Türkiye'de Dini Ayrimcilik Raporu

TÜRKİYE’DE DİNİ AYRIMCILIK RAPORU BİRİNCİ BASKI 2010, İstanbul MAZLUMDER / GENEL MERKEZ İnsan Hakları ve Mazlumlar İçin Dayanışma Derneği Mithatpaşa Caddesi Nu: 62/4 Kızılay/Ankara Tel: +90 (312) 418 10 46 - Faks: +90 (312) 418 70 93 Http: www.mazlumder.org.tr - E-Posta: [email protected] MAZLUMDER1 İnsan Hakları ve Mazlumlar İçin Dayanışma Derneği 1 MAZLUMDER (İnsan Hakları ve Mazlumlar İçin Dayanışma Derneği), 28 Ocak 1991 tarihinde avukat, gazeteci, yazar, yayıncı ve iş adamlarından oluşan elli dört kişilik bir grup tarafından kurulmuştur. Genel Merkezi Ankara’dadır. Derneğin 20 ilde şubesi, 6 ilde temsilcilikleri bulunmaktadır. Devletten, siyasal parti ve gruplardan bağımsız çalışan bir insan hakları örgütü olan MAZLUMDER, “Kim olursa olsun zalime karşı, mazlumdan yana” olma ilkesiyle, insan haklarını – ayrım gözetmeksizin, tüm insanlık için, çifte standartsız-savunmaya kararlı insanların ortak girişimi olma amacıyla çalışır. İÇİNDEKİLER Genel Başkan’ın Önsözü ...................................................................................7 Önsöz ...................................................................................................................9 Giriş ve Gerekçe................................................................................................11 Din Özgürlüğü ve Dini Ayrımcılık................................................................12 Din Özgürlüğü Sorununun Ahlâkî Boyutu .................................................13 Ayrımcılık..........................................................................................................14 Türkiye’de Genel Olarak Hak ve Özgürlük Sorunu ..................................23 Türkiye’de Din ve Vicdan Hürriyeti’nin Tarihî Arka Planı.......................25 Din ve Vicdan Özgürlüğü .............................................................................28 İfade Özgürlüğü ...............................................................................................32 Türkiye’de Laiklik............................................................................................34 Laiklik Hakkında Bazı Değerlendirmeler ....................................................39 Türkiye’de Din ve Toplum Konulu Araştırmalar ....................................42 Araştırma 1: Türkiye’de Din ve Mezhep Aidiyetlerine İlişkin Dağılım.....42 Araştırma 2: Gündelik Yaşamda Din, Laiklik ve Türban ..........................46 Araştırma 3: Değişen Türkiye’de Din, Toplum ve Siyaset........................49 Uluslararası İnsan Hakları Hukuku ve Ayrımcılığın Önlenmesi Mevzuatı ..52 Din ve Vicdan Özgürlüğü Yönünde Yerel Mevzuatın Değerlendirilmesi .....80 Din ve Dini Ayrımcılığı Engellemeye Yönelik Mevzuat Hükümleri .......80 Siyasi Partiler Kanununda Din Özgürlüğüne Müdahale ..........................86 Türkiye’de Din ve Vicdan Özgürlüğünü Etkileyen Tarihsel Süreç..........91 Devrim Kanunları ..........................................................................................112 Türkiye’de Dini İnanç Grupları ...................................................................117 6 Türkiye’de Sünni Müslümanların Uğradığı Dini Ayrımcılık ve Müdahaleler ...................................................................................................118 Sünni Müslümanlara Yönelik Dini Ayrımcılık Hakkında Beyanlar ......282 Sünni Müslümanların Uğradığı Dini Ayrımcılık ve Mağduriyetler .....299 Türkiye’de Alevilerin Uğradığı Dini Ayrımcılık ve Müdahaleler .....315 Türkiye’de Alevilere Yönelik Dini Ayrımcılık Hakkında Beyanlar ...............................................................................................338 Alevilerin Uğradığı Dini Ayrımcılık ve Mağduriyetler ...........................368 Türkiye’de Caferilerin Uğradığı Dini Ayrımcılık ve Mağduriyetler ................................................................................................375 Türkiye’de Gayrımüslimlere; Rum/Ermeni/Süryani/Türk Protestan - Hıristiyan, Musevi, Yezidi, Bahai, Yehova Şahitleri ve Diğer Gruplara Karşı Yapılan İhlal ve Müdahaleler ..........................................................380 Gayrimüslimlere Yönelik Dini Ayrımcılık Hakkında Beyanlar..............444 Gayrimüslimlerin Uğradığı Dini Ayrımcılık ve Mağduriyetler .............517 Din Özgürlüğünün Sağlanabilmesi İçin Yapılması Gereken Bazı Yasal Düzenlemeler .............................................................................531 Çalışma Hayatında Din Özgürlüğü ve Standartlar ...............................547 Din Özgürlüğü Alanında Genel Öneri ve Talepler..............................555 Sonuç ve İstem...............................................................................................563 7 GENEL BAŞKAN’IN ÖNSÖZÜ Cumhuriyetin kuruluşu ile “ulus devlet” resmi ideolojisinin ta- nımladığı makbul vatandaş tanımının dışında kalan ve toplumun % 90 ını oluşturan tüm gruplar ayrımcı uygulamalarla ve bundan kaynaklanan her alandaki ihlallerle karşı karşıya kalmışlardır. “Kim olursa olsun mazlumdan yana” “kim olursa olsun zalime karşı” prensibiyle insan hakları alanında çalışmayı temel ilke edinen Mazlumder, Türkiye’deki din/ inanç/ inançsızlık gruplarına karşı ayrımcı muameleleri yerinde tespit için 7 ilde saha çalışması yap- mış, birçok değişik inanç grupları ile görüşmeler gerçekleştirmiş ve Türkiye’deki ayrımcılığın resmini çıkartmaya çalışmıştır. Ayrımcı mevzuat ve uygulamalardan kaynaklanan zulmün tespiti, kamuoyuna sunulması ve çözüm önerileri sunmak maksatlı bu çalışma- mız 2008 yılında tamamlanmış ve İstanbul’da gerçekleştirdiğimiz bir sempozyum ile ulaştığımız sonuçlar düşünce adamları, akademisyenler ve bizzat ayrımcılığın mağdurları ile paylaşılmıştır. Bu önemli çalışmanın basımı, ne yazık ki, tashih çalışmaları ve daha iyi bir baskı gerçekleştirme çabaları sebebiyle gecikmiştir. Ön- celikle kamuoyuna mal olmuş böyle bir çalışmanın baskısının ge- cikmesi sebebiyle özür diliyoruz. Bu çalışmanın, ayrımcılığın olma- dığı bir dünyaya katkı sağlamasını umuyoruz. Kasım 2010 Ahmet Faruk ÜNSAL MAZLUMDER Genel Başkanı 9 ÖNSÖZ Dini ayrımcılık ülkemizde oldukça önemli bir sorundur. Binler- ce yıldır bu topraklar, farklı dini kimliklere ev sahipliği yapmıştır. Farklı dini topluluklar beraber yaşamıştır. Bu dini toplulukların kimisi çoğunluk kimisi azınlık olmuş ve zaman zaman dini hassasi- yetler karşı karşıya gelebilmiştir. Bütün bu farklı gruplara ayrımsız bir şekilde davranmak ve dini gruplara eşit muamele etmekle gö- revli olan, günümüzde kamu otoritesidir. Bu büyük sorumluluk ve yetkisine rağmen ülkemizde kamu otoritesinin görevini iyi yapma- dığı reddedilmeyecek bir gerçek olarak önümüzde durmaktadır. Vatandaşlarını kendi belirlediği bir dini anlayışa uymaya zorlayan ve dini anlayışların sınırlarını ve hedeflerini kendisi belirlemeye alışmış bir devlet zihniyeti ile karşı karşıyayız. Bu zihniyet, yaptığı ayrımcılıklarla büyük sorunların oluşmasına yol açmıştır. Dini ay- rımcılık; ülkemizde her dini grubun rahatsız olduğu ve büyük acı- lara yol açan insan hakkı ihlalleri oluşturmuştur. MAZLUMDER kurulduğu 1991 yılından beri günlük, aylık ve yıllık insan hakları raporları yayınlayarak Türkiye’deki ve Dün- ya’daki hak ihlallerini takip etmektedir. Din ve vicdan özgürlüğü alanında da ayrımsız tüm dini gruplara eşit mesafede olan ve her türlü haksızlığa karşı mücadele veren MAZLUMDER bununla ye- tinmeyip her geçen gün derinleşen din ve vicdan özgürlüğü alanın- daki sorunlara ilişkin yerinde tespitler yaparak çözümler sunma hedefi ile bir saha çalışması yapmanın önemine inanarak harekete geçti. Bu kapsamda 7 ilde farklı dinden veya aynı dinden olup fark- lı mezhep ve meşrepten onlarca grupla görüşmeler yapıldı. Konu hakkında tecrübeleri ve gözlemleri olan birçok kanaat önderi ve düşünce adamı ile mülakatlar gerçekleştirildi. Ardından yapılan görüşmeleri ve edinilen kanaatler bir araya getirildi. Ulusal ve 10 Mazlumder uluslararası mevzuat gözden geçirerek uygulamada var olan eksik- likler, olması gerekenler, ve genel sorunları tespit edildi. Bu tespitler ışığında çözüme yardımcı olunması için çok önemli olduğunu düşündüğümüz önerilerde bulunduk. Bir insan hakları örgütü olarak bilimsel bir metotla sorunlara yaklaşım gösterme ve can yakıcı dini ayrımcılık problemine çözümler sunmanın tarihi sorumluğu- nun farkındaydız. Bu konuda mütevazi de olsa bir çaba sergileme- ye çalıştık. MAZLUMDER dini ayrımcılık raporunu oluşturmakla kalma- yarak sorunu düşünce adamları ve akademisyenler ve sorunun mağdurlarının aktif bir şekilde katıldığı bir sempozyum ile tartışmak suretiyle çalışmayı kamuoyu gündemine taşıdığı gibi, bundan sonraki süreçte de sorunun çözümü yolunda da yapılacak tüm faaliyetlere destek vermeye devam edecektir. Amacımız kamu otoritesinin, sorunlara doğru yaklaşımının sağlaması, bilimsel veri- lerle desteklenmiş çalışmaların işaret ettiği toplum yönetiminin en doğru ve adaletli bir şekilde olacağını hissetmeleri ve gereken deği- şiklikleri yapmalarıdır. Ayrımcılık alanında her kesimden mağdur için gereken çalışmaları yeterince yapamadığımızı düşünüyoruz öncelikle. Ayrımcılığa uğrayan her kesimden bundan dolayı özür diliyoruz. Ayrımcılık alanında yapacağımız çalışmaları daha kap- samlı ve etkili bir şekilde sürdüreceğimize söz veriyoruz. Çalışmada büyük emeği geçen gruplarla görüşmeler yapan mü- lakat ekibimize, genel koordinatörümüz Ahmet Kızılkaya’ya ve tüm materyalleri toplayarak uzun ve yoğun bir uğraş sonucu ay- rımcılık sorununun çözülmesine büyük katkı sağlayacak somut önerilerle dolu bir rapor oluşturan Genel Başkan yardımcımız Ne- sip Yıldırım beyefendiye

Load more