Geyve- Sakarya
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ÇAMYURDU (MUDURNU-BOLU), meye alınmıştır. Çalışmalar süresince toplam ÖRENCİK, KİRPİYEN (GEYVE- 207 adet dere sedimanı, 40 adet bate, 237 SAKARYA) RUHSAT SAHALARI adet jeokimya kayaç, 49 adet mineraloji-pet- MADEN JEOLOJİSİ VE rografi, 1 adet XRD ve 1 adet sıvı kapanım nu- PROSPEKSİYON ÇALIŞMALARI munesi alınmıştır. Cihangir ÖZER*, Ali ÇEVİKBAŞ** ve Analiz sonuçları ile arazi incelemeleri birlik- Mehmet EYÜPOĞLU* te değerlendirildiğinde Bolu-Mudurnu-Çamyur- du sahası ile Sakarya-Geyve-Örencik sahala- rının baz metaller yönüyle ekonomik bir maden ÖZ yatağı oluşumuna uygun nitelikler taşımadığı; Sakarya-Geyve-Kirpiyen sahasının ise maden Batı-Orta Anadolu Polimetal Maden Ara- arama ruhsatının alınarak tahkik ve detay jeo- maları Projesi kapsamında yürütülenbu çalış- kimya çalışmalarına devam edilmesinin uygun mada, Armutlu Yarımadası’nın doğu bölümün- olacağına karar verilmiştir. de yaygın olarak yüzeyleyen Almacık Ofiyoliti ve civarındaki granitik kayaçlara bağlı olarak 1. GİRİŞ gelişen cevherleşmelerin belirlenmesi ve muh- temel gömülü maden yataklarının ortaya çıka- Marmara Bölgesinin doğusunda bulunan rılması amaçlanmıştır. Sakarya, Bolu (batısı) çalışma alanı, ülkemizin önemli tektonik birlik- ve Düzce (güneyi) illerini içine alan 1/100.000 lerinden kuzeyde İstanbul-Zonguldak zonu ile ölçekli Adapazarı G24, G25 ve G26 paftaların- güneyde Sakarya zonu arasında kalmaktadır da jeokimyasal prospeksiyon çalışmaları ya- (Şekil 1). Bu iki tektonik birliğin İntra-Pontid pılırken, genel jeokimya çalışmaları 1/25.000 sütur zonu boyunca bir araya gelmesine bağlı ölçekli G25-c1, c2, c3 ve G25-d2 paftaların- olarak bölgeye yerleşen metamorfitler, ofiyo- da yapılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda Bo- litler ve bunları kesen mağmatik kayaçlar ile lu-Mudurnu-Çamyurdu sahasının maden ara- volkanitler proje sahasının litolojik birimlerini ma ruhsatı alınmış ve sahada 1/10.000 ölçekli meydana getirmektedir. Bölgenin tektonik ko- tahkik jeokimya ve detay maden jeolojisi ça- numunun öneminden dolayı önceki yıllarda lışmaları yapılmıştır. Ruhsatı alınamayan Sa- ayrıntılı jeolojik araştırmalar yapılmıştır. Buna karya-Geyve-Örencik ve Kirpiyen sahalarında karşın metalik maden aramaları yönüyle pek ise 1/10.000 ölçekli yarı detay maden jeolojisi fazla bir araştırma yapılmamıştır. Çalışmanın çalışmaları yapılmıştır. Ayrıca, prospeksiyon temel amacı, böyle bir araştırmaya veri oluştu- çalışmaları sonucunda belirlenen yeni zuhurlar racak ön bulguları ortaya koymaktır. da maden envanteri kapsamında değerlendir- 24 25 26 27 28 29 E K A R A D E N İ Z ZONGULDAK F Ereğli Karasu İSTANBUL ZONU DÜZCE SAKARYA G Bolu SAKARYA ZONU H BİLECİK İZMİR-ANKARA ZONU TAVŞANLI ZONU Şekil 1- İnceleme alanına ait pafta indeksi ve yapısal unsurlar * Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Marmara Bölge Müdürlüğü – Kocaeli **Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Maden Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı – Ankara 205 2. BÖLGESEL JEOLOJİ rılan bu iki istiften fayın kuzeyinde bulunanın tabanında Erken Ordovisiyen yaşlı Kocatöngel Bölgede, Intra Pontid Süturu boyunca bir ile Kurtköy formasyonları bulunurken, güneyin- araya gelmiş, Batı Pontid zonu, Armutlu-Alma- dekinin tabanında eş yaşlı Soğuksu formasyo- cık-Arkotdağ zonu ve Sakarya zonuna ait kaya nu bulunur. Her iki istifte de ilk ortak birim Alt toplulukları yüzeylemektedir. Zonlar arası ilişki Ordovisiyen yaşlı Aydos formasyonudur. Ortak tektoniktir (Şekil 2). birimler arasında küçük farklar olsa da her iki istifteki birimler, Orta-Ordovisiyen-Erken Devo- Kuzeyde yer alan Batı Pontid zonunda niyen yaşlı Ereğli formasyonu, Erken Devoni- birbirinden kısmen farklı iki Paleozoyik istif yen yaşlı Ferzli formasyonu, Orta-Geç Devoni- yer alır. Yaklaşık D-B uzanımlı ve kuzeye 70o yen yaşlı Yılanlı formasyonudur. eğimli ters fay niteliğindeki Çamdağ fayı ile ay- Batı Pontid Zonu A l m a c ı k - Arkotdağ Zonu M u d u r n u V a d i s i Sakarya Zonu Şekil 2- Çalışma alanına ait genel jeoloji haritası (Ölçek:1/100.000) Paleozoyik birimlerin üzerinde açısal uyumsuz olarak Geç Kampaniyen-Erken Eo- uyumsuzlukla Permo-Triyas yaşlı Çakraz for- sen yaşlı Abant formasyonu yer alır. Erken-Or- masyonu yer alır. Tüm bunları açısal uyum- ta Eosen yaşlı Çaycuma ve Yığılca formasyon- suzlukla Üst Kampaniyen-Erken Eosen yaşlı ları Abant formasyonu ile tedrici geçişli, diğer Akveren formasyonu örter. Akveren formasyo- birimler üzerinde ise açısal uyumsuzdur. Bu nu üzerinde Erken-Orta Eosen yaşlı Çaycuma zondaki Çaycuma ve Yığılca formasyonları ile ve Yığılca formasyonları geçişli olarak yer alır. Batı Pontid zonundakilerini KAF’ın Düzce-Göl- Çaycuma ile Yığılca formasyonları ise yanal yaka-Akyazı segmenti ayırır (Şekil 3). geçişlidir. Sakarya zonu, Erken-Orta Jura yaşlı Mu- Armutlu-Almacık-Arkotdağ zonu altta birbi- durnu formasyonu, Kalloviyen –Hotroviyen riyle tektonik ilişkili olan Permiyen-Triyas yaşlı yaşlı Bilecik kireçtaşı, Kalloviyen-Apsiyen yaşlı Sultaniye metamorfitleri, Geç Kretase yaşlı Ak- Soğukçam formasyonu, Albiyen-Geç Paleosen çay metamorfitleri ve aynı yaşlı Almacık ofiyo- yaşlı Yenipazar formasyonu ve Orta Eosen litik melanjından oluşur. Bunlar üzerinde açısal yaşlı Güvenç formasyonundan oluşur. 206 Şekil 3- Çalışılan bölgeye ait stratigrafik sütun kesit (MTA, Türkiye Jeoloji Haritaları Adapazarı G25 paftası, 2002). 3. MADEN JEOLOJİSİ 3.1. Bolu-Mudurnu-Çamyurdu Sahası Batı-Orta Anadolu Polimetal Maden Ara- Avdullar, Çamyurdu ve Akçaalan köyleri maları Projesi kapsamında, genel jeokimya, arasında yaklaşık 14 km2 lik bir alanı kapla- jeokimyasal prospeksiyon ve ağır mineral ça- yan çalışma sahasının en yaşlı birimini şist, lışmaları sonucunda belirlenen Bolu-Mudur- fillat, kuvars şist, kalkşist ve mermer gibi me- nu-Çamyurdu, Sakarya-Geyve-Örencik ve tasedimanter kayalardan meydana gelen Sakarya-Geyve-Kirpiyen sahalarında detay Permo-Triyas yaşlı Sultaniye metamorfitleri jeolojik etüt ve tahkik jeokimya çalışmaları ya- oluşturmaktadır (Şekil 4). Birimin üzerine, me- pılarak 1/10.000 ölçekli detay maden jeolojisi takumtaşı, meta-konglomera, metapelit, meta- haritaları hazırlanmıştır. Bu sahalara ait çalış- şeyl, serpantinit, kuvarsit, metatüf, metabazalt, malar aşağıda anlatılmıştır. rekristalize kireçtaşı ve mermerlerden oluşan Şekil 4- Çalışılan bölgeye ait maden jeolojisi haritası. 207 Geç Alt Kretase-Erken Geç Kretase yaşlı Ak- koyu gri renkli olup, oldukça serttir. Taze kı- çay metamorfitleri gelir. Birim, eski çalışma- rık yüzeylerinde ince taneli saçınımlı bol pirit cılar tarafından Sultaniye metamorfitleri ve vardır. Ayrıca, dere boyunca boşluklu damar- Keltepe mermeri ile uyumsuz olduğunu tespit larda hematitleşme ve limonitleşme gözlenir. edilmiştir. Birim üstte Almacık ofiyolitik me- lanjı ile tektonik ilişkilidir. Almacık ofiyolitik Diyabaz daykları (Kad).- Kalınlıkları 10 melanjı, ofiyolitik kayaların egemen olduğu cm ile 1 m arasında değişen diyabaz daykla- tektonik karmaşık ile temsil edilir. Ultramafik rı andezitik daykları kesmektedir. Koyu siya- ve mafik kayalar ile bunlar arasında yer alan hımsı renkli olup, bozuşmuşlardır. Çoğunluk- amfibolit, şist, gnays ve mikalı kuvarsitlerden la kırık sistemleri boyunca yüzeylemektedir. oluşur. Ultramafik kayalar peridotit ve serpan- Taze kırık yüzeylerinde pirit ve çok az olarak tinitlerden, mafik kayalar gabro ve amfibolit- da kalkopirit gibi cevher minerallerini gör- lerden oluşur. Bunlarla birlikte birim içinde di- mek mümkündür. Yer yer ofiyolitik melanj yorit ve granite de rastlanır. Birim hidrotermal içinde de ince-uzun damarcıklar şeklindedir. ve metamorfizma süreçlerinden etkilenmiştir. Sülfitli silis damarları (Kas).- Avdullar köyü Çalışma sahasında Çamyurdu köyü çev- doğusundaki asfalt yol yarmasında yaklaşık 50 resi ve kuzeydoğu kesimlerinde yaygın ola- m uzunluğunda ve 10 m kalınlığında bir kesim- rak yüzeyleyen Akçay metmorfitleri içerisinde de birimi görmek mümkündür. Peridotit ve ser- görülen andezitik lav ve daykları (Kan), bazalt pantinitleri keserek yüzeylemiştir. Silisleşmiş daykları (Kab), diyabaz daykları (Kad), sülfitli breşik zonun dış kenarları kirli sarı renkte olup, silis damarları (Kas) ve alterasyon zonları (Az) lisvenitleşmiştir. Çok ince mavi renkli kuvars da- cevherleşmenin de kaynağı olarak düşünül- marları sülfit cevherli breşik zonu kesmiştir. Sül- müş ve aşağıda ayrıntılı olarak açıklanmıştır. fitli silisli breşik zon içinde pirit ve kalkopirit gibi cevher minerallerini saçınımlı halde makros- Andezitik lav ve daykları (Kan).- Çamyur- kopik olarak görmek mümkündür. Çatlak ve du köyü kuzeydoğusundaki otoyol çevresinde kırık yüzeyleri hematit ve limonit sıvamalıdır. ve Çamyurdu Dere içinde yayılım gösterirler. İrili ufaklı birçok bazik dayk tarafından kesi- Alterasyon zonu (Az).- Çamyurdu köyü len andezitik lavlar, çoğunlukla altere olmuş kuzeyinde şistler ve doğusundaki andezit- ve plajiyoklas kristalleri killeşmiştir. Andezit- ler içerisinde gri, sarımsı gri ve kahve renkli, lerin üst kesimleri killeşme nedeniyle top- klorit-serisit-muskovit şistlerin ayrışmasından rağımsı bir örtü halini alırken daha altlarda meydana gelmiş alterasyon zonları mevcuttur. belirgin bir şekilde akma yapılarını görmek Bunlar irili ufaklı birçok dayk tarafından kesil- mümkündür. Aglomeralar yığışımlar şeklin- miştir. Hidrotermal alterasyon etkili olmuş ve de olup, çeşitli büyüklüklerde andezit ça- bazik daykların kırık ve çatlak yüzeyleri limonit kılları içermektedir. Çakıllar dıştan içe doğ- sıvamalıdır. Taze kırık yüzeylerinde izlenen pi- ru altere olmuş ve soğan zarı ayrışımlıdır. ritler limonitleşmiştir. En üstte 1-3 m kalınlıkta değişen toprağımsı bir örtü