Abergorlech Walkleaflet 6Fold
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Teithiau Cerdded Abergorlech Abergorlech Country Walks Tyˆ Mawr Abergorlech Chapel By the 16th century, the settlement consisted principally of Abergorlech played an important role in the spread of early a single gentry house – Tyˆ Mawr still survives, but now Methodism in the county. At first, use was made of the flanked by houses at the core of the village, near the Post churches and chapels of the then-moribund Established Office. In the 16th and 17th centuries it was the home of Church – the Chapel of Ease of St David’s . the Prices, local gentry who furnished a High Sheriff for the This allowed Carmarthenshire methodists to avoid County in 1649. By 1840 it had become a tavern, called celebrating the Lord’s Supper in meeting houses or private ‘The Wheatsheaf Inn’. It was converted back to a private dwellings. There was a society at Abergorlech by 1743; dwelling in the 1940s, and once again called Tyˆ Mawr. Griffith Jones, Llanddowror preached there as well as Daniel Rowland. The Independent Cause began about Former Mill 1660, the present chapel was built in 1828 and renewed One of the most valuable elements of the estate was in 1872. A strong revival took place during the ministry of Abergorlech Mill. The ruins can still be seen beside the John Harris (1738–48). bridge. It is likely that the fine listed Abergorlech bridge was built by the Price family to encourage tenants and Llwyn Celyn others south of the Cothi to use the mill. This deserted farm has a substantial two-storey farmhouse, a barn and dairy, and other, Abergorlech Bridge smaller buildings for pigs and geese. On the The ancient bridge has two Tithe map in 1840, Llwyn Celyn was a arches and two prominent substantial 70 acre farm – an example of ‘cut-waters’ either side of the how farmhouses sited away from tarmac Tyˆ Mawr bridge surface, which provided roads have tended to be Erbyn yr 16eg ganrif, passing places for those crossing abandoned and holdings anheddfan o un tyˆ bonedd oedd yma – Tyˆ Mawr. the bridge as well as giving strength to amalgamated. Deri Coch Mae’r tyˆ yn dal i fodoli, ond erbyn hyn mae wedi’i the structure. The bridge is at least of 16th century date Red Oak amgylchynu gan dai eraill ac yng nghanol y pentref, and may be late medieval. A carved stone records its repair ar bwys y Llythyrdy. Yn yr 16eg a’r 17eg ganrif roedd yn by John Jones in 1794. Cilwr Farm gartref y teulu Price, gwyˆr bonedd lleol y bu un ohonynt, Certainly occupies a medieval site, though whether of a yn Uchel Siryf y Sir yn 1649. Erbyn 1840 roedd wedi dod small hamlet or an individual ‘tref’ or freeholding is not yn dyˆ tafarn ‘The Wheatsheaf Inn’. Ail droswyd y dafarn yn known. The field patterns around Cilwr suggest fairly early dyˆ preifat yn y 1940’au a’i alw’n Tyˆ Mawr unwaith eto. enclosure with ancient hedgerows. Hen Felin Llwyn Celyn Un o asedau mwyaf gwerthfawr yr ystad oedd Melin Fferm anghysbell ag iddi Abergorlech. Gellir gweld olion y felin wrth ymyl y bont. ffermdy sylweddol dau lawr, Adeiladwyd y bont hardd hon, sydd bellach wedi’ i rhestru, gydag ysgubor a llaethdy ac adeiladau gan deulu Price mwy na thebyg er mwyn annog y eraill ar gyfer moch a gwyddau. Yn 1840, tenantiaid ac eraill i’r de o afon Cothi, i ddefnyddio’r felin. ar Fap y Degwm, roedd Llwyn Celyn yn fferm sylweddol o 70 erw, esiampl o ffermdy a leolwyd Pont Abergorlech ymhell o ffordd galed, Mae’r bont hynafol hon â dau fwa iddi gydag ochrau’r pileri wedi cael ei adael yn canol yn ymestyn allan yn bigfain o bobtu’r bont. Roedd y wag a’r tir wedi rhain, yn ogystal â chreu cilfannau pasio i’r rhai a’i cael ei uno â thir croesai, yn cryfhau strwythur y bont. fferm arall. Mae’n dyddio’n ôl i’r 16eg ganrif o leiaf ac o bosibl o ddiwedd yr Oesoedd Canol diweddar. Mae ysgrif ar garreg yn nodi iddi gael ei hatgyweirio Fferm Cilwr gan John Jones yn 1794. Glas y Dorlan Yn ddiamau mae’r fferm Kingfisher hon wedi’i lleoli ar safle o’r Capel Abergorlech Oesoedd Canol, ond nid oes sicrwydd ai pentref bychan, Roedd Abergorlech yn bwysig iawn yn hanes twf ‘tref’ unigol neu rydd ddeiliadaeth oedd. Mae patrwm y Methodistiaeth cynnar yn y Sir. Ar y dechrau, gwnaed caeau o gwmpas Cilwr yn awgrymu fod y tir wedi cael ei defnydd o eglwysi a chapeli yr Eglwys Wladol farwaidd – gau yn gynnar a bod yma gloddiau hynafol. Capel Anwes Dewi Sant . Roedd hyn yn caniatau Llwybrau a Argymhellir Recommended Routes Methodistiaid Sir Gaerfyrddin, i osgoi derbyn y cymun Hawliau Tramwy Eraill Other Rights of Way mewn tyˆ cwrdd neu dyˆ preifat. Roedd seiat yn Abergorlech Llwybrau Eraill â Chaniatâd Other Permissive Routes erbyn 1743; bu Griffith Jones Llanddowror a Daniel Rowland yn pregethu yno. Dechreuodd yr Achos Annibynnol Milltir / Miles 1 M tua 1660, ac adeiladwyd y Capel presennol yn 1828 a’i Km adnewyddu yn 1872. Bu diwygiad mawr yn ystod 1 Km Hawlfraint y Goron © Crown Copyright LA09007L/97/01 gweinidogaeth John Harris (1738–48). Tafod yr Hydd Hart’s Tongue Fern Supported by the Kite County Project & Countryside Council for Wales for Council Countryside & Project County Kite the by Supported Cefnogwyd gan Brosiect y Barcud a Chyngor Cefn Gwlad Cymru Gwlad Cefn Chyngor a Barcud y Brosiect gan Cefnogwyd ˆn yn ddiangen. yn ˆn sw chreu â Peidiwch I Byddwch yn ofalus iawn ar heolydd gwledig. heolydd ar iawn ofalus yn Byddwch I Make no unnecessary noise. unnecessary no Make Gwarchodwch fywyd gwyllt, planhigion a choed. a planhigion gwyllt, fywyd Gwarchodwch I I Take special care on country roads. country on care special Take ˆr yn lân. yn ˆr dw pob gadw Helpwch I I Protect wildlife, plants and trees. and plants wildlife, Protect Ewch â’ch sbwriel adref. sbwriel â’ch Ewch I I Help to keep all water clean. water all keep to Help Gadewch lonydd i anifeiliaid, cnydau a pheiriannau. a cnydau anifeiliaid, i lonydd Gadewch I I Take your litter home. litter your Take Defnyddiwch lidiardau a chamfeydd i groesi ffensys, perthi a walydd. a perthi ffensys, groesi i chamfeydd a lidiardau Defnyddiwch I I Leave livestock, crops, and machinery alone. machinery and crops, livestock, Leave Cadwch at lwybrau cyhoeddus wrth groesi tir amaethyddol. tir groesi wrth cyhoeddus lwybrau at Cadwch I I Carmarthenshire Country Walk Country Carmarthenshire Use gates and stiles to cross fences, hedges and walls. and hedges fences, cross to stiles and gates Use ˆn dan reolaeth glòs. reolaeth dan ˆn cw eich Cadwch I I Teithiau Cerdded Sir Gaerfyrddin Sir Cerdded Teithiau Keep to public paths across farmland. across paths public to Keep Ceuwch bob llidiart. bob Ceuwch I I Keep dogs under close control. close under dogs Keep Mwynhewch y wlad a pharchwch ei bywyd a’i gwaith. a’i bywyd ei pharchwch a wlad y Mwynhewch I I Fasten all gates. all Fasten I Wrth ddefnyddio llwybrau cofiwch gadw at reolau cefn gwlad. cefn reolau at gadw cofiwch llwybrau ddefnyddio Wrth Enjoy the countryside and respect its life and work. and life its respect and countryside the Enjoy I Y Rheolau Cefn Gwlad Cefn Rheolau Y Whilst using paths please remember to follow the country code. country the follow to remember please paths using Whilst lwybrau beic mynydd gan ddefnyddio rhannau o lwybr y daith gerdded. daith y lwybr o rhannau ddefnyddio gan mynydd beic lwybrau The Country Code Country The wedi’u nodi mewn un cyfeiriad. Mae’r Fenter Goedwigaeth hefyd yn hyrwyddo nifer o nifer hyrwyddo yn hefyd Goedwigaeth Fenter Mae’r cyfeiriad. un mewn nodi wedi’u llwybrau’r goedwig dros dir y Comisiwn Coedwigaeth. Mae tair dolen o 1, 2, a 3 milltir, 3 a 2, 1, o dolen tair Mae Coedwigaeth. Comisiwn y dir dros goedwig llwybrau’r – Mae’r teithiau hyn yn dilyn ffyrdd a ffyrdd dilyn yn hyn teithiau Mae’r – GOEDWIG Y CERDDED TEITHIAU some sections of the walk route. walk the of sections some one direction. Forest Enterprise also promotes a number of mountain bike trails, using trails, bike mountain of number a promotes also Enterprise Forest direction. one Porthmyn i Dalyllychau (yn arw a chorsiog mewn mannau). mewn chorsiog a arw (yn Dalyllychau i Porthmyn Forestry Commission land. There are three loops, of 1, 2, and 3 miles, waymarked in waymarked miles, 3 and 2, 1, of loops, three are There land. Commission Forestry Drwy ddilyn y llwybr troed i fyny heibio Lan, mae’n bosibl cerdded ar hyd hen ffordd y ffordd hen hyd ar cerdded bosibl mae’n Lan, heibio fyny i troed llwybr y ddilyn Drwy – These walks use forest roads and paths on paths and roads forest use walks These – WALKS FOREST bendigedig o Ddyffryn Cothi a’r bryniau o gwmpas. o bryniau a’r Cothi Ddyffryn o bendigedig an old Drovers road to Talley (rough and boggy in places). in boggy and (rough Talley to road Drovers old an tywydd gwlyb), ac sy’n mynd ymlaen ar ffurf dolen ar draws tir âr gyda golygfeydd gyda âr tir draws ar dolen ffurf ar ymlaen mynd sy’n ac gwlyb), tywydd Goshawk By following the footpath up past Lan, it is possible to walk along walk to possible is it Lan, past up footpath the following By Gwyddwatch B, i lawr llwybr sydd wedi’i naddu allan o’r graig (llithrig mewn (llithrig graig o’r allan naddu wedi’i sydd llwybr lawr i B, Mae’r Daith Hir (4 milltir) yn parhau ar hyd Llwybr yr Ysgol o bwynt o Ysgol yr Llwybr hyd ar parhau yn milltir) (4 Hir Daith Mae’r the surrounding hills.