen. Dit is ook het spel van BEMIDDELING Vlieg (overkoepelend via cultuurnet) Algemene insteek: Het publiek laten kennismaken Met deze speurtocht ontdekken de kinderen met onze de collectie(werken)en ensembles 5 grote kunstwerken. Tijdens de zoektocht ver- daarin, de visie van het museum en de geschie- zamelen ze 5 letters waarmee je ze woord kunnen denis van het museum en onze collectie. maken. Als ze het woord gevonden hebben, kunnen Onze collectie toegankelijk maken voor iedereen, ze aan de balie de schatkist kraken. De kinderen zonder de complexiteit ervan uit het oog gaan langs 1. Cameron Jamie, 2.Ilya Kabakov, te verliezen. Op verschillende niveaus, met 3. Yang Fudong, 4. Berlinde De Bruyckere, 5. verschillende keuzemogelijkheden en vanuit Guillaume Bijl. Het woord dat ze moeten vormen verschillende invalshoeken, in verschillende en aan de balie laten zien is ‘GELUK’. Met dit vormen. Zowel voor individuele bezoekers woord kraken ze de code van het vliegspel en als voor groepen, voor jong en oud(er), voor ontvangen ze een prijs die kans geeft op het kenners en voor leken. Kortom voor een zo breed winnen van een ei van Koen Van Mechelen. mogelijk publiek. Rekening houden met verschil- 2. Modules met verwerkingsopdrachten: lende interesses en leerstijlen van de bezoeker. — Op smart-tv: filmpje met kunstzaken, kinderen bespreken een kunstwerk, kijkers kunnen aan de — TEKSTEN (volwassenen) hand hiervan op zoek gaan naar het werk. 1. Titel en introtekst — Opdrachten voor kinderen, leeftijd 3-12 jaar: Korte introductie op de tentoonstelling Blotevoeten pad, tekenopdracht, zelf een sessie Op de muur aan de shop in plakletters kunstzaken opnemen met smartphone bij een NL, FR, EN collectiewerk 2. ‘Bruikleen-muur’ Op de gelijkvloerse verdieping, meteen rechts in OPENING de grote inkomzaal VIP rondleiding met gidsen Overzicht van de werken die uitgeleend zijn tijdens de tentoonstelling GIDSEN NL, FR, EN 1. informatieve rondleiding door de curator voor In plakletters en met afbeeldingen de gidsen bij de start van de tentoonstelling 3. Muur met ‘facts & figures’ over de collectie en 2. documentatiemap met extra achtergrondinfo het M HKA 3. interactieve rondleidingen voor verschillende Op de 2de verdieping doelgroepen: alle niveaus van het onderwijs, Op rode muur volwassenen, ateliers voor kinderen, stakehol- 4. Folder voor bezoekers ders Inhoud: In de M HKA-collectie vallen verschillende thema’s te ontdekken. In de folder zoomen ACTIVITEITEN we in op vier thema’s: architectuur, humor, museumnacht internationale kunst en Belgische kunst. We P 93 M HKA Jaarverslag 2013 7 M HKA Collectietentoonstellingen 3. 2. 1. 4. 3. 2. 1. HKAzine #16 (5.000M HKAzine ex.) Twitter en Facebook Elektronische nieuwsbrief 28.05 van COMMUNICATIE tentoonstelling, de rond in berichtgeving de zijdelings, uitdrukkelijk werd vermeldmaar werk collectie een van karakter Het van als communicatieplan onderdeel grote een het Skyspace gerestaureerde De PERSAANDACHT #16 (5.000 en #15 M HKAzine ex.) website M HKA op Banner Twitter en Facebook Elektronische nieuwsbrief 14.05 van 28.05 en COMMUNICATIE

7.2.2 7.2.1 de over1960. jaren sinds zijn materiaal public poems documentair V-editie (Waalsekaai 31, bij Roger Vandaele Editions) met show pop-up een bij Arias-Misson de tijdens avond enkel dit Ook deed Alain de opening. van zijn James Turrell met van de creatie het de jarenzeventig middenIn van startte hetgehouden M HKA. richting op depublic poem Grote Markt. om 18u00 een Arias-Misson Alain kunstenaar seerde de Belgisch-Amerikaanse organi op 6juni Voor vancollectie een karakter Het de van feestelijke opening Degroof. door Bank gemaakt 2013 opnieuw hij te bewonderen; is 7 juni deze werd restauratie mee mogelijk lijkt. beweging in altijd die ren, uitgesneden het lucht plafond in je door bewonde stukje een dekan opening het gat plafond. in en vierkant een Overdag met deuropening één ruimte mige Ierland, Israël, Nederland en Italië, de Verenigde Staten. Frankrijk, meer in

Skyspaces van J Alain T H Antwerpen M HKA, Daar Na de stoet bijeenkomst op de werd Grote er nog stille een Markt Antwerpen Markt Grote vanaf maar toegankelijk, niet tijd gedurende was langere Skyspace De zijn heeft eigen Skyspace het van M HKA Het dakterras he P he eropening werden en getoond de tent een attributen in op het dakterras, ames T ames ublic L ublic plaatsen gebouwd, er op hij onder verschillende heeft . Sindsdien Arias werd meegenomen in meegenomen werd urrell inguistic P inguistic -M Skyspace isson . Het kunst . Het | Dakterras - oem — —

Titelbordje NL, FR, EN Tekst in drie talenkunstwerk: het over BEMIDDELING Baere. De Bart directeur met (‘Hemelpaviljoen museum’), op inclusief gesprek artikel afzonderlijk een deSkyspace aan wijdde Antwerpen van Enkel gebracht. Gazet sprake ter —consequent M HKA het van dakterrassen later —in ook artikelsen de zomerse de over fotoverslag Antwerpen. van in Gazet collectieeen van karakter Het van opening de over reportage VRT- ATV-nieuws en (als grote een van onderdeel tentoonstelling, haalde niettemin het maar de kelijk rond berichtgeving vermeld de in zijdelings, uitdruk werd maar performance collectie een van karakter Het van als communicatieplan onderdeel grote een het PublicThe in Linguistic meegenomen werd Poem PERSAANDACHT ), en kreeg ook een spread een ), ook kreeg en - kubusvor : een . De . De met een een met - - -

7.3 COLLECTIE XXXIV MEETING POINTS 7 TIENDUIZEND LISTEN EN HONDERDDUIZEND TRUCS 25.10.2013 — 23.02.2014 M HKA, Antwerpen | 2e verdieping

Meeting Points is een multidisciplinair festival dat kunst uit de Arabische wereld een sociale, politieke en culturele context wil geven. Het festival wordt georganiseerd door het Young Arab Theatre Fund (YATF) in samenwerking met regionale en international partners. Elke editie krijgt een andere curator die het conceptuele framework van het kunstenfestival uittekent. Het curatorschap van MEETING POINTS 7 was in handen van de vier leden van het Kroatische curator-collectief WHW (What, How and for Whom): Ivet Ćurlin, Ana Dević, Nataša Ilić en Sabina Sabolović, aangevuld met designer en publicist Dejan Kršić. Deze 7e editie van Meeting Points was een reeks tentoonstellingen die plaatsvonden van september 2013 tot juni 2014 in verschillende steden in Europa, Azië en de Arabische wereld: Zagreb, Antwerpen, Hongkong, Moskou, Beiroet, Caïro en Wenen. De titel van het project, Tienduizend listen en honderdduizend trucs, is een citaat uit De verworpenen der aarde van filosoof en revolutionair Franz Fanon. Het is een reflectie op de Algerijnse onafhankelijkheidsstrijd uit de jaren 60 en genoemd naar de eerste regels van de Internationale. Fanons reflecties op de antikoloniale strijd, zijn meedogenloze analyse van nationalistische bewegingen, en zijn steun aan het internationale bewustzijn, reiken relevante instrumenten aan om de huidige verhoudingen in de wereld te begrijpen. Toch gebruikte MEETING POINTS 7 Tienduizend listen en honderdduizend trucs Fanons analyse niet als een representatief patroon dat eigenheid en innovatie verstikt, maar peilde eerder naar de verhoudingen tussen identiteiten en verschillen, tussen verleden en heden. In het licht van de recente economische crisis en massabewegingen zoals Occupy Wall Street, de Arabische Lente of de Indignados, wou Meeting Points een podium geven aan dit ingewikkelde samenspel. Tienduizend listen en honderdduizend trucs ging op zoek naar ervaringen die door heel wat landen gedeeld worden, en wil een tentoonstellingsvorm creëren als kritisch forum. MEETING POINTS 7 Tienduizend listen en honderdduizend trucs omvatte kunst, sociale wetenschap en politiek. Multidisciplinaire kunstenaars uit Oost en West, Noord en Zuid werden samengebracht in de zalen van het M HKA, en gingen in dialoog met werken uit de collectie (van onder anderen Paul De Vree, Luc Tuymans, Robert Filliou en CK Rajan). Het project werd aangevuld met performances, een discussieprogramma en andere events.

Deelnemende kunstenaars Lawrence Abu Hamdan, Marwa Arsanios, Kianoush Ayari, Filipa César, Céline Condorelli, Alice Creischer, DAAR, Paul De Vree, Simone Fattal, Robert Filliou, Simohammed Fettaka, Karpo Aćimović Godina, Sharon Hayes, Adelita Husni-Bey, Sanja Iveković, Iman Issa, Maryam Jafri, Rajkamal Kahlon, Anton Kannemeyer, Kayfa ta & Haytham El-Wardany, Runo Lagomarsino, Maha Maamoun, Jumana Manna, Azzeddine Meddour, Tom Nicholson, Anatoly Osmolovsky, Artavazd Peleshian, Marta Popivoda, Kerim Ragimov, C K Rajan, Alexander Rodchenko, Edgar Morin & Jean Rouch, Luc Tuymans, Mona Vatamanu en Florin Tudor.

Publicatie (zie hoofdstuk 13: flankerende publicaties)

Tijdens de vernissage op 24 oktober waren er lezingen van Lawrence Abu Hamdan (Aural Contract) en Filipa César (People Are the Mountain) en een performance van Marwa Arsanios (Olga’s Notes) P 95 M HKA Jaarverslag 2013 7 M HKA Collectietentoonstellingen 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. 1. — TEKST Boekje Meeting Points Meeting voor aandacht Metropolis virale M. grote Opvallend de ook was en Ibraaz ArtForum, andere in onder reportages in resulteerde wat lange aangesproken, pers (YATF)Fund actief (internationale) de werd Theatre Arab Young vanuitorganisator Ook (‘M barricaden’). gebracht de op werd HKA aandacht de tentoonstelling de van onder ter karak urgente het recensie, waarbij grote een publiceerde wel Standaard De Antwerpen. van in Gazet en H ART aankondigingen tot beperkt nationaal ervoor, persaandacht weken de was Marshall James Kerry —Schilderijen en zotwee 7 Points Meeting kleinschalige(re) het Door van karakter PERSAANDACHT receptie met Opening Uitnodigingen (7.500 ex.) (10.000Jaarbrochure ex.) #17M HKAzine (5.000 ex.) website M HKA op Banner Twitter en Facebook 22.10 en 15.10 Elektronische nieuwsbrief 01.10, van H ART Metropolis M(NL), nationaal magazine het en in internationaal magazine Advertenties het COMMUNICATIE Vormgeving door Déjan Krsic. Déjan door Vormgeving introtekst. de aan bakje in een eveneens staat balie de en aan actief meegegeven wordt boekje Het werken. en kunstenaars allebij getoonde tentoonstelling informatieding de op korte en drietaligeEen (NL, inlei met EN, FR) brochure dialoog De Midden-Oosten. is thematiek. uit het kunstenaars van dialoog werken met uit collectie onze werken kennis met maakt in verloren publiek uit Het oog wordt. het ervan complexiteitde dat zonder lijk voor iedereen is insteek: presentatie de toeganke Algemene BEMIDDELING tentoonstelling. gevolg regio’s die op een focus twee de van in de Balkande waarschijnlijk en — Oosten uit Nabije het tentoonstelling, de over afkomstig voornamelijk in blogosfeeren de circuleerden veel berichten , en de grote aandacht voor voor aandacht grote de , en . Op de social de . Op media - - - 2. Introtekst 3. 2. 1. 2. 1. Jongerenposter 2. 3. — 1. — DIGITAAL Webapplicatie Video-interviews Titelbordjes In plakletters op de muur op de 2 In de plakletters op muur de op in drie talen: NL, EN,FR. kunstenaars, deelnemende de alle van van namen alsook verduidelijkingde titel. van Vermelding ling Points Meeting Project het en in M HKA tentoonstel de Duidelijkeop introductie korte Sanne de Wolf de Wens Lot en Sanne Kreuger, Ellen Anders ElFetouh, Cottyn,Abou tentoonstelling.de Tarek Voorgesteld door van introduceren onderwijs: het voor Nocturne ACTIVITEITEN Interactieve rondleidingen matie achtergrondinfor extra met Documentatiemap tentoonstelling de van de start lectief gidsen bij de voor WHW Informatieve rondleiding curatorencol door GIDSEN –Olga’s Arsanios Marwa Notes Performance Lezing Filipa Mountain the –People César are –Aural Contract Hamdan Abu Lezing Lawrence OPENING Nederlands, in drie Salon Het exemplaren kofferspelEen allerkleinsten de voor in het Spel kinderen voor Nederlands in voor tentoonstelling de kingsvragen in het kind/de het verwer mens, van rechten de van tentoonstelling, de op Introductie verwerking ( SALON ensembles.org op vinden te kunstenaars de met in tentoonstelling de inzage zelf. ligt en iPad ter een er documentatieruimte de iPad beschikking en in ter is desktop een er applicatie.de smartphone zonder mensen Voor tot titelbordjes de QR-codes op toegang geven in tekst, werken beeld en film. en De stenaars informatieMet tentoonstelling, de over kun Krsic.stickers. Déjan door Vormgeving ensembles.org. tot Transparante toegang met (in originele taal), courtesy, datum, QR-code kunstenaar, titel werken:werk naam de Bij Krsic. Déjan door Vormgeving gezinsruimte ) de verdieping. verdieping. - - - - -

8 8 Lonely at the Top

P 99 M HKA Jaarverslag 2013 8 Lonely at the Top iconen de moderne dans. in culturele de belangrijkste verslag van één van prestaties. Een inspirerend recente en fragmenten haar uit archiefbeelden wijlen Merce Cunningham,

Sanja Ivekovi Horwitz, Channa Hoffmann, Reinhild Leeson, Hershman Lynn Halprin, Anna Simone Forti, Abramovi Marina voorbije jaar: veertig de van en dansers de meest van enkele prominente vrouwelijke kunstenaars Zweden. in konsthall Lunds in stelling 8.1 Amerika’s van één Halprin, over Anna van het levenEen documentaire en de carrière Rosler en anderen. Martha Spero, Nancy Girls, Jones, Guerilla met Amelia Judi Chicago, Interviews hebben beïnvloed. de die kunstgeschiedenis ces kunstwerken en openbare performan tentoonstellingen, belangrijke en protesten, ruimtes, alternatieve organisaties politieke educatieve kunstprogramma’s, de eerstefeministische de ‘70: jaren in ontwikkelingen belangrijke over aantal een Een documentaire het Auditorium:in toonde die het M HKA Bij films, horen de tentoonstelling ook twee en Performatik met samenwerking CAHF In (CAHF) HeritageFlanders Art Contemporary Kaaitheater, gemodereerd coördinator Silvrants-Barclay, door Els PS1 New York, Van Katleen Performatik/ programmator Langendonck, curator associate MoMA Jenny Schlenzka, Kreuger,Anders curator M HKA, hierover werdenworden Ook de geïnterpreteerd. deelnemende zes van kunstenaars moet vandaag collega’sdigde performancekunst over hoe historische de vraag engeno enkele Charmatz Boris choreograaf de Franse tussen vast discussie voor Moments specifiek Sela Ruti kunstenaar (2012), Witness The zoals op zich, zijn de kunstwerken die Israëlische film een en video’s toonde films en 1970, maar ook hedendaagseSommige remakes. jongere collega’s laatdoor zich hen inspireren. aantal Een groot en beeldende performance kunst. dans, tussen afgetast noemen, hebben de altijd grenzen wat nupioniers van wij performancekunst Voordat on Moments Moments des Bundes. de met Kulturstiftung van steun Karlsruhe, in en Media Kunst voor |Centrum voor ZKM Schöllhammer en Georg Gareis Sigrid Charmatz, stelling gebalde een was versie de ententoon herwerkte van Moments on Moments and M and en video’s bestond werk tentoonstelling die De films uit tonen van 22.02 ON MOMENTS MOMENTS Antwerpen M HKA, 18.04.2013 18.04.2013 door Gerber Ruedi film een Visible Made Breath 28.03.2013 Leeson Hershman door Lynn film een Revolution –Women Art !WAR Auditorium 21.02.2013 G on Moments Moments

Moments: A History of Performance in Acts 10 of Performance AHistory Moments: esprek

geïnterviewd. belangrijkste — useums B useums 12.05.2013 : H ow C danspioniers, , 2009 | an P an e L 5 de 1960 jaren van op focuste de performancekunst e en 6 en te passeerde ziende was, tentoon het M HKA in inked to O inked ć en Yvonne Piper Deze Rainer. , Adrian erformances e verdieping ,

2010 met ć Graciela Brown, Carnevale, , Trisha interviews ne A ne Zij legde een gemaakt. heeft nother , opgezet door Boris van andere ? dansers - zoals - - -

COMMUNICATIE — TEKSTEN 1. Elektronische nieuwsbrief van 05.02 en 1. Titel met kunstenaarsnamen tekst 19.02 (Moments on Moments) In plakletters op de muur 2. Elektronische nieuwsbrief van 19.02 2. Fiches (volwassenen) (How Can Performances and Museums Be Linked Opzet: to One Another?) Inleidende tekst bij de tentoonstelling 3. Elektronische nieuwsbrief van 26.03 (NL, FR, EN) (!WAR – Women Art Revolution) en 16.04 Per kunstwerk is er collectietekst die meer (Breath Made Visible) uitleg geeft bij het werk, op de voorzijde 4. Facebook staat een afbeelding. (NL, FR, EN. De fiches 5. Banner op website M HKA hangen verspreid over de zalen, bij infopunten. 6. M HKAzine #14 en #15 (5.000 ex.) Bezoekers kunnen ze raadplegen en nadien 7. Jaarbrochure (10.000 ex.) terughangen. Dezelfde teksten zijn ook te lezen 8. Preview met receptie op de applicatie (zie digitaal). 3. Titelbordjes PERSAANDACHT Bij de werken: titel, jaar, courtesy, QR-code H ART wijdde twee grote artikels aanMoments die verwijst naar tekst op de applicatie. on Moments, waaronder een interview met choreograaf Boris Charmatz. Gezien het — DIGITAAL kleinschalige(re) karakter van de Lonely At The Webapplicatie met informatie over de tentoon- Top-presentaties is de persaandacht eerder stelling in tekst (teksten per kunstenaar) (NL, beperkt. FR, EN). Een QR code op de titelbordjes verwijst naar de app. Voor mensen zonder smartphone is BEMIDDELING er een iPAD ter beschikking om de informatie op Doelstelling: Het publiek enerzijds laten te zoeken en te lezen/bekijken. kennismaken met de werken binnen het thema van de tentoonstelling. — ZITCOMFORT Stoelen en zetels om op een comfortabele manier naar de verschillende films te kijken.

8.2 VRIELYNCK COLLECTIE #3: DAVID BLAIR – De telepatische locatie: uit de opnames van ‘The Telepathic Motion Picture of The Lost Tribes’ 07.06 — 08.09.2013 M HKA, Antwerpen | 5e en 6e verdieping

David Blair (°1956) is de derde kunstenaar die het M HKA in samenwerking met curator Edwin Carels (KASK/HoGent) uitnodigde voor een interventie op de Vrielynck Collectie. De basis voor deze derde Vrielynck interventie was The Telepathic Motion Picture of The Lost Tribes, een expansief onderzoeksproject dat ons terugflitst naar de reconstructie in Mantsjoerije van een verloren gegane filmproductie, het verdoemde epos van The Lost Tribes. Media-kunstenaar David Blair goochelt met archiefbeelden, animatie en live action om een pseu- dowetenschappelijke film te realiseren, waarmee hij de grenzen tussen feit en fictie, waarheid en verdichting aftast. Dit om aan te tonen dat geschiedenis altijd een constructie is die nooit vaststaat, maar telkens verandert en nieuwe interpretaties afdwingt. Daarnaast is het project een toespeling op het effect van nostalgie op onze informatie-consumptie. Voor deze tentoonstelling bracht Blair ook een groot aantal schilderijen, assemblages en korte video- animaties mee uit zijn sinds 1994 verder uitdijende archief — zij evoceren de geschiedenis van The Lost Tribes verder.

COMMUNICATIE in de berichtgeving rond Het karakter van een 1. Advertentie in H ART collectie, maar kreeg een prominente plaats in 2. Elektronische nieuwsbrief van 14.05 en 28.05 H ART. 3. Facebook en Twitter Tijdens de opbouw van de tentoonstelling deed 4. Banner op website M HKA David Blair een opmerkelijke ontdekking: tussen 5. M HKAzine #15 (5.000 ex.) al de cinematografische parafenalia stootte 6. Jaarbrochure (10.000 ex.) hij op een filmspoel in perfecte staat. Hierop staan twee authentieke films van de Spaanse PERSAANDACHT filmpionier Segundo de Chomón (1871-1929). Het Vrielynck collectie #3 werd meegenomen in het gaat om ‘Les ombres chinoises’ uit 1907 en grote communicatieplan als een onderdeel van ‘L’hotel hantée’ uit 1909. Het karakter van een collectie. De tentoonstel- Het persbericht dat hierover werd uitgestuurd, ling werd zijdelings, maar uitdrukkelijk vermeld werd integraal overgenomen door cobra.be. P 101 M HKA Jaarverslag 2013 8 Lonely at the Top 1. 4. 3. Folder2. voor bezoekers

Op de muur tussen 4 tussen muur de Op Titel introtekst en BEMIDDELING DIGITAAL zalen in Titels toegang te krijgen tot het werk van Blair.werk van het tot krijgen te toegang sleutels is dat inhoud: ABC Het een om aanreikt 3 verschillende versies NL, FR, EN NL, FR, EN het woord. aan Schwahn Nel Bonte en Mima Bosmans, Wilde, Kasper Veroniek De Colen, Tine Thomas Nele Grødal, Sarah Ooms, Samang, van Sterkneus, Goyvaerts, Kuno, Saori Mathias Marks, Toz,Isa &Sarah Willem sche’ gribouilli en en de Iconostase collectie met tezowel treden dialoog de hun werkactieve een M HKA- omuit in via Antwerpen. 350 haar Academie voor 2013 SchoneIn Antwerpen de Kunsten Koninklijke vierde van 8.3 Baere, De Thomas Bart Cools, Crombez, Jacques Byars, James Lee Arthur Charlier, Bruni, Lornezo Joseph Broodthaers, Marcel Nel Beuys, Bonte, Bosmans, Kasper publiek. voor plaatsvonden, toegankelijk het waren MUHKADEMIE van aanleiding naar die over Ook deze en seminaries tede relaties ventileren. masterclasses om op donderdagavond en experten hun kunstenaars visie Pas verschillende onderzoek. en artistiek kunstonderwijs kunstpraktijk, tussen op de werpen raakvlakken licht een die werkenvan de uit M HKA-collectie Yona (°1923)architect Friedman kader voor selectie weerbarstig een een bood Hedendaagse Antwerpen. Kunst het van Museum als zowel van de kunstschool, aftastte én de grenzen tijdelijk omgevormd tothet M HKA dépendance een de Academie. van de 350van aanleiding naar onderdeel een was MUHKADEMIE, van MUHKALUMNI Valerie te zien. van interventie de Ghellinck dewas eersteM HKALUMNI- door Jean-Baptiste Decavèle film een over plaats van Yona en ning Friedman, op 26 september vond er verto een MUHKADEMIE van Tijdens de opening Wijers. Louwrien von Kerckhoven, van Beatrice Bismarck, Annemie Bosch, Luc Tuerlinckx,Steve Joëlle Steels, denEsteban Nicola Sandoval, van Setari, Juan Collective, Media Raqs Prasad, Bhagwati Pistoletto &Cittadellarte, Johan Pas, Michelangelo Dmyterko, Panamarenko, PaoloLeanne Naldini, Gustav Metzger, Luyten, Mark Lublin, Lea Hagoort, Gielen, Pascal Erik Osieka, Academy, Louise Yona Jef Geys, Esche,Charles Extra Filliou, Robert Friedman, Raumexperimente, für &Institut Eliasson Olafur Nico Dockx, Diserens,

achtergrond. : meer info ensemble.org op : meer ook Valérie kwam Ghellinck, De Leys, Naast werk curator Ina van net kunstenaars afgestudeerde daagde vijftien Oud-studente Leys Ina M HKA 27.09.2013 MUHKADEMIE bevat werken onder van en/ of interventies anderen MUHKADEMIE Johan en kunsthistoricus Nico Dockx kunstenaar Bovendien vroegen van gribouilli en Iconostase tentoonstellingsstructuur flexibele De dat de mogelijkheden niemandsland Daardoor ontstond artistiek een MUHKALUMNI Jean-Baptiste

ste ste werden de bovenste van zalen daarvan aanleiding Naar verjaardag. : in potlood op muren geschreven geschreven : in potlood muren op Academie voor Schone de Kunsten Koninklijke van verjaardag | de 5 en 5 en e en 6 en

— de verdieping Decavèle,

05.01.2014 e verdieping Luc Deleu met hun eigen ‘academi als -structuur, & TOP-office, Roger D’Hondt, Corinne - - Leys koos voor deze sterke persoonlijkheden omdat “ze in staat zijn om, na hun academische opleiding, institutionele codes en conventies te vermijden. Ze nemen gevestigde waarden onder de loep, en dienen hen van antwoord. En ze durven na te denken over de rol van het museum”.

Bijzonder is de Iconostase en gribouilli, een flexibele, transparante, site- specifieke structuur van architect Yona Friedman. De white cube viel weg en Friedmans werk diende als tentoonstellingsstructuur waarin en waarrond de werken werden geïntegreerd, getoond en in dialoog gingen.

MASTERCLASSES Tijdens de presentatiereeks vonden enkele masterclasses plaats die extra aangaven hoe een samenwerking tussen het museum en de academie tot meerwaarde kunnen leiden.

Masterclass Raqs Op de workshop van Raqs Media Collective ‘How to be an artist by night’ (a remix) tijdens het MUHKADEMY project in de 3de week van oktober hebben 8 master studenten vanuit beide kunstscholen te Antwerpen (de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten en Sint-Lucas), kunstenaar Nico Dockx en Bhagwati Prasad deelgenomen aan dit evenement waar veel informatie omtrent de notie ‘tijd’ in boeiende gesprekken werd gedeeld. Een verwerking van dit project zal gepubliceerd worden in het tweede deel van de publicatie omtrent 350 jaar Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen.

Masterclass Michelangelo Pistoletto De jaarlijkse samenwerking tussen UCSIA, het Centrum voor Cultuurfilosofie van UA, St Lucas, KASK, M HKA en Cinema Zuid stond dit jaar helemaal in het teken van het werk van Pistoletto. Op 5 en 6 november 2013 verzorgde hij een gastlezing over kunst als motor van maatschappelijke verandering. Prof. dr. Gert Verschraegen (Universiteit Antwerpen) en prof. dr. Arthur Cools (Universiteit Antwerpen) verkenden de plaats waar kunst aan wetenschap raakt: verbeelding, precieze waarneming, oordeel. De gastkunstenaar bege- leidde een workshop met kunststudenten, woonde de projectie bij van films over zijn vroege werk en gaf een les aan bachelors cultuurfilosofie.

Wekelijkse cursus ‘Performance arts’ voor studenten van de Master ‘XXX’, prof. Thomas Crombez

COMMUNICATIE Via social media (Facebook, Twitter) was er wel 1. Advertentie in H ART grotere aandacht voor MUHKADEMIE, die vooral 2. Elektronische nieuwsbrief van 14.05, 28.05, gestuurd werd vanuit de alumni — waardoor een 03.09, 08.10, 15.10, 12.11 en 10.12 jong en groot publiek bereikt werd. 3. Facebook en Twitter 4. Banner op website M HKA BEMIDDELING 5. M HKAzine #16 en #17 (5.000 ex.) 1. Titel en introtekst 6. Jaarbrochure (10.000 ex.) Op de muur tussen 4de en 5de verdieping 7. Uitnodigingsstickers (7.66 ex.) NL, FR, EN 8. Preview met receptie Inclusief namen van kunstenaars & alumni 9. Evenement ‘Bring Your Own Beamer’ op 09.11 2. Titelbordjes, per week/kunstenaar op maat bekeken PERSAANDACHT Op de muur geschreven MUHKADEMIE kaderde in het grotere geheel van 3. Ensemblebank Happy Birthday Dear Academie, en werd ook Meer info per kunstenaar / alumni met verwij- als dusdanig breed gecommuniceerd door de zing naar websites etc. op digitale databank organisatie zelf. Het jubileumjaar heeft heel Gesprekken met de kunstenaars op donderdag- wat persaandacht gekregen, met een brede avonden werden op video gecapteerd spreiding tot resultaat, ook in publicaties die minder evident zijn voor M HKA (zoals Het Nieuwsblad of Trends). 9 9 M HKAFE Presentaties P 105 M HKA Jaarverslag 2013 9 M HKAFE Presentaties

bij de vertoning gelegd. de vertoning bij afgespeeldeoverzicht de opgelijst films van het en introtekst een werd maand per BEMIDDELING #16 (5.000M HKAzine ex.) COMMUNICATIE mogelijkheden tot reflectie. opent maar minimaal, is ingreep De wereld de hedendaagse van kunst. tegenover houding de en ironisch-humoristische maatschappijkritische met sterk een relativerende, je kleuren, dag die interventies eerder banale de uit automaat. maar Het uitnodigende, “draai” je zijn kunstwerk een kleine, andere elementen. Bij Bingo het werk naar het kijken; ga je accent op naar andere een manier verschuift deze manier Op de kleur. geval dit essentieelhet een element, in van zoals ontdoet maar voorwerp, Hetorigineel een werk aan refereert maakte. M HKA Robijns replica’s tot voor behoort Gert reeks een hetvan de die kunstenaar bewonderen. Körmeling John van House Thauberger, Walter van van Althea hier zijn Zij zijn die hier Swennen en Starting voorbijeDe kon maanden je er onder (not Bliss andere Hiker’s die) to afraid van met te maken de vele om werken kennis depot. het uit kans rijk gevulde extra wordt ander een werk gepresenteerd. maand de uit elke collectie Het biedt een ( te Tegenover zien. Keith Haring van graffitimuur de permanente werk de uit omvangrijke M HKA-collectie Vanaf 2013 het ook M HKAFE in is 9.2 Fonds. en het Mondriaan Film Nederland, EYE BMW Beeld en Geluid, voor het metwerkt samen Nederlands The Instituut One Minutes Stichting, voorBuren presentatie.Zuid deze Amsterdam grensoverschrijdende Cinema Museum. en het Groninger Maastricht in het Bonnefantenmuseum Tilburg, Pont De Nederland, waaronder in het Amsterdam, Stedelijk in Museum de vooruitgang. tevan worden de tandwielen dreigt tussen monument een met zijn film voor maakte vermalen de die mens teit. Chaplin over voor filmcompilaties moderni uitgangspunt de reeks als Chaplin Charlie van Times Modern Zuid —koos de Cinema speelfilm iconische filmhuis Beeld en Geluid. voor het van Nederlands Instituut materiaal en historisch Minutes Stichting met te samen zien, bijzonderewaren One The van fragmenten het uit archief Van Lieshout Erik en Johan Grimonprez anderen Nicolas Mik, Provost, Arnaut (inter)nationale van getoond.kunstwerken Werken onder kunstenaars van de moderne tijd”.van werden opdracht nieuwe,gemaakte aflevering in elke In “de en valkuilen telkens was Het onderwerp zegeningen minuut. één van films —met —samengesteld Zuid door Amsterdam Cinema videoprogramma Times Modern de reeks zesdelige M HKA Huis deBuren toonde met samenwerking het Vlaams-Nederlands In het 9.1 Gum-Kunst Interactiever is Tijdens de kozen zomermaanden werk. we Bingo voor meer ruimtelijk VAN DE MAAND KUNSTWERK de Huis het van Vlaams-Nederlands ondersteuning kreeg Het M HKA musea in werd getoond dertigtal een Minute in Series One De met eigen ons te verwarren —niet Zuid Amsterdam Cinema Stichting M HKAFE dagelijks — 2013 Vanaf juli ÉÉNMINUUTVIDEO’S aandacht. alle voorwerp van het karakter krijgt Terlinden. Christophe van Voor 50 eurocent en film- tweemaandelijks , een Untitled

) - - September: Ben Vautier, C’est le Courage qui Compte Oktober: Hicham Benohoud, Salle de Classe November: Luc Tuymans, Refribell December: David Claerbout, Nasty Girl

COMMUNICATIE M HKAzine #16 (5.000 ex.)

BEMIDDELING Titelbordje 10 10 Extra Muros P 109 M HKA Jaarverslag 2013 10 Extra Muros 3. 2. 1. Website M HKA Twitter en Facebook (Visite 17.09 en Arenberg) (Visite Ronse) Elektronische nieuwsbrief 05.03 van 19.03 en COMMUNICATIE Pacquee, Koné TordoirBâ. en Narcisse Visic Brehima en Loreta Alioune i.s.m. Knorr, Job Daniel Koelewijn, JanFabre, Dujourie, Ria HugoLili Heyrman, Cordier, De Thierry Bruyn, De Bruyckere, De Goele Berlinde Copers, Leo of met gids. individueel bezoeken, weekends de werken waren drie Gedurende op te bezoek. werk het van M HKA oprijke hedendaags maateen textielverleden textielkunst kregen Ronse van onder de noemer ‘Touching Textiles’. het naar verwijzen locaties die Allerlei Ververij De stippeldeuit uitdagende een Het Cultuurcentrum wandeling doorheen de stad. boeiend een kunstenparcours in centraal hetvan M HKA topwerkenTijdens stond Ronse het in Textielfestival aantal een de uit collectie studenten over de en betrokken het presentatie project aan de werking de scholen de presentatie van tussen en samenwerking coördinatie — — voorstellen worden de opvolging ontwerpen van In mogelijk de aantal een Arenberg. van getoond de Bovenfoyer in de kunstenaars van vanuitcreëerden de inspiratie werd het werk 21 dat maart Op studenten de Arenberg. van publieke ruimte studenten (van de beide in scholen) interventie ruimtelijke een ontwierpen 25 De gemengde groepen voorhogescholen Antwerpen. primeur een was de beide van kunst kunsten en vrije vormgeving grafische de afdelingen van met samenwerking de De studenten en Sint Lucas Antwerpen. Antwerpen Academie voor met Schone studenten de Kunstenwerking Koninklijke van Vautier Ben samen een aangingen: en Fabrice in het Arenbergpubliek Gygi, ‘opmet die dialoog een visite’ 2012-13seizoen kunstenaars werken twee van toonde gedurende het Antwerpen gehele in Arenbergschouwburg De het van cultuurhuis. de ruimte openbare in geïnstalleerd Het werk gekozente gaan. wordt overleg een en beide in partners tussen zien om met het uitdaging dialoog een publiek in hedendaagse kunst in die cultuurcentra in op zijn uit visite vaste collectie gaat met kunstwerken M HKA 10.1 Kunstenaars CC Ververij De in 28.09.2013 Opening: 28.09.2013 —13.10.2013 ‘TouchingKunstenparcours Textiles’ het tijdens Textielfestival V Bemiddelingsinstrumenten 21.03.2013 Opening: 2013 — 2012 seizoen Ganse V VISITE isite R isite A isite

gerealiseerd. onse renbergschouwburg =A renbergschouwburg 5. 4. 3. 2. 1. ensembles.org digitale bemiddeling in op ensemble in Ververij de cc op 28/9 de vernissage tijdens openingsspeech leaflet in een verwerkt die wandelingspel de kinderen doen, voor begeleidende in brochure een verwerkt foto’s en zaalteksten werken, de van M HKA het van in Ronse,stadsgidsen begeleid gidsen door opleiding ‘interactief rondleiden’ de voor BEMIDDELING rtberg - - -

11 11 L’INTERNATIONALE: een nieuwe culturele kaart van/voor Europa P 113 M HKA Jaarverslag 2013 11 L'Internationale op en hun kijk de identiteitspolitiek. kunstenaars Politics”, identity after Europese van I Am? overzichtstentoonstelling een Art te reflecteren. ‘case’ deze context kunst om binnen van is over bemiddeling uitstekende een community’ in werkenpliciete methode van met ‘usefullness (UK), dat met zijn District ex Coniston/Lake in Centre Arts met het Grizedale stond Centraal kennismaking huizen. publiekswerkers de verschillende van voor de verantwoordelijke eerstebijeenkomst een georganiseerd Liverpool november de Spanje In jaren80. en Europa werd in vanaf in veranderingen socio-politieke van de hand aan op de kunstgeschiedenis wierp nieuwe blik oktober 2013 in een die Sofía het Reina 90s” in and 80s the practices during artistic globalisation: and late modernism Between Resistance. “Minimal Het volgende wapenfeit L’Internationale van aan discussie de deel nemen te uit publiek actief ook we om het nodigen En uiteraard verbonden. globaal én teld gewor lokaal Europese de identiteit: op kijk gedecentraliseerde nieuwe, publiek een enorm we een bieden zes de instellingen tussen duurzame samenwerking de Door van rol kunstinstellingen. nieuwe de voor gangmaker dé wordt L’Internationale (kunst)geschiedenis.vanDe de museumconfederatie Europese herdefiniëring een aan daardoor en van manier samenwerken, nieuwe aan een Uses of Art The met Baere: De “ Bart Directeur agendahet voor van museum. de de project internationale en de waardering Het communicatieve wordt zakelijke en verder op uitgediept en het verankerd gebied artistieke, van praktijkervaring autonomie de de bestaande eigen scherpte, maar en bewaakt kortstondige het uit museumnetwerken verleden. confederatie De garandeert en vormt dat breuk een samenwerkingsmodel, met de centralistische en duurzaam ontstaat nieuw, een deze manier Op internationaal met elkaar. samenwerkt langdurig maar zijn museum eigenheid dat elk bewaart, pliceert L’Internationale wisseling. en kennisuit dialoog interculturele discours, internationaal een middel van Het Europa?plaats van Wat wat vooral: identiteit? En is kunst? de plaats van is roept op. nieuwe vragen Wat het tijdsgewricht huidige Europa, maar de is 1848de geschiedenis: en 1989. Dierevoluties leidden van tot hertekening een sleutelmomenten belangrijke op twee uit Uses of Art The focust Inhoudelijk bezoekers. bij 3,9 miljoen brengen kunstwerken 59.000 en onlineplatformen personeel en kunstwerken, van uitwisselingen rondreizendejecten, collecties, onderzoekspro komen. Digitale de Europese van kunstgeschiedenis lezing tot gemeenschappelijke, een Uses ofnieuwe Art The bliek en maatschappij wil nauwe met in relatie samenwerking pu Door en langdurige diepgaande een samenwerken. en(Istanbul Ankara) hun schouders onder van deze vernieuwende manier (Eindhoven), (Ljubljana), (Madrid), Galerija Sofía Reina de Moderna het VanAbbemuseum van/voor Europa. kaart culturele te samen omwerken jaar nieuwe een vijf ertoe zich aan en hedendaagse kunst verbindenof 1848 and 1989 zes toonaangevende Europese musea voor moderne confederatie museum voor uit euro de internationale 2,5 miljoen EuropeseDe Unie trekt

bijzonder is verheugdM HKA over de Europese voor steun vernieuwen dit door beantwoorden deze vragen en de andere musea vijf willen M HKA “Don’t You de presenteert zomer het 2014 in En M HKA van Know Who Museo Nacional Centro de Arte Arte de Centro ook zetten het Nacional Museo Naast het M HKA

L’Internationale het

voor ‘museumconfederatie’. de term nadrukkelijk kiest Dit im

samenwerking. Museu d’ArtBarcelona (Barcelona) de Contemporani Museu en SALT HKA M HKA het bouwt topinstellingen vijf de met Samen The Uses of Art, The legacy legacy The Uses of Art, The . Onder de projectnaam .” de tentoonstelling was grote -

- - -

- - - - Boekpresentatie “L’Internationale: Post-War Avant-Gardes Between 1957 and 1986’ Dinsdag 05.02.2013 Secession Wien

Uitgever: JRP / Ringier Zürich (zie hoofdstuk 13: publicaties)

COMMUNICATIE PERSAANDACHT 1. Elektronische nieuwsbrief van 10.12 Voor de persvoorstelling van de museumcon- 2. Facebook en Twitter federatie L’Internationale werd — gezien de 3. Banner op website M HKA complexiteit van het verhaal — gekozen om een persconferentie en een aansluitende lunch te organiseren. Omdat L’Internationale een internationaal verhaal is, lag de focus bij alle partnerinstellingen op het aanspreken van de eigen nationale pers. M HKA kreeg bijzonder veel aandacht van de (lokale) printmedia: De Morgen, De Standaard, Gazet van Antwerpen en H ART. Het bericht werd ook door Belga verspreid, waardoor het nieuws gretig werd opgepikt door allerlei nieuwssites (deredac- tie.be, cobra.be, knack.be, gva.be, hln.be, …). L’Internationale werd ook later steeds consequent meegenomen in de berichtgeving rond het M HKA, waaronder ook de oproep van de zes museumdirecteurs tot dialoog naar aanleiding van de onlusten in Turkije (in juni 2013). 12 12 Evenementen P 117 M HKA Jaarverslag 2013 12 Evenementen 5. 4. 3. 2. 1. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Facebook ChampdAction Flyer (2.000 ex.): verspreiding via balie en #16 (5.000M HKAzine ex.) website M HKA op Banner Twitter en Facebook Elektronische nieuwsbrief van COMMUNICATIE gratis en receptie met cava Evenement Uitnodigingen (2.000 ex.) (5.000 en#15 #14 M HKAzine ex.) website M HKA op Banner Elektronische nieuwsbrief 08.01 van WeekUp en H ART in nationaleAdvertenties de magazines COMMUNICATIE protesteerde zijn doornooit maar Vaes afgewerkt, opnieuw gereconstrueerd. werden door Kagel tegen verzette zich het ‘virtuozendom’. partituren twee De Tactil op het terwijl consumentisme, kritiek uit Strom Kagel.Unter Mauricio muziek en performances. installatiekunst, van programmamix tekende met op M HKA zondagwerking 22 september met een verzet aan samen en in ChampdAction van leiding onder festival artistieke Dit unieke 12.1.2 Verdonck.Benjamin door werd keer dit gemaakt verjaardagsuitnodiging De verzorgde de taart. Pacquée en uit Ria hetJanLauwers de sprak Statevan museum, Arts of the mee te vieren. Brithday-feesten totuit Art’s diverse wereldwijd. officiële de ‘kunst’. van geboortedag Dit statement groeide bar Parijse een in voor feest een de ter kunst. ere van voor elkaar de slaan de handenin vijfde maal en het M HKA H ART Klara, 12.1.1 12.1 Protest gegarandeerd. off. Boulevard Verstockt Serge de ongehoorzaamheid. ode een aan was te was en gast Cheglakov, cellist, hedendaagse een Russische Dmitry VaesLuk (1969) bracht Strom Unter en Tactil (1970) componist van Antwerpen M HKA, 22.09.2013 P X CANVAS TIME de nieuwe gevelpanelen Konrad maakte voorAglaia de achterzijde om uit met ons We kunstenaars nodigden opnieuw aantal een tot zijnuit verjaardag de Filliou Robert 1963In Fluxus-kunstenaar riep Antwerpen M HKA, 17.01.2013 ART’S STRUCTURELE Centraal. door Radio en streaming Live-uitzending tekeer met luidkeels hun installatie gingen #4-winnaars LAbO van Holdyour Horses kortweg de Trash Grand Opéra De 27 bedrijven, in rotest rotest met

BIRTHDAY composities Song

EVENEMENTEN | Gelijkvloers van John Cage

Jan Lauwers.Jan State de opnieuw of Arts the publiceerde H ART jaarlijksegewoonte Naar PERSAANDACHT en eigen geschreven , dit keer van , dit van keer punkmuziek.

12.2 OCCASIONELE EVENEMENTEN

12.2.1 Video-presentatie van kunstenaar Thomas Bogaert 07.01.2013 — 13.01.2013 Auditorium

De Gentse Kunstenaar Thomas Bogaert, die het artwork van de laatste Absynthe Minded Cd maakte, maakte bij de titelsong As It Ever Was ook een video, gefilmd in Parijs, waar ook de CD opgenomen werd. Die video voor As It Ever Was zal niet, nooit, via de gebruikelijke kanalen (youtube, facebook, TV, …) beschikbaar gesteld worden. Absynthe Minded is één van de meest succesvolle Belgische bands van de laatste jaren. Ze braken bij het grote publiek door met de megahit Envoi (2009), op tekst van Hugo Claus. Hun laatste Cd, As It Ever Was, kwam in mei 2012 uit, en haalde ondertussen ook al goud. As It Ever Was is de 3de video uit het gelijknamige album. De video van As It Ever Was was gedurende 1 week (7 tem 13/1) te zien in aparte projectieruimtes in 5 van de belangrijkste musea van dit land, te weten M HKA (Antwerpen), Stam (Gent), Wiels (Brussel), Muzee (Oostende) en Z33 (Hasselt).

12.2.2 Boekvoorstelling ‘La Chambre de Tania’ 21.02.2013 M HKAFE

‘La Chambre de Tania’ is een ontmoeting tussen twee kunstwerken. Het is een zorgvuldige verweving van de collages van Mira Sanders met een scienceficti- onverhaal van Cédric Noël. Beide raken dezelfde domeinen aan: architectuur, psychologie, ingenieurswerk, schilderen tekenkunst. Mira Sanders trekt nieuwe vluchtlijnen langs de oppervlakte en rond fotografische beelden afkomstig uit tijdschriften voor doe-het-zelvers uit de jaren zestig. Figuren en handen van installateurs monteren en demonteren dingen. Cédric Noël schrijft over het ‘imago’ en ontwikkelt een spanning tussen het concept van een perfecte vorm en de ideale uitbeelding. Dit verhaal bestaat uit een reeks botsingen in een wereld die beheerd wordt door de Arantèle — een wereld waarin de mensen gehuld zijn in symbiotische pakken van planten of insecten. Deze editie was de vijfde uit de reeks Posture Editions, een reeks kunstenaarsboeken waarin een kunstenaar een gedrukte tentoonstelling organiseert over zijn/haar werk.

COMMUNICATIE Elektronische nieuwsbrief van 19.02

12.2.3 VIth PA/PER VIEW ART BOOK FAIR @ WIELS 22 — 24.03.2013 Wiels, Brussel | Mezzanine

Afterall was voor de 5e keer aanwezig op deze book fair die ca. 30 kunstboekenuitgevers verzamelde 20TH Century Art Archives UK / Afterall UK / Alauda Publications NL / Almine Rech BE/FR / Archive Books DE / Art Paper Editions BE / Bartleby&Co BE / Bom Dia Boa tarde Boa Noite DE / Casachrome BE / DE PLAYER NL / Edition Taube DE / From Me To You Publications BE / GAGARIN BE / Gevaert Editions BE / Ghost PT / Institutions DE / Les Editions HORROR VACUI FR / Kültur Büro Barcelona – Buenos Aires ES/AR / Manuella Editions FR / P 119 M HKA Jaarverslag 2013 12 Evenementen 2 (kunstenaar), Ginckels Snyder.Pieterjan gemodereerd door Maria Rondetafel (M HKA): Michiels Ensembledenken : Kristof II Case SnyderMaria (kunsthistorica) Honoré Rondetafel voor (1996, de Schatbewaarder Draaiboek Honoré δ I Case bevraagt. fundamenteel museale werking de musea deze werken en verzamelen restaureren en hoe de dit conserveren, Snyder Maria modereerde. kunstcritica verzamelaars; en met kunstenaars dialoog in Museummedewerkers gingen of radicaliseert. overstijgt en het laat vangen objectmatige collectie een in makkelijk niet zich rondetafel een over organiseerde ‘non-collectables’, werk datCAHF artistiek en kunstenaarsboeken video’s, schrift, installaties, tekeningen, schilderijen, noemen we tentoonstellingen. zijn slechts van enkele individuele en Teoria (Theory of fala Speech) da 2009, Porto het in in Museu in Serralves 2010 in Basel 2013, Theatre of de in Kunsthalle Hunters Lissabon in in Soares São Paulo 2010. van MetBiënnale in Feitiço (Spell) Filomena de Galeria in wereldwijd, en Sydney de 2008 waaronder van de en Berlijn Biënnales in Academy, tentoonstellingen Art van Sweden) tal aan en participeerde 2007 in Zweden Malmö, van (Malmö de kunstacademie aan studeerde af Hij Lissabon. werd Barateiro Pedro geboren 1979 en in woont in kunstenaar Portugese De Elektronische nieuwsbrief 19.03 van COMMUNICATIE 12.2.4 Papers –Motto BE DE/BE /Torpedo /Zavod NO /WIELS P.A.R.A.S.I.T.E SI /Theophile’s PT /STET NL /Roma Publications UK BE /Ridinghouse Prijs Baudin Fernand /Prix /Post NL Editions FR Press Onomatopee /Paraguay NL BE / BE /Möbius /Nero BE /MOREpublishers IT /Mousse Publications IT PAWSONMARK Verlag Pezinger /Mark UK DE/AT Kunsthalle /MER.Paper 12.2.5 Honoré Bijl, Guillaume Barrio, Kabakov, Ilya Buren, Daniel Artur S.M.A.K.: Ensembles (zieM HKA: 13: hoofdstuk publicaties) Issues for Outdoor Sculptures Middelheimmuseum: ConversationMu.ZEE: Piece hedendaagseen beheer kunst: van op collectie(beleid) vanuit hun eigen en behoud perspectief, elk focussen, publiceerde voor publicaties Deze hetpartnermusea te eerst koop aan. de zij 4boeken die recent met haar CAHF Tijdens bood deze namiddag e CAHF (S.M.A.K.) Blanchaert : Katrien (S.M.A.K.): Neerman en Christoph over waarop Zij cases converseerden twee de manier van de hand aan Middelheimmuseum 28.03.2013 Barateiro’s werk omvat sculpturen, media: variëteit aan grote een ZuidCinema 09.05.2013 H N P

erformance δ δ on ow to M

publicatie (S.M.A.K.), Paschalidis ’O (kunstenaar) en Iris gemodereerd door Ghenie ’O, Adrian (M Bert : met HKA), Evi Jong De (Mu.ZEE), Barbara Weyns: met en Nora Sara Smet De (Middelheimmuseum), -C ollectables : ENSEMBLES ake aM ake : ask door P ask edro B ’O) arateiro performances. Zijn artistieke praktijk verenigt de rol van de kunstenaar en de auteur (als de ‘creatieve beschrijver’ van gedachten in woord en beeld), evenals die van de curator en de uitgever (als de ‘verspreidende formuleerder’ van de verzamelde gedachten van diverse auteurs). Kritisch denken — een subjectieve en maatschappelijke vorm van besef — is noodzakelijk om al deze functies uit te voeren. Barateiro verbleef vier maanden in het kunstenaarsverblijf in AIR Antwerpen. Hij werd hiervoor uitgenodigd dankzij een samenwerking tussen AIR Antwerpen en Kunsthalle Lissabon. M HKA inviteerde hem voor een lezing-performance in Cinema Zuid. Deze performance kaderde in het evenementenprogramma van de tentoonstelling Moments on Moments. In het M HKA deed Barateiro de performance How to Make a Mask, een monoloog met beelden waarin verschillende vormen van subjectiviteit meespelen. Ze werd voor het eerst uitgevoerd in het Teatro Praga in Lissabon in 2011 en de volgende voorstelling vond plaats in het Théâtre de la Ville te Parijs op 7 juni.

In een ‘duet’ met M HKA-curator Anders Kreuger, las Barateiro ook passages voor uit zijn Engelse vertaling van Orality: The Future of Art?,een essay geschreven in 1968 door filmmaker, criticus, curator en kunstenaar Ernesto de Sousa (1921-1988). De Sousa was een pioneer van de videokunst, de happening en de performance in Portugal en hij nam deel aan de Fluxusbeweging. Hij was bevriend met Robert Filliou, wiens werk werd getoond in de zomertentoonstelling van het M HKA Het Karakter van een Collectie.

COMMUNICATIE Elektronische nieuwsbrief van 30.04 en 07.05

12.2.6 Opening Helena Sculpture van Vaast Colson 24.08.2013 M HKA, Antwerpen | Gelijkvloers (tijdens Cultuurmarkt)

Slechts éénmaal per jaar wordt Helena Sculpture van Vaast Colson geopend. Op Zaterdag 24 augustus — de verjaardag van Helena Kippenberger — werd in aanwezigheid van Vaast Colson het reliekschijn — waarin een stapel portretten van Martin Kippenbergers dochter — onthuld. De bezoekers konden aanschuiven aan de aanpalende tafel met een grafische voorstelling van de twaalf schilderijen in reliëf. Potlood en papier lagen klaar om een rub- bing te maken, een tekening die de bezoekers mee naar huis konden nemen.

COMMUNICATIE PERSAANDACHT Elektronische nieuwsbrief van 20.08 Om het intieme karakter van de ‘performance’ te bewaren, werd er maar beperkt gecommuniceerd naar een selecte groep. De Morgen publiceerde een spread met een goede inhoudelijke uitdieping van het werk en een mooie foto-reportage. P 121 M HKA Jaarverslag 2013 12 Evenementen

HKAzine #17M HKAzine (5.000 ex.) Elektronische nieuwsbrief 15.10 van 29.10 en COMMUNICATIE Kunsten Groningen en en Maatschappij Kunst Rijksuniversiteit Hogeschool Fontys voor de M HKA, deBuren i.s.m. huis Vlaams-Nederlands steunpunt voor (Vlaams beeldende BAM van kunst) en Een organisatie Daenen (De Morgen). het Onderwijs) Katholiek Opera). (Vlaamse en Aviel Cahn Moderator Ward is Dercon (Tate Londen), Modern, van Mieke Van Secretariaat Hecke (Vlaams voor CD&V). Clerck(politicus en De Stefaan Nadien er debat een is met Chris (eipcp Policies, Wenen) for Cultural Raunig Progressive Institute –European Baere De (M door Bart HKA), Lezingen Gerald het van kunstinstituut. positie en de op rol, betekenis van Gielen sprekersPascal balans een diverse maken ‘horizontaler’ ofwel vlakker almaar die netwerkwereld een mondiale een context, in in of verdiepende ze deze Kunnen ‘verticale’ rol nog cultuur. welnationale spelen het rol en bepalen laten in wortelen canon een belangrijke vooreen van een musea, opera of zoals repertoiretheater, speelden kunstinstituties, Klassieke 12.2.7 opnieuw was belangstelling. Er grote een namen. kon verborgenzich zodat laten niemand verleidenkunstenaar door bekende zij kopen. de konden Bovendien van de Print was handtekening Muka een 5en enalleen 18 jongeren voor jaar: toegankelijk kinderen tussen enkel was voor jonge tentoonstelling De mensen. speciaal hele wereld zijn gemaakt, Prints projecteigen een Muka de publiek tentoonstelling In en daarmee opbouwt. maakt van editie tweejaarlijkse een dat hier hetopnieuw M HKA, te in gast Van zaterdag 26 oktober tot en met zondag 3november Prints de Muka waren

12.2.8 01.10 van nieuwsbrief Elektronische COMMUNICATIE over van de te bewonderen doorzijn die kunstenaars steendrukken onder van Attitudes redactie het Institutional van boek aanleiding Naar (Brussel) deBuren huis In Vlaams-Nederlands 04.10.2013 K I L Auditorium 26.10.13 K PRINTS MUKA nstitutional ezingen en D en ezingen unstinstituties in een vlakke wereld vlakke een in unstinstituties unst kijken unst

wordt?

—

03.11.13

, kiezen ebat A ttitudes , kopen voor jonge mensen :

2. 1. 3. Brochure Hoekje Salon tatiemateriaal op de 4 de tatiemateriaal op met teken- en verwekingsopdrachten, documen inzage. prints informatie ter met MUKA over BEMIDDELING de kinderen als (groot)ouders. kinderen de hun door opzet MUKA prints. MUKA opzet door Teken- enverwerkingsopdrachten geïnspireerd de verdieping. Zowel voor - 12.2.9 ART AS GENERATOR OF CHANGE IN SOCIETY 05.11.2013 lezing in Universiteit Antwerpen 06.11.2013 filmvertoning en nabespreking in Cinema Zuid

Onder de noemer ‘Art as Generator of Change in Society’ nodigt UCSIA in samenwerking met de Universiteit Antwerpen, Sint Lucas Antwerpen, de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten en het M HKA, de kunstenaar Michelangelo Pistoletto uit. Michelangelo Pistoletto is een geëngageerde humanistische kunstenaar. Zijn spirituele en artistieke zoektocht bracht hem bij vraagstukken op het vlak van maatschappij, politiek, economie en leefmilieu. In 1998 richtte hij te Biella Cittadellarte op, een laboratorium en wereldwijd netwerk van mensen en organisaties die via de creatieve functie van kunst verantwoorde maatschappelijke veranderingen in gang willen zetten. Het M HKA wijdde in 2003 een tentoonstelling aan Pistoletto. In 2004 ontving hij een eredoctoraat in de politieke wetenschappen van de Universiteit van Turijn. Bij die gelegenheid schreef hij een manifest Het Derde Paradijs en creëerde hij een symbool voor oneindigheid. Ze werden voorgesteld op de Biënnale van Venetië in 2005. Pistoletto werd getroffen door de Arabische Lente, globaal bestuur, duurzame ontwikkeling, technologie en ethiek en schreef een manifest Omnitheïsme en democratie. Hij wil een hernieuwd vertrouwen in de maatschappij herstellen door macht (kratos) te vervangen door praktijk (praxis) en een beweging van democratie naar demopraxis op gang te brengen. De lezing vond plaats in het universiteitsgebouw waar zijn kunstwerk Love Difference – 6 Mediterraneans is geïntegreerd. (met Arthur Cools, Centrum voor Cultuurfilosofie van de Universiteit Antwerpen en Gert Verschraegen, Departement Sociologie van de Universiteit Antwerpen)

Naar aanleiding van het bezoek van Pistoletto programeerde Cinema Zuid op 6 november een documentaire over het werk van Pistoletto met nabespreking.

12.2.10 Workshop / lezing “What happens when the artwork becomes a novel?” 05.12.2013 Workshop om 11u op 6e verdieping Lezing in auditorium

Deze workshop/lezing paste in het kader van de lezingenreeks “What’s the Story” (Sint Lucas Antwerpen). In de masterjaren wordt ieder jaar een lezingenreeks rond narrativiteit en beeldende kunst georganiseerd die verplicht te volgens is voor al de masterstudenten (75tal), als deel van het vak ‘lectures’. (Alle zes lezingen zijn publiek toegankelijk.) Daarnaast kiezen alle masterstudenten 2 sprekers uit waarmee ze een hele dag intensief samenwerken (25tal studenten per workshop). David Maroto was één van die sprekers en stelde voor om samen met de studenten enkele kunstenaarsnovelles te lezen als onderdeel van de workshop. Hij toonde ook de ‘Book Lovers’-collectie in het M HKA. P 123 M HKA Jaarverslag 2013 12 Evenementen kunstwerken daten bij we zeggen met de het de gingen Salon zalen ook in wil dit wieltjes, passend bijcreatieve activiteiten, ‘Stop het thema de tijd’. ook Het Salon kreeg zoekopdrachten, met kunstige stond klaar gastvrouw/heer een gezinsruimte en (groot)oudersKinderen konden deze heel het de terechtIn dag Salon. in voor de toekomst. den kunstwerk een ze samen poppentheater. knutsel magisch een de het ontdekkingstocht Op van einde en treinwagon, een schuurtje, doolhof, een de vreemd vorm een konijn, van in wonderland”. ontdekte Samen ze de wondere met wit een wereld: kunstwerken “Museum in mee op ontdekkingstocht de kinderen nam Een gids seumzalen. we de workshop organiseerden voor ‘Stop kinderen Speciaal de de mu tijd’ in keer georganiseerd. twee restaurateur. en externe een tour Deze behoud werd het en beheer van M HKA medewerker Lambrechts, Christine waren dienst van Experts kunst. daagse ontdekte het het van behoud publiek heden en debeheer van uitdagingen worden. met bewaard Samen hen het depot de in kunstwerken schermen waar behoud deze tijdens en tourmee beheer bezoekers achter namen deExperts tijdskenmerken. referenties, mode, stijlen historische en aan en te linken andere kunstwerken tijdskader een door ze te in vergelijkenen plaatsten met ze de kunstwerken keken,met de de beleefdenbezoekers de kunstwerken gids en ervaarden vanuit de insteek‘stop de tijd’. met hedendaagse treden kunst, dialoog Samen gesprekmet en boden de hen in bezoekers sleutels tot het en in omgaan de tot 60 jaren van gingen nu. gidsen De overzicht selectief een kunst van Collectie”. een van bood collectiepresentatie Deze “Karakter lectiepresentatie de col in met gids rondleiding een uur we elk organiseerden Erfgoeddag Op ‘Stopthema de tijd!’. voor jong aan activiteiten en oud,publiek het gerelateerd verschillende aan 2013 ‘Stop In thema dit was de thema. tijd!’.een boden we het het M HKA In wordt evenement, rond bovenlokaal een is ingevuld Erfgoeddag dat jaarlijks 12.3.1 12.3 HKAzine #15 (5.000 #15 M HKAzine ex.) website M HKA op Banner Twitter en Facebook Elektronische nieuwsbrief 16.04 van COMMUNICATIE activiteiten voor kinderen van 4–12 van voor jaar activiteiten kinderen Doorlopend 11u van –17u, out, drop in drop het Salon &het in Doorlopend mobiel Salon kunstplezier 11u – 12u30, 14u – 15u30, 6tot van 12 voor kinderen jaar Workshop ‘Stop 6tot de tijd’van jaar 12 voor kinderen 14utussen –15u en 15u –16u, voor volwassenen Stop de behoud tijd: hedendaagse en beheer kunst van ‘WasCollectietour het nu of 90 80, 2000’ 70, voor volwassenen 21.04.2013 STOP DE TIJD! ERFGOEDDAG –THEMA: EVENEMENTEN

creëerden

BEMIDDELING

fantaseerden. - - - - 12.3.2 MUSEUMNACHT 03.08.2013

Museumnacht wordt jaarlijks opgezet door alle musea van Antwerpen in een organisatie van Prospekta. Vijftien musea nemen deel. M HKA zet extra in op een actieve voorstelling met muziek en dans in de tentoonstellingszalen en op het terras.

Rondleidingen 19.00 – 21.00 / Collectietour met gids In 30 minuten maken de bezoekers kennis met de collectietentoonstelling Het karakter van een tentoonstelling.

Sessie BODY-PAINT 19.00 – 21.00 / voor gezinnen en kinderen Illustratrice Lisa Verlinden schilderde een tattoo geïnspireerd door een lichtgevend kunstwerk van Róza El Hassan. Ook zette ze de kinderen op weg om zelf tattoo te ontwerpen en te schilderen.

Voorstelling van het collectief Passage Obscure 21.30 – 22.30 Passage Obscure liet de donkere kant van onze collectie zien. Ze daagden de bezoekers uit om het binnenste van de kunstwerken te achterhalen. Dans, livemuziek en humor waren onontbeerlijke ingrediënten in deze voorstelling. De voorstelling werd afgesloten met een spektakel op het dakterras van het M HKA.

M HKAFE 19.00 – 01.00 Tapas en cocktails in het M HKAFE / Bar DJ Manta zorgde voor muziek en sfeer in het M HKAFE

AmuseeVous Tussen 19u00 – 23u00 In alle deelnemende musea organiseerde Amusee Fit-O-Meter. Met een klein groepje gingen ze al “sporten” van het ene naar het andere museum. Bij ons stopten ze bij het werk van Guillaume Bijl en gaven hierbij een korte rondleiding aan de bezoekers. Volledig in “foute” sportoutfit.

COMMUNICATIE PERSAANDACHT 1. Elektronische nieuwsbrief van 09.07 en 23.07 Naar goede gewoonte werd Museumnacht grondig 2. Facebook en Twitter en breed gecommuniceerd vanuit de organisatie, 3. Banner op website M HKA wat resulteerde in grote artikels in onder 4. M HKAzine #16 en #17 (5.000 ex.) andere De Standaard, Gazet van Antwerpen, De Morgen, Het Nieuwsblad, … waarbij het M HKA- programma werd opgenomen. ATV wijdde een lange reportage aan Museumnacht en gebruikte het M HKA als locatie voor de sfeerbeelden en vox-pop’s. P 125 M HKA Jaarverslag 2013 12 Evenementen gids workshops. konden Ouders op wandelgesprek een dezelfde tijdstippen met de tot over compositie- schildersessies print- en gezamenlijke collagetechnieken, bijzondere de van Academie.van werden ateliers die De gingen aangeboden konden uur een of met kunstdocent een volgen het van M HKA met gids een organiseren. lezingenreeks deook halfjaarlijkse al we waarmee rende met samenwerking de Academies de stadAntwerpen, van en inspire op uit vruchtbare een het en Kunstonderwijs kwamen Deeltijds workshops.actieve We contact een zochten met hiervoor de Academies van om uitgedaagd het de jonge slaghet te aan publiek in laten M HKA zelf gaan we in waren James Marshall en zo’ Kerry van ‘Schilderijen tentoonstelling detijdens Kunstendag Met de voor en schitterende toegankelijke Kinderen. om op zondag 17 november open te voor zetten de kinderen extra deuren op JokeVoor cultuurhuizen Schauvliege Minister op riep jaar rij het tweede 12.3.4 werkveld het Elektronische nieuwsbrief naar COMMUNICATIE en bij museumspelen de ensemblebank. te geven om uitleg bij de stonden klaar gidsen twee documentatieruimte zo en MUHKAdemie en Schilderijen James Marshall, Kerry met de tentoonstellingen kennis op eigen ritme maakten Leerkrachten M HKA. 25 het oktober te zienin was vanaf die deze tentoonstelling van voorsmaakje de leerkrachtenover project. een dit Zokregen en van het en zeilen reilen curatorenPointsDe en gaven medewerkers Meeting meer informatie van werking. en onze de tentoonstellingen museum, met ons de leerkrachten maken met kennis samen gids een Rondleidingen: educatief een van de hand aan enwerd nadien op er dieper in leidde ingegaan de film Blue Velvet de klassieker Een begeleider van David Lynch. van Filmvertoning Zekonden hetnieuwe uit tentoonstellingen. volgende kiezen programma: en onze met werking onze schooljaar en laat leerkrachten kennismaken het van het begin aan wordt georganiseerd, jaarlijks museumnocturne De 12.3.3 te delen.met hun leerlingen op komen bezoek extra nog om eens de ervaring de opgedane tentoonstelling het onder museum de Met loep hun DKO-klas namen. mochten ze gedurende het docent werken van interactief waarbij ze als de in technieken Dubbelfocus, en vooraf vormingssessie een de tentoonstelling van Academie catalogus een

volgen. momenten op drie bestond dag De dat kinderen atelier een ervan in VOORKUNSTENDAG KINDEREN Solo M HKA Points Meeting M HKA Zuid Cinema Tussen 19u00 –23u00, voor leerkrachten en cultuurbemiddelaars 09.10.2014 VOOR ONDERWIJS HET MUSEUMNOCTURNE de van kunstdocenten de twaalf voor kregen de medewerking return In

pakket.

het Salon. In en onze - Zowel bij publiek als bij de medewerkers werd deze dag als een rijke ervaring beschouwd, vooral door de actieve en creatieve beleving van de tentoonstelling.

COMMUNICATIE Elektronische nieuwsbrief van 12.11 Facebook en Twitter Banner op website M HKA M HKAzine #17 (5.000 ex.) 13 13 Publicaties P 129 M HKA Jaarverslag 2013 13 Publicaties 13.1.1 13.1 2014). (februari Wien Kunsthalle in tentoonstelling de OPTIMUNDUS- met gepubliceerd worden gelijktijdig zal hoofdstuk tweede Een Press. Sternberg en Wien Kunsthalle M HKA, het van co-publicatie een is boek Het kunstenaarsduo. dit van observaties sociale over de merkwaardige document speels en doordacht een eerder publicatie deze is zijn, te kunstenaarsboek een en tentoonstellingscatalogus een tussen om iets Ontworpen beschouwen. wereld parallelle hun zij hoe de vraag van beschrijving pelijke pseudowetenschap een zelf de kunstenaars geven Bovendien gezichtshaar. voornamelijk geeft, gekheid haar van deel een tevens kunst —wathun subject mannelijk het van ling de behande werkbenadrukt: hun uit facet bepaald een Nav eerder Haq, tentoonstelling, de van de curator terwijl Thys, en de Gruyter van de praktijk in tendensen terugkerende van analyse theoretische een van zijn voorzien die bijdragen, essayistische leveren Roelstraete Dieter en Krasinski Jennifer OPTIMUNDUS. van realiteit de alternatieve binnen hart donkere het van geven glimp een die Abeele, den van Michael en Wächtler Peter kunstenaars gevestigde Brussel de in door teksten fictie-georiënteerde twee bevat 13 05 13—19 02 08 M HKA OPTIMUNDUS bieden. praktijk veelzijdige op hun tieven perspec verschillende die samengebundeld teksten nieuwe vijf zijn boek het In begeleiden. en ondersteunen te M HKA het in tentoonstelling om hun gecreëerd is Thys Harald en de Gruyter Jos van 13 05 19 13— 02 08 M HKA OPTIMUNDUS boek Het 13.1.2 vorm engagementen waarin verzamelen kunst 25 jaar dan meer door gevormd ‘persoonlijkheid’, of een ‘personage’ een als portretteren collectie we onze willen boek dit Met de maatschappij. en de actie beeld, het tot kunst: betrekking met perspectieven fundamentele drie rond ontwikkeld collectie, de van beeld synthetiserend een biedt Het collectieboek. gelijknamige het ook M HKA het presenteerde collectie een van karakter Het zomertentoonstelling de grote met Samen verzamelen. kunst hedendaagse 25 jaar van synthese Een HKAzine #15 (5.000 #15 M HKAzine ex.) COMMUNICATIE illustraties 67 pp.; x18 24 cm; kleur zwart-wit en Engelstalige editie addendum. Nederlands met 08 02 13 M HKA OPTIMUNDUS PUBLICATIES FLANKERENDE een van Het karakter

collectie — 19 05 13

- - - China. en India Centraal-Azië, Rusland, uit als regio, en stad de eigen uit zowel referentiekunstenaars, aantal een van op ensembles ligt de M HKA-collectie van focus De vandaag. beelden van de rol en aard de ook maar kunst, hedendaagse van geerde - geënga sociaal het en ‘performatieve’ het van belang het wereld, multipolaire huidige de 1960, de jaren vanaf Noordwest-Europa van regio de wijdere en Antwerpen in ditie - de avant-gardetra zoals M HKA-collectie, de aan geven vorm mee tot op vandaag die op onderwerpen in zet boek Het op beperkingen. antwoorden creatieve door en aandienden, zich die kansen door intuïtie, kennis-gebaseerde door kregen Vermeiren. Nav Sofie en Haq van: kunstwerk per teksten Korte Marshall. James Kerry kunstenaar en Chicago) (curator in MCA Roelstraete Dieter München),in Nav (curator Haq M HKA), Kunst der Haus (directeur Enwezor Okwui kunstwereld: de hedendaagse uit stemmen gezaghebbende van bijdragen bevat Het M HKA. het na ontvangen Marshall die musea andere de drie Madrid, in Sofía Reina de Arte Centro Nacional Museo en Barcelona in Tàpies Antoni Fundació Kopenhagen, in Ludion van coproductie een is zo en Schilderijen – Marshall James Kerry catalogus De 13.1.3

tie werden geprezen. geprezen. tie werden presenta inhoudelijk sterke de en vormgeving knappe de tentoonstelling, de rond waarbij uitdrukkelijkwerd berichtgeving vermeld de in collectie een van karakter Het van als communicatieplan onderdeel grote een in het collectieboekHet meegenomen werd PERSAANDACHT (5.000 #15 M HKAzine ex.) COMMUNICATIE Weele, Piet Hecke, Van Vermeiren. Sofie Lisa Bergh, der den Van Simon Gerven, van van Lozic,Kreuger, Maja Kristof Michiels, Jos Vree, De SophieGregoir,Jan Nav Haq, Anders Vlegelaer, De Backer,De Bert Baere, De Bart Leen Cachucho, Evi van Teksten Bert, Eduardo Engelstalige editie addendum. Nederlands met 291 pp.; x30 cm; kleur 42 illustraties, ingegaan op de inhoud. inhoud. de op ingegaan niet er dieper was, werd nietnog beschikbaar boek het tentoonstelling, omdat de rond maar vermeld in berichtgeving catalogus werd de en zo. De Schilderijen rond communicatieplan in grote het meegenomen catalogus werd De PERSAANDACHT Engels met Nederlands addendum. 190 pp.; 26 x21 cm; , M HKA en zo Schilderijen James Marshall Kerry , en Kunsthal

Charlottenborg . De catalogus . De -

13.1.4 Meeting Points 7: 13.3 TIJDSCHRIFTEN Tienduizend listen en honderdduizend trucs 13.3.1 AFTERALL

Deze brochure werd uitgegeven ter gelegen- Sinds 2007 is het M HKA mede-uitgever heid van de tentoonstelling Tienduizend listen van het viermaandelijkse internationale en honderdduizend trucs, een productie voor kunsttijdschrift Afterall. ‘A Journal of Art, Meeting Points 7 in M HKA, Antwerpen, Context and Enquiry’ luidt de handzame 25 oktober 2013 — 16 februari 2014. omschrijving, en het daarin weerklinkende enthousiasme voor onderzoek en bevraging 105 pp.; 18,5 x 13,5 cm; kleur en zwart-wit sluit naadloos aan bij de kritische kunstvisie illustraties, Nederlands-Engels-Frans. die het M HKA sinds lange tijd aankleeft. Teksten via M HKA (Bart De Baere en Leen De ruggengraat van elk Afterall-nummer De Backer) en What, How & for Whom (WHW). zijn telkens de monografische essays – twee Teksten over het werk van de kunstenaars teksten gewijd aan het werk van vier kun- Fdoor Bjarke Hvass Kure. stenaars per nummer. Maar elke uitgave van Afterall bevat ook twee lijvige essays en een drietal specifiek kunsten cultuurhistorische 13.2 ANDERE PUBLICATIES beschouwingen die het nodige tegenwicht bieden voor die monografische focus — de individuele artistieke praktijk als het centrale 13.2.1 Ensembles. A way to principe van het hedendaagse kunstland- Approach Art Today schap. In deze essays, die een breed gamma (2 e Cahf-Boek) aan onderwerpen bestrijken, schept Afterall ruimte voor een reflexieve benadering van de 151 pp.; 22,5 x 17 cm; kleur illustraties: hedendaagse beeldcultuur in het algemeen. Engels. Teksten van Jan De Vree, Kristof Michiels, AFTERALL# 32 Bart De Baere, Dieter Roelstraete, Marc Het 32ste nummer van Afterall, het internati- Jacobs, Tom Evens, Maja Coltura, Miek De onale, in Londen gevestigde kunsttijdschrift Kepper, David Vande Cauter, Evi Bert. Uitgever: Contemporary Art Heritage Flanders waarvan M HKA mede-uitgever is, focust op de notie van het picturale. Wat is de rol van kunstwerken die in eerste instantie visueel 13.2.2 Institutional Attitudes – zijn, in een tijdperk waarin van kunst vaak verwacht wordt dat zij een socio-politieke of Instituting Art in a Flat World historische context schetst en dat zij vragen (Pascal Gielen) stelt en beantwoordt over de samenleving van nu en van morgen. Hoe interpreteren we 262 pp.; 21 x 13,5 cm; Engels. vandaag de dag niet beredeneerde beelden? Teksten van Kenny Cupers, Bart De Baere, Ann Wat is het belang en de macht van het beeld Demeester, Jimmie Durham, Alex Farquharson, binnen de hedendaagse kunst? Het woord Mark Fisher, Pascal Gielen, Marc Jacobs, Sonja Lavaert, Thijs Lijster, Isabell Lorey, Markus vooraf waarin deze vraagstelling opgewor- Miessen, Chantal Mouffe, Gerald Raunig, pen wordt, is geschreven door kunstenaar Patricia Reed, Nicolaus Schafhausen, Mark Lewis, medeoprichter van Afterall. Blake Stimson Het nummer is opgebouwd rond vier Uitgever: Valiz Amsterdam, 2013 kunstenaars die met beelden werken die min of meer ‘puur’ zijn. De Amerikaanse kunstenaars James Welling en Pae White 13.2.3 L’Internationale – Post-War worden vaak geassocieerd met het picturale Avant-Gardes Between en met een manier van werken die ‘beeldend onderzoek’ genoemd zou kunnen worden — 1957 and 1986 een manier die meestal gebaseerd is op het fotografische beeld en binnen de politiek van 361 pp.; 21 x 15 cm; kleur en zwart-wit illustraties; Engels. het beeld blijft in plaats van te verschuiven Uitgever: Moderna galerija (MG), Ljubljana; naar duidelijk beeldende uitspraken over Museu d’Art Contemporani de Barcelona de samenleving. Het essay van Caoimhin (MACBA), Barcelona; Museum van Hedendaagse Mac Giolla Leith over Welling gaat gepaard Kunst Antwerpen (M HKA); Van Abbemuseum met een interview met de kunstenaar door (VAM), Eindhoven; Julius Koller Society, Anthony Spira, terwijl het werk van Pae Bratislava White besproken wordt in essays door Glenn Adamson en Terry Myers. De beelden van de Belgische kunstenaar David Claerbout staan stil en bewegen, vaak gelijktijdig. Ze zijn tegelijk zelfbeschouwend en actiegericht, tegelijk analytisch en emotioneel geladen. Erika Balsom schrijft over zijn werk. De Palestijnse kunstenaar Ahlam Shibli is wellicht het bekendst van haar politiek acute foto’s van de gemeenschap van bedoeïenen in Israël waarbinnen ze geboren werd. Haar werk wordt in context geplaatst en besproken in essays door Yazid Anani en Christian P 131 M HKA Jaarverslag 2013 13 Publicaties en Weng door Lee Choy geschreven essays via Gill, Simryn kunstenaar Australische afkomstige Maleisië de uit Berríos) en María en Fairfax Daniel van (in teksten Dabernig Josef filmmaker en kunstenaar Oostenrijkse de zijn behandeld worden nummer dit in die namen Andere Leckey. Mark kunstenaar de Engelse werkvan het in elementen tieve - performa op de sterke in Leslie Esther met Afterall van de redacteuren van een gaat Daarnaast Sharp. Chris en Lista Marcella van de essays in geanalyseerd en geplaatst context bredere een wordt in werkt, performancekunst rond Roy, expliciet Le die Xavier kunstenaar de Franse werkvan Het plaatst. perspectief historisch een in Performance Lecture de van genre het die Frank, Rike curator woonachtige Berlijn de in van essay een door wordt geïntroduceerd onderwerp Het performatieve. het en performances rond 33 Het AFTERALL het van cultuur populaire de commerciële met was overeenstemming in dat dat zien laten te om benadering theatrale een tegelijk neemt maar erachter inclusie sociale van ideologie op de specifiek focust Hij 1966. in Stockholm in Museet Moderna voor (Zij: kathedraal) een katedral -en Hon installatie legendarische de Exhibitions Works, Events, de noemer onder Antille Benoît Ten analyseert slotte de US. moment het in van crisis financiële tot de relatie in fotografie van Weiner de rol Stefan Andrew beschouwt essay ander een In uitgezonden. 1977 in de Voyager ruimtesonde met samen werd Record’ ‘Golden complexere aanzienlijk De 1973. en 1972 in Pioneer de door ingenomen de ruimte mee werd bewoners haar en de aarde van representatie schematische zijn met Plaque’ ‘Pioneer De vrijgaf. 70 de jaren in de NASA die wezens se buitenaard mogelijke naar de boodschappen Trevor Paglen ontleedt nummer dit In kunst. hedendaagse van receptie en productie de van liggen de basis aan die fenomenen algemene over meer essays met combineerd ge kunstenaars individuele van profielen diepgaande uitgebreide, worden Afterall In Wilson-Goldie. Kaelen door getypeerd (°1916) Chocair Raouda Saloua kunstenaar de Libanese van sculpturen en schilderijen tot slot de abstracte En worden Höller.

moment. ste samen Lewis, Mark , de kunstenaar Afterall van nummer #33 opgebouwd is - - 41-42-43-44-45-46-47-48-49-50 de nummers 2013 verschenen In krijgen. kunt journal e-flux van nummers de van print een op je vraag waar instellingen de van één is M HKA Het werking. in 2010 sinds is systeem dat —en voorzien kunnen zouden de publicatie van exemplaar een vergoeding, kleine een tegen niet dan al kunstinstellingen, andere en musea lende verschil waarbij print-op-vraag-systeem, een aan begin het in van al immers werkte E-flux worden. gedownload ook nummer elk kan 2010 van de zomer Sinds beschrijft. zelf het e-flux moment’, zoals dit van denkers en schrijvers kunstenaars, ‘de geëngageerde van meest bijdrages andere en essays met publicatie maandelijkse een uit, journal e-flux het bovendien e-flux geeft 2008 eind Sinds mensen. 50.000 zo’n zowat dagelijks projecten website en nieuwsbrieven, e-mail zijn met netwerk het York New bereikt 1999 in in Opgericht kunst. de hedendaagse binnen informatiekanalen digitale de bekendste van één is e-flux 13.3.2 ook en M HKA het in curator Kreuger, Anders over 34 het Alles AFTERALL#34 Mann. Elena en Grant Alexandra Chan, Audrey bijgedragen: hebben auteurs drie waaraan re-creatie’, feministische in continuïteit en op de ‘breuk en Roma, Valentín door geschreven Barcelona, in Kunst Hedendaagse van Museum het MACBA, in Desacuerdos over project het Connoly, Maeve door geschreven over ‘televisie-objecten’, essays daarnaast bevat 33 Venetië. Afterall van op de Biënnale Australië zomer deze vertegenwoordigde en Documenta van edities twee de laatste aan deel trouwens nam Philippines the in aTermin of Turns The Realism: Social in schilderkunst de Filipijnse in realisme sociaal- en Uncanny’ ‘The Kelley’s Mike aan besteed aandacht wordt ook nummer dit In Yang. Haegue and McKenzie Lucy Dujourie, Lili Carroll, Ellen Mary Berg, Lene Kunstenaars: http://www.afterall.org/journal/ op terugvinden

één Afterall van de redacteurs van E-FLUX . ste Afterall van nummer . Gill u kan

14 14 ARTtube P 135 M HKA Jaarverslag 2013 14 ARTtube Collectie Vrielynck Thys &Jos Harald de Gruyter — Birthday Art’s — &OfficeBaroque Gordon Clark Matta — James Turrell van Restauratie: ‘Skyspace’ — MUHKADEMIE — Misson Alain-Arias — Belg(e) Bazar — Points Meeting — James Marshall Kerry — — collectie. van locatie als de verbanden nieuwemusea, inhoudelijk zowel tussen naar op het gebied van de mogelijkheid biedtneergezet om dat de op partnermusea zoekte gaan videoprogramma online onder gezamenlijk een de noemer We Art Love 2013 in werd Er eveneens vorm. gemeenschappelijk kreeg videoproducties, overfilmpje de Collectie. Vrielynck en een James Marshall Kerry van Thys, de &Harald tentoonstelling Gruyter 2013In volgden over Optimundus filmpjes de tentoonstelling Birthday. Art’s manifestatie jaar 25 M HKA 5ensembles, XXXI COLLECTIE in de de Biekorfstraat; aanwezigheid in Orlan huis van hetvan Panamarenko Corbijn over Anton Anton Corbijn,de Out, documentaire Inside van première het de Belgische museum; aan Spoerri Daniel het van bezoek Weiner of en Dependency Lawrence ASyntax Gillick Liam tussen werking gebeurtenissen: en tentoonstellingen gerichtop recentewerd enkele de blik spraakmakende zijn Nederlandse collega’s verder filmpjes te uit eerstereeks een bouwen. In verheugd om de hetvideoplatform komende collectieve met jarensamen en remixfilms. animatie- bijzondere aantal een en in TV Boijmans bijvoorbeeldbod, de televisiereeks in conservatoren komen komen het woord aan aan en experiment en ook fictie curatoren en kunstwerken; en de van restauratie tentoonstellingen van achter of kijkje een de bij en schermen ontwerpers de opbouw kunstenaars over gaan Dat bijzondere met kan toonaangevendesamenhangen. interviews en werking met mogelijke die hun programma filmpjes alle ceren op ARTtube Nederland musea De en België. publi in en design voorvideoplatform kunst collectief een ARTtube, met samen het M HKA Rotterdam in Beuningen Gemeentemuseum Van Boijmans DenHaag, en Museum Pont De Tilburg in de zomerSinds 2012beheren Het van Stedelijk Amsterdam, Museum de vorm van wensomDe in stap een te op vlak zetten inhoudelijk het project binnen en is partner Belgische de enige is M HKA

Too samen de Far,unieke Too Akerman; Close Chantal van terugkerende; de jaarlijks Jos De van ; de renovatie ; - -

15 15 Cinema Zuid P 139 M HKA Jaarverslag 2013 15 Cinema Zuid 15.1 ** * op de filmgeschiedenis. krijgen vatwil wie voor instap de ideale dus is en sleutelfilms en klassiekers uit hoofdzaak in bestaat reeks Deze L’Albero Degli Zoccoli; Olmi Ermanno der Zinnen;Oshima Nagisa Rijk Het Zeit; der Im Lauf Wim Wenders Abu-Assad Paradise Now; Hany El Espiritu Colmena; La Victor de Erice Putain; La et Eustache Jean Maman La Herzog Gottes;Aguirre, Zorn Werner der Bourgeoise; Discret La de Luis Buñuel Charme Le Bergman Gefluister; en Ingmar Kreten (Duvar); Mur Le Yilmaz Güney Fassbinder R.W. Von Petra Kant; Die der Tränen Bitteren Hsia-Hsien Hou Puppetmaster; The Sunday, Bloody Sunday; Schlesinger John Kar-Wai of Wong Time Redux; Ashes Stanley Orange; A Clockwork Kubrick Five Pieces; Easy Rafelson Bob M*A*S*H; Altman Robert Terra na eoDiabo Sol; do Deus Rocha Glauber del Subdesarrollo;Memorias Tomás-Gutiérriez Alea Z; Costa-Gavras PolanskiRosemary’s Baby; Roman Bergman Ingmar Schaamte; De Samourai;Le Jean-Pierre Melville Mike Graduate; NicholsThe Treinen; Jiri Bewaakte Menzel Streng Giulietta Degli Spiriti; FedericoFellini Mepris;Le Godard Jean-Luc This Life; Sporting Lindsay Anderson Birds;The Alfred Hitchcock Lolita; Stanley Kubrick Pier PaoloAccatone; Pasolini Jules Jim; et François Truffaut L’Avventura; Antonioni Michelangelo Antwerpen. Universiteit en Grote-Hogeschool de Karel de Kunsten-DKO, Schone Koninklijke voor Academie i.s.m. afdeling de de van video- filmkunst en Mala Sant Van Gus Noche; Paradise; Than Jim Jarmusch Stranger Farhadi A Separation; Asqhar Paris, Texas; Wim Wenders Mehta Water; Deepa Cronenberg David Videodrome; David Man; Lynch Elephant The Oliveira de Manoel Francisca; Die Bleierne Trotta von Zeit; Margarethe Live in Zuid Cinema Hilde en Nash Motmans Jacques Zuid:pianisten Cinema van Andriessen, Ronn Alle stillebegeleid de vaste door worden films en donderdagenDinsdag- FILMHISTORIES April Maart Februari Januari Mei

Sergej M. EisensteinSergej iNovoje/Generalnaja(Sstaroje Linija); Lijn Generale Nieuwe/De het en Oude *Het (Zemlja); Aarde *De Dovzjenko Aleksandr *Die Freudlose GAsse; G.W. Pabst Caligari; Dr des Cabinet *Das Wiene Robert Blossoms;*Broken D.W. Griffith Vadis?;*Quo Enrico Guazzoni Feuillade Louis *Fantomas; Pig Alley (D.W. Griffith) of Musketeers The Operator; Lonedale The by (Cecil Rover Rescued Hepworth) Friend (Edwin S. Porter) of aRarebit Train Great The Dream The Robbery; Méliès) (Georges Lune La dans Voyage Le L’Homme àla Caoutchouc; en Tête A Big Swallow; Fire! Williamson) (James Smith) (G.A. KissThe Tunnel; in the Grandma’s Glass Reading &Louis(Auguste Lumière) Temps Gros Ciotat; par Arrosé; et Mer En Arroseur Bébé; L’Arrivée de Repas Train du la de Gare en Usines Sortie des Ouvrièrs La Lumière; des Hilde en Nash) Motmans Andriessen, Jacques (stillebegeleid films pianistendoor Ronn *V Silk Mamoulian Stockings; Rouben Wild River; Elia Kazan FullerChina Gate; Samuel GirlThe Can’t Help It; Tashlin Frank Planet;Forbidden Wilcox Fred Life; Than Bigger Nicholas Ray Wind; the Written on Sirk Douglas Lola Ophuls Max Montes; River Preminger Return;Otto of No Koster Robe; Henry The Zoon; en Sokoerov Aleksandr Vader PillowThe Greenaway Book; Peter Neuf; Carax Pont Leos du Amants Les Right Thing; the Do Spike Lee Film Live;A Short About Kieslowski Krzysztof Almodovar Pedro Nervios; de Ataque un de al Borde Mujeres Gilliam Terry Brazil; HistoriaLa Oficial;Luis Puenzo Tony Richardson Runner; Loneliness Distance The Long of the Coups; 400 Les François Truffaut Serge; ClaudeChabrol Beau Le Miracolo aMilano; Vittorio Sica De Rossellini Zero; Roberto Anno Germania, Citizen Welles Orson Kane; of Wrath; Ford John Grapes The Lève; se Jour Carne Le Marcel Nice; de VigoA Propos Jean Vigo Conduite; Jean De Zero Mr. To Capra Frank Goes Smith Washington; Christina; Mamoulian Queen Rouben Blackmail; Alfred Hitchcock *Underworld; Von Josef Sternberg Taylor*Safety Newmayer, Last; Fred Sam roege C Oktober September Juni December November inema : D e E erste F ilms 15.2 REEKSEN RIVER PHOENIX Stand by me; Rob Reiner Januari / Februari The Mosquito Coast; Peter Weir My Own Private Idaho; Gus Van Sant ALAIN RESNAIS Hiroshima Mon Amour Juli / Augustus L’Année Dernière à Marienbad Muriel ou le Temps d’un Retour Cathérine Deneuve La Guerre est Finie Les parapluies De Cherbourg; Jacques Demy Stavisky Repulsion; Roman Polanski Providence Belle De Jour; Luis Bunuel Mon Oncle d’Amérique Tristana; Luis Bunuel La Vie est un Roman Le Dernier Métro; François Truffaut L’Amour à Mort Hotel des Amériques; André Techine Smoking Huit Femmes; François Ozon No Smoking Un Conte de Noël; Arnaud Despechin On Connait la Chanson ZOMBIES Daniel Day-Lewis Whte Zombie; Victor Halperin My Beautiful Laundrette; Stephen Frears I Walked With a Zombie; Jacques Tourneur The Unbearable Lightness of Being; Philip Kaufman The Plague of the Zombies; John Gilling My Left Foot; Jim Sheridan Night of the Living Dead; George A. Romero The Last of the Mohicans; Michael Mann Dawn of the Dead; George A. Romero Zombie 2; Lucio Fulci Maart / April 28 Days Later; Danny Boyle Shaun of the Dead; Edgar Wright **MIND THE BOOK: Arnon Grunberg Le conseguenze dell’amore; Paolo Sorrentino RAY HARRYHAUSEN met inleiding door Arnon Grunberg It Came From Beneath The Sea; Bert I. Gordon The Believer; Henry Bean Earth Vs. The Flying Saucers; Fred Sears The Conversation; Francis Ford Coppola The 7th Voyage of Sinbad; Nathan Juran Full Metal Jacket; Stanley Kubrick Jason and The Argonauts; Don Chaffey

SEIJUN SUZUKI September / Oktober Youth of the Beast Gate of Flesh Michelangelo Antonioni Tokyo Drifter Cronaca di un Amore Branded to Kill La Signora Senza Camelie i.s.m. Offscreen Festival Brussel (6e editie) I Vinti Le Amiche DUSTIN HOFFMAN Il Grido Midnight Cowboy; John Schlesinger L’Avventura Little Big Man; Arthur Penn La Notte Straw Dogs; Sam Peckinpah L’E clis s e Papillon; Franklin J. Schaffner Il Deserto Rosso Lenny; Bob fosse Blow-Up Marathon Man; John Schlesinger Zabriskie Point All the President’s Men; Alan J. Pakula Professione: Reporter/The Passenger Kramer VS Kramer; Robert Benton Identificazione Di Una Donna Tootsie; Sydney Pollack Death of a Salesman; Volker Schlöndorff JEAN COCTEAU Rain Man; Barry Levinson Les Enfants Terribles; Jean-Pierre Melville Le Sang d’Un Poète Mei / Juni La Belle et La Bête; avec René Clement Les Parents Terribles NAGISA OSHIMA Orphee A Town of Love and Hope Le Testament d’Orphee Cruel Story of Youth The Sun’s Burial November / December Night and Fog in Japan The Catch EUROPALIA.INDIA Pleasures of the Flesh Pather Panchali; Satyajit Ray Merry Christmas, Mr. Lawrence Aparajito; Satyajit Ray Max, Mon Amour Apur Sandar; Satyajit Ray Het Rijk der Passie Pyaasa; Guru Dutt Gohatto Jalsaghar; Satyajit Ray Meghe Dhaka Tara; Ritwik Ghatak KANETO SHINDO Guide; Vijay Anand Het Naakte Eiland Anand; Hrishikesh Mukherjee Onibaba Ankur; Shyam Benegal Kuroneko Salaam Bombay!; Mira Nair Esthappan; G. Aravindam DAVID BOWIE Thaneer Thaneer; K. Balanchander The Man Who Fell To Earth; Nicolas Roeg Elippathayam; Adoor Gopalakrishnan Ziggy Stardust and The Spiders From Mars; Mirch Masala; Ketan Mehta Da Pennebaker Bandit Queen; Shekhar Kapoer Merry Christmas, Mr. Lawrence; Nagisa Oshima Thayi Saheba; Girish Kasaravalli **Slotevenement David Bowie-reeks: Dave; Wim Kanathil Muthamital; Mani Ratnam Reygaert > inleiding door regisseur Wim Reygaert P 141 M HKA Jaarverslag 2013 15 Cinema Zuid Anti-Fracking; in Wichita; me Meet Dracula; There’s in Pool; aPervert Our Big Attack; Evil Bug Amore; Cats (Asthma; of **F + 06.03.2013 Pixels; Patrick Jean Hykade Love &Theft; Andreas Heimatland; Andrea Schneider Pride;Flamingo Eshed Tomer Past; Boris SverlowShattered Sardines; de Boîte Marie-LouiseLa Colon Hospital; Wonder ShimThe Shimbe Beomsik Klochkov Roman Natasha; Luminaris; Pablo Juan Zaramella Kuhina; Männistö Joni Romance; Georges Schwizgebel animatiefilm. van allernieuwstehet gebied allerbesteop en toont 15.3

avond film. prikkelende een weer altijd voor waarborg een is zich op label Het randje. behoorlijk een met films en curiositeiten cultklassiekers, films, experimentele en avant-garde animatiefilms, spraakmakende met programma eigenzinnig een voor ruimte Off-stream we in maken woensdagavond Op FESTIVAL: A Blood Lewis Feast; Hershell Gordon Scorpio Rising; Anger Kenneth Smith Jack Creatures; Flaming K U Side by Side; Kenneally Christopher Toonder Films Marten van Alleman; Haanstra Bert Corbucci Sergio Django; Alain Monde; du Toute la Mémoire Resnais Nuit Brouillard; et Alain Resnais Marker Chris Aussi; Meurent Alain Statues Les Resnais, Hessens, Alain Robert Guernica; Resnais dat dit jaar al aan zijn 32 zijn ditdat al aan jaar Anima-Filmfestivalfavorieten het van in Brussel, en compilatie gevarieerde prijswinnaars Een van 20.02.2013 B Travaglini Alessia Silenziosa-Mente; MilkyeyesAka Topo Glassato Al Cioccolato; Sansone Donato Body; No S. &A. CoianizCorpus Saguatti GliCi Sono Spiriti; Alvise Renzini Beatrice Pucci Imago; & D.Arithmetique; G. Rovazzani Munari I. Manuppelli &G. Presto Lo Aztrokitifk Al &Maria Show. Si Crimine; Danno Percorso#0009-0410; Igor Imhoff Dieci Nicola Cadute; Console Catani Roberto Funambola; La FobieLe del Guardrail; Capellacci Marco MicheleDjuma; Bernardi Giallo aMilano; S. &L. Basso Latrofa of Birdboy; Journey ChiaraThe Ambrosio 13.02.2013 of A est ortfilms van A pload ilms van M D owntown OFF-STREAM Februari Maart Januari nima nimazioni (B C artha lain R #6

documentaires, olburn esnais of I est ste editie is dat toe en talian A

bijzondere nimation

) B Leach Tomas >inleidingLeiter; Leach Tomas filmmaker door in Lessons –13 **In Life Hurry Great No with Saul Imhoof Honey; Markus Than More Job Blow Haircut Kiss F Tsai Mu-Ming Thinking; & Design Hellbound: Hellraiser II; Tony Randel Mekas Jonas Lithuania; to of aJourney Reminiscences Schulz) of Dutch Words Last The IAm; So I Move Turn Daily; AGood Hand; Frieze àDeux; Pas Frame; een Quod Libet; Cube; Sportflesh; (Cube Men Haast Films Dijk Gerrit van van Walden (Diaries, Sketches); and Mekas Notes Jonas Haanstra Bert Film:**1 Minute Housekeeping; Modern Polyester; (met krabkaartje) Waters John 237; Ascher Room Rodney Literature) Electric Wild; Labs; Triumph Force; of the Myth Join Freedom the met Ericmet Leiser Eric **Kortfilms van Leiser; ingeleid Q&A met en Liesbethingeleid Ceulaer door De Q&A met en Curtain; Liesbeth Ceulaer Redwood De the **Behind Tobe Chain Hooper Texax Massacre; The Saw on Black;+ Reflections Brakhage Stan Anger + Fireworks; Kenneth Maya Deren Afternoon; of the + Meshes Cocteau Jean Avant-garde; Amerikaanse de en Cocteau Laloux René Sauvage; Planète La of Killing; Act The Oppenheimer Joshua SpiritThe of ’45; Loach Ken B Mekas 80;Popeye Jonas A Dementia 13; Francis Coppola Cool World;The Shirley Clarke Jati;Jalan Davis Luci Glass;Sounding Sylvia Schedelbauer Zettergren Bergendahl, JenniferLena Rainsford, Karin Rut Minds;Applied of Expanding Theories of Mother’s Hair; Sweetness The Debus Jana Flag Mountain; John Smith Mountain;Flag John VolosjinSuka; Igor l’Espace; Dans David Majorettes Des Fourier Abattoirs; Thierry Knauff Godina Karpo Gratinated Brain of Pupilija Ferkeverk; Drasin Sunday; Dan ilms van A of O est of O est rtist F ilm &V Mei April Oktober September Juni berhausen 2013 T on berhausen 2013 T on ndy W ideo R arhol esistanc our our E :

2x Peter Cushing Juni The Curse of Frankenstein; Terence Fisher The Brides of Dracula; Terence Fisher Zero Dark Thirty; Kathryn Bigelow Les Chevaux de Dieu; nabil Ayouch November Promised Land; Gus Van Sant The Grandmaster; Wong Kar-Wai Michelangelo Pistoletto: Art as Generator of Paradise: Hope; Ulrich Seidl Change in Society Onder de noemer ‘Art as Generator of Change in September Society’ nodigt het Universitair Centrum Sint- Ignatius Antwerpen in samenwerking met Cinema The Imposter; Bart Layton Zuid de kunstenaar Michelangelo Pistoletto uit Fill the Void; Rama Burshtein voor een lezing aan de Universiteit Antwerpen op Die Wand; Julian Pölser dinsdag 5 november en een filmvoorstelling van zijn IO E TE; Bernardo Bertolucci werk op woensdag 6 november om 20u. Oktober Upload Downtown (7Comingup) The Attack; Ziad Doueiri A Story of Children and Film; Mark Cousins Mud; Jeff Nichols De Kennedy-Films van Robert Drew Le Passé; Asghar Farhadi Primary Oh Boy; Jan Ole Gerster Crisis: Behind a Presidential Commitment Faces of November November

Shock Corridor; Samuel Fuller I Anna; Barnaby Southcombe Grand Central; Rebecca Zlotowski December Like Someone in Love; Abbas Kiarostami Jimmy P; Arnaud Desplechin India: Matri Bhumi; Roberto Rosselini **Documentaire Reve Kakudji van Ibbe Daniels, December Koen Vidal; met inleiding door Ibbe Daniels The Wicker Man; Robin Hardy Jeune et Jolie; François Ozon Una Pistola en Cada Mano; Cesc Gay La Grande Belleza; Paolo Sorrentino La Vie d’Adèle; Abdellatif Kechiche 15.4 RE-RUN

Op vrijdag, zaterdag en zondag vertonen we films die net wat meer aandacht verdienen 15.5 Matinees dan ze gewoonlijk krijgen in het reguliere circuit. Elke donderdagnamiddag worden klassiekers afgewisseld met ooit populaire, maar nu ten Januari onrechte vergeten films. De films worden kort ingeleid door Jan Dewitte. A Respectable Family; Massoud Bakhshi I.s.m. Radio Minerva Après Mai; Olivier Assayas For Ellen; So Yong Kim Januari Amour; Michael Haneke Roman Holiday; William Wyler Februari Duel in the Sun; King Vidor The Secret Life of Walter Mitty; Norman Z. McLeod Beasts of the Southern Wild; Benh Zeitlin Le Grand Restaurant; Jacques Besnard Jagten; Thomas Vinterberg Hallo Janine!; Carl Boese Beyond the Hills; Christian Mungiu Love is All You Need; Susanne Bier Februari

Maart The Big Country; William Wyler The Court Jester; Melvin Frank, Norman Panama Paradise: Love; Urlich Seidl Les Grandes Vacances; Michael Curtiz The Perks of Being a Wallflower; Stephen Chbosky Shadow Dancer; James Marsh Maart Tabu; Miguel Gomes Anna Karenina; Joe Wright Charade; Stanley Donen The Guns of Navarone; J. Lee Thompson April Nachts in Grünen Kakadu; Georg Jacoby Le Petit Baigneur; Robert Dhéry Killing Them Softly; Andrew Dominik Kid; Fien Troch April Broken; Rufus Norris The Master; Paul Thomas Anderson My Fair Lady; George Cukor To Kill a Mockingbird; Robert Mulligan Mei Irma La Douce; Billy Wilder The Pink Panther; Blake Edwards Paradise: Faith; Ulrich Seidl Sightseers; Ben Wheatley Het Vijfde Seizoen; Peter Brosens & Jessica Woodworth Lore; Cate Shortland P 143 M HKA Jaarverslag 2013 15 Cinema Zuid

The Postman Always Rings Twice; Postman The Tay Garnett 100.000 Dollars Soleil; au Verneuil Henri Visconti Luchino Il Gattopardo; VieLa (La Rose en Môme); Olivier Dahan Million Dollar Roy Le Mermaid; Mervyn Miserables;Les ClaudeLelouch AldrichVera Cruz; Robert Five Caïro; Graves to Billy Wilder Sturges John Escape; Great The door Tan Froukje Swchwrm; V. Avonturen Mijn AubierVincent Patar, Stephane Celestine; en Ernest Renner, Benjamin Heide der Van Anna Baas; Brammetje van Avant-Première Day;A Sunny Selcen Ergun Prix; Solanas Riba &Anna Grand Marc Eskimal; Homero Ramirez Cimermanis Janis Corrida; Pirate Pals; Fietzek Marius suivait qui Renard Le les Goudarzi sons; Fatemeh i.s.m. Filem’on K Heiki Ernits, Poldma Maansteen; de en Janno Lotte Kauwboy; Boudewijn Kole 15.6 in Me St Louis;Meet Minnelli Vincente Traviata;La Zeffirelli Franco l’An de Maries Les II; Jean-Paul Rappeneau Scalphunters; Sydney PollackThe Eternity; to Here From Zinneman Fred Birds;The Alfred Hitchcock Stevens George Shane; Manneke Maan; Stephan Schesch Stephan Maan; Manneke Stip Vlek; en &Uzi Geffenblad Lotta is Knoester?;Waar Arild Ostin Ommundsen MilerPoupi; Zdenek i.s.m. Khosa Gattu; Rajan Filem’on regisseurs) i.s.m. Dalton Distribution Brickfilms: Lego (verschillendeLevende B russels ortfilms de A voor (kinderprogrammatie) OP ZONDAGZAZIE September Oktober April Maart Januari December November Oktober September I nternationaal llerkleinsten K inderfilmfestival : 08.05.2013–20 Berlin; über Himmel Der Wim Wenders 013 4.2 *17.0 * Berlin Stöhr is Hannes in Germany; 013 3.2 7.0 2 Duitse een film Zuid. in maandelijks Cinema dasKULTURforumprogrammeert vanaf maart activiteiten eerste Als zijn in van 2013 een vergroten. eigen activiteiten door ook te daarnaast aanbod geven, dit te en zichtbaarheid grotere een Duitse cultuur aan aanbod bestaande het doel om als heeft Universiteitde forum Het Antwerpen. Belgisch-Deutschede Gesellschaft en Flandern Duitsland, van Goethe-instituut, Ambassade de het waaronder partners, Antwerpse Duitse en initiatief isdasKULTURforum gezamenlijk een van das Pistols. Sex The muziekvan met films bekroonde Vijf internationaal I.s.m. Jeugdfilmfestival Het 11-15.02.2013 C ‘24 Preludes for aFugue’ 10u30: documentaire vertoning UFO 10u:Museumcafé in ontbijt 24.02.2013 D Carine Tardieu mollets; mes dans vent Du + Vertoning Kerckhove Van Luc Voorstelling organisator door 9films de van 11.09.2013 Prinzessinnenbad; Bettina Blümner Bettina Prinzessinnenbad; 18.12.2013 ChristianGespenster; Petzold 013 7.11.2 2 Berlin Calling; Stoehr Hannes 16.10.2013 Balkon; Vorm Dresen Andrea Sommer 15.06.2013–20 Sonnenallee; Leander Haussman 17 WEEK VAN FILM DE FRANSE 15.7 Neven) dialoog;(zonder live begeleid ensemble door Silent Sound-festival, and deSingel **Filmtovenaar i.s.m. Starevitsj Filem’on en Milo; &Roel Boorsma Berend Hunt Philip Verhaaltjes; VerlorenHet Andere Vriendje en Filmvertoningen: + Animatiefillm Workshop KINDERKUNSTENDAG: 17.11.2013 C the ut ocumentaire ontbijt met e

KULTUR editie GAST TE December November rap 2013-2014 forum u u 30 30 15.8 EVENEMENTEN 26.03.2013 Kevin Janssens OPERA+ met zijn filmkeuze: The War Zone van Tim Roth Interviews door filmcriticus Kurt Vandemaele Opera+ is een programma in samenwerking 08.10.2013 met de Vlaamse Opera. De geprogram- Katelijne Damen meerde films hebben een thematisch of met haar keuzefilm: Lost in Translation; visueel verband met opera-produkties van de Sofia Coppola Vlaamse Opera. 05.11.2013 Charlotte Vandermeersch Februari met haar filmkeuze: La Caduta Degli Dei; Senso; Luchino Visconti > deze film wordt vertoond Luchino Visconti n.a.v. de 200ste verjaardag van Giuseppe Verdi. 10.12.2013 Matteo Simoni Maart met zijn filmkeuze: L’Enfant; Jean-Pierre & Winifred Wagner und die Geschichte des Hauses Luc Dardenne Wahnfried 1914-1975; Hans-Jürgen Syberberg > Deze film wordt vertoond in het kader van de Oscarwinnaar Kevin Brownlow: opvoering van Parsifal in de Vlaamse Opera The Search for Charlie Chaplin (n.a.v. de 200ste verjaardag van Richard Wagner) 26.02.2013 December De Britse filmregisseur, historicus, documentai- Obert Redl; Istvan Szabo > deze film wordt ver- remaker, restaurateur en schrijver Kevin Brownlow toond n.a.v. de productie van Der Rosenkavalier ontving in 2010 een Oscar voor zijn pioniersrol in de Vlaamse Opera. in het bewaren, ontsluiten en valoriseren van filmhistorisch erfgoed. Op dinsdag 26 februari WORKSHOPS 2012 spreekt Kevin Brownlow ‘s namiddags over diverse aspecten van zijn filmhistorisch onderzoek, Word Filmarcheoloog! ’s avonds over zijn zoektocht naar getuigen en 2 7.0 8.2 013 unieke archiefbeelden over Charlie Chaplin. De In de workshop Word Filmarcheoloog! ontdek je de Onderzoeksgroep Visuele Studies en Mediacultuur pre-cinema; allerlei machines uit de beginjaren van de Universiteit Antwerpen opent met deze van de cinema. Je komt er gekke toestellen lezing officieel de ‘leerstoel Vandenbunder tegen met bizarre namen zoals thaumatropen of Inbev-Baillet Latour voor Filmstudies en Visuele praxinoscopen. Laat je verrassen door optische C ult u u r’. illusies, magische lantaarns of speciale Tussen 14:00 en 17:00 effecten. Neem een kijkje in de filmprojectiekamer introduceren Kevin Brownlow en Prof. Roel Vande en laat je betoveren door unieke pioniersfilmpjes Winkel een aantal van Brownlows activiteiten. van grootmeesters als Georges Méliès. De Deze namiddagsessie wordt geïllustreerd met door workshop duurt 2 uur en is voor kinderen van Brownlow gerealiseerde documentaires als I’m King 6 t.e.m. 12 jaar. Het maximum aantal deelnemers Kong: The Exploits of Merian C. Cooper en Unknown is 20 leerlingen. Chaplin (deel 1). i.s.m. VDFC Om 19:00 wordt de leerstoel officieel gelanceerd en zoomt Animatiefilm Brownlow specifiek in op zijn onderzoek naar 17.11.2 013 Chaplin. Dit wordt gevolgd door de vertoning van Breng je fantasie tot leven met stop motion- Unknown Chaplin (deel 2). technieken! Tijdens deze workshop leer je werken met ‘Take5’, een eenvoudig programmaatje waarmee MIND THE BOOK: Arnon Grunberg je jouw eigen filmpjes kan maken en een nieuwe wereld kan creëren. Welke wilde verhalen kan jij 01.03.2013 bedenken?! Speciaal voor het festival Mind the Book stelde i.s.m. Centrum voor Beeldexpressie Arnon Grunberg een reeks van vijf films voor die ter sprake komen in zijn nieuwe boekBuster Keaton TONEELHUIS@THEMOVIES lacht nooit. De eerste, Sunset Boulevard wordt Toneelhuis, Cinema Zuid en deBuren slaan de op 28/2 vertoond in deSingel, de overige vier in handen in elkaar voor een reeks van boeiende Cinema Zuid op 1/3, 3/3, 8/3 en 10/3. gesprekken met topacteurs en makers van Le conseguenze dell’amore; Paolo Sorrentino met het Toneelhuis over de relatie tussen toneel inleiding door Arnon Grunberg en film, de eigen wetten van het vak, de vertaalslag van het live performen naar het Films van Martha Colburn grote doek; alles gekruid met persoonlijke anekdotes. 06.03.2013 (Asthma; Cats Amore; Big Bug Attack; Evil of Interviews door Erwin Jans, Dracula; There’s a Pervert in Our Pool; dramaturg van het ToneelhuiS Anti-Fracking; Meet me in Wichita; Join the 15.01.2013 Freedom Force; Myth Labs; Triumph of the Wild; Artistiek directeur van het Toneelhuis Electric Literature) Guy Cassiers Deze films warden ingeleid door Martha Colburn met met zijn filmkeuze: Peeping Tom van Michael Powell na afloop een vragenronde. 19.02.2013 Acteur en regisseur Mokhallad Rasem met zijn filmkeuze: Turtles Can Fly van Bahman Ghobadi P 145 M HKA Jaarverslag 2013 15 Cinema Zuid ruimtes bevrijden door in bestaande structuren structuren bestaande door in bevrijden ruimtes ruimtes, tegenstellingin tot bestaande vrij van bezetten het door ruimte alsde van ‘de bevrijding project het definieerde 6 in Kassel. kunstenaar De Jacob’s van creatieproces voor Ladder Documenta het tijdens keer deze camera, Matta-Clark een met In 1977 volgde opnieuw Cherica Convents 20 invloedrijke meest de van dieptestudie een over een voor bron film uitstekende een biedt durende ruimtelijkecomplexiteit’ minuten Deze 30 noemt. zelf ‘stof, sfeervan een en ruïnes, ontberingen tie staat,vertaald in kunstenaar de wat centraal architecturale speculaeen waarbij filmt dans een alsof vast hem legt het fysieken camera werk. De is in hard bruut, ondergedompeld die desondanks Matta-Clark Gordon spraakzame en bedachtzame een materiaaltoont Het ontdekt. filmshoot uit nooit sequenties die geziene Convents Office Baroque in documentairefilm vast de proces het Convents Cherica die periode legde Tijdens Antwerpen. in 1977 OfficeBaroque aan augustus tot mei van Matta-Clark (New York,Gordon 1943-1978) werkte Stefaan door Vervoort. gemodereerd Flor en Bex, ChericaConvents met nagesprek een beide Vervoort,films, de voor Stefaan en door introductie Tussen een 19u30 we 21u30 en serveren Barcelona). plaats(de vond in MACBA, wereldpremière het 77 with Matta-Clark Gordon Summer My van première Belgische de in Zuid, door Cinema voorafgegaan Matta-Clark Gordon Remembering AJacob’s 2013 gaat 20 maart Ladder, woensdag Op 20.03.2013 van Wereldpremière I.s.m. DeBuren Kamerling Ingrid en Jong De Simonka met gesprekken en Inleiding William VRT anchor door Laeken Van Little World; Barrena Marcel First Alan Removed; Berliner Cousin Once for Mazin; IngridSounds Kamerling Only The Jong Son; De Simonka 16.03.2013 Amsterdam Festival Documentary International te tonen. djelloul) Ben (Malik Searching for Man Sugar documentaire de Zuid, Isolde om heeft gekozen waar voor er Dit festival Cinema uitook dit naar jaar wijkt bands. Belgische verschillende bij zangeres en drumster muzikante, Isolde aan Lasoen, seizoen is beurt de het Carlens, Stef Kamil en ditAdmiral Freebee vorige editiesingevuld twee De door werden op. films en performances concerten, van programma voelen. spannend levert Dat een ze zich verwant inspireren of waarmee fotografen, …die hen theatermakers, performers, modeontwerpers, kunstenaars, beeldend asten, cine klein een naar maar sprongetje vaak het is metier: eigen werk hun vanuithun van muurtje het over graag nature van kijken Muzikanten te zetten. heldenBourlascene de op zijn om Toneelhuis uit elk muzikant nodigt een jaar 14.03.2013 inviteert Lasoen Isolde Toneelhuis: Matta-Clark Gordon Remembering ste eeuwse kunstenaars. eeuwse . Vijfendertig jaar later heeft heeft later jaar . Vijfendertig

(IDFA) Ladder, Jacob’s A in wereldpremière - - na afloop. Inleiding Q&A met Wim regisseur Reygaert door 25.06.2013 filmcamera etc. digitale als een van gebruik het fotocamera te in zetten digitaleover filmdragers dragers, oudere om Zuid, Cinema van workshop een schermen riek digitalisering, van de achter kijkje een lezing histo een de over omvat programma Het staat. centraal cineast amateur) de waar dag deze op weten te meer en dit we komen middel lezingen workshops en van Door nog in er verborgen? liggen mogelijkheden welke filmen van vertonen en maken het voor gehad film binnengeslopen,welke gevolgen ditheeft is digitalisering Hoe de doen… wereld de de van nog zal jaren blijven komende de waarschijnlijk dat en in cinemalandschap het gezorgd heeft veel zeer voor deining jaren laatste de dat ‘digitalisering’, alsjaar thema onderwerp een dit Met Amateurcineast! de van Dag de van editie nieuwe een in we Ook 2013 organiseren 20.04.2013 Digitalisering deAmateurcineast: van Dag Universiteit (i.k.v. Antwerpen dasKULTURforum). ingeleid Tom Paulus, door filmwetenschapper Berlin über Himmel Wim Der Wenders’ wordt 013 4.2 17.0 Wenders Wim 27 filmhaiku’s minuut 1 lengte. van 013 3.2 7.0 2 Housekeeping Modern preseteren Bronwasser enSacha Borg ter Lucette Sky Hooks uit projecttekeningen biedt in1978: zijn laatste inzicht beter een het omdat is, ook onbekend maar relatief niet project alleen het ronden, omdat Jacob’s van productie en af te Ladder bewerking besliste eindelijk om de volledige Convents snijden,’te zoals in Office Baroque vertoning River of no Return (Otto River Preminger) vertoning Return of no Filmstudies Visuele en Cultuur (UA) gevolg door mandaatassistent Roggen, Sam filmkenner door Geïllustreerde inleiding CinemaScope de tot 05.09.2013 You Glasses it Without See (W –DAVE Bowie-reeks Slotevenement David afloop. na Q&A Idea) met of an Dimension (van Another produktiehuis Daelemans Anja Inleiding co-regisseuse co-producente en door (Anja Daelemans, Nicholas Bonner, Kim Gwang-Hun) Kim Flying Goes Comrade van Avant-première 28.05.2013 Avant-première Leach inleidingLeiter met filmregisseur de Tomas door in Lessons –13 Life Hurry In Great No with Saul 22.05.2013 Hurry No Great In im R eygaert . )

Flying Goes Kim Comrade . Vorig jaar - Shokuzai; Kiyoshi Kurosawa 15.9 DE ZOMER VAN CINEMA ZUID 28.09.2013 Regisseur Kiyoshi Kurosawa bewerkte de Zomerfilmcollege 2013 misdaadroman van bestsellerauteur Kanae Minato tot een miniserie. 21-28.07.2013 Gedurende acht dagen brengt de Vlaamse Dienst Kerry James Marshall in gesprek voor Filmcultuur tijdens het Zomerfilmcollege met Luc Tuymans filmliefhebbers in contact met gerenommeerde filmspecialisten uit binnen- en buitenland, maar 02.10.2013 vooral ook met films uit de collectie van CINEMATEK Marshall en Tuymans hebben elkaars werk steeds die zelden of nooit meer op groot scherm worden opgevolgd en hebben altijd een artistieke dialoog vertoond. onderhouden. Een schilderij van Marshall werd Thema’s dit jaar zijn het œuvre van Yasujiro Ozu ook gepresenteerd in de groepstentoonstelling en de zogenaamde ‘runaway productions’, films die ‘Trouble Spot Painting’ in het M HKA (1999), met Hollywood na de oorlog in Europa ging maken als Tuymans als co-curator. Beide schilders werkten tegenreactie op de protectionistische maatrege- ook samen aan een animatiewerk dat gepresenteerd len die de Europese landen invoerden om hun eigen werd in Marshalls tentoonstelling in het M HKA filmindustrie te vrijwaren. als een work-in-progress. De artiesten bespraken Bashun (Late Lente); Yasujiro Ozu hun respectievelijke werkwijzen, inzichten en Written on the Wind; Douglas Sirk interesses, evenals hun samenwerking en de One, Two, Three; Billy Wilder Marshall-expositie. Il Posto; Ermanno Olmi Tokyo Monogatari (Eerste reis naar Tokio); De Indiase regisseur Anurag Kashyap Yasujiro Ozu introduceert zijn nieuwste film Ugly Tystnaden (Het Zwijgen); Ingmar Bergman Gigi; Vincente Minnelli 09.10.2013 Fahrenheit 451; François Truffaut Higanbana (Equinoxbloem); Yasujiro Ozu Edipo Re; Pier Paolo Pasolini Gangs of Wasseypur 1 & 2; Anurag Kashyap Two for the Road; Stanley Donen The Parallax View; Alan J. Pakula 12.10.2013 Samma No Aji (Een Herfstnamiddag); Yasujiro Ozu i.k.v. Europalia.india + (het meesterwerk > wordt de dag zelf Behind the Redwood Curtain bekendgemaakt = op za 27.07.22u15)

16.10.2013 Jazz@theMovies Liesbeth De Ceulaer leidt Behind the Redwood Curtain in. 1-8-15-22-29 augustus Naar jaarlijkse gewoonte swingt het op Eric Leiser donderdagen van augustus in Cinema Zuid. Het programma Jazz@theMovies kwam zoals steeds 23.10.2013 tot stand in samenwerking met de Antwerpse Jazz De Amerikaanse animatiefilmer Eric Leiser Club, die dit jaar haar 75-jarig bestaan viert. presenteert een selectie uit eigen werk. On the Road with Duke Ellington; Robert Drew Documentaire Odyssea Jimmy Kets The Duke Ellington Masters The Last of the Blue Devils – The Kansas City Jazz 21.11.2013 Story; Bruce Ricker Gevolgd door gesprek en mogelijkheid tot vragen Bird; Clint Eastwood met regisseur/fotograaf Jimmy Kets en fotograaf A Great Day in Harlem; Jen Bach Carl De Keyser Texas Tenor: The Illinois Jacquet Story; Arthur Elgort Rêve Kakudji Buck Clayton All Stars

11.12.2013 SOUND/TRACK/ Ibbe Daniels leidt haar documentaire Muziekdocumentaires en rockumentaires Rêve Kakudji in. van het voorbije jaar.

1ste Silent & Sound Festival juli-augustus My Father And The Man in Black; Jonathan Holiff i.s.m. vzw Novgorod, deSingel, Brussels Charles Bradley: Soul of America; Brien Poull Philharmonic, Cinematek en VDFC Sound City; David Grohl 20.12.2013 I Am Divine; Jeffrey Schwarz Dura Lex; Lev Koelesjov (met steun van Oostenrijks Big Easy Express; Emmett Malloy Cultuurforum Brussel) Last Shop Standing; Pip Piper Franz Reisecker, centrale figuur in de Oostenrijkse Harry Dean Stanton: Partly Fiction; Sophie Huber crossover-muziekscène, brengt live zijn nieuwe Uprising: Hip Hop and The LA Riots; Mark Ford soundtrack voor de Russische klassieker Dura Lex. Sound of Belgium; Jozef Deville 22.12.2013 3 films van Ladislas Starevitsj (i.s.m. Filem’on) De Mascotte De Stadsrat en de Veldrat De Oude Leeuw Het ensemble Neven begeleidt drie films van de Russische animatiefilmpionier Ladislas Starevitsj. P 147 M HKA Jaarverslag 2013 15 Cinema Zuid (1 Filmarcheoloog!’ Foto- en ‘Word Workshop Duur: 2 uur (1 Filmarcheoloog!’ ‘Word Workshop Duur: 1 uur W Onderwijs Voor hetSecundair 15.10 Isbells, Girls in Hawaii Trixie en Whitley. Eight, Jets, Van The Number Underworld, Steak videoclips. o.a. Hickey Passeren revue: The de gedraaide recent van la de crème crème de doorlopend &avond die Zuid nacht Cinema vertoont Museumnacht. ingeburgerde goed de voor open deuren hun musea Antwerpse de Jaarlijksgooien 03.08.2013 MUSEUMNACHT (1 bioscoop’ de van Rondleiding schermen ‘Achter de Onderwijs Voor hetLager Kinderfilms ‘A carte’ la Duur: 2,5 uur Initiatief Filmcultuur Dienst voor Vlaamse de van Film op Oog W M-Eine einen Mörder sucht Stadt General The Hunter Night of the Rain the in Singing Coups 400 Les Velvet Blue F Slumming PingPong Buddenbrooks Wand Die Lore Hannah Ahrendt Boy Oh Hoffnung Paradies bin ichHeute Blond D Film ‘A la Carte’ Desqueyroux Thérèse lazhar Monsieur Suicides des Magasin Le Havre Le les Mollets dans Vent Du RouilleDe d’Os et l’AutreDe Périph du Côté Maison la Dans sa Majesté Service de Au Obelix et Astérix ilmklassiekers eek van de F orkshop uitse e e e t.e.m. 3 t.e.m. 6 t.e.m. 6 t.e.m. Filmweek C van aanbod H inema Z inema e e e et et leerjaar) leerjaar) leerjaar) F ranse F (21-25.10.2013) ilmeducatief ilm (7-11.10.2013) uid

— — — — — — — — — — — — — — — 15.11 —

vrijwilligerstoeren WEEKUP, via direct mailing via en aanvullende publiek, filmgeïnteresseerd ren spreiding via tweemaandelijkse programmabrochure: informe op Film)(Oog filmeducatie voor leerkrachten filmadvies, en inleidingen filmbegeleiders, Duitse Film, de en Franse de lesmappen, van Week de filmarcheologie,deelnameaan workshop schermen, de ding achter scholen: onderwijsnocturne, rondlei leerkrachten en (kunst)studenten en leerkrachten provincieinformeren de Antwerpen, in derwijs mailingsen en kunst- avondon naar onderwijs basis en secundair voor schoolbrochure via externe partner ligersroutes, distributielijst via aparte of vrijwil via evenementen voor en affiches flyers tielijst vrijwilligerstoerdoor jobstudenten en spreiding via distribu scholen via en aparte publiek specifiek en kinderen), (gezinnen Zazie: voor informeren seizoensbrochure via en post senioren, vrijwilligerstoerop per distributielijstspreiding via aparte gericht publiek specifiek (senioren)en filmpubliek, Matinees: voor informeren seizoensbrochure D COMMUNICATIE individuele cursistengroepen. en bezoekers docenten, studenten, voor Cinematek van 35-tal een en sprekers films uitcollectiede 20-tal buitenlandse binnen- en lezingen door Filmcultuur:Dienst voor een tweejaarlijks Zomerfilmcollege i.s.m. en Vlaamse Cinematek actieve 60plussers. seniorenverenigingen, cursistengroepen, voor live donderdagnamiddag piano op matinees: filmklassiekers met inleiding / opleiden filminleiders. van coaching en Hogeschool. Grote- de Karel Sint-Lucas de Antwerpen, geweld) Youtube i.s.m.animatie postmodern en interviews,confronterende grensverleggende hip wat is,(wars van of hot cult-klassiekers, kunstzinnige met inslag filmfragmenten en kortfilms van montage durende uur anderhalf schooljaareen per tweemaal Upload Downtown, Literatuurwetenschappen (TFL). Filmstudies Theater-, en Antwerpen Film- en Universiteit en Grote-Hogeschool de Karel de Video&Filmkunst Antwerpen, KASK van filmgeschiedenis,100 jaar i.s.m.de afdeling dan meer af doorheen traject een legt filmhistoriesdonderdagavond en op dinsdag- (Cultoer) events student aan deelname gespecialiseerde lesmappen en inleidingen met filmaanbod aangepast kunstonderwijs: decoratie, verjaardagsfeestjes) (inleidingen) (speelse onthaal uitgekiend en educatieve omkadering gezin met het van maat op filmprogrammering gezinnen: aangepaste G (Q&A)interviews lezingen en nieuwsbrieven, inleidingen, debat, contextualisering:inhoudelijke website, persartikels) foto’s, (filmprogramma, magneetborden I BEMIDDELING ndividuele rukwerk roepen INSTRUMENTEN COMMUNICATIE- BEMIDDELINGS- bezoekers

- - - - - Digitaal 15.13 PERSAANDACHT — website Cinema Zuid — tweewekelijkse algemene e-nieuwsbrief — Het filmprogramma is elke maand te vinden op — facebook en twitter de websites van Cinebel, Cinenews, Le Soir, — e-flash: emailadressen groeperen en specifieke The Bulletin, Week Up, Uit in Vlaanderen. publieken informeren (pers, studenten, — Ons filmaanbod duikt op in de filmagenda’s van senioren, Zazie, Matinees, …) de geschreven/gedrukte pers: De Standaard, De — zazie-nieuwsbrief Morgen, Weekup, Zone 03, Gazet van Antwerpen, — educatieve nieuwsbrief de Nieuwe Antwerpenaar (vnml de matinees). — digitaal ter beschikking stellen vd brochures — Een selectie en/of speciale evenementen worden digitaal verspreid door BAM (audiovi- Media suele nieuwsbrief), VAF (Vlaamse nieuwsbrief) — advertenties (Week Up) en KASK. — radiospots (Radio Minerva, Klara) — Op ATV wordt vaak een film van Cinema Zuid in — persberichten, ticketacties het filmmagazine belicht. — aanwezigheid in culturele agenda’s en — In ‘Focus op de week’ tipt Focus Knack relevante nieuwsbrieven verschillende retrospectieven, filmhistories, evenementen, Focus Knack pikt er wel eens een film uit en schrijft ook langere artikels. — Gazet van Antwerpen zet het jeugdfilmfestival 15.12 SAMENWERKINGEN in de kijker, de opera-voorstelling van Wagner, Le cinquième saison in onze re-run. — Soundtrack, een nieuwe format in de zomer, — brede publieksacties (Museumnacht) wordt bondig besproken in Damusic en in ds — educatieve partners: Video&Filmkunst van Weekblad. Ds Weekblad is vooral geïnteres- KASK Antwerpen, de Karel de Grote-Hogeschool, seerd in ons beeldend/fotografie en muzikaal Universiteit Antwerpen Filmstudies en aanbod, dat zie je aan de aandacht die ze Theater-, Film- en Literatuurwetenschappen gaven aan Saul Leiter, Jimmy Kets’ Odyssea, (TFL), Sint-Lucas Antwerpen, Artesis, Upload Downtown, Jazz@themovies… Cinematek, Vlaamse Dienst voor Filmcultuur, — Art volgt het beeldende kunst gerelateerde Belgische Vereniging Leraren Frans, Vlaamse deel van de programmatie, dat zich veelal on- Gemeenschap vzw., Goethe Instituut, der Off-stream situeert zoals bv Jonas Meka,s Das Kulturforum, Cinemagie, KULeuven- Saul Leiter, maar geeft ook aandacht aan het Campus Kortrijk, het Goethe-Institut Zomercollege, Bollywood films, Toneelhuis@ Brüssel, de Belgischer Germanisten- und themovies en de re-runs. Deutschlehrerverband, de Stiftung zur — Het off-stream luik Upload Cinema wordt Förderung von Deutsch als Fremdsprache opgepikt door de Standaard, de Morgen… in Belgien en de Vakgroep Duits van de — Flanders Today heeft een voorliefde voor het Universiteit Gent en van de Hogeschool Gent, Europalia India festival, John Waters en Mind Cultoer, Osterreichisches kulturforum. the book. — culturele partners: Antwerpse Jazz Club, — Zowel de reguliere als de kinderpers berich- Antwerp Convention (Hellraiser)M HKA, deBuren ten over de maandelijkse avant-premières van (IDFA), Designthinkingmovie, Europalia. de kinderfilmreeks ‘Zazie op zondag’ of zetten India, FoMu (Museumnacht, Jimmy Kets), leuke ticketacties op touw: Ketnet, Gazet van Jeugdfilmfestival, Kinderkunstendag, Mind the Antwerpen, De Standaard, Metro, De Nieuwe Book, Instituto Italiano di Cultura,Vlaamse Antwerpenaar. Alle Zazies komen als tip op de Opera (Opera+), DeSingel (Zappa), Toneelhuis, homepage van UiTmetVlieg. Silen’n Sound Festival, Kunstbende, — Zowel in ‘de nieuwe Antwerpenaar’ als in Vereniging van Amateurcineasten, Centrum Antwerp Today wordt Cinema Zuid op zichzelf voor Beeldexpressie. nog eens in de kijker gezet. — filmsector: nother Dimension of an idea, — De eigen evenementen van Cinema Zuid komen ABC-distriubutie, A-film, Anima, BAM, Caviar ook geregeld in de kijker:Upload Downtown in (Bowie), Cinéart, E-one entertainment, de Standaard, Upload Cinema in De Morgen. Imagine, Internationaal Kortfilmfestival — Samenwerking met partners als het Toneelhuis, Oberhausen,Lumière, Jekino (Zazie), Fonk deBuren en De Singel leveren ook artikels. vzw. (Zazie, Offstream), Filemon (Zazie), Over Toneelhuis@themovies kunnen we lezen in Numéro Zéro, O’Brother, Offscreen Festival de Morgen en de standaard. (Offstream), Remain in Light, Victory Films, — De Morgen is ook vooral geïnteresseerd rond Visualantics muziekgerelateerde films zoals Duke Ellington, Harry Dean Stanton en Searching for Sugarman. — Maar vooral Anton Corbijn wordt belicht door Hart, Humo, Knack Focus, Gazet van Antwerpen, De Morgen, de Standaard. — Filmevents te gast in Cinema Zuid zoals Silent ’n Sound, Mind the Book worden aangekondigd in filmpers, nationale media, gespecialiseerde pers en lokale media zoals De Standaard, de Morgen… — HUmo bericht over horror en muziek, oa. Jazz films. — De onderwijsactiviteiten krijgen ruime aandacht in de onderwijspers, voornamelijk in Klasse, zoals bv. De Duitse Filmweek. 16 16 Externe Waardering P 151 M HKA Jaarverslag 2013 16 Externe Waardering 16.1 (maart) Antwerpen Cannière, De Marion (curator:Do Nav Galerie Haq), And Go You Me Made What Look Now Savage: tentoonstelling voor brochure van Ontwerp Maréchal Jelle Vormgeving 2013 van helft de tweede in Unie Europese voorzitterschap Litouws het van kader het in cultuurprogramma het van onderdeel als Psibilskis, Liutauras curator Brussel, in BOZAR in de tentoonstelling Wall Fluxus Mekas/The Jonas Kreuger Anders Redacteur/editor Stepp Magazine in: de toekomst’, van museum het voor infrastructuur ‘Een Van de Vyver Annelies 2013 december Artforum, in: Hufkens, Xavier galerie in K.O.S. and Rollins Tim over de tentoonstelling Review 2013 juli Artforum, in: Mu.ZEE, in yOtegui Aguirre Philip kunstenaar de van over de tentoonstelling Review 2013 oktober Artforum, 387, in: LLS in Hole’ ‘Glory over tentoonstelling Review HART in Callewaert-Vanlangendonck, Galerie van Yoerie met Vanlangendonck Interview HART in: Houston, in Collection Menil de The in Luc Tuymans van ‘Nice’ Tekst over de tentoonstelling HART in: Van de Velde CAC Malaga, in Rinus Tekst over de tentoonstelling VanJos Bergh den Moskou in gepubliceerd Degot, Ekaterina editor Albert, Yuri kunstenaar over de Russische Essay Afterall in essay Dujourie’, Lili Approaching of Bodies: Actions ‘The Zweden Konsthall, Lunds in de solotentoonstelling van aanleiding naar catalogus Hausswolff’, von Michael Carl Interview Others: the Am ‘I Penalva João curator Berlijn, in Gallery Thinge de tentoonstelling voor ‘A de catalogus Snapshot’, in essay Afterall in essay Angkor Private Own My Gill’s Simryn innermost!: show me your Outside, ‘O Kreuger Anders Art-Agenda Durham, Jimmie Magazine Mousse Marshall, James Kerry d/e Frieze Bayrle, Thomas Online Afterall Lahore, in Education Art On Nav Haq 2013) (Beersel HTH Archives, Secrete in: Archives’, ‘Secrete Vree De Jan 2013 58 oktober-november nummer rekto:verso, in: instellingen, van toekomst ‘It’s stupid!’, content, about over de essay Baere De Bart Teksten en medewerkers de instelling V ragen aan ragen 33 nummer Gunn de Dan in 34 nummer

voor , catalogus

’,

Boekontwerp (november) Antwerpen Lampekap, Fresco de voorstelling voor …) flyers, (posters, campagne van Ontwerp Sofie 2013 september besturen, de lokale van maandblad het Lokaal, door Interview VanPiet Hecke Interviewgesprekken York New te (december)Consulaat Nederlands het van opdracht Bakker),Kees in met (in samenwerking Countries Low ‘2 de van kader het in panelgesprekken 12–15/02: Baere De Bart Today’, Middelheim CAHF, –AWay28/03: Art to Approach ‘Ensembles Bert Evi lezingen openingen, workshops, tafelgesprekken, ronde- seminaries, colloquia, symposia, aan of moderator spreker als Deelname Lahore for Arts, College National Gastdocent, Gent HISK, Gastdocent Nav Haq (juli) School’ Summer Curatorial ‘Moscow tijdens Gastspreker Baere De Bart Gastdocentschappen 2013 oktober M HKA, het in tentoonstelling over de Marshall James Kerry met Interview 2013 augustus Prints, over MKA LucDeleu met Interview 2013 mei collectie’, een van ‘Karakter tentoonstellingsbrochure voor beleid over Vree collectie De Jan met Interview Archives, & Collection taskforce L’Internationale, Collection’, to M HKA 19/10: ‘Introduction Zaghreb Network, Translocal Collections’, their and Histories for Museum Reinterpretation – Translocal of the ‘Histories 23–24/10: Middelheim CAHF, 28/03: ‘Non-Collectables’, Vree De Jan ADACE Madrid 2013, Encuentro Institutions’, Cultural vs –Politics Ideology Network of the Failure ‘The thema: spreker, keynote 6–7/11: Beijing Art, for Contemporary Center Ullens Prize’-conferentie, Art ‘Multitude 26–29/04: Otegem (Room II)’, Gallery, Deweer Revisited ‘Panamarenko tentoonstelling de van n.a.v. de opening Panamarenko bij werkvan het 16/03: toelichting Madrid (MNCARS), Sofia Reina de Arte Centro Nacional Museo de ARCOmadrid, tijdens Museums’ profielschets’ een ‘Cultuureducator: FARO, thema: studiedag van kader het in M HKA over aanbod Toelichting Gregoir Sophie Haag Den Stroom, 2013, Conference Invest de Stroom aan spreker en curator extern als Deelname Dewachter Liliane nd American Latin and of European meeting

Vermeiren

Barcelona

the from art Preformance , kunstcollectief Rondleiding aan klas NT2 in het kader van Lot Wens competentietraject musea in dialoog Voorstelling project en tentoonstelling Nav Haq ‘Meeting Points 7’ op lerarennocturne, Gastspreker in Cobra Museum, Amstelveel M HKA Gastspreker op Art Brussels Gastspreker Fondacion Eugenia de Almeida, Deelname aan bestuursraden Evora, Portugal Gastspreker Museum M+, Hong Kong Bart De Baere Gastspreker OCAT, Shenzhen, China Lid Hoge Raad Universiteit Antwerpen Gastspreker Galerie Marion de Cannière, Lid raad van bestuur Witte de With, Antwerpen Rotterdam Gastspreker WIELS, Brussel Lid raad van bestuur Stichting van Gastspreker Deweer Gallery, Bornem Openbaar Nut Roger Raveel Anders Kreuger Liliane Dewachter 29/06: ‘To See the Dimensions: Showing Lid raad van bestuur LLS 387, David Kakabadze’s Work in Sweden’, lezing Ruimte voor actuele Kunst vzw. in de National Gallery of Art in Tbilisi, Lid raad van bestuur Error One, een zwervend Georgië in het kader van de retrospectieve initiatief voor hedendaagse beeldende kunst David Kakabadze (1889–1952) Lid raad van bestuur van de School of Arts, 12/11: ‘The Collection as a Character’, Koninklijke Academie voor Schone Kunsten lezing in Museum of Moscow, Rusland Antwerpen Jelle Maréchal Ondervoorzitter van de Raad Sint Lucas 24/10–25/10: INTEGRATED 2013; een Antwerpen, Karel de Grote Hogeschool tweejaarlijkse conferentie die de crossover Vicevoorzitter Belgische Kunstcritici tussen actueel grafisch ontwerp, illustratie, Leen Thielemans typografie, nieuwe media, architectuur & Lid raad van bestuur De Tijd vzw autonome kunst behandelt. Lid raad van bestuur Stripgids Turnhout vzw Leen Thielemans Lid raad van bestuur Murga vzw 15/1: spreker tijdens ‘Gevonden: Annelies Van de Vyver Erfgoededucator (m/v)?’, reflectiedag over Lid algemene vergadering STEPP, Steunpunt de algemene profielschets cultuureducator, voor Productionele, Ontwerpende en org. M HKA i.s.m. FARO, M HKA technische krachten van de Culturele sector 25/4: intro bij lezing voor Stedelijke acade- Jos Van den Bergh mies DKO – Jos de Gruyter en Harald Thys Lid van Escautville, organisatie ter ondersteu- 7/5: programmeringsbeurs voor jeugdwerkers ning van de audiovisuele kunsten Antwerpen in Zappa, organisatie Stad Antwerpen 14/6: prestatie over ‘Visite’ aan programma Deelname aan advies- en toren Cultuurcentra, Locustoer De Grote beoordelingscommissies Post, organisatie Locus, Oostende 1/7: spreker tijdens masterclass ‘Kunst in de Jan De Vree Publieke Ruimte’, organisatie Locus, M HKA Beoordelingscommissie collectiebeherende 29/9: openingsspeech ‘Touching Textiles’, culturele erfgoedorganisaties ‘Visite’ Ronse, CC Ronse Leen Thielemans 9/10: openingsspeech museumnocturne voor 21/3: advies aan scholen, Spreek(k)uur Canon, het onderwijs (lerarenavond), M HKA dep. Onderwijs, sessie voor scholen met 23/10: spreker in debat ‘inclusief of dynamo-projecten in het M HKA categoriaal werken’, inspiratiedag Lokaal Jos Van den Bergh Cultuureducatiebeleid, organisatie Locus, Lid beoordelingscommissie VAF (Vlaams ACCE, Stad Antwerpen Audiovisueel Fonds), Fictie 2 (Speelfilms) 31/10: spreker tijdens verwenavond voor Commissielid VAF Breda leraren, rondleiding in ‘Schilderijen en zo’ van Kerry James Marshall Diverse adviserende gesprekken 14/11: intro bij lezing voor Stedelijke academies DKO, Charif Ben Helima Bart De Baere Piet Van Hecke Adviesgesprek met Elise Boutens in het kader 10/10: deelname als spreker aan het van haar thesis over ‘Musea voor eigentijdse Internationaal congres: ‘Dementie en kunst en internationaal cultuurbeleid’ empowerment’ in Mechelen over Adviesgesprek met Stijn Peeters in ‘Meet Me @ M HKA: Kunst beleven bij het kader van zijn masteropleiding beginnende dementie’ Cultuurmanagement aan de UA, vak: 31/10: deelname als spreker aan TEDx Breda ‘Internationale dimensies van kunsten over Airbase Biekorfstraat cultuurmanagement’ 25/11: deelname als spreker aan het landelijk Adviesgesprek met Chiara Lammens, congres ‘Moderne Dementiezorg in stagiaire ABCD, in het kader van haar Niewegein’ (NL) over ‘Meet Me @ M HKA: werkstuk over de collectiepresentatie Hedendaagse kunst bij beginnende ‘XXXII: Persoonlijkheidstest’ dementie’ Jan De Vree Sofie Vermeiren Rondleiding over de collectiewerking M HKA 18/12: toelichting over museumspelen en voor stuurgroep Vlaamse Bouwmeester Salonruimte M HKA op FARO, studiedag Adviesgesprek met restauratiestudente rond ‘Zomerspel van Vlieg’, Brussel Ann Kerckhofs over reproductietechnieken aangewend in het werk van Paul De Vree P 153 M HKA Jaarverslag 2013 16 Externe Waardering Print (In de categorieën Knokke 2013 in Awards op CCB Brussels, Bowling Jaegher fietsenmerk het van identiteit de visuele voor 7/6: medaille Gouden Maréchal Jelle Onderscheidingen Wenen Licht, mit Raum Galerie Stidworthy, Imogen solotentoonstelling ‘Curated_by’, Nav Haq hetM HKA werkbuiten Curatoriaal Oscars inzending VAF Belgische voor Jurylid Fotografie afdeling KASK, Jurylid VanJos Bergh den de wereld?’ binnen plaats hun en zichzelf in geven te inzicht ouderen mobiele omworden minder musea) gebruikt werking (extra muros erfgoed kan ‘Hoe thema: Cluts, Sofie van Cultuurbemiddeling en Kunst- bachelorproef beoordeling SCW, jury Hogeschool, de Grote Karel Eindwerkcommissie steeds en ambitie inhoudelijke uitgesproken een Met Vlaanderen. in kunstmusea daagse - heden de 4belangrijkste S.M.A.K., en Mu.ZEE M HKA, Middelheimmuseum, het (CAHF) Flanders Heritage Art Contemporary Nationale design Integrated en hedendaagse voor museum een in tentoonstelling een van Inrichting ‘De thema: de Vyver, Van Annelies van Interieurarchitectuur masterproef beoordeling jury Antwerpen, Hogeschool Artesis Eindwerkcommissie Thielemans Leen Porto Museum, Serralves Artists’, Portuguese for Young Award Revelação ‘BES Jury Nav Haq een kunst, hedendaagse en ‘55-plussers Moors, Hanne Cultuurbemiddeling: en Kunst KDG, Scriptiebeoordeling Gregoir Sophie (NCCA), Art for Contemporary Centre National Arts’, for Contemporary Centre National New the of Concept Architectural for the Competition ‘International jurylid 10–13/12: en 29/09–01/10 Zagreb umjetnosti, suvremene /Muzej MSU [email protected], tentoonstelling de voor selectiejury aan 19/04: deelname Baere De Bart UA Antwerpen persoonsgegevens’, en auteursrechten met omgang Ensembles: HKA ‘M Peeters Stijn 03/09: scriptieverdediging Bert Evi jury’s aan Deelname de kunstsector in (Packed) over erfgoed Van Bellingen Sanne met Adviesgesprek over archieven Cultuurmanagement thesisstudent met Adviesgesprek

succesverhaal?’ van samenwerkingsverband : het

Moskou

samenwerkingsverbanden

kunst’ ). voor , gemaakt Corporate ID , Corporate

lees meer in de hoofdstukken 6 t.e.m.15. 6t.e.m.15. hoofdstukken de in meer lees samenwerkingen projectgebonden Voor andere Vree De Jan samenkomsten: op deze Aanwezig (UA) Engelborghs Sebastiaan Dr. Prof. i.s.m. HKA Me@M Meet Bert Evi 23/09: van op de bijeenkomst Aanwezig Brussel Faro, gebruikersgroep, SA&S – Auteursrecht Werkgroep Vree De Jan samenkomsten: op deze Aanwezig Collectiebeheerders Collegagroep CAHF Cottyn Ellen en Vlegelaer De Bert Verhaegen, Els bijeenkomsten: op deze Aanwezig brainstorm. gerichte een door gevolgd spreker, (internationale)een keynote met bijscholing en focus thematische een telkens met jaar per coördinatiemeetings twee acties; concrete rond samenwerking en practices best en know-how informatie, van uitwisseling door i.e. is, zinvol het wanneer en waar samenwerking en uitwisseling meer naar zetten te stappen en voeren te praktijk rond discussie constructieve een is de groep van opzet het communiceren; internationaal die instellingen middelgrote als zowel grote Vlaanderen, en Brussel in organisaties kunst beeldende van verantwoordelijken communicatie uit bestaande groep open een is groep collega deze 2012, Flanders Arts Visual (vanuit BAM) Communicatie Internationale Collegagroep Els samenkomsten: op deze Aanwezig kunstinstellingen. Vlaamse alle voor communicatiestrategie gezamenlijke een van bekomen uiteindelijk over en nadenken het inhoud als hadden en gehouden instellingen deelnemende alle met steeds VAF; werden van overlegmomenten de communicatie in opgenomen werd project of tentoonstelling een met —ook stellingen - kunstin andere verschillende met — samen het dat was deze in M HKA het van de rol Mechelen; in Newtopia en Genk in Manifesta Antwerpen, in 2012 Middelheimmuseum Gent, in TRACK Oostende, in Beaufort04 zijnde clusterevents, deelnemende de vijf en (CAHF) Flanders Heritage Art Contemporary (BAM), Mediakunst en Audiovisuele Beeldende, voor Instituut het van initiatief (VAF) Flanders Arts Visual Vree De Jan Baere, De Bart Vlegelaer, De Bert Verhaegen, Els sten: samenkom op diverse M HKA Aanwezigen hun voor respect met profileert, internationaal en confronteert elkaar met verbindt, de partnermusea van de collecties dat kennisplatform een als zich CAHF ontplooit partnermusea, zijn van de werking vanuit

Verhaegen

eigenheid. traject het van navolging : in

gedeeld : een -

Internationale samenwerkingsverbanden Jan De Vree 27/02: werkbezoek Stedelijk Museum L’Internationale: Onder de projectnaam Amsterdam The Uses of Art – The legacy of 1848 and 1989 04/04: werkbezoek Sarenco (Brescia) verbinden zes toonaangevende Europese schenking films musea voor moderne en hedendaagse kunst 26/05: werkbezoek Luc Fierens, Secret zich ertoe om vijf jaar samen te werken aan Archives, Brussel een nieuwe culturele kaart van/voor Europa. 14/06: werkbezoek MNCARS, Madrid Naast het M HKA (Antwerpen) zetten 23/10: werkbezoek Museum of Contemporary ook het Museo Nacional Centro de Arte Art Zagreb, Zagreb Reina Sofía (MNCARS, Madrid, Spanje), de 24/10: werkbezoek Gotovac Institute, Zagreb Moderna Galerija (MG, Ljubljana, Slovenië), 28/11: werkbezoek archief New Reform het Van Abbemuseum (VAM, Eindhoven, Gallery, Aalst Nederland), het Museu d’Art Contemporani 17/12: werkbezoek, Food Culture Museum, de Barcelona (MACBA, Barcelona, Spanje) Barcelona en SALT (Istanbul en Ankara, Turkije) hun 17/12: werkbezoek, archief Antoni Miralda, schouders onder deze vernieuwende manier Barcelona van samenwerken. 18/12: werkbezoek, MACBA, Barcelona Opvolgers van dit samenwerkingsverband: 19/12: werkbezoek MNCARS, Madrid Evi Bert, Bart De Baere, Ellen Cottyn, Bert 14/06: kick-off meeting L’Internationale, De Vlegelaer, Jan De Vree, Nav Haq, Anders MNCARS, Madrid Kreuger, Kristof Michiels, Leen Thielemans, 18–21/09: werkbezoek Biennale van Venetië Els Verhaegen, Dieter Vankeirsbilck Nav Haq Onderzoeksopdrachten in Lahore, Shenzhen, Meer informatie over L’Internationale vindt u Hong Kong, Istanboel, Porto, Lissabon, in hoofdstuk 11 New York, Chicago, Madrid, Wenen, Mechelen (Contour Biënnale) ARTtube Anders Kreuger Meer informatie over dit online kunstvideo ‘I Am the Others’, Zweedse kunstenaar kanaal vindt u in hoofdstuk 14. Carl Michael von Hausswolff’s, solotentoonstelling in Lunds Konsthall, Zweden 26-30/06: bezoek aan musea, galeries, 16.2 BUITENLANDSE kunstenaarstudio’s in Tbilisi, Georgië, op WERKOPDRACHTEN uitnodiging van the National Gallery of Art 7/9: aanwezig op de opening van de Evi Bert Gothenburg Biennial, Göteborg, Zweden 14–16/06: kick-off meeting, L’Internationale, 8-13/11: studiobezoeken aan jonge MNCARS, Madrid kunstenaars in Moskou, op uitnodiging Bart De Baere het National Centre of Contemporary Art 22–24/03: L’Internationale, bijeenkomst (NCCA) in Rusland directeuren in Museum of Contemporary Art 15-21/11: bezoek aan musea, galeries, Metelkova, Ljubljana performance evenementen, 20–21/04: werkbezoek Art Cologne – kunstenaarstudio’s in New York uitreiking Wolfgang Hahn prijs aan Leen Thielemans Andrea Fraser in Ludwig Museum, Keulen 20–23/11: L’Internationale, taskforce 28/05–02/06: werkbezoek Biënnale Venetië education, Grizedale Arts Center, 13–16/06: kick-off meeting L’Internationale, Coniston (GB) MNCARS, Madrid Dieter Vankeirsbilck 11–13/09: ArtInternational Istanbul – 13–16/06: kick-off meeting L’Internationale, L’Internationale, bijeenkomst directeuren Madrid in SALT, Istanboel Sofie Vermeiren 18–22/09: werkbezoek Biënnale Moskou Uitstap met de afdeling naar Stedelijk 11–13/10: prospectiereis Bergen Museum Amsterdam, gesprek met Rixt 23–24/10: werkbezoek Museum of Hulshoff en Pol en bezoek aan presentaties Contemporary Art Zagreb en Gotovac Institute, Zagreb 21/11: prospectiereis Parijs 15/12: L’Internationale, samenkomst directeuren in SALT, Istanboel P 155 M HKA Jaarverslag 2013 16 Externe Waardering 16.3 …enzovoortWaregem, –BE-PART Dewaele –Daniël Rome – MAXXI Fabre –Jan Turnhout Warande, De in Geys Jef Architectuur, en (UK) –Licht Coniston Center, Arts –Grizedale Tate,in Liverpool Left Turning –Art Parijs Cartier, Fondation Mueck, –Ron London Gallery, Chapel White in Commission Penone, Bloomberg Guiseppe – Londen V&A, is, Bowie –David S.M.A.K Téllez, Javier yvan of Foll Pompidou, Praiss Center Hughe –Pierre Amsterdam EYE, Exhibition, The Felline: –Federico Brussel WIELS, Good, So Far So Walter Swennen: – Brussel WIELS, All-in-One, Bayrle: –Thomas Brussel WIELS, Tetrachromat, –Tauba Pompidou, Metz Auerbach: Centre to 2007, 1968 from Drawings Wall LeWitt: –Sol Amsterdam Museuem, Stedelijk Kelley, –Mike Gent S.M.A.K., Noir, Casino Auer: –Florian Gent of S.M.A.K., Folly, Praise Téllez: –Javier Oostende Mu.ZEE, ben, beeld geen ik Omdat –Hugo Claus: Brussel BOZAR, Belichaamd, India India: – Europalia Amsterdam Museum, Stedelijk geschreven, de wind Op Weiner: –Lawrence Amsterdam Museum, Stedelijk Avant-Garde, de Russische en Malevich –Kazimir Middelburg Vleeshal, World, of the De Center The Durham: –Jimmie Stockholm Museet, Moderna –Pop Design, Konst de Tokyo, Parijs Palais FUGU, Curlet: –François Contemporary Austin The Gillick, –Liam Angeles Los Museum, Hammer Welling, –James Angeles Los LACMA, Turrell, –James Malaga Van de Velde, CAC Museum, Moskou –Rinus Venetië –Biënnale Biënnale BRUSSELS, ART kunstenveld. het uit actoren andere en kunstenaars met plaats ontmoetingen van vonden tal hiervan kader het In buitenland. en binnen- in tentoonstellingen en kunstbeurzen diverse bezochten en openingen, op verschillende aanwezig waren medewerkers Verschillende KUNSTMANIFESTATIES TOONAANGEVENDE BUITENLAND EN BINNEN- TENTOONSTELLINGEN BEZOEK

AAN

Jurgen Antwerpen M HKA, Draaitabellen, en Formules gevorderden, voor Excel de vormingsdagen aan deel namen medewerkers M HKA Verschillende Opleidingen 16.4 Katrien FARO handling art workshop werken over wereld de hele die specialisten communicatie internationale met congres Museum’, the ‘Communicating 3/7–6/7: Utrecht Facebook’,met ’t Hoogt, scoren ‘Strategisch 18/4: inspiratiemiddag Cottyn Ellen Antwerpen M HKA, Lovers, Book –The Maroto David 05/12: lezing Warschau Art, of Modern Museum novels’, artist about ‘Symposium 26–27/10: Antwerpen Huis, Rockox blieksbemiddeling, pu digitale collegagroep 17/10: bijeenkomst Brussel deBuren, Attitudes, 04/10: Institutional IBW, jaar 30 UA Antwerpen kans’, en noodzaak als 2013: ‘Informatie Pompidou, Parijs Centre Sekula, Allan 28/06: colloquium Bert Evi &colloquia symposia seminaries, workshops, studiedagen, aan Deelname Antwerpen M HKA, query’s, en –macro’s gevorderden 10/1: Acces voor MS Nine Antwerpen M HKA, werkcontext, binnen conversaties Frans; 28/11: opfrissingscursus 21/11, 19/9,12/9, 26/9, 7/11, 17/10, 14/11, 24/10, Els waren de cursisten vier Academy. Alle bijker Seris - erfgoedbewa van attest het van bekomen het tot de opleiding volgenden Renterghem van Lutgarde baliemedewerkster en Wintmolders Yolande Lecok, Ben Kestens, Joris Suppoosten M HKA Onthaalteam Antwerpen M HKA, query’s, en –macro’s gevorderden 10/1: Acces voor MS Herrygers Sabine Antwerpen M HKA, werkcontext, binnen conversaties Frans; 28/11: opfrissingscursus 21/11, 19/9,12/9, 26/9, 7/11, 17/10, 14/11, 24/10, Vlegelaer De Bert Gent Arteveldehogeschool, Event Management, Business Postgraduaat 2013–2014: Schooljaar Cottyn Ellen de Raet Lodewijk Stichting leidinggeven’, ‘Cocreatief cursus Driedaagse Caals Myriam Antwerpen M HKA, Macro’s Query’s, en gevorderden; 10/1: Acces voor MS Ceulemans Ann Antwerpen M HKA, query’s, –macro’s en gevorderden 10/1: Acces voor MS

Verhaegen

Verschueren

geslaagd

Addiers

DE INSTELLING BUITEN EN BINNEN LEERMOGELIJKHEDEN OPLEIDINGEN Batens

- - en een creatieve en business-gerelateerde Sophie Gregoir benadering op culturele communicatie Studiedagen: ‘50 dingen die je kan doen in brengen, Stockholm Antwerpen voor je 12 bent’, brainstormsessie Bart De Baere rond kinderen en cultuur, op initiatief van 26–27/10: symposium over ‘artist novels at team onderwijs-cultuur — ‘Dag van de Museum of Modern Art’, Warschau Cultuureducatie’, Vooruit, Gent Bert De Vlegelaer Vormingstraject ‘musea in dialoog’, 18/4: inspiratiemiddag ‘Strategisch scoren maandelijks van januari tot juni met diverse met Facebook’, ’t Hoogt, Utrecht sprekers, o.a. Dr. Edwin Hoffman, Prof. 31/10: TEDxBreda met als thema ‘Time to Neil Mercer, Rika Burnham), theorie en Wonder’; TED is een non-profit organisatie praktijksessies, competentietraject rond toegewijd aan ‘Ideas Worth Spreading’, publieksbegeleiding gestart als een conferentie in 1984 die mensen Vorming ‘kritisch denken en filosoferen in vanuit drie werelden samen wou brengen: museum bij hedendaagse kunst’, gegeven Technology, Entertainment en Design. TED door gidsen Piet Van Hecke en Jonas Ghyoot conferenties brengen de meest fantastische voor het gidsenteam denkers en doeners vanuit heel de wereld Leen Thielemans samen, met als uitdaging het geven van de 30/01–1/ 2: congres IDrops i.v.m. digitale ‘talk’ van het leven (18 min of minder). Het bemiddeling, Science Museum, Londen TEDx programma is ontwikkelt om gemeen- 2/1: deelname aan studiedag ‘50 Things to schappen, organisaties en individuelen de do…’ over jongeren, Villanella, Antwerpen kans te geven om dialoog te stimuleren via 21/1: ‘Museum in Dialoog’, vormingsreeks TED-achtige ervaringen op een lokaal niveau. voor museummedewerkers, Org. Stad TEDx evenementen zijn volledig gepland Antwerpen, Spreker: E. Hoffmann, thema: en onafhankelijk gecoördineerd op een Niet culturen maar mensen ontmoeten ‘community-by-community’ basis. mekaar, Rubenianum Jan De Vree 27/1: ‘Lezingen op zondag’. Lezingenreeks in 06/06: deelname aan de happening KMSKA over museumarchitectuur in de ‘The Public Linguistic Poem’ van Alain 21ste eeuw. Spreker: Chris Dercon, Tate Modern Arias-Misson 4/2: collegagroep Middelheim – voorbeelden 27/02: Seminarie ‘Onvergetelijk Stedelijk’, van digitale bemiddeling Stedelijk Museum, Amsterdam 26/2: Kick Off Onvergetelijk Stedelijk, 28/03: Non-Collectables, CAHF – Middelheim voorstelling van programma voor bezoekers 04/10: International Attitudes, deBuren, met beginnende dementie in het Stedelijk Brussel Museum Amsterdam 10/10: internationaal congres ‘Dementie en 4/3: ‘Museum in Dialoog’, Fotomuseum, empowerment’, Expertisecentrum Dementie vormingsreeks voor museummedewerkers, Vlaanderen, Mechelen org. Stad Antwerpen, sprekers: Tom Meeuws, 23/10: Histories of the Translocal – Julie Finch, Thema: Uitdagingen mbt het Reinterpretation for Museum Histories and (tekomstig) museaal publiek their Collections, Translocal Network, Zagreb 18/3: ‘Museum in Dialoog’, Atlas, vormings- Liliane Dewachter reeks voor museummedewerkers, Org. Stad Deelname aan de Annual CiIMAM Antwerpen, Spreker: Kristel Hoydonckx, huis Conference ‘New dynamics in Museums: van het Nederlands, Thema: toegankelijk curator, artwork, public, governance’ in mondeling taalgebruik Rio de Janeiro 15/4: ‘Museum in Dialoog’, Museum Plantijn- Gidsenteam M HKA Moretus, vormingsreeks voor museummede- Vorming ‘kritisch denken en filosoferen in werkers, org. Stad Antwerpen, sprekers: museum bij hedendaagse kunst’, gegeven Prof. Neil Mercer & Lyn Dawes, Thema: door gidsen Piet Van Hecke en Jonas Ghyoot Thinking together voor gidsenteam 18/4: Leerstoel Universiteit Antwerpen. Gidsenuitstap naar Z33: uitwisseling met Spreker: prof. Henk Schmidt, Erasmus Univ. publiekswerking en bezoek aan tentoonstel- Rotterdam, Thema: Onderwijsvernieuwing ling Space Oddyssee en leren Vorming laagdrempelig taalgebruik en 23/5: ‘Fréquentation des lieux culturels: toelichting concept Stadsklap, gegeven in augmenter vos ressources propres’, Cultival, huis, door Marc Bolssens, medewerker maat- Centrum van het Beeldverhaal, Brussel schappelijke participatie Stad Antwerpen 7/6: werkgroep ‘Musea en Maatschappelijk dienst Samenleven, en Kristel Hoydonckx, Kwetsbare jongeren’, overleg met Stad medewerker Taalbeleid bij Huis voor het Antwerpen en Stedelijke Musea Nederlands 17/6: ‘Museum in Dialoog’, Nottebohmzaal Vorming rondleiden aan blinden en Erfgoedbibliotheek Conscience, vormings- slechtzienden, gegeven in huis, door Caroline reeks voor museummedewerkers, org. Stad Daemen en Marc van Langendonck Antwerpen, spreker: Rika Burnam (Frickcoll. Vorming Meetme@M HKA, gegeven in huis, US), thema:Teaching in the Artmuseum. door Prof.dr. Sebastiaan Enghelborgs (UA) en 24/9: vormingsdag taalbeleid, Stefanie Metsemakers onderwijsbeleid Antwerpen, Bell 10/10: congres ‘Dementie en Empowerment’, org. Expertisecenturm dementie Vlaanderen, Lamote Mechelen P 157 M HKA Jaarverslag 2013 16 Externe Waardering brengen, communicatie op culturele benadering business-gerelateerde en creatieve een en werken over wereld de hele die specialisten communicatie internationale met congres 2013’, Museum the ‘Communicating 3/7–6/7: Els Nederlands het voor bij Huis Taalbeleid medewerker Hoydonckx, Kristel en Samenleven, dienst Antwerpen Stad participatie schappelijke maat medewerker Bolssens, Marc door huis, in gegeven concept Stadsklap, toelichting en taalgebruik laagdrempelig Vorming Antwerpen Arenberg, Cultuureducatie, Inspiratiedag aan Deelname museumgidsen en Metsemakers Stefanie met gesprek Stedelijk’, ‘Onvergetelijk programma het van volgen Amsterdam, Museum Stedelijk aan Bezoek VanPiet Hecke Hogeschool Artesis kunst’ hedendaagse voor museum een in tentoonstelling een van inrichten ‘Het Interieurachitectuur AVDV masterthesis Faro door geïnitieerd traject musea, voor (ver)bouwen AVDV aan duurzaam Deelname preventieadviseur voor bijscholing AVDV aan Prenne Deelname transitie en cultuur over Trefdag AVDV aan Pulse Deelname Van de Vyver Annelies VUB/Hiva Brussel, Bozar, Hetland, Lois lezing Hetland, Lois dr. Prof. door education’, lazing arts of visual future and benefits 9/12: ‘The C Vitamine Brussel, Bozar, cultuurhuizen, Waalse en Vlaamse bijeenkomst 9/12: ‘Eez-Changez’, Gent Vooruit, media, nieuwe en beleid - jongeren 4.3’, in 2/12: trends ‘Apestaartjaren Antwerpen Rockoxhuis bemiddeling, digitale van voorbeelden FARO/BAM, 17/10: collegagroep gidsenteam voor Ghyoot Van Jonas en Piet Hecke gidsen door gegeven kunst’, bij hedendaagse museum in filosoferen en denken ‘kritisch Vorming presentaties aan Pol en bezoek en Hulshoff Rixt met gesprek Amsterdam, Museum Stedelijk naar de afdeling met Uitstap Antwerpen Museum, Plantin-Moretus Dialoog, in Musea Vormingstraject van kader het in lezing aan Deelname Gent Vooruit, de Cultuureducatie’, van ‘Dag aan Deelname onderwijs-cultuur team van op initiatief cultuur, en kinderen rond brainstormsessie bent’, 12 je voor Antwerpen in doen kan je die ‘50 dingen studiedag aan Deelname Sofie

Verhaegen

Vermeiren

Stockholm

Ontwerpwetenschappen - - Stefanie door huis, in gegeven HKA, Meetme@M Vorming Langendonck van Marc en Daemen Caroline door huis, in gegeven slechtzienden, en blinden aan rondleiden Vorming Nederlands het voor bij Huis Taalbeleid medewerker Hoydonckx, Kristel en Samenleven, dienst Antwerpen Stad participatie schappelijke maat medewerker Bolssens, Marc door huis, in gegeven concept Stadsklap, toelichting en taalgebruik laagdrempelig Vorming cultuur hedendaagse en onderwijs in (digitale)onderwerp: creativiteit Globale bij EYE. filmerfgoed met Creatief en schrijven Creatief Sessies: Amsterdam. in de Cultuureducatie’ van ‘Dag aan Deelname slechtzienden en topic: blinden MLeuven, Museum Toegankelijkheid, werkgroep aan Deelname Oddyssee Space ling tentoonstel aan bezoek en publiekswerking met Z33: uitwisseling naar Gidsenuitstap Beauty and Death Warhol. Life, Andy en Phantasmagoria tentoonstelling aan bezoek en publiekswerking met uitwisseling BAM, MAC’s en naar Team Bemiddeling Uitstap Langendonck van Marc en Daemen Caroline door huis, in gegeven slechtzienden, en blinden aan rondleiden Vorming Nederlands het voor bij Huis Taalbeleid medewerker Hoydonckx, Kristel en Samenleven, dienst Antwerpen Stad participatie schappelijke maat medewerker Bolssens, Marc door huis, in gegeven concept Stadsklap, toelichting en taalgebruik laagdrempelig Vorming cultuur hedendaagse en onderwijs in (digitale)onderwerp: creativiteit Globale bij EYE. filmerfgoed met Creatief en schrijven Creatief Sessies: Amsterdam. in de Cultuureducatie Dag van aan Deelname Gent STAM, in Grenzeloos Erfgoeddag Inspiratiedag aan Deelname Vlaanderen Cultuurnet door marketing, cultuur met verband in Workshop vliegdoos Hasselt Z33, FAROdoor in Krokuskriebels, Inspiratiedag aan Deelname Wens Lot Brussel Bozar, Hetland, Lois Prof.dr. door education’, lezing arts of visual future ande benefits ‘The studiedag aan Deelname praktijk” en op theorie gebaseerd kunst hedendaagse voor musea in bemiddeling’ ‘optimale een worden? Voorstel voor constructivistisch musea esthetische “Kunnen doctoraat: Gent, Universiteit Van Eeckhaut, Marijke doctoraatsverdediging aan Deelname Prof.dr.

Metsemakers Sebastiaan Enghelborgs (UA) en - - - -

17 17 Organogram P 161 M HKA Jaarverslag 2013 17 Organogram 39

38 37 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20

19 presentatie Totaal 18

17 16 15 14 13

12 11 10 9

8 7 6 5 4 –directiesecretariaat directie Totaal 3 2

1 31 decembergedurende 2013. 2013. dienst het continu niet Het werkelijk in is aantal foto een overzicht een geeft het als tabel op van personeelsbestand Onderstaande Maréchal Jelle Weyers Ina Yolande Thielemans Leen Caals Myriam Casariego Cecilia Krols Renild Wens Lot Gregoir Sophie Van Treeck Kris Van Broeck den Chris Rombouts Staf Peeters Joost Kestens Joris Lecock Ben Beyns Maya Van Renterghem Lutgard Van Paemele Gerda Martine Sofie Nine Vlegelaer De Bert Compère Rita Poels Anne-Marie Els Tamara Kok Hedi Nav Haq Kreuger Anders Weyers Ina Lozic Maya Boom Hannah Renders Ruth Nico VanJos Bergh den Herrygers Sabine Haro Laurent Staf Uittenhout Georges VanRoel Nunen Ghislaine Van Kinderen der Frank Dewachter Liliane Ceulemans Ann Dieter Krols Eric de Baere Bart

Verhaegen

Dierckx

Koppe Vermeiren Verschueren

Vankeirsbilck

Jordan

Wintmolders Delzenne

Peeters duur onbepaalde duur onbepaalde gesco duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur bepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde gesco duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde WEP+ WEP+ duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur bepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde 2012 0,75 12,9 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,6 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0 0 0 0 0 0 0 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2013 0,75 12,9 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0 0 0 0 0 0 0 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Verschil -0,8 -0,6 -0,5 -0,5 0,8 0,5 0,5

-1 -1 -1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 40 Ellen Cottyn onbepaalde duur 1 1 0 41 Piet Van Hecke bepaalde duur 0 0,4 0,4 Totaal publiekswerking 18,85 20,15 1,3 42 Leen De Backer onbepaalde duur 0,5 0,5 0 43 Jan De Vree onbepaalde duur 1 1 0 Thomas Weynants onbepaalde duur 0,5 0 -0,5 44 Christine Clinckx onbepaalde duur 0,5 0,5 0 45 Els Brans onbepaalde duur 1 1 0 46 Ria Hermans dac 0,8 0,8 0 47 Viviane Liekens onbepaalde duur 1 1 0 48 Carine Bocklandt onbepaalde duur 0,6 0,6 0 49 Christine Lambrechts onbepaalde duur 1 0,5 -0,5 50 Lisa Van Gerven bepaalde duur 0 0,5 0,5 51 Hans Willemse onbepaalde duur 0,5 0,5 0 Kristof Michiels onbepaalde duur 0,8 0 -0,8 52 Evi Bert onbepaalde duur 1 1 0 Totaal ABCD 9,2 7,9 -1,3 53 Hanne De Roeck onbepaalde duur 1 1 0 54 Katrien Batens onbepaalde duur 1 1 0 55 Tom Ceelen gesco 1 1 0 56 Celina Claeys onbepaalde duur 0,5 0,5 0 57 Rita Scheppers onbepaalde duur 1 0,8 -0,2 58 Aicha Rafik onbepaalde duur 0,5 0,5 0 59 Ria Van de Broeck onbepaalde duur 0,5 0,5 0 60 Jürgen Addiers gesco 1 1 0 61 Raoul Amelinckx gesco 1 1 0 Joris Kestens onbepaalde duur 0,2 0,2 0 62 Hughe Lanoote onbepaalde duur 1 1 0 Dirk De Bauw onbepaalde duur 1 0 -1 63 Ingeborg Coeck onbepaalde duur 1 1 0 64 Annelies Van de Vyver onbepaalde duur 1 1 0 65 Leen Bosch onbepaalde duur 1 1 0 66 Gabriëla Rib onbepaalde duur 1 1 0 Mina El Jafoufi WEP+ 1 0 -1 67 Ramin Mammadov WEP+ 0 1 1 68 Abdel Hasnaoui onbepaalde duur 1 1 0 69 Fadil Ayoujil activa 1 1 0 Totaal ondersteuning 16,7 15,5 -1,2 Totaal 60,65 59,45 -1,2

2012 2013 Verschil Totaal directie 3 3 0 Totaal presentatie 12,9 12,9 0 Totaal ABCD 9,2 7,9 -1,3 Totaal publiekswerking 18,85 20,15 1,3 Totaal ondersteuning 16,7 15,5 -1,2 Totaal 60,65 59,45 -1,2 18 18 Semi-vaste Medewerkers M HKA P 165 M HKA Jaarverslag 2013 18 Semi-vaste Medewerkers bediende functie Zuid Cinema balie bediende M HKA balie bediende bediende bediende Totaal bediende bediende bediende Zuid Cinema bediende M HKA

cafetaria hosting host ondersteuning publiekswerking bibliotheek 603,06 249,50 132,00 68,40 32,00 49,50 14,66 57,00 jan 305,50 170,00 761,40 102,50 30,40 72,00 81,00 feb 288,00 959,04 120,00 maart 143,50 157,50 131,94 45,60 14,00 58,50 18.1 — — — — 18.2 848,99 335,00 127,00 133,50 114,75 58,64 72,50 april augustus juli juni april maart februari januari maand mei 2013Totaal december november oktober september 2013 in werkuren/maand/functie Aantal PWAAantal maand per uren PWA suppoost. van wordt voor de ingeschakeld functie toegekend voor werkuren, 600 oktober 2013 september t.e.m. 2014 Werkuren/jaar toegekend door PWA: PWA-medewerkersAantal 2013 in administratieve en occasioneel Hosten/suppoosten, cafetaria balie, hosting, Jobstudenten worden voor ingezet volgende functies: contracten: 920 Aantal 82 Jobstudenten 2013Aantal in PWA- JOBSTUDENTEN 7,60

medewerkers 106,75 167,50 531,64 72,00 75,00 58,64

51,75 mei 994,47 498,75 234,50 100,75 94,50 65,97 juni

functies 954,64 216,50 451,50 181,25 71,64 33,75 juli 1139,98 538,50 128,25 301,50 38,00 63,98 69,75 aug 298,00 864,64 106,00 150,50 251,50 58,64 sep 626,66 255,50 187,50 112,50 14,66 56,50 okt 286,00 587,00 103,50 121,50 62,00 14,00 nov 196,00 252,00 656,50 141,00 67,50 dec uren/maand uren 604,00 uren 123,00 uren 20,00 uren 54,00 uren 79,00 uren 34,00 uren 30,00 uren 74,00 uren 72,00 uren 23,00 uren 47,00 uren 27,00 uren 21,00 9528,02 2177,00 3925,75 1238,25 477,00 152,00 552,77 38,00 14,00

jaar — Aantal dagen/jaar/functie in 2013

functie arbeidsdagen bediende cafetaria 284 bediende host 613 bediende hosting 79 bediende balie M HKA 166 bediende balie Cinema Zuid 185 bediende Cinema Zuid 2 bediende bibliotheek 20 bediende publiekswerking 5 bediende ondersteuning 62 Totaal 1.416,00

18.3 VRIJWILLIGERS

— Aantal vrijwilligers in 2013: 75 Frequentie inzet vrijwilligers: Vrijwilligers zetten zich minimum 2 keer per maand in voor het M HKA of Cinema Zuid, variërend van enkele uren, een halve tot een hele dag.

— Vrijwilligerstaken: Vrijwilligers worden op diverse terreinen ingezet in de werking van het M HKA en Cinema Zuid. Voor de volgende taken werden vrijwilligers op regelmatige basis geëngageerd:

1. Ticket- en zaalcontrole In Cinema Zuid: 1 vrijwilliger per avond ondersteunt de vaste baliemedewer- ker. De vrijwilligers staan in voor de ticketcontrole, ontvangst van bezoekers, controle zaal, … — Frequentie activiteit: dagelijks (niet op maandag). — Frequentie inzet vrijwilliger: per persoon 2 tot 4 avonden per maand. — Aantal uur: ongeveer 4 uur per dag of avond. — Gemiddeld aantal vrijwilligers per maand: 15 (x 2 avonden).

2. Inleiding Matinees Cinema Zuid Het voorbereiden en verzorgen van de inleiding bij de middagvoorstellingen in Cinema Zuid. — Frequentie: 1 keer per week. — Frequentie inzet vrijwilliger: 2 keer per maand. — Aantal uur: 2 uur per Matinee. — Gemiddeld aantal vrijwilligers per maand: 2.

3. Spotters Cinema Zuid Het projecteren van ondertitels bij films tijdens de vertoningen in Cinema Zuid. De frequentie is afhankelijk van de programmatie van Cinema Zuid. — Frequentie: 3 keer per jaar. — Frequentie inzet vrijwilliger: 3 keer per jaar. — Aantal uur: 4 uur per voorstelling. — Gemiddeld aantal vrijwilligers per maand: minder dan 1. P 167 M HKA Jaarverslag 2013 18 Semi-vaste Medewerkers M HKA 4. 2personenop Zazie zondag. per vrijwilligers: Aantal op Zazie zondag. per 3uur uur: Aantal — 8keer jaar. per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: jaar. per 1tot7maanden 2keer maand, per — — b. 6. vrijwilligers: Aantal 5uur. uur: Aantal — 1keer jaar. per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: 1keer jaar. per — — 5. 7–8. maand: per vrijwilligers aantal Gemiddeld route. per 2uur uur: Aantal — 1tot persoon per 2keer maand. per vrijwilliger: Frequentie inzet — 4tot Frequentie 8keer activiteit: maand. per — — uitgevoerd. vrijwilligersteam de folders van verspreiding en bijhorende bijlagen werd uitsluitend door het Bovendien De werden —andere uitgewerkt. themaroutes nodig er —indien 1tot werden 2keer maand per uitgevoerd. vaste routes door die vrijwilligers zijn Er viertal een Antwerpen. en in ander promotiemateriaal het M HKA van Het verdelen Zuid het programmafolder, de Cinema drukwerk van a. a. 2013. in gedaan op vrijwilligers Voor werd ook evenementen beroep diverse takenpakket met verschillend een 7. 8. week: per vrijwilligers aantal Gemiddeld 3tot uur: 7uur. Aantal — 1tot 2keer week. per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: keer week. 12 per — — meerdat weg de uit niet bibliotheekwerking. te is denken Dit wordt door team, het en vast een trouw van archief. gedaan reorganisatie de computer, datagegevens in van inputten artikels, van Het klasseren 6. 4–6personen actie. per vrijwilligers: aantal Gemiddeld 6tot uur: 10 uur. Aantal — 1tot 2keer jaar. per — — — b. 8–10 actie. per vrijwilligers: aantal Gemiddeld 7tot uur. uur: 14 Aantal — maanden. gemiddeld 1keer drie per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: ongeveer driemaandelijks. — — a. uitsluitend door gebeurt vrijwilligers. de uitvoering wordt door gecoördineerd vaste een medewerker, Zuid. mailing De Cinema en het van M HKA folders, van maken bijlagen, drukwerk Het verzendklaar Verzending Promotieteam Evenementen Bibliotheek Zuid opZazie zondagCinema in Folderverdeling Art’s schoolbrochures, jaarbrochure. Matineefolders, groepsbrochure, Canvascollectie, Pakketten mailings: Andere mailing. per ongeveer stuks 6.000 … interventies, tentoonstellingen, voor openingen Uitnodigingen

Birthday

drukwerk : c. Opening ‘Optimundus – Jos De Gruyter en Harald Thys’ — Frequentie: 1 keer per jaar. — Frequentie inzet vrijwilliger: 1 keer per jaar. — Aantal uur: 5 uur. — Aantal vrijwilligers: 8. d. Opening ‘Moments on moments’ — Frequentie: 1 keer per jaar. — Frequentie inzet vrijwilliger: 1 keer per jaar. — Aantal uur: 5 uur. — Aantal vrijwilligers: 2. e. Art Book Fair — Frequentie: 1 keer per jaar. — Frequentie inzet vrijwilliger: 1 keer per jaar. — Aantal uur: 7 uur. — Aantal vrijwilligers: 2. f. IDFA on Tour in Cinema Zuid — Frequentie: 1 keer per jaar. — Frequentie inzet vrijwilliger: 1 keer per jaar. — Aantal uur: 4 tot 5 uur. — Aantal vrijwilligers: 3. g. Erfgoeddag — Frequentie: 1 keer per jaar. — Frequentie inzet vrijwilliger: 1 keer per jaar. — Aantal uur: 4 uur. — Aantal vrijwilligers: 4. h. Opening ‘Collectie XXXIII: Het karakter van een collectie’ en ‘Vrielynck collectie #3: David Blair’ — Frequentie: 1 keer per jaar. — Frequentie inzet vrijwilliger: 1 keer per jaar. — Aantal uur: 5 uur. — Aantal vrijwilligers: 6. i. Museumnacht — Frequentie: 1 keer per jaar. — Frequentie inzet vrijwilliger: 1 keer per jaar. — Aantal uur: 4 tot 8 uur per vrijwilliger. — Aantal vrijwilligers: 6. j. Opening ‘Preview MUHKADEMIE’ — Frequentie: 1 keer per jaar. — Frequentie inzet vrijwilliger: 1 keer per jaar. — Aantal uur: 5 uur per vrijwilliger. — Aantal vrijwilligers: 2. k. Onderwijsnocturne — Frequentie: 1 keer per jaar. — Frequentie inzet vrijwilliger: 1 keer per jaar. — Aantal uur: 5 uur per vrijwilliger. — Aantal vrijwilligers: 2. P 169 M HKA Jaarverslag 2013 18 Semi-vaste Medewerkers M HKA 8. 2. vrijwilligers: Aantal vrijwilliger. per 4uur uur: Aantal — 2keer jaar. per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: 2keer jaar. per — — o. 3. vrijwilligers: Aantal vrijwilliger. per 4uur uur: Aantal — 1keer jaar. per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: 1keer jaar. per — — n. 5. vrijwilligers: Aantal vrijwilliger. per 4uur uur: Aantal — 1keer jaar. per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: 1keer jaar. per — — m. 4. vrijwilligers: Aantal vrijwilliger. per 4–6uur uur: Aantal — 1keer jaar. per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: 1keer jaar. per — — l. rondleiding. per 1vrijwilliger vrijwilligers: Aantal rondleiding. per 3uur uur: Aantal — 2keer maand. per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: 4–5keer maand. per — — a. ingezet: Voor overige werden activiteiten ook vrijwilligers Overige Zuid Cinema in Receptie voor filmvoorstelling 7’ points ‘Meeting Opening en zo’ Schilderijen James Marchall: ‘Kerry Opening Kunstendag voor kinderen het Panamarenkohuis in Rondleidingen

activiteiten — Aantal activiteiten / vrijwilligers / werkuren per taak

Maand Bibliotheek Publiekswerking Evenement Folderronde Inleiding Matinee Mailing Ticketcontrole Eindtotaal januari Som van aantal activiteiten 62 3 8 5 5 33 116 Som van aantal vrijwilligers 62 34 8 5 28 37 174 Som van werkuren 258:00 229:00 24:00 10:00 174:00 142:00 837:00 februari Som van aantal activiteiten 57 2 5 3 29 96 Som van aantal vrijwilligers 57 4 5 3 32 101 Som van werkuren 236:00 12:30 10:00 06:00 135:00 399:30 maart Som van aantal activiteiten 67 8 8 4 35 122 Som van aantal vrijwilligers 67 12 8 4 37 128 Som van werkuren 271:00 55:00 20:00 08:00 140:00 494:00 april Som van aantal activiteiten 60 2 4 4 2 38 110 Som van aantal vrijwilligers 60 6 4 4 10 39 123 Som van werkuren 239:00 38:00 14:00 08:00 102:00 149:30 550:30 mei Som van aantal activiteiten 55 2 6 2 30 95 Som van aantal vrijwilligers 55 7 6 22 32 122 Som van werkuren 220:30 40:00 16:00 78:30 138:00 493:00 juni Som van aantal activiteiten 58 4 2 5 3 27 99 Som van aantal vrijwilligers 58 4 11 5 15 28 121 Som van werkuren 232:00 08:00 78:30 10:00 72:00 115:30 401:00 juli Som van aantal activiteiten 59 5 3 1 15 83 Som van aantal vrijwilligers 59 5 3 8 17 92 Som van werkuren 223:00 10:00 08:00 55:00 63:00 359:00 augustus Som van aantal activiteiten 52 4 10 5 1 20 92 Som van aantal vrijwilligers 52 4 17 5 10 20 108 Som van werkuren 219:30 08:00 92:30 14:00 67:00 75:00 476:00 september Som van aantal activiteiten 61 5 2 2 4 4 35 113 Som van aantal vrijwilligers 61 5 9 2 4 32 39 152 Som van werkuren 242:00 10:00 37:00 08:00 08:00 138:00 151:00 594:00 oktober Som van aantal activiteiten 78 8 2 8 5 4 39 144 Som van aantal vrijwilligers 78 8 9 8 5 28 42 178 Som van werkuren 310:00 16:00 46:30 18:00 10:00 126:00 162:00 688:30 november Som van aantal activiteiten 73 7 1 6 3 35 125 Som van aantal vrijwilligers 73 7 4 6 3 35 128 Som van werkuren 282:00 14:00 16:00 14:00 06:00 142:30 474:30 december Som van aantal activiteiten 55 4 2 4 4 31 100 Som van aantal vrijwilligers 55 4 9 4 4 33 109 Som van werkuren 220:30 08:00 33:00 08:00 10:00 127:00 406:30 Totaal som van aantal activiteiten 737 37 36 64 32 22 367 1295 Totaal som van aantal vrijwilligers 737 37 122 64 32 153 391 1536 Totaal som van werkuren 2953:30 74:00 677:30 164:00 66:00 812:30 1539:00 6286:30 19 19 Vrienden van het M HKA P 173 M HKA Jaarverslag 2013 19 Vrienden van het M HKA

‘Io Sono l’Amore’.film over de schitterende inleiding Mevr.een Kaat Debo gaf gelauwerde de Zuid voor van voor Cinema de de kostumering vertoning naar de groep ging Van daaruit hetModemuseum M HKAFE. voor uit in borrel een nodigden de Vrienden De Vrienden het het van M HKA van het M HKA. in het Modemuseum in één en één organiseren, jaar per activiteiten menlijke waarbij beide geza Vriendenverenigingen twee aangegaan, uitwisseling en de Vrienden VriendenDe het het van M HKA van Modemuseum zijn een van Modemuseum. het directeur Debo, Kaat Mevr. door l’Amore’ Sono ‘Io film met inleiding van gelauwerde de voorstelling een door gevolgd M HKAFE in het Borrel van Modemuseum. het Vrienden de met Uitwisseling waaronder ook heel wat galeriehoudersinteressante en mix, verzamelaars. en 16 leden de Bedrijvenclub. van Het goede een en was gezelschap M HKA ook veel 136 aanwezigen, namelijk personen. We telden Vrienden 120 het van en cavawijn del weer Sol. gesponsord door Puerta 2013 werd het jaar voor. de van museum het elk toespraak programma Zoals stelde korte een tijdens het van M HKA, Baere, De directeur Dhr. Bart gaf. voorgesteld door Dhr. Luc Wauters, goede een inhoudelijke introductie die en leden de Bedrijvenclub van en ARTPromotors voorLiekens de ARTLovers verwelkomde. Daarbij werd 2013Tom of ook Darkness’ devan editie ‘Heart Dhr. Van waarop Ernest aanwezigenNieuwjaarsreceptie, Buynderalle geheven het glas op het de tijdens jaarlijkse nieuwe jaar het M HKAFE werd ‘Persoonlijkheidstest’. in Daarna XXXII de Collectiepresentatie in rondleiding met gesmaakte een aan ving Nieuwjaarsactiviteit De toespraak. en in 2013 van M HKA het van programma het voorstelling de van kunstenaar, de van Tom of Darkness’ in aanwezigheid ‘Heart Liekens 2013 van editie de voorstelling de met M HKAFE in het Nieuwjaarsborrel de door gevolgd ‘Persoonlijkheidstest’, XXXII in Collectiepresentatie Nieuwjaarsrondleiding ook uitgenodigd. het van M HKA Bedrijvenclub het Op merendeel de werden activiteiten van degeorganiseerd. leden de van Voor de ledenwerden de Vrienden van de volgende het van M HKA activiteiten of ontslagen. geen benoemingen 2013 de Algemene Vergadering erIn in waren de Vrienden van het van M HKA hetvan M HKA. de Vrienden van Bestuur ontslag van Mevr. Paulenam de uit Raad Boeck De de Vrienden van het van M HKA. Bestuur van de Raad van lid herbenoemd als en Dhr. Van Marcel Kinsbergen JoleMevr. Suzon werden Ingber, Mevr. Gerrie Dhr. Van Ernest Buynder, Mevr. Yolande Avontroodt, Mevr. Thérèse Deshayes, 28 mei, september 24 en 26 november 26 maart, 2013.29 januari, 2013 vonden in vergaderingen Deze 5keer bij elkaar. plaats opM HKA de Vrienden van het van Bestuur van de Raad kwam vlak, organisatorisch en op financieel het te treffen Om beleid te uit stippelen en beslissingen R Donderdag 24 januari 2013 om 19u00 om 2013 januari 24 Donderdag verlopen. enwaren prettig Er aangenaam is Nieuwjaaractiviteit De 11u15 om 2013 januari 20 Zondag A sfeer. werden vergaderingen Deze door gekenmerkt constructieve een Algemene VergaderingDe vond plaats op 28 mei 2013. ctiviteiten aad van B aad estuur en A en estuur lgemene V lgemene ergadering - kostuums, van de hand van de Belgische ontwerper Raf Simons, die nu voor het modehuis Dior werkt. De activiteit is vlot verloren en de deelnemers van beide vriendenverenigingen waren vol lof over de film, de kledij, de receptie en de prima inleiding. We telden een mooie opkomst met een 50-tal deelnemers van de Vrienden van het M HKA en een 25-tal deelnemers vanuit de Vrienden van het MoMu.

Donderdag 14 februari 2013 om 20u00 Boekvoorstelling van de monografie ‘Acheiropoieta’ over de kunstenaar Jan Henderikse in de Ridderzaal van de Nationale Bank.

De voorstelling van de monografie ‘Acheiropoieta’ met essays van Renate Wiehager en Antoon Melissen over kunstenaar Jan Henderikse is zeer vlot en aangenaam verlopen. Een afgevaardigde van Dhr. Luc Muylaert van de Nationale Bank heette de Vrienden aangenaam welkom. Daarna werd de avond gesitueerd door Dhr. Ernest Van Buynder, Voorzitter van de Vrienden van het M HKA. Kunsthistoricus dr. Johan Pas gaf een uitstekende inleiding over de kunstenaar, waarna het boek werd toegelicht door Dhr. Ernest Van Buynder. Vervolgens was het tijd voor een vraaggesprek met de kunstenaar Jan Henderikse. Tot slot bood de Nationale Bank van België, Bijbank Antwerpen weer een zeer goede en gastvrije receptie aan. Tijdens de receptie signeerde de kunstenaar boeken voor de gasten. De 55 aanwezige Vrienden van het M HKA waren erg tevreden. Het was een mooie opkomst en een geslaagde en interessante activiteit.

Zondag 17 februari 2013 om 11u15 Rondleiding in de tentoonstelling ‘OPTIMUNDUS – Jos de Gruyter en Harald Thys’.

De rondleiding in de tentoonstelling ‘OPTIMUNDUS – Jos de Gruyter en Harald Thys’ was een succes. De activiteit is uitstekend verlopen. Later volgden veel positieve reacties van de 72 deelnemers. Daarvan waren er 5 leden van de Bedrijvenclub en 67 Vrienden van het M HKA. Deze mooie opkomst was dan ook een echt succes.

Donderdag 7 maart 2013 om 19u00 Tweede bezoek aan de toonaangevende galeries in Vlaanderen: buurt het eilandje met Galerie Schoots + Van Duyse, Galerie Marion De Cannière en Galerie Verbeeck – Van Dyck.

De Vrienden bezoeken vanaf 2012 één keer per jaar de galeries en laten de galeriehouders zelf aan het woord. Deze tweede editie ging door in Borgerhout, met een bezoek aan Galerie Schoots + Van Duyse, Galerie Marion De Cannière en Galerie Verbeeck — Van Dyck. De gastvrije galeriehouders Roland Janssen en Marleen Van Duyse, Marion De Cannière, Paul Verbeeck en Anne Van Dyck gaven elk een toelichting over hun programma, interessepunten en kunstenaars. In Galerie Verbeeck — Van Dyck werd de groep tot slot nog een glas van de vriendschap aangeboden. Het bezoek aan de galeries is uitstekend verlopen. De activiteit telde een 60-tal aanwezigen, waaronder 54 Vrienden van het M HKA en 6 leden van de Bedrijvenclub. De deelnemers waren enthousiast en de galeriehouders lieten weten dat ze tevreden waren over de avond P 175 M HKA Jaarverslag 2013 19 Vrienden van het M HKA €1.750,46werd van gerealiseerd. positief resultaat een waaronder Er 11 leden de en Bedrijvenclub 79 Vrienden van het van M HKA. personen verkocht. present, de121 tickets avond Op er 90-tal een waren zelf werden totaal Er in film. de pakkende van ook onder erg waren de indruk receptie, gevolgd door interessant een en levendig aanwezigen De interview. toen voor de Festival, regie. Film International Arras het Franse de prijzen eerste keer een de in op wacht al in gesleept.rio de Eerder film viel het Vancouver Canadese in én scena regie de prijzen voor beste langspeelfilm, door de meisjes. leefwereld van de frêle achtige trip droom welhaast ziel —toont met poëtische een zintuiglijke, een regisseuse Toye op Patrice de hand. zwaar toch niet is meisjes, fijnbesnaarde —een maar zulke twee van het is portret film De doorverkocht kinderloze echtparen. aan worden hende geboorte zal van afgenomen en door de nonnen voor geld grof na meeste meisjes schijnen onmiddellijk te nog beseffendat niet hun kindje zittente wachten. De op hun nakende bevalling berusting met vreemde een zolderkamertjes kale in tienermeisjes zwangere tiental een waar Limburg, het verre in ziekenhuis door deeen zeventig, jaren nonnen gerund naar de uit neemt vergetelheid. mee cineaste De terug ons historie de Vlaamse gesprek. en boeiend Het uniek een was Zuid en filmkenner. Cinema van Coördinator door Jos werd Van geïnterviewd deDenBergh, film, schitterende van regisseur Toye, Patrice Zuid, waar Cinema naar Vervolgens de groep ging het M HKA. van Black Spiders’ op‘Little het met dakterras vooraf hapje een en drankje een van filmvoorstelling de speciale organiseerden VriendenDe het van M HKA Van Jos door Bergh. Den Toye Patrice regisseur met interview een met Spiders’ Black ZuidCinema van ‘Little in filmvoorstelling de door gevolgd van M HKAFE het dakterras het op Receptie €258,65 van gerealiseerd. meerwaarde deze werd dag Op een enBedrijvenclub 33Vrienden het van M HKA. namiddag. tede kiezen genoten deelnemers de vrij van het Stedelijk in gaven Museum gidsen ook uitstekende een en rondleiding ‘Peter met de tentoonstelling Grote, De bevlogen een Amsterdam Tsaar’. het Vondelpark, Eye, en de Hermitage het Sarphatipark het filmmuseum wat onder meer gebeurde het met Rijksmuseum, bezoekeninvullen, aan konden Zowel de namiddag waard. debezoek als vrij lunch deelnemers They Have ‘Someting Tode expositie With’ Live McKenzie Lucy een was van vele bevat Nederland. ook de Nietwerken, iconische collectie in alleen maar en vormgeving voor museum hetis grootste moderne en hedendaagse kunst hetHet rondgang Stedelijk museum. door in Amsterdam Museum vrije een gevolgd de opstond nieuwe het aanbouw in programma, rondleiding een de nieuwe van vleugel wordt ookomwille wel Badkuip’ ‘De genoemd. Eerst dat het Stedelijk naar te Museum Amsterdam, ging voorjaarsuitstap De Badkuip’. Stedelijk ‘De Museum naar Amsterdam: Daguitstap avondDe uitstekend is verlopen. Het smakelijkeen een gezellige was Black Spiders’ Women‘Little opFestival heeft het International Film in Toye Black Spiders’ uit met ‘Little haalt hoofdstuk aardedonker een 18u00 om 2013 2mei Donderdag 38 aanwezigen, waaronder totaal 5leden de in van waren Er prachtig verlopen is De en daguitstap iedereenDe enthousiast. was 08u15 om 2013 april 27 Zaterdag - - Zaterdag 11 mei 2013 om 14u00 Atelierbezoek bij de kunstenares Nadia Naveau.

Het jaarlijkse atelierbezoek vond deze keer plaats in het atelier van kunstenares Nadia Naveau, die de Vrienden en de Bedrijvenclub van het M HKA niet onbekend is. In 2012 maakte ze de editie ‘Le rêve de Saint-Bonnet’ voor de Vrienden en Bedrijvenclub. Eind vorig jaar schonken de Vrienden ook nog haar twee werken ‘Mr. Bunnykins Autumn Days’ en ‘Nicholas Herakles’ aan het museum. Deze werken werden onmiddellijk opgenomen in de lopende Collectiepresentatie XXXII ‘Persoonlijkheidstest’. Naveau’s werk was ook onder andere te zien in de M HKA-tentoonstelling ‘Nieuwe kunst in Antwerpen 1958–1962’. Het atelierbezoek was een boeiende en unieke ervaring. De deelnemers werden in het atelier rondgeleid door de kunstenares, die een uitstekende toelichting bij haar eigen werk gaf. Bovendien bood Nadia Naveau de aanwezigen ook een glas van de vriendschap aan. Dhr. Ernest Van Buynder verwelkomde de aanwezigen. Na de activiteit sprak Dhr. Luc Wauters een dankwoordje uit en gaf de kunstenares een presentje. Precies de toegelaten 25 deelnemers waren aanwezig, terwijl de wachtlijst ook nog een 15-tal personen telde. Onder de deelnemers waren ook 2 leden van de Bedrijvenclub. Het bezoek is prima verlopen en de aanwezigen werden gastvrij ontvangen. Vele van de deelnemers lieten weten erg enthousiast over het atelierbezoek te zijn.

Donderdag 23 mei 2013 om 20u00 Eerste Herman Toblezing in samenwerking met het Instituut voor Joodse Studies van de Universiteit Antwerpen, gevolgd door een receptie. Prof. dr. Richard Cohen van de Hebrew University of Jerusalem gaf de lezing: ‘Icons of Memory – Revisiting and Imagining the Jewish Past’.

Deze lezing kaderde in de jaarlijkse samenwerking van de Vrienden van het M HKA met het Instituut voor Joodse Studies. Vanaf 2013 zal de samenwerking de vorm aannemen van een terugkerende Herman Tob-lezing rond moderne kunst en jodendom. Dit ter ere van wijlen Herman Tob (1936-2011), groot verzamelaar van moderne en hedendaagse kunst, mecenas, zakenman en filantroop, die actief betrokken was bij musea in België en Israël. Prof. dr. Vivian Liska, directeur van het Instituut voor Joodse Studies, verwelkomende de aanwezigen. Daarna volgde de interessante, Engelstalige lezing van Prof. dr. Richard I. Cohen over de joodse kunst in de 19de en de 20ste eeuw. In deze periode vertoonden de joodse kunstenaars immers een zeker engagement voor de joodse geschiedenis. De lezing onderzocht hoe figuren en voorvallen uit het verleden door diverse kunstenaars werden aangewend om hedendaagse kwesties te belichten. De kunstenaars waren zelden bezig met het tonen van de geschiedenis ‘zoals het was’, maar eerder met verwijzingen via historische voorvallen en figuren naar hun eigen tijd en problemen. De avond werd afgesloten met een gezellige receptie. De Vrienden van het M HKA droegen € 300 bij voor de kosten van de receptie. Het was een zeer goede lezing met een uitstekende spreker en een geslaagde avond, afgesloten met een goede receptie. Er was ook een ruime publieke belangstelling, met in totaal 20 aanwezigen van de Vrienden van het M HKA en 1 lid van de Bedrijvenclub.

Zondag 16 juni 2013 om 11u15 Rondleiding in Collectiepresentatie XXXIII: ‘Het Karakter van een Collectie’.

De collectiepresentatie is een poging om onze verzameling te herbekijken na 25 jaar van spontane creativiteit: visies verwoord door krachtige persoonlijkheden, kansen die zich aandienen, beperkingen die inspireren tot innovatieve oplossingen. De tentoonstelling wil het karakter van de M HKA-collectie schetsen. De sleutel tot die karakterschets is het ensemble: een coherente P 177 M HKA Jaarverslag 2013 19 Vrienden van het M HKA en vlekkeloosverliep. over vlot, enthousiast erg die gezellig de activiteit, aanwezigen ook Bovendien alle waren aan. lidmaatschap een immers gingen deelnemers wat Alle uitstekend een de is. Vrienden resultaat het van M HKA, de Vrienden van en16 26 Dit gasten. resulteerdenieuwe lidmaatschappen in van Bestuur van aanwezig:8leden deelnemers de 34 Raad van totaal in waren Er bij aangaan. de Vrienden lidmaatschap een het van M HKA onmiddellijk Tijdens deze hapjereceptie konden en drankje. gezellig een de deelnemers Van voorsteldeErnest informeel Buynderde tijdens Vrienden het van M HKA Dhr. waar het M HKAFE, naar de groep ging werd. Daarna gesmaakt erg die de toe. deelnemers Ditinteressante een aan was formule Collectie’ een van ‘Het Karakter hun favoriete werken XXXIII M HKA de Collectiepresentatie in konden de Vrienden van kennen en ter plekke lid het worden. van M HKA leerden de die vereniging nodigden uit, deelnemers Vrienden het van M HKA de van door. Bestuur Vrienden van de leden de het Enkel Raad van van M HKA de Bring-A-Friend van deVoor van miniversie een de eerstekeer ging M HKAFE. hapje in het en drankje een en van M HKA het van Vrienden de voorstelling de van Collectie’, een Karakter ‘Het XXXIII in Collectiepresentatie rondleiding een met van M HKA het van van Vrienden de van Bestuur Raad de Bring-A-Friend telde wachtlijst De enBedrijvenclub 25 7personen. Vrienden het van M HKA. ontvangst’. en uiterst een vriendelijke namiddag schitterende een en de werken Bervoets, van architectuur match tussen ‘de het als bezoek perfecte omschreef de VriendenEén van het van M HKA aanwezigenbijzonder De waren Pas schonk. echtpaar geboeid en enthousiast. het aan werk en catalogus Wauters en grafisch een uitsprak dankwoord een Dhr. Van Ernest Dhr. Buynderverwelkomde Luc de aanwezigen, terwijl aangeboden. Bervoets Fred van ook deelnemers nog catalogus een alle kregen Tijdens werden deze borrel nog gesigneerde enkele boeken verloot. Bij vertrek geschonken. met waterpartij tuin de en zonnige schitterende in drankje een werd Daarna en gastvrouw. de boeiende een gastheer van rondleiding kregen en ontvangen werd en hartelijk goed erg groep De prachtige aangelegd. huis uitgebreide, een en heeft hun boeiende in begin collectie het prille in van Dhr. al en Mevr. Walter Pas volgt Bervoets Fred Pas. Het echtpaar en Hilde door jaar dit bij ging private een collectie Het aan bezoek traditionele van Dhr. collectie Walter Pas. Mevr. Hilde en aan private de Bezoek Vrienden 67 een en ook 10 leden de Bedrijvenclub. van hedendaagse en het in sociaal-geëngageerde hetkarakter van performatieve het belang van overbeelden; de articulatie van de de aard huidige kernen; discussie de nieuwe van wereldorde de verkenning met meerdere Antwerpen; van de avant-gardetraditie van weer: de evaluatie riteiten de M HKA-collectie van de prio huidige gaf collectie’ een van ‘Het karakter en Noord-Afrika. China andere delen de wereld, van onder Sovjet-Unie, andere de uit vroegere India, uit ensembles kunstenaars van ook belangrijke als kunstenaars Vlaamse zowel ensembles te begrijpen, met werk prominente het van van M HKA ensembles helpen die om de collectie presenteerdeCollectie’ twintigtal een een van werkenof van series door ‘Het Karakter deze of gene kunstenaar. werken om genoeg te is aantal een worden meer dan langwekkend gezien als opzicht, be kwalitatief in als werken van groep zowel die, kwantitatief in de Vrienden van het van Bestuur van de leden de lichtten Eerst Raad van 11u15 om 2013 8september Zondag 27 aanwezig, deelnemers waren Er waaronder 2leden de van 15u00 om juni 29 2013 Zaterdag uitstekendDe verlopen had zeermooie een rondleiding opkomst:

kunst - - Maandag 16 september 2013 om 20u00 Boekvoorstelling van het boek ‘Love Letters’ over het œuvre van kunstenaar Werner Mannaers door de kunstenaar zelf, gevolgd door een receptie in de Ridderzaal van de Nationale Bank te Antwerpen.

Deze boekvoorstelling is de allerlaatste in de Ridderzaal, aangezien de Nationale Bank Antwerpen het gebouw verlaat. Deze avond werd het boek ‘Love Letters’ over het werk van Werner Mannaers voorgesteld, en dit door de kunstenaar zelf. Werner Mannaers is in eerste instantie een tekenaar en schilder. In zijn werk ‘sampelt’ hij culturele referenties en verwijzingen naar zijn persoonlijk leven, wat resulteert in een sterke meerlagigheid. Toch zijn de schilderijen niet echt hermetisch. Door een helder kleurgebruik en regelmatige referenties aan elementen uit de populaire cultuur wordt de schijnbare moeilijkheid doorspekt met een sterk relativerende humor. Zijn recente schilderijen hebben een herkenbare eigen esthetiek en bezitten een communicatieve systematiek, dit keer gebaseerd op het thema van ‘liefdesbeelden’. Vorig jaar zond Mannaers elke ochtend een scan van een pasgemaakte gouache naar zijn geliefde Natacha in Duitsland: 355 gouaches in totaal, waarvan er 266 werden verzameld in het boek “Love Letters”. Dhr. Marc De Geyter van de Nationale Bank zorgde voor een bijzonder gastvrij onthaal. Dhr. Ernest Van Buynder gaf een interessante inleiding, waarna de kunstenaar kort, maar grondig werd voorgesteld door Dhr. Luc Wauters. Daarna lichtte Werner Mannaers zelf het boek op enthousiaste wijze en met een PowerPointpresentatie toe. Hij maakte ook tijd voor een vragenronde met het publiek. Tot slot bood de Nationale Bank van België, Bijbank Antwerpen een lekkere en gezellige receptie aan de aanwezigen aan, tijdens dewelke er heel wat exemplaren van ‘Love Letters’ werden verkocht. Het was een geslaagde, interessante en gemoedelijke avond. Er waren in totaal 54 personen aanwezig, waarvan 4 leden van de Bedrijvenclub en 50 Vrienden van het M HKA.

Zondag 13 oktober 2013 om 11u15 Rondleiding in de tentoonstelling ‘KERRY JAMES MARSHALL – Schilderijen en zo’.

De rondleiding in de nieuwe tentoonstelling was erg boeiend. Kerry James Marshall wordt beschouwd als één van de belangrijkste schilders van zijn generatie. Hij is sterk beïnvloed door zijn ervaringen als jonge man en heeft een aanzienlijk œuvre opgebouwd dat focust op zwarte identiteit. Het is een bespiegeling op de zwarte ervaring en de omgang met Afro-Amerikaanse identiteit, door die in een context te plaatsen aan de hand van verwijzingen naar geschiedenis en cultuur. Marshall pakt ook de kunstgeschiedenis aan: hij streeft ernaar het ‘tekort in de beeldbank’ te vullen, door pertinente vragen te stellen over hoe het kunstsysteem zichzelf in stand houdt en de daarmee verbonden kwesties van legitimatie, macht en uitsluiting. Toch is schilderen slechts één facet van zijn veelvormige praktijk, die ook andere media inhoudt, zoals beeldhouwwerken, fotografie, installaties, tekeningen, collage, video, grafisch werk en animatiefilm. Het is uitgerekend die esthetische weelde en visuele intelligentie naar voren kwam in ‘KERRY JAMES MARSHALL – Schilderijen en zo’. De rondleiding is goed verlopen en was ook inhoudelijk uitstekend. Er was een mooie opkomst van 100 deelnemers, die tevreden en erg geïnteres- seerd waren. In totaal telden we 93 leden van de Vrienden van het M HKA en 7 leden van de Bedrijvenclub. P 179 M HKA Jaarverslag 2013 19 Vrienden van het M HKA vertrokken. de zeertevreden deelnemers waarna borrel, geserveerde en sympathiek een genoot rondleiding grondige een ontvangen, werd zeergoed groep De de en Bedrijvenclub 38van Vrienden het van M HKA. 62 waaronder deelnemers, 20 Vrienden het van MoMu. Verder er 4 leden waren Academie voor Schone bezoeken. KunstenKoninklijke Antwerpen’ konden Academie –350 Dear de ‘Happy aansluitend deelnemers jaar Birthday dus Bovendiengeschonken. het ookMAS, dag het in die geldig was ticket werd er door de Vrienden de het Vriendschap van van Modemuseum glas een op het bijzondere Mode. Nainging de derondleiding Antwerpse van verhaal modewereld de afgelopen van decennia. op de internationale zijn en stempel welke deze gedrukt opleiding heeft de alumni van en wijdverspreid hoe divers de carrières illustreren materiaal foto’s, en recente alumni, van Het creaties video’s afstudeerwerk en grafisch cocon. artistieke de opleiding beeld een van als schetste de tentoonstelling generaties studenten dedoorheen verschillende lopen, van het afstudeerwerk thema’s, rode een draad verschillende als van deeindejaarshows. die hand Aan en de dealumni meest van markante het afstudeerwerk Margiela, en Martin en de opkomst de Antwerpen de vriendschap Zes van van en hun carrières, generaties studenten de verschillende mode-illustraties, selectie een van hand de aan modegrafiek van het en evaluatiemethode, onderwijs- belang en haar de afdeling van curriculum hetdoorheen eerste50specifieke belicht: jaar haar modeonderwijs het van Antwerpse aspecten werdenexpositie verschillende de modetalent. In van broeihaard tot50 uitgegroeid internationale een jaar deze de school is afgelopen in Prijot, 1963 in facetten. door Opgericht Mary haar al Academie in voor Schone de Kunsten Koninklijke Antwerpen van Academie voor Schone Kunsten’.Koninklijke Academie –50 Dear Modeafdeling jaar ‘Happy de tentoonstelling Birthday in het ModeMuseum. aan de Vrienden van bezoek een het van M HKA te en gast dat huis keer één jaar. per We verder deelkaars met zetten traditie in Daarbijom geïntroduceerd. zijn beurt jaar beide vriendenverenigingen metHet samenwerking ideeeen de Vrienden van het van MoMu werd vorig drankje. een door gevolgd Antwerpen’, Kunsten Schone voor –50 jaar modeafdeling Dear Academie Academie Koninklijke Birthday ‘Happy aan tentoonstelling de Bezoek van ModeMuseum. het Vrienden de met Uitwisseling Wilrijk. Acerta van ook te—volgde zien waren Andrews geslaagde een het gebouw receptie in Hübner Van Caroline en Nick Frieda van Dun, waarbij de andere kunsttonnen door Mevr. Thérèse DeshayesNa de en formele Dhr. Guy Voet inhuldiging — dat ontstond op op het antwoord Mallorca. kunstproject hetis Antwerpse de Amberes BotArt Leenders. Guy en Leclercq Leonard de kunstenaars van deze de bodem, keer hand van Antwerpse van en de vijfde vierde van kunstton del Solweer de nodige op uit Vrienden de inhuldiging Puerta het van M HKA receptie. een door gevolgd en speech een met Leenders Leonard en Leclerq van Guy van kunsttonnen de Inhuldiging Het interessante magsucces een bezoek genoemd worden en telde Het verlopen en schitterende goed een was dieper die rondleiding de modeafdeling van bestaan het vierde 50-jarig tentoonstelling De voor rondleiding een ontmoettenelkaar Beide vriendenverenigingen 10u00 om 2013 november 23 Zaterdag aanwezig. Vrienden deze fijneOp 14 het waren van M HKA activiteit 18u30 om 2013 Woensdag 13 november Zondag 15 december 2013 om 10u00 Daguitstap naar Drogenbos. Bezoek aan de tentoonstelling ‘Michel Seuphor’ in het FeliXart Museum met een ontvangst door directeur Sergio Servellon en een broodjeslunch, gevolgd door een atelierbezoek met borrel bij de kunstenaar Maarten Vanden Eynde.

Deze uitstap, waarbij de groep de ganse dag in Drogenbos doorbracht, is uitstekend verlopen. In het vernieuwde FeliXArt Museum in Drogenbos stond een rondleiding in de tentoonstelling ‘Michel Seuphor’ gepland. De groep werd op enthousiaste wijze gontvangen door Dhr. Sergio Servellon, directeur van het FeliXart Museum. Dhr. Servellon is een oud-leerling van Fred Bervoets en een kenner van de beweging waarin het œuvre van Michel Seuphor gesitueerd moet worden. Seuphor is één van de sleutelfiguren uit de kunstscène van het interbellum. Hij was als essayist, dichter, kunsthistoricus en criticus de voorvechter van de abstracte kunst. Naast zijn literair œuvre bouwde hij tevens aan een aanzienlijke carrière als beeldend kunstenaar. De tentoonstelling bracht een overzicht van zijn plastisch werk, dat naast tekeningen, collages en assemblages, ook uit toegepaste kunst bestaat. De rondleiding in deze expositie was dan ook zeer interessant, één van de groepen werd zelfs rondgeleid door Sergio Servellon zelf. Vervolgens genoten de deelnemers van een zeer gesmaakte broodjeslunch met soep in de cafetaria van het museum. Na de lunch bracht de groep een bezoek aan het atelier van Maarten Vanden Eynde. Deze kunstenaar is met diverse werken opgenomen in de M HKA-collectie. In 2012 richtte hij nog de hele tweede etage in met zijn tentoonstelling ‘The Museum of Forgotten History’, waarbij zijn eigen werk werd gepresenteerd in dialoog met de collectie van het M HKA. De kunstenaar gaf zelf een bevlogen toelichting over zijn œuvre. Het boeiende bezoek werd afgesloten met een drankje in het atelier. Het was een fijne, interessante dag en vele deelnemers lieten weten ervan genoten te hebben. In totaal namen er 48 Vrienden deel aan de activiteit, waardoor de bus bijna vol zat. Er was een positief resultaat van € 352,66.

Zondag 21 december 2013 om 15u00 Samenwerking met ARGUS. Lezing door Prof. dr. Gustaaf Van Tendeloo: ‘Invloed van nanotechnologie op kunst en duurzame levensstijl’ in het kader van The Third Paradise – Rebirth Day en gevolgd door een receptie in het M HKAFE.

Deze lezing werd ook dit jaar weer ingepland op aangeven van Michelangelo Pistoletto en dit op The Third Paradise — Rebirth Day. 21 december 2012 werd immers door Pistoletto uitgeroepen tot Third Paradise Day. Het is de dag waarop volgens de voorspelling van de Maya’s de wereld zou vergaan. De kunstenaar heeft hieromtrent een programma uitgewerkt met verschillende revoluties. Hij deed een oproep om deze dag over de hele wereld te vieren, ook in de volgende jaren, en daar sloten de Vrienden zich met deze lezing graag bij aan. Er werd een samenwerking aangegaan met ARGUS, stichting voor leefmilieu van de KBC. Mevr. Helga Van der Veken, directeur van ARGUS, verwelkomde de groep en gaf een gesmaakt voorwoord, terwijl de foto’s van de lezing van voorgaand jaar werden vertoond. De inleiding werd op boeiende wijze gegeven door Prof. dr. Annick Schramme, de spreekster die het vorig jaar over duurzame creatieve steden had. Prof. dr. Gustaaf Van Tendeloo van de Universiteit Antwerpen gaf een uitstekende lezing op academisch niveau over de invloed van nanotechnologie op kunst en een duurzame levensstijl. ‘Nano’ is voor velen een ‘ver-van-mijn- bed’ begrip. Van de ontwikkelingen in de nanotechnologie zijn de meeste mensen alleen eindgebruiker. De mobiele telefoon bijvoorbeeld maakt ons altijd en overal bereikbaar en heeft onze levensstijl aanzienlijk veranderd. Weinigen weten echter hoe een smartphone precies werkt en waar die informatie overal naartoe gaat… Tijdens deze presentatie doken we even onder in de wereld van de atomen. De nanotechnologie heeft echter ook vrij P 181 M HKA Jaarverslag 2013 19 Vrienden van het M HKA GRATIS LEDENAANTAL 2006 t.e.m. -senior/junior € 20 € 25 € 30 € 35 € 40 € 45 € 50 € 135 € 155 € 175 € 200 € 185 € 620 € 650 OPBRENGSTEN TOTAAL LEDEN TOTAAL ------&Cie Stevens gezinsformule 2007 ›senior/junior individueel 2006 t.e.m. gezinsformule 2007 vanaf individueel 2007 vanaf gezinsformule - - lidmaatschap opwaardering 2006 t.e.m. lid steunend lidmaatschap opwaardering 2007 vanaf lid steunend 2007 promotor vanaf 2006 promotor t.e.m. succesvol verlopen. en inspirerend zat vol goed avond met publiek. De zeerdivers een schitterend, vlekkeloos, is Het auditorium2 leden de en Bedrijvenclub 32 van Vrienden het van M HKA. er waren en ARGUS. de Daarvan Universiteit Antwerpen hetvan M HKA, gezorgd. Paradise The van Third met het symbool ARGUS mensen van hadden De voor pralines sche hapjes het M HKAFE. in Pistoletto. deMichelangelo geest van zeer in Het geslaagde een was voordracht: helder, het dekkenden volledig onderwerp Richter. waaronder zeker Gerhard voorinspiratiebron heel wat kunstenaars, weer als dan wordt Dit wereld fungeert die de atomen van gemaakt. zichtbaar aangebracht middeleeuwse glasramen werden.in Door moderne technieken er onder Van een hoe van de zit kleuren de en we deklaag Gogh reconstrueren de (beeldende) in gemaakt We zijn intrede geruisloos ontdekken kunst. wat — 2005. en het vorig jaar sinds beste resultaat dan €25.195. van Dat €3.380 voor is zorgt eindresultaat een meeren ARTPromotors vooral bij de de ARTLovers lidmaatschappen, van loosbaar. totale stijging De (€30) de ARTFriends van (€50) en ARTFamily - verwaar dat is maar licht, dalen (€35),ARTSeniors (€185) ARTLovers (€650). en de ARTPromotors aantallen De het van aantal de stijging is 2007. Opvallend sinds hoogste ledenaantal Met 385 af. tekent leden hetal telt erlichte een stijging zich de vereniging ongeveer gebleven, is vorig jaar opHet niveau hetzelfde ledenaantal als 29.425 2003 296 607 151 66 91

L 59 de en Bedrijvenclub de totaal Vrienden aanwezigen via in waren Er werd activiteit afgeslotenDe met geslaagde een receptie met vegetari Dhr. Van nog samenvattend een Buynderrichtte nawoord tot de zaal. meebrengen. tot Dat Liekens heeft leven onderwerp gebracht, met een overal ze van ter toeristen wereld zoals schilderijtjes, kleine twee waren weerom basis De is zeerbevreemdend. zicht maar beeld, vertrouwd een Het werk op het lijkt eerste het van M HKA. de collectie van uitmaakt dat deel schilderij en gebaseerd op hetRudolf gelijknamig Broulim door meester-drukker TomDarkness’ van gedrukt is litho De Liekens. of ‘Heart voor 2013 editie De de was prachtige vierkleurenlitho O 30.280 edenaantal pmerkingen 2004 240 558 139 98 73

1 1 1 26.400 2005 226 522 130 98 62

1 1 1 24.700 2006 206 480 100 113 59

1 1 1 23.300 2007 403 157 112 48 73 0 2 2 5

3 1 20.240 2008 338 107 107 76 42

3 23.455 2009 109 107 341 67 53 4 2

1 20.420 2010 330 105 110 37 71 2

21.765 2011 379 131 89 40 97 17

3 1 1 21.815 2012 145 375 116 67 43

1 1 25.195 - 2013 385 114 133 49 81 6

1 1 spel van overlappingen, schaalverschillen, rotaties en weerspiegelingen. De technische gegevens zijn: litho, 43 x 57 cm, oplage 90 genummerde en gesigneerde exemplaren, verzorgd door atelier Rudolf Broulim — Ekeren. Zoals steeds werd litho nummer 1 door de Vrienden aan het M HKA geschonken. — De Vrienden gingen een abonnement ter waarde van € 32 op Kunsttijdschrift Vlaanderen aan. De tijdschriften werden aan de kunstbibliotheek van het M HKA geschonken. — De Vrienden van het M HKA schonken de catalogus van de tentoonstelling ‘Michelangelo Pistoletto – Année 1, le paradis sur terre’ in het Louvre, ter waarde van € 40, aan de kunstbibliotheek van het M HKA. — De Vrienden ondersteunden het Alzheimerproject ‘Meet Me @ M HKA’ met een bijdrage van € 1.000. Dit project werkt een rondleiding op maat van Alzheimerpatiënten en hun mantelzorgers uit en is gekoppeld aan een onderzoekstraject van de Universiteit Antwerpen. — De Vrienden schonken het grote kunstwerk ‘Nevada’ van Fred Bervoets, met een waarde van € 8.591 (inclusief BTW), aan het M HKA. — De Vrienden van het MHKA schonken ook 4 kunstwerken van kunstenaar Jan Henderikse aan het M HKA. — Vooreerst werd het werk ‘Kistjes, 1962-2003’, dat bestaat uit een stapeling fruitkistjes met variabele afmetingen, ter waarde van € 10.000 aan het museum geschonken. — Daarnaast werden, in de context van de aankoop van het werk ‘Kistjes, 1962-2003’ ook nog 3 tekeningen door Jan Henderikse aan het Vrienden van het M HKA geschonken. De Vrienden schonken de tekeningen aan het M HKA. Naam kunstenaar: Jan Henderikse Titel: Zonder titel, 1957 Materiaal: Oost-Indische inkt op papier Afmetingen: 36,5 x 55 cm Getekend: achteraan (horizontaal) Naam kunstenaar: Jan Henderikse Titel: Zonder titel, 1957 Materiaal: Oost-Indische inkt op papier Afmetingen: 36,5 x 55 cm (horizontaal) Getekend: vooraan Naam kunstenaar: Jan Henderikse Titel: Zonder titel, 1957 Materiaal: Oost-Indische inkt op papier Afmetingen: 55 cm x 36,5 cm (verticaal) Getekend: achteraan Verzekeringswaarde: € 1.750 x 3 = € 5.250 — Dhr. Wouter De Ploey, voorzitter van de Raad van Bestuur van het M HKA, organiseerde zijn huwelijksjubileum in het M HKAFE. De genodigden vroeg hij een gift voor de Vrienden van het M HKA te doen. De resulterende € 3.500 werden door Dhr. De Ploey aan de Vrienden van het M HKA geschonken en zullen in 2014 gebruikt worden als steun aan de tentoonstelling ‘Narcisse Tordoir – De Roze Spion’. — Op zaterdag 16 november 2013 brachten de M-bassadeurs met een groep van 40 personen een bezoek aan de tentoonstelling ‘KERRY JAMES MARSHALL – Schilderijen en zo’. De groep werd verwelkomd door Dhr. Luc Wauters, ondervoorzitter van de Vrienden van het M HKA. Na de rondleiding boden de Vrienden de deelnemers koffie en gebak aan in het M HKAFE. 20 20 Bedrijvenclub P 185 M HKA Jaarverslag 2013 20 Bedrijvenclub de Bedrijvenclub. mooie Deze opkomst ook echt een succes. dan was 5leden van volgden waarvan de deelnemers, veel 72 van positieve reacties Thys’en Harald uitstekend succes. een was is verlopen. activiteit De Later –Jos de Gruyter ‘OPTIMUNDUS de tentoonstelling in rondleiding De Harald Thys’. en Gruyter de –Jos ‘OPTIMUNDUS in tentoonstelling de Rondleiding ook heel wat galeriehouders en verzamelaars. waaronder Bedrijvenclub. Het goede een en was interessante gezelschap mix, veel 136 aanwezigen, namelijk personen. Daaronder telden we 16 leden de van del Sol. Puerta werd jaar voor.demuseum en cava wijn elk weer gesponsord door Zoals 2013 het stelde van korte een het tijdens toespraak programma het M HKA, van Baere, De directeur Dhr. Bart gaf. goedeeen inhoudelijke introductie voor de leden de voorgesteld Bedrijvenclub van door Dhr. Luc Wauters, die komde. Daarbij werd 2013 Tom of ook deDarkness’ van editie ‘Heart Liekens Dhr. Van waarop Ernest aanwezigenNieuwjaarsreceptie, verwel Buynderalle geheven het glas op het de tijdens jaarlijkse nieuwe jaar het M HKAFE werd ‘Persoonlijkheidstest’. in Daarna XXXII de Collectiepresentatie in rondleiding met gesmaakte een aan ving Nieuwjaarsactiviteit De toespraak. en in 2013 van M HKA het van programma het voorstelling de van kunstenaar, de van Tom of Darkness’ in aanwezigheid ‘Heart Liekens 2013 editie van de voorstelling de met M HKAFE in het Nieuwjaarsborrel de door gevolgd Nieuwjaarsrondleiding samen. vaak en de Vrienden het de van M HKA vielen Bedrijvenclub van activiteiten De en deoptimaliseren. activeren Bedrijvenclub van de werking wil Batens. groep Deze het Katrien M HKA) en medewerkster een het van M HKA, Vrienden het van M HKA), Dhr. Dieter van Vankeirsbilck (Zakelijk Directeur M HKA), Dhr. Van Ernest Buynder(Voorzitter de van bestuur de raad van van het M HKA), Dhr. Ivo Van het Vaerenbergh van bestuur de raad van van (lid Dhr. uit Wouterbestaande Ploey De (Voorzitter van bestuur de raad van van met collega’stot de uit zakenwereld. kennismaking en forum een ontmoetingsplaats een en verwondering, inspiratie verbeelding, bron een van tot en toegang de hedendaagse kunst, bevoorrechteeen inkijk is. stimulans een komen, waarbij kan het artistieke en dynamiek tot dialoog een zakenmensen de bedrijfsleider, zijn met contacten collega- via met de hedendaagse kunst, omdat worden. geschikt de formule De aangescherpt is Bedrijvenclub van kan en dat gerichtebestaat deze, manifestaties, van door het organiseren contact te in brengen. methet elkaar anderzijds museum gemakkelijker en enerzijds deen de bedrijfsleiders en kunstenaars managers de betrachting werd de jaren1993–1994vanuit opgericht in het van M HKA Bedrijvenclub De Zondag 17 februari 2013 om 11u15 om 2013 17 februari Zondag verlopen. ook enwaren prettig Er aangenaam is Nieuwjaaractiviteit De 11u15 om 2013 januari 20 Zondag A verzekerd door wordt het groep een M HKA werking De binnen biedt en sponsors de Bedrijvenclub de leden, ereleden, partners Aan wederzijdse van belangstelling dat werdEr er basis een vanuit gegaan ctiviteiten in Collectiepresentatie XXXII ‘Persoonlijkheidstest’, ‘Persoonlijkheidstest’, XXXII in Collectiepresentatie - Donderdag 7 maart 2013 om 19u00 Tweede bezoek aan de toonaangevende galeries in Vlaanderen: buurt het eilandje met Galerie Schoots + Van Duyse, Galerie Marion De Cannière en Galerie Verbeeck – Van Dyck.

De tweede editie ging door in Borgerhout, met een bezoek aan Galerie Schoots + Van Duyse, Galerie Marion De Cannière en Galerie Verbeeck – Van Dyck. De gastvrije galeriehouders Roland Janssen en Marleen Van Duyse, Marion De Cannière, Paul Verbeeck en Anne Van Dyck gaven elk een toelichting over hun programma, interessepunten en kunstenaars. In Galerie Verbeeck – Van Dyck werd de groep tot slot nog een glas van de vriendschap aangeboden. Het bezoek aan de galeries is uitstekend verlopen. De activiteit telde een 60-tal aanwezigen, waaronder 6 leden van de Bedrijvenclub. De deelnemers waren enthousiast en de galeriehouders lieten weten dat ze tevreden waren over de avond

Zaterdag 27 april 2013 om 08u15 Daguitstap naar Amsterdam: Stedelijk Museum ‘De Badkuip’.

De voorjaarsuitstap ging naar het Stedelijk Museum te Amsterdam, dat omwille van de nieuwe vleugel ook wel ‘De Badkuip’ wordt genoemd. Eerst stond een rondleiding in de nieuwe aanbouw op het programma, gevolgd door een vrije rondgang in het museum. Het Stedelijk Museum Amsterdam is het grootste museum voor moderne en hedendaagse kunst en vormgeving in Nederland. Niet alleen bevat de collectie vele iconische werken, maar ook de expositie ‘Someting They Have To Live With’ van Lucy McKenzie was een bezoek waard. Zowel de lunch als de namiddag konden de deelnemers vrij invullen. De daguitstap is prachtig verlopen en iedereen was enthousiast. De gidsen in het Stedelijk Museum gaven ook een uitstekende rondleiding en de deelnemers genoten van de vrij te kiezen namiddag. Er waren 38 aanwezigen, waarvan 5 leden van de Bedrijvenclub.

Donderdag 2 mei 2013 om 18u00 Receptie op het dakterras van het M HKAFE gevolgd door de filmvoorstelling van ‘Little Black Spiders’ in Cinema Zuid met een interview met regisseur Patrice Toye door Jos Van Den Bergh.

De Bedrijvenclub van het M HKA was uitgenodigd op deze speciale filmvoorstelling van ‘Little Black Spiders’, met vooraf een hapje en een drankje op het dakterras van het M HKA. Vervolgens ging de groep naar Cinema Zuid, waar Patrice Toye, regisseur van deze schitterende film, werd geïnterviewd door Jos Van Den Bergh, Coördinator van Cinema Zuid en filmkenner. Het was een uniek en boeiend gesprek. De avond is uitstekend verlopen. Het was een smakelijke en gezellige receptie, gevolgd door een interessant en levendig interview. De aanwezigen waren onder de indruk van de pakkende film. Er werden in totaal 121 tickets verkocht. Op de avond zelf waren er een 90-tal personen present, waaronder 11 leden van de Bedrijvenclub.

Zaterdag 11 mei 2013 om 14u00 Atelierbezoek bij de kunstenares Nadia Naveau.

Het jaarlijkse atelierbezoek vond deze keer plaats in het atelier van kunstenares Nadia Naveau, die leden van de Bedrijvenclub van het M HKA niet onbekend is. In 2012 maakte ze de editie ‘Le rêve de Saint-Bonnet’ voor de Vrienden en Bedrijvenclub. Naveau’s werk was ook onder andere te zien in de M HKA-tentoonstelling ‘Nieuwe kunst in Antwerpen 1958-1962’. P 187 M HKA Jaarverslag 2013 20 Bedrijvenclub aanwezigenbijzonder De waren schonk. de geboeid Eén van en enthousiast. Pas het echtpaar aan werk en catalogus en grafisch een uitsprak dankwoord Van Dhr. Buynderverwelkomde Luc de aanwezigen, terwijl Wauters een Dhr. aangeboden. Ernest Bervoets Fred van ookdeelnemers nog catalogus een werden borrel nog gesigneerde enkele alle boeken verloot. kregen Bij vertrek Tijdens geschonken. deze met waterpartij tuin de en zonnige schitterende in werd drankje een Daarna en gastvrouw. deboeiende gastheer van rondleiding een en kreeg ontvangen werd en hartelijk goed erg groep De aangelegd. huis uitgebreide, een en heeft hun prachtige boeiende in begin collectie prille het in van al Mevr. Walter Pas volgt Bervoets Fred Pas. Het echtpaar en Hilde door jaar dit bij Dhr. ging en private een collectie Het aan bezoek traditionele van Dhr. collectie Walter Pas. Mevr. Hilde en aan private de Bezoek 10 leden de enVrienden Bedrijvenclub 67 van het van M HKA. werken van series door deze of gene kunstenaar. werkenwekkend om genoeg teof is aantal een worden meer dan gezien als opzicht, belang kwalitatief in als werken van groep zowel die, kwantitatief in het is ensemble: sleutel De coherente een schetsen. tot karakterschets die de M HKA-collectie van het karakter wil oplossingen. tentoonstelling De tot innovatieve inspireren die beperkingen aandienen, zich die heden, kansen persoonlijk verwoord door krachtige visies spontane creativiteit: 25 van jaar te herbekijken na om verzameling onze poging een is collectiepresentatie De vanCollectie’. een Karakter ‘Het XXXIII: in Collectiepresentatie Rondleiding de Bedrijvenclub. van en 1lid 20 de aanwezigen Vrienden totaal van met het in van M HKA belangstelling, geslaagde avond publieke met goede een ook receptie. was ruime een Er de 19 in Cohen I. over de kunst dr. joodse Richard Prof. van lezing volgdeverwelkomende de aanwezigen. Daarna de interessante, Engelstalige en bij Israël. was België musea in betrokken actief die en filantroop, zakenman mecenas, hedendaagse kunst, Tob wijlen Herman ere van (1936-2011), moderne en van verzamelaar groot een Tob-lezing en jodendom.terugkerende Herman rond Dit ter moderne kunst Vanaf een Studies. van Joodse 2013 de deze vorm aannemen samenwerking zal voor met samenwerking het de Instituut kaderde jaarlijkse lezing in Deze Past’. Jewish the Imagining and –Revisiting of Memory ‘Icons lezing: de gaf of Jerusalem University Hebrew de Prof. dr. van Cohen receptie. een Richard door gevolgd Antwerpen, Universiteit de van Studies Joodse voor Instituut het met Toblezing in samenwerking Herman Eerste het atelierbezoek te zijn. Vele ontvangen. de weten lieten deelnemers van over enthousiast erg gastvrij verlopen de Bedrijvenclub. prima envan de Het aanwezigen is bezoek werden lijst ook nog 15-tal een personen telde. Onder ook de 2leden waren deelnemers aan. de vriendschap van glas eigen werk Bovendienhaar gaf. Nadia Naveau bood de aanwezigen ook een werden bij eruitstekende een rondgeleid die toelichting door de kunstenares, de 20 ste Zaterdag 29 juni 2013 om 15u00 om juni 29 2013 Zaterdag uitstekendDe verlopen had zeermooie een rondleiding opkomst: 11u15 om juni 16 2013 Zondag metHet zeergoedeuitstekende een een lezing was spreker, een voor Studies, Joodse het van Instituut directeur Liska, dr. Vivian Prof. 20u00 om 2013 mei 23 Donderdag de toegelatenPrecies de aanwezig, wacht 25 waren deelnemers terwijl deelnemers De Het atelierbezoek boeiende een ervaring. was en unieke eeuw. avond De werd afgesloten receptie. met gezellige een de en - - - gasten omschreef het bezoek als ‘de perfecte match tussen architectuur en de werken van Bervoets, een schitterende namiddag en een uiterst vriendelijke ontvangst’. Er waren 27 deelnemers aanwezig, waaronder 2 leden van de Bedrijvenclub.

Maandag 16 september 2013 om 20u00 Boekvoorstelling van het boek ‘Love Letters’ over het œuvre van kunstenaar Werner Mannaers door de kunstenaar zelf, gevolgd door een receptie in de Ridderzaal van de Nationale Bank te Antwerpen.

Deze boekvoorstelling is de allerlaatste in de Ridderzaal, aangezien de Nationale Bank Antwerpen het gebouw verlaat. Deze avond werd het boek ‘Love Letters’ over het werk van Werner Mannaers voorgesteld, en dit door de kunstenaar zelf. Vorig jaar zond Mannaers elke ochtend een scan van een pasgemaakte gouache naar zijn geliefde Natacha in Duitsland: 355 gouaches in totaal, waarvan er 266 werden verzameld in het boek ‘Love Letters’. Dhr. Marc De Geyter van de Nationale Bank zorgde voor een bijzonder gastvrij onthaal. Dhr. Ernest Van Buynder gaf een interessante inleiding, waarna de kunstenaar kort, maar grondig werd voorgesteld door Dhr. Luc Wauters. Daarna lichtte Werner Mannaers zelf het boek op enthousiaste wijze en met een PowerPointpresentatie toe. Hij maakte ook tijd voor een vragenronde met het publiek. Tot slot bood de Nationale Bank van België, Bijbank Antwerpen de aanwezigen een lekkere en gezellige receptie aan, tijdens dewelke er heel wat exemplaren van ‘Love Letters’ werden verkocht. Het was een geslaagde, interessante en gemoedelijke avond. Er waren in totaal 54 personen aanwezig, waarvan 4 leden van de Bedrijvenclub van het M HKA.

Zondag 13 oktober 2013 om 11u15 Rondleiding in de tentoonstelling ‘KERRY JAMES MARSHALL – Schilderijen en zo’.

De rondleiding in de nieuwe tentoonstelling is goed verlopen en was ook inhoudelijk uitstekend. Er was een mooie opkomst van 100 deelnemers, die tevreden en erg geïnteresseerd waren. In totaal telden we ook 7 leden van de Bedrijvenclub.

Zaterdag 23 november 2013 om 10u00 Uitwisseling met de Vrienden van het ModeMuseum. Bezoek aan de tentoonstelling ‘Happy Birthday Dear Academie – 50 jaar modeafdeling Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen’, gevolgd door een drankje.

Het idee van een samenwerking met de Vrienden van het MoMu werd vorig jaar geïntroduceerd. Daarbij zijn beide instellingen om beurt in elkaars huis te gast en dat één keer per jaar. We zetten de traditie verder met een bezoek aan het ModeMuseum voor een rondleiding in de tentoonstelling ‘Happy Birthday Dear Academie – 50 jaar Modeafdeling Koninklijke Academie voor Schone Kunsten’. Na de rondleiding werd er door de Vrienden van het Modemuseum een glas van de Vriendschap geschonken. Bovendien was het ticket die dag ook geldig in het MAS, dus konden de deelnemers aansluitend ‘Happy Birthday Dear Academie – 350 jaar Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen’ bezoeken. P 189 M HKA Jaarverslag 2013 20 Bedrijvenclub verlopen. avond publiek. De divers succesvol schitterend, vlekkeloos, is en inspirerend 2 leden de Bedrijvenclub. van Het auditorium zat vol goed met zeer een er waren en ARGUS. de Daarvan Universiteit Antwerpen hetvan M HKA, gezorgd. Paradise The van Third symbool ARGUS mensen van hadden De met het voor pralines hapjes het M HKAFE. in Pistoletto. helder, deMichelangelo geest van het dekkenden zeerin volledig onderwerp levensstijl. Het geslaagde een enwas duurzame een voordracht: op kunst uitstekende niveau op over academisch lezing nanotechnologie de invloed van creatieve stedenduurzame had. het de die over spreekster vorig jaar Schramme, gegeven door dr. Annick Prof. werd op boeiende werdenvoorgaand jaar wijze vertoond. inleiding De de foto’s voorwoord, terwijl gesmaakt een en gaf van groep de lezing van KBC. van voor leefmilieu met ARGUS, stichting werd aangegaan Er samenwerking een bijgraag aan. de volgende ook sloten in te vieren, met ons en daar deze jaren, wij lezing revoluties. deedoproep een Hij verschillende om deze over dag de hele wereld uitgewerkt met hieromtrent programma een heeft kunstenaar De vergaan. Day. de Maya’s van volgens de Het waarop dag is de voorspelling de wereld zou door Paradise 21 Pistolettouitgeroepen december tot 2012werd Third immers Day. –Rebirth Paradise Pistolettoen op dit Michelangelo The Third M HKAFE. in het receptie een door gevolgd en Day Paradise –Rebirth Third van The kader in het duurzamelevensstijl’ en kunst op van nanotechnologie Prof. dr. door Van Lezing Gustaaf Tendeloo: ‘Invloed ARGUS. met Samenwerking de zeertevreden. deelnemers vertrokken Daarna borrel. geserveerde en sympathiek een genoot rondleiding grondige een ontvangen, werd zeergoed groep De de en Bedrijvenclub 38van Vrienden het van M HKA. 62 waaronder deelnemers, 20 Vrienden het van MoMu. Verder er 4leden waren 59 de en Bedrijvenclub de totaal Vrienden aanwezigen via in waren Er werd activiteit afgeslotenDe met geslaagde een receptie met vegetarische Dhr. Van nog samenvattend een Buynderrichtte nawoord tot de zaal. Van dr. Gustaaf Prof. Tendeloo een gaf de Universiteit van Antwerpen Mevr. Helga Van ARGUS, der verwelkomde van Veken, de directeur werd weer ook op lezing Deze van jaar dit ingepland aangeven 15u00 om 2013 december 21 Zondag Het interessante magsucces een bezoek genoemd worden en telde

Ledenaantal Het ledenaantal van de Bedrijvenclub van het M HKA is stabiel gebleven tegenover 2012.

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Cash Natura Cash Natura Cash Natura Cash Natura Cash Natura Cash Natura Cash Natura Cash Natura Cash Natura Cash Natura Leden 37 3 43 6 45 3 40 6 37 4 29 3 26 3 24 1 20 1 20 1 (€ 625) Ereleden 3 3 2 2 2 4 3 2 3 1 3 3 3 1 3 1 3 1 (€ 1.250) Sponsors 6 3 5 4 6 3 4 3 4 2 3 2 4 2 4 2 4 2 4 2 (€ 2.500) Evenement- 1 sponsor (n.a.v. UBS nocturne € 5.500) Project- 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 sponsor (€ 3.500) Structurele 1 1 1 1 1 1 Sponsor (€ 12.500) Mediasponsor 1 1 1 1 1 2 2 2 2 (€ 24.750) Totaal 47 10 51 12 55 11 48 12 46 9 37 7 34 8 32 7 28 6 28 6 Totaal 58 65 66 60 55 44 42 39 34 34

Leden — Media Sponsor € 24.750 Aantal: 2 Cobra.be, Klara — Structurele Sponsor € 12.500 Aantal: 0 — Projectsponsor € 3.500 Aantal: 1 Evonik Degussa Antwerpen — Sponsor € 2.500 Aantal: 6 Duvel Moortgat, Groep Van Roey N.V., Hiscox Verzekeringen, Prem Group, McKinsey & Company, Inc., Vooruitzicht — Ereleden € 1.250 Aantal: 4 Allift Michielsens, KBC, Lessius Antwerpen VZW, Retail Estates — Leden € 625 Aantal: 21 Ackermans & Van Haaren, Antwerps Havenbedrijf, AXA Belgium, BASF Antwerpen, Belfius, Data Clean, Deplo Schoonmaak, DSV Belgium, Ethias, F. Van Lanschot Bankiers België, ING NV, Interbuild, Mensura, Mercator Verzekeringen N.V., Methis, Nationale Bank van België, Rem.B, SD Worx,‘t Fornuis, VOKA – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland, Willemen Groep.

In 2013 telde de Bedrijvenclub 34 leden, waaronder 6 naturasponsors: Allift Michielsens (hoogtewerker); Cobra.be (publiciteit); Duvel Moortgat (drank); Klara (radiospots); Prem Group (ruilovereenkomst hotelkamers); ’t Fornuis (diner). Het aantal leden van de Bedrijvenclub wordt regelmatig aangepast. Er komen nieuwe leden bij, er vallen er af, maar de meeste leden blijven normaliter hun lidmaatschap hernieuwen. P 191 M HKA Jaarverslag 2013 20 Bedrijvenclub het van M HKAFE. het van nieuwe terrasmeubilair de aankoop voor €2.500— tussen voor van Duvel bedrag Moorgateen kwam €1.980. voor van Bijl waarde een natura in Guillaume van rond— het Kunstgrascenter.be werk sponsorde de kunstgrasmat €1.000 Vrienden De het van M HKA: €1.000 — Icometrix: €1.500 Lundbeck: Worx: SD €2.000 €3.000 Stad Antwerpen: €5.000 Novartis: €10.000 Boudewijn Koning Stichting: door volgende en instanties: bedrijven Het ‘Meet Me @M HKA’ –project werd ondersteund — — plaats kwam. secundaire op een steunden, waarbij de met het relatie de van M HKA Bedrijvenclub of projecten tentoonstellingen 2013specifieke die In er ook waren bedrijven er ook waren geen afvallers. maar bvba. &Gils Gils van Gils Dhr. Dirk Co. KG werd GmbH, die bekomen en TOTO Germany dankzij GmbH & Dornbracht van Deutschland naturasponsoring een dankzij werden en toebehoren vervangen het kranen publieke in sanitair Alle voorzieningen sanitaire Publieke Nieuwe het van M HKAFE terrasmeubels Collectie’ een van Het Karakter – Bijl XXXIII ‘Collectiepresentatie in Guillaume van ‘Mon Chalet’ ‘Meet Me @M HKA’ –Alzheimerproject de bouwmaterialen. van door de schenking Renovatiebouw Van Broeckhoven N.V. sponsorde de renovatie natura in € 30.000. ondersteunde Degroof deze renovatie Bank van met bedrag een James Turrell van Renovatie de ‘Skypspace’ van SPECIFIEKE 2013In werden er geen nieuwe leden de genoteerd, Bedrijvenclub van

SPONSORING

21 21 Nocturnes en verhuur accommodatie P 195 21 Nocturnes en verhuur 31/01/2013 Zo 27/01/2013 Zo 24/01/2013 Do 13/01/2013 Zo 10/01/2013 Do Wo 09/01/2013 13/01/2013 Zo 07/01/2013- Di 05/01/2013 Za Datum accommodatie Bank Delen Trade Fair Diamond Antwerp Networks Optima Willemsfonds Bank Delen Antwerpen Hogescholen Universiteit en Associatie Keremos VZW Sandy Luyten Wie receptie Rondleiding en animatie aperitief, dineren Gala-avond met rondleiding broodjeslunch en en koffiepauze, koffieonthaal Workshop met Seminarie / rondleiding met cavaonthaalen Vergadering, brunch Algemene receptie Rondleiding en Nieuwjaarsreceptie Rondleiding en Minded Was’ vanAbsythe nummer ‘As ItEver Bogaert bijhet kunstenaar Thomas Projectie videovan voor portfolio Fotoshoot dochter Wat tegenover wat 2012, voorheen het ooit beste resultaat was. tegenover gestegen met 45% zelfs stijging de is omzet De voorgaande jaren. het van verhuur omzet De de accommodatie van vertoont aanzienlijke een Verhuur 01 € 44.955,84 Verhuur € 20.629,30 Verhuur accommodatie 2011: — €3.118,00 (sluiting M HKA) Verhuur accommodatie 2010: — €40.054,06 Verhuur accommodatie 2009: — € 31.005,14 Verhuur accommodatie 2008: — €33.629,05 Verhuur accommodatie 2007: — € 17.836,80 Verhuur accommodatie 2006: — €8.837,80 Verhuur accommodatie 2005: — Verhuur accommodatie 2004: — — afgesloten. dergelijk een geval in zijn de niet-afgehuurde bijdergelijke. nocturnes dan museumruimtes Anders en colloquia workshops, van brainstorms, personeelsdagen, organiseren receptie een en/ofaanbieden van catering. de genodigden van voor en mogelijkheid tot ontvangst en balie inkomhal het van museum. openingsuren normale om (private) evenementen nocturnes, en workshops te buiten richten, de in Het M HKA en M HKAFE stellingszalen Tentoon- en tweedeetage zalen gelijkvloers Tentoonstellings- zalen tentoonstellings- M HKAFE en Auditorium, zalen tentoonstellings- M HKAFE en Auditorium, zalen enM HKAFE Tentoonstellings- zalen enM HKAFE Tentoonstellings- Auditorium zalen Tentoonstellings- Locatie Bovendien worden meer steeds programma’s op maat uitgewerkt. worden afgehuurd voor het kunnen museumruimtes Beschikbare omvat (geleid) een Een nocturne de van met museumbezoek gebruik

accommodatie biedt

accommodatie de mogelijkheid 1.254,04€ 1.567,50€ 1.216,50€ 9.725,15€

363,00€ 345,00€ in 124,99 € Bedrag

2013: —€

02 € 2012: sponsoring Return diverse kanalen en promotievia Communicatie Detail aan bedrijven,

45.629,29 Factuur organisaties 130020 130010 130012 130015 130013 130017 130011 nvt. Deelnemers rondleiding en met 39 particulieren 22 16 15 0 0 0 0

Deelnemers rondleiding zonder 745 80 90 0 0 0 0 4

Deelnemers Deelnemers met zonder Datum Wie Wat Locatie Bedrag Detail Factuur rondleiding rondleiding Do 14/03/2013 BASF Nocturne met Tentoonstellings- 6.373,75 € 130092 145 0 rondleiding, speech zalen en dubbele en walking dinner zaal gelijkvloers Wo 20/03/2013 Flanders Fashion Seminarie en Auditorium en 181,50 € 130093 0 55 Institute receptie M HKAFE Do 21/03/2013 ZNA Klinisch Receptie voor M HKAFE 2.179,49 € 130113 0 66 Labo pensionering collega met presentatie en speeches Za 27/04/2013 VZW Boa Feest 30+ Tentoonstellings- 3.025,00 € Geannuleerd. 130210 0 0 Events – zalen gelijkvloers Annulerings- Kissinger en M HKAFE vergoeding Di 07/05/2013 Karel de Grote Beleidsdag HR: Auditorium en 221,40 € 130118 0 6 Hogeschool meeting met M HKAFE koffiepauzes en lunch Ma 13/05/2013 New Impact Filmopnames voor Ronde zaal op 181,50 € Kosten, 130197 0 10 de promotiefilm de tweede etage grote return in van de Stad en gelijkvloers zichtbaarheid Antwerpen voor een internationaal publiek Di 14/05/2013 Bank Degroof Onthaal, Tentoonstellings- 1.160,50 € Return 130199 21 0 rondleiding, zalen, M HKAFE sponsoring adviesraad en lunch en auditorium Wo 15/05/2013 Bank Degroof Bezoek Panamarenkohuis — € Return nvt. 0 0 Panamarenkohuis sponsoring en drink. Wo 15/05/2013 Treetopam Rondleiding, Tentoonstellings- 4.225,14 € 130202 23 0 infosessie en zalen, auditorium walking dinner en M HKAFE Do 23/05/2013 Werner Wouters Afscheidsreceptie M HKAFE 1.287,95 € 1/2de van het 130215 0 75 en Pieter Vanhout voor de collega’s en dakterras totaalbedrag naar aanleiding van hun vertrek Do 23/05/2013 Werner Wouters Afscheidsreceptie M HKAFE en 1.287,95 € 1/2de van het 130216 0 0 en Pieter Vanhout voor de collega’s dakterras totaalbedrag naar aanleiding van hun vertrek Za 01/06/2013 Social Club Loungeavond met Dakterras 1.300,34 € Percentage 130239 0 800 muziek en hapjes en M HKAFE omzet Wo 05/06/2013 Bank Degroof Preview ‘Het Dakrerras, 25,00 € Return 130233 250 100 Karakter van een M HKAFE en sponsoring. Collectie’ en de tentoonstellings- Enkel de verzeke- renovatie van de zalen ring aangerekend ‘Skyspace’ van James Turrell Wo 05/06/2013 Bank Degroof Preview ‘het karakter Dakrerras, 200,00 € Afrekening extra 130240 0 0 van een collectie’ en M HKAFE en kosten en schade de renovatie van de tentoonstellings- ‘Skyspace’ van zalen James Turrell Vr 28/06/2013 Sint Lucas Proclamatie van Dubbele zaal 4.730,60 € 130251 0 300 Antwerpen de afstuderende gelijkvloers, masters M HKAFE en dakterras Di 23/07/2013 DTC Receptie met hapjes, M HKAFE, 5.642,70 € 130259 70 0 drankjes en speech, dakterrassen en gevolgd door een tentoonstellings- rondleiding zalen Vr 02/08/2013 Aper’eau Aperitieffeestje Op de dakterrassen 3.050,00 € 130260 0 1600 P 197 Totaal 2013 17/12/2013 Di 10/12/2013 Di Wo 27/11/2013 26/11/2013 Di 05/11/2013 Di 05/11/2013 Di 24/10/2013 Do 13/10/2013 Zo 08/10/2013 Di 03/10/2013 Do 23/09/2013 Ma 14/09/2013 Za Vr 13/09/2013 31/08/2013 Za 22/08/2013 Do 15/08/2013 Do Datum Amarant Vlaanderen Horeca Vorming Bank Degroof Bank Degroof Bank Degroof Bank Degroof Bankiers F. VanLansschot Bank Degroof Geronimo /VRT Bank Degroof Bank Degroof De CeunynckN.V. Social Club Antwerpen Sint Lucas Club Riviera Brigde De Ploey-Segers Wouter enKarine Stad Antwerpen Wie Lessen in2013 speeches enfilms presentaties, Infosessie met en drink Panamarenkohuis Bezoek aanhet door eencocktail Rondleiding gevolgd en drink Panamarenkohuis Bezoek aanhet tentoonstellingen rondleiding inde eneen het M HKAFE door eenlunchin en drink,gevolgd Panamarenkohuis Bezoek aanhet een rondleiding en afsluitendmet door eenpresentatie Brunch, gevolgd en drink Panamarenkohuis Bezoek aanhet met speechvooraf (3 afleveringen) Mosango’ ‘Missie Première en drink Panamarenkohuis Bezoek aanhet en drink Panamarenkohuis Bezoek aanhet walking dinner van Kamagurka, en stand-upcomedy aperitief, presentatie Onthaal met muziek enhapjes Loungeavond met bachelors de afstuderende Proclamatie van Bridgetoernooi. en drankjes speeches, hapjes met rondleiding, huwelijksverjaardag Feestje voor Sporthoofdstad kader vanAntwerpen dakterras inhet Yoga ophet Wat Auditorium Cinema Zuid Zaal 2in Panamarenkohuis zalen enM HKAFE Tentoonstellings- Panamarenkohuis Panamarenkohuis zalen tentoonstellings- auditorium en M HKAFE, Panamarenkohuis Zuid Zaal 2inCinema Panamarenkohuis Panamarenkohuis het auditorium dakterrassen en M HKAFE, M HKAFE Dakterras en dakterras M HKAFE en gelijkvloers, Dubbele zaal M HKAFE zalen tentoonstellings- dakterrassen, en M HKAFE dakterrassen en M HKAFE Locatie 66.582,29 € 4.842,84€ 3.654,00€ 1.692,90€ 1.179,75€ 1.415,70 € 1.375,11€ 993,00€ 847,00€ 302,50€ 302,50€ 247,49€ 60,50€ Bedrag —€ —€ —€ —€ —€

sponsoring Return sponsoring Return ring. Return sponso- sponsoring Return bedrijvenclub sponsors /leden Gunsttarief sponsoring Return sponsoring Return sponsoring Return vergoeding. Annulerings- vergoeding. Annulerings- betaald M HKAFE rechstreeks aan Verbruik Personeelskosten Stad Antwerpen Gunsttarief Detail Factuur 130362 130383 130263 130336 130330 130354 130272 130332 130335 130337 130271 130331 nvt. nvt. nvt. nvt. nvt. Deelnemers rondleiding met 824 135 48 35 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5

Deelnemers rondleiding zonder 2983 7554 300 190 150 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

22 22 Fotocredits P 201 M HKA Jaarverslag 2013 22 Fotocredits 2013, Workshop Kinderateliers, foto hetSalon, M HKA voor 2013, foto Rondleiding, het Onderwijs, Goots Bram Nocturne 22 Schoots-Van Galerie foto Duyse, Broeckx Katrien 21 20 19 Poem Linguistic Public Arias-Misson, Alain 18 17 Website foto ARTtube, M HKA 16 Cover, #33, 2013 Afterall 15 Konrad, 2013,foto Birthday, GevelpaneelAglaia Art’s Goots Bram 14 L’Internationale, Campagnebeeld 13 Washuis Visic, Loreta 12 Your Beamer, 2013, Bring foto Own Cottyn Ellen 11 10 Untitled Kahlon, Rajkamal 9 8 7 6 5 4 3 James Skyspace Turrell, 2 1 Foto’s Opbouw, foto M HKA trucs honderdduizend en listen Tienduizend Points 7: Meeting zo en Schilderijen JamesMarshall: Kerry foto Goots Bram Zuid, Toneelhuis@TheMoviesCinema met 2013, Guy Cassiers, Yona foto M HKA Friedman, MUHKADEMIE zo en Schilderijen JamesMarshall: Kerry foto Goots Bram &Harald Thys Gruyter de Jos Optimundus: we’reis doing here it what exactly us than better who knows some-one lack, to we seem overview of Van asense with de us Rinus Velde, observing is if someone It’s as zo en Schilderijen JamesMarshall: Kerry &Harald Thys Gruyter de Jos Optimundus: foto Goots Bram &Harald Thys Gruyter de Jos Optimundus: van gribouilli en , 2013, Iconostase Opstellen , 2013, foto Van Tim Gallery Laere foto M HKA M HKA, Collectie , 2000, foto, 2013, M HKA Opening, , 2013, foto Goots Bram , 2013, Opbouw, foto M HKA foto, 2013, Goots Bram Opening, foto, 2013, Goots Bram Opening, , 2013, Opening, , 2013, Opbouw, foto M HKA , 2013, Opening, , 2013, foto Goots Bram , 2013,