JOURNAAL

DUPAN JournAAL Jaargang 2011/ 2012

GEEN WOORDEN...

...MAAR DADEN! 20 van de 21 GOED! Bijna allemaal. De 20 NeVePaling-leden die bijdragen Zo mag u het ook zien. 20 van de 21 palinghandelaren in aan het Duurzaam Paling Fonds: Nederland dragen bij aan het Duurzaam Paling Fonds® Gebr. Dil import export BV Akersloot van de Stichting DUPAN. Uit dit fonds worden projecten betaald die direct bijdragen aan het duurzaam beheer van Koelewijn - Jacob van Jan BV Bunschoten paling in Nederland. Palingrokerij Dirk en Anneke Eveleens Burgerveen Bijvoorbeeld het uitzetten van jonge paling (glasaal) naar Palingrokerij Vlug BV Broek op Langedijk geschikt leefgebied en projecten waarbij volwassen Palingrokerij van Triest Elburg paling (schieraal) ‘over de dijk’ naar zee wordt geholpen. Vishandel Klooster BV Enkhuizen Palingen paaien en worden geboren op de oceaan en Vishandel TH Schilder & Zn Enkhuizen groeien op in het zoete (Nederlandse) water. Zonder deze Palingrokerij Fa. R. de Groot & Zn en dochter Ermelo hulp is het voor de paling vrijwel onmogelijk om Nederland binnen te komen, of te verlaten. Tot slot Dries van den Berg BV Harderwijk ondersteunt het Duurzaam Paling Fonds® Foppen Paling en Zalm Harderwijk wetenschappelijk onderzoek naar de ontwikkeling Aalimpex Holland Lemmer van de meest effectieve beheermaatregelen. Komans Vishandel Moerdijk Consumenten herkennen Paling van het Duurzaam Paling Kok Spaarndam BV Raamsdonkveer Fonds® aan het blauwe logo op de verpakking. De keus is Joh. Kuijten BV Spaarndam - West aan u. Helpt u ons de paling helpen? Holland Paling BV Spaarndam - West Spakenburg Paling BV Spakenburg Gebr. Kraan BV Urk Fuikie Seafood Volendam Mooijer-Volendam/ Lou Snoek BV Volendam Postbus 249 • 6700 AE Wageningen • TEL 0317 - 42 48 00 • MAIL [email protected] Smit Bokkum Volendam

www.dupan.nl Redactie: Stichting DUPAN, postbus 249, 6700 AE Wageningen, [email protected] Verschijnt 4 tot 6 x per jaar. Jaargang 2 December 2012, nummer 4

‘Paling Over De Dijk’ een groot succes

Ruim 4.600 palingen over de dijk! eindverantwoordelijken: gedeputeerden, dijkgraven, voorzitters van de In de periode tussen 1 september en sportvisserij en beroepsvisserij. Daarbij waren 1 december werden, verdeeld over 11 plaatsen ook de vele mensen die hun handen uit de in Noord-Holland en Zeeland ruim 4.600 mouwen gingen steken voor dit ambitieuze palingen voor de waterbarrières met de zee project. opgevist, en erachter weer uitgezet. Nu, drie maanden later is het project afgerond en kan de balans worden opgemaakt. Dat het een De vier gemalen in Noord-Holland bleken de succes is geworden, staat vast. Voorzitter van de belangrijkste trekroute voor paling te zijn binnen Stichting DUPAN Alex Koelewijn vertelt het project. Twee derde van alle overgezette waarom: paling volgde het Noordzeekanaal. Topper was het Zaangemaal, waar ruim 2.200 palingen Samenwerken als hoofddoel werden gevangen. “Er zijn ruim 4.600 In de provincie Zeeland werden zeven gemalen palingen ongeschonden in het project opgenomen. De aantallen gevangen langs de gemalen geholpen. palingen waren hier kleiner, de palingen zelf Die zijn op dit moment aanmerkelijk groter. De grootste palingen wogen geheel ongehavend op weg gemiddeld 2,1 kg per stuk. Alle vangstgegevens naar hun paaigronden in de worden in december en januari geëvalueerd. oceaan. Maar een van de Daaruit kunnen conclusies worden getrokken hoofddoelen van dit project voor het mogelijke vervolg van ‘Paling Over De was om ‘uit te vissen’ of Dijk’. het praktisch mogelijk zou zijn, om paling letterlijk en figuurlijk over de dijk te “Zonder hulp redt de zetten. Je hebt namelijk te maken met allerlei paling het niet.” partijen die rond een dergelijk project belangen hebben. En die zijn niet altijd hetzelfde. We Interview met Alex Koelewijn, kunnen nu stellen, dat we met elkaar een breed voorzitter DUPAN gedragen aanpak hebben gecreëerd. Er is tussen alle partijen met veel enthousiasme Op 5 september klonk het startsein voor het pilot- samengewerkt.” project ‘Paling Over De Dijk’. Bij het Zaangemaal in Zaandam en bij het gemaal Praktische oplossing Prommelsluis in Kerkwerve-Zierikzee werden de “Nederland vecht al vanaf de 13e eeuw tegen het eerste tientallen schieralen opgevist en achter de water. Een groot deel van de Nederlanders gemalen weer vrijgelaten. Alle partijen die leeft de onder de zeespiegel, op gronden die hadden samengewerkt om dit moment mogelijk gewonnen zijn uit het water. Bij het maken van te maken, waren aanwezig met hun kustversterkingen en landaanwinningen is nooit vervolg voorpagina “Visserij is diep geworteld in de rekening gehouden met vissen die van zoet naar Zeeuwse samenleving.” zout en andersom trekken. Paling is zo'n trekvis Kees van Beveren, gedeputeerde Visserij die hierdoor in de problemen komt. Maar we in Zeeland kunnen geen dijken afbreken of alle pompen tegelijkertijd aanpassen. "Visserij is een De oplossing om de trekkende palingen te belangrijke bron van helpen, is simpel en effectief tegelijk. Door directe en indirecte samenwerking van alle bij het water betrokken werkgelegenheid in partijen - overheden, waterschappen en de sport-, onze provincie. Waar en beroepsvissers - is het probleem voor de mogelijk steunt de paling heel goed aan te pakken. Beroepsvissers provincie Zeeland vangen de palingen voor het knelpunt op en initiatieven die een brengen deze onder het toeziend oog van de bijdrage kunnen controleurs van de Sportvisserij naar open zee.” leveren aan het behoud of de versterking van de visserijsector. Het project ‘Paling over de Dijk’ Een schat aan informatie past uitstekend in dit streven. Het kan op termijn “Deze samenwerking heeft er voor gezorgd dat een belangrijke bijdrage leveren aan het herstel alle palingen keurig zijn geteld, gemeten en van de palingstand in onze wateren en een gewogen en 'over de dijk' weer vrijgelaten zijn. duurzaam beheer ervan door onze palingvissers". Een schat aan waardevolle informatie is op deze manier vergaard. Duizenden volwassen palingen, die anders niet onbeschadigd langs een knelpunt konden komen, zijn gered. Ook in de toekomst zullen we paling Natuurbeheer kan stroperij voorkomen ‘over de dijk' moeten zetten, want zonder hulp ‘Paling Over De Dijk’ toont aan dat de redt de paling het niet om zijn geboortegrond te stroperij op paling nog steeds actief is in bereiken”, besluit Koelewijn. Nederland. Vooral in Zeeland werd flink gestroopt. Een beroepsvisser op Schouwen Beroepsvisser Arnold Werkhoven Duiveland heeft er veel onder te lijden gehad: van hem werden vijf fuiken gestolen. En in Zeeuws Vlaanderen zijn meer dan 20 illegale fuiken van stropers in beslag genomen. Het project toont daarmee aan dat de ogen en oren van de visserman op het water noodzakelijk zijn om stroperij tegen te gaan. ‘Paling Over De Dijk’ zorgt ervoor dat de vissers ook van september tot december deze natuurbeheerfunctie kunnen uitvoeren.

"We hebben duizenden palingen gered. Elk vrouwtje levert miljoenen larven op. Dus ik denk dat dit wel een succes is.'' Nol Sweep, voorzitter Sportvisserij begrip over en weer. Doordat de diverse Zuidwest Nederland organisaties een gemeenschappelijke doel belangrijker vonden dan hun eigen belangen. “Door geslachtsrijpe schieralen voor de ‘Aanpakken’ heeft geleid tot een fors aantal waterbarrières met palingfuiken te vangen en palingen over de dijk, die hopelijk bijdragen tot daarachter weer los te laten, helpen we de paling een verbeterde reproductie en het behoud van de ontsnappen naar open zee. Zo kunnen ze voor paling voor het ‘Hollands’ polderlandschap. nageslacht zorgen en zou er uiteindelijk weer Mij persoonlijk heeft het project beter inzicht meer glasaal richting Nederland moeten komen. gegeven in de aard en de gedragingen van een Met het pilot-project ‘Paling Over De Dijk’ nog altijd met een mystiek aura omgeven wilden we snel inzicht krijgen in de effectiviteit diersoort, de Paling. van deze aanpak. Ik hoopte dan ook vurig dat dit Voor herhaling en uitbreiding vatbaar dus. project zou slagen. Zolang niet alle gemalen en Vooral langs het op twee na grootste estuarium waterkrachtcentrales in Nederland zijn van Nederland: het Noordzeekanaal-gebied.” aangepast, zal dit project naar mijn volste overtuiging bijdragen aan herstel.” “Fundament gelegd voor verdere samenwerking sport en beroep” Gerard Roosloot, Sportvisserij Midwest Nederland

“Zolang de schieraal niet op eigen kracht en zonder gevaar open zee kan bereiken is ‘Paling over de dijk' een praktisch alternatief. Het project helpt niet alleen de aal, maar blijkt ook een enorme aanwinst voor de samenwerking tussen echte sportvissers en echte beroepsvissers in de regio. We hebben elkaar beter leren kennen Sport en Beroep bij Gemaal Kampen in Zeeland en het project is voor herhaling vatbaar.

De sport heeft een ‘kijkje in de keuken’ kunnen "Zo je het zette waait het in je nette" nemen bij het beroep, de banden zijn aangesterkt Ecoloog Hans Roodzand, en de samenwerking verliep buitengewoon goed. Hoogheemraadschap Hollands Door dit project is er een wederzijdse waardering Noorderkwartier voor elkaar ontstaan. Nog mooier was om te horen dat beroepsvissers in hun vrije tijd ook “Dit Noord-Hollandse gezegde beschrijft heel sportvissers zijn! goed hoe ik het PODD-project heb ervaren. De Met Paling over de Dijk is er een fundament vele partners hebben allen hun gelegd voor verdere samenwerking van sport en verantwoordelijkheid genomen en hun rol beroep in de toekomst. Voor het uiteindelijke ingevuld. De verschillende gezichtspunten van de natuurlijke voortbestaan van de paling moet de deelnemende organisaties hebben tot één visie focus blijven liggen op het passeerbaar maken geleid. De vele contacten hebben geleid tot meer van alle obstakels richting zee en omgekeerd.” Mensen, bedankt!

Dankzij de inzet van deze mannen en vrouwen zijn dit najaar vele duizenden palingen gered. Volwassen palingen willen graag naar zee om daar voor nage- slacht te zorgen. Maar wa- terbarrières zoals gemalen, houden hen tegen. Door palingen te vangen en ze achter de barrières weer uit te zetten, willen de samen-  werkende partijen in dit   pilot-project een bijdrage  leveren aan de verbete-  ring van de palingstand in  PALING OVER DE DIJK 2012 Nederland. Honderden   mensen, van vissers tot  hengelaars, van controleurs        tot ingenieurs, hebben zich        van september tot decem-         ber sterk gemaakt voor het         oer-Hollandse dier dat         paling heet.                  Daarom namens de           Nederlandse paling:             mensen bedankt!                                         VBC        Hollands           Noorderkwartier                                                    Mensen, bedankt!

Dankzij de inzet van deze mannen en vrouwen zijn dit najaar vele duizenden palingen gered. Volwassen palingen willen graag naar zee om daar voor nage- slacht te zorgen. Maar wa- terbarrières zoals gemalen, houden hen tegen. Door palingen te vangen en ze achter de barrières weer uit te zetten, willen de samen-  werkende partijen in dit   pilot-project een bijdrage  leveren aan de verbete-  ring van de palingstand in  PALING OVER DE DIJK 2012 Nederland. Honderden   mensen, van vissers tot  hengelaars, van controleurs        tot ingenieurs, hebben zich        van september tot decem-         ber sterk gemaakt voor het         oer-Hollandse dier dat         paling heet.                  Daarom namens de           Nederlandse paling:             mensen bedankt!                                         VBC        Hollands           Noorderkwartier                                                    Marius van Wingerden, Waterschap moeilijk om die wens om te zetten in concrete Scheldestromen acties. Na landelijke politieke steun en Beleidsadviseur Aquatische Eco(techno)logie bestuurlijk overleg, kon de VBC HNK, dankzij en Visbeheer financiële ondersteuning van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, “De samenwerking vind ik zeker een sterk punt een uitvoeringsplan voor een pilot in Noord- van dit project. In een vroeg stadium Holland laten opstellen. Samen met alle zijn alle belangrijke partijen betrokken. betrokken partijen kon dit plan worden Daarnaast is het mooi dat de keuze van de gerealiseerd. Vergunningen, ontheffingen, vangstlocaties (meestal) paste in onze op te financiering en uitvoering kwamen vlot rond. lossen knelpunten. Zo overbrugt ‘Paling Over De Nu het project vrijwel is afgerond, is het van Dijk’ de tijd totdat de waterbeheerder een belang om de resultaten vast te leggen, om op maatregel neemt om het vismigratieknelpunt op basis daarvan eventuele vervolgacties te kunnen te lossen. Een ander sterk punt vind ik toch zeker stimuleren. Daarom is het initiatief genomen om dat de beroepsvissers zelf, zich inspannen voor een evaluatierapport op te laten stellen.” herstel van de soort. En dit tegen een bescheiden vergoeding.” “Niets doen is geen optie” Wim de Vries, Sportvisserij Zuidwest

“Niets doen is geen optie. ‘Paling Over De Dijk’ is een goede samenwerking tussen sport- en beroepsvisserij.”

100% controle bij Paling Over De Dijk

Van 1/9 tot en met 30/11 is de palingvisserij gesloten. Door een 100% controle in de Marius van Wingerden bij de Prommelsluis projectopzet in te bouwen, kon het ministerie een ontheffing verlenen voor beroepsvissers. Sportvisserij in Noord-Holland en Zeeland “Vervolgacties stimuleren” namen de controles voor hun rekening. Met Harm de Jong, voorzitter VBC Hollands hulp van sportvissers en BOA’s. Bij elke Noorderkwartier lichting van een fuik door een beroepsvisser, was een controleur aanwezig. Al kort na de installatie in 2007 van de Gezamenlijk telden, maten en wogen zij de Visserijbeheercommissie Hollands gevangen schieralen en zorgden zij voor Noorderkwartier (VBC HNK), werd binnen de vastlegging op een registratieformulier. commissie de wens geuit om te komen tot een Zodoende is er bij afronding van het project project waarbij volwassen palingen die naar zee een gedetailleerd beeld ontstaan van de trek willen trekken, vóór de voor hen onneembare van de volwassen palingen (schieraal). barrières zouden worden opgevangen en daarachter weer losgelaten. Het bleek echter Vangsten die verwonderen Jan-Peter Kooistra (jr) liet op een gegeven moment zien hoe hij een paling van meer dan een Magnus van der Meer en Han Walder, kilo minutenlang doodstil in één hand kon adviseurs voor de visserij, waren behept met houden zonder ook maar enige moeite of de organisatie en begeleiding van het project. tegenstribbeling van het dier zelf. Het bleek geen In dit interview vertellen zij over hun hypnose te zijn, maar gewoon ervaring en bevindingen. vakmanschap. Pas wanneer de dieren terug werden gezet in het water lieten de dieren zien Bij de start van een project wilden Han en dat ze wel degelijk kerngezond en fit waren: Magnus graag een inschatting maken van de sommige waren met een paar krachtige slagen resultaten. In de schieraalvisserij is het van te weg, sommige andere gingen er echt als een voren goed mogelijk om precies te plannen hoe, speer vandoor zodra ze het water en de vrijheid waar en wanneer er gevist moet gaan worden, en voelden.” dat hebben zij dan ook geregeld. Maar hoeveel er dan gevangen wordt is onzeker. De maan, de wind, regen en stroming, het zijn allemaal factoren die verondersteld worden invloed te hebben op het trekgedrag van de schieraal. Wanneer ze trekken en dus ook makkelijker te vangen zijn, dat laat zich van te voren moeilijk voorspellen.

Han Walder: “Drie maanden lang regelmatig contact met de schieraalvissers heeft in elk geval opgeleverd dat de vangsten blijven verbazen: tegenvallende vangsten op momenten van herfstweer leverden teleurstellingen op, maar Controle en vertrouwen goede vangsten bij bladstil weer en na een week “Sport en beroep, dat gaat niet goed samen” is van droogte en een stilstaand gemaal maakten dat een kreet die ik verschillende keren heb vaak weer goed.” gehoord”, zegt Han Walder. “Gelukkig bleek tijdens het project dat die uitspraak niet klopte. Magnus van der Meer: “Op sommige plekken, Voordeel van dit project is dat niet alleen beroep, met name in de Lovense polder met de visserij maar ook sport er alles voor wil doen om de van Job Bout, heb ik palingen gezien die dikker palingstand in Nederland te verbeteren. Visserij waren dan ik ooit eerder had gezien. Een vangst op schieraal door beroepsvissers, nauwkeurig van vijf palingen die meer dan 2 kilo per stuk gecontroleerd door sportvissers, is een goede wogen: wat een mooi gezicht, wat een manier om elkaars vertrouwen te winnen.” fantastische dieren!” Ook Magnus prijst de samenwerking: “Controleurs dachten regelmatig mee met de Gedrag van de paling beroepsvissers: over een keer fuiken lichten Magnus vervolgt: “Vooral in het laatste gedeelte overslaan omdat de vangsten minder waren, of van het project was de schieraal zeer traag. een keer extra vissen wanneer de vangsten goed waren (soms zelfs op zaterdag). Of uitzetten op Reacties van de controleurs een betere plek waar de vis eerst nog wat kon wennen aan het zout(ere) water. Maar ook over Arent: “Er is een geweldige een betere organisatie van het werk, zodat de tijd samenwerking met de vissers, die dit tussen vangst en uitzet zo kort mogelijk werd.” werk ook doen om hun broodwinning op Door weer en wind lange termijn veilig Magnus vervolgt: “Voor de meeste controleurs te stellen." was de start van de visserij, vooral in Noord- Holland, vaak ruim voor het tijdstip waarop zij normaal gaan werken. Frouke: “Ik vond het een geslaagd project. Zeker ook door de goede samenwerking met de beroepsvissers. Ik heb ook met eigen ogen nu eens kunnen zien wat er werkelijk gevangen wordt.”

Eduard: “Het was een mooie ervaring en mooi om te zien hoe de beroepsvisserij zijn best doet om de palingstand weer op En in de herfst kan het ’s morgens vroeg niet peil te brengen.” alleen donker, maar ook nat en koud zijn. Ik heb geen enkele keer een controleur hierover horen klagen, ondanks regen, ondanks vrieskou.” Theo: “De paling heeft veel meer kans om de zee te bereiken met hulp Duurzaam Paling Fonds® van de beroepsvisserij. Ik Het Duurzaam Paling Fonds is voor ben erg blij dat ik dat heb gezien. Hiervoor DUPAN een belangrijke financieringsbron als sportvisser mijn dank.” voor duurzaamheidsprojecten als ‘Paling Over De Dijk’. Vrijwel de gehele palinghandel is aangesloten bij dit fonds. De consument die een palingproduct kiest van het Duurzaam Paling Fonds, draagt met een deel van de verkoopprijs bij aan deze duurzaamheidsprojecten. Redactie: Stichting DUPAN, postbus 249, 6700 AE Wageningen, [email protected] Verschijnt 4 tot 6 x per jaar. Jaargang 2 September 2012, nummer 3

Start pilot-project "Paling Over De Dijk" Woensdag 5 september zijn in Zaandam bij Gedeelde verantwoordelijkheid het Zaangemaal en in Kerkwerve op De gezamenlijke gebruikers en beheerders van Schouwen-Duiveland bij de Prommelsluis ons binnenwater (beroepsvissers, sportvissers, de officiële starthandelingen verricht voor waterschappen, provincies) zijn bezorgd over het pilot-project Paling Over De Dijk. Met de te lage stand van paling in de binnenwateren dit project zorgen voor een ongehinderde van Nederland. Zolang de waterbarrières niet uittrek van volwassen paling die anders zeer zijn aangepast en paling er zelf niet langs kan, waarschijnlijk de dood zouden vinden in wordt met het project "Paling Over De Dijk" deze gemalen. een belangrijke bijdrage geleverd aan het herstel van de paling als soort. Zonder hulp kan de paling ons land niet uit. De Paling over de dijk wordt breed gedragen door komende drie maanden, van september tot Provincies, Waterschappen en de december, vangen beroepsvissers van de regioafdelingen Mid-West en Zuid-West van Noord-Hollandse Bond van Binnenvissers en Sportvisserij Nederland. Zij zien allen het van de Federatie van Beroepsvissers Zuidwest levensbelang in van vrije routes tussen zoet en Nederland volwassen, geslachtsrijpe palingen zout voor trekvissen. op en geven deze de vrijheid weer terug achter de waterbarrière. In totaal gebeurd dit bij elf Samenwerkende organisaties gemalen, vier in Noord-Holland en zeven in In Noord-Holland wordt dit project mogelijk Zeeland. gemaakt door het Hoogheemraadschap Daardoor kan de paling tijdens het trekseizoen Hollands Noorderkwartier en Sportvisserij ontsnappen naar open zee en voor nageslacht Midwest Nederland. In Zeeland wordt dit zorgen. Op die manier kan er uiteindelijk weer project mede mogelijk gemaakt door de meer jonge paling in Nederland komen. provincie Zeeland, het waterschap Scheldestromen en Sportvisserij Zuidwest Nederland.

Stichting DUPAN huurt met behulp van het Duurzaam Paling Fonds de uitvoerende vissers in. Overige partners bij dit pilotproject zijn de Visstand Beheer Commissie Hollands Noorderkwartier, de Noord-Hollandse Bond van Binnenvissers, de Federatie van Beroeps- vissers Zuidwest Nederland , het ministerie van EL&I en de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA). De coördinatie van het project wordt verzorgd door DUPAN. Gedeputeerde de heer C. van Beveren en dijkgraaf T. Poppelaars zetten de eerste palingen over de dijk naar de Oosterschelde. 100% controle bij uitvoering Aalgoot Prommelsluis keert terug Paling Over De Dijk De aalgoot bij Prommelsluis komt volgend Het project kende in de ontwerpfase een extra jaar terug. Die toezegging deed dijkgraaf moeilijkheid: de schieraal moet worden Toine Poppelaars tijdens de start van de gevangen in de 'gesloten periode'. Van pilot bij de Prommelsluis. september tot en met november mag er in Nederland niet op paling worden gevist. Door De aalgoot - een 100% controle in de projectopzet in te bedoeld om glasaal bouwen, kon het ministerie een ontheffing te helpen bij de reis verlenen aan DUPAN, die op haar beurt de naar het polderwater vissers met kennis van de plaatselijke wateren - werd in 2010 in inhuurt. verband met dijkversterkings- Sportvisserij in Noord-Holland en Zeeland werkzaamheden nemen de controles voor hun rekening. Dat weggehaald. Omdat betekent dat bij elke lichting van een fuik door toen nog sprake was een beroepsvisser, een controleur aanwezig is. van de komst van Gezamenlijk tellen, meten en wegen zijn de een vispassage bleef gevangen schieralen en zorgen zij voor de aalgoot in de opslag. Nu de vispassage te vastlegging op een registratieformulier. duur is gebleken keert de aalgoot - goed voor Zodoende ontstaat bij afronding van het project zo'n 20.000 jonge palinkjes per jaar - terug. een gedetailleerd beeld van de trek van de volwassen palingen (schieraal). Gemalen passerbaar maken kan soms simpel zijn

DUPAN-voorzitter Alex Koelewijn toonde vertegen- woordigers van waterschappen, provincies en sportvisserij een eenvoudige migratieoplossing in ontwikkeling: de 'aalladder'. Voor nabije toekomst kan dit een kostenefficiënt hulpmiddel zijn om gemalen passeerbaar voor De palingen van Arnold Werkhoven worden zorgvuldig paling te maken. De tegel wordt met succes gewogen en geregistreerd. toegepast in het Verenigd Koninkrijk. Redactie: Stichting DUPAN, postbus 249, 6700 AE Wageningen, [email protected] Verschijnt 4 tot 6 x per jaar. Jaargang 2 Juni 2012, nummer 2

400.000 jonge palingen uitgezet 12 juni zijn in het Friese Tjeukemeer en schooljaar landelijk worden gebruikt door Sneekermeer 400.000 pootaaltjes uitgezet. Dat docenten van groepen 7 en 8 op basisscholen. gebeurde in het kader van het herstelproject ‘Uitzet glas- en pootaal’ dat door het Productschap Vis wordt geleid. In vier jaar tijd worden in totaal zo'n 8,4 miljoen palingen, waarvan ruim 1,2 miljoen pootaaltjes uitgezet. Daar is een bedrag mee gemoeid van ruim 1,3 miljoen euro.

Maarliefst 1200 kilo jonge palingen (pootaaltjes) werd verdeeld over het Friese Tjeukemeer (300.000 stuks) en Sneekermeer (100.000 stuks). Deze plaatsen zijn gekozen vanwege het schone water en bodem en de mogelijkheid voor vrije uittrek van de aal. Met het uitzetten van de pootaal wordt een verbeterde uittrek van Deze uitzet is mede mogelijk gemaakt door het schieraal beoogd en daarmee een verbetering van ministerie van EL&I in het kader van het Nederlandse Operationeel Programma ‘Perspectief voor een de voortplanting, zodat er weer genoeg glasaal op duurzame visserij’. Het project is medegefinancierd een natuurlijke manier ons land binnen kan uit het Europees Visserijfonds en wordt gecoördineerd door het Productschap Vis in zwemmen. Volgens rekenmodellen zullen drie samenwerking met de Stichting DUPAN. van de zeven pootaaltjes het tot volwassendom brengen. De rest wordt bijvoorbeeld opgegeten door andere vissen of aalscholvers. Er overleven dus zo'n 175.000 palingen. Daarvan wordt veelal DUPAN in board internationale SEG tweederde een ‘mannetje’ en eenderde een vrouwtje. Ieder vrouwtje dat naar de paaigronden Voorzitter Alex Koelewijn van DUPAN is zwemt kan ruim een miljoen larven produceren. toegetreden tot het internationale bestuur van de Sustainable Eel Group (SEG). In de SEG werken Visser Ep Visser nam de palingen aan boord. Een wetenschappers, de sector en NGO's als het schoolklas van basisschool De Trieme uit Environment Agency en de Association of Rivers Sintjohannesga hielp hem met de tewaterlating Trust, aan de verduurzaming van de palingsector. van de duizenden palingen. Zij waren onlangs de eerste klas die het nieuwe lespakket ‘Lars en Liz Afgelopen maand vergaderde de SEG in Venetië, en het mysterie van de paling’ op school hebben met ruim 60 deelnemers uit 15 landen. Bekijk het behandeld. Na de les in de klas volgde voor hen vergaderverslag op de website van DUPAN: dit informatieve practicumgedeelte. De lesbrief met docentenhandleiding kan vanaf komend www.dupan.nl Verenigingen zetten Start pilots uitzet jonge palingen uit schieraal in september

Op 12 mei zijn in de gemeente Kampen, bij Dit voorjaar heeft de Tweede Kamer zich Grafhorst 32.000 jonge palingen uitgezet in achter het initiatief van DUPAN gesteld voor het Ganzediep en De Goot. 26 Mei werden er het "Paling Over De Dijk"-project. In in Elburg 6.000 uitgezet. september starten daarvoor twee pilots in Noord-Holland en Zeeland. In Kampen gebeurde dit tijdens de jaarlijkse uitzetdag van peurvereniging KIJG, in Met "Paling over de Dijk" wordt de groei van de samenwerking met De Stadserven Kampereiland palingstand gestimuleerd. Door het over de e.o. De waterbarrières als pompen en gemalen zetten van peurvereniging volwassen, geslachtsrijpe paling, kan deze zorgde voor ontsnappen naar open zee. Zo kan ze voor 15.000 jonge nageslacht zorgen en komt er uiteindelijk weer palingen. De meer jonge paling in Nederland. CvB- Stadserven Beroepsvissers, DUPAN, de waterschappen en Kampereiland e.o. Sportvisserij Nederland zetten zich gezamenlijk voegde daar 1.000 in. Zolang de waterbarrières niet zijn aangepast palinkjes aan toe. helpen zij de paling er overheen naar zee. De Stichting DUPAN heeft het totaal verdubbeld tot 32.000 stuks. Die hoeveelheid is vele malen Op weg naar duurzaamheid groter dan er door de 40 actieve leden van de Met de uitzet van jonge paling in zoet water en peurvereniging op jaarbasis wordt gevangen. volwassen paling naar zout water, verandert de rol van de Nederlandse binnenvisser. Zij worden Visserijvereniging 'Ons ook natuurbeheerder. De sector zet daarmee een Belang' uit Elburg zette grote stap. Paling hoort bij Nederland, net als paling uit in het kader klompen, tulpen en molens. Dit stukje cultuur van haar gaat veel Nederlanders aan het hart. Daarom is Puntervisserijweekend. het goed om te zien dat waterbeheerders, Het aantal van 3.000 overheden, sportvisserij en de sector jonge palingen werd samenwerken om de palingstand te stimuleren. door DUPAN verdubbeld. Voor iedere Aan de pilots werken mee: gevangen paling de VBC Hollands Noorderkwartier, Productschap Vis, vereniging tijdens haar Sportvisserij MidWest Nederland en Zuidwest jaarlijkse weekend ving, Nederland, Hoogheemraadschap Hollands zijn vijftig jonge palingen teruggezet. Deze jonge Noorderkwartier, waterschap Scheldestromen, provincie palingen zijn enkele maanden opgegroeid in een Zeeland, Ministerie van EL&I en de NVWA. De palingen kwekerij om ze groter en weerbaarder te maken. wordt overgezet door CvB-aangesloten binnenvissers. Paling Over De Dijk in beeld in Noord-Holland

Visser Arnold Werkhoven haalt de paling aan boord De palingen worden geteld, de BOA telt mee.

De lengte van de schieralen wordt gemeten Interview Wakker Nederland, Ned1

De controletaak is goed geregeld! Onder grote belangstelling gaat de paling 'over de dijk'. Paling Over De Dijk in beeld in Zeeland

De paling wordt voor het gemaal opgevist...... en aan boord gehaald.

B. vd Hoek's palingen worden gewogen en geregistreerd. Gedeputeerde Van Beveren spreekt zijn waardering uit.

Nol Sweep van Sportvisserij Zuid West prijst de samenwerking. Gedeputeerde en dijkgraaf zetten de paling over de dijk. Redactie: Stichting DUPAN, postbus 249, 6700 AE Wageningen, [email protected] Verschijnt 4 tot 6 x per jaar. April 2012, nummer 5

Tweede Kamerleden op werkbezoek Leden van de Tweede Kamer waren 23 maart te gast bij de Stichting DUPAN. Tijdens een werkbezoek aan Palingrokerij Klooster in Enkhuizen, stelden zij zich op de hoogte van de verschillende initiatieven van de palingsector op weg naar duurzaamheid.

Kamerleden (CDA), (SGP) en (SP) werden geïnformeerd over wetenschappelijk onderzoek, duurzame vangst- en productiemethodes en het Duurzaam Paling Fonds, waarmee dit jaar het paling-over-de-dijk- programma wordt meegefinancierd. Elbert Dijkgraaf (SGP) inspecteert diervriendelijke Paling-over-de-dijk verwerking palingen Veel interesse was er bij de Kamerleden voor het programma waarbij de natuurlijke migratie van programma uit het Duurzaam Paling Fonds. paling door de sector wordt geholpen. DUPAN doet een appèl op waterbeheerders, Beroepsvissers helpen daarbij de paling over de energiemaatschappijen, NGO's en sportvissers, waterbarrières. Glasaal en in kwekerijen om dit programma te ondersteunen. Via een opgegroeide jonge paling wordt uitgezet in breed gedragen motie in de Tweede Kamer hoopt gebieden waar deze goed kan opgroeien. DUPAN in elk geval op ondersteuning vanuit het Volwassen, geslachtsrijpe paling (schieraal), Europese Visserij Fonds. wordt in de buurt van barrières, zoals gemalen en waterkrachtcentrales, opgevangen, en uitgezet in Wetenschappelijk onderzoek water van waaruit zij vrij kunnen uitzwemmen In samenwerking met de vereniging Kust & Zee, naar zee om voor nageslacht te worden op dit moment balansberekeningen zorgen. De stichting DUPAN financiert dit gedaan. Dit onderzoek moet uitwijzen, hoeveel paling een kwekerij moet uitzetten in de natuur, om het gebruik van uit de natuur afkomstige glasaal te compenseren. Op die manier kan de kwekerij het effect van het onttrekken van paling uit de natuur compenseren of zelfs positief laten zijn. Daarnaast is er subsidie aangevraagd voor onderzoek naar de overleving van gekweekte paling, waarbij sterftefactoren worden meegewogen, zoals natuurlijke vijanden en vangst met een haak door sportvissers. Tot slot vroeg DUPAN om subsidie voor de invoering van een integraal keten beheersysteem (IKB Paling), waarmee de volledige vangst en handel in paling Koppejan, Dijkgraaf en beheersbaar fractiemedewerkers wordt. 1.5 miljoen extra palinkjes in Pootaal is glasaal die in kwekerijen een aantal de natuur maanden is opgegroeid om ze weerbaarder te maken. In opdracht van de stichting DUPAN In Zeeland en Friesland zijn op 2 april 1.5 wordt wetenschappelijk onderzoek gedaan naar miljoen jonge palingen (glasaaltjes) uitgezet. de effecten van beide soorten uitzet. Dat gebeurde in het kader van het herstelproject ‘Uitzet glas- en pootaal’ dat in DUPAN 2010 startte. Het project wordt gesubsidieerd financiert door de Europese Unie en gecoördineerd door vanuit het het Productschap Vis in samenwerking met de Duurzaam Stichting DUPAN. Het doel is herstel van de Paling Fonds palingstand in Nederland. al vanaf 2010 de uitzet van In het Veerse Meer werden 500.000 glasaaltjes glasaal, uitgezet vanaf de boten van twee beroepsvissers, pootaal en de Wim de Ridder uit Arnemuiden en Kees en volwassen, geslachtsrijpe paling (schieraal). Marcel van de Kreeke uit Wolphaartsdijk. In Ook dit jaar staan diverse projecten gepland. Friesland werd de glasaal door lokale Het fonds is gericht op een structurele uitzet van beroepsvissers verdeeld over de Friese Boezem. paling in de toekomst. De wateren zijn voor het uitzetproject uitge- kozen, omdat dit voor de jonge palinkjes uitste- Verantwoordelijkheid nemen kende leef- De teruggelopen palingstand is te wijten aan een gebieden groter aantal andere factoren dan alleen visserij. zijn. Het onbereikbare zoete water voor de glasaal is Wanneer ze een belangrijke. Maar ook de vele gemalen, over een waterkrachtcentrales, sluizen en dammen hebben aantal jaren het leefgebied van paling ernstig aangetast. Dit volwassen roept dan ook om maatregelen en inzet van alle zijn betrokkenen. geworden, kunnen ze Alex Koelewijn, voorzitter DUPAN: van daaruit "We zijn in Nederland samen verantwoordelijk weer terugzwemmen naar open zee. voor de teruggang van de palingstand. Laten we daarom ook samenwerken aan het herstel. Ik ben Overheid en sector werken samen blij dat de overheid zich al jaren inzet. Maar ik Voor het bijdragen aan het herstel van de hoop dat ook de waterschappen, energie- palingstand door het uitzetten van jonge paling, maatschappijen, sportvissers en NGO's hun heeft de Nederlandse overheid een bedrag van verantwoordelijkheid gaan nemen. Dit jaar 1,5 miljoen euro gereserveerd. In de periode van starten wij twee projecten in het kader van 2010 - 2013 wordt jaarlijks € 375.000 Paling-over-de-dijk. We rekenen op een breed beschikbaar gesteld. Voor dat geld wordt een draagvlak daarvoor. Dan kunnen we het groots hoeveelheid glasaal en pootaal gekocht. aanpakken." Kweekpaling gedijt goed in de de pootalen van gemiddeld 18,4 naar 23,9 cm. natuur Dat betekent een groei van respectievelijk 12,7 en 5,5 cm in een half jaar. Uit resultaten van wetenschappelijk Het onderzoek toont bovendien aan dat onderzoek blijkt dat paling die in kwekerijen opgekweekte jonge palingen gemakkelijk is opgegroeid en na enkele maanden in het overschakelen op natuurlijk voedsel. buitenwater wordt uitgezet, zich prima weet te redden. Jonge opgekweekte palingen Vervolgonderzoek schakelen eenmaal uitgezet direct over op Om te kunnen bepalen of opgekweekte jonge natuurlijk voedsel. Ook blijkt uit de paling in de natuur ook betere overlevingskansen groeicijfers dat de jonge opgekweekte heeft dan natuurlijke glasaal, heeft de stichting palingen het even goed doen als hun DUPAN subsidie voor vervolgonderzoek soortgenoten die niet in kwekerijen zijn aangevraagd. Dit onderzoek zal ook belangrijke opgegroeid. Deze uitkomsten zijn goed nieuws natuurlijke sterftefactoren meenemen, waarbij de voor DUPAN die werkt aan een sneller herstel uitkomsten van het nu afgeronde onderzoek als van de palingstand in Nederland door middel 0-meting zullen dienen. van o.a. uitzet van opgekweekte paling. Europese Subsidie Katalysator voor herstel van de palingstand De Stichting DUPAN kreeg van het Indien het lukt om met opgekweekte paling de Ministerie van EL&I innovatiesubsidie meest kwetsbare levensstadia te passeren voordat voor dit 250.000 euro kostend paling wordt uitgezet, dan kunnen kwekerijen als onderzoek. De subsidie werd verstrekt in het katalysator dienen voor het herstel van de kader van de regeling Innovatie in de visserij- palingstand. De uitkomsten van het onderzoek keten. Van de subsidie is 30% gefinancierd door vormen daarom belangrijke informatie voor het Europees Visserij Fonds (EVF). De Stichting herstelprogramma’s rond de uitzet van glas- en DUPAN, die het initiatief nam, droeg 50.000 pootaal. Daarnaast bieden de resultaten euro bij. Het onderzoek werd begeleid door een perspectieven voor de verduurzaming van de wetenschappelijke adviescommissie, bestaande palingvisserij en de invulling van het ‘Decentraal uit IMARES (Wageningen University & Aalbeheer’. Research Centre) Witteveen+Bos, NIOZ en Aquaculture Experience. De uitvoering vond Onderzoeksopzet plaats bij Viskweek Centrum Valkenswaard. In 2011 zijn in grote vijvers met natuurlijke omstandigheden jonge palingen uitgezet. Onderzocht is hoe jonge, opgekweekte paling (pootaal) en wilde, jonge paling (glasaal) opgroeien in de natuur. Daaruit bleek dat zowel glasaal als opgekweekte paling in de natuur goed weten te overleven: meer dan 90% van beide soorten was na een half jaar nog in leven. Bovendien bleken beide soorten flink gegroeid: de glasalen van gemiddeld 6,7 naar 19,4 cm en Sector omarmt internationale Eerste rokerij SES-gecertificeerd standaard duurzaamheid Palingrokerij Vlug uit Broek op Langedijk ontving afgelopen woensdag in Londen het De Nederlandse palingsector omarmt de Sustainable Eel Standard (SES)-certificaat. Het Sustainable Eel Standard van de SEG, de werd in ontvangst genomen door Jac Tijsen (l), internationale organisatie voor secretaris van verduurzaming van de palingsector. NeVePaling. Hiermee is De Sustainable Eel Group (SEG) bestaat uit Vlug het gerenommeerde wetenschappers en eerste milieuorganisaties, waaronder het Environment Nederlandse Agency en de Association of Rivers Trust. De palingbedrijf Sustainable Eel Standard is ontwikkeld voor dat aan de zowel glasaal-visserij, palingkweek als strenge eisen palingverwerking en stelt regels aan onder andere van deze visserijmethoden. Met deze regelgeving worden duurzaamheid sterfte en bijvangsten van de glasaalvisserij sterk standaard voldoet. 19 van de 21 Nederlandse gereduceerd. Daarnaast stelt de standaard eisen handelaren volgen nog dit jaar. aan de palingpopulatie in het vangstgebied en de bedrijfsvoering van de bedrijven.

Passie voor Vis als eerste kweker SES- Tweede Kamer vrijwel unaniem gecertificeerd achter Paling-over-de-dijk In augustus 2011 ontvingen John en Mieke van Dooren van Passie voor Vis als eerste kwekerij in Een ruime meerderheid van de Tweede Kamer en Nederland het SES-certificaat uit handen van staatssecretaris Bleker hebben zich het SEG-voorzitter Kamerdebat in maart, zeer positief uitgelaten Andrew Kerr (r). over de bereidheid van DUPAN om 'paling-over- de-dijk' - acties te helpen financieren vanuit het Bij de strenge Duurzaam Paling Fonds. audit door SEG De staatssecretaris gaf aan dat begonnen moet wordt een worden met de top-30-migratieknelpunten, kwekerij waarbij het zwaartepunt van de 'paling-over-de- gecontroleerd op dijk' - acties bij de waterschappen en sport- en de herkomst van beroepsvisserij moet liggen. de glasaal (met Dit najaar al wordt er gestart met twee pilots, SES-certificaat), waarin DUPAN met verschillende partijen gaat overleving van de vissen, houderijsysteem samenwerken. (duurzaam, milieu- en diervriendelijk), herkomst Door financiering met geld dat door de sector is voeder en bestanddelen, efficiency van de opgebracht, wil DUPAN andere partijen en voederbenutting, gezondheidsstatus en deelname overheden bewegen, om ook bij te dragen aan het aan uitzet- en educatieprogramma's. herstel van de palingstand. Redactie: Stichting DUPAN, postbus 249, 6700 AE Wageningen, [email protected] Verschijnt 4 tot 6 x per jaar. December 2011, nummer 4

De nieuwe PalingWijzer is uit!

Vanaf vandaag is de nieuwe PalingWijzer De nieuwe PalingWijzer is ook te verkrijgbaar. De PalingWijzer is gratis downloaden via de website van DUPAN: verkrijgbaar bij verkooppunten die www.dupan.nl. De PalingWijzer verschijnt in paling verkopen met het blauwe december als bijlage in een groot aantal Horeca- Duurzaam Paling Fonds-logo. Daarmee vakbladen, zoals Missets Horeca, Horeca ondersteunen zij het fonds, waarmee Magazine, Vis in Bedrijf en Vis Magazine. maatregelen worden genomen voor een duurzaam beheer van de palingstand. Meer informatie over de De PalingWijzer en het Duurzaam Paling PalingWijzer? Fonds zijn initiatieven van de sector. Stuur een De PalingWijzer legt in heldere taal uit e-mail aan: waardoor de palingstand de afgelopen [email protected] decennia zo laag is geworden. Er wordt beschreven hoe de sector het duurzaam beheer heeft georganiseerd en hoe het benodigde geld voor herstelmaatregelen wordt verworven. Daarnaast geeft de PalingWijzer duidelijke uitleg over het belang van wetenschappelijk onderzoek, over uitzetprojecten ten behoeve van de palingstand en over de duurzaamheidmaatregelen die de De nieuwe palingsector neemt. PalingWijzer

Palinghandel in zijn geheel over op aan het Duurzaam Paling Fonds, de Duurzaam Paling Fonds beschikking over de gratis palingwijzer.

Vanaf 1 januari 2012 stappen alle 21 leden van Deze verkooppunten zijn herkenbaar aan de Nederlandse Vereniging van Paling het blauwe logo van het Duurzaam Handelaren (NeVePaling) over op de verkoop Paling Fonds op hun gevel en op de van paling van het Duurzaam Paling Fonds. De NeVePaling vertegenwoordigt 21 van de 23 verpakking van de paling. handelaren die in Nederland paling verkopen. Met dit gezamenlijke besluit krijgen alle www.dupan.nl verkooppunten van paling die bijdraagt www.nevepaling.nl Kamerleden op werkbezoek bij nemen en uit te voeren. Het DUPAN-bestuur DUPAN sprak daarbij de wens uit dat alle belanghebbenden rondom de paling, profit en Vertegenwoordigers van de Tweede nonprofit, samen zullen werken. Met de juiste Kamerfracties van CDA, VVD en PVV waren uitgangspunten - gebaseerd op wetenschappelijk vorige maand te gast bij DUPAN voor een onderzoek - en goede afspraken, is het volgens werkbezoek. DUPAN goed mogelijk de palingstand in korte tijd weer op peil te brengen. Met goed beheer is (CDA), (VVD) het vervolgens mogelijk de paling en de en Karen Gerbrands (PVV) werden geïnformeerd palingcultuur op een duurzame manier in stand te over o.a. DUPAN's bijdrage aan houden. wetenschappelijke onderzoeken die belangrijke gegevens opleveren over de uitzet van jonge paling. De uitzet van glasaal en pootaal is een van de belangrijkste activiteiten van DUPAN. Duidelijk werd dat de sector door een goede samenwerking in staat is om substantiële fondsen te werven en effectieve beheermaatregelen te

Ger Koopmans CDA Karen Gerbrands PVV Johan Houwers VVD

Brede interesse sector SES- ICES gaat voor onderbouwing uitzet standaard Het laatste advies van ACOM/ICES laat een Afgelopen voorjaar is de SES-standaard in vergelijkbare weg zien naar aalherstel als Londen gepresenteerd door SEG (Sustainable Eel DUPAN voor ogen heeft. De uitzet van glas- of Group). Deze standaard voor duurzaamheid is pootaal kan volgens ACOM/ICES een mogelijke ontwikkeld voor zowel glasaalvisserij, bijdrage leveren aan het herstel, mits de uitzet palingkwekerij als palingverwerking. De een netto bijdrage oplevert. onderbouwing van de standaard is ontwikkeld Het ontbreken van wetenschappelijke kennis door SEG die bestaat uit gerenommeerde over deze netto bijdrage vormde een belangrijke wetenschappers, NGO’s en de sector. aanleiding voor DUPAN om het Duurzaam In Nederland hebben zowel de palingkwekerijen Paling Fonds in het leven te roepen. Het invullen als de palingrokerijen aangegeven om volgend van dergelijke hiaten in de kennis kan cruciaal jaar gezamenlijk de certificering uit te gaan zijn voor het herstel van de palingstand. In de voeren. Het bestuur van DUPAN heeft besloten volgende nieuwsbrief zal uitgebreid worden om de onderbouwing van de certificering over te gerapporteerd over de eerste, bijzonder positieve nemen als criteria voor de duurzaamheid van de resultaten van het innovatieonderzoek in aangesloten brancheverenigingen. Valkenswaard. Redactie: Stichting DUPAN, postbus 249, 6700 AE Wageningen, [email protected] Verschijnt 4 tot 6 x per jaar. September 2011, nummer 3

Duurzaamheidproject DUPAN krijgt 350.000 euro subsidie De Stichting DUPAN ontvangt € 350.000 open verbinding met de zee staat door middel subsidie uit het Europees Visserijfonds in het van een sluis in de Brouwersdam, levert de kader van collectieve acties in de visserijketen. 'Vereniging van Beroepsvissers De Grevelingen' De subsidie werd verstrekt voor het project een belangrijke bijdrage aan dit project door het 'Balansberekeningen voor duurzam ter beschikking stellen van vangstgegevens van aalbeheer'. de laatste 20 jaar en het verzamelen van regionale gegevens van de palingstand en - Doel van deze balansberekeningen is om te vangstmethoden. bepalen wat de maximale productie aan schieraal DLV Plant begeleidt het project met betrekking in de verschillende visserijgebieden in Nederland tot de financiële en projectrapportage en is, om daarmee de omvang van de potentiële administratie. uittrek naar zee te bepalen (en eventueel te optimaliseren). Met behulp van deze balansberekeningen krijgen we naar verwachting DUPAN zet geslachtsrijpe inzicht in de aanwezige ruimte voor economische paling 'over de dijk' benutting van de aalstand in Nederland door kwekerij en visserij. De optimale situatie is Op 1 September zijn enkele honderden wanneer er sprake is van een 0-balans, wat volwassen palingen, zogenaamde schieralen, bij betekent dat het handelen van de mens geen Den Oever 'over de dijk' naar zee geholpen. Van negatieve of zelfs positieve invloed heeft op de daaruit begonnen de palingen aan hun lange reis palingstand. In het onderzoek wordt van 6.500 kilometer naar de Sargasso Zee. doorgebouwd op de benadering die bij het decentraal aalbeheer is gekozen. Verder op pagina 2.

Het onderzoek wordt uitgevoerd onder regie van DUPAN en met medewerking van de Vereniging Kust en Zee, PO IJsselmeer en de Algemene Bond van Binnenvissers Noordwest Overijssel. Het onderzoek wordt uitgevoerd door Witteveen + Bos en Aquaculture Experience. Bovengenoemde partijen vormen samen met NIOZ en IMARES de Wetenschappelijke AdviesCommissie en het NIOZ zal het reeds bestaande populatiemodel voor de paling verder ontwikkelen. Vanwege het zeer bijzondere karakter van de visserij op de Grevelingen, die in Elke volwassen paling kan voor miljoenen Eemmeer is gekozen vanwege het schone water nakomelingen zorgen. en bodem en de mogelijkheid voor vrije uittrek van de schieraal. Met het uitzetten van de pootaal Volgens DUPAN zijn het uitzetten van jonge wordt een verbeterde uittrek van schieraal paling in Nederlandse binnenwateren en het 'over beoogd en daarmee een verbetering van de de dijk' terug naar open zee helpen van voortplanting, zodat er weer genoeg glasaal op volwassen paling, de juiste oplossingen om de een natuurlijke manier ons land binnen kan palingstand in Nederland versneld te herstellen, zwemmen. zolang er geen vrije migratieroutes zijn. Met deze actie wil DUPAN laten zien hoe makkelijk het is Deze uitzet werd mede mogelijk gemaakt door het ministerie van om de palingtrek te bevorderen en veel paling te EL&I in het kader van het Nederlandse Operationeel Programma redden van een gewisse dood door turbines en ‘Perspectief voor een duurzame visserij’. Het project wordt gemalen. medegefinancierd uit het Europees Visserijfonds en wordt gecoördineerd door het Productschap Vis in samenwerking met de Stichting DUPAN. Duurzaam Decentraal Aalbeheer

In de maanden september, oktober en november is de Subsidieproject voor digitale palingvisserij in Nederland gesloten. De volwassen schieralen vangstregistratie trekken juist in die periode. Het vangen en vervolgens in open zee vrijlaten van nog meer volwassen paling is dus helaas onmogelijk. De Combinatie van Beroepsvissers ontving Daar moet snel verandering in komen. Alleen in het kader van de subsidie uit het Europees Visserijfonds ten pilot Decentraal Aalbeheer in Friesland, zullen in die periode nog behoeve van een project voor ondermeer wel volwassen palingen worden vrijgelaten op de Waddenzee. digitale vangstregistratie, waarbij vissers DUPAN is voorstander van Decentraal Aalbeheer, omdat daarmee vistuig, vangstplaats en vangsthoeveelheid gecontroleerde, grote hoeveelheden volwassen paling eenvoudig vast kunnen leggen met behulp van onbeschadigd kunnen worden vrijgelaten in open zee. een handcomputer.

De vangstgegevens worden geregistreerd in het Honderdduizenden palingen systeem van Natuurnetwerk, wat nu al voor de uitgezet in Randmeren pilot in Friesland voor Decentraal Aalbeheer wordt gebruikt. Voor deze vangstregistratie zal Op 16 juni 2011 werden vanuit Spakenburg het systeem verder worden doorontwikkeld. 400.000 pootaaltjes uitgezet in het Eemmeer. Daarnaast wordt een koppeling gemaakt van de De uitgezette pootaal is jonge paling die in een palingvisserij naar de handel en van de kweek kwekerij enkele maanden is opgekweekt om hem naar handel. Uiteindelijk zal het systeem de kern weerbaarder te maken, waardoor de kunnen vormen van het toekomstige IKB Paling- overlevingskans in de natuur vele malen groter systeem. De CvB werkt in dit project samen met is. Wanneer zij zijn opgegroeid tot volwassen PO IJsselmeer en Vereniging dieren (de zogenaamde schieralen), kunnen ze Natuurmonumenten. Het onderzoekswerk wordt vrij uitzwemmen naar de paaigronden in de uitgevoerd door Witteveen+Bos, ATKB, Sargasso Zee om voor nageslacht te zorgen. Het Natuurnetwerk en Aquaculture Experience. Redactie: Stichting DUPAN, postbus 249, 6700 AE Wageningen, [email protected] Verschijnt 4 tot 6 x per jaar. Juni 2011, nummer 2

Aaldag ministerie EL&I toont vorderingen aalbeheer Nederland "Volledig duurzame palingsector komt snel mogelijke rol van de visserijsector als dichterbij", zo kopte de eerste JournAAL dit natuurbeheerder ook duidelijk. Door Alex voorjaar. Dat dit maar al te waar is, mag Koelewijn werd helder de insteek van DUPAN geconcludeerd worden naar aanleiding van de uiteengezet: de sector is in staat de invloed van Aaldag bij het ministerie van EL&I, op 7 juni. de glasaal- en binnenvisserij te compenseren via het Duurzaam Paling Fonds, door uitzetprojecten De Aaldag, met presentaties van o.a. Imares, van glas- poot- en schieraal en duurzaam beheer. Rijkswaterstaat, Deltares, Witteveen & Bos, CvB Alle partijen zullen echter hun verantwoording en DUPAN, werd bezocht door wetenschappers, moeten nemen om de problemen die paling in kennisleveranciers, sectorvertegenwoordigers en Nederland ondervindt te helpen oplossen. Niet een aantal NGO's. Hoofddoel van de dag was het alleen de overheid en de sector dus, maar ook delen van kennis tussen alle partijen, opdat waterbeheerders, energiemaatschappijen en belanghebbenden over dezelfde informatie NGO's. Koelewijn riep allen op de handen ineen beschikken. Centrale vraag: Wat is de stand van te slaan en de paling te helpen. zaken rond het Aalbeheer in Nederland? Algehele conclusie die uit de presentaties kon worden getrokken: het Aalbeheer in Nederland is SEG introduceert standaard succesvol als het gaat om de voor Nederland voor gecertificeerde glasaal gestelde doelen. Voor Europees succes zullen alle landen aan het Aalbeheer-beleid hun steen Op 19 mei is door de Engelse Sustainable moeten bijdragen. Eel Group een certificeringstandaard geïntroduceerd voor glasaal. De Noodzakelijk onderzoek Sustainable Eel Standard (SES) is speciaal Het ontbreken van relevante data op basis ontwikkeld voor paling. Voor deze waarvan de juiste beheermaatregelen kunnen vissoort is geen MSC-certificering worden genomen werd algemeen onderkent. Vele mogelijk, omdat MSC zich richt op de wetenschappelijk ondersteunde projecten die zich duurzaamheid van zeevis. De SES- op verduurzaming richten, leveren vanaf komend certificering voor paling hanteert andere, jaar de eerste resultaten op. Belangrijke gegevens maar gelijksoortige criteria. De standaard over de paling zullen dan eindelijk beschikbaar werd ontwikkeld in samenwerking met een komen. groep Engelse wetenschappers en "We moeten het samen doen" milieuorganisaties als de Environment De pilot Decentraal Aalbeheer, waarbij niet een Agency en de Association of Rivers Trust. gesloten vangstperiode, maar juist gequoteerde De criteria in de SES voldoen volledig aan visserij een oplossing biedt, blijkt goed op koers het Europees Aal Herstelplan. te liggen. In aansluiting daarop werd de Onderzoek naar uitzet glas- en pootaal, omdat deze groter en sterker is, beter in pootaal van start staat is te overleven in de natuur dan de allerkleinste palingsoort, ofwel glasaal. Bij Viskwekerij Valkenswaard zijn in mei jonge palingen uitgezet in het kader van een grootschalig onderzoek naar de effecten van uitzet van jonge paling en hoe de kweeksector optimaal kan bijdragen aan het herstel van de dalende palingpopulatie.

Het Rijk verstrekte subsidie in het kader van de regeling Innovatie in de visketen. Van de subsidie is 30% gefinancierd door het Europees Visserij Fonds (EVF). Initiatiefnemer DUPAN draagt 50.000 euro bij. De gegevens vormen belangrijke informatie voor het Decentraal aalbeheerplan van de CvB, waarvoor momenteel een pilot loopt in Friesland en dat gericht is op Rijpelaal neemt compacte een sneller herstel dan het huidige Europese verwerkingsmachine in gebruik herstelplan. Bij palingkwekerij en -rokerij Rijpelaal in 35.000 pootaaltjes uitgezet in Helmond is de eerste compacte, diervriendelijke Kampen machine voor de verwerking van paling in gebruik genomen. Het principe van de machine is In de gemeente Kampen, bij Grafhorst werden gelijk aan de in februari in Enkhuizen 35.000 jonge palingen (pootaal) uitgezet op geïnstalleerde machine, maar is initiatief van peurvereniging KIJG. Het initiatief gebouwd voor kleinere hoeveelheden is omarmd door de Stichting DUPAN, die de paling. Deze machine maakt de hoeveelheid jonge paling heeft verdubbeld tot diervriendelijke verwerkingsmethoden 35.000 stuks. De peurvereniging en de stichting ook bereikbaar voor kleinschalige dragen met deze uitzet bij aan het herstel van de palingverwerkers. palingstand in Nederland. Peurvereniging KIJG zette de palingen uit in het 16 juni massale pootaaluitzet in de Ganzediep en De Goot in het kader van haar zuidelijke randmeren jaarlijkse uitzetdag, die dit jaar voor de derde maal op rij werd gehouden. De paling heeft In samenwerking met EL &I en het productschap vanuit deze wateren de mogelijkheid naar het Vis worden 350.000 pootaaltjes uitgezet in het IJsselmeer te zwemmen en van daaruit, nadat Gooi-, en Eemmeer (zuidelijke randmeren) die deze volwassen is, naar zee te gaan. De uitgezette beide in open verbinding staan met het paling is zogenaamde pootaal: hele jonge paling Markermeer. De jonge palingen zullen opnieuw een die in een kwekerij enkele maanden is impuls geven aan het palingbestand en aan de opgekweekt. Aangenomen wordt dat deze uittrek van schieraal naar open zee. Redactie: Stichting DUPAN, postbus 249, 6700 AE Wageningen, [email protected] Verschijnt 4 tot 6 x per jaar. Maart 2011, nummer 1

Volledig duurzame palingsector komt snel dichterbij De Stichting DUPAN werd op 1 juni 2010 want daarin is sinds begin vorig jaar verandering opgericht. Nu, driekwart jaar later, kunnen gekomen. Met de oprichting van de stichting we met trots zeggen dat we aardig op koers hebben de kwekers (Nevevi), verwerkers liggen voor wat betreft het halen van de (NevePaling) en vissers (CvB) een verbond gestelde doelen. En die waren bepaald niet gesloten om binnen de kortst mogelijke tijd alles behoudend. In tegendeel. te veranderen wat nodig is, om ervoor te zorgen dat onze palingcultuur bewaard blijft voor nu en de verre toekomst. Zodat ook de generaties na "We stellen alles ons van paling kunnen blijven genieten. in het werk om binnen de kortst Mijlpalen mogelijke tijd de In de driekwart jaar dat DUPAN actief is, zijn er palingstand te belangrijke mijlpalen bereikt. In DUPAN is herstellen en de ongeveer 80% van de sector vertegenwoordigd. sector volledig Het benodigde draagvlak is daarmee sterk te verduur- aanwezig. Het heeft DUPAN in staat gesteld die zamen." zo belangrijke mijlpalen te behalen. In deze eerste DUPAN JournAAL zetten we de belangrijkste op een rij:

Alex Koelewijn, voorzitter 2,5 miljoen jonge palingen DUPAN uitgezet Duurzaam Paling Fonds opgericht PalingWIJZER gelanceerd Onze stichting werd opgericht vanuit de sector zelf. Kwekers, verwerkers en vissers sloegen de Werkgroep Gezonde Paling handen ineen om serieus werk te gaan maken van van start het herstel van de palingstand en het Eerste diervriendelijke verduurzamen van de sector in Nederland. Geen verwerkingsmachine een feit gemakkelijke opgave: welke sector is zo behoudend en zo vol van tradities als onze Verder in dit nummer: palingsector? Paling en alle activiteiten daar Onderzoek: herstel palingstand omheen zijn puur cultuur: net als tulpen, kan sneller dan verwacht klompen en molens. Zo flexibel als de paling is, Innovatiesubsidie voor onderzoek zo onbeweeglijk zijn de opvattingen en houding uitzet glas- en pootaal binnen onze sector jarenlang geweest. Geweest, 2011 een cruciaal jaar palingsector. Deze machine markeert het nieuwe 2011 ziet het bestuur van DUPAN als een denken en de focus op innovatie die eind 2009 cruciaal jaar voor de sector. Cruciaal om dat 'we' binnen de gehele sector in gang is gezet. Vanaf nu de kans hebben om te laten zien hoe dit moment zal de stichting zich inzetten voor voorstrevend onze sector kan zijn en hoe we, met verspreiding van deze nieuwe technologie binnen vereende krachten voor elkaar zullen krijgen, de verwerkende bedrijven in de sector. Daarnaast waar andere sectoren decennia voor nodig stelt de stichting zich tot doel bij te dragen aan hadden. Met het draagvlak binnen de sector, de het verbeteren van de palingstand.” eerste uitzetactiviteiten in Zeeland en Friesland en de pro-actieve houding als gesprekspartner voor markt, overheid en NGO's, heeft DUPAN haar plaats als sectorvertegenwoordiger verworven. Nu is het zaak deze positie vast te houden, door te laten zien dat de sector verduurzaming niet alleen moet, maar ook wil en kan!

Alex Koelewijn, voorzitter Stichting DUPAN

Eerste diervriendelijke v.l.n.r.: M. Kool (ELI) en wethouder J. Franx verwerkingsmachine een feit (Enkhuizen), stellen de machine in gebruik

Enkhuizen, 16 februari 2011. Bij Vishandel Klooster in Enkhuizen is de eerste machine in gebruik gesteld voor diervriendelijke verwerking Werkgroep Gezonde Paling van paling. Met een druk op de knop stelden van start topambtenaar van het ministerie van Economische zaken, Landbouw & Innovatie, de November 2010 heeft DUPAN samen met de PO heer M. Kool en wethouder van Economische IJsselmeer en het Productschap Vis zitting Zaken, J. Franx, de machine in gebruik. Met de genomen in een werkgroep onder auspiciën van nieuwe machine treedt de bewusteloosheid van het ministerie van ELI. De werkgroep heeft ten de paling binnen een seconde in, waarna hij het doel te komen tot een integraal bewerkingsproces doorgaat. De stichting ketenbeheersysteem (IKB) voor paling in DUPAN verwacht dat paling in heel Nederland Nederland. Dit robuuste systeem moet ervoor binnen enkele jaren volgens deze methode kan zorgen dat paling die niet voldoet aan de normen worden verwerkt. voor toxische stoffen - zoals dioxines - niet in de handelsketen terecht komt. Op 1 april zal het William Swinkels van de stichting DUPAN is hoofdstuk binnen IKB Paling, dat de verheugd met de ingebruikname: “Voor de voedselveiligheid voor de consument moet stichting DUPAN is de machine weer een garanderen, aan het ministerie van ELI worden mijlpaal in haar streven naar een duurzame opgeleverd. Duurzaam Paling Fonds opgericht en verwerking, maar vooral een goed onderbouwd systeem van palinguitzet, is dé Paling die onder licentie van het Duurzaam manier om te werken aan snel herstel. De Paling Fonds wordt verkocht, draagt bij aan het PalingWijzer is verkrijgbaar bij de visdetaillist herstel van de palingstand in Nederland. De met een Duurzaam Paling Fonds-licentie. Hij is consument herkent deze paling aan het ook te downloaden via www.dupan.nl Duurzaam Paling Fonds-logo. Het logo toont aan dat de verkoper de door DUPAN voorgeschreven Onderzoek: herstel palingstand kan duurzaamheidsregels. veel sneller dan verwacht Het fonds zal worden ingezet om jonge paling Tot nu toe werd in onderzoeken aangenomen dat (glasaal) in Nederlandse glasaal drie jaar nodig heeft om vanuit hun zoetwatergebieden uit te geboortegrond, de Sargasso Zee, de Europese zetten en volwassen paling kust te bereiken. En vervolgens als deze (schieraal) naar open zee te geslachtsrijp is, twee jaar nodig heeft om terug te helpen om zich voort te kunnen planten. zwemmen om voor nageslacht te zorgen. Uit Uit het fonds wordt ook onderzoek gefinancierd onderzoek van Dr. Guido E.E.J.M. van den ten behoeve van een duurzaam beheer van de Thillart van de Universiteit Leiden, wijst alles palingstand. erop dat glasaal aan onze kust ongeveer 1 jaar is, en dat de schieraal makkelijk in 4-6 maanden naar de Sargasso Zee kan zwemmen. Uit het PalingWIJZER gelanceerd onderzoek blijkt dat de hersteltijd van de palingstand in Nederland vele malen korter is DUPAN lanceerde dan tot noch toe door onderzoekers werd in 2010 een aangenomen. voorlichtingsfolder voor de Innovatiesubsidie voor onderzoek consument: De naar uitzet glas- en pootaal PalingWIJZER. Deze bevat 10 Het Rijk heeft een innovatiesubsidie verstrekt redenen waarom voor een 250.000 euro kostend onderzoek naar het kopen en eten de uitzet van jonge paling, zowel glasaal als van paling juist natuurlijke en opgekweekte pootaal. DUPAN meehelpt aan een draagt 50.000 euro bij. Onderzocht wordt wat de sneller herstel van groeisnelheid is van de verschillende soorten aal de palingstand. en welke aal het meeste rendement oplevert voor Bottom line: paling kan zelfstandig in ons land de aalpopulatie. De gegevens vormen belangrijke niet overleven door de vele barrières. Een informatie voor het decentraal aalbeheerplan van gezonde sector is nodig om de paling een handje de CvB, waarvoor momenteel een pilot loopt in te kunnen helpen. Een goed doordachte en Friesland en dat gericht is op een sneller herstel onderbouwde omgang met palingvangst, -kweek dan het huidige Europese herstelplan.

JOURNAAL