Polska Emigracja Polityczna. Działalność Rządu Na Uchodźstwie
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Polska emigracja polityczna. Działalność rządu na uchodźstwie Wprowadzenie Przeczytaj Schemat interaktywny Sprawdź się Dla nauczyciela Bibliografia: List polskich działaczy emigracyjnych do księdza kardynała Stefana Wyszyńskiego informujący o sytuacji Polaków na uchodźstwie. Paryż, 29 listopada 1965 r., [w:] Źródła do dziejów Polski w XIX i XX wieku. Lata 1956-1989, t. VI, część I, wybór A. Kosecki, J. R. Szaflik, R. Turkowski, Pułtusk 2004. 5 lipca 1945, Londyn. Komunikat Ministerstwa Spraw Zagranicznych Wielkiej Brytanii o powołaniu „Interim Treasury Commiee for Polish Quesons”, [w:] A., J. R. Szaflik, R., Źródła do dziejów Polski w XIX i XX wieku. Lata 1945–1956, t. 5, oprac. A. Koseski, J.R. Szaflik, R. Turkowski, Pułtusk 2003. Akt politycznego zjednoczenia emigracji, [w:] Źródła do dziejów Polski w XIX i XX wieku. Lata 1956–1989, t. 6, cz. 1, oprac. A. Koseski, J.R. Szaflik, R. Turkowski, Pułtusk 2004. Oświadczenie Polskiego Narodowego Komitetu Demokratycznego w sprawie tzw. handlarzy śmierci, [w:] Buczek Roman, Stanisław Mikołajczyk, t. 2, Toronto 1996. Kaczmarek Ryszard, Historia Polski 1914–1989, Warszawa 2010. Polska emigracja polityczna. Działalność rządu na uchodźstwie Rząd Stanisława Mikołajczyka, rok 1944. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna. Władze polskie na emigracji zostały powołane po klęsce wrześniowej na mocy Konstytucji kwietniowej z 1935 r. Prezydent i rząd emigracyjny mieli działać w oparciu o zasadę legalizmu, a ciągłość przedwojennych władz państwa polskiego miała być zapewniona w zgodzie z zapisami konstytucyjnymi. Jednak 28 czerwca 1945 r. w Polsce powstał Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej. Został on utworzony na mocy uzgodnień jałtańskich. TRJN był zdominowany przez komunistów, a udział ministrów spoza Polskiej Partii Robotniczej i jej sojuszników był tylko symboliczny. Kilka dni później, 5 lipca 1945 r., TRJN został uznany przez Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone. Oznaczało to wycofanie poparcia i akceptacji dla rządu emigracyjnego przez większość państw, ale nie oznaczało końca jego działalności. Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. Twoje cele Opiszesz powojenne losy żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Wyjaśnisz przyczyny oraz przebieg konfliktu w łonie polskich władz emigracyjnych. Ocenisz działalność społeczną i kulturalną polskiej emigracji. Przeczytaj Demobilizacja Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie W ostatnich miesiącach wojny naczelnym wodzem był gen. Tadeusz Komorowski ps. Bór. Po jego rezygnacji 8 listopada 1946 r. funkcję tę objął gen. Władysław Anders. Gdy zakończyły się działania wojenne, Brytyjczycy dążyli do jak najszybszego rozformowania oddziałów polskich. Powrót do Polski zdemobilizowanym żołnierzom miały ułatwić specjalne misje wojskowe Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Do kraju wróciło wówczas ok. 105 tys. żołnierzy i oficerów. W Wielkiej Brytanii pozostali głównie żołnierze I Korpusu oraz ci służący w II Generał Tadeusz Komorowski ps. Bór, 1946 r. Generał Korpusie, którzy pochodzili Komorowski został mianowany Naczelnym Wodzem z przedwojennych Kresów – po ostatecznym Polskich Sił Zbrojnych przez prezydenta RP włączeniu tych ziem do ZSRS nie mogli Władysława Raczkiewicza 30 września 1944 r. wrócić do rodzinnych domów. Jedną Generał nie mógł faktycznie objąć stanowiska, ponieważ przebywał w tym czasie w walczącej z przyczyn pozostania na emigracji był brak Warszawie, a po kapitulacji powstania – zaufania do nowych władz komunistycznych w niemieckiej niewoli. Wolność odzyskał w kwietniu w Polsce. Spotęgowała go decyzja TRJN 1945 r., a od 28 maja 1945 r. sprawował obowiązki z września 1946 r. pozbawiająca 76 wysokich naczelnego wodza. oficerów Polskich Sił Zbrojnych (PSZ) na Czy wiesz, co symbolizuje znaczek przypięty do lewej Zachodzie obywatelstwa polskiego – dotknęło kieszeni munduru generała? to m.in. generałów: Władysława Andersa, Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna. Stanisława Kopańskiego i Stanisława Maczka. Grupa żołnierzy przed zakwaterowaniem w obozie Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. We wrześniu 1946 r. powołano Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia, dowodził nim generał brytyjski, a ze strony polskiej jego generalnym inspektorem został gen. Stanisław Kopański. PKPiR liczył ponad 160 tys. żołnierzy, brytyjskim programem nie zostali objęci żołnierze i oficerowie Armii Krajowej oraz większość byłych jeńców z kampanii wrześniowej. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna. W sierpniu 1946 r. podjęli oni decyzję o rozwiązaniu PSZ i dla żołnierzy pozostających jeszcze w ich szeregach utworzyli Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia. Służba w Korpusie miała przygotować żołnierzy do życia cywilnego w Wielkiej Brytanii i jej dominiach. Zdemobilizowani żołnierze stopniowo rozjeżdżali się po świecie, podejmowali pracę, zakładali rodziny. Wiodło im się różnie. Niektórzy skończyli studia, część z nich zakładała własne przedsiębiorstwa. Gen. Stanisław Sosabowski przez 17 lat pracował w jednej z londyńskich fabryk na stanowisku magazyniera, a gen. Kazimierz Sosnkowski wyjechał do Kanady, gdzie kupił farmę i zajął się jej prowadzeniem. „Przez 17 lat pracowałem w fabryce jako oficjalnie nie znany, prowadząc żywot podwójny: zwykłego robotnika przez 5 dni w tygodniu, „jako szeregowiec fabryczny” – „Stan”, oraz dostojny żywot polskiego generała, poniekąd „ojca” polskich spadochroniarzy, znanego wśród swoich i Brytyjczyków, Amerykanów i Holendrów” Źródło: Stanisław Sosabowski: Droga wiodła ugorem. Wspomnienia. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1990, s. 284- 285. Źródło: tylko do użytku edukacyjnego, dostępny w internecie: wmeritum.pl. Emigracyjne spory Wycofanie uznania dla rządu emigracyjnego Tomasza Arciszewskiego nie zakończyło jego działalności. Jego przedstawicielstwa mogły swobodnie działać w państwach, w których był nadal uznawany: w Watykanie, Hiszpanii, Irlandii, Libanie i na Kubie, a w wielu innych rząd emigracyjny posiadał nieoficjalne przedstawicielstwa. Cały czas starał się podtrzymać, za pośrednictwem emisariuszy, kontakt z antykomunistyczną opozycją w kraju. Sprowadzał również do Wielkiej Brytanii zagrożonych aresztowaniem działaczy krajowej opozycji. Rząd Tomasza Arciszewskiego (premier siedzi na krześle). Tomasz Arciszewski (PPS) stał na czele rządu od 29 listopada 1944 r. Podstawę polityczną gabinetu (po rezygnacji Stanisława Mikołajczyka z PSL) tworzyły Polska Para Socjalistyczna, Stronnictwo Narodowe oraz część Stronnictwa Pracy. Jak myślisz, gdzie zostało wykonane to zdjęcie? Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna. Po śmierci Władysława Raczkiewicza (6 czerwca 1947 r.), wbrew wcześniejszym planom powierzenia tej funkcji Tomaszowi Arciszewskiemu, nowym prezydentem RP został August Zaleski. Nowy prezydent RP zdymisjonował ze stanowiska premiera Tomasza Arciszewskiego i powołał na jego miejsce gen. Tadeusza Komorowskiego. Wyłonienie nowych władz w atmosferze niedomówień i bez należytego porozumienia wszystkich stronnictw wywołało głęboki kryzys i kilkuletnią walkę między różnymi ugrupowaniami emigracyjnymi. W wyniku rywalizacji na emigracji ukształtowały się trzy ośrodki polityczne. Pierwszy skupiony był wokół prezydenta RP Zaleskiego i rządu (zwany „Zamkiem” lub „grupą zamkową”). Drugim były ugrupowania, które wystąpiły z rządu (m.in. Polska Partia Socjalistyczna i Stronnictwo Narodowe) i utworzyły 4 grudnia 1949 r. opozycyjną Radę Polityczną. Trzeci, najsłabszy kształtował się wokół byłego premiera rządu na uchodźstwie i wicepremiera TRJN, Stanisława Mikołajczyka, który po wyborach do Sejmu Ustawodawczego ponownie udał się na emigrację. Przedmiotem sporu był nie tylko sposób powołania nowych władz. Duże August Zaleski (1883–1972) był doświadczonym kontrowersje budził również utworzony przez politykiem. W okresie międzywojennym był posłem prezydenta RP Augusta Zaleskiego 14 m.in. w Grecji i we Włoszech oraz ministrem spraw października 1949 r. Skarb Narodowy, który zagranicznych i senatorem. Podczas II wojny światowej piastował w rządzie emigracyjnym był zasilany ze składek Polonii w Stanach stanowisko ministra spraw zagranicznych, podał się Zjednoczonych. Rada Polityczna kontestowała do dymisji po podpisaniu układu Sikorski–Majski. jego działalność jako inicjatywę W latach 1943–1945 był szefem kancelarii prezydencko‐rządową. prezydenta, a od 1947 r. do śmierci w 1972 r. prezydentem RP na emigracji. Jego nominacja na Jeszcze większe, uzasadnione kontrowersje stanowisko prezydenta oraz osobiste decyzje wzbudzała tzw. sprawa Bergu (nazwa polityczne doprowadziły do głębokiego rozłamu pochodzi od ośrodka szkoleniowego w polskiej emigracji. znajdującego się pod Monachium). Wywołało Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna. ją porozumienie zawarte przez Radę Polityczną z CIA. Na jego podstawie polskie podziemie antykomunistyczne miało prowadzić działalność wywiadowczą na potrzeby CIA w zamian za dotacje w wysokości miliona dolarów. Gdy sprawa ta wyszła na jaw, stała się powodem ostrego ataku na Radę Polityczną ze strony jej przeciwników. W efekcie z Rady Politycznej wystąpił gen. Tadeusz Komorowski. Trudna droga do jedności Niezwykle trudną i obniżającą autorytet polskich władz emigracyjnych sytuację postanowił naprawić gen. Kazimierz Sosnkowski. Doprowadził do pojednania dwóch najbardziej zwaśnionych stron – grupy prezydenckiej Augusta Zaleskiego oraz Rady Politycznej, które w 1954 r. podpisały tzw. Akt Zjednoczenia. Na mocy tego porozumienia August Zaleski miał ustąpić z urzędu prezydenta RP jeszcze w 1954 r. (po upływie siedmioletniej kadencji) i wyznaczyć na swojego następcę