Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych
Umowa nr KZGW/DPiZW-op/POPT/1/2013 z dnia 09.07.2014 r.
Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi i ryzyka powodziowego
Analiza rozkładu przestrzennego zagro żenia i ryzyka powodziowego oraz strat
Wykonawca - Konsorcjum firm: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Pa ństwowy Instytut Badawczy; Grontmij Polska Sp. z o. o.; ARCADIS Sp. z o.o.; DHI Polska Sp. z o.o.
lipiec 2014 r.
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
Metryka
Dane Opis
Raport z zakończenia realizacji zadań w zakresie identyfikacji ONNP i ryzyka powodziowego; Tytuł dokumentu Analizy rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz strat;
Autor dokumentu (firma / instytucja) IMGW PIB
Opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów Nazwa Projektu wodnych
Nr Projektu
Rodzaj Dokumentu Raport
Poufność NIE
Nazwa i kod Produktu
4a. Analizy rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz strat; i. Analizy rozkładu przestrzennego zagrożenia powodziowego; Nazwa i kod Zadania ii. Analizy przestrzennego rozkładu potencjalnych strat; iii. Analizy poziomu strat historycznych;
Historia zmian
Wersja Autor Data Zmiana 1.01 CMPiS 2014 –07 –17 Wersja nr. 1 złożona Zamawiającemu do zatwierdzenia
Recenzje dokumentu
Recenzent Data
1
2 3
Odniesienia do innych dokumentów
Nazwa dokumentu Data opracowania dokumentu Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia na „Opracowanie planów zarządzania ryzykiem grudzień 2013 powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych” „Metodyka opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów lipiec 2013 wodnych” Oferta w ramach przetargu na „Opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów styczeń 2014 dorzeczy i regionów wodnych”
Opracowano: 17.07.2014 r. 2
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
SPIS TRE ŚCI
1. Wprowadzenie ...... 5 2. Definicja ryzyka ...... 8 3. Zakres i charakterystyka opracowania ...... 9 4. Zarys procedur prowadzenia analiz ...... 19 4.1. Analiza rozkładu przestrzennego zagro żenia i ryzyka powodziowego oraz strat ..... 19 4.1.1. Analiza rozkładu przestrzennego zagro żenia powodziowego ...... 19 4.1.1.1. Wskaźniki zwi ązane z wra żliwo ści ą obszarów zagro żonych powodzi ą .... 19 4.1.1.2. Okre ślenie poziomu ryzyka ...... 22 4.1.2. Analiza przestrzennego rozkładu potencjalnych strat ...... 29 4.1.3. Analiza poziomu strat historycznych ...... 30 4.2. Analizy dodatkowe ...... 31 5. Wyniki analiz ...... 32 5.1. Wyniki wst ępnej oceny ryzyka powodziowego ...... 32 5.1.1. Charakterystyka analizowanego obszaru ...... 32 5.1.2. Proces wst ępnej oceny ryzyka powodziowego ...... 35 5.1.3. Wykaz znacz ących powodzi historycznych ...... 46 5.1.4. Wyznaczenie obszarów szczególnie nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi i ryzyka powodziowego ...... 55 5.2. Ocena map zagro żenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego ...... 56 5.2.1. Analiza rozkładu przestrzennego zagro żenia powodziowego ...... 56 5.2.2. Analiza rozkładu przestrzennego potencjalnych strat ...... 80 5.2.3. Wnioski wypływaj ące z analizy map ...... 96 6. Podsumowanie ...... 100 7. Wykaz materiałów ...... 104 7.1. Spis tabel...... 104 7.2. Spis rysunków...... 106 7.3. Spis map ...... 109 7.4. Bibliografia ...... 114 7.5. Zał ączniki ...... 116
Opracowano: 17.07.2014 r. 3
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
SKRÓTY
AAD średnia strata roczna (ang. Annual Average Damage ) AHP metoda hierarchicznej analizy problemu (ang. Analytical Hierarchy Process) EAD oczekiwana strata roczna (ang. Expected Annual Damage ) EPD krzywa prawdopodobie ństwo–straty GUS Główny Urz ąd Statystyczny ISOK projekt Informatyczny system osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagro żeniami - akronim ISOK (POIG.07.01.00-00-025/09) KZGW Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej MRP mapy ryzyka powodziowego MZP mapy zagro żenia powodziowego ONNP obszary szczególnie nara żone na niebezpiecze ństwo powodzi i ryzyka powodziowego PZRP plan zarz ądzania ryzykiem powodziowym WORP wst ępna ocena ryzyka powodziowego
Opracowano: 17.07.2014 r. 4
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
1. Wprowadzenie
Raport zawiera przedstawienie wyników analiz identyfikacji zagro żenia i ryzyka powodziowego oraz strat stanowi ących etap I pracy i maj ących na celu zdiagnozowanie problemów zarz ądzania ryzykiem powodziowym (PZRP), zgodnie z wymogami Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia na „Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych” (KZGW 2013). Poni żej przedstawiono szczegółowe wymagania dotycz ące ww. analiz, okre ślone w „Metodyce opracowania planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych” (KZGW 2013). Analizy rozkładu przestrzennego zagro żenia powodziowego Typ i zakres obszarowy: Obowi ązkowa (obszar dorzecza, region wodny). Cel: Diagnoza rozkładu przestrzennego ryzyka na obszarach zagro żenia powodziowego o p=10%; 1% i 0,2%. Opis: Analizy nale ży wykona ć na podstawie map zagro żenia powodziowego i map ryzyka powodziowego diagnozuj ąc poziomy ryzyka dla: zdrowia i życia ludzi, poprzez: − przedstawienie liczby zagro żonych mieszka ńców zamieszkuj ących tereny przedstawione na mapach zagro żenia powodziowego, − przedstawienie liczby i lokalizacji obiektów w których znajduj ą si ę osoby o ograniczonych mo żliwo ściach decyzyjnych, percepcyjnych lub problemach z poruszaniem si ę samodzielnie tj.: domy dziecka, domy opieki społecznej, zakłady karne, żłobki, przedszkola, szkoły, domy wychowawcze, sanatoria, szpitale itp. (obiekty, o których mowa w § 9 ust. 1 pkt 3 lit. a) – d) i j) – k) rozporz ądzenia w sprawie opracowywania MZP i MRP). środowiska, poprzez przedstawienie liczby i lokalizacji obiektów, które mog ą w czasie powodzi wskutek zalania i po powodzi, spowodowa ć skażenie środowiska i problemy ze zdrowiem ludzi tj: − zakłady przemysłowe, o których mowa w rozporz ądzeniu w sprawie opracowania map zagro żenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego – zakłady posiadaj ące zintegrowane pozwolenie IPPC i zakłady znajduj ące się w rejestrze zakładów o du żym albo zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii (ZDR, ZZR), − inne potencjalne ogniska zanieczyszcze ń: cmentarze, składowiska odpadów, oczyszczalnie ścieków wraz z cał ą ich infrastruktur ą. dziedzictwa kulturowego poprzez: − przedstawienie liczby i lokalizacji obiektów i obszarów zabytkowych obj ętych formami ochrony zabytków, pomników zagłady, skansenów, muzeów, bibliotek (narodowy zasób biblioteczny), archiwów (narodowy zasób archiwalny), obiektów wpisanych na list ę UNESCO. działalno ści gospodarczej poprzez: − przedstawienie powierzchni i lokalizacji poszczególnych klas u żytkowania terenu, o których mowa w rozporz ądzeniu w sprawie opracowywania MZP i MRP, tj. terenów
Opracowano: 17.07.2014 r. 5
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
przemysłowych, terenów komunikacyjnych, lasów, terenów rekreacyjno- wypoczynkowych, u żytków rolnych (gruntów ornych i u żytków zielonych). Rezultatem analiz b ędzie: 1) okre ślenie wiod ących celów szczegółowych wynikaj ących z analizy rozkładu przestrzennego ryzyka powodziowego, na obszarach zagro żenia powodziowego o p=10%; 1% i 0,2%; 2) okre ślenie obszarów w których wyst ępuje najwi ększe ryzyko dla życia i zdrowia ludno ści, środowiska, działalno ści gospodarczej i dziedzictwa kulturowego; 3) analiza przestrzenna obszarów najwi ększego zagro żenia oraz okre ślenie działa ń, które powinny by ć adekwatne do poziomu ryzyka wynikaj ącego z zagro żenia powodziowego i które powinny obni żać ten poziom w perspektywie okre ślonego czasu. Źródła danych: − mapy zagro żenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego, − inne materiały b ędące w posiadaniu regionalnych zarz ądów gospodarki wodnej. Analizy przestrzennego rozkładu potencjalnych strat Typ i zakres obszarowy: Obowi ązkowa (obszar dorzecza, region wodny). Cel: Diagnoza rozkładu przestrzennego potencjalnych strat na obszarach zagro żonych powodzi ą. Opis: Analizy nale ży wykona ć na podstawie map ryzyka powodziowego diagnozuj ąc poziomy strat dla obszarów zagro żenia powodziowego o p=10%, p=1% i p=0,2%. Rezultatem analiz b ędzie: 1) okre ślenie wiod ących celów szczegółowych wynikaj ących z analizy rozkładu przestrzennego potencjalnych strat, wynikaj ących z zagro żenia powodzi ą o p=1%; 2) okre ślenie obszarów w których wyst ępuj ą najwi ększe potencjalne straty, 3) analiza przestrzenna obszarów z najwi ększymi stratami oraz okre ślenie działa ń, które powinny by ć adekwatne do poziomu strat wynikaj ących z zagro żenia powodziowego i które powinny obni żać ten poziom strat w perspektywie okre ślonego czasu. Źródło danych: − mapy ryzyka powodziowego, − inne materiały b ędące w posiadaniu regionalnych zarz ądów gospodarki wodnej. Analizy poziomu strat historycznych Typ i zakres obszarowy: Nieobowi ązkowa, zale żna od dost ępno ści danych łatwych do uzyskania (obszar dorzecza, region wodny). Cel: Wyznaczenie struktury, obszarów i poziomu najwi ększych strat jakie wyst ąpiły w przeszło ści. Opis: Analiza dotyczy: − struktury strat powodziowych (podział na straty w maj ątku pa ństwowym i prywatnym, okre ślenie jakiego typu obiekty daj ą najwi ększy udział w stratach), − okre ślenia lokalizacji, w których w przeszło ści były najwi ększe straty i takich, na których straty si ę powtarzaj ą.
Opracowano: 17.07.2014 r. 6
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
Źródła danych: WORP, dost ępne zestawienia strat pozyskiwanych z GUS, towarzystw ubezpieczeniowych, administracji rz ądowej i samorz ądowej itp. Rezultatem analiz b ędzie: 1) okre ślenie wiod ących celów szczegółowych wynikaj ących z analizy poziomu strat historycznych, 2) okre ślenie obszarów w których wyst ąpiły najwi ększe straty, 3) analiza przestrzenna obszarów z najwi ększymi stratami jakie wyst ąpiły w przeszło ści oraz okre ślenie działa ń, które powinny by ć adekwatne do poziomu tych strat i które powinny obni żać ten poziom strat w perspektywie okre ślonego czasu.
Opracowano: 17.07.2014 r. 7
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
2. Definicja ryzyka
Ryzyko jest poj ęciem wieloznacznym i trudnym do precyzyjnego zdefiniowania. Wyst ępuje zarówno w j ęzyku potocznym jak i wielu dyscyplinach nauki. Interpretacje poj ęcia „ryzyka” zale żą wła śnie od opisuj ącej je dziedziny: ekonomicznej, technicznej czy społecznej. Zgodnie z zapisami Dyrektywy Powodziowej (art. 2 p. 2) 2) oraz Prawa wodnego (art.9. p.1.13c) „ryzyko powodziowe” oznacza kombinacj ę prawdopodobie ństwa wyst ąpienia powodzi i zwi ązanych z powodzi ą potencjalnych negatywnych konsekwencji dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalno ści gospodarczej (ustawa Prawo wodne 2001, Dyrektywa 2007/60/EC). Poj ęcie „ryzyka” zostało dodatkowo rozbudowane w Metodyce… (KZGW 2013), gdzie definiuje si ę je jako funkcj ę zagro żenia, ekspozycji i wra żliwo ści na powód ź. Ww. elementy ryzyka powodziowego wi ążą si ę ści śle ze wspomnianymi negatywnymi konsekwencjami, które zale żą od: zasi ęgu powodzi (stopnia zagro żenia), stanu zagospodarowania obszaru zagro żonego (ekspozycja), podatno ści elementów zagospodarowania na zagro żenie oraz zdolno ści lokalnych społeczno ści do przeciwdziałania zagro żeniu i likwidacji skutków katastrofy (te ostatnie elementy charakteryzuj ą wra żliwo ść na powód ź, przy czym poj ęcie wra żliwo ści jest ró żnie definiowane w literaturze obejmuj ąc w niektórych definicjach równie ż ekspozycj ę).
Opracowano: 17.07.2014 r. 8
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
3. Zakres i charakterystyka opracowania
Do przeprowadzenia analiz rozkładu przestrzennego zagro żenia i ryzyka powodziowego oraz analiz strat wykorzystano numeryczn ą map ę zagro żenia powodziowego (MZP) oraz ryzyka powodziowego (MRP). Analizy prowadzono uwzgl ędniaj ąc 253 rzeki oraz morskie wody wewn ętrzne i odcinki Przymorza z trzech obszarów dorzeczy tj.: 1. obszar dorzecza Odry – 94 rzeki, Cie śnina Świna, Zalew Szczeci ński oraz 6 odcinków Przymorza, 2. obszar dorzecza Wisły – 158 rzek, Zalew Wi ślany, Półwysep Helski oraz 6 odcinków Przymorza, 3. obszar dorzecza Pregoły – 1 rzeka. Regiony wodne, na obszarze których działaj ą poszczególne regionalne zarz ądy gospodarki wodnej (RZGW), obejmuj ą odpowiednio: 1. Obszar dorzecza Odry: − region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego – RZGW w Szczecinie, − region wodny Warty – RZGW w Poznaniu, − region wodny Środkowej Odry – RZGW we Wrocławiu, − region wodny Górnej Odry – RZGW w Gliwicach. 2. Obszar dorzecza Wisły: − region wodny Dolnej Wisły – RZGW w Gda ńsku, − region wodny Środkowej Wisły – RZGW w Warszawie, − region wodny Górnej Wisły – RZGW w Krakowie, − region wodny Małej Wisły – RZGW w Gliwicach. 3. Obszar dorzecza Pregoły: − region wodny Łyny i W ęgorapy – RZGW w Warszawie. Szczegółowe zestawienie rzek i odcinków Przymorza wskazanych do sporz ądzenia MZP i MRP przedstawiono w tabelach 1–9. Numer zamieszczony w tabelach wskazuje na struktur ę dopływów, odpowiada numerowi przyporz ądkowanemu danej rzece na etapie wst ępnej oceny ryzyka powodziowego (WORP) (ISOK-WORP 2011).
Opracowano: 17.07.2014 r. 9
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
Tabela 1: Zestawienie rzek uwzgl ędnionych w opracowaniu dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego (obszar dorzecza Odry)
Odcinek modelowany Nr Nazwa rzeki/obszaru wg MZP 1 Odra od uj ścia do uj ścia Nysy Łu życkiej 0–221,5 1.1 Ina 0–101 1.3 Gunica 0–3 2.1.1 Świniec 0–7,5 3 Cie śnina Świna 0–18,5 5 Rega 0–151 7 Błotnica 0–9 8 Pars ęta 0–69,5 8.3 Radew 0–9,5 14 Wieprza 0–81 14.2 Grabowa 0–63 15 Zalew Szczeci ński 167 16 Przymorze na wyspie Wolin – cz ęść zachodnia 424,5–407,8 17 Przymorze od Cie śniny Dziwny do Kan. Liwia Łu ża 391,5–365,5 18 Przymorze od Błotnicy do Malechowskiej Strugi 345,5–325 19 Przymorze od Martwej Wody do dopł. z jez. Kopa ń 275,5–264,5 20 Przymorze od Czarnej do Orzechowej 235–233,5 Przymorze od granicy pa ństwa na wyspie Uznam do Cie śniny 25 428–424,5 Świny
Opracowano: 17.07.2014 r. 10
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
Tabela 2: Zestawienie rzek uwzgl ędnionych w opracowaniu dla regionu wodnego Warty (obszar dorzecza Odry)
Odcinek modelowany Nr Nazwa rzeki/obszaru wg MZP 1 Warta 0–794,3 1.6 Radomka 0–5 1.8 Liswarta 0–85 1.10 Widawka 0–41 1.10.1 Grabia 0–63 1.10.2 Nieciecz 0–34,5 1.15 Ner 0–124 1.22 Prosna 0–206 1.22.2 Trojanówka 0–31,5 1.22.2.1 Pokrzywnica 0–18 1.22.3 Sw ędrnia 0–40 1.23 Lutynia 0–51,5 1.25 Kanał Mosi ński (Ko ścia ński Kanał Obry) 0–112 1.27 Cybina 0–15 1.28 Główna 0–28 1.29 Wełna 0–75 1.31 Obra 0–170 1.32 Note ć 0–296 1.32.1 Górny Kanał Noteci (Kanał Górnonotecki) 0–25 1.32.3 Kanał Bydgoski 0–32 1.32.4 Gwda 0–121,5 1.32.4.2 Piława 0–50 1.32.5 Drawa 0–158
Opracowano: 17.07.2014 r. 11
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
Tabela 3: Zestawienie rzek uwzgl ędnionych w opracowaniu dla regionu wodnego Środkowej Odry (obszar dorzecza Odry)
Odcinek modelowany Nr Nazwa rzeki/obszaru wg MZP 1 Odra od Kanału Gliwickiego do Nysy Łu życkiej 221,5–655,5 1.2 Osobłoga 0–23,5 1.2.1 Prudnik 5–25 1.2.1.1 Złoty Potok 0–9 1.3 Mała Panew 0–104 1.3.1 Stoła 0–26 1.4 Nysa Kłodzka 0–177 1.4.2 Bystrzyca 0–4 1.4.3 Biała L ądecka 0–35 1.4.3.1 Morawka 0–8 1.4.4 Bystrzyca Dusznicka 0–29 1.4.5 Ścinawka 0–26 1.4.6 Budzówka 0–18,5 1.4.7 Biała Głuchołaska 0–22,5 1.4.8 Ścinawa Niemodli ńska 0–57 1.6 Oława 0–94 1.7 Ślęza 0–68,5 1.7.1 Mała Ślęza 0–28 1.8 Bystrzyca 0–99,5 1.8.1 Piława 0–45 1.8.2 Czarna Woda 0–41,5 1.8.3 Strzegomka 0–76 1.8.3.1 Pełcznica 0–39 1.9 Widawa 0–72 1.11 Kaczawa 0–85 1.11.2 Nysa Szalona 0–49 1.11.3 Czarna Woda 0–47 1.11.3.1 Skora 0–47,5 1.11.4 Wierzbiak 0–43,5 1.12 Barycz 0–126 1.12.1 Polska Woda 0–51 1.12.2 Orla 0–83 1.12.3 Rów Polski 0–55 1.13 Bóbr 0–276 1.13.3 Zadrna 0–17 1.13.4 Lesk 0–20,5 1.13.5 Łomnica 0–16,5 1.13.5.1 Jedlica 0–15 1.13.6 Kamienna 0–24,5 1.13.6.1 Wrzosówka 0–10,5 1.13.8 Szprotawa 0–34 1.13.9 Kwisa 0–125
Opracowano: 17.07.2014 r. 12
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
Odcinek modelowany Nr Nazwa rzeki/obszaru wg MZP 1.13.9.2 Czarny Potok 0–13 1.13.10 Czerna Wielka 0–24 1.13.10.1 Czerna Mała 0–3,5 1.14 Nysa Łu życka 0–196,5 1.14.2 Witka 0–8,5 1.14.3 Czerwona Woda 0–8 1.14.5 Lubsza 0–46,5
Tabela 4: Zestawienie rzek uwzgl ędnionych w opracowaniu dla regionu wodnego Górnej Odry (obszar dorzecza Odry)
Odcinek modelowany Nr Nazwa rzeki/obszaru wg MZP 1 Odra od granicy pa ństwa do Kanału Gliwickiego 655,5–725,5 1.1 Opawa 42–66 0–12,5; 1.2 Olza 25,5–40; 72–83,5 1.2.2 Szotkówka 0–16,5 1.2.2.1 Lesznica 0–18 1.3 Psina 0–47,5 1.3.1 Troja 0–32 1.4 Ruda 0–50 1.4.1 Nacyna 0–13 1.4.2 Sumina 0–25 1.5 Bierawka 0–54 1.6 Kłodnica 0–79 1.6.2 Bytomka 0–16
Tabela 5: Zestawienie rzek uwzgl ędnionych w opracowaniu dla regionu wodnego Dolnej Wisły (obszar dorzecza Wisły)
Odcinek modelowany Nr Nazwa rzeki/obszaru wg MZP 1 Wisła 0–260 1.1 Mie ń 0–41,5 1.2 Drw ęca 0–210,5 1.2.1 Wel 0–52 1.2.2 Rypienica 0–25 1.2.3 Ruziec 0–21,5 1.3 Osa 0–23 1.3.1 Gard ęga 0–31 1.4 Nogat 0–62 1.4.1 Liwa 0–94 1.5 Szkarpawa 0–25
Opracowano: 17.07.2014 r. 13
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
Odcinek modelowany Nr Nazwa rzeki/obszaru wg MZP 1.5.1 Wisła Królewiecka 0–11,5 1.5.2 Tuja 0–27 1.5.3 Linawa 0–19,5 1.6 Tąż yna 0–27 1.7 Brda 0–134 1.7.2 Kamionka 0–41 1.8 Wda 0–136 1.9 Mątawa 0–47 1.10 Wierzyca 0–170,5 1.10.1 Wietcisa 0–11 1.11 Martwa Wisła 0–27,5 1.11.1 Wisła Śmiała 0–2 1.11.3 Motława 0–41,5 1.11.3.1 Motława–Opływ 0–3 1.11.3.2 Bielawa 0–13 1.11.3.3 Kłodawa 0–11,5 1.11.3.4 Radunia 0–60 1.11.3.5 Kanał Radu ński 0–13,5 2 Słupia 0–59 2.1 Skotawa 0–5,5 3 Łupawa 0–19 4 Łeba 0–126 5 Pia śnica 0–5 6 Czarna Woda 0–9 7 Reda 0–47 7.1 Bolszewka 0–9,5 7.1.1 Go ścicina 0–5 7.2 Cedron 0–3 12 Bauda 0–43 13 Pasł ęka 0–79,5 13.1 Wałsza 0–24,5 13.2 Drw ęca Warmi ńska 0–15,5 0–17 14 Zalew Wi ślany 35–102 14.1 Elbl ąg–Dzierzgo ń 0–48 14.1.1 Wąska 0–25 15 Przymorze od Łeby do Lubiatówki 183–163,5 16 Przymorze od Kan. Karwianka do Półwyspu Helskiego 140,5–124 17 Półwysep Helski 0–71,5 18 Przymorze od Półwyspu Helskiego do Gizdepki 125–106,5 19 Przymorze od Kan. Mrzezino do Kaczej 106,5–81 20 79–48,5 21 Przymorze od Czarnej do Orzechowej 233,5–229,5
Opracowano: 17.07.2014 r. 14
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
Tabela 6: Zestawienie rzek uwzgl ędnionych w opracowaniu dla regionu wodnego Środkowej Wisły (obszar dorzecza Wisły)
Odcinek modelowany Nr Nazwa rzeki/obszaru wg MZP 1 Wisła 260–627 1.1 Wy żnica 0–24 1.2 Kamienna 0–120 1.2.2 Świ ślina 0–7 1.9 Kurówka 0–27 1.10 Wieprz 0–292 1.10.2 Łabu ńka 0–4 1.10.3 Wolica 0–10 1.10.4 Wojsławka 0–9 1.10.7 Świnka 0–20 1.10.8 Bystrzyca 0–47 1.10.8.1 Czerniejówka 0–9 1.10.8.2 Czechówka 0–7 1.10.9 Ty śmienica 0–47 1.10.10 Minina 0–4 1.11 Zago żdżonka 0–46 1.12 Radomka 0–62 1.12.1 Mleczna 0–6 1.13.1 Okrzejka 0–40 1.14 Wilga (mazowiecka) 0–14 1.15 Pilica 0–278 1.15.5 Wolbórka 0–10 1.16 Świder 0–18 1.18 Narew 0–345 1.18.3 Supra śl 0–36 1.18.3.1 Biała 0–8 1.18.4 Ślina 0–2 1.18.5 Biebrza 0–48 1.18.5.3 Ełk 0–63 1.18.5.4 Wissa 0–4 1.18.6 Ga ć 0–5 1.18.7 Łom życzka 0–5 1.18.8 Pisa 0–9 1.18.9 Ru ż 0–2 1.18.11 Rozoga 0–21 1.18.12 Omulew 0–9 1.18.13 Orz 0–10 1.18.14 Orzyc 0–32 1.18.15 Bug 0–557 1.18.15.1 Huczwa 0–12 1.18.15.2 Uherka 0–6 1.18.15.3 Włodawka 0–6
Opracowano: 17.07.2014 r. 15
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
Odcinek modelowany Nr Nazwa rzeki/obszaru wg MZP 1.18.15.4 Krzna 0–8 1.18.15.5 Toczna 0–14 1.18.15.6 Nurzec 0–4 1.18.15.8 Brok 0–6 1.18.16 Rz ądza 0–25 1.18.16.1 Cienka 0–1 1.18.17 Kanał Żera ński 0–19 1.18.17.2 Czarna 0–10 1.18.18 Wkra 0–214 1.18.18.2 Łydynia 0–3 1.18.18.4 Płonka 0–15 1.19 Bzura 0–173 1.19.5 Rawka 0–78 1.19.8 Utrata 0–77 1.22 Zgłowi ączka 0–8
Tabela 7: Zestawienie rzek uwzgl ędnionych w opracowaniu dla regionu wodnego Górnej Wisły (obszar dorzecza Wisły)
Odcinek modelowany Nr Nazwa rzeki/obszaru wg MZP 1 Wisła 627–918 1.1 Soła 0–53 1.1.14 Koszarawa 0–7 1.1.16 Łękawka 0–4 1.2 Chechło 0–2 1.3 Skawa 0–42 1.3.9 Stryszawka 0–3 1.4 Skawinka 0–12 1.5 Rudawa 0–6 1.6 Wilga (małopolska) 0–4 1.7 Pr ądnik 0–2 1.8 Dłubnia 0–7 1.9 Raba 0–111 1.9.6 Mszanka 0–3 1.9.16 Stradomka 0–2 1.11 Uszwica 0–32 1.12 Nidzica 0–6 1.13 Dunajec 0–206 1.13.6 Biały Dunajec 0–20 1.13.24 Poprad 0–3 1.13.26 Kamienica 0–9 1.13.27 Łubinka 0–7 1.13.35 Łososina 0–7
Opracowano: 17.07.2014 r. 16
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
Odcinek modelowany Nr Nazwa rzeki/obszaru wg MZP 1.13.36 Biała 0–75 1.14 Nida 0–95 1.14.2.1 Bobrza 15–23 1.14.3 Mierzawa 0–5,5 1.15 Bre ń 0–26 1.16 Czarna (Staszowska) 0–24 1.16.2 Wschodnia 0–4 1.17 Wisłoka 0–116 1.17.7 Ropa 0–37 1.17.7.2 Sękówka 0–4 1.17.8 Jasiołka 0–7 1.17.16 Grabinka 0–12 1.17.17 Brze źnica 0–5 1.18 Koprzywianka 0–8 1.19 Trze śniówka 0–21 1.20 Łęg 0–14 1.20.1 Sanna 0–9 1.21 San 0–341 1.21.5 Osława 0–8 1.21.22 Wiar 0–6 1.21.23 Wisznia 0–11 1.21.25 Szkło 0–17 1.21.27 Lubaczówka 0–31 1.21.28 Wisłok 0–184 1.21.28.1 Pielnica 0–6 1.21.28.3 Lubatówka 0–5 1.21.28.5 Stobnica 0–1 1.21.28.9 Mleczka 0–8 1.21.32 Trzebo śnica 0–6 1.21.34 Tanew 0–69 1.21.34.3 Łada 0–22 1.21.36 Bukowa 0–10
Opracowano: 17.07.2014 r. 17
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
Tabela 8: Zestawienie rzek uwzgl ędnionych w opracowaniu dla regionu wodnego Małej Wisły (obszar dorzecza Wisły)
Odcinek modelowany Nr Nazwa rzeki/obszaru wg MZP 1 Wisła 918–986 1.11 Biała 0–2; 8–21 1.12 Pszczynka 0–33 1.12.1 Korzenica 0–3 1.13 Gostynia 0–1 1.15 Przemsza (Czarna) 0–48 1.15.2 Brynica 0–21
Tabela 9: Rzeka uwzgl ędniona w opracowaniu dla regionu wodnego Łyny i W ęgorapy (obszar dorzecza Pregoły)
Odcinek modelowany Nr Nazwa rzeki/obszaru wg MZP 2 Łyna 0–166
Opracowano: 17.07.2014 r. 18
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
4. Zarys procedur prowadzenia analiz
4.1. Analiza rozkładu przestrzennego zagro żenia i ryzyka powodziowego oraz strat 4.1.1. Analiza rozkładu przestrzennego zagro żenia powodziowego 4.1.1.1. Wska źniki zwi ązane z wra żliwo ści ą obszarów zagro żonych powodzi ą Zgodnie z zapisami Metodyki… (KZGW 2013) poziomy ryzyka nale ży zdiagnozowa ć dla (tzw. kategorii): − zdrowia i życia ludzi, − środowiska, − dziedzictwa kulturowego, − działalno ści gospodarczej. Metodyka… precyzuje równie ż elementy (tzw. podkategorie), które nale ży uwzgl ędni ć dla ka żdej z ww. kategorii. W oparciu o zapisy Metodyki… okre ślono wska źniki zwi ązane z wra żliwo ści ą obszarów zagro żonych powodzi ą, które odnosz ą si ę do poszczególnych kategorii ryzyka. Poni żej przedstawiono szczegółowy opis omawianych wska źników. Zdrowie i życie ludzi W ramach tej kategorii analizie poddano dwa typy danych: − liczb ę zagro żonych mieszka ńców na obszarach zagro żenia powodziowego (tj. liczb ę osób zameldowanych w budynkach znajduj ących si ę na obszarach zagro żenia powodziowego), − liczb ę obiektów (tj. budynków), w których mog ą znajdowa ć si ę osoby o ograniczonych mo żliwo ściach decyzyjnych, percepcyjnych lub problemach z samodzielnym poruszaniem. Liczba zagro żonych mieszka ńców Wynikiem analizy jest liczba zagro żonych mieszka ńców obliczona w oparciu o warstw ę MRP budynki. Ze wzgl ędu na cz ęś ciowy brak danych niezb ędnych do przeprowadzenia analizy, brakuj ące informacje uzupełniono o materiały dodatkowe – do budynków niemaj ących okre ślonej liczby mieszka ńców przypisano średni ą liczb ę osób zamieszkuj ących w danej gminie budynki jedno- i wielorodzinne. Informacje te pozyskano na podstawie danych GUS, pochodz ących z 2011 roku tj. z ostatniego spisu powszechnego. Obiekty u żyteczno ści społecznej Wynikiem analizy jest liczba obiektów u żyteczno ści społecznej wyliczona w oparciu o warstw ę MRP budynki . Uwzgl ędniono nast ępuj ące budynki o charakterze społecznym: zwi ązane z przebywaniem dzieci i młodzie ży: dom dziecka dom studencki internat szkoła przedszkole żłobek zwi ązane z przebywaniem osób o ograniczonych mo żliwo ściach poruszania si ę: szpital hospicjum
Opracowano: 17.07.2014 r. 19
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
dom opieki społecznej ośrodek opieki społecznej sanatorium zwi ązane z przebywaniem osób o ograniczonych mo żliwo ściach decyzyjnych: zakład karny areszt śledczy dom wychowawczy zakład poprawczy Środowisko W ramach tej kategorii analizie poddano dwa typy danych: − obiekty stanowi ące du że zagro żenie dla środowiska (zakłady przemysłowe), − obiekty stanowi ące potencjalne zagro żenie dla środowiska (inne potencjalne ogniska zanieczyszcze ń). Obiekty stanowi ące du że zagro żenie dla środowiska Wynikiem analizy jest liczba obiektów stanowi ących du że zagro żenie dla środowiska obliczona w oparciu o warstwy MRP zakłady_przemyslowe . Uwzgl ędniono nast ępuj ące obiekty: zakłady przemysłowe zakłady znajduj ące si ę w rejestrze zakładów o du żym albo zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii Obiekty stanowi ące potencjalne zagro żenie dla środowiska Wynikiem analizy jest liczba obiektów stanowi ących potencjalne zagro żenie dla środowiska obliczona w oparciu o warstwy MRP skladowiska_odpadow, cmentarze, oczyszczalnie_przepompownie . Uwzgl ędniono nast ępuj ące obiekty: składowiska odpadów oczyszczalnie ścieków cmentarze Dziedzictwo kulturowe Obiekty i obszary cenne kulturowo Wynikiem analizy jest liczba obiektów i obszarów cennych kulturowo obliczona w oparciu o warstwy MRP obiekty_cenne_kulturowo i obszary_cenne_kulturowo . Uwzgl ędniono nast ępuj ące obiekty i obszary: pomnik zagłady muzeum, skansen biblioteka (narodowy zasób biblioteczny) archiwum (narodowy zasób archiwalny) obiekt wpisany na list ę UNESCO Działalno ść gospodarcza Wynikiem analizy jest warto ść maj ątku (zagro żonego powodzi ą). Warto ść t ę okre ślano na podstawie form u żytkowania terenu w oparciu o warstwy MRP uzytkowanie , z uwzgl ędnieniem nast ępuj ących form: tereny zabudowy mieszkaniowej (uwzgl ędniono dodatkowo) tereny przemysłowe
Opracowano: 17.07.2014 r. 20
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
tereny komunikacyjne lasy tereny rekreacyjno-wypoczynkowe grunty orne użytki zielone tereny pozostałe (uwzgl ędniono dodatkowo z warto ści ą 0 zł) Dla poszczególnych form u żytkowania terenu wyliczono warto ść maj ątku w oparciu o dane jednostkowe pochodz ące z Rozporz ądzenia Ministra Środowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewn ętrznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagro żenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104), z uwzgl ędnieniem zró żnicowania dla poszczególnych województw (tabela 10).
Tabela 10: Jednostkowe warto ści maj ątku w zale żno ści od formy u żytkowania terenu (Rozporz ądzenie w sprawie opracowywania MZP i MRP) Jednostkowa warto ść maj ątku w zale żno ści od formy użytkowania terenu [zł/m 2] Nazwa województwa 1 2 3 4 5 6 7 8
dolno śląskie 422,2400 473,4400 436,0000 0,0080 5,1000 0,1428 0,0674 0
kujawsko-pomorskie 332,7200 461,5300 436,0000 0,0080 5,1000 0,1428 0,0674 0
lubelskie 164,5400 508,9700 436,0000 0,0080 5,1000 0,1428 0,0674 0
lubuskie 276,3000 639,3700 436,0000 0,0080 5,1000 0,1428 0,0674 0
łódzkie 290,9400 829,2000 436,0000 0,0080 5,1000 0,1428 0,0674 0
małopolskie 364,0900 606,6400 436,0000 0,0080 5,1000 0,1428 0,0674 0
mazowieckie 509,6300 943,8300 436,0000 0,0080 5,1000 0,1428 0,0674 0
opolskie 265,8700 474,3200 436,0000 0,0080 5,1000 0,1428 0,0674 0
podkarpackie 201,2500 641,3400 436,0000 0,0080 5,1000 0,1428 0,0674 0
podlaskie 162,7900 509,8500 436,0000 0,0080 5,1000 0,1428 0,0674 0
pomorskie 399,8900 595,8200 436,0000 0,0080 5,1000 0,1428 0,0674 0
śląskie 559,0300 549,6500 436,0000 0,0080 5,1000 0,1428 0,0674 0
świ ętokrzyskie 201,1000 537,6800 436,0000 0,0080 5,1000 0,1428 0,0674 0
warmi ńsko-mazurskie 203,3900 504,7300 436,0000 0,0080 5,1000 0,1428 0,0674 0
wielkopolskie 360,5600 702,5000 436,0000 0,0080 5,1000 0,1428 0,0674 0
zachodniopomorskie 309,8300 326,2100 436,0000 0,0080 5,1000 0,1428 0,0674 0
Formy użytkowania terenu: 1 - zabudowa mieszkaniowa 5 - tereny rekreacyjne 2 - tereny przemysłowe 6 - grunty orne 3 - tereny komunikacyjne 7 - użytki zielone 4 - lasy 8 - tereny pozostałe
Opracowano: 17.07.2014 r. 21
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
4.1.1.2. Okre ślenie poziomu ryzyka Do okre ślenia poziomu ryzyka dla poszczególnych wska źników wra żliwo ści zastosowano metod ę opart ą na średniej stracie rocznej (ang. Annual Average Damage – AAD). Jest to jedna z podstawowych metod wykorzystywanych w analizach ryzyka powodziowego, stosunkowo dobrze przedstawiona w pracach Penning-Rowsell i in. (2005), Meyer i in. (2007) czy Messner i in. (2007). Liczne zastosowania w zagadnieniach praktycznych uwiarygodniaj ą uzyskiwane wyniki, np. Morrison i Molino (2012), Meyer i Messner (2005). Jedna z wersji tej metody - oczekiwana strata roczna (ang. Expected Annual Damage – EAD) - jest wykorzystywana przez specjalistów z Hydrologic Engineering Center (np. Faber, 2013) i zaimplementowana została w oprogramowaniu HEC-FDA (CEIWR-HEC, 2008). Zarówno AAD jak i EAD s ą wygodnymi miarami umo żliwiaj ącymi bezpo średnie podejmowanie decyzji maj ących na celu ograniczenie ryzyka (Lee, 2010), co powoduje, że metody te zyskuj ą du żą popularno ść i s ą intensywnie rozwijane. Konstrukcja AAD/EAD wynika wprost z powszechnie przyj ętej definicji ryzyka: (1) gdzie R jest ryzykiem, p – prawdopodobie ństwem wyst ąpienia zjawiska powoduj ącego straty a d – wielko ści ą zniszcze ń w wyniku pojawienia si ę danego zjawiska. Jednak implementacja tej zasady w metodzie AAD/EAD jest bardziej kompleksowa, tzn. uwzgl ędnia zło żono ść zjawiska poprzez ró żne scenariusze jego przebiegu. Wyznaczenie ryzyka poprzedza skonstruowanie krzywej prawdopodobie ństwo–straty i wymaga dwóch rodzajów danych: − hydrologicznych, − ekonomicznych. W pierwszej grupie zawieraj ą si ę standardowe krzywe konsumcyjne (rysunek 1A) oraz krzywe prawdopodobie ństwa przepływów maksymalnych (rysunek 1B). Druga grupa jest reprezentowana przez zale żno ści mi ędzy stratami a rz ędn ą zwierciadła wody (rysunek 1C). Wzajemne relacje mi ędzy tymi trzema charakterystykami pozwalają skonstruowa ć krzyw ą, któr ą na potrzeby tego opracowania okre ślono mianem krzywej prawdopodobie ństwo–straty, czyli EPD (ang. exceedance probability vs. damage). Krzywa ta jest tworzona wg zasad przedstawionych schematycznie na rysunku 1D. Wykresy przedstawione na rysunku 1 uwzgl ędniaj ą zało żenie niepewno ści danych hydrologicznych i ekonomicznych, co skutkuje ró żnymi przebiegami krzywej konsumpcyjnej oraz krzywej straty–stan wody (zaznaczone liniami ciągłymi i przerywanymi) (Penning-Rowsell i in., 2005).
Opracowano: 17.07.2014 r. 22
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…
Rysunek 1: Podstawowe elementy metodyki AAD, krzywa prawdopodobie ństwo-straty (Penning-Rowsell i in., 2005)
Rysunek 2: Krzywa strata - prawdopodobie ństwo (Meyer i in., 2007)
Po skonstruowaniu krzywej EPD mo żna przej ść do wyznaczania średniej straty rocznej (AAD), która jest definiowana jako pole pod t ą krzyw ą. Zazwyczaj krzywa EPD jest wyznaczana na podstawie zbioru kilku wyznaczonych warto ści (Pi, D(Pi)) (rysunek 2). Pi oznacza prawdopodobie ństwo przewy ższenia dla i-tego scenariusza a D(Pi) - straty wyra żone za pomoc ą odpowiedniej miary (np. liczba ludzi, liczba budynków obj ętych zalewem itp.) Pole okre ślaj ące AAD obliczane jest w sposób przybli żony za pomoc ą nast ępuj ących wzorów (Meyer i in. 2007, Lee, 2010):
Opracowano: 17.07.2014 r. 23
Opracowanie planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zako ńczenia realizacji zada ń w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych…