Araitz • '48 Ordu Euskaraz' Festa Ospatuko Da Asteburuan, Euskara Bultzatzeko

• ostirala • 1999ko maiatzaren 28a "

Araitz • '48 ordu euskaraz' festa ospatuko da asteburuan, euskara bultzatzeko. Mario Santesteban •«lnportazioak hiltzen ditu artisau ofizioak».

lMafarroako hiriburua Gipuzkoatik pasatu gabe lparraldearekin batuko lukeen bidea eraikitzeko ahaleginak joan den mendekoak dira. Iruñea eta Baiona arteko biderako zazpi proiektu aurkeztu ditu berriki Atlantikoetako Kontseilu Magusiak eta Nafarroako Gobernuak eratutako ikertaldeak. Asmoak ontzeko bidea orain hartu duen arren, bi guneok lotzeko saioak historia luzea du. Joan den mendearen erdi aldera, Aldudetik iraganen litzatekeen trenbide baten proiektua egin zen. Ez zen egin, baina gerora soka luzea ekarri zuen egitasmoak. < K*i3k I tz- 13 Cz*tlC31U ^ Betelu

lreki dute Eingo al deu... Errege Bidea ALFONTSO XII.A IBILTZEN zen leku beretik ibili ahal dira orain Beteluko burdinola zaharrera joaten di- euskeraz? renak. Oso leku malda- tsua izaki, egokitze lanek luze jo zuten. Lurra txu- kundu, alboetan hesiak 48 ordutari euskara hutsean aritu nahi dute Euskara Batzordekoek paratu eta beste hainbat lan egin dituzte azken ur- Aurreko arrakasta tean. Herriaren mapa, burdinola zaharraren his- ikusirik, hainbat toria eta bertan egindako araiztar berriro 48 Nafarroako azken txanpo- nari buruzko argibide ordu euskaraz festa ugari jarri dituzte, ohol egiteko irrikan ziren. handi batzuetan, bidean zehar barreiaturik. Orain, Euskaltzaietasunak hauteskunde garaia gertu bultzaturik, edo, dela, bidea inauguratzeko aukera aproposa ikusi du besterik gabe, alkateak, Jesus Gonzale- juerga gustukoa zek eta asteazkenean egin zen inaugurazioa izanlk, gauza da Bestalde, bide horretan aurten berriro ezindu fisikoek ez dutela euskararen aldeko inolako trabarik topatu- ko azaldu du Beteluko festa egingo dutela, Udalak, eta hori azaltze- asteburu honetan. ko zenbait afixa argitaratu ditu. Bertan ikusten Araiztarrek mingaina euskaraz ez dantzatzeko aitzakiarik ez dute izanen asteburuan. denez, aulki gurpilduna- • ARTXIBOKOA rekin ere primeran pase- RAITZ-BETELUKO EUSKARA atu daiteke bainuetxe za- ABatzordekoek badakite, harretik hasi eta burdi- euskararena ez dela asteburu ko bat ez ezik, tabernetara 48 ordu euskaraz derako beste ibilbide bat pro- nolaraino doan bidean. bakar bateko kontua. Baina, festa giroa eramateko sistema Baina, hala ere, 48 ordu eus- posatu dute. Plazaola Partzuergoak hala ere, nonbait, zenbait la- ere bada kalejira berezi hori. karaz ekimenerako bese Igandean, 10:30etan, Arri- diruz lagundu du ekime- guni ahaztu egiten zaie hori, Alegia, trikitilariak eta bertso- pegatina bat ere kaleratzen beko plazatik abiatu, eta baina, bailarak bisitariei es- eta oso erraz jotzen dute erda- lariak plazan aritu beharrean, dute Euskara Batzordekoek. lara osatzen duten herri guz- kaintzeko dituen beste rara. Batik bat tabernetako eta festazaleak tabernan po- Horretan bikote bat ageri da tiak zeharkatuko dituz- alorretako bat dela uste giroan. Horrenbestez, taber- teatzen, denak batera, taber- besarkaturik, eta ondoan, te. Mendiz mendi egingo du- baitu. Bidea bukatutako- netako giroa euskalduntzeko naz taberna. Eta, noski, ibil- hizki larriz, Eingo al deu..., te herrien arteko bidea: an amaieran dagoen bur- zerbait egin beharra zegoela bidea euskaraz egin behar. eta letra txikiagoaz, azpian:... aurrena Atallu, eta gero dinola lehengoratzea da ikusi zuten zenbait herrita- Bestela, erdaraz ari dena, euskeraz?. Txantxetarako Azkarate eta Uztegi. Eguer- asmoa. Oraingoz, kon- rrek. Ekintza horrek, alaia markatu egiten da. Baina ez parada eskaintzen du biga- dian, Azkue zelaian bazkal- pondu dituzte geratzen behar zuen izan, eta zirika- da xenofobia kontua, zirika- rren pegatinak, eta, nonbait, duko dute mendizaleek, ziren horma bakanak, tzailea. tzeko modu bat baizik. Bete- iazko emaitzak Jkusita, bat doan. Arratsaldean, Gaintza, baina gerora begira egitu- Bat edo bati bururatu zi- lun hasi, eta Atalluraino, bi- edo batek arrakasta ere izan Intza eta Betelu artekoa egin- ra guztia lehengoratu tzaion trikiti-bertso-kalejira- dean erdaraz aritzen denari zuen ligatzeko modu berri go dute. nahi dute. poteo bat horretarako neurri pegatina bat jartzen zaio sor- honi esker. Araitz-Beteluko egokia izan zitekeela. Hitz-jo- baldan: Ni banaiz, ^y tu?. Euskara Batzordekoek igan- Urko Aristi —f> Urko Aristi

mapa mutuak Fositiboak PELLO LIZARRALDE puinak kondatzen dizkiotenean haurrak ahoa Orduan hasten dira heldu dardaratien ipuin etenga- Hutsik egin gabe etorriko dira, ordea. Haurrari, luze irekitzen du. Pozgarria izaten da ipuina konda- beak, kalaka urduria. «Gauza positiboak erakutsibe- gabe, legea etorriko zaio eta zer egin behar duen esa- tzen hasi eta noiz edo noiz zeharka begiratzen hardizkiegu». Positiboak. Oso gogokoa dute hitza, nen dio, ustegabean zimurrez beteko zaio bisaia, uler- dion kondalari nagusiarentzat. Helduak ez ditu ebakitzean infernutik hegan ateratzen lagunduko balie tzen ez duen guztia gainean eroriko zaio, aholkuek Ibatere gogoko izaten haur sinesgogorrak, gezu- bezala. Komunikazioan omen gakoa, eta sinetsita ere errazten ez duten kinkan hartu beharko ditu era- rra edo amarrua zein den eta non dagoen aurkitzen daude horretarako maila bat jaitsi behar dela, haurren bakiak. ahalegintzen diren horiek. Ez da harritzekoa, fraka- adiskide bihurtu eta ahal den neurrian gozatu. Kolore Zer esan diezaioke une horretan galtza moizak jan- suaren itzalak bazterrak histen dituenean hasten baiti- biziko galtza motzak, kohete itxurako zapatiiak, beis- tzi dituen guraso Peter Panek, adiskide majo horrek? ragalderak. boleko kasketa atzekoz aurrera paratua, eskutik hel- Orain arte haur tzandakoak hutsik ditu eskuak. Ez du Horregatik, hotzikarak bizkarrezurra zeharkatzen duta abiatzen dira paseora, kirol sailkapenak eta team harririk, ez du heldulekurik, ez du pausoa nora bota diola sentitzen duelarik helduak erabakitzen du ezin guztien posibilitateak hizpide harturik. behar duen adieraziko dion ahotsik. duela etsi, ilusiorik gabeko haurrak ez dezakeela au- Haurrari kezkak gerorako utziko dizkiola pentsa- Ohartu orduko beste ahots bat mintzatuko zaio. rrera egin behar bezala, lehendik ere badela nahikoa tzen du helduak bere artean, gero hori noiz izanen den Game is over jakinaraziko dio, jokoa amaitzear dago- atsekabe, seme-alabak ezin utzi dituela bakarrik gal- edo inoiz izanen den jakin gabe. Bene-benetan esan ela, ipuinaren azken hitzak heldu direla. Istant horre- dera ikurrez betetzen joanen den itsaso harrotu ho- nahi dutena da ez dela bidezkoa, ez dutela samina tan norbaitek argia itzaltzen du eta, nahi eta ez, lo egin rren erdian. merezi, inor ez dela ezeren errudun. beharda.

Egunkaria ostirala, 1999ko maiatzaren14a ostirala, 1999ko maiatzaren 14a Egunkaria Uitzi

mmtzoa Haurrak antzerkira Xabier Larraburu Estatistika

agan asteetan hainbat inkes- • lVlugaz Gain jaialdiaren bosgarren aldia eginen da hurrengo astean aren emaitzak plazaratu dira • ta estatistika pilo bat ikusi : hal izan dugu bainan, sines- : Euskal Herrian aidazue, nik ez dut ez eta in- : esta bakar batean parte hartu, i dagoen eskola- niriezditinorkdeusereezgal- j antzerki jaialdirik detu, aukera hori sekulan ez di- : garrantzitsuenetakoa date niri eskaini, redios. Or- : duan nik ere inkesta bat buru- ; Beran egiten da: zea erabaki dut eta jaiki bezain ; Mugaz Gain. Bertan, aister horretara jarri naiz. Di- j uz, denboraz eta populuaz oso j Berako zein Euskal mugatua izan da nire inkesta, j Herriko bertze zenbait beharrik, bainan behintzat hiri- j tokltako ikasleek ar iritziduna eta zientifikoa iza- j teko aukera eman dit. Datu tek- j antzerki emanaldiak nikoak hauexek dira: diruz kafe : eskaintzen dizkiete bat, denboraz bost minutu eta : euren adin bereko edo populua bi lagun, aitortu deza- i gungizonki: ni neueta, ejem, i bertsuko ikasleei. Joan den urtean ere hainbat antzerki talde etorri ziren Berara. nire katua. Gaia guztiz genera- j • AETXIBOKOA la, galdera bakarra: «Zer iritzi j dutenafarrek?»,emaitzakor- j dea aberatsak eta joriak. Goa- j URTENGOA BORZGARRENA IZA- Gazteluko mamuak batetik, cion izanen da, Donostiako Talde horrek Dakota lana zen bada bada bada ondorio j nen da, eta astelehenetik eta Gazteon konpromisoak San Patricio institutuak an- eman zuen joan den irailean nabarmenenak azpimarratzera. j ortzegunera bitarte iraganen bertzetik. tzeztua, Beran, eta izugarri arrakasta- Nafarren erdiak gizonezkoak j da, Lamixine BAT antzerki Asteartean, berriz, Donos- Jaialdiaren helburua gazte- tsu gertatu zen. Oraingo lan taldeak antolaturik. Aurten tiako Santo Tomas Lizeoko ak antzerkiarekin girotzea da, honetan sona handiko hiru dira, beste erdiak emeak. Gizo- i guztira sei ikastetxetako kide- batxilergoko 1 eta 2. mailako- eta, horretarako, antzezlana aktorek egiten dute lan: Jose- nek asko irakurtzen dute, eme- i ek hartuko dute parte. ek Afroditaren alabak lana es- ikusi ostean, aktore eta ikus- ba Apaolaza, Asier Hormaza ek, aldiz, nahiago dute bota i Astelehenean, Berako tal- kainiko dute, eta ikastetxe be- leen arteko solasaldia egiten eta Niko Lizeagak, Berako diodan pentsua gosaltzea. Na- i deen txanda izanen da. Jesu- reko DBH 3koek Dorre ilun da. Emanaldi guztiak Berako Kultur Etxean ikusi ahal iza- farren erdiek euskeraz zein i sen Bihotza ikastetxeko 2 eta nen da bihar, larunbata, arra- misteñotsua. Kultur Etxean izanen dira, gazteleraz irakurtzen, idazten i 3. mailako ikasleek Otsoaren baina soilik ikastetxeetako tseko 22:00etan. Sarrera Asteazkenean, bertze bi lan eta hitzegiten badakite. Beste j kanta goxoa antzezlana eskai- ikusi ahal izanen dira: Lurre- jendearentzat dago zabalik. 1.000 pezeta kostako da, eta erdiak, salara joaten dira eguz- j niko dute. Ondoren, ikastetxe tik ilargira, Hendaiako Antzer- 800 aldez aitzinetik erosita, kipean etzatera. Nafarren er- j bereko 6. mailako ikasleek kilariak elkarteko ertainetako Tanttaka, larunbatean Kattu eta Errekalde ostatue- Baserña lana aurkeztuko du- diak aspertuta daude Eduardo, j ikasle taldearen eskutik, eta Horien aitzinetik, Tanttaka tan. Ekitaldia Bortzirietako te. Arratsaldean, bertzalde, Markesaren alaba Lesakako antzerki talde profesionalak Euskara Mankomunitateak Aurelio eta Matias-en libeloe- Ricardo Baroja ikastetxeko 5. Irain eskolako ikasleentzat. Shakespeare osoa (gutxi gora antolatu du. kin; beste erdiek euli baten go- < eta 6. mailako ikasleek bi an- Jaialdiari akabera emanen behera) lana eskainiko du Be- rabeherak segitzen dituzte, eta • tzezlan eskainiko dituztet: —S» Jon Abril dion lana Match de improvisa- rako Kultur Etxean, bihar. eulia leihoan geidituz gero era- i so egiten diote. Nafarren erdiek i «eta Ansuategiri buruz zer?» galderari «Bof!» erantzuten diote pixka bat nazkatuen an- tzera, gainontzekoek sofa batera jotzen dute azkazalak zorroz- Zaborrak kanpora tera. Nafarren erdiei ordenagai- lu aurrean egotea gustatzen Baztan, Malerreka eta Bortzirietako zabo- makurra ikusita. Izan ere, badira urte ba- diote gehienez, baina arazo franko eman zaie, beste erdiei, aldiz, scaner rrak laster Iruñerrira eramanen dituzte, Tti- tzuk labe errausgailuek ez dutela zaborra ditu dagoeneko». gainean lo egitea. Hauteskun- pi-ttapako azken zenbakian Asier Gogortza beharbezala erretzen». Egoera zein den kontuan hartuta, erreka deez galdetzerakoan batzuek kazetariak sinatutako artikuluak azaltzen «Eskualdeko beste bi zabortegiri ere - guziko zaborrak hemendik kanpo eramatea EH-ri botoa emango diotela ai- duenez: «Duela 10 urte Leitzakoak egin Goizueta eta Berakoari- bizi laburra geldi- erabaki dute azkenean Baztan, Malerreka tortzen duten bitartean, beste- zuen bezala, Baztan, Malerreka eta Bortzi- tzen zaie. Goizuetakoak gehienez ere 2 edo eta Bortzirietako Hrri Hondakinen Manko- rietako Mankomunidadeek akordioa sinatu 3 urte gehiago iraunen ote duen aipatu munidadeek: «Baina Iruñerriko zabortegira ek ez dute ja ere aitortzen. Ho- dute Iruñerriko Mankomunidadearekin, eta digu Angel Salaberri zabor biltzaileak. eraman aitzinetik, eskualdean nonbait el- rrela da, gutxi gorabehera, Na-. ahal bezain laster hasiko dira hondakinak Gaur egun Arano eta Goizuetatik 140 tona kartu beharko dira zabor guztiak. Gisa ho- farroako biztanlegoa. Anitza Gongorarat eramaten. Horretarako, ordea, zabor eramaten dira urtero. Gero lurrez netako azterketak egiten dituen enpresa ba- eta mar mar mar. Estatistika lehenbizi beira, papera eta zabor organikoa estaltzen dute dena. Bortzirietako zabo- ten arabera, Legasa inguruan egin beharko honetan zu zeu zarena islatzen bereizibeharko da hemen. Nafarroako Go- rrak, berriz, Intzolako errekara eramaten litzateke transferentzia planta hori. Bertiza- ez bada, zatoz hurrengoan nire- dira 1990. urtetik honat. Han ere tarteka bernuko Ingurugiro Departamentuak be- ranako Udalak, ordea, ez du onartzen trans- kin batera kafea hartzera: esta- hartu ditu erabaki hori hartzera, Bagordi lurra botatzen diote gainetik. Zabortegi ferentzia planta Legasako kontzejuan egi- tistika pittin bat osatuagoa eta Beintza-Labaiengo zabortegien egoera honeri hamar bat urteko bizitza eman tea, herritik sobera hurbil dagoela-eta». egingodugu.

ostirala, 1999ko maiatzaren 7a Egunkaria] • Bide berriaren hlru aukerak Lan taldeak bide berri bat egitea ere proposatu du. eta liiru pasabide jarri ditu auke ran. Lehendabiztkoa, Izpegiko epotik pasatzea Baigorri- rantz, orotara 18 kilometro osatuko lituzteketen hamasei tunel izanen iituzke proiektuak. Bigarrenak, berriz, Aldude- tik pasatzea proposatzen du, Esnazuko mendatetik Baigo- rrira jaisteko. Guztira 30 kilometro izanen dituen hamar tunel aurreikusten ditu lanak. Hirugarrenak, azkenik, Luzaidetik Donibane-Garazi- lNafarroako hiriburua Gipuzkoatik ra jaistea proposatzen du, 8,3 kilometro osatuko lituzketen pasatu gabe lparraldearekin batuko bost tunel eginda. lukeen bidea eraikitzeko lehen ahaleginak joan den mendekoak dira

tu zuten, besteak beste, Nazario Karrikirik zen. 1914an, adibidez, Antonio Gonzalez Iruñea eta Baiona arteko biderako zazpi eta Alemaniako Krupp enpresak, Daguene- Etxartek zuzentzen zuen taldeak trenbide proiektu aurkeztu ditu berriki ten proiektua gogoraraziz. Baina orduan aurreproiektu bat egin zuen Madrildik Ipa- ere Norteko Trenbide Konpainiak eta rralderaino, Aldudetik pasatuz. Bideak 440 Atlantikoetako Kontseilu Nagusiak eta Madrilgo Gobernuaren alde han zeuden kilometro zituen, eta 340 milioi pezetako Iragan nafarrek -Mugiro senadorea eta Javier Los aurrekontua kalkulatu zen (13,6 milioi Nafarroako Gobernuak eratutako mendean Aldudetik Arcos diputatua, beste batzuen artean- libera). Urte askotan Etxarterena bezala ikertaldeak. Asmoak ontzeko bidea orain barnako aurka egin zuten, Serafin Olabe militar beste batzuenak ere eztabaidagai izan hartu duen arren, bi guneok lotzeko trenbide baten errepublikanoak salatu zuen bezala. arren, proiektuok ez zuten aurrera egin. proiektua egin XX. mendean ere eman zuen zeresana saioak historia luzea du. Joan den zen. gaiak, eta 1914, 1923, 1929-30, 1934, Proiektu berriak mendearen erdialdera, Aldudetik • MIKEL SAIZ 1977, eta 1981ean hitzetik hortzera aipatu XXI. mendearen atarian, berriro ere, mahai gainean da afera, baina orain iraganen litzatekeen trenbide baten indarra trenbideak ez baizik mugaz niako Gobernuak dirua ematen zien proiektua egin zen. Ez zen aurrera atera, gaindiko autobidearen proposamenak trenbideak eraikltzen zituzten hiriei, eta hartu du. Duela gutxi Pauen Pirinio Trenak Iruiiea-Irun bldea baina gerora soka luzea ekarri zuen horrek hainbat enpresariren arteko ti- Atlantikoetako Kontseilu Nagusiko (hegoaldeko aukera) edota rabirak sortu zituen. Batzuek Irungo agintariek eta Nafarroako Gobernuko egitasmoak. Iruñea-Baiona lekialdeko proiektuaren alde egiten zuten; beste- kideek aurkeztutako txostenaren ara- aukera) egtnen luke. lmarko- ek, aldiz, Aldudekoa defendatzen zuten, bera, Iruñea eta Baiona Gipuzkoatik alndlk aterako litzateke. cta. J\ TZERA EGIN BEHAR DA OSO IRUÑEA ETA sutsuki. Tirabirarik handiena 1853 eta iragan gabe lotzeko zazpi proiektu lehenagotik dagoen trenbidea Baiona lotzeko agintariek egindako le- 1856 bitarte gertatu zen eta galdu egin aurkeztu dituzte, hiru aukera sailetan baliatuz. Mugerren egonen hen ahaleginen berri izateko. Orain guztien zen Madril-Irungoa atera zelako enkan- banaturik. Txostenak dioenez, orain litzateke lotura. Nolaimhi erc. ahotan errepidearen aukera besterik ez batera; Norteko Trenbide Konpainiak las- arte dauden errepide azpiegiturak ez aglntarick Pauen egin zulen dabil ere, hasierako asmoa trenbide ter hasi zituen eraikuntza lanak. dira nahikoa izanen 2010 urtean Piri- txostenaren aurkezpenean bat egitea izan zen. XIX. mendearen Nafarroako Diputazioak M. Da- nioetako pasabide garrantzitsueneta- «Txostenak dioenez, orain datu ekonomikorik eman ez erdialdean, 1853ko abuztuaren gueneti eskatutako proiektua tik -Irun, Dantxarinea eta Arnegi- ira- arren, garestiegia dela zioten, 25ean hain zuzen, Pirinioak zehar- arte dauden errepide bertan behera gelditu zen; he- ganen diren ibilgailuei bidea emateko rrialdeko agintari batzuek ez eta ez dela gauzatuko. katuz (Urkiaga eta Aldudetik) Paris azpiegiturak ez dira nahikoa (50.000 egunero). Beraz, beste irten- eta Madril lotuko lituzkeen trenbi- ezik, txosten militar batek ere bide bat aurkitu beharrean omen dearen proiektua egiteko agindu izanen 2010 urtean ezezko biribila eman ziolako dira. Hortaz, 42 aukera ikertu ondo- proiektuari. Hori gutxi balitz be- zion Diputazioak Azkona diputatua- Pirinioetako pasabide tik, hiru aukera sail landu ditu talde- ri. Alta, bazegoen beste aukera bat: zala, ondoko herrialdeak ere Al- ak: trenbidea baliatzea, egungo bidea Iparraldera Irun Hendaiarekin lotuz garrantzitsuenetatik -Irun, dudeko proiektuaren kontra zeu- • Dagoen errepidearen antolatzea edo bide berriak eraikitzea. den. Afera moldatu nahirik, nafa- moldaketa sartzea. Orduan hasia zen Espai- Dantxarinea eta Arnegi- Dena dela, sei hilabeteko gogoetaldia niako trenbide sarea garatzen, eta bi rrek Iruneraino joan eta Nafarroa Dagoen bidea antolatzeko bi eginen dutela iragarri dute agintariek asmook garrantzi handia izan zu- iraganen diren ibilgailuei zeharkatuko zuen bide bat pro- aukera ikusi ditu ikerketa tal- eta informazio kanpaina hasi aukeren ten. Lehena Gipuzkoatik iraganen posatu zuten, baina hori ere ez bidea emateko (50.000 deak. Nafarroako hiriburutik artean egokiena zein den esateko. zen, eta, bigarrena, noski, Nafarroa- zen onartu. Merkataritza guztia, abiatuta, bi proiektuak muga Nolanahi ere, hemen inplikatuta- tik. Baina hasiera batean arazo geo- egunero). Beraz, beste Gaztelakoa ez ezik Nafarroakoa ko herrien eta ekotogisten iritzia falta Luzaiden zeharkatuko lukete. grafiko soila zirudien arren, laster eta Aragoikoa ere, Gipuzkoatik da. Hori heldu den astekoan izanen irtenbide bat aurkitu Handik Donibane-Garazira interes ekonomikoen arteko gatazka iragaitea baitzen kontrakoen duzue. jaitsiko lirateke. Saliesen edo eta arazo militarra ere bilakatuko beharrean omen dira» nahia. zen. 1850 eta 1855 bitartean, Espai- Peyrehoraden bukatzeko. Aldudeko asmoa 1877an berpiz- lrene Arrizurieta

I ostirala. 1999ko maiatzaren 28a ostirala. 1999ko maiatzaren 28a Klasiko bitxi •arront klasiko

Joxemiel Bidador

Patziku Perurena

N A rt

lntxaurrondo hil zeneko Pionekoak nere UZKUTAN MOTZ omen na- du honetan Rousseau, izan ere, bil atzenaldera, eta beti bertuteaz, bihotz sentibe- 20. urteurrenean kontu zahar etnologi- raz, eta izpiritu sublimeaz ari Jkotan luze. Baliteke, arren, gixatxar zital hutsa baita Gaur betetzen da Migel Intxaurrondo euskaltzale nafarra hil baina, horietan ere, harritzen izatez. Gizonaren zinezko gaiz- naiz, halaholako juzku sinesgai- totasuna, ez da ekintzazko eta zeneko 20. urteurrena; honenbeste tenoreurren eta tzen batek ez aldegitea niri tar- itxurazko gaiztakeria ikasi inte- urrenondo ospatzeko aitzakia bilakatu zaigun teka. resatu hori, baizik eta gizabere- Bestek iritzia sortzea, bestek ak bere muinean gorde duen aurtengo honetan ere aldarrika dezagun ozenki pentsatzea, nahi du egungo jen- gaiztotasun geldo eta zakar ho- gizon honen oroitzapena dajeak; nork berak ez baitu be- ri, kasik gaiztakeria ere ez den tarik, txorakeriotan bururik horixe». hausteko. Aski dizu pakea, de- «Ulertzeko da, bere bizitza mokrazia, justizia, autoestima, eredutzat daukan jendea izatea eta antzeko hitz abstraktu astu- oraindik, eta bere azainak kon- nen bizkarketari huts izateare- IGEL INTXAURRONDO ARRIA- semetxo enia, / Ez juan berekin zerbait ari direnentzat zinez sus- jj tatzeko kemen puska harroa Mran Araiz aldeko Arriben Goitira! / Nolani...,bizikoibar tagarria». 1 kin. izatea ere, baina, nik ez dut ino- jaio zen 1897.ean -oharkabean ontan / Berekin zujuaitenbazi- Ilandik bi urtetara, | Seguru hitz potolo asperrok rentzat eredugarri deñ bizitza eta ospatzeke beraz igaro zitzai- ra? 1928.ean alegia, Metodo j bizkarrean erabiltze hutsagatik pedagogikoa egin, ez eta apro- gun bere mendeurrena orain de- «-Banua, amatxo, banua! / - practico del euskera on- 1 poliki kobratzen duela, eta ko- pos ereduaurka ibili ere. Esku la bi urte-. Iruflean apeztu oste- Ez juan, semetxo! Nun zira? du zuen, Iruñeko bratu gabe erabiltzen dituena, bete egirik ere ez dut (Arestik be- an. Etulainen aritu zen erretore / -Amatxo, aingerukin! San Zernin karri- § barkakizun dut oraindik, bere re meza poetikotan bezala) edo- 1926.era arte, bada, urte hartaz Amatxo? / Amatxo! Goi- kan Jose Ara- | inozentziagatik bestegatik ez nori purraka saltzeko». geroz eta lau urtetan barrena, tira! Goitira! / Amatxo! mendiak zuen 1 bada ere. Badakigu nolako izan behar Iruñeko apezgaitegiko euskara Amatxo..., nigana, / II- moldetegitik elki f Erretolika apainduan luzatu duen gazte doktore baikor lasai irakasle jardun zuen. Gerrate Zi- tzean, zu ere jin Goitira. zena. Onespen 1 beharrean, noiznahi ttaka juzku potzoak, hamar dozena soldata- bilak Madrilen harrapatu zuen / Biok emen biziren gare, / emailea Blas Fagoa- I zorrotz eta bihurriantzak ema- rekin. Baina beste bakan ho- eta Gineara bidaldu zuten guda- Or zu ona izaten bazira!». ga bera izan zen, eta ja- J teagatik izan dira errezeloz eta riek, gizatasun bizi bizia dario- osteen kapelau. Ginean ibili os- 1926.ean La iglesia y el euske- so kritikak biziki onak izan ziren j begiratu txarrez hartuak mun- ten horiek, ez dute nondik hel- tean, Kartagenan eta Puerto Ri- ra: obligacion de hablar alpueblo eskuarki, guztietan beroeneta- duko tiporik onenak. Zentsura- durik. Horientzat ez da eredurik coko Humacaon izan zen, berauk en su lengua nativa y de cultivar- koa Henri Gavelek 1929.eko Gu- ren historia ere, ez da besterik: eta hezierarik. Eskeptizismoa 1967.eko uztailaren Principe de la izenburuko saiakera eman re Herria-tik zuzendu ziona: «Ce ixti atzera! bere buruz gauzak eta ezkortasun sanoa, ez dira Viana-ko euskal gehigarrian zuen argitara. Pezeta bakarra ba- livre represente u n travail des bihurritzen hasten denari. Piok inon irakasten, ikasi ordea, no- zioskun bezala: «Zortzi urtetara lio zuen hau Iruñeko gotzai zego- plus meritoires, et nous parait ap- zituen etsairik xitalenak ere, ho- nahi. dijoa onera etorri nintzela, mixio- en Mateo Mujikari eta Nafar Al- pele a rendre d'eminents services rrexegatik zituen: bere iritzia Edukazio moderno guziari, lari bezela. Len mariñela nin- dundiari eskeini zien. 1926/27 pour ienseignement du basgue nonahi zapla botatzen zuela- eunukoen baikorkeria besterik tzan. Ontzitan ibiltzen nintzan ikasturteari hasiera emateko enHaute-Navarre'. Gramatika kotz. ez dario. Igoal dio eskola maisu, ara ta onera. Guda ontzitan. Ka- apezgaitegi kontzilarrean egin hau, guztiarekin, zailduegia ze- Berriki leitu diot Juventud, fabrikako txaketila, euskal- pellau bezela. Eta xahartuxe egin ekitaldian irakurritako hitzaldia karren, hitanoaren aldaerekin Egolatria liburua, justu nere tzain, bankero, idazle, ekologo, nintzanean, lurrera jo nun. Baño dugu hondarrean. 98 orrialdee- ere, eta jasotzen zuen euskara oraingo urteak zituela 1917an artista, edo beste edozein zozo- Madrillen ere, alperkeriaz asper- tan barrena, araiztarrak herriari eredua gutxiz gehien gipuzkera- idatzia, eta barra barra botatzen logo herrisalbatzaile izan, male- tuta, berriz lantoki berrira etorri bere hizkuntzan hitz egiteko eta nafarrera izan arren, hainbat ditu bere juzkuak zertaznahi. ta lodikote beltz bat eskuan zin- nintzan». Azken hiri honetan ama hizkuntza bera jorratzeko ekialdeko ikutuak bazituen. Ale- Askotan nere traza hartzen diot: tzilik badakar, akabo: botikario zendu zen, bada, 1979.eko maia- apezek duten bete beharreko ki honi erdal-euskal hiztegi batek «Zoragarriago da gizonak Odi- berria duzu, mila teoria laikoz tzaren 28an, orain dela hogei ur- eginkizuna zeukan mintzabide. ematen dio amaiera. Hiztegigin- sea, Kijote, Hamlet, edo Supaz- apeztutako eunukoa. Eta zer te beraz. Bukaeran gehigarri zenbait eka- tzaren arloan ere, Euskaltzain- ter Xokoan asmatu izana, eta ez egin, inori «Utikan!» esateko ka- diari Palabras vascas que no se Argitara eman zituen lehenbi- rri zuen, erabili testuen jatorriz- milaka miloi zauritu, sofritu, paz ez den gogo batekin? Osea: encuentran en el diccionario ziko lan idatziak olerkiak izan ziko aldaerak; euskaltzain, euskal- kartzelatu, edo hilketa egin iza- bat eta bera den, gogo guziokin? V.E.F. del sr. Azkue izenburuko ren; 1924.ekoEusfca!erriarenAi- tzale edota idazle batzuen aipua; na. Aleunka jenderen matan- «Nere animan bada, sasi eta zazpi orrialdeko hitz zerrenda la- de aldizkarianSembrandoeltri- eta euskal apezteriarentzat ezin tzak noiznahi izan dira mun- lahar tartean, Juvenzio-ren itu- burra igorri zion, Araitz, Goizue- go marzal izenburuko erdal oler- egokiago ziratekeen irakurgaien duan, baina, «Os quiero a todos» rri ttiki bat. Esanen didazue ur ta, Larraun, Lesaka eta Baztanen kia agertarazi zuen Etulaindik zerrenda. Leon Leon egile haz- behin bakarrik sortu da. Nik gordina eta arrea dakarrela; ez bilduak zirenak. Azken orrian bidalita, eta 1926.ekoEus(calEs- pandarrak iruzkin ezin baikorra- mundua bakean balego bezala dela mehe eta gardena. Egia. Azkuek berak erantsi zuen: «Hat/ nalea-n, berriz, Iruñetik igorrita- goa egin zion 1927.eko Gure He- idazten dut, egungo sorraire ho- Baina, isurian dator, harri tarte- otra remensa del mismo que con- ko Aingeruaren iItzean euskal rria- n: «Ez dakit ene idurikoak nen erdi erdian, izpiritua neure an jauzika, murmurio eta apar tiene 47 palabras», baina oraino olerkia atera zuen: «-Amatxo! direnetz bertzeak, bainan orai molde arrotz honetara hustuz, dariola inoizka. Aski dut horre- ez omen da ageri. Amatxo? Amatxo! / Amatxo? arte haize hegoa enuen gutienik deusen itxaropenik gabe». kin. Ez diot eskuan eutsi nahi; maite. Zertako? Kaskoa erhaus- Amatxo..., nun zira? / Amatxo! Azkenik, Silbia Baleztena Az- «Nietzsche, pentsamenturik doala lasterrean, galdu dezala ten dautalakotz. Bainan iragan Amatxo! Amatxo? / Egan dabil- karateren Jerusalem erdal saioa basatienaren fruitu, funtsean bere burua. Beti liruratu izan astez geroz buruko min guziak tzenok..., zoindira? euskaratu zuen, baina tamalez gizon ona da; beste muturreko nau ihesi doanak». barkatuak diozkat. Erran zaha- «Amatxo! Amatxo? Amatxo! / ezin izan zuen argitaratu gerra- rrak diona, emaitzek harroka Batekerranditbelarrira... / tea zela eta. Honetan Palestina hausten eta guritzen dutela, egia Amatxo! Amatxo? Amatxo! / Be- alde hartaniko Espainiako kon- bada, egun hautan hegoak egin rekinjuaiteko Goitira. / -Seme- tsularen emazteak bizitakoak ja- »IVIotxorrosolo « -i emaitzak nondik noia enituen txo! Semetxo! Semetxo! / Dakus- sotzen dira. Batzuetan Bibliaren hautsiko eta gurituko, enizenaz kizun oiek..., nun dira? / Oi! Zoi- gertaeren berkokapenak dira, eta geroz ez harrroka, ez harria, ez Sadar aurrean diren zerbitzariak nek dautsu erran semetxo, / besteetan azalpen historikoak eta harrigarria? Asma hegalpean Juaiteko aiekin belarrira? zein ohiturazko deskribapenak. NGIZATE ESTATUAN TEORIKOA DENAK BESTELAKO PLEGUAK ERA- zer ekarri dautan? Liburu bat, li- Guztiarekin ez zen oso liburu kusten ditu ideia horiek praktikara eramateko tenore- «-Amatxo! Amatxo? Ainge- buruño bat, bere hatsa bezain O ona, eta idazlearen aurreiritziak an. Gutxiengoen gutxitzea haizatzen du demokratikoki ruak... / Ni eramatera etorri dira; beroa, beroa bezain bihotz alt- zein antisemitismoa nabariak di- aukeraturiko ordezkarien aurrean. Bizkitartean, gehiengo / Ni alako aingeru ederrak / Goi- chagarria, eta eskuarari buruz tianbizitzenbaitira. / -Ezjuan, ra. diruditen gutxiengoen eskubideak eskubideago direla alda- rrikatuko dizu. Sadar aurrean diren zerbitzariak.

Egunkaria ostirala, 1999ko maiatzaren14a ostirala, 1999ko maiatzaren 14a Egunkaria \ |Mriin * •\ * \ f \ i • \ f - \ # \ * \ t \ iJJiiJ J J Uhalgilea

Marlo Santesteban uhalgilea da. Duela hamar urte hasi zen ofizio horretan, baina ganadu azoketan ez bada, ez omen du saitzen. Napar Bideak elkarteak urtero antolatzen dituen Antzinako Merkatu Ibiltarietan ere badabil, balna alferrik, gastuak ordaintzeko adina baino ez omen du ateratzen. Marioren s o s I a i a

arabera, inportazioak hilen du Ez dago ezberdintasun handi- Mario Santestebanek 54 urte ditu eta Muriiio el Fruto herrikoa da. Hala ere, zaldiak janzteko ofizioa. rik. Zerbaitberezia nahi duena- Zarrakaztelun bizi da duela hamar urte emaztea hango praktikantea delako. rena zuk eginen duzu, baina Dena dela, egunero joaten da jaioterrira animalientzako jantziak egitera. besterik ez. Horrek nahi duzu- Hurrengo azoka Tuteran du ekainaren 5ean eta 6an. na ordaintzen du. Gaur egun, • | URILLO EL FRUTO HERRIAN gainekoak, aho-uhalak, kabes- ordea, gehienek zerbait balia- M truak, buztanpekoak edo azta- garria eta merkea nahi dute, rUhalgintzaz gain, zintzarriak egiten hasi da. Horrek dirurik ematen ez badio, duen lantegian zintza- luhalak eta abar. Egun, zamari besterik ez. makila hartu eta egunero mendira joanen dela dio. «Letxu bat jateko ez da rriei azken ukitua emateko txi- zaldirako lan egiten da, lanera- • Gizakiaren lana gero eta buruhauste handiegirik behar. Beti egin dut lan artisautzan Esku onak ditut minia moldatzen ari zela harra- ko apenas erabiltzen delako gehiago teknologiak eta eskulangintzarako eta asko gustatzen zait, baina egun deus gutxi egin patu genuen Mario. Lantokiak aberea. Ardientzako edota za- makinak ordezkatzen duen daiteke», dio etsiturik. merkatu txiki bat zirudien, zal- kurrentzako lepokoak ere egi- gizarte batean, zer etorki- diak janzteko materiala ez ezik, ten ditut, eta orain zintzarriak zun duzue? urteen poderioz erabiltzen ez rEgiten duena merkaturatzea zaila dela ikusirik, Errumaniatik materiala egiten ikasten ari naiz. Badira lanak non makinak diren hainbat lanabes pilatu inportatzen hasi da: zintzarriak, uhalak eta egurra. Dena dela, uhalgintzak • Zaldia janzteko atzerritik sar daitezkeen, baina beste ba- baitutu bertan. ematen dizkion buruhausteak non lasaitu badaki, eta egunero hiru orduz edo datozen produktuak kon- tzuetan ez. Nirean, belarrien • Nola hasi zinen uhalgile la- txirrindulaz ibiltzen da. Badu non aukeratu, batzuetan Bardeetara hurbiltzen da, petentzia han- ingurua adibidez nahitaez es- nean? besteetan Uxueko Zerrara, edo ondoko herrietako xendetan ibiltzen da. dia direla aipatu kuz egin behar da. Baina egun Orain dela ha- duzu. Nondik makina inportaziotik datorren mar urte hasi nin- • datoz? produktuak ordezkatzen du. tzen dena erosi edo ez dut bizi- dut hori guztia. Zintzarriak ere tzen. Tafallako Fe- «Makina Beste herrialde batzuetako es- tzerik. eraman behar ditut, behientza- lipe Pernal uhalgi- Indiatik eta Tai- inportaziotik kulan merkearekin egindako • Dena dela, zaldi gainean ko eta ardientzako lepokoak ere leak erakutsi zi- wandik datoz. lana saltzen da saltoki handie- ibiltzeko ohitura gero eta dan ofizioa. datorren Zaldi gainean jar- egiten ditudalako. Orain arte, tzeko zelak mexi- tan. handiagoa da Euskal He- saltzeko erosi egiten nituen, ez • Uhalgintzan produktuak rrian. Nabaritzen duzu zer- aritu baino le- karrak Kamerun • Napar Bideak elkarteak an- zitzaizkidalako ongi ateratzen, ordezkatzen du, bait? hen zer egiten edo Senegaldik tolatzen dituen Antzinako baina orain saioak egiten hasi zenuen? beste herrialde ekartzen dituzte, Merkatuetan zabiltza zure Bai. Asko nabaritzen da, banaiz eta behar bezalako zintza- bitakoon batetik. produktuak saltzen. Non tez ere ganadu azoketan. Joa- rriak egin arte ez dut etsiko. Lehen imita- batzuetako eskulan ziozko bitxiak egi- Larrua da, eskuz gehiago? ten naizenean dexente saltzen Arazoak ditut zintzarriekin, ez merkearekin ten nituen burdin josia dago, lana Ganadu ferietan batik bat. dut, baina hortik kanpo saltzen dudalako erakustunik; lehiaki- hariarekin, baina egindako lana hobekiago edo • Antzinako Merkatuak anto- dena inportatua da. Ez dizkizut de bat naizenez inork ez dit ira- gaizkiago eginda latzea galtzen ari diren arti- prezioak esanen, baina aldea ez zen batere sal- saltzen da saltoki katsi nahi. tzen. Uhalgile la- ere, gauza bera sautza lanbideak biziaraz- izugarria da, ezin dut inporta- • Beraz, artisautzaren etorki- na hobea izanen handietan» da, eta prezio irri- teko modua izan daiteke? tzen den prezioetan lan egin. zuna latza da? Ofizio honetan gero eta Horrek hiltzen ditu artisau ofi- Bai. Uhalgile bezala aritzea zelakoan, ikasi eta • garrietan. Beraz, lanean hasi nin- ez du balio lane- gehiago inportaziotik datorrena zioak. Nahiz eta berreskuratzen laster ezinezkoa izanen da in- tzen, baina hau, an hastea ere. erosten dut. Haiekin lehiatu saiatu, inportazioa dagoen bi- portazioengatik. Zaldien gora- hura bezala, gaizki doa. Dena Hemen egun erdia ematen du- nahi badut eta zerbait saldu, tartean ezinezkoa izanen da, kada egon ez den bitartean bes- atzerritik ekartzen da eta ezin zu aho-uhala egiten, eta han- nahitaez hori egin behar dut. eta merkataritza bide horreta- te inork ez zuen muturra sar- dugu deus egin, inportatuak dik gurdi osoa hemengo baten Ezin dut lehiatu. Saiatzen ari tik doa, globalizaziora, eta gurdi tzen, baina orain saltoki han- gurearen aldean ez duelako bi preziora ekartzen dute. gara artisautza babesten, baina horretara igo behar dugu. dietara joan eta zaldia janzteko maraiko ere balio. • Baina handik ekarritako zuk egiten duzunaren antzeko • Orain zintzarriak egiten ha- behar den guztia dute. Inporta- • Zer egiten du uhalgile ba- materialaren kalitatea ber- produktua inportatzen da eta si zara. Nola otu zitzaizun tua da, gurea baino garestiago tek? dina da? zurea urperatzen du. Artisau- ideia? saltzen dute, bainajendeak Uhalgile batek zaldien uhale- Kalitateak merkea denean ez tza feria batean ezin dut deus Nire lana animalientzako la- erosi egiten du. riak egiten ditu, zaldia janzten du hainbesteko eraginik. La- saldu, kanpotik datorrena as- rruzko edozein gauza egitea da, duen guztia: ukuiluko mutur- rrua da, eta eskuz josia dago. koz merkeagoa delako. Inporta- eta ganadu azoketara eramaten —frlrene Arrizurieta

ostirala, 1999ko maiatzaren 7a Egunkaria] Mi larkaria Egunkaria • ostirala • 1999ko maiatzaren 28 a

Mikel Beramendi KONTZEKTUAK I Barañain: Iturrama institu- har zaio, eta irabazleak jatea prestatuko du tuko antzerki taldearen Porru 50.000 pezeta ja§oko ditu. 21:00etan. I Antsoain: Latzen eta Ost tal- patata lana ostegunean, Lanak Eguzki talde ekologis- I Iruñea: Hemingwayjaio ze- Bareinaren deen kontzertua izanen da 20:00etan, udaletxean. tak Iruñeko Kale Berrian neko mendeurrena dela eta, gaur, 23:00etan, gaztetxean. BESTELAKOAK duen egoitzara igorri behar Allen Josephsek Ernest He- plagioa I Aitzoain: King Mafrundik dira ekainaren 8a bitartean. mingway y los otros hitzaldia kontzertua eskainiko du gaur, I Iruñea: Sanferminetanjar- I Irurtzun: Trinitate festak os- gaur, Iruñeko Kutxan (Arma- tzen diren barraketako karte- da Etorbidea), 20:00etan. ehiegizkoa iruditzen zait Iruñeko Artsaia aretoan, 22:00etan. patuko dituzte gaur, bihar eta GUPNk plagiaturiko liburuak sortu t Burlata: Buitraker, La Polla la erabakitzeko lehiaketa an- etzi. Kultur Kontseiluak I Etxarri-Aranatz: AnaKar- duen iskanbila. Ez da hain larria, aizue. eta Goa taldeen kontzertua tolatu du Barraken Batzorde- hainbat ekitaldi antolatu di- men Huarte dietetikan adi- Azken finean, gauza jakina eta aitortua bihar, Askatasunan. ak. Lanak ondoko baldintzak tu. Besteak beste, Aska talde- tuak anorexia eta bulimia da gure zaletasunaren sailkapenean ira- I Iruñea: Valeruzek, Olabarrie- bete behar ditu: DINA-3n egi- arekin dantzaldia izanen da izanen ditu mintzagai ostegu- kurzaletasuna beheko postuetan dagoe- tak eta Tabernerok jazz kon- na izan behar du, Barrakak gaur 20:00etan, eta bihar Er- nean, 19:30etan, Kultur la eta, tira, politikoek afizioa bultzatzeko tzertua eskainiko dute asteaz- gure alternatiba leloa jarri be- ga-Larrea elkarteak txistor Etxean. ahalegina egitea txalotzeko modukoa kenean, 23:00etan, O'Con- da, nahiz eta horretarako aurretik argi- nor's tabernan. taraturiko liburua plagiatu behar. I Iruñea: Euskadiko Orkestra Egoera hobetzen ari da. Gogoratu, Sinfonikoaren kontzertua os- Arestiren liburutegia bestela, UPNko alkate harek harro tegunean, 20:00etan, Gaiarre Castelao nos errandakoa: «Nik oporretan zer irakur- antzokian. tzen dudan? Deus ez, ez dut aspertzeko I Iruñea: Jarabe de Palo talde- denborarik». Alkate ilustratu haren mai- aren emanaldiagaur, Anaita- la hobetuz, alkatesagaiak Jose Maria sunan, 23:00etan. Romerak prestaturiko liburutik testu I Iruñea: Paco Ibañez eta Ima- batzuk hartu (baimenik gabe, noski) eta nolek kontzertua eskainiko liburuxka batean eskainiz mezu argia dute asteartean, 20r00etan, bezain pozgarria helarazi digu: harriga- Gaiarre antzokian. rria badirudi ere, UPN eta kultura ez di- I Lizarra: Hechos contra el dera bateraezinak. Albiste ona, dudarik coro, Dusminguet eta Dr Flo- gabe. atting taldeen kontzertua Aferagatik pizturiko polemika gehie- bihar Artabia herrian, doan. gizkoa da, bai. Izan ere, Udalak berak duela urte batzuk argitaraturiko liburua plagiatzea oso eredugarria ez bada ere, ERAKUSKETAK askoz larriagoa eta mingarriagoak dira UPNkoen azken asteetako beste erabaki I Iruñea: Franss Conde H-ren batzuk. bi bereziki. Bata, Bianako Kul- lanak ikus daitezke ekainaren tur Printzea saria demokraziaren aurka 27a arte Lacava tabernan. eta heriotza zigorraren alde dagoen opu- I Burlata: Donejakue Bideko seko unibertsitateko irakasle bati eman izana (Javier Ayestaranek saridunak az- argazki erakusketa astelehe- ken urteetan idatzirik utzi dituen perla na arte Kultur Etxean. batzuk bildu zituen Madrilgo egunkari batean). Eta bigarrena, ustezko demo- ANTZERKIA kratek nori eta Del Burgoren aitari sari berezia ematea bizitzan zehar kultura- I Burlata: Mundo Nuevo talde- ren alde egin omen duen lana eskertze- ak Escenas del camino Done- ko. jakue Bidearen inguruko lana Lehenengo erabakia onartezina da antzeztuko du bihar, demokrata guztientzat eta sari bera jaso 20:00etan, Hilarion Eslava dutenak ere ez dut uste oso egoera ero- musika eskolan. soan utzi dituenik. Bigarrena mingarria I Tiebas: T'Ombligo Teatroren da askorentzat, batez ere 36ko gerran Lajiesta del abuelo mudo lana demokratak izateagatik afusilatu zituz- etzi, 19:00etan, elkartean. tenen famiiientzat. Aipatu erabakiek li- » Zangoza: TEN Pinpinlinpau- buru bat plagiatzea baina askoz larria- xak Asi' son los animales lana goa izateaz gain lotsagabekeria handia antzeztuko du bihar, —lQw comera o rey? erakusten dute. 18:30etan, Karmengo Entzu- —Comera.,., comera... zuere. tegian.