ÇAMYURDU (MUDURNU-), meye alınmıştır. Çalışmalar süresince toplam ÖRENCİK, KİRPİYEN (GEYVE- 207 adet dere sedimanı, 40 adet bate, 237 SAKARYA) RUHSAT SAHALARI adet jeokimya kayaç, 49 adet mineraloji-pet- MADEN JEOLOJİSİ VE rografi, 1 adet XRD ve 1 adet sıvı kapanım nu- PROSPEKSİYON ÇALIŞMALARI munesi alınmıştır.

Cihangir ÖZER*, Ali ÇEVİKBAŞ** ve Analiz sonuçları ile arazi incelemeleri birlik- Mehmet EYÜPOĞLU* te değerlendirildiğinde Bolu-Mudurnu-Çamyur- du sahası ile Sakarya-Geyve-Örencik sahala- rının baz metaller yönüyle ekonomik bir maden ÖZ yatağı oluşumuna uygun nitelikler taşımadığı; Sakarya-Geyve-Kirpiyen sahasının ise maden Batı-Orta Anadolu Polimetal Maden Ara- arama ruhsatının alınarak tahkik ve detay jeo- maları Projesi kapsamında yürütülenbu çalış- kimya çalışmalarına devam edilmesinin uygun mada, Armutlu Yarımadası’nın doğu bölümün- olacağına karar verilmiştir. de yaygın olarak yüzeyleyen Almacık Ofiyoliti ve civarındaki granitik kayaçlara bağlı olarak 1. GİRİŞ gelişen cevherleşmelerin belirlenmesi ve muh- temel gömülü maden yataklarının ortaya çıka- Marmara Bölgesinin doğusunda bulunan rılması amaçlanmıştır. Sakarya, Bolu (batısı) çalışma alanı, ülkemizin önemli tektonik birlik- ve Düzce (güneyi) illerini içine alan 1/100.000 lerinden kuzeyde -Zonguldak zonu ile ölçekli Adapazarı G24, G25 ve G26 paftaların- güneyde Sakarya zonu arasında kalmaktadır da jeokimyasal prospeksiyon çalışmaları ya- (Şekil 1). Bu iki tektonik birliğin İntra-Pontid pılırken, genel jeokimya çalışmaları 1/25.000 sütur zonu boyunca bir araya gelmesine bağlı ölçekli G25-c1, c2, c3 ve G25-d2 paftaların- olarak bölgeye yerleşen metamorfitler, ofiyo- da yapılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda Bo- litler ve bunları kesen mağmatik kayaçlar ile lu-Mudurnu-Çamyurdu sahasının maden ara- volkanitler proje sahasının litolojik birimlerini ma ruhsatı alınmış ve sahada 1/10.000 ölçekli meydana getirmektedir. Bölgenin tektonik ko- tahkik jeokimya ve detay maden jeolojisi ça- numunun öneminden dolayı önceki yıllarda lışmaları yapılmıştır. Ruhsatı alınamayan Sa- ayrıntılı jeolojik araştırmalar yapılmıştır. Buna karya-Geyve-Örencik ve Kirpiyen sahalarında karşın metalik maden aramaları yönüyle pek ise 1/10.000 ölçekli yarı detay maden jeolojisi fazla bir araştırma yapılmamıştır. Çalışmanın çalışmaları yapılmıştır. Ayrıca, prospeksiyon temel amacı, böyle bir araştırmaya veri oluştu- çalışmaları sonucunda belirlenen yeni zuhurlar racak ön bulguları ortaya koymaktır. da maden envanteri kapsamında değerlendir-

24 25 26 27 28 29

E K A R A D E N İ Z

ZONGULDAK

F Ereğli

Karasu

İSTANBUL ZONU DÜZCE SAKARYA G Bolu

SAKARYA ZONU

H

BİLECİK İZMİR-ANKARA ZONU TAVŞANLI ZONU

Şekil 1- İnceleme alanına ait pafta indeksi ve yapısal unsurlar

* Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Marmara Bölge Müdürlüğü – Kocaeli

**Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Maden Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı – Ankara

205

2. BÖLGESEL JEOLOJİ rılan bu iki istiften fayın kuzeyinde bulunanın tabanında Erken Ordovisiyen yaşlı Kocatöngel Bölgede, Intra Pontid Süturu boyunca bir ile Kurtköy formasyonları bulunurken, güneyin- araya gelmiş, Batı Pontid zonu, Armutlu-Alma- dekinin tabanında eş yaşlı Soğuksu formasyo- cık-Arkotdağ zonu ve Sakarya zonuna ait kaya nu bulunur. Her iki istifte de ilk ortak birim Alt toplulukları yüzeylemektedir. Zonlar arası ilişki Ordovisiyen yaşlı Aydos formasyonudur. Ortak tektoniktir (Şekil 2). birimler arasında küçük farklar olsa da her iki istifteki birimler, Orta-Ordovisiyen-Erken Devo- Kuzeyde yer alan Batı Pontid zonunda niyen yaşlı Ereğli formasyonu, Erken Devoni- birbirinden kısmen farklı iki Paleozoyik istif yen yaşlı Ferzli formasyonu, Orta-Geç Devoni- yer alır. Yaklaşık D-B uzanımlı ve kuzeye 70o yen yaşlı Yılanlı formasyonudur. eğimli ters fay niteliğindeki Çamdağ fayı ile ay-

Batı Pontid Zonu

A l m a c ı k - Arkotdağ Zonu

M u d u r n u V a d i s i Sakarya Zonu

Şekil 2- Çalışma alanına ait genel jeoloji haritası (Ölçek:1/100.000)

Paleozoyik birimlerin üzerinde açısal uyumsuz olarak Geç Kampaniyen-Erken Eo- uyumsuzlukla Permo-Triyas yaşlı Çakraz for- sen yaşlı Abant formasyonu yer alır. Erken-Or- masyonu yer alır. Tüm bunları açısal uyum- ta Eosen yaşlı Çaycuma ve Yığılca formasyon- suzlukla Üst Kampaniyen-Erken Eosen yaşlı ları Abant formasyonu ile tedrici geçişli, diğer Akveren formasyonu örter. Akveren formasyo- birimler üzerinde ise açısal uyumsuzdur. Bu nu üzerinde Erken-Orta Eosen yaşlı Çaycuma zondaki Çaycuma ve Yığılca formasyonları ile ve Yığılca formasyonları geçişli olarak yer alır. Batı Pontid zonundakilerini KAF’ın Düzce-Göl- Çaycuma ile Yığılca formasyonları ise yanal yaka-Akyazı segmenti ayırır (Şekil 3). geçişlidir. Sakarya zonu, Erken-Orta Jura yaşlı Mu-

Armutlu-Almacık-Arkotdağ zonu altta birbi- durnu formasyonu, Kalloviyen –Hotroviyen riyle tektonik ilişkili olan Permiyen-Triyas yaşlı yaşlı Bilecik kireçtaşı, Kalloviyen-Apsiyen yaşlı Sultaniye metamorfitleri, Geç Kretase yaşlı Ak- Soğukçam formasyonu, Albiyen-Geç Paleosen çay metamorfitleri ve aynı yaşlı Almacık ofiyo- yaşlı Yenipazar formasyonu ve Orta Eosen litik melanjından oluşur. Bunlar üzerinde açısal yaşlı Güvenç formasyonundan oluşur.

206

Şekil 3- Çalışılan bölgeye ait stratigrafik sütun kesit (MTA, Türkiye Jeoloji Haritaları Adapazarı G25 paftası, 2002).

3. MADEN JEOLOJİSİ 3.1. Bolu-Mudurnu-Çamyurdu Sahası

Batı-Orta Anadolu Polimetal Maden Ara- Avdullar, Çamyurdu ve Akçaalan köyleri maları Projesi kapsamında, genel jeokimya, arasında yaklaşık 14 km2 lik bir alanı kapla- jeokimyasal prospeksiyon ve ağır mineral ça- yan çalışma sahasının en yaşlı birimini şist, lışmaları sonucunda belirlenen Bolu-Mudur- fillat, kuvars şist, kalkşist ve mermer gibi me- nu-Çamyurdu, Sakarya-Geyve-Örencik ve tasedimanter kayalardan meydana gelen

Sakarya-Geyve-Kirpiyen sahalarında detay Permo-Triyas yaşlı Sultaniye metamorfitleri jeolojik etüt ve tahkik jeokimya çalışmaları ya- oluşturmaktadır (Şekil 4). Birimin üzerine, me- pılarak 1/10.000 ölçekli detay maden jeolojisi takumtaşı, meta-konglomera, metapelit, meta- haritaları hazırlanmıştır. Bu sahalara ait çalış- şeyl, serpantinit, kuvarsit, metatüf, metabazalt, malar aşağıda anlatılmıştır. rekristalize kireçtaşı ve mermerlerden oluşan

Şekil 4- Çalışılan bölgeye ait maden jeolojisi haritası.

207

Geç Alt Kretase-Erken Geç Kretase yaşlı Ak- koyu gri renkli olup, oldukça serttir. Taze kı- çay metamorfitleri gelir. Birim, eski çalışma- rık yüzeylerinde ince taneli saçınımlı bol pirit cılar tarafından Sultaniye metamorfitleri ve vardır. Ayrıca, dere boyunca boşluklu damar- Keltepe mermeri ile uyumsuz olduğunu tespit larda hematitleşme ve limonitleşme gözlenir. edilmiştir. Birim üstte Almacık ofiyolitik me- lanjı ile tektonik ilişkilidir. Almacık ofiyolitik Diyabaz daykları (Kad).- Kalınlıkları 10 melanjı, ofiyolitik kayaların egemen olduğu cm ile 1 m arasında değişen diyabaz daykla- tektonik karmaşık ile temsil edilir. Ultramafik rı andezitik daykları kesmektedir. Koyu siya- ve mafik kayalar ile bunlar arasında yer alan hımsı renkli olup, bozuşmuşlardır. Çoğunluk- amfibolit, şist, gnays ve mikalı kuvarsitlerden la kırık sistemleri boyunca yüzeylemektedir. oluşur. Ultramafik kayalar peridotit ve serpan- Taze kırık yüzeylerinde pirit ve çok az olarak tinitlerden, mafik kayalar gabro ve amfibolit- da kalkopirit gibi cevher minerallerini gör- lerden oluşur. Bunlarla birlikte birim içinde di- mek mümkündür. Yer yer ofiyolitik melanj yorit ve granite de rastlanır. Birim hidrotermal içinde de ince-uzun damarcıklar şeklindedir. ve metamorfizma süreçlerinden etkilenmiştir. Sülfitli silis damarları (Kas).- Avdullar köyü Çalışma sahasında Çamyurdu köyü çev- doğusundaki asfalt yol yarmasında yaklaşık 50 resi ve kuzeydoğu kesimlerinde yaygın ola- m uzunluğunda ve 10 m kalınlığında bir kesim- rak yüzeyleyen Akçay metmorfitleri içerisinde de birimi görmek mümkündür. Peridotit ve ser- görülen andezitik lav ve daykları (Kan), bazalt pantinitleri keserek yüzeylemiştir. Silisleşmiş daykları (Kab), diyabaz daykları (Kad), sülfitli breşik zonun dış kenarları kirli sarı renkte olup, silis damarları (Kas) ve alterasyon zonları (Az) lisvenitleşmiştir. Çok ince mavi renkli kuvars da- cevherleşmenin de kaynağı olarak düşünül- marları sülfit cevherli breşik zonu kesmiştir. Sül- müş ve aşağıda ayrıntılı olarak açıklanmıştır. fitli silisli breşik zon içinde pirit ve kalkopirit gibi cevher minerallerini saçınımlı halde makros- Andezitik lav ve daykları (Kan).- Çamyur- kopik olarak görmek mümkündür. Çatlak ve du köyü kuzeydoğusundaki otoyol çevresinde kırık yüzeyleri hematit ve limonit sıvamalıdır. ve Çamyurdu Dere içinde yayılım gösterirler. İrili ufaklı birçok bazik dayk tarafından kesi- Alterasyon zonu (Az).- Çamyurdu köyü len andezitik lavlar, çoğunlukla altere olmuş kuzeyinde şistler ve doğusundaki andezit- ve plajiyoklas kristalleri killeşmiştir. Andezit- ler içerisinde gri, sarımsı gri ve kahve renkli, lerin üst kesimleri killeşme nedeniyle top- klorit-serisit-muskovit şistlerin ayrışmasından rağımsı bir örtü halini alırken daha altlarda meydana gelmiş alterasyon zonları mevcuttur. belirgin bir şekilde akma yapılarını görmek Bunlar irili ufaklı birçok dayk tarafından kesil- mümkündür. Aglomeralar yığışımlar şeklin- miştir. Hidrotermal alterasyon etkili olmuş ve de olup, çeşitli büyüklüklerde andezit ça- bazik daykların kırık ve çatlak yüzeyleri limonit kılları içermektedir. Çakıllar dıştan içe doğ- sıvamalıdır. Taze kırık yüzeylerinde izlenen pi- ru altere olmuş ve soğan zarı ayrışımlıdır. ritler limonitleşmiştir. En üstte 1-3 m kalınlıkta değişen toprağımsı bir örtü vardır. Çamyurdu Bazaltik dayklar (Kab).- Çamyurdu doğu- köyünden geçen yol yarmalarında izlenen koyu sunda, yol yarmaları boyunca ofiyolitik ve an- kahve renkli alterasyon zonlarında hematitleş- dezitik birimleri kesen, çoğunlukla dayk şeklin- me ve limonitleşme içerisinde pirit, az kalkopirit de izlenir. Bazaltik bileşimli bu lavlar tektonik cevher minerallerini görmek mümkündür. etkiler nedeniyle altere olmuş, birçok kırık sis- temi gelişmiş ve kırılgan bir yapı kazanmıştır. Jeokimyasal prospeksiyon çalışmaları so- Bazaltlar farklı doğrultularda yüzeylenmiş ve nucunda maden arama ruhsatı alınan sahada diğer tüm daykları kesmiştir. Bazen de faylar 1/10.000 ölçekli detay jeolojik etütlerle birlikte boyunca yüzeylemişlerdir. Lavlar Çamyurdu tahkik jeokimya ve haritalama çalışmaları da dere boyunca devam eden stabilize yol yarma- birlikte yürütülmüştür. Çalışmalar süresince sında kalın sütunlar halinde izlenir. Siyahımsı özellikle limonitli-hematitli zonlar ile volkanik

208 sokulumlar ve bunların sebep olduğu alteras- nımları boyunca ve dar bir alanda kaldığı tespit yonlu seviyelerden sistematik jeokimya kayaç edilmiştir. Bu değerlendirmeler ışığında bu sa- numuneleri alınmıştır. Çalışmalar süresince hada ekonomik değere sahip bir cevherleşme- sahadan toplam 94 adet jeokimya kayaç, 7 den bahsedilemeyeceği sonucuna ulaşılmış ve adet kimyasal kayaç, 44 adet dere sedimanı, sahanın terk edilmesine karar verilmiştir. 9 adet bate, 14 adet min-pet ve 1 adet XRD numunesi alınmıştır. Bunlardan sekiz numune- 3.2. Sakarya-Geyve-Örencik sahası de 40-200 ppb arasında değişen Au değerleri gelmiştir. Üç numunede ise (1510 ppm, 1840 Armutlu Yarımadasının doğu uzantısı üze- ppm ve 2350 ppm) Ni değeri diğer minerallere rinde yer alan saha, 13 km2 lik bir alanı kap- oranla daha yüksek gelmiştir. samaktadır. Sahanın batı kesiminde Sakarya nehri vadisinin Geyve Boğazı yer almaktadır. Ayrıca, Almacık ofiyolitik melanjı ve Ak- metamorfitlerinin yer aldığı bölgede çay metamorfitlerini kesen andezitik-bazaltik çalışma sahası içerisinde, metakumtaşı, meta- lav ve daykları ile diyabaz dayklarının keskin pelit, metaçamurtaşlarından oluşan Sultaniye sınırlarla ayrıldığı, bu daykların yan kayaç mi- Metamorfitleri, olistostromal fliş özellikli Abant neral yapısını etkileyecek boyutta alterasyona formasyonu ile Granotoyitler yer almaktadır uğratamadığı ve alterasyonların daykların uza- (Şekil 5).

Şekil 5- Çalışılan bölgeye ait maden jeolojisi haritası.

209

Temelde Permo-Triyas yaşlı Sultaniye me- lu kesimlerde yapılmıştır. Detay çalışmalar tamorfitlerinin yer aldığı sahada örtü birimlerini süresince sahadan 28 adet jeokimya kayaç Üst Kretase yaşlı Abant formasyonu oluştu- numunesi alınmış olup, bu numunelerden üç rur. Bu formasyon içerisinde yer alan ve cev- tanesinde Cu, 4970 ppm, 4310 ppm ve 2760 herleşmeye de kaynak teşkil ettiği düşünülen ppm değeri gelmiştir. Diğer elementler yönüyle mağmatik bloklar (granit, siyenit) sahanın GB bakıldığında Cu elementini destekler nitelikte kesiminde yaygın olarak yüzeylemektedir. Gri, başka bir element değeri görülmemiştir. boz, açık renkli, yer yer bol K-feldspatlı, parlak serizit ve muskovitli, bol kuvars damarlarıyla 3.3. Sakarya-Geyve-Kirpiyen sahası kesilmiş, kısmen koyu mineralli (hornblend), altere kesimleri bol arenalaşmış, siyenit, granit Armutlu Yarımadası’nın doğu uzantısı üze- türü kayaçlardır. Çalışma sahasının batı bölü- rinde bulunan saha 1/25.000 ölçekli Adapazarı münde Sakarya Nehrine kadar geniş bir alan- G24-c3 paftasında yer almaktadır. Yaklaşık 6 da yüzeyleyen bu kayaçlar ayrıca Saçlıbayır- km2 lik bir alanı kapsayan sahanın doğusun- ları civarında da gözlenmektedir. Sahanın KB da Bolu ili yer alırken batı kesiminde Sakarya bölümünde Taşlıçay deresi içerisinde gözlenen nehri vadisinin Geyve Boğazı yer almaktadır. magmatik oluşumlar Göncüoğlu ve diğerleri Saha, kuzeydeki Sakarya il merkezine yakla- (1986) tarafından Bakacak formasyonu içeri- şık 20 km mesafededir. sindeki Paleozoyik yaşlı bloklar olarak ele alın- mıştır. Ancak inceleme alanındaki mineralizas- Kirpiyen sahasında olistostromal filiş ka- yon ilişkileri ve metamorfizmaya uğramaması rakterli Geç Kretase-Erken Eosen yaşlı yaşlı nedeniyle bu plütonun daha genç ve bağımsız Abant formasyonu ile Erken-Orta Eosen yaş- bir plüton olduğu düşünülmektedir. lı Çaycuma formasyonu yüzeylemektedir. Bu formasyonlar, granitoyitler ve diyabaz daykları Örencik sahasında 1/10.000 ölçekli maden ile kesilmiştir. Diyabazlara bağlı olarak yer yer jeolojisine yönelik olarak detay jeolojik etütlerle cevher oluşumları saha içerisinde görülmek- birlikte tahkik jeokimya ve haritalama çalışma- tedir. Bu diyabazların çevresinde altere zonlar ları da birlikte yürütülmüştür. Tahkik jeokimya tespit edilmiştir. Koyu yeşil renkli bu zonlar klorit çalışmaları ağırlıklı olarak bu granitoyidik ka- alterasyonu olarak değerlendirilmiştir (Şekil 6). yaçlar ve bunların sebep olduğu alterasyon-

Şekil 6- Çalışılan bölgeye ait maden jeolojisi haritası. 210

1970 yılında özel bir işletme tarafından Mineralizasyon ve cevherleşme yönüyle mostra madenciliğinin yapıldığı sahada, 1972 ilginç olan bu sahada detay çalışmaların yapıl- yılında MTA Genel Müdürlüğü tarafından da masının uygun olacağı kanaatine varılmıştır. bir çalışma yapılmış ve iki ayrı mevkide Cu ya- taklanmasından bahsedilmiştir. Bunlardan batı 4. JEOKİMYA yatağında kloritleşmiş fasiyes içinde kalkopirit içeren kuvars damarı demetlerinin geliştiği ti- Proje kapsamında genel jeokimya çalış- pik damar oluşumu izlenir. K45B doğrultulu bu maları 1/100.000 ölçekli Adapazarı G24, G25 damar diyabazlarla paralellik gösterir. Damar ve G26 paftalarında, jeokimyasal prospeksi- genişliği 15-50 cm arasındadır. Doğu yatağın- yon çalışmaları ise 1/25.000 ölçekli Adapazarı da ise eski galeriler çökmüş olup, üst seviye- G25-c1,c2,c3,d2 paftalarında yapılmıştır. lerde pirit hakimken aşağı seviyelerde cevher kalkopirit bakımından zengindir. Sonuç olarak 4.1. Genel jeokimya çalışmaları bakır yatağı, ofiyolit oluşumunun son safhası- na ait bulunan intrüzif diyabazlara bağlı olarak Almacık Dağı ve çevresinde yaygın olarak oluşmuştur. Cu mineralizasyonu ile kloritleşme yüzeyleyen ofiyolit karmaşık ile bunu kesen arasında sıkı bir ilişki olup, bu yatak bir çeşit magmatik kayaçların neden olduğu alteras- “bakır klorit damar tipi” yatak olarak değer- yon ve cevherleşmelerin belirlenmesi ama- lendirilmiştir. Ayrıca, bölgedeki tektonizmanın cıyla Adapazarı G25-c1, c2, c3 paftaları ve yoğun olması nedeniyle jeofizik ve sondaj- Adapazarı G25-d2 paftasının kuzey yarısının lı aramaları da kapsayan ayrıntılı çalışmalar genel jeokimya çalışmalarının yapılması ön- yapılması gerektiği vurgulanmıştır (Bamba ve görülmüştür. Adapazarı G25-c1 paftasından Yılmaz, 1973). 70 adet, G25-c2 paftasından 52 adet, G25-c3 paftasından 44 adet ve G25-d2 paftasından 41 Detay jeolojik etüt kapsamında 1/10.000 adet olmak üzere toplam 207 adet dere sedi- ölçekli jeoloji haritası hazırlanan sahanın de- manı numunesi alınmıştır (Şekil 7). Bu numu- tay jeokimya ve tahkik çalışmaları sonucunda nelerin analiz sonuçlarında anomali oluşturabi- sahadan 20 adet jeokimya kayaç numunesi lecek değerler elde edilmemiştir. alınmıştır. Bir adet numunede 50 ppb Au, altı Genel jeokimya çalışmaları kapsamında adet numunede 5-64 ppm arasında değişen adı geçen paftalardan derlenen 40 adet bate Mo, yedi adet numunede ise 1617-5202 ppm numunesi üzerinde binoküler mikroskopla ya- arasında değişen Cu değerleri gelmiştir. pılan çalışmalar sonucunda da kayda değer her hangi bir ağır minerale rastlanmamıştır.

Şekil 7- Adapazarı G25-c1,c2,c3,d2 paftalarından alınan dere sedimanı numune yerleri. 211

4.2. Jeokimyasal prospeksiyon kayalığı mevkiinde yaklaşık D-B gidişli kireçta- çalışmaları şı - şist kontağında Fe-Mn amaçlı işletilen bir ocak tespit edilmiştir. Antik dönemde işletildiği Jeokimyasal prospeksiyon çalışmaları tahmin edilen ocak ve civarında galeri girişle- kapsamında çeşitli zuhurlar belirlenmiş ve bu rini ve havalandırma bacalarını (şaft) görmek zuhurlar yerinde tetkik edilerek numune alın- mümkündür. Bugün itibarıyla kapanmış du- mıştır. Bu zuhurlarla ilgili yapılan çalışmalar rumda bulunan bu galeri ve bacalar yaklaşık aşağıda detaylı olarak anlatılmıştır. 100 m lik bir zon boyunca izlenmektedir. Oca- ğın yaklaşık 750 m batısında cüruf stok sahası 4.2.1. Aksudere sahası olduğu düşünülen bir alan mevcuttur. Sahanın ruhsatı özel bir şahıs üzerinde olup, zuhur bu Dikmen Köyü’nün 3 km doğusunda Sakar- haliyle ilginç ve araştırılması önem arz eden bir ya-Düzce-Bolu il sınırlarının kesişme noktasın- görünüme sahiptir. Sahadan 3 adet jeokimya da bulunan Aksudere’ nin akış istikametinde kayaç numunesi alınmıştır. ve sol yakada yer alan bazaltlar içerisinde 150 m uzunluğunda ve 25 m yüksekliğinde yüzey- 4.2.4. Turnalık Yayla sahası leyen bir cevherleşme zonu yer almaktadır. Yoğun olarak malakit, azurit, karbonat mine- Bolu, Mudurnu, Turnalık Yayla civarında ralleriyle pirit ve kalkopirit mineralizasyonunun dağınık vaziyette cüruf stokları gözlemlenmiş- görüldüğü sahan 5 adet jeokimya amaçlı nu- tir. Ancak yörede yapılan araştırmalarda bu cü- mune alınmış ve analize gönderilmiştir. Söz rufların çıkarıldığı yeri doğrulayacak herhangi konusu cevherleşmenin, Aksudere tabanında- bir cevherleşmeye rastlanılmamıştır. Bu saha- ki faya bağlı gelişen hidrotermal solüsyonlarla dan jeokimyasal analiz amaçlı üç adet kayaç, ilgili olduğu düşünülmektedir. bir adet cüruf numunesi alınmıştır.

4.2.2. Dikmen sahası 4.2.5. Ilıca Yayla sahası

Sakarya İli, ilçesinin 32 km Bolu-Mudurnu Ilıca yayla sahası, MTA Ge- GD’sunda, Dikmen Köyünün 2 km güneyinde, nel Müdürlüğü tarafından 1983-1986 yıllarında Dikmen yaylası yolu üzerinde zayıf bir Cu mi- Cu-Ni araştırmalarının yapıldığı ve 1997-1998 neralizasyonu tespit edilmiştir. Çevrede genel yıllarında da özel sektör tarafından bir süre olarak Eosen yaşlı Yığılca formasyonuna ait işletilmiş olan bir sahadır. Yörede yaygın pe- andezitler yer almaktadır. Yol yarmasında yer ridotitler bulunmaktadır. Ilıcayayla zirvesinde yer malakit ve azurit mineralleri görülmektedir. kromit amaçlı açılmış çok sayıda çukurlar bu- lunmaktadır. Saha krom üretmek amacıyla iş- Sahada yüzeyleyen birim traki-andezit letilmiş ve daha sonra terk edilmiştir. olup, yarma üzerinde yapılan makroskobik gözlemlerde iri plajiyoklaslar tanımlanmış olup, Stratiform tipi bir yatak olan Ilıca yayla sa- çatlaklar boyunca mangan ve limonit boyama- hasındaniki adet mineraloji-petrografi numune- ları ile yer yer yoğun malakit ve azurit mineral- si ile bir adet jeokimya amaçlı numune alınmış- lerine rastlanmıştır. Analiz amacıyla sahadan tır. iki adet jeokimya numunesi ile bir adet mine- raloji-petrografi numunesi alınmıştır. Analiz so- Ayrıca, Ilıca yayla sahası civarında ve nuçlarında dikkate değer bir veriye rastlanma- dere yataklarında birbirinden bağımsız bloklar mıştır. şeklinde manyezit (MgCO3) oluşumları göz- lenmektedir. Bölgede önceki yıllarda yapılan 4.2.3. Bakacak sahası detay etütlerde manyezitlerin BGB-DKD doğ- rultulu bir fay (70o-70K) boyunca, takriben Sakarya ili Hendek ilçesinin yaklaşık 13 100-120 metre uzunluğundaki bir zonda, 1.50- km güneyinde yer alan Bakacak Köyü Ekinlik 2.00 metre kalınlığında, görünür 4000 ton,

212 muhtemel 2000 ton olmak üzere 6000 ton re- elementlerin analiz sonuçlarının düşük kaldığı zerve sahip olduğu ve Si02 oranı düşük sinter belirlenmiştir. tuğlası için aranılan tipte olduğu belirtilmiştir (Sözen ve diğerleri 1988). Geyve-Kirpiyen sahasında ofiyolitik kayaç- lar içerisinde gelişen altere ve silisli zonlardan 4. SONUÇLAR alınan örneklerden 1617-5202 ppm arasında değişen Cu değerleri elde edilmiştir. Bu saha İnceleme alanı, kuzeyde İstanbul zonu, ile ilgili olarak detay çalışmalara devam edile- güneyde Sakarya zonu arasında yer alır. Bu bilmesi için ruhsat alınmasına karar verilmiştir. iki tektonik birliğin bir araya gelmesine bağlı olarak bölgeye yerleşen metamorfit, ofiyolit ve Jeokimyasal prospeksiyon çalışmaları bunları kesen mağmatik kayaçlar alterasyonla- kapsamında tespit edilen zuhurlardan Aksu rı oluşturmuşlardır. dereden alınan numunelerde Cu:3100 ppm, Pb:2000 ppm değerleri alınmıştır. Yapılan ça- Bölgede öncelikle metalik maden yönüyle lışmalarla tespit edilen altere ve silisli zonların önemli sayılabilecek alanlarda genel jeokimya varlığı ile elde edilen analiz değerleri önemlidir. ve prospeksiyon çalışmaları yapılmıştır. Bu sahalarda detay çalışmalar yapılmasının uygun olacağı kanaatine varılmıştır. Mudurnu-Çamyurdu, Geyve-Örencik ve Kirpiyen sahalarında 1/10.000 ölçekli detey Proje kapsamında, Sakarya, Bolu, Düzce maden jeolojisi etütleri yapılmıştır. civarında yapılan jeokimya ve prospeksiyon Mudurnu-Çamyurdu sahasında ekonomik de- çalışmaları sonucunda antik dönem madencili- ğerde bir cevherleşmeden bahsedilemeyeceği ği ile ilgili olarak yazılı herhangi bir belge olma- sonucuna ulaşılmış ve sahanın terk edilmesine masına karşın, Sakarya ili, Hendek ilçesi, Ba- karar verilmiştir. kacak Köyü, Ekinlik kayalığı mevkiinde tespit edilen galeri ve şaftların antik dönem madenci- Örencik sahasında, Cu analiz sonuçlarının liğinden kaldığı tahmin edilmektedir. yer yer 5000 ppm’e ulaştığı, buna karşın diğer

DEĞİNİLEN BELGELER Arda, A. Kılıç, M., Çengel, Ş., Kirazoğlu, E., Arda, B. Eyüpoğlu, M., 2001. Armutlu Yarımadası (Batı Kısmı) ve Abdüsselamoğlu, M.Ş., 1959. Almacık dağı ile AR:71259, 71260 No’lu Sahaların Mudurnu-Göynük civarının jeolojisi, Jeokimyasal Değerlendirme ve Ağır İ.Ü. Fen Fakültesi Monografileri 14, Mineral Etüt Raporu, MTA Rapor No: İstanbul. 10676, Ankara, (yayımlanmamış). Akartuna, M., 1968. Armutlu Yarımadasının Bamba, T. ve Yılmaz Ş., 1973. Türkiye’nin Jeolojisi, İ.Ü. Monografileri 20,120 s. Batısında Adapazarı’nın Güneyinde İstanbul. Yer Alan Kirpiyen Cu Yatağı Akyol, Z., Arpat, E. ve Erdoğan, B., Göğer, Hakkında Kısa Rapor, MTA Rapor E., Güner, Y., Şaroğlu, F., Şentürk, No:4983, Ankara, (yayımlanmamış). İ., Tütüncü, K., Uysal, Ş., 1974. Bingöl, E., Akyürek, B. ve Korkmazer, B., 1/50000 ölçekli Türkiye Jeoloji 1973. Biga yarımadasının jeolojisi Haritası serisi. MTA yayınları, ve Karakaya formasyonunun bazı Ankara. özellikleri, Cumhuriyetin 50. yılı Altınlı, İ.E., 1973. Orta Sakarya’nın jeolojisi, Yerbilimleri Kongresi, Tebliğler, S.70- 50. Yıl Yerbilimleri Kongresi, 77, Ankara, (yayımlanmamış). Tebliğler, s.159-187, Ankara.

213 Cİhnioğlu, M. ve Sanlı D., 1985, Bolu- Sözen, A., Yomralıoğlu, T., Konya, S., Köprübaşı-Gökçesu Metalik Çamaşırcıoğlu, A., 1988. A) Bolu- Madenler Prospeksiyonu Jeoloji Mudurnu Akçaalan ve Ilıca Yayla Raporu, MTA Rapor no:7632, Melikdere Cu-Ni Mineralizasyonu Ankara, (yayımlanmamış). Maden Jeolojisi Raporu., B) Bolu- Mudunu-Ilıca Yayla-Melikdere Erendil,M., Göncüoğlu, M.C., Tekeli, O., Bakır-Nikel Mineralizasyonu Maden Aksoy, A., Kuşçu, İ., Ürgün, B.M., Jeolojisi Raporu, MTA Rapor No: Tunay, G. ve Temren, A., 1991. 8597, Ankara. Armutlu Yarımadasının Jeolojisi, MTA Rapor No:9165, Ankara, Tokay, M., 1954-1955. Filyos Çayı Ağzı- (yayımlanmamış). Amasya-Bartın-Kozcağız-Çaycuma Bölgesinin Jeolojisi, MTA Dergisi, s. Erendil,M., Aksoy, A., Kuşçu, İ., Oral, A., 46/47, Ankara. Tunay, G., Temren, A., 1991. Bolu Masifi ve Çevresinin Jeolojisi, Türkiye Jeoloji Haritaları, 2002, Açınsama MTA Rapor No:9425, Ankara, nitelikli 1/100000 Ölçekli Adapazarı (yayımlanmamış). G24 paftası, No:31, MTA, Ankara. Gedik, A. ve Korkmaz, S., 1984, Sinop Türkiye Jeoloji Haritaları, 2002, Açınsama havzasının jeolojisi ve petrol nitelikli 1/100000 Ölçekli Adapazarı olanakları, Jeoloji Mühendisliği G25 paftası, No:32, MTA, Ankara. Dergisi, s.19, 53-79, Ankara, Yazman, M. ve Çokuğraş, R., 1983. (yayımlanmamış). Adapazarı-Kandıra-Düzce-Akçakoca Göncüoğlu M.C., Erendil, M., Tekeli, O., yerleşim merkezleriyle sınırlı alanın Ürgün, B.M., Aksoy, A., Kuşçu, İ., jeolojisi ve hidrokarbon olanakları, 1986 Armutlu Yarımadasının Doğu TPAO Rapor No:1747, Ankara. Kesiminin Jeolojisi. MTA Rapor Yılmaz, Y., Tüysüz, O., Gözübol, A.M. ve No:7943, Ankara, (yayımlanmamış). Yiğitbaş, E., 1981. Abant (Bolu) Ketin, İ. ve Gümüş, A., 1962, Sinop-Ayancık – Dokurcun (Sakarya) arasındaki arasında III. Bölgeye dahil sahaların Kuzey Anadolu Fay zonunun kuzey jeolojisi hakkında rapor. TPAO Rap. ve güneyinde kalan tektonik No:213, Ankara (yayımlanmamış). birliklerin jeolojik evrimi, İ.Ü. Yerbilimleri Fak., 2/3–4 239-261 s., Kipman, E., 1974, Sakarya-Çamdağ İstanbul. (Kestanepınarı-Yassıgeçit köyleri arası) deniz çökeltisi demir Yılmaz, Y., Tüysüz, O., Gözübol, A.M. ve cevherinin jeolojisi, İ.Ü. Fen Fak. Yiğitbaş, E., 1981. Abant (Bolu) Monografileri, s.25, 1-72, İstanbul. – Dokurcun (Sakarya) arasındaki Kuzey Anadolu Fay zonunun kuzey Okay, A.İ., Siyako, M. ve Bürkan, K.A., 1990. ve güneyinde kalan tektonik Biga yarımadasının jeolojisi ve birliklerin jeolojik evrimi, İ.Ü. tektonik evrimi, TPJD Bült., C.2. Yerbilimleri Fak., 2/3–4 239-261 s., S.83-121, Ankara. İstanbul. Önder, F. ve Göncüoğlu, M.C., 1989, Armutlu Yılmaz, Y., Gürpınar, O., Genç, Ş.C., Bozcu, yarımadasında (Batı Pontidler) Üst M., Yılmaz, K., Şeker, H., Yiğitbaş, Triyas konodontları. MTA Dergisi, E. ve Keskin, M., 1990. Armutlu Sayı:109, s.147-152, Ankara. Yarımadası ve dolayının jeolojisi, Sözen, A., Erbayar, M., Çamaşırcıoğlu A. İTÜ, YBYK, UYG-AR Merkezi ve Çeltek, N., 1996. Düzce (Bolu) - TPAO Rapor 210 s., Ankara – Devrek (Zonguldak) Yöresinin (yayımlanmamış). Genel Jeokimya Raporu, MTA Rapor No:9922, Ankara, (yayımlanmamış).

214