Süleyman Demirel Üniversitesi 66 Süleyman Demirel University Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Journal of Natural and Applied Sciences Cilt 19, -73, 2015 Volume 19, Issue 3, 66-73, 2015

Sayı 3, 66 DOI: 10.19113/sdufbed.00783

Sakarya İli Ali Fuat Paşa Köprüsü (II. Bayezid Köprüsü) Üzerinde Oluşan Yapısal Değişiklikler Üzerine Bir Araştırma

Nazlı Şükran MIHLADIZ1, Emre SANCAK*2 1Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü 2 , Yapı Eğitimi Anabilim Dalı, Batı Yerleşke, Isparta, Süleyman Demirel Üniversitesi,21 Teknoloji.06.2015 Fakültesi,, Kabul Tarihi: İnşaat 14.0Mühendisliği,9.2015) 32200, Isparta

(Alınış Tarihi: Anahtar Kelimeler Özet:

Bu çalışmada Sakarya ili, Geyve ilçesi, Sakarya Nehri üzerinde yer alan RestorasyonAli Fuat Paşa Köprüsü Osmanlı Devleti padişahı II. Bayezid tarafından M.1495 (H.901) yılında yaptırılmış Tarihi köprü olan Ali Fuat Paşa (II. Bayezid) Köprüsü incelenmiştir. Köprü, yapıldığı yıllardan günümüze kadar tarihe tanıklık etmiş ve günümüze gelene kadar birçok onarım Sakarya görmüştür. Bu onarım çalışmaları sürecinde gerek yıkılan parçasının yeniden yapılması olsun gerek bir bölümünün küçük müdahalelerle aslına uygun olarak yapılması olsun her yapılan çalışma tarihi bir köprünün varlığını sürdürmesi açısından önemli olmuştur. İnceleme sırasında edinilen izlenimlere göre yapılmış olan her müdahale ile kültürel ve tarihi bir varlık olan köprülerin korunmasına çalışılmaktadır. Bu araştırma kapsamında kültürel mirasımızda kayıtlı tarihi taş tablolarköprü olan Ali Fuat Paşa Köprüsü fotoğraflar yardımı ile incelenmiş ve köprü elemanları üzerinde ölçümler yapılarak tespit tabloları oluşturulmuştur. Bu yardımı ile köprü değerlendirilmiştir. An Investigation on Structural Hazards Formed on Ali Fuat Pasha (or Bayezid II) Bridge in

Keywords Abstract: which was Ali Fuat Pasha Bridge - been examined.In this The study, bridge Ali hadFuat witnessed Pasha (or manyBayezid historical the second) events Bridge, since it was built Restoration andbuilt it over had thebeen River repaired Sakarya many in times.the city During of Geyve the Sakaryaprocess ofby all Bayezid these repairs,in 1495, both has Historical bridge the state of its demolished pieces having been rebuilt and the state of its piece having been rebuilt with small repairs according to its original condition, has been Sakarya. important for the continuity of its survival. According to the observations which have been acquired during the examination, the bridges which have a big importance in terms of cultural and historical existence are tried to be protected with every single attempt. In the content of this study, the recorded historical stone bridge with name of Ali Fuat Pasha Bridge in our cultural heritage which has been examined by means of photos, and the charts of detection have been formed by doing the measurements upon the elements of bridges.. The Bridge has stated to be examined with these charts.

1. Giriş

ulaşıma dayalı gereksinimlerinin sağlanması amacıyla bir uçtan bir uca yol ağları ile örülmüştür. Köprüler; sefere çıkılırken ordunun geçtiği, posta ve Bu süreç içinde, ulaşım sisteminin parçası olan haberleşme teşkilatının kullandığı, ticaret köprüler de; yukarıda sayılan görevlerive yanında2013). kervanlarının ve hac kafilelerinin yararlandığı zamanla kültür tarihinin tamamlayıcı bir unsuru geçitler olarak önem taşımakla birlikte, bazen de haline gelmişlerdir (Halifeoğlu, Sert Yılmaz, köprü görevlilerinin ve ulakların barınma amacıyla Bu çerçevede zengin kültür varlıklarına, 1999 Ural , 2005). sahip kullandıkları meskenlerdi. Ayrıca savaş döneminde Türkiye'dekibulunan ülkemizin tarihi de önemliköprüler sorumlulukları olduğu savunmada karşı kuvvetlerin yararlanmasının kuşkusuzdur (Sümerkan ve Okman ; istenmediği tesisler olarak da önemliydiler. , Karayolları Genel Yüzyıllar boyunca birçok medeniyetin gelişimine 66 Müdürlüğü Tarihi Köprüler Şubesi başkanlığı tanıklık eden Anadolu toprakları; toplumların verilerine göre Aralık 2009'da 1420 adettir. Bu sayı * İlgili yazar: [email protected]

TBMM, N. Ş. Mıhladız, E. Sancak , , illere ait Kültür ve Yayınları, Başbakanlık Devlet alınarak, köprünün korunması ile ilgili bazı Arşivi Türk Tarih Kurumu Vakıflar Genel 2.önerilerde Geyve Ali bulunulmuştur. Fuat Paşa (II. Bayezid ) Köprüsü Müdürlüğü benzeri kurumların yayınlarının taranması ile gün geçtikçe artmaktadır. Urartu Köprülerin en eskileri M.Ö. 13. yüzyıla ait Sakarya İli, Geyve İlçesi Ali Fuat Paşa kasabasında (BoğazköyAnonim, 'deki2015a Hitit). dönemine ait köprü ve Osmanlı kültürünün izlerini taşıyan ve Türk döneminden kalan Muş'taki Kız Köprüsüdür milletinin kurtuluş mücadelesine sahne - olmuş tarihi F Kervanbir beldenin yol en eski yapısı olan Ali Fuat Paşa F Köprüsü, çok eskilere dayanan Bağdat İpek Sakarya İli, Geyve ilçesi, Ali uatpaşa Beldesinde, u üzerine kurulmuştur. Mimarı ve Sakarya Nehri üzerinde bulunan Tarihi Ali uatpaşa Mühendisi Abdullah Fakir’dir. Taşkın Sakarya- -Nehrini Köprüsü M.1495 (H.901) yılında Sultan II. Bayezıd geçebilmek için yapılan taş köprü 14 ayak üzerine tarafından yaptırılmıştır. Belde, adını Kurtuluş yapılmıştır. Tarihi köprü İstanbul Ankara Bağdat Savaşının komutanlarından Ali Fuat Paşa’dan İpek yolu üzerindeki güzergâhta kurulmuş olduğu almıştır. ’un köprüyü çok az bir Yıldırım Bayezid’in ve Yavuz Sultan Selim’in doğuya- kuvvetle bizzat savunması dolayısıyla, onun savaşlara- giderken-Mudurnu bu - yolu kullandıkları,- Evliya hatırasına binaen Geyve tren istasyona adı Çelebi’nin Ali Fuat Paşa Köprüsü’nden geçip Geyve verilmiştir. İpekyolu üzerindeki köprünün Taraklı Göynük Nallıhan Beypazarı depremlerden dolayı yıkılan iki kemeri önce ahşap üzerinden yoluna devam ettiği Seyahatname’sinden üst yapı ile 1949 yılında ise hafif çelik üstyapı ile 2.1.anlaşılmaktadır Köprünün konumu(Tunç, 1978). yeniden yapılmıştır. ( 2005 yılında). yeniden restorasyonuna başlanılan köprünün onarımı 2008 - - yılında tamamlanmıştır KGM, 2015 Sakarya Geyve Göynük yolu üzerinde bulunan Ali İnşa edilen köprünün tamamı dekoratif bakımdan Fuat Paşa Köprüsü, Sakarya ilinde Sakarya nehrinin sade görünümlüdür. Köprülerde dikkati çeken insan üstüne yapılmıştır. Ali Fuat Paşa veya Sakaryat bir veya hayvan figürleri ile süslemeler yoktur. köprüsü olarak da . bilinen bu köprü II. Bayezid tarafından yaptırılmıştır. Şekil 1’de köprüye ai Tarihi köprüler, turizmin gelişmesine katkı fotoğraf sunulmuştur sağlayabilecek önemli kaynaklardır. Aynı zamanda tarihi, coğrafi, mimari ve kültürel bir değer teşkil eden bu yapıların orijinal özelliklerini bozmadan; aslına uygun onarılması, korunması, açıklayıcı nitelikte levhaların konulması, tanıtım amacıyla(Ceylan, 2011)hazırlanan. çeşitli yayınlarda bunlara yer verilmesi ve haritalarda gösterilmesi de gerekmektedir

Ali Fuat Bu gerekçe ile bu çalışmada Sakarya ili Geyve ilçesinde bulunan ve koruma altında olan Paşa Köprüsü’nün güncel durum değerlendirilmesi yapılmıştır.

İlgili köprü yerinde incelenmiş ve fotoğraf çekimleri Şekil 1. Alan yapılmıştır. Köprünün gerekli ölçüleri Bosh marka ) mler Günümüzde suyun geçtiği gözler ( Lazer uzaklık ölçüm cihazı ile alınıp Autocad çalışması programı yardımıylatablo çizimleri yapılmıştır. Bu çizi üzerinde köprü elemanı durum tabloları Ali Fuat Paşa Köprüsü’nün deprem nedeni ile yıkılan hazırlanmıştır. Bu ile köprü elemanlarının hem kemerlerinin ahşap malzeme ile yeniden yapımından boyutları hem de üzerinde meydana gelen hasarlar ve sonra 1888 tarihinde çekildiği belirtilen fotoğrafı sorunlar ele alınmıştır. Bu çalışma çerçevesinde aynı Şekil 2’de verilmiştir. zamanda Karayolları Genel Müdürlüğü, Sanat Yapıları Şube Müdürlüğü ile de irtibata geçilip gerekli bilgiler Birçok seyyahın seyahatnamelerine konu olan Geyve alınmıştır. Gerek belde halkından olan kişilerle Ali Fuat Paşa köprüsü mimarisi ve kimliği ile görüşülmüş ve gerekse Ali Fuat Paşa Belediyesi’nden döneminin özelliklerini yansıtan önemli bir eser köprü hakkında gerekli bilgiler alınmıştır. olarak varlığını sürdürmektedir. Bu çalışmada, ayrıca köprünün korunması ve sonraki kuşaklara aktarılmasının önemi vurgulanmıştır. Köprünün üzerinde oluşan hasarlar göz önüne 67

Sakarya İli Ali Fuat Paşa Köprüsü (II. Bayezid Köprüsü) Üzerinde Oluşan Yapısal Değişiklikler Üzerine Bir Araştırma 3. Ali Fuat Paşa Köprüsündeki Fiziksel ve Yapısal Değişikliklerin İncelenmesi

Tarihi köprüler içerisinde yer alan Ali Fuat Paşa Köprüsü birçok seyyahın notlarına konu olmuştur. Sakarya Nehri’nin sıkça taşmasından dolayı köprü çoğu kez onarım geçirmiştir. Kanuni Sultan Süleyman Evliyadöneminde Çelebi köprünün seyahatnamesinde onarımı için İzmit IV.kadısına Murad bir ferman gönderilmiştir (Çulpan, 1975; Çetin, 2006). ett döneminde Sakarya’nın taştığını ve kasabayı tahrip Şekil 2. iğinden söz eder. Bu tarihte Geyve tarihinin bilinen en eski su baskınına uğradığını ve akıntının (Anonim, Ali2015b) Fuat Paşa Köprüsü’nün yıkılan kemer fazlalaşması ile köprünün- zarar gördüğü kısmında ahşap eklentisi ile 1888 tarihli görünümü kaydedilmiştir (Konukçu, 2005; Çetin, 2006). II. 2.3. Köprünün Yapımı ve Teknik Özellikleri Mahmut zamanında (1810 1811) elçilik görevi ile Tahran’a, Fetih Ali Şah Kaçar’a elçi olarak gönderilen Yasincizade Abdülvehhab Efendi’nin maiyetinde katip ve tercüman olarak görev yapan Bozuklu Osman Köprünün inşaatında devşirme malzeme çok az Şakir Efendi 1810’daki gezisinde köprüyü görmüş, kullanılmıştır. Köprüde kemerlerin ve köprünün dış bakımsızlığı kendisini üzmüştür. Köprünün bir yüzeylerinin tamamında bölge civarda kemerinin yıkık olduğunu, hatta mevcut vakıflarının çıkarıldığından ve kolay işlenebilme özelliğindenünün 4 bu köprüye sarf edilmediğini, çeşitli ellerde yok olup dolayı kalker cinsi düzgün beyaz kesme taştan gittiğini şikâyet etmektedir (Konukçu, 2005; Çetin, yapılmıştır.. Kullanılan taşların benzeri, köpr 2006). Köprü Karayolları Genel Müdürlüğüeye km. doğusundaki Akkaya köyü civarında mevcuttur. tarafından en son 2008 yılında yapılan onarım Taşların buradan getirilmiş olması kuvvetli bir çalışmasıyla birlikte varlığını sürdürm ihtimal olarak görülmektedir. (Çulpan, 1975; çalışmaktadır. Çetin,2006). Köprünün güney yönünde menbâ tarafında dışarı çıkma yapan mihraplı bir köşkü Köprü ilk haliyle mevcut 15 gözden oluşmakta iken mevcuttur. Köşkün kuzey cephesi dıştan profillerle suyun geçtiği 12. ve 13. gözlerinin şiddetli deprem çerçevelenmiş olup ortasına yarım yuvarlak küçük nedeni ile yıkıldığı belirtilmektedir. Oluşan bu hasar bir mihrap nişi yerleştirilmiştir. Kaval bir silme ile sonucunda köprünün yıkılan bölümleri ahşap belirlenmiş kas kemerli yaşmağın6). üzerinde etrafı malzeme ile onarılarak işlevsel duruma getirilmiştir. profillerle çerçevelenmiş mermer kitabe Daha sonra ihtiyacı karşılamayan ve zamanla tekrar yerleştirilmiştir (Çetin, 200 15 tekrar onarım ihtiyacı oluşan köprüde metal malzeme- kullanılarak dayanım açısından elverişli Döşeme uzunluğu 196.50 metre olan köprü geçememihale getirilmiştir. Ama bu durum, tarihi köprüde kemerden meydana gelmektedir. Bunlardan zaman uyum çatışması olmasının önüne günümüzde 12 adet kemeri ayaktadır. En büyük ştir. kemeri 5.50 m. ile 11 nolu sivri formda olan kemerdir. Eni 5.50 metre, en büyük kemer açıklığı da Ali Fuat Paşa köprüsü konumu itibariyle çok işlek bir 12.50 metredir. Şekil 1’de görüldüğü gibi sivri olan güzergah üzerindedir. Bu yüzden üzerinden araçların kemerlerin 5 tanesinin altından su geçmektedir. Geri geçtiği hatta bazı zamanlarda ağır tonajlı araçlarında kalan Adapazarı tarafından itibaren 10 göz, seviyeyi geçtiği görülmektedir. Bu durumdan dolayı köprünün yükseltmek için kuru zemin üzerine yapılmıştır. ayaklarına ve temele olan yük gereğinden daha çok Kemerlerin etrafında hafifletici, ikinci ince bir kemer artmakta ve köprüye zarar vermektedir. Köprü daha vardır. Kemerler birbirinden farklı üzerindeki yük dışında, köprü ayakları da sürekli büyüklüktedir. Geyve tarafından girişte köprü olarak su kuvvetine maruz kalmaktadır. Köprü gözlerinden 1., 3. ve 4. gözler yıkıldığından çelik kafes getirmemesetrafında bulunan arazilerin kullanımı ve satışa kiriş yapılmıştır. Böylece geçiş sağlanmıştır. Yine sunulması mevcut kemerlerin işlevini yerine Geyve yönünden girişte 5. ve 6. gözler arasında ine neden olmakta ve bu durum köprüye yuvarlak kemerli bir boşaltma gözü yer alır. Yıkılan zarar vermektedir. Köprü kemerlerinin altından kısmın dışında köprünün korkulukları da köprü gerekenden fazla suyuni geçmesi köprüyü önemli tempan duvarı ile aynı karakterde kesme taş sorunlara maruz bırakmaktadır. Şu anda yıkılan bloklardan meydana gelmiştir. Tabliye onarımanlar kemerler ile birlikte kisi kemerlerden diğer ikisi de sırasında asfalt dolgu olarak yapılmıştır. Köprünün metal konstrüksiyon bölümden olmak üzere toplam 4 memba tarafında taştan yapılmış üçgen selyar gözden su geçmektedir. Köprü altından geçen suyun yer almaktadır (Tunç, 1978). kemerlere paylaştırılıp akışının sağlanması gerekmektedir. Bu durumda gerekli önlemler acilen 68 alınmalıdır.

t N. Ş. Mıhladız, E. Sancak

Butablolarda çalışmada, köprünün kemerleri durum abloları Tablosugözlem metoduTablo ve dereceleme ölçeği kullanılarak olarak mansap taraftan ayrı ayrı incelenmiştir. Bu tespit edilmeye çalışılmıştır. 6 Nolu Kemer Durum Tablo 1. 6 Noluköprü Kemer elemanı Durum olan Tablosukemerlerin durumları 1’de sunulmuştur.

FİZİKSEL VE YAPISAL DURUM DEĞERLENDİRME

KÖPRÜ

Eliyle Eliyle AÇIKLAMALAR

ELEMANI

Yapısal Deformasyon Kaybı Eleman Kayıp Yüzeyde Kabuklaşma Derz Bozulmaları Bitkilenme RenkDeğişimi Erime İnsan Yapılan Müdahale Fotoğraf

6 Nolu Rutubete bağlı renk - - 1 - 1 1 2 - 2 Kemer değişimi. Kemer altı zamanla doldurulmuş.

: Orta 3

Dereceleme Ölçeği: 1: Az 2 : Çok

6 nolu kemerin altından halen su akışı devam Kuru zemin üzerinde, köprüde yükseklik artışının etmektedir. Köprünün bu bölümünde tempan sağlanması amacı ile yapılan bölümde kalan 10 nolu duvarını oluşturan kesme taşlar arasında derz kemerde az derecede yapısal deformasyon söz boşalmaları, yüzeyde dökülme nedeni ile kayıplar, az konusudur. Köprünün bu bölümünde tempan düzeyde meydana gelirken, rutubete bağlı olarak orta duvarını oluşturan kesme taşlar arasında derz 10derecede Nolu renk Kemer değişimi Durum olmuştur. Tablosu, Tablo boşalmaları, yüzeyde dökülme ve erime nedeni ile kayıplar; az düzeyde meydana gelirken, rutubete 2.’de bağlı olarak orta derecede renk değişimi ve verilmiştir. bitkilenme olmuştur. Bu bölümde az derecede insan Tablo 2. 10 Nolu Kemer Durum Tablosu eliyle müdahalenin olduğu söylenebilir.

69

Sakarya İli Ali Fuat Paşa Köprüsü (II. Bayezid Köprüsü) Üzerinde Oluşan Yapısal Değişiklikler Üzerine Bir Araştırma Tablo 2. 10 Nolu Kemer Durum Tablosu (Devam)

FİZİKSEL VE YAPISAL DURUM DEĞERLENDİRME

AÇIKLAMALAR KÖPRÜ

ELEMANI Fotoğraf

Yapısal Deformasyon Kaybı Eleman Kayıp Yüzeyde Kabuklaşma Bozulmaları Derz Bitkilenme RenkDeğişimi Erime Yapılan Eliyle İnsan Müdahale

Rutubete bağlı renk 1 - 1 1 1 2 2 1 1 erime.değişimi, taş yüzeyinde hafif 10 Nolu Kemer 10 Nolu

11 NoluDereceleme Kemer Durum Ölçeği: Tablosu 1: Az 2: Tablo Orta 3: Çok

Tablo 3. 11 Nolu Kemer Durum Tablosu3.’de görülmektedir.

FİZİKSEL VE YAPISAL DURUM DEĞERLENDİRME

AÇIKLAMALAR

KÖPRÜ ELEMANI

Fotoğraf Yapısal Deformasyon Kaybı Eleman Kayıp Yüzeyde Kabuklaşma Bozulmaları Derz Bitkilenme RenkDeğişimi Erime Yapılan Eliyle İnsan Müdahale

1 - - 1 1 3 2 1 1 Rutubete bağlı renk selyaranlardadeğişimi. Suyla daha temasından dolayı 11 Nolu Kemer Nolu 11 fazla renk değişimi.

Dereceleme Ölçeği: 1: Az 2: Orta 3: Çok 70

(1.) derecede insan eliyleN. Ş. Mıhladız, müdahelenin E. Sancak

11 nolu kemerde az derecede yapısal deformasyon bölümde az vardır. Köprünün bu bölümünde tempan duvarını olduğu söylenebilir. Tablosu oluşturan kesme taşlar arasında derz boşalmaları ve Tablo erime nedeni ile kayıplar; az düzeyde meydana Orta Bölüm Metal Konstrüksiyon Durum gelirken, rutubete bağlı olarak orta derecede renk 4.’de verilmiştir. değişimiTablo 4. Orta ve ç Bok derecede bitkilenme olmuştur. Tablosu Bu

ölüm Metal Konstrüksiyon Durum

FİZİKSEL VE YAPISAL DURUM DEĞERLENDİRME

AÇIKLAMALAR KÖPRÜ

ELEMANI Fotoğraf

Eliyle Yapılan Yapılan Eliyle Yapısal Deformasyon Kaybı Eleman Kayıp Yüzeyde Kabuklaşma Bozulmaları Derz Bitkilenme RenkDeğişimi Erime İnsan Müdahale

3 3 1 - 1 2 2 - 3 Rutubete bağlı renk değişimi. Yıkılan kemer gözlerinin yerine

Orta metal metal Orta yapılan metal konstrüksiyon. Konstrüksiyon

Rutubete bağlı renk değişimi. - - - 1 - 3 3 - - Beşgen Beşgen

Selyaran Selyaran

Dereceleme Ölçeği: 1: Az 2: Orta 3: Çok Tablosu Tablo Orta metal konstrüksiyonda çok derecede yapısal Traverten Kitabe Taraftan (Geyve) Durum deformasyon ve eleman kaybı vardır. Köprünün bu 5.’de verilmiştir. Traverten Kitabede az bölümünde ayak kısmındaki kesme taşlar arasında derecede yapısal deformasyon, orta derecede eleman derz boşalmaları ve erime nedeni ile kayıplar; az kaybı, 3. derecede yüzeyde kayıp, orta derecede düzeyde gerçekleşirken, rutubete bağlı olaraküdahelenin orta kabuklaşma, rutubete bağlı olarak 3. derecede renk derecede renk değişimi ve bitkilenme olmuştur. Bu değişimi ve erime meydana gelmiştir. Ayrıca az bölümde çok derecede insan eliyle m derecede derz bozulması ve bitkilenme olmuştur. olduğu söylenebilir. Beşgen Selyaranda az derecede kabuklaşma, rutubete bağlı olarak çok derecede renk Traverten Kitabe Taraftan (Geyve) metal değişimi ve bitkilenme meydana gelmiştir. konstrüksiyonda çok derecede yapısal deformasyon 71 ve orta derecede eleman kaybı vardır. Köprünün bu

Sakarya İli Ali Fuat Paşa Köprüsü (II. Bayezid Köprüsü) Üzerinde Oluşan Yapısal Değişiklikler Üzerineün Birde Araştırma 3. derecede insan eliyle müdahele Traverten Kitabede bölümünde ayak kısmındaki kesme taşlar arasında Köprünün bu bölüm yüzeyde kayıplar; az düzeyde gerçekleşirken, nin olduğu söylenebilir. rutubete bağlı olarak orta derecede renk değişimi ve az derecede yapısal deformasyon, orta derecede 3. derecede bitkilenme olmuştur. eleman kaybı kabuklaşma, rutubete bağlı olarak çok derecede renk değişimi ve bitkilenme meydana Tablo 5. Traverten Kitabe Tablosugelmiştir.

Taraftan (Geyve) Durum

FİZİKSEL VE YAPISAL DURUM DEĞERLENDİRME

Yapılan Yapılan AÇIKLAMALAR KÖPRÜ

ELEMANI Fotoğraf

Yapısal Deformasyon Kaybı Eleman Kayıp Yüzeyde Kabuklaşma Bozulmaları Derz Bitkilenme RenkDeğişimi Erime Eliyle İnsan Müdahale

Erozyona uğramış alan. 3 2 1 - - 3 2 - 3 Metal Metal Konstrüksiyon

Rutubete bağlı yoğun renk değişimi. Taşlar 1 2 3 2 1 1 3 3 2 üzerinde dökülme. Traverten Kitabe

Dereceleme Ölçeği: 1: Az 2: Orta 3: Çok Tablo 1- Tablo 4

Genel olarak 5 değerlendirildiğinde onarılması güç durumlara neden olduğu söylenebilir.hini ve 5’den de görüleceği üzere tarihi köprünün orta Üzerinde yapılan yenileme çalışmaları sonucunda metal konstrüksiyon ve çelik konstrüksiyon(Geyve köprünün işlevini yerine getirmeye ve tari tarafı) olarak isimlendirilen bölümlerinin insan yansıtmaya devam etmesi için acilen önlem alınması etmenli (3 ölçeğinde) ve diğer bölümlerinin ve ağır tonajlı araç trafiğine kapatılması yerinde çoğunlukla doğal olayların sonucunda meydana gelen 72 olacaktır. tahribatlardan etkilendiği, bunun da köprüde

N. Ş. Mıhladız, E. Sancak 4. Sonuçlar ve Öneriler

Halifeoğlu, F.M., Sert H. ve Yılmaz, S., 2013. Tarihi JFA,kurt 30(2) köprüsü 81-104. (Mihraplı Köprü, Vezirköprü) Tarihi bir köprü olan Ali Fuat Paşa yapıldığı tarihten restorasyonu proje ve uygulama çalışmaları. METU itibaren pek çok değişime maruz kalmıştır. İnsan etmenli ve doğal olayların sonucunda meydana gelen sotahribatlar köprüde onarılması güç durumlara neden KGM, 2015, http://www.kgm.gov.tr/SiteCollection olmuştur. Üzerinde yapılan yenileme çalışmaları Documents/KGMdocuments/MerkezBirimler/SanatY nucunda köprü işlevini yerine getirmeye ve tarihini 09.09.2015)apilariDairesiBaskanligi/Calismalar/Tarihik%C3%B6 yansıtmaya devam etmek için ayakta durmaya devam pr%C3%BClercalismalar.pdf (Erişim tarihi: etmektedir. Koruma altına alınan köprü üzerinde meydana gelen hasarlar, yıkıntılar, restore ,595-631, çalışmalarına olan ihtiyacı arttırmaktadır. Bu yüzden Konukçu, E., 2005. Sakarya Yolları, Karayolu ve yapılan her çalışma sonrasında geleneksel Demiryolu Ulaşımı. Sakarya İli Tarihi, C.II malzemelere ve özgün şeklinin korunmasına yönelik Sakarya. uygulamalı teknik çözümlere gereksinim Tarihi, C-I, 111-168 duyulmaktadır. Onarımın yapıldığı 2008 yılından bu Konukçu, E., 2005. Sakarya ve Gezginler. Sakarya İli zamana kadar insan etmenli ve doğal olayların , Sakarya. sonucu oluşan tahribatlara karşı gerekli önlemlerin - alınmaması tarihi varlıklarımızdan olan bu taş Sümerkan, M.R. ve Okman, İ., 1999. Kültür köprünün ömrünü kısaltmaktadır. Bu ve bunun gibi Varlıklarıyla Trabzon Cilt 1:İlçeler ve Köyler. tarihi değeri olan eserlerden; köprülerin koruma T.C.Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, altına alınarak, bakım ve yenilemelerinin yapılması Trabzon. ve yaya trafiği dışında trafiğe kapatılmaları yerinde olacaktır. Korunarak gelecek nesillere sağlam olarak Tunç, G., 1978. Taş Köprülerimiz, Karayolları Genel miras bırakılacak tarihi yapıların, tarihe yapacağı Müdürlüğü, Ankara. şahitliğin yanında turizme de katkı sağlaması, -413, Teşekkürekonomik gelişmişliğe yardımcı olacaktır. 23Ural-25 A., Mart, 2005. Kocaeli. Tarihî Kemer Köprülerin Sonlu Eleman Metoduyla Analizi. Deprem Sempozyumu, 408 B , 3330-YL1- ce u araştırma 12 kodlu araştırma projesi Üste, C., 2011. Sakarya ili Beşköprü (Sangarios, kapsamındaKaynaklar SDÜ BAP Birimi’n desteklenmiştir. Justinianus Köprüsü)’nün Koruma ve Restorasyon Önerisi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Anonim, 2015a. Bilimleri Enstitüsü, 481s, Ankara.

https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3 %BCrkiye%27deki_tarihi_k%C3%B6pr%C3%BCler Anonim,(Erişim tarihi: 2015b. 09.09.2015) http://geyveyoresi.com/wp- - - -1888- content/uploads/2013/03/Alifuatpa%C5%9Fa K%C3%B6pr%C3%BCs%C3%BC Geyve 2.jpg Ceylan,(Erişim tarihi:M.A., 09.09.2015)2011.

Gediz103- 132. Havzasında Tarihi Köprüler ve Fonksiyonel Özellikleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 16(25)

ÜniversiÇetin, T.,tesi. 2001. Fen Bilimleri Köprülerin Enstitüsü, Malzeme, Strüktür ve Form Açısından Sistematik İncelenmesi, Dokuz Eylül İzmir.

Üniversitesi,Çetin, Y., 2006. Sosyal Sakarya Bilimler ve İlçelerinde Enstitüsü, Türk Dönemi345s, Sivil Mimari Eserler. Doktora Tezi, Atatürk

Erzurum.

Çulpan, C., 1975. Türk Taş Köprüleri. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.

73