Pasgan Luchd-Teagaisg
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
www. bocan.tv Pasgan Luchd-teagaisg www.bocan.tv Taic phractaigeach agus beachdan airson luchd-teagaisg a tha ag iarraidh cànan is dualchas na Gàidhlig a theagasg agus cur ri comas-literachd, comas-àireanhachd agus cruthachalachd lèirsinneach clann na sgoile. 1 www. bocan.tv www. bocan.tv Roimh-ràdh Stiùireadh airson www.bocan.tv Tha am pasgan seo airson luchd-teagaisg a’ toirt leis Duilleagan-fiosrachaidh Luchd- Tha an làrach air a roinneadh na trì earrannan. Gus cuidich fhaotainn gus earrannan bòcan, teagaisg is Duilleagan-obrach na Cloinne cho math ri cleachdaidhean ann an sgrìob- boganach beag is leabharlann air an làraich a chleachdadh, rach gu CUIDICH (air a’ chrann hadh cruthachail, aithris sgeulachdan is ann am filmichean beothalachd leis a’ chloinn. aig a’ bhàrr). Cuimhnich gum faod thu an t-saighead air ais ann an uinneag an lorgair agad a chleachdadh daonnan (oisean air an làimh chlì aig a’ bhàrr.) Earrann a h-aon Ionnsachadh na Gàidhlig tro gheamannan Bidh thu ‘g ionnsachadh ri tìde mar a thèid thu timcheall air an làraich seo an ìre mhath gun Earrann a dhà a’ stiùireadh luchd-teagaisg le bhith a’ cleachdadh www.bocan.tv gus eòlas a thoirt strì. Tha e mar amas gun lean a’ chlann na ceanglaichean grafaigeach agus faodaidh luchd- don chloinn mu bheul-aithris Albannach teagaisg is pàrantan na putanan a chleachdadh mar cheangal eadar na filmichean is an stuth sgrìobhte eile mun aon caractar no mun aon sgeulachd. Earrann a trì - Sgrìobhadh cruthachail is aithris sgeulachdan. Earrann a ceithir -Cruth-tìre na Gàidhealtachd is na ceanglaichean ri cànan is dualchas na Gàid- Tha clàr slàn de na meadhanan uile (geama, sgeulachd, dealbh-èibhinn is cuspair) cean- hlig. Ioma-chultaralachd: dè tha e a’ ciallachadh a bhith buntainn do dhream dùthchasach no do gailte ri gach film ri fhaotainn le bhith a’ briogadh air putan nan Cuspairean Ceangailte a nochdas fo sgàilean an fhilm. Dèan dà bhriog air gach cuspair gus fhosgladh. chinneadh beag an-diugh? Tha stuth san earrann seo airson clann na h-àrd-sgoile Earrann a coig Foghlam mu Ìomhaighean Gluasadach.MIE) agus stiùireadh gus a an clas a chu- Tha mòran de na filmichean-beothalachd a tha ri fhaotainn air www.bocan.tv gan comhar- ideachadh gus obair-bheothalachd a chruthachadh dhaibh fhèin. rachadh cuideachd no nan cuid de Chuspairean ann an earrann leabharlann. An seo, gheibh tu fhèin no an fheadhainn as sine den chloinn fiosrachadh ann an sgrìobhadh is barrachd Eàrr-ràdh Faclair Gàidhlig ceangailte ri obair-bheothalachd agus samhlaidhean airson na cloinne sgrìobhaidh is ceanglaichean-lìn airson gach cuspair air leth. Rach a-nuas air ìomhaighean gus giorrachaidhean, dealbhan-èibhinn is clàran-seanchais a chruthachadh.Tha dealbhan mar nan cuspairean air taobh ceart duilleag leabharlann gus cuspairean a lorg air neo dèan briog thaic ri aithris nan sgeulachdan airson na cloinne cuideachd. air putan nan Cuspairean far am faigh thu clàr slàn de na cuspairean uile, trì fichead uile-gu- lèir. Dèan dà bhriog gus taghadh a dhèanamh. “Na thogail-inntinn agus air leth freagarrach don fheadhainn a bheir seachd foghlam Tha tòrr fiosrachaidh air an làraich seo. Is e sin as coireach gum bi am Pasgan Luchd- Albannach do chloinn a rèir a’ Chlàir-oideachaidh. Còrdaidh e dha-rìribh ribh fhèin teagaisg seo gad bhrosnachadh gus cuideam a chumail air aon fhilm no aon earrann air an is ris a’ chloinn! làraich, mar eisimpleir caractaran no aitichean sònraichte den Ghàidhealtachd is de na h- Air a sgrìobhadh le Eileanan, an toiseach-gnothaich. Tha e nas fheàrr a’ chlann a thòoseachadh san dòigh seo Leaslaidh NicCoinnich is cur rin cuid eòlais air seanchas is sgeulachdan na Gàidhlig beag air bheag. Aon uair ‘s gu bheil iad eòlach air an làraich, faodaidh iad na meadhanan a rannsachadh iad fhèin no ann am buidhnean mu bhòrd-smart. Freagarrachd a rèir aoise airson Is iad Òs-nàdarrach agus Èibhinn an dà earrann as fheàrr a fhreagras air clann bheag (Sgoil- àraich, Clas 1-4). Lorg an stuth airson nam beag air earrann Boganach Beag air an làraich. Gabhaidh clann aig ìre nas àirde (Clas 5, 6, 7 agus an Àrd-sgoil) tlachd à earrannan Cinne- adh, Gaisgeach, Leannanan no Luchd Ar-a-mach. 2012 Fios mu chàileachd Chaidh na filmichean-beothalachd seo a dhèanamh ann an diofar shuidheachaidhean – Air a maoineachadh airson am Pròiseact chaidh mun dara leth a dhèanamh ann am buidhnean-obrach sna sgoiltean, feadhainn eile Beul Aithris Tro’n Dealbhan Bheo, Project ann an studio WHA airson telebhisean, agus feadhainn eile ann am buidhnean-obrach sna le coimhearsnachdan le leasachadh san studio. Gheibhear an ìre as àirde a thaobh riochda- chaidh sna filmichean-tarraing Diarmaid is Gràinne, Fear Uain’ an Eòlais agus Each-uisge Loch Nis. Ma thèid thu air iomrall leis an sgeulachd, feuch an leugh thu an stuth sgrìobhte ann an ear- rannan nan sgeulachdan no nan cuspairean an toiseach. 2 3 www. bocan.tv www. bocan.tv Pasgan Luchd-teagaisg Is iad na leanas an fheadhainn air a bheil www.bocan.tv ag amas: CLÀR-INNSE 1.Luchd-ionnsachaidh Gàidhlig òg - sgoil-àraich is sgoil bheag Rachaibh gu boganach beag Facal-toisich mu Phasgan Luchd-teagaisg is mun stiùireadh airson www.bocan.tv 2. P4-7 Aonadan Gàidhlig 1. Ag ionnsachadh na Gàidhlig le www.bocan.tv d 7 Rachaibh gu bocan tv. Mun Ghàidhlig Cairt nan geamannan air www.bocan.tv 3. Cànan, cruinn-eòlas is eachdraidh Ghàidhlig san àrd-sgoil 2. Beul Aithris nan Gàidheal d 17 Rachaibh gu Dùthchas nan Gàidheal Ro-ràdh Caractaran Gàidhealach a chòrdas ris a’ chloinn 4. Inbhich ag ionnsachadh na Gàidhlig. 1 Duilleag-fiosrachaidh Luchd-teagaisg Rachaibh dhan ìre a tha iomchaidh 1 Duilleag-obrach na Cloinne Dè tha sna sgeulachdan? 15 Duilleagan-fiosrachaidh Luchd-teagaisg 5. Clann no inbhich gun Ghàidhlig ach le ùidh ann a bhith a’ faighinn a-mach barrachd 15 Duilleagan-obrach na Cloinne mu chànan is mu dhùthchas nan Gàidhlig. Rannsaichibh an làrach anns a’ Bheurla 3. Sgrìobhadh cruthachail d 75 Sgrìobhadh cruthachail is Seanchas nan Gàidheal 1 Duilleag-fiosrachaidh Luchd-teagaisg 6 Clann air imrich ann am bailtean-mòra na h-Alba. 6 Cleachdaidhean ann an aithris sgeulachdan is Rannsaichibh an làrach anns a’ Bheurla sgrìobhadh airson na cloinne 4. Cruinn-eòlas Cultarach d 81 Cruinn-Eòlas, Cruth-tìre is Sgeulachdan 1 Duilleag-fiosrachaidh Luchd-teagaisg 1 Duilleag-obrach na Cloinne An Gàidheal Dùthchasach 1 Duilleag-fiosrachaidh Luchd-teagaisg 1 Duilleag-obrach na Cloinne Saoranachd is Farsaingeachd ann an Alba nan iomadh cultar 1 Duilleag-fiosrachaidh Luchd-teagaisg Dà dhùthchas - Adivasi- dream Innseanach agus dùthchasaich Arctaiceach 2 Duilleagan-fiosrachaidh Luchd-teagaisg 2 Duilleagan-obrach na Cloinne 5. Dèan Beothalachd Sibh Fhèin d 101 Foghlam mu Ìomhaighean Gluasadach? 1Duilleag-fiosrachaidh Luchd-teagaisg Dèan Beothalachd Sibh Fhèin Duilleagan-fiosrachaidh 1-10 d 127 6. Eàrr-ràdh 1. Faclan Gàidhlig ceangailte ri Beothalachd 2. Samhlaidhean: Giorrachadh Clàr-sgeulachd Stiall Dhealbh-èibhinn 3. Freagairtean air na ceasnachadh luath. 4 5 www. bocan.tv www. bocan.tv Pasgan Luchd-teagaisg Pàirt 1 AG IONNSACHADH NA GÀIDHLIG 1. Cànan na Gàidhlig ‘S e cànan Eòrpach a th’ ann an Gàidhlig. Tha a’ chuid is motha de na fuaimean aice a’ nochdadh ann an cànanan Eòrpach eile mar Ghearmailtis, Fraingis, Spàinntis no Laideann. Bidh eòlas sam bith air cànan eile feumail dhut nuair a tha thu airson Gàidhlig ionnsachadh. A thuilleadh air sin, ‘s e cànan air leth loidsigeach a th’ ann an Gàidhlig. Tha litreachadh agus fuaimneachadh na Gàidhlig a’ leantainn bheagan riaghailtean chudromach. ‘S ann ainneamh nach eil na riaghailtean sin air an leantainn. Seo na riaghailtean as follaisiche: • Chan eil ach ochd litrichean deug san aibidil. Chan eil na litrichean a leanas a’ nochdadh idir - j,k,q,v,w,x,y,z. Tha na fuaimean acasan air an cruthachadh ann an dòighean eile. • Tha an litir “h” tric a’ nochdadh an dèidh a’ chiad chonnrag ann am facal gus sèimheachadh no analachadh a shealltainn. Tha seo a’ sealltainn dhut mar a tha am facal air a chleachdadh agus a’ toirt tuairmse dhut air a chiall. • ‘S ann mar seo a tha na facail air an òrdachadh fad na tìde: gnìomhair – suibseig - cuspair. Tha seo a’ ciallachadh gu bheil e san aon òrdugh ri Beurla ann an ceistean, ach ann am freagairtean tha e eu- coltach ri Beurla is coltach ri cànanan Cheann a Tuath na Roinn Eòrpa. • Tha cruth nan gnìomhairean ag atharrachadh a rèir cleachdadh ann an ceistean agus ann am frea- gairtean, dearbhach no àicheil, ach chan eil iad ag atharrachadh a rèir pearsa. Sa chuid is motha de chànanan Eòrpach tha buaidh aig a’ phearsa air a’ ghnìomhair (m.e.. I am, you are…). Sa Ghàidhlig chan eil gnìomhairean ag atharrachadh a rèir pearsa. Seo tuilleadh stiùireadh air coimeasan eadar chànanan airson do chuideachadh: SA GHÀIDHLIG..... • Tha ainmearan fireann no boireann - chan eil neodar ann. Tha seo a’ toirt buaidh air litreachadh bhuadhairean a tha còmhla ris an ainmear. • Tha tuisealan ann airson ainmearan. ‘S iad na tuisealean ainmneach, ginideach (d(h)e), tabhartach (anns, etc) agus gairmeach. • Tha dà sheòrsa “you” ann (mar a tha san Fhraingis, etc) 6 7 www. bocan.tv www. bocan.tv Ag Ionnsachadh na Gàidhlig Ag Ionnsachadh na Gàidhlig • Tha am facal Thu neo-fhoirmeil agus singilte agus tha Sibh iomarra no foirmeil. • Chan eil ann ach deich gnìomhairean neo-riaghailteach. 2. Notaichean Stiùiridh do Thidsearan is do Chluicheadairean An aon àireamh sa th’ ann am Fraingis agus nas lugha na tha ann am Beurla. Sgòr Phuingean CHAN EIL SA GHÀIDHLIG..... Tha a’ chuid as motha de na geamannan a’ toirt seachad phuingean airson •. aon fhacal ann airson “yes” no “no” freagairtean ceart.