Ragmenten Van Kunst in België ·.· •. T
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
1990 �ragmenten van kunst in België door Lieven van den Abeele, Bart de Baere, Ilse Kuijken, Jan Braet en Dirk Pültau .. I . ; ' "'� 1.· :.' , f' . •..� J f r.!J r· � � ,·t� . I I. I •. l'" I �·.· 11-" f ; t;,. ... .. 1 l t;;; h ! � l ' . ·r 1 ' 1' �:· �I*... I '·' r· ·� i.. ' , , .• '� i· i • ' � - ! � •. i 11 t: � ;I. ' i . ·I i· I" . I _.._ . � I ::':� •., -��- �- '." . :: . ! · •o-·.. •.. .........:. �..�.".. .., ... o;· '· .... ·- ., 11&: . :1 · 10.; . :. ! · •. ·� Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen achtentwintigste jaargang .. ' september/oktober/november 1990 nr. 3 driemaandelijkse periodiek voor inwijding in de beeldende kunsten door reprodukties:teksten· en radiouitzendingen onder auspiciën van de Vlaamse provincies en i.s.m. de � BRT Afgiftekantoor: Tielt Fragmenten van de Belgische kunst in de jaren tachtig Hoewel de Belgische kunst eerder schoorvoetend op de Toch is de schilderkunst in België nog te veel afhankelijk internationale tendensen znspeelt, manifesteren zz"ch de van internationale invloeden of blijft ze het produkt van een laatste jaren steeds meer en meer kunstenaars dz'e vanuü de regionale school of van een plaatselijke academie. Slechts Belgische süuatz'e z'n het z'ntematz'onale debat over de enkelen hebben al schilderend hun eigen weg gevonden. hedendaagse kunst iets wezenlijks weten bij te brengen. Zich bewegend tussen het abstracte en het figuratieve tonen Onderstaande pogzng om de meest opvallende Marc Maet, Philippe Vandenberg of Thé van Bergen (stijl) kenmerken van dü recente fenomeen z'n kaart te vooral belangstelling voor de materie die ze elk volgens hun brengen, geeft vooralsnog geen antwoord op de vraag of het eigen temperament manipuleren: impulsief (Vandenberg), hz'er gaat om de wezenlijke karakterz'stieken van een groep berekend (Maet) of eerder systematisch (Van Bergen). kunstenaars die onder dezelfde geografische, historische en In de schilderijen van Willy van Sompel, Franky DC structurele omstandz'ghedenactz'e f zijn. en Walter Swennen wordt het impulsieve van de toets vervangen door het semantisch aspect van hun figuratieve De Belgische kunst en de internationale doorbraak "beelden" die meestal ontleend zijn aan een duidelijk van het regionalisme leesbare en populaire iconografie met dubbelzinnige en ironiserende connotaties. et begin van de jaren tachtig werd gekenmerkt door Merkwaardig genoeg is deze subjectieve tendens niet tot de een hernieuwde belangstelling voor het fenomeen van schilderkunst beperkt gebleven. Haar individualistisch en Hde regionale scholen. Dit als reactie op een internationale eclectisch karakter werd vrij snel- met de goedkeuring van kunst die van New York tot Parijs en van Tokio tot Berlijn de kunstmarkt, de verzamelaars en het museumwezen- dezelfde modernistische stijlkenmerken vertoonde. in andere media gerecupereerd. Het onderscheid tussen Het modernisme (of de avant-garde) werd geassocieerd met schilderkunst en andere media, tussen de tweede, de derde een internationale stijl. Het post-modernisme greep terug en de vierde dimensie werd opgeheven. naar een regionale (nationale) identiteit waarvoor in de avant-garde geen vormentaal ontwikkeld was. Vandaar dat e Belgische kunstenaar is een eenzaat. Omdat grote een verschijnsel als het regionalisme zich eerst in de bewegingen steeds ontstaan uit de samenwerking van (traditionele) schilderkunst manifesteerde met de Duitse en Dverschillende kunstenaars-zo ontstond het kubisme uit de Italiaanse nieuwe schilders als extreme polariteit voorop. een intense samenwerking tussen Braque en Picasso, De nieuwe belangstelling voor de schilderkunst viel samen verdedigden de conceptuelen hun werk in eindeloze met een zich van een economische crisis herstellende polemieken en putte de arte povera haar kracht uit een maatschappij. Op zoek naar nieuwe (financiële)waarden politiek en sociaal engagement- heeft België geen stortte een jonge generatie verzamelaars zich op een belangrijke bewegingen op gang gebracht. Van manifesten, (schilder)kunst waarin de elementen vaste waarde-door de theorieën of ideologische groepsvorming is geen enkel astronomische bedragen die voor moderne meesters werden spoor. Iedereen spit maar wat op zijn eigen lapje grond. neergeteld kreeg het schilderij als object een mythisch aura Daar waar inteelt de regel was, heeft een gemengde cultuur -en vernieuwing (neue Wilden, transavant-garde) op een beperkte oppervlakte de kruisbestuiving in de hand moeiteloos verenigd werden. gewerkt. Is het Vlaams expressionisme aan bloedarmoede, Gestimuleerd door wat er in het buitenland gebeurde, epigonendom en een uitgeholde beeldtaal roemloos ter ziele zochten een aantal Belgische kunstenaars opnieuw gegaan, dan zorgden Ensor en Magritte voor een eindeloze aansluiting met de plaatselijke schilderstraditie van het reeks buitenechtelijke afstammelingen met Marcel Vlaams expressionisme en LaJeune Peinture Beige. Broodthaers als de dauphin der bastaards. Roger Raveel, die in zijn "landelijke pop-art" de relatie In de jaren zeventig was het succes van een kunstenaar realiteit-schilderkunst in zijn uitgezaagde silhouetten, afhankelijk van de mate waarin hij zich tot een van de levende duiven en de geschilderde zwanen op het heersende strekkingen bekende. Door het uiteenvallen van Minnewater, op meesterlijke wijze wist te interpreteren de modernistische eenheidsstijl wordt vandaag de nadruk (Raveel wil een kunst dz'e de werkelijkhez'd pz'cturaal aantast gelegd op wat de kunstenaar van de anderen onderscheidt en die de voortzettzng van het leven moet zijn) werd in plaats van wat hem met de anderen verbindt. opnieuw ontdekt als "schilder". De tijdloze schilderkunst, Dit zoeken naar het specifieke van de Einzelgänger tegelijk fundamenteel en sterk subjectief, van impliceert eveneens een hernieuwde belangstelling voor Raoul de Keyser kreeg plots een nieuwe dimensie. kleinere gebieden aan de periferie van de grote stromingen. 84 Uiteraard heeft de recente interesse voor kunst uit Spanje, Scandinavië, de Sovjetunie en België evenveel te maken met de uitbreiding van de kunstmarkt (de vraag naar gevestigde waarden is groter dan het aanbod), het verwende en wispelturige gedrag van de verzamelaars, een snobistische drang naar vernieuwing en een nieuwsgierigheid naar het exotische, als met een oprechte belangstelling voor het wezenlijke van een nauwelijks gekende cultuur. Dat België met de benoeming vanJan Hoet als directeur van de negende Dokumenta uit deze situatie een extra-voordeel haalt, is evident. De internationale kunstwereld kijkt niet alleen naar zijn verwezenlijkingen, maar vraagt zich af op welke mestvaalt zo een zeldzaam ras kon wortel schieten. Elke kunst is in oorsprong regionaal. Ofwel adopteert de regionale kunstenaar internationale tendensen die regionaal worden ingekleurd, ofwel creëert hij vormen die internationaal aanvaardbaar zijn, ofwel beoefent hij een regionale kunst die (door promotie) internationaal wordt opgedrongen. Dit laatste geval ontaardt meestal in een blitzfenomeen. De kunstenaars die ons hier interesseren zijn diegenen die in staat zijn om hun lokale situatie- die niet noodzakelijk door geografische, politieke of artistieke factoren bepaald wordt -in een universele vorm te gieten. De mate waarin een kunstenaar de wereld iets bijbrengt, is de mate waarin hij zijn persoonlijke problematiek toetst aan die van zijn omgeving en zo zijn specificiteit in een internationale taal tracht weer te geven. Zonder identiteit - wat wij het Zweedse van Bergman, het Colombiaanse van Marquez, het Amerikaanse van Warhol en het Belgische van Broodthaers noemen- is een authentieke en universele kunst niet mogelijk. Raoul de Keyser (1930) Roger Raveel (1936) Hal (3) Vrouw aan het ovaal van een tafel 1985 1984 Olieverf op doek, 60x50 cm Olieverf op doek, 100x 135 cm Museum van Hedendaagse Kunst, Privé-verzameling Gent Fo tobruikleen MHK, Gent 85 Internationale stijl en regionale eigenheid Vercruysse versus De Cordier n dit verband lijkt het interessant om het werk van Jan Vercruysse ( 0 1948) en dat van Thierry de Cordier I( 0 1954) even nader te bekijken. Allebei zijn ze vrij snel internationaal doorgebroken: Vercruysse door zich geruisloos in de internationale context in te schrijven, De Cordier door er vrijwillig afstand van te nemen. Vercruysse komt uit de wereld van de kunst. Als galerijhouder (hij was korte tijd bezieler van de Eisa von Honolulu-Loringhoven galerie in Gent) en theoreticus, wist hij voor zichzelf probleemloos het te bespelen terrein te effenen. Zijn hermetisch en intellectualistisch werk is enkel leesbaar vanuit de wereld van de kunst en haar geschiedenis. Medeplichtig aan het milieu, situeert hij zichzelf in een internationale context (persoonlijke gegevens over zijn herkomst worden angstvallig verzwegen of opzettelijk vervalst) van waaruit hij de klassieke verworvenheden van de kunst recupereert, bekritiseert en ter discussie stelt. De Cordier vertrekt vanuit zijn eigen milieu dat hij doelbewust reduceert tot zijn familie en een landelijke omgeving. De grens tussen leven en kunst is hier minder streng. Zijn oeuvre bestaat uit een attitude die gekenmerkt wordt door het "verwerpen" van de kunstwereld en een vrijwillig isolement waarbij het regionale element (hij noemt zichzelf "Moi Th. de Gordier né en Flandre le 17 juin 1954"of "de Meester van Schorisse') in een persoonlijke beeldtaal geïdealiseerd wordt. Beweegt de ene zich in de fluwelen salons van de kunstgeschiedenis, de andere in het slijk van moeder aarde, Marc Maet (1955) allebei staan ze even sceptisch tegenover de communicatieve Zevenkruis