2009 Türkiye Insan Hakları Raporu

4 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

1 Kapak Fotoğrafı MAZLUMDER İstanbul Şubesi’nin düzenlediği Kare Kare Mücadele Fotoğraf Yarışmasında mansiyon ödülü alan, Erkan Yurt’un “Aşura” isimli çalışması.

2 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Editör Av. Yasin DIVRAK

Hazırlayanlar Av. Semih BİTEN Av. M. Buhari ÇETİNKAYA Av. Gökhan TÜRKOĞLU Av. Ümran SIRIMSI CANDEMİR Av. Kübra BAKIRCI Av. Eren ÖZEN Mehmet İZMİR Dilşah Büşra KARTAL Beyza TİRYAKİ

3 4 İÇİNDEKİLER

TAKDİM 7 ABSTRACT 15 GİRİŞ 19

DEĞERLENDİRME 21 Yaşam Hakkı 21 İfade Özgürlüğü 22 Din ve Vicdan Özgürlüğü 23 Etnik Temelli Sorunlar 24 Eğitim Hakkı 25 Özel Yaşamın Gizliliği 26 Basın Yayın Özgürlüğü 26 Örgütlenme Özgürlüğü 27 Adil Yargılanma Hakkı 27 Çocuk Hakları 28 Kürtçe Yasağı 28 Hasta Hakları 29 İşkence Yasağı 29 Sığınmacı ve Mültecilere Yönelik İhlaller 31 Aihm Kararları ve Türkiye 31

YIL İÇİNDE YAŞANAN İHLALLER 35 Ocak 37 Şubat 49 Mart 63 Nisan 77 Mayıs 85 Haziran 89 Temmuz 95 Ağustos 101 Eylül 109 Ekim 117 Kasım 129 Aralık 143

5 6 Takdim

İnsan Hakları ve Mazlumlar için Dayanışma Derneği MAZLUMDER kurulduğu 1991 yılından beri Türkiye’de ve Dünya’da yaşanan hak ihlalleriyle ilgilenmiş ve birçok alanda yaşanan insan hakları sorunlarını gündeme getirmiştir. Bugüne kadar birçok konuda raporlama faaliyetleri gerçekleştiren MAZLUMDER her yılın sonunda hazırladığı Türkiye ve Dünya raporlarıyla yerli ve yabancı ka- muoyunda insan haklarının gelişimine önemli katkılar sağlamıştır. Türkiye bulunmuş olduğu coğrafya ve tarihi birçok meselesiyle önemli toplumsal süreç ve de- vinimleri yoğun ve hızlı bir şekilde geçirmektedir. Toplumsal ve siyasal açıdan önemli kabul edilebilecek meseleler baş döndüren hızla peş peşe yaşanmaktadır. Bu açıdan 2009 yılı ülkemiz için, insan hakları gün- deminin yoğun yaşandığı bir yıl olmuştur. Başta yaşam hakkı ihlalleri olmak üzere bu yıl ülkemizde birçok ihlal yaşandı. Diyarbakır’da pat- layan bir havan mermisi sonucunda Ceylan Önkol’un ölümü, Tuzla Tersaneleri’nde yaşamlarını yitiren işçiler, cezaevi ve gözaltılarda yaşanan ve sonu ölümlere varan işkence olayları, Ergenekon davasıyla ilgili soruşturmalar çerçevesinde açılan bazı kuyulardan çıkan cesetler, Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde görev yapmakta olan erlere yönelik keyfi muamelelerin yol açtığı ölümler ve kolluk kuvvetlerinin orantısız güç kullanımından kaynaklanan ölümler derin izler bıraktı toplumsal hafızamızda. Belki çok daha önemli- si, Ergenekon yargılamalarında yüzleştiğimiz ve Türkiye’nin kuruluşundan gelen yapısal arızaların çok be- lirgin bir şekilde ortaya çıktığı askeri ve yargısal vesayet sisteminin ihlal üreten karakterinin artık taşınamaz olduğudur. Ülkemizde halen toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı gibi temel örgütlenme ve ifade hürriyetleri ile ilgili da çeşitli ihlaller yaşanmaktadır. BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni ihlal etmeyi göze alarak, gösterilerde yüzlerini kapatıp taş attıkları için örgüt üyeliğinden yargılanan çocukların dramları Türkiye’yi hem ileride büyük bir utançla yüzü yüze bırakacak hem de AİHM önünde büyük tazminatlar ödemeye mahkum et- tirecek potansiyele sahiptir. İfade özgürlüğünü garanti edemeyen kifayetsiz yasal düzenlemelerden ötürü halen sayısız yazar ve düşünür mağdur edilmektedir. Din ve vicdan özgürlüğü alanında yaşanan ihlaller ise her geçen gün daha da kronikleşmektedir. Kamusal alanın dini özgürlükleri kısıtlayabileceğine dair var olan hakim algı azınlık ve çoğunluk bir çok kesimi mağdur etmektedir. Namaz vakitlerine çalışma hayatında yer tanınmaması, Cuma Namazı saati gibi çok genel ibadet hakları yanı sıra, Kamusal alanlara alınmayan başörtülü vatandaşlar ve kamusal alanların özel hayata müdahale boyutuna varacak derecede genişletilmesi sonucu okul gezi otobüslerin- den indirilen öğrenciler, vb. uygulamalar devam etmektedir. Hizmet alan ve veren ayrımı ile bir lutuf gibi çözümlerin sunulması ise başlı başına bir çözümsüzlük ve ayrımcılıktır. 28 Şubat sürecinde milletin tem- silcilerinin başörtülü olmaları sebebiyle linç edilmesi Müslüman çoğunluğun görünürlüğünün adeta yok edilmesi ve hayatın içinden dışlanması toplumumuzda Kürt sorununun geldiği konuşulabilirlik noktasına hala gelememiştir. Alevi vatandaşlarımızın cem evlerine ilişkin talepleri noktasında yeterli ilerlemenin sağlanamamış

7 olması ve genel anlamda alevi vatandaşlara yönelik birçok alanda uygulanan ayrımcılık öne çıkan başlıca ihlallerdendir. Mahyalara ve hutbelere resmi ideoloji sloganlarına ev sahipliği yaptırarak camilerin ideoloji inşasında bir araç olarak kullanması, devletin laikliğe rağmen dini araçsallaştırmasının tipik göstergeleridir. Türkiye’de Hıristiyan, Yahudi ve diğer dinlere mensup kişilere yönelik çeşitli alanlarda baskı ve uygulamalarla devam ederken Müslüman çoğunluğun din özgürlüğünü ilgilendiren alanlarda da kamusal alan ve zaman sınırlaması getirilmektedir. Kuran eğitiminde uygulanan yaş sınırlaması ve herkesin kendi çocuğuna dinini öğretebileceğine dair var olan evrensel ilke ihlal edilmektedir. Dini sohbet amacıyla bir araya gelen grupların maksatlı veya özensiz uygulamalarla topluma terör örgütü gibi gösterilerek yurt çapında yürütülen operasyonlar yüzler- ce insanı mağdur etmiştir. Dünyanın birçok ülkesinde en temel haklardan birisi olarak kabul edilen “vicdani ret hakkı” ülkemizde maalesef bir hak olarak görülmemeye devam etmektedir ve bu hakkını kullanmak isteyen vatandaşlara yönelik idari baskılar ve yargılamalar devam etmektedir. Bir taraftan çocukları okula çağıran diğer taraftan kılık kıyafet ve bir dizi ideolojik dayatma içerisinde olan eğitim sistemimizin her kademesinde sorunlar bulunmaktadır. Kitaplarda dini ve etnik ayrımcılık ögelerinin yanı sıra ortaöğretimdeki kılık kıyafet uygulaması mağduru kız çocukları, meslek liselerine uygulanan katsayı adaletsizliği, üniversite sınavına dahi alınmayan başörtülü kızlar eğitimin herkese eşitliği ilkesinin bu ülkede işlemediğinin açık bir göstergesidir. Ülkenin önemli sorun alanlarından Kürt sorununun çözümüne yönelik başlayan açılım önemli bir adım olarak görülmelidir. Dağdan dönüşlerin başladığı bu süreç maalesef tarafların siyasi önceliklerine kurban edilmiştir. Kürt sorunu halen çözülmeyi beklemektedir ancak, bu sorun diğer sorun alanlarından bağımsız ele alınmamalıdır. Bu yönüyle 2009 içerisinde Kürtlere yönelik başlayan açılım tüm mağdur kesimleri kapsayacak şekilde genişletilmelidir. Ülkenin içyüzü ile ilgili yaşanan mağduriyetlere ek olarak nedenleri bizim ötemizde ama bizi de bir şekilde ilgilendiren mültecilik sorunu da artık Türkiye için önemli bir hak sorunu olarak gündeme gelmektedir. Koridor vazifesi gören ülkemizde yüzlerce mülteci gayri insani şartlarda misafirhane adı altındaki hapishanelerde tutulmaktadır. Türkiye, sorunun kendi topraklarında yaşanan kısmıyla ilgili en insani düzeyde hukuki ve fiili düzenlemelere ihtiyaç duymaktadır. Türkiye’de yaşanmakta olan ihlallerin kaynağı yapısal sorunlardır. Yapısal sorunların temel kaynağı ise anayasa’dır. Sivil süreçlerden geçmiş sivil bir Anayasanın yapılması halinde problemlerin büyük ölçüde halledileceğini düşünmekteyiz. Yeni bir toplumsal sözleşme demek olan Yeni Anayasa yeni bir milat olacaksa “genel siyasi af” kaçınılmaz olmalıdır. Özetle ve ana başlıklar halinde Türkiye’deki ihlallere baka- cak olursak: • Boşaltılan köylere geri dönüşlerin, korucu baskısı –terörü nedeniyle yeterince gerçekleşememiş olması, • Diaspora Kürtlerinin dönüşünün sağlanamamış olması (Mahmur ve Avrupa), • Anadil öğretimi ve anadilde eğitimin yasal olmaması, • Başörtüsü yasağının hem çalışma hem de eğitim hayatında hak kaybına sebep olması, • Mülteci mevzuatının uluslararası standartlara uygun olmaması, • Müslüman çocuklarının Kur’an ve din eğitimi önünde 12 yaş engelinin bulunması, • Müslümanların görünürlülüklerinin hizmet veren alanlardan dışlanması,

8 • Azınlıkların dini eğitim ve vatandaşlık haklarının önünde engellerin bulunması, • Cuma namazı saati ayarlamasında olduğu gibi devletin kendi çalışanlarının ibadet gerekliliklerine göre kendini tanzim etmemesi, • Askeri Yargı’nın mevcudiyeti ve bunun yargılamada çift başlılığa neden olması (eğitim zayiatı diye lanse edilen ölen ya da yaralanan askeri personelin gerçek durumunun araştırılamıyor olması), • Yüksek Askeri Şura kararlarının yargı denetimi dışında tutulması, • TSK İç Hizmet Kanunu 35. madde gibi ordunun siyasal alana müdahalesinin meşruiyet gerekçesini oluşturan kanuni düzenlemelerin değiştirilmemesi, • Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu kararlarının yargı denetimi dışında tutulması, • Vicdani ret hakkı’nın tanınmaması, • Basın ve ifade özgürlüğünün yargısal kararlarla kısıtlanması (gazete ve dergi kapatma, kitap toplatma), • Toplantı ve gösterilerde güvenlik güçlerinin orantısız güç kullanımı, • Etnik ayrımcılığa karşı etkin müdahalenin yapılmaması (linç hareketleri), • Alevilere ait dini ve kültürel kurumlarının resmi statüye sahip olmaması, • Anayasa ve Siyasi Partiler Yasası’nda, ifade ve örgütlenme özgürlüğünü engelleyici hükümlerin varlığı, • Tedbir olan ve istisnai uygulanması gereken tutukluluğun infaz gibi uygulanması, • Çocuk yargılamalarında BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne ve Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelere aykırılıkların bulunması (TMK mağduru çocuklar), • Cezaevlerinin fiziki koşullarının mevcut tutuklu- hükümlü kapasitesinin altında olması, • Yargı süreçlerinin çok uzun sürmesi sonucu adil yargılanma hakkının ihlali, • Suça karışan memurların yargılanabilmelerini engelleyen bürokratik himayenin varlığı, • F Tipi cezaevleri uygulamasının yumuşatılmamış/kaldırılmamış olması, • Yurt içi kara mayınlarının imhasının yapılamamış olması, Başlıkları altında sıralamak mümkündür.

MAZLUMDER 22 şubesi ve 5 binden fazla üyesiyle 2009 yılı içerisinde önceki yıllarda olduğu gibi, yaşanan ihlallerle ilgili imkânları ölçüsünde raporlama, basın açıklamaları, eylemler ve suç duyuruları gibi araçlarla kamuoyunu bilgilendirmeye ve bilinçlendirmeye çalışmıştır. Bu arada bir sözümüzde siyasetten bağımsız ve ayrımsız bir insan hakları mücadelesi için üye- si olduğumuz insan hakları temelinde çalışan camiamıza. İnsan Haklarının araçsallaşmasına ve nesnelleşmesine karşı duruşun (gerek ulusal gerekse uluslar arası siyasetin bir aracına dönüşmemesi ve devletlerden maddi ve manevi bağımsızlaşması ) önemini hatırlarken bu temelde derneğimizin kuruluş iradesini de paylaşmak isteriz.

Misyonumuz MAZLUMDER tarihî referansını, Mekke’de yeminle kurulan ve ayrımsız uygulamalarla mazlumdan yana, zalime karşı tavır alarak başarılı çalışmalar yapan, Hz.Peygamber’in de içinde olduğu ve peygamber- liğinden sonra da olumlu atıflarla bahsettiği Hilfu’l-Fudul oluşumundan alır.

9 On Emir, Hammurabi Kanunları, Hilfu’l-Fudul, Medine Vesikası, Magna Carta, ABD Bağımsızlık Bildirgesi, Virginia İnsan Hakları Bildirgesi, Fransız Yurttaş Hakları Bildirgesi, Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi vb. insanlığın ortak kazanımı olan tüm metinlerden yola çıkarak, barışın korunması, haksızlığın giderilmesi mücadelesini önemser. MAZLUMDER, insanın insan olarak yaratılmasıyla, dolayısıyla var oluştan kaynaklanan haklara sahip olduğuna ve bu hakları hiçbir gücün, hiçbir gerekçeyle ortadan kaldıramayacağına inanmaktadır.

MAZLUMDER’in İnsan Hakları Yaklaşımı İnsan hakları, insanın yaratılıştan sahip olduğu, var oluşunu ve aslî karakterini koruması ve sürdüre- bilmesi için gerekli, devredilmez, hiçbir durumda yok sayılamaz, olmadığında insanın eksik olduğu, uygu- lamakta ve kullanmakta kısıtlanamayacağı ilkelerdir. İnsan hakları söylemi iki genel kategoride ele alınmaktadır: (a) Temel haklar (b) Kazanılmış / statüsel haklar

Temel Hakların Özelliği ve Önceliği Her insanın varlığı, onuru ve doğuştan taşıdığı özelliklerin korunmasını önceleyen haklara evrensel doğal/temel haklar adı verilmektedir. Bunlar (a) yaşama hakkı; (b) mülkiyet hakkı (c) düşünce ve inancı ifade etme hakkıdır. Mekân, zaman, ırk, cinsiyet, dil, din gibi faktörlerle değişmeyen, her insanın doğuştan getirdiği üç temel özelliği karşılayan temel haklardır. Dinler ve tecrübe, bu üç ana faktörden yola çıkarak, temel hakların dokunulmazlığı konusunda kon- sensüse ulaşmıştır. İnsanın varlığını, can, mal, akıl ve nesil korkusu taşımadan sürdüreceği bu alan, insanlığın ortak dayanışma alanı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu uğurda mücadele ederken kimliğine bakılmaksızın ihlâl- cinin karşısında, yine kimliğine bakılmaksızın mağdurun yanında yer almak ahlâkî bir görevdir. Kuşaklara ayrılan haklar kategorisinde, göreceli ve ülkeden ülkeye değişkenlik arz eden kazanılmış haklar karşısında, temel haklar, öncelikli bir konuma sahiptir. Ancak temel haklar alanından kalkarak, yarışma alanına ait olan, diğer kuşak hakları seslendirmek mümkün olur. Temel haklar sürekli ve ayrımsız olarak uygulanması, evrensel hukukla ve bireysel ahlâkla korunması gereken haklardır. Temel haklar, insanı haklarla donatırken, bir başkasının hakları için sorumlu tutar. İnsan, yaratıcısına, yaratılanlara, kendisine ve başkasına karşı sorumludur. Sorumluluğa dayanan özgürlük, aynı zamanda insan haklarının ahlâkî temelidir. Birey temel haklarını özgürce kullanabildiği sürece, insan onuruna yaraşır bir hayatı sürdüre- bilir. Bu temelden hareketle MAZLUMDER, insan haklarını, insan haysiyetiyle ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan, siyasi, ekonomik, sosyal, hukukî, psikolojik, kültürel ve fiilî her türlü girişimi, insan hakları ihlâli ve zulüm olarak görmektedir. Bu bağlamda: MAZLUMDER’in misyonu şöyle sıralanabilir: • Özgün ve temel referanslardan yola çıkarak, mevcut insan hakları anlayışına sorumluluk ve ahlâk boyutunu kazandırmak. • Her türlü zulmün kaldırılması ve yeryüzünde tüm haksızlıkların son bulması için çalışmak, zulmü

10 tespit ve teşhir etmek, kamuya mal etmek. • Mazluma yardımcı olmak ve yol göstermek. • Yetkilileri ihlâllere karşı uyarmak, yönlendirmek ve sözlü, yazılı, fiilî mücadelelerde bulunmak. • Hiçbir ayrım gözetmeksizin, kim tarafından ve kime karşı yapılırsa yapılsın, her türlü haksız muameleye karşı çıkmak, çifte standartsız bir insan hakları mücadelesini sürdürmek. • Dünyada var olan teorik metinler ile pratik arasındaki farklılaşmayı giderici, ahlâkî temellere dayanan, samimî bir insan hakları anlayışının oluşumuna katkı sağlamak ve bu anlayışın mücadelesini vermek. • İnsan hakları boyutunda, Türkiye’de ve dünyada bilinç ve bilgi düzeyi oluşturmak. • İnsan haklarının önemi ve vazgeçilmezliği hakkında kamuoyu oluşturmak ve bu sayede hak ve özgürlük ihlâllerinin oluşumunun önüne geçmek. • Daha adil, insan haklarına daha fazla riayet edilen bir dünya için, yakından uzağa çalışmak. • Varlıkların kendi doğalarının korunması doğrultusunda çalışmak.

Öngörülerimiz Küresel Dünyada İnsan Hakları Küreselleşme, iletişimle birbirine bağlanan dünyanın, endüstriyel alt yapının getirdiği teknikle ülkele- rin, birbirleriyle zorunlu ilişkilere girdikleri günümüz dünyasını izah eden bir adlandırmadır. İnsan, temel hak ve özgürlüklerini ortaya koyarken, yapacağı zorunlu dayanışma ile dayanışma mekânını oluşturur. Diğer yandan, insanlığa daha iyi hizmet vermek iddiasıyla, ideolojik ve dinî anlayışını ortaya koyarak, söylem yarışına girdiği bir yarışma alanı mevcuttur. İnsan haklarının doğru uygulanması, kesintisiz dolaşımı ve korunması noktasında ahlâkî sorunlar ve uygulamadaki çelişkilerle dolu, politik yaklaşımların olduğu bir dünyada yaşamaktayız. İnsan hakları metinleriyle uygulama arasında uzun bir mesafe mevcuttur. Bu mesafenin kapatılması, ahlâk ve sorumluluğun eksene alınması ve kendi için istemediğini başkası için istememe ilkesi MAZLUMDER mücadelesi için yakından uzağa; iki insan arasından uluslararası arenaya, çözüme kavuşması gereken önemli bir sorundur. Sorunlar • İki insan arasındaki ilişkinin ahlâkî boyutunu oluşturan empati, devletlerarası ve paktlar arası ilişkilere yansımamaktadır. • Devletlerarası ilişkilerde menfaat birliği veya ayrılığı, insan hakları ihlâllerinin tespitini ve giderilme- sini olumsuz yönde etkilemektedir. • Önemli insan hakları ihlâlleri, kimi zaman devletlerarası ikili ilişkilerin özelliğinden ötürü gör- mezden gelinirken , diğer yandan, üzerine gidilmesi gereken bir ülkedeki her hangi bir ihlâl, abartılı bir biçimde kullanılabilmektedir. • Uluslararası ilişkilerde, yaptırımlar anlaşmalarla düzenlenmesine rağmen, bazı devletler, savaşlara el altından veya açıktan silah satarak katkıda bulunmaktadır. • Kitle imha silahlarının üretimi, insan hakları metinlerini ve barışı yok etmeye yönelik, dünya kaynaklarını insanlığı imhaya yönelten, kışkırtıcı bir davranış olarak karşımıza çıkmaktadır. • Fizikî gücüne güvenen devletlerin, kimi ülkelere yaptığı, terörizm kalıbına oturan, saldırı ve işgaller terörizmi beslemektedir.

11 • Grupların/kişilerin gerçekleştirdiği terörist eylemler, hukuk çerçevesinde kalması gereken devletleri, aynı mantıkla saldırıya yöneltmekte ve devlet terörü ile grup terörü karşılıklı birbirine kan vererek büyümektedir. • Güvenliği destekleyici bir kavram olan özgürlüğün, son dönemlerde, bazı ülke yöneticileri tarafından güvenlik-özgürlük karşılaştırması ile ikilem gibi gösterilmesi, insan haklarına karşı güvensizliği tetiklemek- tedir. • Güvenlik adı altında, özellikle, Batı ülkelerinde yabancılara karşı temel hak ve özgürlükleri çiğneyerek ayrımcılık uygulanmaktadır. Çözümler • Yarışma ve dayanışma alanlarının kriterlerinin korunarak, ülkeler arası kesintisiz ve çelişkisiz uygulanması, taşınması ve korunması acil bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmıştır. • Küreselleşen savaş tutkusuna karşı, barışın müdafaası da küresel ölçekte örgütlenme durumundadır. • MAZLUMDER, barışı ilke edinen dünya sivil toplum örgütlerinin temel haklar/dayanışma alanında küresel çatıya ve yaptırım gücüne kavuşmasını öngörür. • MAZLUMDER, insanlığı yok etmek için üretilen silahların, daha üretim aşamasında, kullanılır olduğunu düşünür. Silahsız bir dünyada kimsenin zarar görmeyeceğini, aksine, silaha ayrılan harcamalarla dünyada açlık ve yoksulluk sorununun çözüme kavuşacağına dikkat çeker. • Küresel şiddete, çatışmaya karşı, sivil toplum kuruluşlarının birer tavsiye ve baskı grubu olma dışında, karar süreçlerine ve mekanizmalarına müdahil olma ihtiyacı, dünyanın huzuru için, kaçınılmaz gözükmektedir. • Devlet ve grup terörünün önüne geçilmesi için, uluslararası hukukun ve yargının adil ve hızlı bir biçimde ayrımsız uygulanması gerekmektedir. • Fizik gücüne dayanarak, zayıf ülkelerin kaynaklarını sömürmek için yapılan baskıların ortadan kalkması, terörizmi önlemede geçerli etkenlerin başında gelmektedir. • Dünyada oluşan haksız, acımasız ekonomik dengelerin, adil paylaşıma dönüştürülmesi ve silahlan- maya ayrılan payın yoksullara yardım olarak aktarılması, barışı koruyacak bir hareket olacaktır. • İnsan hayatının her şeyin üzerinde tutulmasını, birey, grup, devlet ve paktlar olarak manifestoya dönüştürerek, her olgunun üzerinde, ilkesel duruşla kabullenmek ve korumak, barışın teminatı ve teröre karşı etkin bir mücadele olacaktır. • BM yeniden yapılandırılmalı ve izah edilemez veto ayrıcalığı ortadan kalkmalıdır. Her devletin eşit haklarla temsil edildiği ve kararlarının sivil toplum kurumlarının onayıyla yürürlüğe girdiği bir yapıya ihti- yaç duyulmaktadır. İdarî işleyişten içeriğe kadar, adil, tarafsız, tutarlı, kararlarında takipçi ve yaptırımcı bir yapılanma sağlanmalıdır.

Hedeflerimiz • Yukarıda sayılan misyonu gerçekleştiren bir kuruluş yapısı ve organizasyon oluşturarak faaliyet yapmak. • Üyelerini, gönüllülük prensibi çerçevesinde, insan hakları mücadelesi için aktive etmek, kişilerin kendi çevrelerindeki hak ihlâllerine olan duyarlılıklarını artırmak • Uluslararası alanda faaliyet göstermek, ilkelerini ve insan hakları anlayışını yaymak ve bunun için

12 uygun kanalları oluşturmak. • Hak mücadelesi bilincini, her yaştan ve kesimden insana, en kısa sürede kazandırmak. • Örgütlenen hak mücadelesini dünya ölçeğine taşımak.

Çalışma Yöntemimiz • MAZLUMDER’in temel işlevi zulmü teşhis ve teşhirdir. Bunu yaparken, olayın dışında ve herhangi bir tarafın yanında durmaksızın, tarafsız bir gözün sahibi olmayı önemser. Zulmü teşhis ve teşhir ettikten sonra, zalime karşı, mazlumdan yana tavır alır. Sorunu çeşitli materyallere dönüştürerek yetkilileri haberdar eder ve olayın takibini yapar. • Olaylarda kamuoyunu doğru bilgilendirmeyi, bir hak kullanımı olarak görür. • MAZLUMDER, yerinde tespit, basın açıklaması, basın toplantısı, protesto gösterisi, rapor düzen- leme vb. eylemlerle ihlâllere karşı tavır alır, kamuoyu oluşturur. • MAZLUMDER ayrıca; bülten, kitap, brifing, panel ve konferans gibi eylem ve araçlarla, daha geniş bilgilendirme ile, insan hakları kültürünü geliştirir. • MAZLUMDER çeşitli kitlesel insan hakları ihlâlleri sonucunda, (göç, savaş vb.) mağdur olanlar için dayanışmak amacıyla yardım kampanyaları açar. • MAZLUMDER kronikleşen ve sistematik hâle gelen insan hakları sorunlarına karşı, hukukî ve kül- türel çeşitli etkinlikleri içeren kampanyalar düzenler ve bu etkinliklerin sürekliliğini sağlar. • MAZLUMDER, dünyanın hemen her yerinden, kendisine bilgi için başvuran insan hakları savunucularına, diplomatik ve politik şahsiyetlere, araştırmacılara, basın mensuplarına ve benzeri şahıslara bilgi verir ve onlardan bilgi alır. Kurduğu ilişkilerde empati eksenli bir yöntem izler ve misyonu doğrultusunda hareket eder.

Özetle 2009 yılında yaşanan birçok ihlalin yanı sıra Kürt sorununda atılan bazı olumlu adımları ve Alevi Çalıştayları gibi girişimleri olumlu bulmakla beraber Türkiye’deki sorunlu alanları, tarihi bağlamdan ve birbirinden kopuk görmemek gerektiğini düşünmekteyiz. Atılan her olumlu adım bir şekilde geçmişin kalıntısı askeri anayasa düzeninin ağlarına takılıp kalmaktadır. Bu yönüyle MAZLUMDER olumlu gördüğü bu çalışmaların daha sahici bir zeminde ele alınmasının ilk şartını sivil bir anayasa etrafında yeni bir toplumsal sözleşmenin oluşmasıyla mümkün olabileceğini düşünmektedir. Hazırlanmış olan bu rapo- run bu amaca, daha iyi gelişmelere ve daha yaşanabilir bir ortama katkı sağlaması temennisiyle.

Ahmet Faruk ÜNSAL MAZLUMDER Genel Başkanı

13 14 General Assessment Of MAZLUMDER Turkey Human Rights 2009 Report

MAZLUMDER, Organization of Human Rights and Solidarity for Oppressed People has been in- terested in Human Rights violations occurred worldwide and particularly in Turkey since 1991 after it was constructed and brought human rights problems occurred in many different fields up to the public eye. MAZLUMDER, an organization which has performed reporting actions in many issues until today, has provided remarkable assistance to the improvement of human rights in domestic and foreign public opinion with the Turkey and World reports it has prepared at the end of every year. Turkey undergoes important communal processes and movements fast and densely with its many historical issues and geography which it takes part in. The problems which can be accepted important in communal and political aspect have been experienced successively like a streak of lightening. From this perspective 2009 has been an intense year for our country with the human rights agenda. There have been many violations in our country this year including primarily rights of life violations. Ceylan Önkol’s death after the explosion of a mortar shell in Diyarbakır, the workers who lost their lives in Tuzla shipyards, the torments practiced under arrestments in prisons culminated with deaths, the corpses picked out some wells within the investigations of Ergenekon case, the arbitrary treatments intended for soldiers who serve within the Turkish Army Forces caused deaths and the deaths born of disproportional use of power use of gendarmerie forces made deep marks on our social memory. Perhaps more crucial fact is that the violation generating characteristic of our military and judicial trusteeship system in which the emergence of structural failures coming from the foundation of Turkey which we faced in Ergenekon trials. There have still been various violations in basic organizational and expression rights like the right to assembly and demonstration. The tragic situations of the children who are being judged, with the risk of violating U.N. Children’s Rights Agreement, of organizational membership because of throwing stones with covered faces in meetings have the potential of making Turkey both face with a heavy shame in the future and be awarded of damage in large amounts in front of European Court of Human Rights (ECHR). Countless writers and philosophers are being aggrieved concerning the scant legislations which cannot guarantee freedom of expression. The violations which appeared within the context of freedom of religion and conscience become more crucial day by day. The dominant belief that public sphere can restrict religious freedoms, victimizes many sections of society including both minorities and majorities. The headscarf female citizens who are not allowed to enter in public spheres and the students who were made get down from buses as part of expansion of public areas even to interrupt private life’s, the lack of adequate progress on the demands of Alewi citizens about meeting houses and the discrimination committed against these citizens in many fields are main prominent violations. The use of the mosques as a tool for ideological improvement by making them the host of official ideology slogans on their roof and in the sermons are the typical indications of religion by state. While oppression applications on Christian, Jewish and other people are in con-

15 tinuation, there has public sphere and hour restrictions made in the areas concerning religious freedom like Friday prayer time. With the limitations of age in Quran education, the universal right which everybody can teach the religion he/she wants his child to know is being violated. The people who come together as groups to have religious chat are blamed as terrorist organizations like Al-Qaeda and the nationwide operations on these people aggrieved hundreds of people. “The right to conscientious objection” which is accepted as one of the fundamental rights in most of the countries, is still not seen as a human right in our country and there are administrative pressures and judgments on the people who want to make use of this right. There are many problems in every stage of our educational system which imposes specific ideologies and rigs although it makes it compulsory for the children to go to schools. The girls who are the victims of dressing regulations in secondary education, the injustice of co efficiency which is practiced on vocational high schools and the girls who are not allowed to attend University examination because of their scarf’s are the clear indications of absence of equality of education in this country. The democratic initiative should be seen as an important step which is taken to solve Kurdish problem which can be seen one of the biggest problems of Turkey. The process which makes the people turn back from mountains has been unfortunately misused by the sides with the purpose of getting political benefits. The Kurdish problem is still waiting to be solved but it cannot be taken into account apart from other issues. From this perspective, the Kurdish Initiative which was begun in 2009 should be expanded largely to embrace all of the aggrieved groups. In addition to the country’s internal problems, the problem of refugees, the results of which takes our attention even if the reasons had appeared independent of us, has been a big rights issue for Turkey. In our country which is used as a corridor by the refugees, the refugees are kept in prison like guesthouses under non-human conditions. Turkey needs the most humanitarian legal and actual regulations for the part of the issue which is occurred in its land. The reasons of the violations which are occurred in Turkey are structural problems. And the basic source of these structural problems is our Constitution. In our opinion, the problems can be solved with a civilian Constitution which is constructed after civilian processes experienced. If the new Constitution which means a new social contract is going to make a new era start, “The General Political Amnesty” should be inevitable.

If we summarize the violations in Turkey: • The failure in the return to the abandoned villages because of the oppression and terror of the vil- lage guards, • The failure in the return of the Kurdish Diaspora ( Mahmor and Europe ) • Illegality of schooling and education in native language, • The loss of rights in work and education life relating to the headscarf ban, • The unsuitability of the refugee regulations to the international standards, • Obstacle in Quran and religion education for the Muslim children under 12, • The limitations for the religion education and citizenship rights of the minorities, • Insufficient time arrangements for Friday Pray.

16 • Presence of military law system causes duality (allegedly military staff died or injured during military training cannot be investigated properly), • Excluding the decisions of Supreme Military Council for appeal, • Unchanged of Turkish Armed Forces Internal Service Law which gives the army some political obligations and duties, • Excluding the decisions of Supreme Board of Judges and Prosecutors for judiciary inspection, • Non-existence of regulations for the right of conscience objection, • Restricting freedom of press and expression by judicial decisions, • Using disproportionate force of security forces in protests and meetings, • Lack of official statues for Alewi cultural and religious institutions, • Presence of some provisions violating freedom of expression in Political Party Law, • Detention, as a precaution, implements like execution, • Contradictory implementations against UN Convention on the Rights of Children, • Poor physical conditions of the prisons because of over capacity, • As a result of too long judicial process fair trail right is violated, • Presence of bureaucratic protection in the judicial process of civil servants, • Rumors for military seniors about military coup cannot be investigated, • F Type Prison Application has not been softened or removed, • Failing the destruction of domestic land mines.

MAZLUMDER, as in the previous years, tried to inform and make the public opinion conscious about the violations occurred in 2009 with its 22 branches and over 5000 members by reporting, press statements, actions and complaints. We are in the opinion that it is very necessary to take Turkey’s problematic issues into account con- necting with each other and Turkey’s history while smiling on the steps taken about the Kurdish problem and the attempts like workshops for Alewi community. Each positive attempt is blocked by the military constitution system which is the remainder of the past. From this perspective according to MAZLUM- DER it is possible for these positive attempts to lie on more realistic grounds on condition of a new social contract within the context of a new Constitution. With this report MAZLUMDER hopes to make con- tributions to a more livable environment and better developments.

Ahmet Faruk Ünsal MAZLUMDER General Chairman

17 18 Giriş

Sene içerisinde Türkiye’de gözlemlediğimiz, müdahale edip düzeltilmesine çalıştığımız hak ihlallerinin kayıt altına alınması ve genel bir değerlendirme ile gerek mevzuat gerekse de uygulama olarak eksikliliklerin ortaya konulması çabamızın bir sonucu olarak her sene sonunda geçen senenin bir raporunu yayınlıyoruz. 2009 yılı Türkiye Hak İhlalleri Raporunu bu amaçla hazırlamış bulunuyoruz. MAZLUMDER olarak yıl içinde birçok hak ihlaline müdahil olmamıza rağmen Türkiye’nin değişik coğrafyalarında yaşanan tüm ihlallere yetişebilme imkânımız olmadığından en azından bu ihlalleri kayıt altına alarak tarihe bir not düşebilme niyeti ile bu raporları oluşturuyoruz. Raporumuzda yer alan ihlallerin birçoğu maalesef kamuoyunun günde- mine dahi gelmemiş, çeşitli kaynakların taranması sonucu rapora aktarılmış ihlallerden oluşmaktadır. Raporumuz, MAZLUMDER İstanbul Şubesi Hak İhlallerini İzleme ve Önleme Komitesi tarafından oluşturulan bir heyetçe uzunca bir araştırma ve inceleme neticesinde oluşturulmuştur. Elbette Türkiye’de yaşanan hak ihlalleri raporda yer alan ihlallerle sınırlı değildir. Rapor hazırlanırken önceliğimiz her bir hak kategorisinde yaşanan ihlalleri örnekleme yoluyla rapora aktararak, o alanda yaşanan ihlallerin yoğunluğuna dikkat çekmek olmuştur. Hak ihlallerinin yaşanmadığı bir dünya temennisi ile raporda emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunuyorum.

Av. Cihat Gökdemir MAZLUMDER İstanbul Şube Başkanı

19 20 DEĞERLENDİRME

Değerlendirme

Yaşam Hakkı “Dur ihtarına uymayan şahıs vurularak öldürüldü”, “Tuzla tersanesinde bir ölüm daha”, “Bir kot taşlama işçisi daha yaşamını yitirdi”, “Cezaevinde şüpheli ölüm”, “Gözaltındaki kişi yaşamını yitirdi”, “Ceza olarak eline pimi çekilmiş bomba verilen askerle birlikte dört asker hayatını kaybetti”, “Öksürük şikayetiyle gittiği hastaneden cenazesi çıktı”, “ Tüberküloz hastası mahkum cezaevinde yaşamını yitirdi”. Bu ve benzeri haberler 2009 yılı içerisinde yazılı ve görsel basından sıkça yer aldı. 2009 yılının yaşam hakkına ilişkin en fazla tartışılan meselesi; eski asker yahut itirafçı gibi kişilerin beyanları doğrultusunda, konunun üzerine gidilmesiyle ve Er- Özellikle seksenli ve doksanlı genekon yargılamasıyla elde edilen bulgularla yapılan faili meçhul yıllarda pek çok insan şüpheli ölümlerle ilgili kazılar ve bu kazıların sonuçlarıydı. Özellikle sek- bir şekilde ortadan kaybolmuş senli ve doksanlı yıllarda pek çok insan şüpheli bir şekilde ortadan ve kendilerinden bir daha haber kaybolmuş ve kendilerinden bir daha haber alınamamıştı. Akıbetleri alınamamıştı. Akıbetleri bilinen- bilinenlerin yakınları ise iddialarını doğrulayabilecek mekanizmalar- dan sonuç alamıyorlar en azından öldüğünü bildikleri yakınlarının lerin yakınları ise iddialarını cesedinin nerede olduğunu öğrenemiyorlardı. Örneğin 1995 doğrulayabilecek mekaniz- yılından bu yana bir daha kendisinden haber alınamayan Hasan malardan sonuç alamıyorlar Ergul’un mezarı Abdülkadir Aygan’ın beyanlarına dayanılarak en azından öldüğünü bildikleri Elazığ Kimsesizler Mezarlığı’nda bulundu. Yine Aygan’ın itirafları yakınlarının cesedinin nerede doğrultusunda kayıp Fethi Yıldırım ve Hakkı Kaya için yapılan olduğunu öğrenemiyorlardı. kazılarda Aygan’ın söylediği yerlerde pek çok kemiğe rastlandı. Olay- la ilgili inceleme hala sürmektedir. Belirtilen örnekler gibi pek çok araştırma ve soruşturmanın önümüzdeki yıl ve sonraki yıllarda süreceği ve derinleşeceğini ümit ediyoruz. Sonucu nereye kadar giderse gitsin ve ucu kime dokunursa dokunsun bu şekildeki kayıpların bir an ev- vel bulunması toplumsal barışın sağlanmasında ve şeffaflıkta önemli bir merhale alınmasını sağlayacaktır. Bulunan ve kimliği tespit edilen kayıpların yakınlarından devletin en azından özür dilemesinin bir lütuf değil bir zorunluluk olduğunu düşünmekteyiz. Elbette ki bu tür ölümlere sebebiyet verenlerin de cezasız kalmaması gerekmektedir. Kamuoyunu en fazla meşgul eden ve bir o kadar kamuoyu vicdanını yaralayan diğer bir olay ise hatırlanacağı gibi; Ceylan Önkol isimli kız çocuğunun bir havan mermisinin patlaması sonucu ölümüydü. Hadise ilk başta Ceylan’a havan mermisinin yakındaki bir askeri birlikten atıldığı şeklinde yansıdı. Adli Tıp raporuna göre ise Ceylan, kırsal arazideki patlamamış bir havan topu mermisine elindeki tahra ile vurmuş ve merminin patlamasına sebebiyet vermişti. Hadise ne şekilde gerçekleşmiş olursa olsun ortada duran gerçek çok yalındır. Ceylan bir havan topu mermisi sebebiyle yaşamını yitirmiştir. Yine Çukurca’da mayın patlaması sonucu hayatını kaybeden askerlerin ölümlerine sebebiyet veren mayınların, asker tarafından yerleştirilen mayınlar olduğu iddiası ve buna dair ses kayıtları da basında yer bulmuştu. Siirt’in Pervari

21 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

ilçesinde bir genç eline aldığı mayının patlaması sonucu yaşamını yitirmişti. Bununla birlikte Şırnak’ın Uludere ve Silopi ilçelerinde toplam dört çocuk arazide buldukları el bombasının patlaması sonucu yaralanmıştı. Bölgede, bu ve benzeri olayların tekrar yaşanma olasılığı yüksektir. Keza başıboş mühimmat görün- mez bir ölüm tehlikesidir ve en fazla; silahın, bombanın, mayının, merminin ve öldürmenin ne olduğunu bilmeyen masum çocukları tehdit etmektedir. Bu şekilde ölüm saçan mühimmatın temizlenmesi ve niçin sivillerin yaşadığı yerlerde bu şekilde başıboş bulunduğunun açıklanması ve soruşturulması konusunda MAZLUMDER olarak bu konuya dikkat çekmekte fayda görüyoruz. Son olarak yaşam hakkı ihlallerinin bütününe bakıldığında, şüpheli asker ölümleri, cezaevinde ve gözaltında gerçekleşen ölümler, yanlış teşhis, yanlış tedavi ve hastane şartlarından ileri gelen ihmaller sonucu ölümler, işçilerin maruz kaldıkları uygunsuz çalışma koşullarından kaynaklı ölümler, kolluk kuvvetlerinin orantısız güç kullanımından kaynaklı ölümler, hayati tehlikesi bulunan hastalıklardan muzdarip mahkumların, cezaevi koşullarında yaşamak zorunda bırakılmasından kaynaklı ölümler meselelerine dikkat çekilmesi gerekmektedir.

İfade Özgürlüğü Türkiye’de ifade özgürlüğü anayasal güvence atına alınmış olmasına rağmen, TCK 301. madde gibi gerek yasal gerekse de yasal olmayan pratikteki uygulama ve işlemlerle ifade özgürlüğü geçmişte olduğu gibi Anayasa’da yazılı bir madde olmaktan öteye gidememektedir. 2009 yılı içerisinde de fikir ve düşüncelerini açıkladıkları için birçok siyasetçi, yazar, düşünür hakkında davalar açılmıştır. Bu davalara bakan mahkemelerin kararları incelendiğinde, kararlarını hu- kuksal bir temele dayandırmak yerine, keyfi hatta kanunun amacını da aşan zorlama yorumlarla düşünce açıklamalarını suç sayma yoluna gittikleri görülmektedir. Yıl içerisinde kişilerin kendilerini ifade etme yöntemlerinden biri olan ve anayasal güvence altında bulunan “toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı” ihlal edilmiştir. Yapılan birçok gösteriye kanunsuz olduğu ge- rekçesiyle polisin ağır müdahaleleri ve bu kişiler hakkında açılan davalar ifade özgürlüğünün önündeki bir başka engel olarak göze çarpmaktadır. Nitekim AİHM yıl içerisinde verdiği bir kararda Türkiye’yi haksız bularak yapılan bir gösteriye müdahale nedeniyle “ifade özgürlüğü hakkı”nın çiğnendiğine hükmetmiştir. Öcalan hakkında “sayın” ifadesini kullanan birçok kimse hakkında “suç ve suçluyu övmek” nedeniyle açılan davalar ifade özgürlüğü alanındaki ihlaller olarak tespit edilmiştir. Türkiye’de 2009 yılı itibari ile iki bine yakın internet sitesine erişimin engellenmiş olması ve çarpıcı bir örnek olarak bir televizyon programına katılan Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ), öğretim görevlisi Özgür Sevgi Göral’ın serdettiği görüşlerinden ötürü “öğrencilere Atatürk milliyetçiliğine bağlı hizmet bilinci, milli birlik ve beraberliği kuvvetlendirici irade gücü kazandırmayacağı” gerekçesiyle uzaklaştırılması ifade özgürlüğüne yönelik tahammülsüzlüğü göstermektedir. İfade özgürlüğünün sınırlarının kişilere ve işgal ettikleri makamlara göre farklı yorumlandığı da bir başka gerçek olarak ortada durmaktadır. Daha sonradan Adli Tıp raporu ile şahsa ait olduğu ispatlanan bir belge hakkında “kağıt parçası” nitelemesi yapan Genelkurmay Başkanı’nın sözleri ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilirken, “Kâğıt parçası değil, cunta belgesi - Genelkurmay Başkanı görevden alınsın - Paşa paşa yargılansın” yazılı afişler asan Sosyalist Demokrasi Partisi’nin (SDP) eylemi ve buna

22 DEĞERLENDİRME

benzer birçok eylem ve fiil “adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs” sayılarak yasaklanmış ve haklarında davalar açılmıştır. Mahkemelerin devletin herhangi bir kurumunu ya da eylem ve işlemini eleştirmeyi TCK 301. mad- deye aykırı bularak “aşağılamak” olarak algılama ve cezalandırma yoluna gittikleri görülmektedir. Netice olarak Türkiye’de ifade özgürlüğünün sağlanabilmesi için hukuki engellerin ortadan kaldırılması gerektiği gibi bunun da ötesinde belki de daha önemli olarak bir zihniyet değişimi gerekmektedir. Bu zihniyet değişimi sağlanmadan kanunlarda yapılacak değişikliklerle ifade özgürlüğü önündeki engellerin tam olarak kaldırılabilmesi mümkün görünmemektedir.

Din Ve Vicdan Özgürlüğü Din ve vicdan özgürlüğü gibi çok önemli bir hakkın diğer başkaca haklarda olduğu gibi kişi ve kurumların keyfi uygulama ve işlemlerine terk edildiği görülmüştür. Din ve vicdan özgürlüğü “kamusal alan” gibi sınırları belli olmayan ve giderek genişletilen bir sınırlamaya tabi tutulmuştur. Nitekim Enka Spor Kulübü’nde tenis dersi almak isteyen başörtülü Nurgül Yılmaz’ın başvurusunun ‘kılık kıyafet yönetmeliğine’ uymadığı gerekçesiyle reddedilmesi, Erzurum 9. Kolordu Komutanlığı bünyesindeki İnşaat Emlak Şubesi’nde sivil memur olarak çalışan ve vefat eden Orhan Çiftçi’nin askeri lojmandaki taziye evine gelen akrabalarının sakallı ve başörtülü oldukları için içeri alınmaması, Karadeniz Teknik Üniversitesi’nin Rektörü İbrahim Özen’in üniversite lojmanlarındaki başörtülü bayanların peşine özel güvenlikçi taktığı iddiası din ve vicdan özgürlüğünün özel yaşama müda- hale boyutlarına varan ihlallere maruz kaldığını göstermektedir. Başörtülü okumak isteyen ve bunun için mücadele veren Diyarbakır Yenişehir Hamravat İlköğretim Okulu 6. Sınıf Öğrencisi Ece Nur’a yapılan baskılar, boşanma davası için gittiği Fatih Adliyesi’nden çarşaflı olduğu için kovulan Naciye Sönmez ve Çanakkale gezisine katılan Fethiye İHL öğrencisi Büşra Pirci’nin başörtüsü nedeni ile gezi otobüsünden indirilmesi 2009 yılında bu hakkın hiçe sayılarak, bir tahammül- süzlük derecesine ulaştığını göstermiştir. Öğrenci Kıyafetlerini Değerlendirme Çalıştayı’nda hazırlanan raporda, okul kıyafetlerinde pedagojik ve toplumsal gerçekler ışığında belirli bir serbestlik getirilmesi, mevsim şartlarına göre düzenlenmesi vurgulanırken, dinin “toplumsal bir gerçeklik” olduğu yadsınarak kıyafetlerin “dinî, ideolojik etnik sembol ve renkleri içermemesi” gerektiği belirtilmiştir. Alevi vatandaşların istek ve talepleri görmezden gelinerek özgürce ibadet ve yaşam haklarına saygı duyulmamaktadır. Cemevlerinin ibadethane sayılması ve tıpkı camilerde olduğu gibi desteklenmesi talepleri halen yerine getirilmemiştir. Bu amaçla “Alevi Çalıştayı” düzenlenmiş olmasına rağmen bu girişimler birçok Alevi vatandaş tarafından samimi ve inandırıcı bulunmamıştır. Bunun en büyük sebebi Alevilik’in bir din ya da mezhep olarak alevi insanlar tarafından değil resmi ideoloji tarafından tanımlanmak isten- mesidir. Halen birçok alevi vatandaş devlet kadrolarına alınmada ve mevcut kadrolarında yükselmede ayrımcılığa tabi tutulmaktadır. Türkiye’de azınlık statüsündeki Hristiyan, Yahudi ve diğer din ve mezheplere mensup kişiler kimlik ve kişiliklerini dahi ifade edememektedirler. Protestan Kiliseler Derneği Raporu’nda1 da belirtildiği gibi bu dini gruplara karşı baskı tehdit ve engellemeler halen devam etmektedir. Dernekleşme ve tüzel kişilik ka- 1Protestan Kiliseler Derneği- 2009 Hak İhlalleri İzleme Raporu, 30.01.2010

23 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

zanma konusunda belirli kolaylıklar tanınmış olsa da yeni ibadethane açabilme konusunda ciddi hukuki ve fiili engeller mevcuttur. Başkaca dini unsurlara yönelik hak ihlallerinin az gibi görünmesinin sebebi durumun daha iyiye gittiğini göstermekten ziyade, kurum ve kişilerin afişe olmamak, sivrilmemek, göz önünde olmamak isteğinden dolayı yaşadıkları vakaların topluma yansımamasından kaynaklanmaktadır. 2009 yılında sadece Kur’an öğrenmek ve sohbet etmek üzere bir araya gelen birçok vatandaşa yöne- lik örgüt üyesi oldukları iddiasıyla “El-Kaide Operasyonu” adı altında yapılan baskınlar, soruşturmalar ve tutuklamalar nedeni ile yüzlerce kişi mağdur edilmiştir. Cahit Bolat adlı vatandaşın nüfus cüzdanındaki din hanesinde “İslam” yerine “Şaman” yazılması talebiyle Ankara 14. Asliye Hukuk Mahkemesi’ne açtığı davanın reddedilmesi din ve vicdan özgürlüğüne getirilen kısıtlamalara bir örnek olarak karşımızda durmaktadır. Nitekim aynı gerekçe ile din hanesinin “Alevi” olarak değiştirilmesini isteyen bir vatandaşın başvurusunu AİHM haklı bularak Türkiye’yi tazmi- nata mahkum etmiştir. Derneğimiz Diyarbakır Şubesi tarafından ilköğretim okullarında her sabah okutulan “Andımız”ın kaldırılması için asılan afişler polis tarafından toplanmış aynı talebi dillendiren Özgür-Der’e kapatma davası açılmıştır. Kütahya’da her hafta başörtüsü eylemi gerçekleştiren Kütahya şube başkanımız ve yöneticileri polisin fiili gözaltı ve baskılarına maruz kalmıştır. Vicdani retçi Doğan Özkan adlı vatandaş tarafından Selimiye Kışlası önünde yapılan açıklama nedeni ile hakkında “halkı askerlikten soğuttuğu” gerekçesi ile verilen ceza vicdan özgürlüğü’ nün önündeki en- gellere çarpıcı bir örnek olarak tespit edilmiştir. Yine bir başka vicdani retçi Mehmet Bal için açıklama yapan İHD yetkilileri hakkında aynı gerekçelerle soruşturma başlatılmıştır. Derneğimiz tarafından da takibi yapılan olayda, kendisini ziyarete gelen ailesinin başörtülü olduğu gerekçesiyle nizamiyeye alınmaması üzerine “Siz benim dini inançlarıma saygı duymuyorsunuz. Ben böyle bir ordu adına silah sıkmam.” diyen vicdani retçi Enver Aydemir hakkında açılan davalar ve tutuklu bulunduğu sürece yapılan işkenceler Türkiye’de 2009 yılında din ve vicdan özgürlüğünün hangi boyutta olduğunu açık bir şekilde ifade etmektedir.

Etnik temelli sorunlar Kürt sorunu olarak en can alıcı sonucu ile toplumumuzu topyekün mağdur eden etnik temelli sorunlar (Kürt-laz-çingene-ermeni vb. adlar altında) kısmen konuşulur olmakla bir aşama sağlamışsa da halen en önemli Hak ihlal alanı olma özelliğini korumaktadır. Bu sorun çerçevesinde çözümler açılımlar adı ile gün- deme gelmiştir ama temelli ve kalıcı bir perspektif hala görülmemektedir. Alevi, Çingene, Kürt açılımları bu kitleleri memnun eder paylaşımda yürütülmemekle topluma mal edilemeyişinin sonuçlarını yer yer yeni etnik temelli çatışmalarla yaşamaktayız. Bu önümüze bundan önce alışık olmadığımız bir travmayı - ayrışmayı getirmekte ve toplumsal fay hatları bin yıldır bir arada barış içinde yaşayan halklarımızın geleceğini tehdit etmektedir. Çözüm yerine şiddet temelli yaklaşımlar- Devlet eliyle sürekli ülke içinde ve sınırötesi operasyonlarla devam ederken örgütün çatışmayı Anadolunun kuzeyine ve kentlere taşıması, akla çözümsüzlükten beslenen veya beklentileri olanları getirmekte ve bunun ağır bedeli en temelde yaşam hakkı ihlali ve diğer zulüm konuları ile halkı mağdur etmektedir. Hak ihlallerine karşı çözümlere direncin Yargı erki ile devamının en tipik örnekliği ise Kürtçe konusunda yaşanmaktadır. TRT-6 nın açılması olumlu karşılanmış, ancak Kürtçe konuşma engellemeleri devam etmiştir.

24 DEĞERLENDİRME

DTP başkanı Ahmet Türk’ün Kürtçe yaptığı meclis konuşmasının kesilmesi, cezaevinde hala Kürtçe konuşma yasağının uygulanması, Kürtçe konuşan kimi DTP li belediye başkanına bu nedenle soruşturma açılması, hala Türkçe’den başka dilde siyasi propaganda yapmanın yasak olması ciddi ihlaller olarak karşımıza çıkmıştır. Yine Türk Alfabesi’nde olmayan Q, W ve X harflerinin Kürt çocuklarına verilememesi, Diyarbakır Barosu’nca Kürtçe-Türkçe ajanda hazırlanması nedeniyle haklarında ‘’görevi kötüye kullandıkları’’ iddiasıyla eski baro başkanı Sezgin Tanrıkulu ve avukat Nesip Yıldırım’a ( MAZLUMDER Gn.Bşk:Yrd.) dava açılması bu alandaki ihlallerin boyutunu göstermesi açısından önemlidir. Demokratik Özgür Kadın Hareketi’nin (DÖKH) 8 Mart Dünya Kadınlar Günü nedeniyle 6 Mart’ta Şırnak’ın Cizre İlçesi’nde düzenleyeceği mitingde açılacak olan ‘Em jin in ne namusa tu kesine, namûsa me azadiya me ye’ (Biz kimsenin namusu değiliz, namusumuz özgürlüğümüzdür) yazılı Kürtçe pankart, Cizre İlçe Em- niyet Müdürlüğü tarafından engellendi. Kürtçe konusunda bir takım olumlu gelişmeler olsada hala bu alanda ciddi ihlaller yaşandığı açıktır. Bu konularda atılan adımların bir an önce yasal hatta anayasal zemine oturtulması zorunludur. Sonuç olarak temelde Devletin kendisini/felsefesini bir etnik ve ideolojik tercihe oturtmasından kaynaklanan bu Etnik temelli sorunlar tüm hak ihlal alanlarında (ifade, din, eğitim, anadil, vs.vs.) zulmün devamının en temel nedeni olarak durmaktadır.

Eğitim Hakkı Eğitim alanında yıllardır süregelen ihlaller maalesef 2009 yılı içinde de devam etmiş ve binlerce çocuğun, gencin ve ailelerin mağduriyetine sebebiyet vermiştir. Bu yıl eğitim alanında öne çıkan İstanbul Barosu’nun başvurusu üzerine Danıştay’ın katsayı adaletsizliğinin ortadan kaldırılmasına imkan tanımayan kararları oldu. İstanbul Barosu’nca açılan dava halen devam etmektedir. İlköğretimlerde, ailelerin gönüllü olarak verecekleri okula katkı paralarını mecburi tutan bazı okul müdürlerinin, katkı payı ödemeyen öğrencilere ayrımcı uygulamalara gittiği hatta okullarda temizlik yaptırdığı basına yansıdığı gibi Derneğimize de bu yönde başvurular olmuştur. Başvurular üzerine yetkili makamlara durum hakkında bilgi verilmiş ve sorumlular hakkında soruşturma başlatılması talep edilmiştir. Talebimiz üzerine başlayan soruşturmalar halen devam etmektedir. Geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi bu yıl da başörtülü olarak eğitim almak isteyen öğrenciler sınavlarının iptal edilmesi, haklarında disiplin soruşturması başlatılması gibi akıl almaz ihlallerle karşılaşmışlardır. Bu ülkede bir yandan “haydi kızlar okula” kampanyası yürütülürken bir yandan da dini inancı gereği başını örten öğrenciler eğitim hakkından mahrum edilmektedir. Diyarbakır’da ilköğretim öğrencisi Ece Nur başörtülü olduğu gerekçesiyle ikametinden çok uzakta farklı bir okula deyim yerindeyse sürülmüştür. Ayrıca binlerce çocuk ve gencimiz de maddi imkânsızlıklar nedeniyle eğitimlerine devam ede- memekte ve küçük yaşlarda evine ekmek götürme yükünü taşımaktadırlar. Anadilde eğitim hakkının hala çözümler sadedinde bile dile getirilmemesi ve devletin bekası sorunu olarak sunulması temel bir eğitim hakkı ihlali olarak önümüzde durmaktadır. Temennimiz, temel bir insan hakkı olan eğitim hakkını kullanmak isteyen herkesin bu haktan en verimli ve ayrımsız bir şekilde yararlanmasına olanak sağlayacak şekilde politikalar izlenmesi ve eğitime gereken değerin verilmesidir.

25 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Temennimiz, temel bir insan hakkı olan eğitim hakkını kullanmak isteyen herkesin bu haktan en verimli şekilde yararlanmasına olanak sağlayacak şekilde politikalar izlenmesi ve eğitime gereken değerin verilmesidir.

Özel Yaşamın Gizliliği 2009 yılı içerisinde birçok insanın değişik kişi ve kurumlarca, değişik amaçlarla özel yaşamlarına mü- dahale edilmiştir. Telekulak iddialarının gündeme geldiği 2009 yılı içerisinde sayıları binlerle ifade edilen kişilerin dinlendiği ortaya çıkmıştır. Ergenekon davası ve benzeri davalarda yasal olmayan dinleme ve takiplerin yanında Ceza Muhake- mesi Kanunu’nda yer alan açık hükme rağmen dinleme tutanaklarında yer alan ve herhangi bir suç unsuru içermeyen özel konuşmalar iddianamelerde ve mahkeme dosyalarında yer almış, hatta medya yoluyla ifşa edilmiştir. Basın yayın organları tarafından haber değeri taşımayan, kişilerin özel yaşamlarını ilgilendiren bir- çok bilgi ve belgenin haber adı altına kamuoyu ile paylaşılması, buna karşılık yeterli ve etkin tedbirlerin alınmıyor olması ise özel yaşamın gizliliği ile ilgili bir başka veri olarak göze çarpmaktadır. Başlatılan e-devlet projesi kapsamında kişilere ait birçok özel veri ve bilginin kayıt altına alınarak ko- layca ulaşılır hale getirilmesi ve birçok resmi işlemde parmak izi, fotoğraf gibi gereksiz verilerin istenmesi özel hayata müdahale olarak değerlendirilmiştir.

Basın Yayın Özgürlüğü Ülkemiz, maalesef 2009 yılında da basın yayın özgürlüğü bakımından iyi bir sınav veremedi. Örneğin “youtube” isimli video paylaşım sitesi gibi pek çok internet sitesinin halihazırda var olan erişim yasaklarının sürmesi ve başkaca sitelerin bu yıl içinde yasaklanması basın özgürlüğü bakımından özellikle üzerinde durulması gereken bir mevzudur. Youtube isimli site dünya çapında milyarı aşkın kullanıcı tarafından sıklıkla ziyaret edilmektedir. Bu denli kullanıcıya sahip bir siteye erişimin engellenmesi ülkemizdeki kullanıcılara yönelik önemli bir haksızlıktır, aynı zamanda haber alma özgürlüğünü engellemektedir. Tüm bunların yanında sitenin ülkemizde yasak olması bu siteyi kullanan milyarlarca insana kötü şöhretli bir Türkiye sunmaktadır. Öyle ki Türkiye yanlılığıyla bilinen İsveç Dışişleri Bakanı Carl Bildt’in şahsına ait blog sayfası da bu yasaklardan nasibini almıştır. Bildt yasaklama kararı üzerine “Benim gibi insanların bile sitelerini kapatıyorsunuz. Basın ve ifade özgürlüğü için internet çok önemli bir platformdur.” ifadelerini kullanmıştır. Her yıl basın özgürlükleri açısından tartışılan akreditasyon meselesi de bu yıl pek çok kez tartışmalara konu oldu. Belli kamu kurumlarının ya da devlet organlarının yaptığı basın açıklamalarında bazı yayın organlarına yasak koyması ancak akredite yayın organlarını basın toplantısına davet etmesi Türkiye’nin maalesef alıştığı bir ayrımcılıktır. Öyle ki bu kurumların beğenmediği ya da bu kurumları eleştiren yayınlar yapan basın organlarının var olan akreditasyonları da kaldırılabilmektedir. Örneğin TSK eski özel harekatçı İbrahim Şahin’in açıklamalarını haberleştirdiği gerekçesiyle Radikal Gazetesi’nin akreditasyonunu askıya almıştır. Yine Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü, Sincan’da F Tipi Cezaevi’ne yapılacak ziyarete Güncel, Evrensel, Birgün ve Taraf gazetelerini çağırmamıştır. Basın özgürlükleri bakımından son olarak değerlendirilmesi gereken konu; gündemi çok yoğun

26 DEĞERLENDİRME

olarak meşgul eden bazı soruşturmalarla ilgili olarak yapılan yayınlara, devlet organlarına ya da buralar- daki görevlilere ait suç teşkil eden bazı belgeleri veya planları ortaya çıkaran haberlere karşı cezai yaptırım tehditleridir. Şu hususa özellikle dikkat edilmelidir ki adil yargılamayı etkileyen, soruşturmanın gizliliğini ihlal eden, yargılanan kişilerle ilgili toplumda olumsuz kanaat oluşturacak derecede yargısız infaz kabul edilebilecek yayınlar basın özgürlüğü olarak değerlendirilmemelidir. Buna karşın cezai müeyyide teh- didini, basının üzerinde Demokles’in kılıcı gibi sallandırılmak da kendisini ilgilendiren bu denli önemli davalar ve olaylarla ilgili toplumun yeterli ve tarafsız bilgi almasını güçleştirecektir. Örneğin Taraf Gazetesi muhabiri Mehmet Baransu, aralarında Ergenekon davası, Dağlıca baskını, Özden Örnek’e ait günlüklerle ilgili yaptığı haberlerden dolayı adil yargılanmayı etkilemek ve soruşturmanın gizliliğinin ihlali gibi suçlar sebebiyle yargılanmaktadır. Yine Taraf Gazetesi’nin “AKP ve Gülen’i bitirme planı” başlıklı haberine Askeri Mahkeme tarafından yayın yasağı konmuştur. Haberi yapan muhabire ve gazetenin sorumlu yazı işleri müdürüne devletin askeri teşkilatını alanen aşağılamak suçlamasından dava açılmıştır.

Örgütlenme Özgürlüğü Örgütlenme özgürlüğü çerçevesinde yaşanan ihlaller kapsamında bu yıl göze çarpan vak’alardan birisi Özgür Düşünce ve Eğitim Hakları Derneği’ne (Özgür-Der) yönelik açılan kapatma davasıdır. 7 Kasım 2008’de Özgür-Der’in başlattığı “İnancımızın ve Kimliğimizin Aşağılandığı; Resmi İdeolojinin Dayatıldığı Törenlere Tavır Alalım!” başlıklı kampanya nedeniyle 19 Şubat 2009’da dernek hakkında kapatma davası açılmıştı. Mahkemece davanın reddedilmiş olması olumlu bir gelişmeydi. Yine Bitlis’te kadına yönelik şiddeti engellemek amacıyla kurulan ve adını töre sonucu öldürülen Güldünya Tören’den alan Güldünya Derneği hakkında Bitlis Valiliği’nin derneğin kapatılması amacıyla çalışma başlattığı ve bu yönde inceleme amaçlı derneğin tüm defter ve resmî belgelerine el koyduğu gazetelere yansımıştı. Yine örgütlenme özgürlüğü kapsamında ciddi bir ihlal olarak karşımıza çıkan olay, Adana Tutuklu Hükümü Aileleriyle Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği’nin ‘Derneğin yasadışı örgüt propagandası yaptığı’ iddiasıyla mahkemece kapatılmasıydı. Örgütlenme özgürlüğü kapsamında ihlal olarak gördüğümüz başka bir olay ise Demokratik Toplum Partisinin Anayasa Mahkemesince kapatılmasıdır. Dernek olarak, parti kapatmalarını örgütlenme özgürlüğüne yönelik ciddi bir ihlal olarak görmekteyiz ve parti kapatma cezasının kaldırılması gerektiğine inanıyoruz. Tıpkı bunun gibi dernek kapatmalarının zorlaştırılması hatta kapatmalara tamamen son verilmesini çoğulculuğun ve hukuk toplumunun zorunlu bir gereği olarak görüyoruz.

Adil Yargılanma Hakkı Adil yargılanma hakkı; hukuki süreçte adil bir hükme ulaşmak için zorunlu olan usulü içeriği güvence altına alan bir haktır. Bu hak, ilgilinin kendisine itham edilen suçtan gereği ölçüde haberdar olmasından başlamak üzere makul sürede yargılanmasını da içeren bir dizi güvenceyi ifade etmektedir. Türkiye’de insan hakları ihlallerini inceleyen komisyonun başkanı Zafer Üskül’ün kendisine iki kez üst üste haksız yere olumsuz sicil veren Kemal Gürüz ve eski rektör Vural Ülkü’ye açtığı tazminat davasının hâlâ sonuçlanmaması üzerine “adil yargılanma hakkım elimden alındı” diyerek AİHM’de dava açacağı haberleri, İlkay Barış, Mehmet Kadri Can ve Mehmet Ziya Gümüş isimlerini taşıyan şahısların on yıldır tutuklu oldukları ve hala dava süreçlerinin devam ettiğine dair basında yer alan haberler Türkiye’deki 2009

27 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

yılında “adil yargılanma hakkı” ihlallerine dönük çarpıcı örnekler olmuştur. Nitekim AİHM yıl içerisinde verdiği kararda bu kişilerin başvurusunu haklı bularak tutukluluk süresi ve adil yargılanma haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle Türkiye’nin haksız olduğuna hükmetmiştir. Ceza Muhakemesi Kanunu’nda 2004 yılında yapılan değişiklere rağmen 2009 yılı da diğer yıllar gibi birçok davada savunma hakkının etkin bir şekilde kullandırılmadığı, davaların gereksiz şekilde uzadığı ve bu süreçte birçok kimsenin uzunca süre tutuklu kaldığı bir yıl olarak geride kalmıştır. Adil yargılanma hakkı herkes için ve eşit derecede öneme sahip olmasına rağmen devlet adına hareket eden ve bulundukları konum gereği adil yargılamayı etkileyebilecek kişi ve kurumların söz ve davranışları suç unsuru sayılmamıştır. Taraf muhabiri Mehmet Baransu hakkında suç duyurusunda bulunan Genel- kurmay Adlî Müşaviri Hıfzı Çubuklu’nun savcılıktan etkili ve caydırıcı işlem yapılmasına dönük talebi ve yıl içinde suça karıştığı iddia edilen askeri personelle ilgili Genelkurmay Başkanı’nın açıklamaları adil yargılamayı etkileyebilecek eylemler olarak tespit edilmiştir. Mağduru kim olursa olsun adil yargılanma hakkının en üst seviyede korunması elzemdir.

Çocuk Hakları Türkiye’de 2009 yılı içerisinde en çok konuşulan insan hakları ihlallerinin mağdurlarının çocuklar olduğunu görüyoruz. Özellikle Güneydoğu’da “terör örgütü üyesi” iddiasıyla yargılanan çocukların sayısı binlerle ifade edilmektedir. Birçoğu polise taş attığı gerekçesiyle örgüt üyeliğiyle suçlanmış ve yıllarla ifade edilen hapis cezalarına çarptırılmıştır. Üstelik bu çocuklar Terörle Mücadele Kanunu’ndaki düzenleme nedeniyle Özel Yetkili Ağır Ceza Mahkemesinde yetişkinlerin tabi olduğu usullere göre yargılanmaktadırlar. Bu konuda değişiklik yapılacağı hükümet tarafında belirtilmişse de bu konuda hala bir değişiklik yapılmamıştır. Danıştay’ın kat sayı farkını ortadan kaldıran düzenlemeyi iptal etmesi yine mağdurunun büyük ölçüde çocuklar olduğu başka bir hak ihlali olarak karşımıza çıktı. Yargı erki toplumumuzda adaletin ve dolayısı ile barışın tesisi güvencesi olması gerekirken Devletin egemenliğinin (ideolojik ve etnik temelli dayatmalarının) Halka karşı (Halkın barış, özgürlük ve yaşam alanlarına) korunmasını üstlenmiştir. Bu sorunlu yaklaşımın bir sonucu olarak suça sürüklenen çocuklarla ilgili yargılamalarda Çocuk Koruma Kanunu’ndaki koruyucu hükümler ihlal edilmektedir. Soruşturma ve kovuşturmanın gizliliği ihlal edilmekte, Karabulut cinayetinde olduğu suçun faili çocuk olmasına rağmen kimliği ve görüntüleri medyada teşhir edilmiştir. Sosyal hizmet yurtlarına yerleştirilen çocukların topluma kazandırmaları gerekirken yetersiz eğitim ve ilgisizlik nedeniyle suça itildikleri gözlenmektedir. Sonuç olarak işlendiği iddia edilen suç ne olursa olsun çocuk suçun faili değil mağduru olarak görül- melidir. Çocuğu suça iten nedenler araştırılmalı ve bu nedenleri ortadan kaldırmaya yönelik politikalar izlenmelidir.

Kürtçe Yasağı Kürt sorunu kapsamında en can alıcı ihlaller Kürtçe konusunda yaşanmaktadır. TRT-6 nın açılması olumlu karşılanmış, ancak Kürtçe konuşma engellemeleri devam etmiştir. DTP başkanı Ahmet Türk’ün Kürtçe yaptığı meclis konuşmasının kesilmesi, cezaevinde hala Kürtçe konuşma yasağının uygulanması, Kürtçe konuşan kimi DTP’li Belediye Başkanlarına bu nedenle soruşturma açılması, hala Türkçe’den

28 DEĞERLENDİRME

başka dillerde siyasi propaganda yapmanın yasak olması ciddi ihlaller olarak karşımıza çıkmıştır. Yine Türk Alfabesi’nde olmayan, içerisinde Q, W, X harflerinin bulunduğu isimlerin verilememesi, Diyarbakır Barosu’nca Kürtçe-Türkçe ajanda hazırlanması nedeniyle haklarında ‘’görevi kötüye kullandıkları’’ iddiasıyla eski Baro Başkanı Av. Sezgin Tanrıkulu ve Av. Nesip Yıldırım’a dava açılması bu alandaki ihlallerin boyutunu göstermesi açısından önemlidir. Demokratik Özgür Kadın Hareketi’nin (DÖKH) 8 Mart Dünya Kadınlar Günü nedeniyle 6 Mart’ta Şırnak’ın Cizre İlçesi’nde düzenleyeceği mitingde açılacak olan ‘Em jin in ne namusa tu kesine, namûsa me azadiya me ye’ (Biz kimsenin namusu değiliz, namusumuz özgürlüğümüzdür) yazılı Kürtçe pankart, Cizre İlçe Emniyet Müdürlüğü tarafından engellendi. Kürtçe konusunda bazı olumlu gelişmeler olsa da hala bu alanda ciddi ihlaller yaşandığı açıktır. Bu konularda atılan adımların bir an önce yasal hatta anayasal zemine oturtulması zorunludur.

Hasta Hakları Sağlık hizmetlerine ulaşma ve bu hizmetlerden faydalanma aşamasında insan onuruna yaraşır bir işleyişi amaçlayan hasta hakları, bu yıl da pek çok ihlale konu olmuştur. Soğuk algınlığı ve ateş şikâyetiyle 23 Nisan 2009 tarihinde İ.Ü. Tıp Fakültesi Çapa Hastanesi acil servisine kaldırılan Aynur Tezcan, bir dizi hak ihlali ile karşı karşıya kalmış, sağlık hizmetine ulaşma talepleri, sırf kıyafetleri sebebi ile yeterli ölçüde karşılanmamıştır. Aynur Tezcan, bitkisel hayatta geçirdiği altı ayın sonunda hayatını kaybetmiştir. Bu ve benzeri hak ihlalleri karşısında, yetkili birimler, harekete geçmemekte ve bu iddiaları aydınlatma çabası içerisinde bulunmamaktadırlar. Türkiye’de kişilerin sağlık hizmetlerinden yararlanmaları konusunda ciddi ihlaller mevcuttur. “Hasta Hakları Yönetmeliği” nde yer alan birçok temel hak ihlal edildiği gibi 2009 yılı da diğer yıllar gibi hasta- nelerin farklı gerekçelerle hastaya ilk müdahaleyi dahi yapmamasından dolayı yaşanan can kayıplarının basın yayın organlarında sıkça yer aldığı bir yıl olmuştur. Ayrıca ülkemizde bu yıl içerisinde göze çarpan olaylardan biri de Güler Zere ve onun gibi ceza ve tutukevlerinde bulunan hasta tutuklu ve hükümlülerin sağlık hizmetlerine ulaşma haklarının gerçekleştirilmemesi meselesidir. Tutuklu veya bir ömür boyu cezaevinde kalacak olsa dahi bir hükümlünün insan onuruna yaraşır hayat sürmesi bir zorunluluktur. Tutuklu ve hükümlülerin sağlık hizmeti taleplerinin, zamanında ve yeterli değerde karşılanması gerekmektedir. Türkiye, sağlık alanında köklü değişiklikler yapma süreci içerisinde, ancak bu sürecin başarıya ulaşması için her bir ferdin insan hakları alanında asgari bir bilince sahip olması gerekmektedir.

İşkence Yasağı 2009 yılı içerisinde geçmiş yıllara nazaran daha az işkence iddiasının olduğu söylenebilir. Gerçekten Türkiye’de yıldan yıla işkence iddialarında farkedilen bir azalma vardır. Sistematik işkencenin yok olma sürecine girdiği düşünülebilir. Ne var ki hala karakollarda, cezaevlerinde ve askeri alanlarda işkence ve kötü muameleye tabi tutulduğunu söyleyenlerin sayısı azımsanmayacak orandadır. Geçtiğimiz yıl içerisinde işkence iddialarının geçen yıllara nazaran azalma göstermesindeki önemli bir etken; Metris Cezaevi’nde gördüğü işkence sebebiyle yaşamını yitiren Engin Çeber’in ölümüyle ilgili olarak geçen yılın başlarında başlayan yargılama sürecine basının, insan hakları örgütlerinin, hukukçuların ve toplumun gösterdiği duyarlılıktır. Hatta bu olay sonrası Adalet Bakanı devlet adına özür dilemiştir. Yine gözaltında yaşamını yitiren Afrika kökenli Festus Okey’in ölümüyle ilgili yargılamaya gösterilen duyarlılık

29 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

da işkence ve kötü muamele ile mücadelede önemli bir yol kat edilmesini sağlamıştır. İşkence ve kötü muameleye maruz kalanların bu konuda gerekli mercilere başvurmaktan korkması işkence ve kötü muamele oranının tespitinin önünde ciddi bir engeldir. Hatta bu iddiaları dile getirenler ciddi baskılara maruz kalmaktan çekinmektedirler. Örneğin Çeber Davası’nı gözlemci olarak takip eden Dernek temsilcimizin görüştüğü Engin Çeber’in babası, temsilcimize soyadını değiştirmek zorunda kaldığını ifade etmiştir. Ülkemizde işkence iddialarıyla ilgili olarak en fazla gündeme gelen yer cezaevleridir. Çeşitli F tipi cezaevlerinde yapılan görüşmelerde ve bununla ilgili hazırlanan raporlarda mahkumların en çok tecrit ve işkenceden şikayet ettikleri görülmektedir. Yine İnsan Hakları Derneği tarafından 37 cezaevinden elde edilen verilerle hazırlanan cezaevleri raporunda fiziki ve psikolojik işkencenin varlığı ortaya konulmaktadır. Cezaevlerinde yaşandığı iddia edilen işkence ve kötü muamelelerle ilgili adli mercilere ve insan hakları örgütlerine yapılan başvurular karakollarda ve askeri mekanlarda gerçekleştiği iddia edilen işkence ve kötü muamelelerin kat be kat üzerindedir. Bu anlamda cezaevlerindeki şartlara, koşullara ve insanlık onuruna yakışmayan muamelelere dikkat çekmek isteriz. Cezaevleri dışında işkence iddialarının en fazla seslendirildiği me- Ülkemizde işkence kanlar karakollardır. Gözaltında gerçekleşen işkence ve kötü muamele- iddialarıyla ilgili olarak lerle ilgili iddialar, fiziki mekan olarak karakol dışında da bu tür fiillerin en fazla gündeme gelen gerçekleştiğini gözler önüne sermektedir. Hatay’da mimar Berkan Ab- yer cezaevleridir. Çeşitli F seyi, mimarlar odasının verdiği resepsiyondan dönerken yol üstünde bir büfede durduğunu ve burada anlayamadığı bir sebepten dolayı olay tipi cezaevlerinde yapılan yerine gelen 15 polis tarafından sopalarla dövüldüğünü iddia etmiştir. görüşmelerde ve bununla Mağdurların anlatımları, yakalamadan tutuklamaya kadar her adli evrede, ilgili hazırlanan raporlarda olay yeri, polis otosu, nezarethane gibi polisin gözetimindeki her mekan- mahkumların en çok tecrit da işkence iddiasının varlığını ortaya koymaktadır. ve işkenceden şikayet Son olarak askeri mekanlar ve askeri cezaevlerinde gerçekleştirildiği ettikleri görülmektedir. öne sürülen işkence ve kötü muameleden de bahsedilmesi gerekmektedir. Hakkari’nin Yüksekova ilçesinde intihar ettiği öne sürülen askerin yapılan otopsisi sonucunda hazırlanan raporda işkence gördüğü belirtilmiştir. Olayla ilgili 3 asker yargılanmaktadır. Adana’da er Murat Polat’ın 2005 yılında işkence sebebiyle ölümü iddiasına ilişkin yapılan yargılamada biri yarbay 30 sanıklı davanın son tutuklu sanığının er Polat’ın babasının isteği üzerine tahliye edilmesi ve Polat’ın babasının ifadeleri askeri mekanlar ve cezaevlerindeki insanlık onuruna aykırı muamelelerle ne ölçüde mücadele edilebildiğini gözler önüne sermektedir. İşkence ve kötü muamelelerin sadece cezaevleri, karakollar ve askeri mekanlarla sınırlı olmadığının hatırlatılması gerekmektedir. Örneğin vicdani retçi Özkan Kuru bir alışveriş merkezinde özel güven- likçiler tarafından kötü muameleye tabi tutulduğunu belirtmiştir. Bursa’da bir huzurevinde kalan Hatice Yıldırım (91) ve Sabriye Kumlu (78) kendilerine kötü muamelede bulunulduğu gerekçesiyle savcılığa suç duyurusunda bulunmuştur. Soruşturma sonucunda bakıcı hakkında ceza yargılaması başlamıştır. İşkencenin bir insanlık suçu olduğunun ve asla haklı bir gerekçesinin olamayacağı fikrinin toplumca benimsenmesi ve kamu gücünü kullananlara bu tür fiillerin ağır yaptırımlarla cezalandırılacağı korkusu- nun yerleşmesi gerekmektedir. Toplum bu konuda ne kadar duyarlı olursa, yasalar ne oranda caydırıcı olursa ve bu iddiaların seslendirildiği mekanizmalar ne oranda işlerse işkence ve kötü muamele ile müc- adele o oranda başarılı olacaktır.

30 DEĞERLENDİRME

Sığınmacılara ve Mültecilere Yönelik İhlaller Vatandaşı oldukları devlet tarafından dini inançları, etnik kimlikleri veya siyasi görüşleri nedeniyle ayrımcılığa, baskıya maruz bırakılarak ülkelerini terketmek zorunda kalan bir çok insan, kolay geçiş yolları nedeniyle Türkiye’ye gelmektedir. Türkiye’deki mevzuatın yetersizliği nedeniyle uygulamada bir çok zor- luk ve hak ihlali ile karşılaşılmaktadır. Türkiye’ye gelen mülteciler Afrika, Ortadoğu ve diğer Asya ülkelerinden gelmektedirler. Özellikle Tunus ve Özbekistan yönetimin baskılarından kaçanlar son yıllarda dikkat çekicidir. Mülteciler Türkiye’yi, coğrafi şartları nedeniyle ya ilk sığınacak bir ülke ya da Avrupa’ya bir geçiş yolu olarak görmektedirler. Yabancıların Avrupa’ya geçmeleri bir çok tradejiye de neden olmakta, özellikle gemi yoluyla gidenler katliam gibi kazalara uğramaktadırlar. Türkiye “Mültecilerin Korunmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme”ye koyduğu coğrafi çekince nedeni ile Avrupa dışından gelen yabancılara çoğu zaman ikamet izni vermemekte ya da üçüncü bir ül- keye geçişleri sağlanana kadar geçici ikamet izni vermektedir. Ülkeye kaçak ya da yasal yollardan gelen yabancılar kimi zaman geçerli ikamet tezkereleri olmalarına rağmen gözaltına alınabilmekte ve aylarca yabancılar misafirhanesinde tutulabilmektedirler. İsmi misafirhane olan bu merkezlerde polis deneti- minde ve parmaklıklar arkasında başvuruların neticelenmesini bekleyen yabancılara hukuki yardımda bulunan Derneğimiz, görüşmüş olduğumuz yabancıların, tabi oldukları ülkede mağdur edildikleri gibi sığındıkları ülkede de mağdur edilmenin acısını hissettiklerine şahit olmuştur. Başvurusu üzerine sığınma talebi işleme alınan yabancılar ise çalışma izni almakta sıkıntılar yaşamakta, yabancı işçi çalıştıran işverene bazı sorumluluklar yüklenmesi nedeniyle işverenler yabancılar ile çalışmayı tercih etmemektedir. Sığındıkları ülkenin hukukundan da haberdar olmayan yabancılar sağlık hizmetlerinden yeterince yararlanamamakta, çocuklarını ise ancak misafir öğrenci statüsünde okula gönderebilme- ktedirler. Mültecilerle ilgili en temel hak ihlali, bu savunmasız kalmış insanların ülkelerin uluslararası siyas- etlerinde pazarlıklarda nesne olarak araçsallaştırılmasıdır. Bu daima yaşam hakkının ihlali ile sonuçlanan zulümdür. Kimi zaman mevzuat eksikliğinden kimi zaman ise uygulayıcıların bilgisizliğinden, duyarsızlığından, ihmalinden veya yabancılara yönelik ayrımcı tutumlarından kaynaklanan ihlaller ülkelerini terk etmek zorunda kalan yabancıların hayatını ikinci kez çekilmez hale getirmektedir.

AİHM Kararları Ve Türkiye Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, ülkemizin kararlarının bağlayıcılığını kabul ettiği ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi çerçevesinde faaliyette bulunan uluslarüstü bir mahkemedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, kendisine yapılan başvuruları ilgili ülke yetkililerinin eylemleri üzerinden değerlendirmek suretiyle sözleşme’nin ihlal edildiği veya edilmediği kararına varmaktadır. Türkiye hakkındaki başvuruların, toplam başvuruların beşte birini oluşturduğu düşünüldüğünde Türkiye’nin insan hakları karnesinin iyi olmadığı ortaya çıkacaktır. Örneğin, Türkiye hakkında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) son 6 yılda “işkence ve kötü muamele” nedeniyle yapılan 262 başvurudan 123 başvuru hakkında ihlal kararı verilmiştir. Bu sene de geçmiş yıllarda olduğu gibi Türkiye hakkında pek çok “ihlal vardır” kararı çıktı ve yönetim,

31 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

ihlale maruz kalan kimselere binlerce Euro tazminat ödemesinde bulundu. AİHM, görev yaptığı askeri kışlada başından vurulmuş bir şekilde ağır yaralı bulunan ve hastaneye kaldırılırken yolda hayatını kaybeden jandarma uzman çavuş Mustafa Beker’in ailesinin yaptığı başvuruda Türkiye’yi haksız buldu. 15 yaşındayken PKK üyesi olmak suçlamasıyla gözaltına alınan, Devlet Güvenlik Mahkemesi’nde (DGM) yargılanan ve mahkum olan Oktay Güvenç’in başvurusunda, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Türkiye’yi mahkum etti. Mahkeme, işkence yasağı, özgürlük ve güvenlik hakkı ile adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini söyleyerek 45 bin Euro tazminat ve masraflar için de 4 bin 150 Euro’nun Güvenç’e ödenmesine hükmetti. AİHM, 1999 yılında 16 ve 19 yaşındaki iken İskenderun’da PKK’ya karşı düzenlenen bir operasyon sırasında gözaltına alınan Nazime Ceren Salmanoğlu ve Fatma Deniz Polatlaş’ın, kötü muamele, cinsel taciz ve tecavüze uğradıkları, bekâret testine tabii tutulduğu gerekçesiyle yaptıkları başvuru üzerinde açılan dava Türkiye aleyhinde sonuçlandırdı. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin kötü muameleyi yasaklayan 3. maddesinin ihlal edildiğine karar veren Mahkeme, Türkiye’nin, PKK üyesi olmakla suçlanarak hapis cezalarına çarptırılan Salmanoğlu ve Polattaş’a manevi tazminat olarak 10 biner euro mahkeme masrafları için de toplam 5 bin Euroyu ödemesini hükmetti. Bozcaada Kimisis Teodoku Rum Ortodoks Kilisesi Vakfı’nın kullandığı bir arazinin Hazine’ye devredilmesi üzerine Rum vakfı tarafından açılan davada AİHM Türkiye’ye 100 bin Avro tazminat cezasına hükmetti. Afyon Kocatepe Üniversitesi’nde okuyan 18 öğrencinin Kürtçe seçmeli ders için üniversite rektörlüğüne verdikleri dilekçe davasında Mahkeme, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin (AIHS) eğitim hakkının düzenleyen 2. Maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir. Özgür Radyo’nun bağlı olduğu şirket adına yapılan başvuruyu değerlendiren AİHM, ‘’Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ifade özgürlüğüyle ilgili 10. maddesinin Türkiye tarafından ihlal edildiği’’ hük- münü vererek Türkiye’yi 7 bin 500 Avro maddi tazminat cezası ödemeye mahkum etti. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 8 yıl önce Diyarbakır’da terör örgütü PKK üyesi oldukları iddiasıyla tutuklanıp 3 ay cezaevinde kalan ve 1 yıl süren yargılama so- Türkiye’nin mahkum nunda beraat eden 3 lise öğrencisiyle ilgili başvuruda da, Türkiye’yi 6 bin olduğu birçok davada euro tazminat ödemeye mahkum etti. ilgili görevliler hakkında Avrupa Konseyi ve Bakanlar Komitesi tarafından, vicdani ret husu- soruşturma izni dahi ver- sunda Mahkeme tarafından alınan karar doğrultusunda somut tedbirler almamasından “büyük üzüntü duyulduğu” belirtildi. meyerek yargılanmalarını Mahkeme’nin iç hukuka doğrudan etkisinin olmaması nedeni ile ve ceza almalarını korumacı Türkiye karalar karşısında tazminat ödeyerek tüm sorumluluğunu yerine bir mantıkla engellediği getirdiği düşüncesi ile hareket etmektedir. Bu düşünce nedeni ile mahke- görülmektedir. menin Türkiye’yi haksız bulduğu konularda ihlaller devam etmektedir. Mahkemenin Türkiye’yi haksız bulduğu konulara bakınca hukuki düzen- leme eksikliğinden öte devlet adına hareket eden kişi ve kurumların keyfi uygulamalarından kaynaklı ihlaller olduğu görülmektedir. Türkiye’nin acil olarak kişi hak ve özgürlükleri- ni ihlal eden görevlileri hakkında etkin ve caydırıcı tedbirler alması gerekmektedir. Türkiye’nin mahkum olduğu birçok davada ilgili görevliler hakkında soruşturma izni dahi vermey-

32 DEĞERLENDİRME

erek yargılanmalarını ve ceza almalarını korumacı bir mantıkla engellediği görülmektedir. Bunun neticesi olarak hak ihlalinin bedelini bizzat bu ihlali gerçekleştiren kişiler değil, ihlale uğrayan ülke halkı ödemek zorunda kalmaktadır. Her ne kadar mevzuatta, eylem ve işlemi ile tazminat ödenmesine sebebiyet veren kişilere rucü edileceği düzenlenmişse de bu hükmün yeterince işletilmediği gözlemlenmiştir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, belli bir insan hakları anlayışı ışığında şekillenmektedir. Bu anlayış, bizim için asgari bir ölçü teşkil etmekte olup, ülkemiz mevzuatının, mevzuat uygulayıcılarının ve her bir ferdin bu asgari düzey insan hakları bilincine sahip olması için çaba sarf etmek gerekmektedir.

33 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

34 DEĞERLENDİRME

Yıl İçinde Yaşanan Hak İhlalleri

35 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

36 OCAK AYI HAK İHLALLERİ

Ocak Ayı Hak İhlalleri

‘Oğlun Yasadışı Örgüte Katılmışsa Yaşlılık Şanlıurfa’nın Siverek İlçesi’nde kaybedilen Özgür Maaşı Alamazsın’. Gündem Gazetesi Şanlıurfa muhabiri Nazım Mardin’in Kızıltepe ilçesinde yaşayan 67 yaşındaki Babaoğlu’nun yaşam öyküsünü anlatan ‘Kayıpsın Vesile Çelik’in yaşlılık maaşı, “Oğlun yasadışı Diyorlar’ adlı kitabı yayınladığı için Türk Ceza örgüte katılmış” denilerek kesildi. (Evrensel- 1 Kanunu’nun 301. maddesinden yargılanan Aram Ocak) Yayıncılık’ın eski sahibi Fatih Taş, İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi tarafından 5 ay hapis cezasına İlahiyat Önlisans Mezunlarına Memurluk Ayrımı çarptırıldı. (Evrensel- 1 Ocak) Açıköğretim Fakültesi İlahiyat önlisans mezunları, Diyanet dışında hiçbir kurumda memur olamıyor. PKK İtirafçısı: TSK’nın Mermisiyle Asker Memur alımında birçok kamu kurumunun ‘meslek Vurduk yüksekokullarının herhangi bir programından 2,5 yıl cezaevinde kalan itirafçı; 1992’de mezun olmak’ şartını aramasına rağmen, ilahi- Panak Jandarma Karakolu’na erzak, mühim- yat mezunları bu kurumlara kabul edilmiyor. mat ve mermi almak için gittiklerini ve karakol İlahiyat önlisans mezunları, diplomalarındaki komutanıyla anlaşmalı olduklarını söyledi. Kara- ‘Diyanet İşleri Teşkilatı’nda veya din hizmetleri kol Komutanının ‘Siz bana dokunmayın ben de sınıfında çalışanlar için geçerlidir. Başka amaçla size dokunmayayım’ dediğini belirtti. (Zaman- 2 kullanılamaz.’ ibaresinden dolayı bu kurumlara Ocak) müracaat bile edemiyor. (Zaman- 1 Ocak) Belediye Başkan Adayına Slogan Gözaltısı Bakanlık Yanıtı: Kişi Kendi Kendine İşkence Siirt’in Kurtalan ilçesinde DTP’nin Atabağı (Cu- Yaptı maniye) Belediye Başkan Adayı Fikri Örenç Malatya E Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutuklu bu- ile DTP Kurtalan İlçe Başkanı Davut Esmer’in lunan İsmail Tüzün’ün hastaneye ve görüşlere de aralarında bulunduğu 5 kişi DTP’lilerin gidip gelirken işkence gördüğü iddialarına ilişkin karşılanması sırasında ‘yasadışı slogan’ attıkları İHD Diyarbakır Şubesi’nin Adalet Bakanlığı’na iddiası ile gözaltına alındı. (Gündem- 2 Ocak) yazdığı dilekçeye bakanlıktan yanıt geldi. Bakanlık, Tüzün’ün kendi kendisine işkence yaparak slogan Kürtçe İlana Yasak Kararı attığını ileri sürerek, Tüzün hakkında jandarma 26 Aralık 2008’de Ağrı Sulh Ceza Mahkemesi, Hak personeline ‘tehditte bulunmak’ ve ‘suç ve suçluyu ve Özgürlükler Partisi’nin 16 Aralık 2008’de Taraf övme’ iddiası ile soruşturma açıldığını bildirdi. Gazetesi’ne verdiği Türkçe - Kürtçe ilânı, siyasî par- ( bianet- 1 Ocak) tilerin Türkçe’den başka bir dil kullanamayacakları gerekçesiyle 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu’nun ‘Kayıpsın Diyorlar’a 5 Ay Hapis 81/c maddesi uyarınca yasakladı. (Taraf- 2 Ocak) 12 Mart 1994’te haber yapmak için gittiği

37 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Zana’nın Konuşmalarına 45 Yıl Hapis Cezası konuldu. Baskın sonrasında İhsan Kaçar ile İsmail Talebi Altan gözaltına alındı. Kaçar ve Altan’ın ev arama Diyarbakır Özel Yetkili Cumhuriyet Savcısı, kararı dışında gerekçeli bir karar olmadan gözaltına kapatılan DEP’in eski milletvekili Leyla Zana’ya alındığı belirtilirken, gözaltına alınanların İstanbul “terör örgütü üyesi olma’’ suçundan verilen 10 Emniyet Müdürlüğü Terörle Mücadele Şubesi’ne yıllık hapis cezasını az bularak Yargıtay’a tem- götürüldükleri öğrenildi. (Gündem - 3 Ocak) yiz başvurusunda bulundu. Savcı, Leyla Zana hakkında çeşitli tarihlerde yaptığı 9 ayrı konuşma Hükümeti Eleştiriye Gözaltı ve Hapis Talebi nedeniyle “terör örgütü üyesi olma’’ suçundan 23 Eylül 2008’de İstanbul’un Beyoğlu İlçesi’nde aldığı 10 yıllık hapis cezasının yanı sıra Terör- yürürken yüksek sesle hükümeti eleştirince “şüphe le Mücadele Kanunu’nun “terör örgütünün üzerine” durdurulup gözaltına alınan, ardından propagandasını yapma’’ suçunu kapsayan 7/2. Beyoğlu Karakolu’nda işkence ve kötü muamele maddesi uyarınca da 9 kez 5’er yıl’dan 45 yıl hapis gören Meltem Tekin ve arkadaşı E.Y. hakkında, cezasına çarptırılmasını istedi. (Zaman- 2 Ocak) karakolun sandalyesini kırdıkları; polis memuruna görevini yaptırmadıkları ve polis memuruna ha- Ailelere Çifte Acı karet ettikleri gerekçesiyle toplam 8 yıl hapis cezası 1 Ocak gecesi karbonmonoksit zehirlenmesi istendiği öğrenildi. (Radikal- 4 Ocak) sonucu hayatını kaybeden gençlerden Can Dokumacı ile Tarık Şükrü Yılmaz’ın cenazeleri, Kırıklar F Tipi Cezaevi’nde İşkence İddiası Adli Tıp Kurumu Morgu’nda birbirine karıştırıldı Kırıklar F Tipi Cezaevi’nde göz muayenesi için (Cihan – 2 Ocak). hastaneye sevk edilen tutuklu İleri Kızılaltun’un, götürüldüğü hastanede doktorun itirazlarına Gazete Dağıtmak da ‘Gözaltı’ Gerekçesi rağmen kelepçeli muayeneye zorlandığı, ardından Malatya Yurtsever Demokratik Öğrenci savcının talimatıyla muayenesinin yapılmadığı ve Derneği’nin dün Melikoğulları Düğün Salonu’nda askerlerin işkencesine maruz kaldığı iddia edildi. düzenlediği dayanışma şöleninde polis baskını so- (Gündem- 4 Ocak) nucu gözaltına alınan Analiz Gazetesi dağıtımcısı Adem Kaya ile Feddal Oran adlı öğrencilerin em- Gözaltına Alındı Okuldan Atıldı niyetteki sorgusu tamamlandı. ‘Gazete dağıtarak Hakkâri Yüksekova’da 26 Aralık 2008 tarihinde örgüt propagandası yapmak’ iddiasıyla savcılığa yüzlerce öğrencinin katıldığı yürüyüşten sonra sevk edilen Kaya ile Oran, ifadelerinin ardından hazırlanan basın metnini okuyan Yüksekova Lisesi serbest bırakıldı. Kaya, 250 gazeteye ise toplatma 2. sınıf öğrencisi Metin Gezer, ‘devamsızlık yaptığı’ kararı bulunduğu gerekçesiyle el konulduğunu if- gerekçesiyle okuldan atıldı. Daha önce gözaltına ade etti. (Gündem-3 Ocak) alındığını belirten Gezer, gözaltında kaldığı zamanda izinli sayılmasına rağmen, açıklamada okul İstanbul’da İHD Yöneticileri Gözaltına Alındı müdürünün ismi geçtiği için okuldan atıldığını id- İHD İstanbul Şube Yöneticisi İhsan Kaçar ile dia etti. (Gündem - 5 Ocak) İsmail Altan’ın Tarlabaşı’nda bulunan evine sabah saat 09.00 sıralarında çok sayıda polis tarafından YÖK Akademisyenlere Örgütlenmeyi baskın yapıldı. Yapılan arama sırasında dağıtılan Yasakladı evde çok sayıda kitap, CD ve kamera kasetlerine el YÖK, Türkiye’deki birçok sivil toplum örgü-

38 OCAK AYI HAK İHLALLERİ

tünün kurucusu olan akademisyenlere izin al- Taraf Gazetesi Yazı İşleri Müdürüne Dava madan örgüt yöneticiliğini yasakladı. Sadece bağlı Hakkâri’de 4 Ekim 2008’de Aktütün Karakolu’na oldukları üniversitelere bilgi vermeleri yeterli olan HPG’nin düzenlediği ve 15 askerin ölümüyle so- akademisyenler artık meslek kuruluşlarında görev nuçlanan saldırıya ilişkin Taraf Gazetesi’nin 14, alabilmek için izin almak zorundalar. (Radikal-6 15, 16, 17, 18, 26 ve 28 Ekim 2008 tarihli sayıla- Ocak) rındaki haberlerde, Genelkurmay Başkanlığı’na ait “yasaklanan bilgileri açıkladığı” iddiasıyla Ta- Yasadışı Slogan İddiasıyla Urfa’da 4 Kişi raf Gazetesi’nin Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Ad- Gözaltına Alındı nan Demir hakkında Türk Ceza Kanunu’nun 336. Bozova’ya bağlı Yaylak beldesinde Yaylak Jandar- maddesi uyarınca 3 ile 5 yıl arasında hapis istemiy- ma Karakolu’na bağlı askerler tarafından sabaha le dava açıldı. (ntvmsnbc.com- 6 Ocak) karşı birçok eve baskın düzenlendi. Yapılan ev baskınları sonucu Bekır Dağ, Muhittin Aslan, Ra- Ş.D.’nin Ölümünden Kamu Makamları So- him Gümüş ve Sedat Taş gözaltına alındı. 9 Aralık rumlu 2008 tarihinde DTP Yaylak belde binası açılışında Hakkari valisi Muammer Türker, Şemdinli ilçe- ‘yasadışı slogan’ attıkları iddiasıyla gözaltına alınan sinin Mordağ köyüne askeri helikopterlerin ateş Dağ, Aslan, Gümüş ve Taş’ın Yaylak Jandarma açtığını, ancak 16 yaşındaki Ş.D.’nin yaralanmasına Karakolu’na götürüldüğü öğrenildi. (Gündem- 6 mermilerin değil, mermilerin çarpıp parçaladığı Ocak) kayalardan gelen taş parçalarının neden olduğunu yaptığı açıklamayla doğruladı (bianet- 6 Ocak). Halkevleri Üyelerine İşkence ve Kötü Mua- mele Zafer İşaretine Bir Yıl Babasını Görmeme Ankara’nın Dikmen semtinde polis ekiplerinin, Cezası Halkevleri üyesi bir grubun kimliklerini Genel Diyarbakır’da bir basın açıklaması sonrasında Bilgi Taraması yapmak amacıyla aldığı, kimlikleri- ‘polise taş attığı’ gerekçesiyle üç çocukla beraber ni geri isteyen gruba ise biber gazı ve coplarla gözaltına alınıp tutuklanarak hakkında ‘örgüt müdahale ettiği öğrenildi. Müdahale sonrasında üyeliği’ ve ‘örgüt adına eylem yapmak’tan 37 yıl 2 kişi çeşitli yerlerinden yaralanırken, 7 kişinin hapis cezası istenen 16 yaşındaki Hebun Hakan gözaltına alındığı öğrenildi. Hastaneye kaldırılan Akkaya’ya,cezaevinde görüş gününde ailesine 2 kişinin de gözaltına alınarak Çankaya Merkez zafer işareti yaptığı ve babasıyla gardiyan- Karakolu’na götürüldükleri ve hâlâ gözaltında tu- lar arasında tartışma çıktığı gerekçesiyle, bir yıl tulan 9 kişinin işkence ve kötü muamele gördüğü babasını gör-meme cezası verildi. (Radikal- 7 bildirildi. (Halkevleri- 6 Ocak) Ocak)

Kürtçe Konuşunca Görüşmesi Kesildi Eylemci İki Kıza 30 Polis Müdahale Etti Bolu F Tipi Cezaevi’nde bulunan Engin İzmir’de İsrail’i protesto etmek için kendilerini Babayiğit’in 4 Ocak 2009’da ailesi ile yaptığı tele- Türk - Amerikan Derneği’nin bahçe demirlerine fon görüşmesi sırasında Kürtçe konuştuğu için zincirleyen eylemci 2 genç kız, yaklaşık 30 polis görüşmenin kesildiği belirtildi. tarafından gözaltına alındı. (Radikal- 7 Ocak) (Gündem- 6 Ocak)

39 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Gösterilere Katılan 7 Çocuğa 41 Yıl Hapis düzenlenen 1. Kadın Kültür ve Sanat Festivali İstendi kapsamında yapılan yürüyüşle ilgili Cumhuri- Siirt’te gerçekleştirilen gösterilerde polise taş yet Savcılığı soruşturma başlattı. Soruşturma attıkları gerekçesiyle, yaşları 16 ile 18 arasında kapsamında yürüyüşte ‘yasadışı slogan’ attıkları değişen 7 kişi hakkında 41’er yıla kadar hapis iddiasıyla aralarında DTP Silvan ilçe yöneticileri cezası istemiyle dava açıldı. (internethaber.com - 8 ve belediye çalışanlarının da bulunduğu 39 kişi, Ocak) bugün Silvan Adliyesi’ne giderek Cumhuriyet Savcılığı’na ifade verdi. (Gündem- 9 Ocak) Baydemir’in Sözlerine Soruşturma Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı, Büyükşehir Kültür Merkezi Derneği’ne Baskın Belediye Başkanı Osman Baydemir’in “Bu Siirt’te, Emniyet Müdürlüğü ekipleri Mezo- halkın dilini ve kültürünü kabul edenler bir gün potamya Kültür Derneği ve Yoksul Aileler ile toprakların adını da kabullenecekler” sözleri ile il- Yardımlaşma Derneği’nde arama yaptı. Arama gili inceleme başlattı. (Zaman - 8 Ocak) esnasında bazı dokümanlara el koyan polis, 2 dernek yöneticisini, örgüt propagandası yaptıkları Küçük Hasan’ın Çileli Hastane Yolculuğu gerekçesiyle gözaltına aldı. (Yeni Şafak- 9 Ocak) Her 17- 20 gün arasında kanı değiştirilmesi gereken, aksi halde vücudu şişen, kasları ve kemiklerinde Belediyedeki Burs Protestosuna Müdahale hastalıktan kaynaklı ağrıları artan Hasan Belge’nin Belediyeden aldıkları bursların kesilmesini protes- hayata tutunabilmesi için köylülerin ve ailesinin to eden öğrencilere İstanbul Büyükşehir Belediye- 80 kilometrelik zorlu bir yolculuğu aşmaları gesi önünde polis müdahale etti. Yaklaşık 30 öğrenci rekiyor. (haber7- 8 Ocak). gözaltına alındı. (ntvmsnbc.com- 9 Ocak)

Karakolda İşkence İddiası Özür Kampanyasına Soruşturma Denizli’de, gittiği av sonrası otomobilindeki Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, bazı aydınlar ruhsatsız iki pompalı tüfekle yakalanarak gözaltına tarafından düzenlenen ‘’Ermenilerden Özür alınan Selim Aydın (32), götürüldüğü 10 Nisan Dileme’’ kampanyası ile ilgili olarak ‘’Türk milleti- Karakolu’nda, kendisine işkence yapıldığını öne ni alenen aşağılama’’ suçu kapsamında soruşturma sürdü. (Taraf- 9 Ocak) başlattı. (Samanyoluhaber- 9 Ocak / Taraf- 10 Ocak) “Dile Xembar”a Yasak DTP Siirt Milletvekili Osman Özçelik, Siirt E Rize L Tipi’nde Kürtçe İşkencesi Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutuklu bulunan Zeki Mehmet Ali Çeçi, Rize L Tipi Kapalı Cezaevi’nde Kayar’ın, Gaziantep H Tipi Cezaevi’nde iken bulunan kardeşi Mehmet Emin Çeçi ve kardeşinin Kürtçe yazdığı “Dile Xembar” (Hüzünlü Yürek) üç arkadaşının Kürtçe konuştukları gerekçesiyle adlı şiir kitabının Kürtçe yazıldığı gerekçesiyle darp edildikleri iddiasıyla İHD Mersin Şubesi’ne cezaevi idaresi tarafından yazara verilmediğini id- başvurdu. (Gündem- 10 Ocak) dia etti. (Evrensel- 9 Ocak) Zihinsel Engelliye 1 Yıl 8 Ay Silvan’da 39 Kişiye ‘Slogan’ Soruşturması DTP Hakkari İl Örgütü tarafından 2003 yılında Silvan’da 22-24 Ağustos 2008 tarihleri arasında yapılan basın açıklamasına katılıp “yasadışı slo-

40 OCAK AYI HAK İHLALLERİ

gan” attıkları gerekçesiyle Tahir Koç, Gülistan Koç, askerin koğuşlara operasyon düzenlediğini be- dönemin HADEP İl Yöneticisi Yıldız Çelebioğlu, lirten Yamaç, askerlerin odalarda battaniye, Mikali Şan ve zihinsel özürlü Erdoğan Bozan yatak, giysi, duvar panoları, duvar saatleri, yemek hakkında Hakkari Ağır Ceza Mahkemesi’nde tabakları, kaşık, bardaklar, televizyon, defter, kitap, aynı yıl ‘Örgüt propagandası’ yapmaktan açılan yazılan anılar, makaleler, duvarlara çakılan çivi- dava sonuçlandı. Önceki gün görülen karar ler ile yerdeki fayansları da söküp götürdüklerini duruşmasında mahkeme heyeti 4 kişi hakkında kaydetti. Götürülen tüm eşyaların cezaevi girişinde beraat kararı verirken, askere elverişli olmadığı bulunan X-Ray cihazından geçirildiğini vurgu- ve akli dengesi yerinde olmadığına dair Hakkari layan Yamaç, ‘Tüm odalardan alınan eşyaları, el işi Askeri Hastanesi’den “yüzde 50 özürlü” raporu malzemeleri, kitaplar, defterler, yazılan ve boş olan alan Erdoğan Bozan’ı ise 1 yıl 8 ay hapis cezasına tüm ajandalar, gazete, dergi, yazılan roman, makale çarptırdı. (Evrensel- 10 Ocak) ve anıların dışında diğer eşyaları getirip odalara attılar’ dedi. (Gündem- 11 Ocak) Azadiya Welat Gazetesi’nin Van Bürosuna Baskın İstanbul’da Eylem Yapan Gruba Polis Müda- Azadiya Welat Gazetesi’nin Van bürosuna, Van halesi İl Emniyet Müdürlüğü Terörle Mücadele Şubesi Ümraniye’de gösteri yapan eylemcilere polisler ekipleri tarafından baskın düzenlendi. Baskına gaz bombaları ve tazyikli sularla müdahale etti. Mezopotamya Kültür Merkezi’nin Kürtçe Polisin kullandığı biber gazından en çok esnaf ile bastırdığı 2009 takvimleri hakkında verilmiş yolda yürüyen vatandaşlar etkilendi. (Gündem- olan toplatma kararı gerekçe gösterildi. Baskında 11 Ocak) gözaltına alınan Nadir Erdem ve Mustafa Toprak, “yasak yayın bulundurdukları” iddiasıyla 11 Ocak Yargıtay’a Göndermek İstediği Dilekçe 2009’da tutuklanarak Van F Tipi Cezaevi’ne gön- Yüzünden Dayak Yedi derildi (Gündem- 11 Ocak) Muğla’nın Dalaman İlçesi’nde bulunan Yarı Açık Tarım Cezaevi’nde kalan Çetin Eryıldız’ın Kürtçe Konuşan Tutukluya Ceza Yargıtay’a göndermek istediği dilekçe yüzünden Erzurum H Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutuklu bu- gardiyan R.B.’den dayak yediği iddia edildi. lunan Nusret Yıldız’ın kütüphanede arkadaşıyla (Radikal- 12 Ocak) Kürtçe konuştuğu için 5 gün hücre, 6 ay da görüşe Bursa E Tipi Kapalı Cezaevi’nde Görüş Cezası çıkmama cezası aldığı öğrenildi. (Evrensel- 11 Ezilenlerin Sosyalist Platformu Bursa Temsilcisi Ocak) Serpil Arslan’a, tutuklu bulunduğu Bursa E Tipi

Kapalı Cezaevi’nde gardiyanlara sayım vermediği Cezaevinde 12 Eylül’ü Aratmayan Baskılar gerekçesiyle Şubat ayına kadar kapalı görüşe Muş E Tipi Kapalı Cezaevi’nde bulunan Mehmet çıkmama, Mayıs ayına kadar da açık görüşe çıkmama Yamaç, cezaevinde yaşadıklarına ilişkin basın cezası verildiği öğrenildi. (atilim.org- 12 Ocak) kuruluşlarına mektup göndererek 12 Eylül döne- mini aratmayan baskılara maruz kaldıklarını Anadilde Eğitim Mitingine Dava belirtti. Cezaevi 1. Müdürü Mehmet Çıtak’ın Yüksekova İlçesi’nde 10 Haziran 2008 tarihinde talimatıyla gardiyanların cezaevinin girişinde TZPK tarafından düzenlenen ve yaklaşık 30 bin boş bir odaya kapatıldığını ve ardından yüzlerce

41 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

kişinin katıldığı ‘Artık yeter anadilimizde eğitim is- edici boyuta ulaştığı ve sağlık sorunu nedeniyle tiyoruz’ mitingine ‘Suç ve suçluyu övmek’, ‘Örgüt hastaneye sevk edilen tutukluların da karşılaştığı propagandası yapmak’ iddiasıyla Yüksekova Cum- sorunlara dikkat çekildi. (Gündem - 14 Ocak) huriyet Savcısı’nın talimatı doğrultusunda dava açıldı. (Gündem- 12 Ocak) Mitingde Kürtçe Konuşmaya Ceza 2007 seçimlerinde Manisa’nın Bin Umut Adayı Türkiye’den AİHM İhlali Şah İsmail Özocak, “seçim kampanyası dahilinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), İs- 15 Temmuz 2007’de yapılan mitingde Kürtçe tanbul Üniversitesi’nde (İÜ) yapılan öğrenim yılı konuştuğu” gerekçesiyle Siyasi Partiler Yasası’nın açılışında polis müdahalesiyle karşılaşıp kötü mu- 81. maddesi uyarınca Manisa 2. Sulh Ceza Mah- amele gören ve açıklama yapmalarına izin veril- kemesi tarafından 6 ay hapis cezasına çarptırıldı. meyen Öğrenci Koordinasyonu üyelerinin talebi 3000 TL para cezasına çevrilen hapis cezasının karşısında, Türkiye’nin “işkence ve kötü muamele Kürtçe bilmeyen Özocak’a 8 Ocak 2009’da tebliğ yasağı”nı ve “ifade özgürlüğü hakkı”nı çiğnendiği- edildiği öğrenildi. (Evrensel - 14 Ocak) ne oybirliğiyle hükmetti (Bianet- 13 Ocak). Muş Cezaevinde Kötü Müamele “W” Harfinden Dolayı Tedavi Edilemiyor Muş E Tipi Kapalı Cezaevi İdaresi’nin askerlerle Diyarbakır’da Kürtçe alfabede yer alan ancak birlikte mahkumlara kötü muamelede bulundu- Türkçe alfabede olmadığı gerekçesiyle kullanılması ğunu ileri süren tutuklu yakını Lokman Şimşek, yasaklanan ‘W’ harfi yüzünden kimliği verilmeyen tutuklu olan kardeşinin yaklaşık 200 askerin ko- 3 aylık bebek Welat, kimliği olmadığı için sağlık ğuşlara zorla girerek Bahattin Cesur, Kadir Emek, hizmetlerinden yararlanamıyor. (Gündem- 13 Nizam Karaağar, Nurettin Ataman, Serdar Şitilay, Ocak) Kutbettin Erbil, Nesim Tarım, Tahir Kemer, Mus- tafa Okçu, Yılmaz Altuğ, Masar Tümer, Ahmet Türkiye’den Bir Yaşam Hakkı İhlali Daha Göreç, Güzel Becerikli ve Hanım Çeşme isimli Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), ya- hükümlüleri coplar ve silah dipçikleriyle darp ede- şam hakkını hiçe saydığı için Türkiye’yi, 5 Mart rek farklı cezaevine nakil ettiklerini söyledi. Karde- 1999’da gözaltına alındığı İstanbul Terörle Müca- şinin yaşananlardan ötürü kendilerine yönelik ida- dele Şubesi’nde yaşamını yitiren sendikacı Süley- re ve askerlerin hala baskı yaptığını ve hiçbir sosyal man Yeter’in ailesine toplam 110 bin avro (toplam haktan yararlanamadıklarını aktardı. 220 bin TL) tazminat ödemeye mahkum etti (bi- (Gündem - 14 Ocak) anet- 14 Ocak). Tedavi Edilmeyen Gurbet Mete Yaşamını Tutuklulardan ‘Baskılar Devam Ediyor’ Mek- Yitirdi tubu Diyarbakır’da Öcalan yanlısı bir gösteriye Tutukluların kollarına ‘Tek bayrak, tek dil, katıldığı iddiasıyla tutuklanan kan kanseri hastası tek vatan’ mührü vurulması ve Kürtçe’nin Gurbet Mete (19), 4 ay kaldığı cezaevinde yasaklanmasıyla gündemden düşmeyen Karataş tüm girişimlerine rağmen tedavi görmeyince Kadın Cezaevi’ndeki keyfi uygulamaların devam hastalığının ilerlemesi sonucu yaşamını yitirdi. ettiği bildirildi. Tutukluların yazdığı mektupta, Baba Mehmet Şerif Mete, birçok kez kızının Kürtçe yasağının sürdüğü, aramaların ‘rencide’ hastalığıyla ilgili mahkemeye başvurduklarını an-

42 OCAK AYI HAK İHLALLERİ

cak dikkate almadıklarını belirtti. (Gündem-15 nan Sabri Deniz’e Kürtçe mektup yazdığı gerekçe- Ocak) siyle açık görüş cezası verildiği öğrenildi. (Gün- dem - 15 Ocak) Baran Tursun’un Babası Gözaltına Alındı 25 Kasım 2007’de “Dur” ihtarına uymadığı Vatandaşa Polis Dayağı gerekçesiyle polis ekibinin açtığı ateş sonucu İstanbul’da çevik kuvvete bağlı polisler tarafından öldürülen Baran Tursun’un babası Mehmet Tur- ağır bir şekilde darp ve kötü muameleye maruz sun’un aracında, http://www.barantursun.com kaldığını söyleyen Salih Gökgöz, adlı vatandaş, plaketi bulundurmasının trafikte görevli polis Adli Tıp’tan darp edildiğine dair rapor aldığını ve ekibini rahatsız ettiğini, çıkan gerginlik sonrasında polisler hakkında suç duyurusunda bulunacağını gözaltına alındığını bildirildi. (bianet.org - 15 Ocak) söyledi. (Gündem - 16 Ocak)

Karakolda Dayak Gösteriye Müdahale 16 Kasım 2008’de Mersin’in Silifke İlçesi’nde, Er- Ankara’da bir gurup gösterici İsrail’in Gazze işgalini can Ay (25) ve Yalçın Ay (28), sokakta gördükleri protesto etmek amacıyla Meclis’e yürümek istedi. Poli- Mahmut Coşkun’a (83) yardım edilmesi için 155 sin engellemeleri nedeniyle göstericilerden bir kısmı Polis İmdat’ı aradılar. Gelen polis memurlarının çevredeki işyerlerine sığınmak zorunda kalırken, polis “bu bizim işimiz değil” demesi üzerine Ercan tarafında elliye yakın kişi gözaltına alındı. Ay’ın, Coşkun’a yardım yapılmadığı takdirde polis memurları hakkında şikâyette bulunacağını Sivas’ta 26 Gözaltı söylediği; bunun üzerine Ercan Ay’ın polis ekibi Emniyet Müdürlüğü Terörle Mücadele Şubesi tarafından gözaltına alındığı ve karakolda darp ekiplerince sabah saatlerinde yapılan operasyon- edildiği öğrenildi. Kardeşinin bırakılmaması larda çoğunluğu üniversite öğrencilerinden oluşan üzerine karakola gittiğinde dayak olayına şahit 26 kişi gözaltına alındı. Gözaltına alınan kişilerin olup, tepki gösteren Yalçın Ay da gözaltına alınarak yasadışı örgütler adına örgütlenme faaliyetleri dövüldüğünü iddia etti. Bir süre sonra gelen ve içerisinde oldukları belirtildi. Yakalananlarla birlik- yeğenlerinin bırakılmasını isteyen amca Erdoğan te çeşitli örgütsel dökümanlar, bilgisayar kasaları ve Ay (47) da gözaltına alınarak darp edildiğini ileri CD’lere de el konuldu. (Radikal - 16 Ocak) sürdü. (Radikal - 15 Ocak) F Tipinde İngilizce, Almanca, Kürtçe Yasak Kürtçe Konuşan Mahkûmlara Uyarı Tekirdağ F Tipi Cezaevi’nde sulu boya takımı, At- 2 Ocak 2009’da, Bolu F Tipi Cezaevi’nde telefon- las Dergisi ajandası kullanımı yasak olduğu gibi, da Kürtçe konuşan mahkûmlar cezaevi yönetimi İngilizce, Almanca ve Kürtçe dergiler de cezaevi tarafından tebligatla uyarıldı. 75 mahkûma yapılan idaresinin ‘yasakları’ arasında yer alıyor. (Gündem uyarıda mahkûmların Kürtçe konuşmaya devam - 16 Ocak) etmeleri halinde bu faaliyetin “olumsuz davranışa yönelik gruplaşma sayılacağı” bildirildi. (Radikal - ‘’Yargılayanlar Yargılanıyor’’ Kitabına Dava 15 Ocak) Hatip Dicle hakkında ‘’Yargılayanlar Yargılanıyor’’ adlı kitabında terör örgütü üyeleri için ‘’gerilla’’ ve Kürtçe Mektuba Açık Görüş Cezası ‘’şehit’’ ifadelerini kullandığı için 5 yıla kadar hapis 15 Ocak 2009’da, Edirne F Tipi Cezaevi’nde bulu- istemiyle dava açıldı. (timeturk.com - 17 Ocak)

43 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

İsrail’i Protesto Eden İmam Tutuklandı nen Laron Sendromu teşhisi konulan 5 çocuğun te- Van İmamlar Derneği’nin İsrail’in Gazze’ye yöne- davilerinin, ABD’den getirilen ilacın fiyatının yüksek- lik saldırısını protesto etmek için düzenlenen liği nedeniyle aksadığı bildirildi. (haber7- 19 Ocak) basın açıklamasına katılarak, ‘Örgüt propagandası yaptığı’ iddiasıyla gözaltına alınan imam Hefit Doğalgaz Zamlarını Protesto Eden Keskin, tutuklandı, Van F Tipi Cezaevi’ne gön- Öğrencilere Müdahale derildi. (Gündem - 17 Ocak) İzmit’te Kocaeli Büyükşehir belediye binası önünde doğalgaz zamlarını protesto eden 11 üni- “Tımarhanede Özgürlük Var”a Yasak versite öğrencisinin, buradaki özel güvenlik görev- Sinop Sanat Tiyatrosu’nun “Tımarhanede Özgür- lileri ve zabıta ekipleri tarafından dövüldüğü iddia lük Var” adlı oyununun Diyarbakır’ın Çüngüş edildi. (Milliyet - 20 Ocak) İlçesi’nde oynanması Kaymakam Abdülhalim Can tarafından yasaklandı. (ANF- 17 Ocak) Hrant Dink Anmasına Müdahale Hrant Dink’in öldürülüşünün 2. yılında Agos Basın Mensubuna Saldırı Gazetesi önünde yapılan anma toplantısından AA Muhabirlerinden Filiz Kınık, habercilik sonra Taksim Meydanı’na yürümek isteyen gru- görevini yaptığı sırada, ‘Ergenekon’ soruşturması ba polis ekipleri izin vermedi ve müdahale etti. kapsamında tutuklandıktan sonra rahatsızlığı Grubun gaz bombası, cop, tazyikli su ve biber nedeniyle hastaneye kaldırılan emekli Tuğgeneral gazıyla dağıtıldığı müdahale sonrasında 3 kişinin Levent Ersöz’ün yakını Bestami Gök tarafından gözaltına alındığı öğrenildi. (Evrensel - 20 Ocak) tekmeyle saldırıya uğradı (haber7-18 Ocak/Sa- manyoluhaber- 18 Ocak). Konya’da Gazete ve Dergilere El Konuldu Kürtçe günlük yayın yapan Azadiya Welat Soruyu Bilmeyen Öğrenciye Öğretmen Dayağı Gazetesi’nin Konya çalışanı Mustafa Tanrıverdi, Şanlıurfa’da bir öğretmenin, soruyu bilmeyen otogardan Cihanbeyli ilçesine giderken Konya ilköğretim okulu öğrencisinin ayağını kırdığı id- Emniyet Müdürlüğüne bağlı sivil polisler dia edildi. Ailenin suç duyurusunda bulunduğu tarafından gözaltına alındı. İfadesi alındıktan sonra öğretmen, ücret karşılığında çalıştığı okuldan bir serbest bırakılan Tanrıverdi’nin üzerinde bulunan gün sonra ayrıldı. (Zaman - 19 Ocak) Özgür Halk, Yurtsever Gençlik dergileri ile MKM takvimlerinin yanı sıra 160 adet Ayrıntı Gazetesi’ne E-devlet Uygulaması, Kişi Mahremiyetini el konuldu. (Gündem - 20 Ocak) İhlal Edebilir Yazılım Geliştirme Uzmanı Yusuf Çakır yaptığı Öğretmene Uzun Favori Soruşturması açıklamada, e-devlet uygulamasını desteklediğini Tunceli’de Cumhuriyet Lisesi öğretmeni ve Eğitim- ancak, kişisel ve özel bilgilere bu kadar kolay Sen Tunceli Şube Başkanı Erkan Eslek, Milli Eğitim ulaşılabilmesinin çok sakıncalı olduğunu belirtti. Müdürlüğü’nün, uzun favorileri nedeniyle hakkın- (AA- 19 Ocak) da soruşturma başlattığını öne sürdü. Favorilerini kesmeyeceğini söyleyen Eslek, “Bunu bir sivil itaat- İlaç Fiyatlarındaki Yükseklik Sağlık Hakkını sizlik eylemi olarak yapıyorum. Milli Eğitim içinde- İhlal Ediyor ki usulsüzlükler son bulmadıkça favorilerimi kesme- Manisa’da büyüme hormonu bozukluğu olarak bili- yeceğim” dedi. (Hürriyet - 20 Ocak)

44 OCAK AYI HAK İHLALLERİ

“Bijî Yek Gulan”a 5 Ay Hapis Cezası soruşturması açıldığı iddia edildi. (Evrensel - 22 DTP Tunceli İl Başkanı Murat Polat ve il yöneti- Ocak) cileri Ufuk Sünger, Zeki Yıldırım, Nurcan Kasun, Hüseyin Özdenk ve İbrahim Halil Ateş, 1 Mayıs Çocuklara Toplam 10’ar Yıl 8’er Ay Hapis mitingi için dağıttıkları el ilânında ve DTP Merkez Cezası İlçe binasına astıkları pankartta “Bijî Yek Gulan” Adana 6.Ağır Ceza Mahkemesi’nin, 20 Şubat ifadesini kullanarak 2820 sayılı Siyasî Partiler 2008’de Gaziantep’te bir eyleme katıldıkları ge- Kanunu’nun 81/c maddesine muhalefet ettikleri rekçesiyle tutuklanan F.S. (17) ve A.B. (17) adlı gerekçesiyle Tunceli Asliye Ceza Mahkemesi iki çocuğa “yasadışı örgüt üyeliği”nden, “yasadı- tarafından 5 ay hapis cezasına çarptırıldı. (Gün- şı örgüt propagandası”ndan, “molotofkokteyli dem - 21 Ocak) bulundurmak”tan, “kamu malına zarar vermekten” ve “adam yaralamaktan” toplam 10’ar yıl 8’er ay ha- Evinde Şarap Üreten Süryani’ye Polisten pis cezası verdiği öğrenildi. (bianet.org - 22 Ocak) Dayak Mardin’in Midyat İlçesi’nde, evinde şarap üret- “Polis Yargılansın” İstedi, Hayatı Karardı mesi nedeniyle polisler tarafından darp edildiğini Van’da gözaltında ‘çivili işkenceye’ maruz kalan 16 ileri süren Süryani Kültür Derneği Başkanı Yu- yaşındaki Ö.A’nın hayatı, polis hakkında suç du- hanna Aktaş’ın şikayeti üzerine, 1 polis memuru yurusunda bulunmasıyla altüst oldu. Sürekli teh- hakkında dava açıldı. (Milliyet - 21 Ocak) dit alan Ö.A, işten de atıldı. Patronun, polisler tara- fından tehdit edildiği için işten atıldığı iddia edildi. Adana’da İki Çocuğa “Örgüt Üyeliği”nden 21 Hırsızlık iddiasıyla 7 Eylül 2008 tarihinde gözaltı- Yıl Hapis Cezası na alınan Zeki Şimşek (36) ve Ö.A. (16), İl Emni- Adana 6. Ağır Ceza Mahkemesi, Newroz yet Müdürlüğü’nde 3 gün boyunca “vücutlarının kutlamalarına katıldıkları gerekçesiyle 17 çivi ile çizilmesi ve sigara söndürülmesi” işkencele- yaşındaki iki çocuğu “örgüt üyeliği”nden 21 yıl 4 ay rine maruz kaldıkları iddia edilmişti. (Evrensel - 22 hapse mahkum etti (bianet - 22 Ocak). Ocak)

Lokavta Karşı Çıkan İşçilere Gözaltı Gösteri Yürüyüşüne Hapis Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederas- Adana 6. Ağır Ceza Mahkemesi, Antep’te korsan yonu’na (DİSK) bağlı Nakliye İşçileri Sendikası gösteriye katıldıkları gerekçesiyle aralarında iki (Nakliyat İş) Genel Başkanı Ali Rıza Küçükosma- çocuğun da bulunduğu 6 kişiye 5 ayrı maddeden noğlu ve üç sendikacı bugün yaptıkları basın açık- 16 yıl hapis cezası verdi. (Gündem - 22 Ocak) lamasının ardından jandarma tarafından gözaltına alındıktan 5 saat sonra serbest bırakıldılar. Kürtçe Mevlide Müftülük Engeli (bianet- 22 Ocak) DTP Bingöl İl Örgütü’nün Gazze’de yaşamını yitirenler için düzenlemek istediği mevlit, Bingöl Cumhurbaşkanı’nı Protesto Eden Öğrenci- Müftülüğü’nün engeline takıldı. Ulu Cami’de lere Disiplin Cezası mevlidin okutulmasına izin vermeyen müftülüğün Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün Ankara Üniver- gerekçesi ise, mevlidin Kürtçe okutulması oldu. sitesi ziyaretini protesto eden gençlerden üçünün (Gündem - 23 Ocak) bursunun kesildiği, dokuzu hakkında da disiplin

45 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Sendika Üyeliğine Dair Soru F Tipinde Tecrit ve İşkence Devam Ediyor Şişli, Kadıköy, Gayrettepe ve Göktürk’te bulunan Çeşitli F tipi cezaevlerindeki kalan tutuklu ve Özel Florence Nightingale Hastaneleri kendilerine hükümlülerle görüşülerek Çağdaş Hukukçular çalışmak için başvuranlara “Herhangi bir sendika Derneği (ÇHD) tarafından hazırlanan rapor, üyeliğiniz var mı?” diye soruyor olması, işçiler tutukluların şikayetleri arasında ilk sıralarda tecrit üzerinde baskı oluşturmak suretiyle sendikal ve işkence olduğunu ortaya koydu. (Evrensel - 25 hakları ihlal etmektedir. (bianet- 23 Ocak) Ocak)

Polis Kurşunu Sebebiyle Felç Kaldı Hücresine Ağzı Kanlı Getirildi Polisin vurup felç bıraktığı Kırbaş’ın başka bir has- Edirne F Tipi Cezaevi’nde tutulan Kemal taneye sevki gerekirken hakkındaki yakalama Avcı’nın ifade vermesi için Edirne Cumhuriyet emri kaldırılmıyor. Sanık polis Bülent Okumuş’un Başsavcılığı’na götürüldüğü, dönüşte her zaman tutuklanması talebi yine reddedildi.(bianet-23 Ocak) yapılan arama işleminin dışında Avcı’dan panto- lonunun fermuarını açması istendiği, Avcı’nın bu Kürtçe Pankarta Ceza uygulamayı kabul etmemesi üzerine, hücresine ağzı Tunceli Asliye Ceza Mahkemesi, 1 Mayıs 2008’de kanlı, pantolonu çıkarılmış ve yarı baygın şekilde hazırlanan Kürtçe “Yaşasın 1 Mayıs” yazılı afiş ve getirildiği öğrenildi. (halkinsesi.tv - 26 Ocak) el ilanları nedeniyle Demokratik Toplum Partisi (DTP) İl Başkanı Murat Polat ve beş yerel parti Haftalık Ayrıntı Gazetesi’ne Bir Aylık Kapat- yetkilisini hapisle cezalandırdı.( haksöz- 23 Ocak) ma Cezası Haftalık yayın yapan Ayrıntı Gazetesi’ne, İstanbul Telefonda Kürtçe Konuşunca Telefon Kapatıldı 14. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından bir aylık 24 Ocak 2008’de İzmir Kırıklar F Tipi Cezaevi’nde kapatma cezası verildi. Mahkeme ayrıca gazetenin bulunan Hakkı Akıncı, babasıyla telefonda Kürtçe 5. sayısına el konulmasına karar verdi. (Gündem- konuşunca telefonun kapatıldığı öğrenildi. 26 Ocak) (Gündem- 24 Ocak) Suça Sürüklenen Çocuğa Karşı Muamelesi Başörtülü Oldukları Gerekçesiyle Sınav Sa- Sebebiyle Türkiye, AHİM’de Mahkum lonundan Çıkarıldılar 15 yaşında olmayıp, bir olay nedeniyle “PKK Adana Kiremithane Anadolu Meslek Lisesi’nde üyeliği”nden tutuklanan, cezaevinde yetişkinlerle yapılan açık lise sınavlarında başörtülü oldukları tutulan, DGM’de yargılanan ve mahkum olan için sınavdan çıkarılıp daha sonra tekrar alınan öğ- Güveç’in başvurusuyla AİHM Türkiye’yi mah- renciler hakkında “Sınava geç geldiniz” denilerek kum etti (bianet- 27 Ocak) tutanak tutuldu. (Vakit - 24 Ocak) Erzurum H Tipi Cezaevi’nde Kötü Muamele Gözaltında Bir Kötü Muamele İddiası Daha Erzurum H Tipi Cezaevi’nde bulunan Lokman Van’da yapılan ev baskınlarında gözaltına alınan 5 Aslan’ın cezaevinde kötü muamele ve keyfî uygu- öğrenciden 3’ü emniyetteki sorgusunun ardından lamalara maruz kaldığı öğrenildi. Lokman Aslan’ın serbest bırakıldı. Serbest bırakılan öğrenciler, eşi Lale Aslan, gönderdikleri para ve giysilerin gözaltında kötü muameleye maruz kaldıklarını aylarca keyfi bir şekilde bekletildiğini iddia etti. öne sürdü. (Gündem - 24 Ocak) (Gündem - 27 Ocak)

46 OCAK AYI HAK İHLALLERİ

JİTEM’e Götürüyor Telle Boğuyorduk Edirne Cezaevi Guantanamo’ya Dönüştü JİTEM itirafçısı Abdülkadir Aygan Kürtçe yasağının hala sürdüğü, odaların sık sık ara- Güneydoğu’daki faili meçhul cinayetlerin yüzde madan geçirildiği Edirne F Tipi cezaevinde, bu kez 80’ini JİTEM’in işlediğini, sadece Diyarbakır’da, de tutuklulara aile ve avukat görüşüne eşofmanla 10 yıl içinde 700 kişinin öldürüldüğünü, Binbaşı çıkmaları zorunluluğu getirildi. (ANF - 29 Ocak) Abdülkerim Kırca’nın grup komutanlığı dönemin- de ise 30 kişiyi öldürdüklerini itiraf etti. (Taraf - 27 Kürtçe Suç Duyurusuna Dair Yargılama Ocak ) Tevn Yayınları sahibi ve DTP Fatih ilçe yöneticisi Mehdi Tanrıkulu, Kürtçe suç duyurusu yaptığı 1 Ay Önce Tutuklandı Cezaevinde Öldü için “Türk Harflerinin Kabulü ve Tatbiki Hakkında Denizli’nin Honaz İlçesi’ne bağlı Kocabaş Kanun’a aykırı davranmaktan” yargılandığı davada, Beldesi’ndeki D Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutuklu yine aynı suçlamayla hakkında bir başka dava daha bulunan Hüseyin Asıl (51), koğuşunda ölü bu- açıldığını öğrendi.(bianet-29 Ocak) lundu. Hüseyin Asıl’ın tüberküloz hastası olduğu belirtildi. (ozgurradyo.com - 27 Ocak) Terhisine 2,5 Ay Kala İntihar Ettiği İddiası Hakkâri’nin Yüksekova ilçesinde asker Burhan Sendikacılara Polis Engeli Güzelaydın’ın intihar ettiği iddia edildi. Burhan Polis,Batman’da Ak Parti il binasına yürümek Güzelaydın’ın ailesi çocuklarının intihar ettiğine isteyen aralarında sendikacıların da bulunduğu bir inanmadıklarını belirterek, oğullarının ölümüne grubun yolunu kesti. (haber7- 27 Ocak) intihar süsü verildiğinden şüphelendiklerini, oğul- larının defalarca telefonda bölük komutanının ESP’lilerin Açıklamalarına Katılan Öğren- kendisini ölümle tehdit ettiğini ve can güvenliğinin cilere Tehdit olmadığını, operasyonlara silahsız olarak götürül- ESP Antep Temsilcisi Sadiye Ok, düzenledikleri düğünü söylediğini ifade ettiler. Güzelaydın ailesi etkinliklere katılan lise öğrencilerinin Gaziantep silahsız olan birinin intihar etmesinin mümkün ol- Emniyet Müdürlüğü’ne bağlı polisler tarafından madığını belirttiler. (Gündem - 31 Ocak) tehdit edildiğini iddia etti.(Gündem - 28 Ocak) Tutuklu Çocuklar, Aile ve Eğitim Ortamında Tuzla Tersanesi’nde Ölümler 2009 Yılında Uzakta Islah Olmak İçin Çabalıyor Da Devam Etti Cizre’de 15 yaşındaki bir çocuğun panzerin altında Tuzla tersaneleri 2009’un ilk ayında yine bir ölüm- kalarak ölmesi sonrasında, cenazenin kaldırılması le gündeme geldi. Sedef Tersanesi’nde 14 Ocak’ta sırasında da polisin müdahalesi üzerine onlarca meydana gelen patlamada yaralanan boyacı Hik- kişi gözaltına alınmıştı. Cenazeye katılan yaklaşık met Kaya, 20 Ocak’ta öldü. (Radikal - 29 Ocak) 40 kadar çocuk hakkında dava açıldı. Öte yandan, Cizre Kaymakamlığı Ekim 2008’de çocuğun ölü- PKK’lıları İhbar Ettiler Yataklıktan müyle ilgili zanlı polisler hakkında soruşturma izni Tutuklandılar vermedi.Söz konusu karara ilişkin itirazın yerinde 9 askerin öldüğü olaydan bir gün önce jandarmayı görülmesi üzerine polisler hakkında muhakeme ‘PKK’lılar geldi’ diye uyaran köylüler tutuklandı. yapılacak (bianet- 30 Ocak) (Evrensel - 29 Ocak)

47 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Yargı Bağımsızlığı Mı? Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun İstanbul Cumhuriyet Başsavcı Vekilliği’ne özel yetkili üç savcı ataması Ergenekon soruşturmasına mü- dahale endişesine yol açtı (samanyoluhaber- 30 Ocak)

48 ŞUBAT AYI HAK İHLALLERİ

Şubat Ayı Hak İhlalleri

Bingöl Cezaevi’nde Siyasi Tutuklular Mahke- de “Wan” yazılı otobüsün bulunması üzerine DTP meye Çıkartılmıyor hakkında, Türkçe dışında dil kullanılıp “W” harfi Adalet Bakanlığı’nın ödenek ayırmaması gerekçe- ile “DTP WAN” yazılı pankartın seçim otobüsü- siyle Bingöl M Tipi Kapalı Cezaevi’nde bulunan ne asılması nedeniyle “Siyasi Partiler Kanunu’na tutuklular mahkemeye sevk edilmiyor. Tutuklu muhalefet”ten 2 Şubat 2009’da soruşturma açıldı. aileleri, yakınlarının mahkemeye götürülmesi (Radikal - 2 Şubat) için yol giderlerini karşılamak zorunda kalıyor. Mehmet Emin Acar’ın Bingöl M Tipi Kapalı Cezaevinde Ailesiyle Kürtçe Konuşana Ceza Cezaevi’nde tutuklu bulunduğunu belirten kardeşi Veriliyor İddiası Ahmet Acar (51), cezaevi yönetiminin kendilerine Diyarbakır E Tipi Cezaevi önünde toplanan İnsan Bakanlığın ödenek çıkarmadığı için tutukluların Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi üyeleri, mahkemeye götürülmediğini ilettiğini söyledi. cezaevlerinde artan hak ihlallerine yönelik basın (Gündem - 1 Şubat) açıklaması yaptı. İHD Diyarbakır Şube Başkanı Muharrem Erbey, görüş sırasında ailesiyle Kürtçe Asker, Komutanı Tarafından Mı Vuruldu konuşan ve havalandırmada Kürtçe şarkı eşliğinde Yüksekova’nın Çobanpınar Sınır Bölük halay çekenlere cezaevi yönetimi tarafından ciddi Komutanlığı’nda askerlik yapan Ağrılı er Burhan cezalar verildiğini öne sürdü. (Milliyet - 2 Şubat) Güzelaydın, terhisine 2 ay kala, sağ omzuna isabet eden kurşun nedeniyle hayatını kaybetti. Atatürk’e Hakaretten Erişme Engelli Erin ailesi, “Komutanı vurdu” derken, Hakkari Video paylaşım sitesi YouTube’un kapanmasıyla Valiliği, “askerliğe elverişsiz hale gelmek için ken- gündeme gelen erişimi engellenen internet sitesi dini vurduğunu ve solunum yetmezliği nedeniyle sayısı 1.591’e ulaştı. 5816 sayılı Atatürk Aleyhine öldüğünü” açıkladı.(İHA- 2 Şubat / Evrensel - 4 İşlenen Suçlar Hakkında Kanun kapsamında Şubat) mahkeme kararlarıyla toplamda 18 farklı internet adresine erişim engellendi. (CİHAN- 3 Şubat) Sendikaya Başvuru Sonucu İşten Çıkarılma Tokyo-İstanbul seferinde istihdam edilen memur- Hükümlü Nerede lar sayılarının yarıya indirileceği açıklanınca sendi- İSTANBUL Cumhuriyet Savcılığı’nda Ergene- kaya başvurdu. Bunun üzerine THY hepsini işten kon davasında tanık olarak ifade verdikten çıkardı. 4 Şubat’ta Tokyo’da eylem var. (bianet- 2 sonra on gün önce Kırıkkale F Tipi Cezaevi’ne Şubat) gönderildiği söylenen Yener Yermez’in annesi Fatma Yermez, “oğlunu bulamadığını” öne sürdü. “W” Harfine Soruşturma (STAR- 3 Şubat) DTP Van belediye başkan adayı Bekir Kaya’nın ta- nıtımı için 28 Ocak 2009’da düzenlenen miting-

49 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Hastaneye Sevk Edildiği Gerekçesiyle İHD Van Şubesi’ne başvurdu. (Gündem - 3 Şubat) Koğuştan Alınarak Hücreye Kondu Mardin Midyat E Tipi Kapalı Cezaevi’nde bu- Kürtçe - Türkçe Ajanda Davası Başladı lunan Ahmet Şık’ın tedavi için hastaneye sevk Üniversitelerde Kütçe Dili ve Edebiyatı Bölümü edildiği gerekçesiyle koğuştan alınarak hücreye açılacağı tartışmaları süre dursun, “Kürtçe-Türkçe götürüldüğü kaydedildi. Şık’ın kardeşi Yusuf Şık, 2 ajanda” hazırlayanların yargılanmasına başlandı. Şubat 2009’da hukukî yardım talebinde bulunmak Diyarbakır Barosunca geçen yıl Kürtçe-Türkçe için İHD Mardin Şubesi’ne başvuruda bulundu. ajanda hazırlanması nedeniyle haklarında ‘’görevi (Günlük - 3 Şubat) kötüye kullandıkları’’ iddiasıyla dava açılan eski baro başkanı Sezgin Tanrıkulu ve avukat Nesip Evleri Taranarak Gözaltına Alındılar Yıldırım’ın yargılanmasına başlandı. Diyarbakır 2. 3 Şubat 2009’da Hakkâri’nin Çukurca İlçesi’nde Ağır Ceza Mahkemesindeki duruşmada, tutuksuz yapılan ev baskınlarında gözaltına alınan Ergül yargılanan sanıklar Tanrıkulu ve Yıldırım hazır bu- Kaçmaz, Samet Erdem ve Şemsettin Erdem adlı lundu. (AA - 4 Şubat) 3 kişiden Samet Erdem’in evinin,önce silahla tarandığı daha sonra da eve gaz bombası atıldığı Gözaltında İşkence ve Kötü Muameleye öğrenildi. Evde inceleme yapan İHD Hakkâri Cezasızlık Şube Başkanı İsmail Akbulut, “baskın ve gözaltı Mardin Cumhuriyet Başsavcılığı’nın, 5 Aralık hiçbir kural ve yasa göz önünde bulundurulmadan 2005’te Şırnak’ın Cizre ve Silopi İlçelerinde yapılmış. Çocuk ve kadınların bulunduğu evlere gözaltına alınan 5 kişiye işkence ve kötü muamele onlarca gaz bombası atılmış ve taranmış. İnsanlar yapıldığına dair yapılan suç duyurusuna Adlî Tıp büyük panik içinde” dedi. Olay yerinden görüntü Kurumu’ndan alınan rapora rağmen 4 yıl sonra aldıklarını da dile getiren Akbulut, görüntülerle takipsizlik kararı verdiği öğrenildi. (Günlük - 4 birlikte Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusunda Şubat) bulunacaklarını kaydetti. (Gündem - 3 Şubat) İfadeye Hapis Cezası Aydın’da Özgür Halk Çalışanı Gözaltına Alındı Demokratik Toplum Partisi (DTP) Diyarbakır Aydın’ın Ortaklar Beldesi’nde Özgür Halk Der- Milletvekili Aysel Tuğluk, Şubat 2007’de gisi çalışanı Gaffar Atılmış, dergi dağıtımı yaptığı Batman’da “Sayın Başbakan, PKK’yı terörist ilan sırada Aydın Emniyet Müdürlüğü’ne bağlı polisler edin sizinle görüşelim diyor. Biz PKK’yı terörist tarafından gözaltına alındı. Gözaltına alınma ger- ilan etsek de bu sorun çözülmez” sözlerinin de ekçesi öğrenilemeyen Atılmış’ın Ortaklar Karako- geçtiği bir konuşma yaptığı için 1 yıl 6 ay hapse lu’nda tutulduğu öğrenildi. (Gündem -3 Şubat) mahkum oldu. (DHA- 5 Şubat)

Gözaltına Alınan 13 Yaşındaki Çocuğa Çocuk, Örgüte Üyelikten Mahkum Edildi Ajanlık Dayatması Adana 6. Ağır Ceza Mahkemesi, 15 yaşındaki Van’da Abdullah Öcalan’a verilen hücre cezasını bir çocuğu PKK lideri Abdullah Öcalan’la il- protesto etmek amacıyla yapılan eylem sonrası gili bir eyleme katıldığı gerekçesiyle “terör örgütü gözaltına alınan 13 yaşındaki M.B. gözaltında üyeliği”nden yargılayarak 7,5 yıl hapse mahkum kaba dayağa ve tacize maruz kaldığını ve kendisine etti. Yaşının küçüklüğü ve iyi hali nedeniyle cezayı ajanlık dayatmasında bulunulduğunu belirterek, önce 3 yıl 45 güne indiren mahkeme, daha sonra

50 ŞUBAT AYI HAK İHLALLERİ

cezaevinde geçirdiği süreyi gözönüne alarak rosu için 3 ayrı aday arasında yapılan sınav sonu- çocuğun tahliyesine karar verdi. Çocuk üç aydır cunda açıkta bırakılan Doç Dr. Bilal Gökkır’ın bil- Pozantı cezaevinde tutuluyordu. (bianet- 5 Şubat gi edinme talebi sonrasında kendisine gönderilen / Evrensel - 5 Şubat) sınav kâğıtları ve jüri raporları ile kopya skandalı ortaya çıktı (samanyoluhaber- 6 Şubat) Mardin’de Şüpheli Asker Ölümü Çatışma ve operasyonların yoğun yaşandığı F Tipinde Gardiyan Dayağı bölgede intihar veya kaza sonucu öldüğü ileri 6 Şubat 2009’da Halkın Hukuk Bürosu yaptığı sürülen askerlerin sayısı artıyor. Mardin’de bir açıklamada Kocaeli Kandıra 1 Nolu F Tipi askerin daha ‘kaza kurşunu’ ile öldüğü bildirildi. Cezaevi’nde bulunan Taner Korkmaz’ın 2 Şubat Kızıltepe İlçe Jandarma Komando Taburu’nda 2009’da ayak ve ellerinin detektörle aranmak görevli Muhammed Türkan’ın ‘kaza kurşunu’ istenmesine Korkmaz’ın karşı çıkması üzerine, sonucu öldüğü açıklandı. Kızıltepe’de düzenle- Korkmaz’ın “kör nokta”da gardiyanlar tarafından nen törenin ardından Türkan doğum yeri olan dövüldüğünü bildirdi. (halkinsesi.tv - 6 Şubat) Yalova’ya gönderildi. (Milliyet - 5 Şubat) Tutuklular Aileleri İHD’ye Başvurdu Kürtçe Vaaza Tutuklama Van F Tipi Cezaevi’nde çocuklarına fiziki şiddet İzmir’in Seferihisar İlçesi’nin Kavakdere Köyü’nün uygulandığını belirten aileler, İHD Hakkâri imamı Y.A. “yasadışı örgüt propagandası yaptığı” Şubesi’ne başvuruda bulunarak yardım talebinde ve “Kürtçe vaaz verdiği” iddiasıyla 4 Şubat 2009’da bulundu.(Gündem - 6 Şubat) tutuklandı. (ANF - 5 Şubat) Gözaltında Dayak 24 Yaşındaki Genç Kadın İsim Benzerliğinden 30 Ocak 2009’da İzmir’de gözaltına alınan Ca- Hapis Yattı hit İldeniz, Cahit Bayık, Miran Bilgin, Ramazan Antalya’da oturan 24 yaşındaki Yeşim Gündüz, hiç İldeniz ve Hamza Öztürk karakolda dövüldük- gitmediği Bursa’da ‘silahlı soygun’ yaptığı iddiasıyla lerini savundu. 5 kişinin götürüldükleri Işıkkent tutuklanarak cezaevinde yattığı için Adalet Karakolu’nda gördükleri işkence ve kötü muame- Bakanlığı aleyhine 11 bin liralık manevi tazminat lenin ardından karakolu temizlemeye zorlandıkla- davası açtı. (Milliyet - 5 Şubat) rı öğrenildi. (Evrensel - 7 Şubat)

‘Êdî Bes e’ (Yeter Artık) Diyen DTP’liye 5 Ay “Cejna Newrozê Pîroz be”ye 6 Ay Hapis Cezası Ardahan’da 21 Mart 2008’de yapılan Newroz ‘Êdî bes e’ diyen DTP Bitlis İl Başkan Yardımcısı kutlamasında “Cejna Newrozê Pîroz be” dediği için Bahattin Çağattay, Siyasi Partiler Kanunu’na yargılanan DTP Parti Meclisi eski Üyesi Alahattin muhalefet ettiği gerekçesiyle 5 ay hapis cezasına Ege’ye “Türkçe’nin dışında başka bir dil kullandığı” çarptırıldı. Karara itiraz eden Çağattay, AİHM’e gerekçesiyle Siyasî Partiler Yasası’nın 81./c mad- başvuracağını söyledi. (Gündem - 5 Şubat) desi uyarınca Ardahan Sulh Ceza Mahkemesi’nde 6 Şubat 2009’da görülen duruşmada 6 ay hapis Akademik Kadro İçin Yapılan Sınavda Kopya cezası verildiği ve cezanın daha sonda 3600 TL İddiası para cezasına çevrildiği bildirildi. (Gündem - 7 İstanbul Üniversitesi’nde yardımcı doçentlik kad- Şubat)

51 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

300 Kapasiteli Cezaevinde 486 Tutuklu Tuzla Tersanesinde Bir İşçi Daha Öldü Batman’da artan suç oranı nedeniyle 300 kapasiteli Tuzla Tersaneler Bölgesi’ndeki Dentaş Tersane- cezaevinde 486 tutuklu ve hükümlü bulunuyor. si’nde çalışan bir işçi geçirdiği iş kazası sonucu Tutuklular arasında adli ve terör suçluları yer hayatını kaybetti. Tersaneler Caddesi üzerindeki alıyor. Kapasitenin üzerine çıkılması nedeniyle Dentaş Tersanesi’nde taşeron firmada işçi olarak ranzalarda yatacak yer bulamayan tutuklular ceza- çalıştığı belirtilen Selim Sevgili (30), bu sabah evi idaresine başvurdu. (Hürriyet - 8 Şubat) çalıştığı geminin ambar kapakları arasına sıkıştı. Buradan ağır yaralı olarak çıkarılan Selim Sevgili, Hükümlünün Fotoğraflarına El Konuldu ambulansla Tuzla Devlet Hastanesi’ne kaldırılırken 8 Şubat 2009’da Tekirdağ 2 Nolu F Tipi yolda öldü. (Radikal - 8 Şubat/AA- 8 Şubat) Cezaevi’nde bulunan hükümlü Cahit Şeran, diğer cezaevlerinden kendisine gönderilen fotoğraflara İstanbul’da 15 Araç Kundaklandı cezaevi idaresi tarafından gerekçe gösterilmeden İstanbul’un çeşitli ilçelerinde toplam 15 otomobil, el konulduğunu belirtti. (ANF- 8 Şubat) kimliği belirsiz kişi ya da kişilerce kundaklandı. (Samanyoluhaber- 8 Şubat) Yargısız İnfaz Girişimi 7 Şubat 2009’da bir trafik suçu nedeniyle Şehit Polis Şiddeti Zar Patlattı Mehmet İşler Polis Karakolu’na çağrılan Şırnak 6 Şubat 2009’da S.K. (16) ve S.K. (19) adlı iki Barosu’na kayıtlı Av. Hüseyin Cihan ve avukat kardeşin F.Ç. (37) adlı sivil polis memurunun arkadaşı Serhat Kadırhan gittikleri karakolda kızına “laf attıkları” gerekçesiyle götürüldükleri çıkan bir tartışmanın ardından polis memuru Enes Bediz Karakolu’nda polis memurları B.Ö.’nün silahlı saldırısına maruz kaldı. Avukat tarafın-dan darp edilmeleri sonucu S.K.’nin Serhat Kadırhan karakolda tartıştıkları polis (16) kulak zarının patladığı bildirildi. (Radikal memurunun üzerlerine 3-4 el ateş ettiğini be- - 9 Şubat) lirterek, “Karakolda arkadaşım Hüseyin Cihan ve benimle bir polis memuru tartıştı. Ben de Muayene İçin Gittiği Hastanede Öldü sicil numarasını istedim, vermedi ve bir arbede Antalya’nın Alanya ilçesinde, kalbinde ağrı hisse- yaşandı. Arbede sırasında polis memuru silahına dip Devlet Hastanesine giden kişi vurulan iğneden davrandı ve o esnada kaçan bir kişinin üstüne bir el kısa süre sonra yaşamını yitirince, yakınları doktor- ateş etti. Cam kurşungeçirmez olduğundan isabet lara saldırdı. Ölen kişinin yakınları, savcılığa suç ettiremedi. Daha sonra silahını bize doğrultarak duyurusunda bulundu.(Milliyet - 9 Şubat) 3-4 el ateş etti.” (ntvmsnbc.com - 8 Şubat) Katılmadığı Yürüyüş İçin Soruşturma Açıldı Cezaevinde Darp Kan Kusturdu Van Cumhuriyet Savcılığı, Kurtalan eski Belediye 8 Şubat 2009’da, Aydın E Tipi Cezaevi’nde tutulan Başkanı Murat Ceylan hakkında,TUHAD-FED Muharrem Süren’i zorla berbere götürmek isteyen tarafından 4 Nisan 2008’de düzenlenen “Ama- jandarma erlerinin hiçbir rahatsızlığı bulunma- ra Yürüyüşü”ne katılarak “örgüt propagandası yan Süren’i darp etmesi sonucu Süren’in kan yaptığı” gerekçesiyle soruşturma başlattı. Ancak kusmasına neden oldukları öğrenildi. (Evrensel - 8 Ceylan, kaza geçirdiği için yürüyüşe katılmamıştı. Şubat) (Evrensel - 9 Şubat)

52 ŞUBAT AYI HAK İHLALLERİ

Sahaya Bayrak Dikene Ceza Jandarma Dipçiği Ölüm Getirdi Profesyonel Futbol Disiplin Kurulu, maç sonra- Esenyurt-Avcılar arası sefer yapan dolmuş sında orta sahaya Filistin Bayrağı diken Sivassporlu şoförlerinin hat tartışmasına müdahale eden oyuncu İbrahim Dağaşan’a da 5 bin TL para cezası jandarmanın göğsüne dipçikle vurarak olay yerin- verdi. (samanyoluhaber- 10 Şubat) den uzaklaştırmaya çalıştığı dolmuş şoförü Ensar Ağyer (31), hastaneye kaldırılırken yaşamını yitir- Öğrenci Etkinliğine Hapis Cezası di. (Gündem- 12 Şubat) Trakya Üniversitesi’nde Alternatif Bahar Şenliği düzenleyen ve hapis cezasına çarptırılan 33 öğren- Çocuklara Örgüt Propagandası’ndan Hapis cinin cezası, Yargıtay tarafından onandı. Yargıtay, Cezası 13 Şubat 2007’de verilen 3 yıl 9 aylık hapis cezasını, Siirt’te iki yıl önce yaşanan gösterilere katıldıkları 2 yıl 1 aya çevirdi. (Evrensel -10 Şubat) gerekçesiyle 2 çocuğa ‘örgüt propagandası yapmak’ suçundan birer yıl hapis cezası verildi. “Dersim” İbaresi “Yasadışı Örgüt Propagandası” Çocukların ‘suç’ tarihinde 18 yaşından küçük 8 Şubat 2009’da Tunceli Belediyesi tarafından olduklarını dikkate alan mahkeme cezayı önce kentin bazı noktalarına asılan afişlerde yer alan 8 aya indirdi. Mahkeme, çocukların yargılanma “Dersim Belediyesi” ibaresi nedeniyle Tunceli sürecindeki davranışları nedeniyle cezada 6/1 Cumhuriyet Başsavcılığı’nın afişlerde “yasadışı oranını uygulayarak hapis cezasını 6 ay 20 güne örgüt propagandası yapıldığı” gerekçesiyle yaptığı indirdi. Mahkeme aynı suçlardan yargılan diğer başvuruyu değerlendiren Tunceli Sulh Ceza Mah- sanıklar S.K. ve A.D.’nin de beraatına karar verdi. kemesi afişlerin kaldırılmasına karar verdi. Tunceli (Gündem-12 Şubat) Emniyet Müdürlüğü Asayiş Şube Müdürlüğü Gecekondu Tasfiye Bölgesi’nde Toprak ekipleri de mahkeme kararının ardından “Dersim Kayması Belediyesi” yazılı afişleri 10 Şubat 2009’da kaldırdı. Gecekondu Tasfiye Bölgesi olarak ilan edilen (İHA- 10 Şubat) Seyrantepe Barbaros Caddesi’nde yağmurun etkisiyle gevşeyen toprak, Çapkan ailesinin yaşadığı İsrail’i Kınamak Suç Oldu gecekondunun üzerine kaydı. (samanyoluhaber- Artvin’de İsrail’i protesto eden öğretmen ve 12 Şubat) öğrenciler hakkında katıldıkları eylem nedeniyle soruşturma başlatıldı.(Evrensel - 11 Şubat) Polis Merkezinde Ayağından Vuruldu 13 Şubat 2009’da, Konya’da gözaltına alınan Ankara’da Yargısız İnfaz Girişimi Nurettin Bağcı, götürüldüğü Özalkent Polis Ankara’nın Mamak İlçesi’nin Ortaköy Merkezi’nde ayağından vuruldu. Karakoldan Mahallesi’nde 9 Şubat 2009’da trafikte yol verme yapılan açıklamada polis memurunun Nurettin nedeniyle çıkan tartışma sonucu polis memuru Bağcı’nın üzerinden çıkan tabancayı kurcalarken M.S. (26), Halil Efe’ye (22) ateş ederek Efe’nin ağır silahın ateş aldığı ve kurşunun Bağcı’nın ayağına yaralanmasına neden oldu. Efe’nin hayatî tehlike- isabet ettiği belirtildi (ntvmsnbc.com - 13 Şubat) sinin devam ettiği belirtilirken olay yerinden kaçan M.S.’nin yakalanmasının ardından tutuklandığı Genelkurmay Başkanlığı Radikal’in Akredi- öğrenildi. (Sabah - 11 Şubat) tasyonunu İptal Etti Genelkurmay Başkanlığı 13 Şubat 2009’da yaptığı

53 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

haftalık bilgilendirme toplantısında, Öze Harekât yen bir kişi gözaltına alındı. Gözaltına alınma ge- Dairesi eski Başkanvekili İbrahim Şahin’in ifade- rekçeleri öğrenilemeyen 3 kişinin, Cizre Emniyet lerini yayınlayan Radikal Gazetesi’ni Gazeteciler Müdürlüğü’ne götürüldüğü öğrenildi. (Gündem Cemiyeti ve Basın Konseyi’ne şikâyet ettiğini ay- - 13 Şubat) rıca gazetenin akreditasyonunu da askıya aldığını açıkladı. (ntvmsnbc.com- 13 Şubat / samanyolu- 599 Çocuk, Muhakeme Sürecinde haber- 13 Şubat) Adalet Bakanı Mehmet Ali Şahin, DTP’li Demirtaş tarafından yöneltilen soru önergesi Uğur Mumcu Yürüyüşüne Soruşturma karşısında verdiği bilgiye göre; 2006 ve 2007 Zonguldak’ta, 24 Ocak’ta, suikast sonucu yıllarında bin 42 kişi 301’den; 11 bin 720 kişi öldürülen gazeteci- yazar Uğur Mumcu’yu an- TMY’den, 17 bin 510 kişi “örgüt üyeliği”nden mak amacıyla düzenlenen yürüyüşe katılanlar ve 6 bin 582 kişi de “örgüt yöneticiliği”nden hakkında, yürüyüşün izinsiz yapıldığı gerekçesiyle yargılandı. Sanıklardan bin 599’u çocuk. (bianet- soruşturma başlatıldı. Aralarında gazetecilerin de 13 Şubat) bulunduğu 22 kişi polise ifade verdi. (Milliyet - 13 Şubat) Milliyet Yazarına Dağlıca Cezası Dağlıca baskınında rehin alınan askerlerin serbest ‘Sedyeden Düşürülen Hastanın Boynu bırakılmasıyla ilgili haberlerin Milliyet gazetesinde Kırıldı’ İddiası yayımlanması üzerine açılan davada, Milliyet Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Hasan Çakkalkurt Uygulama Hastanesi’ne parmağında oluşan hakkında 1 yıl 6 ay 22 gün hapis cezası verildi. damar tıkanıklığı tedavisi için getirilen ve yürü- (haksozhaber.net- 14 Şubat) mekte güçlük çeken 80 yaşındaki Mehmet Ali Çağlayan’ın, iddiaya göre sedyeden düşürülmesi DİHA Muhabirleri Gözaltına Alındı sonucu boynu kırıldı. Hastane Başhekim Van’daki protesto gösterisini ve basın açıklamasını Yardımcısı Faruk Erdem olayla ilgili soruşturma takip eden Dicle Haber Ajansı muhabirleri Aysel başlattıklarını söyledi. (Milliyet - 13 Şubat) Ertunç ve Nazan Sala 14 Şubat 2009’da gözaltına alındı. (Gündem - 14 Şubat) Yedinci Köye Zorunlu Göç Tunceli merkeze bağlı Erdemli köyünün 1993 Gösterilere Biber Gazı Fişeği yılında yakılması nedeniyle Çelik ailesi göç etmek Şırnak’ın İdil İlçesi’ndeki gösterilere müdahale zorunda kaldı. Kızları PKK örgütüne katılınca eden polis ekiplerinin attığı biber gazının fişeğinin gittikleri her köyde asker tarafından “ajanlık” İhsan Şen’e (17) isabet etmesi sonucu Şen’in ağır dayatması ile karşı karşıya kaldıklarını ileri süren yaralandığı öğrenildi. (Radikal - 15 Şubat) aile, sığındıkları 6. köy Kemeruşa’dan da göç etmek zorunda kaldı. (Evrensel - 13 Şubat) İstanbul’da 56 Gözaltı İstanbul’un Beyoğlu İlçesi’nde düzenlenen Şırnak’ta 2’si Çocuk 3 Kişi Gözaltına Alındı yürüyüşe yapılan müdahale sonucu 58 kişinin Edinilen bilgiye göre, Şırnak’ın Cizre İlçesi’nin Nur gözaltına alındığı ve DTP seçim bürosuna gaz ve Dicle mahallerinde Özel Harekat Timleri tara- bombası atıldığı öğrenildi. (Zaman- 15 Şubat) fından yapılan ev baskınlarında 15 yaşındaki M.K. ile birlikte 14 yaşındaki M.B. ve ismi öğrenileme-

54 ŞUBAT AYI HAK İHLALLERİ

Batman’daki Gösterilerde 9 Kişi Yaralandı avukatları ile görüştürülmeyeceği öğrenildi. (Gün- Batman Valiliği, kentteki gösteriler sırasında dem - 16 Şubat) 9 vatandaşın hafif yaralandığını, 9 kişinin de gözaltına alındığını bildirdi. (Zaman - 15 Şubat) Türkçe Bilmiyor Diye Tedavi Edilmedi Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Araştırma Gazeteciye, Gizliliği İhlal Sebebiyle Ceza Hastanesi’ne sevk edilen 4 aylık hamile Sabiha Bay- Dağlıca baskınında PKK örgütünün rehin aldığı can isimli kadının, Türkçe bilmediği gerekçesiyle askerlerin serbest bırakılmasını duyuran Milliyet hastane doktoru tarafından muayene edilmediği gazetesinin sorumlu yazı işleri müdürü Hasan iddia edildi. Sabiha Baycan’ın eşi Deyam Baycan Çakkalkurt, “soruşturmanın gizliliğini ihlal ettiği” hastane hakkında suç duyurusunda bulunacağını gerekçesiyle 1 yıl 6 ay 22 gün hapis cezasına söylerken hastane yetkilileri ise olayın doğru çarptırıldı. (bianet- 16 Şubat) olmadığını savunarak Kürtçe konuşmaktan dolayı hiçbir hastanın çıkarılmasının söz konusu 50 Yaşındaki Tutukluya Falaka olamayacağını söyledi. (Evrensel - 17 Şubat) Metris’te Çeber’e işkence yapıldığı dönemde aynı hapishanede kalan Abbas Güldür, gardiyan- Gösteriye Hukuksuz Müdahale lar tarafından defalarca darp edildiğini, falakaya Öcalan’ın yakalanmasının yıldönümü dolayısıyla yatırılarak plastik borularla dövüldüğünü söyledi. Batman’da Sanat Sokağı’nda düzenlenen basın Savcılığa suç duyurusunda bulunan Güldür”e açıklamasının ardından yürüyüşe geçen kitleye işkence yapıldığı TİHV raporlarına da yansıdı. polis müdahale etti. Göstericilere basınçlı su (Birgün - 16 Şubat) ve gözyaşartıcı bomba ile müdahale eden polis, Batman Belediye Başkanına 1 Yıl 3 Ay Hapis grubu cop kullanarak dağıttı. Gösteriye katılanlar Cezası yere düşen çocuklarının üzerine kapanarak onları korumaya çalışmalarına rağmen başarılı olamadı. Batman Belediye Başkanı Hüseyin Kalkan, yaptığı Polisin müdahalesi sonucu bayılan bazı kadınları bir basın açıklamasında “halkı kin ve düşmanlığa çocukları ellerinden tutarak yerden kaldırmaya açıkça tahrik ettiği” iddiasıyla Batman 2. Asliye çalıştı. Olaylarda 7’si çocuk 20 kişi yaralanarak Ceza Mahkemesi’nde yargılandığı davanın 16 hastanelere kaldırıldı. 15 gösterici gözaltına alındı. Şubat 2009’da görülen duruşmasında Türk Ceza (haksozhaber.net - 17 Şubat) Kanunu’nun (TCK) 216. maddesi uyarınca 1 yıl

3 ay hapis cezasına çarptırıldı (haberturk.com- 16 Özel Harekat Timleri Yanlış Evi Bastı Şubat) Hakkari’nin Çukurca ilçesinde üç eve operasyon Gözaltına Alınanlar Avukatlarıyla Görüştü- yapan özel harekât timleri, bu evlere bitişik bir evi rülmüyor de hedefleriyle ilgili olmamasına rağmen bastı. Diyarbakır’da 15 Şubat dolayısı ile yapılmak iste- (haksozhaber.net - 17 Şubat) nen yürüyüşe izin verilmemesi sonucu çıkan olay- 1588 Çocuk ‘Terör’den Yargılandı larda gözaltına alınan 35 kişiden 16’sının çocuk Son iki yılda Güneydoğu’da terör örgütü üyesi yaşta olduğu öğrenildi. Gözaltında yaralıların olarak yargılanan çocukların sayısı 1588’i bu- olduğu bildirilirken, gözaltındakiler hakkında lurken, altı çocuk da 301. maddeden ceza aldı. ‘kısıtlama’ kararı verilerek 24 saat boyunca (Radikal - 17 Şubat)

55 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Kürtçe Konuşma Yapanlar Hakkında Tuta- Özgür-Der’e Kapatma Davası nak Özgür Düşünce ve Eğitim Hakları Derneği’nin 8 Şubat 2009’da, Ankara Sincan 2 Nolu F Tipi (Özgür-Der) 7 Kasım 2008’de başlattığı “İnancı- Cezaevi’nde bulunan tutuklu ve hükümlülere mızın ve Kimliğimizin Aşağılandığı; Resmi İde- aileleriyle telefonda Kürtçe konuşmalarına izin olojinin Dayatıldığı Törenlere Tavır Alalım!” baş- verildiği ancak Kürtçe görüşme yapanlar hakkında lıklı kampanya nedeniyle İstanbul Valiliği, 19 Şu- cezaevi yönetimi tarafından tutanak tutulduğu bat 2009’da dernek hakkında kapatma davası açtı. bildirildi. (Günlük - 18 Şubat) Dernekler Kanununun “Anayasa ve kanunlarla açıkça yasaklanan amaçları veya konusu suç teşkil Dava Dosyalarına Engelleme eden fiilleri gerçekleştirmek amacıyla kurulamaz” Tekirdağ 1 Nolu F tipi Cezaevi’nde 29 aydır tutuklu maddesini gerekçe gösteren İstanbul Valiliği’nin bulunan MLKP Davası sanığı Seyfi Polat, 18 Şubat suç duyurusunu değerlendiren Fatih Cumhuri- 2009’da savunmasını hazırlamak için istediği dava yet Başsavcılığı Asliye Hukuk Mahkemesi’nde der- dosyalarıyla ilgili belgelerin verilmediğini, yazdığı neğin kapatılması için dava açtı. (ozgurder.org- 19 mektuplara ise el konulduğunu bildirdi. (atilim. Şubat) org- 18 Şubat) İHD: Hapishanelerde 37 Kişi Öldü Dernek Binasına Baskın İHD, “2008 Yılı Hapishaneler Raporu”nu 16 Şubat 2009’da Mersin’de ÖZYURT-DER polis açıkladı. Derneğin 29 şehirdeki şubesine 1 Ocak ekiplerinin baskın düzenlediği ve derneğin adının 2008-31Aralık 2008 tarihleri arasında tutuklu yazılı olduğu tabelanın kırıldığı; polis ekiplerinin, ve hükümlüler tarafından yapılan başvurular dernek yöneticilerini derneğin kapatılmaması hapishanelerde yaşanan hak ihlallerini tekrar halinde derneğin yakılacağı şeklinde tehdit ettiği gün yüzüne çıkarmış oldu. Raporda, tutuklu ve ileri sürüldü. (Günlük- 18 Şubat) hükümlülerin sağlık, beslenme, ısınma, disiplin, Kürtçe konuşma ve haberleşme, sevk, kitap, mek- Hatip Dicle’ye Hapis Cezası tup hakları yönünden uğradıkları hak kayıplarına Hatip Dicle, “yasadışı örgüt propagandası yaptığı” yer verildi. 37 hapishaneden toplanan verilere göre, iddiasıyla Ankara 11. Ağır Ceza Mahkemesi’nde tutuklulara yönelik fiziki ve psikolojik işkence hâlâ yargılandığı davada 18 Şubat 2009’da Terörle Mü- devam ediyor. (Birgün - 19 Şubat) cadele Yasası’nın (TMY) 7/2. maddesi uyarınca 1 yıl 8 ay hapis cezasına çarptırıldı. (Star - 18 Şubat) Tuzla Tersanesi’nde Yine İşçi Ölümü Tuzla Tersaneler Bölgesi’nde çalışan bir işçi, elekt- Sağlam Dişleri de Çektiler rik akımına kapılarak hayatını kaybetti. Akgül’ün Tekirdağ 2 Nolu F Tipi Cezaevi’nde tutuklu bu- vefatıyla, tersanelerdeki iş kazalarında 1992 yılın- lunan Hanifi Kuzu, kemik erimesi nedeniyle dan bugüne kadar ölen işçi sayısı 120’ye yükseldi. çürüyen 7 dişinin çekilmesi için cezaevi revirine Alınan bilgiye göre, Tuzla Tersaneler Bölgesi’ndeki götürüldü, ancak 10 tane dişi çekildi. Yeni diş Çiçek Tersanesi’nde Elta Denizcilik adlı taşeron takılması için cezaevi revirine başvuran Kuzu’dan şirket adına çalışan Cemil Akgül (28), arkadaşla- 900 TL ücret istendi. Ailesine mektup gönderen rı tarafından çalıştığı bölümde baygın halde bu- Kuzu, hiç bir şey yiyemediğini, fiziki ve psikolojik lundu. Elektrik akımına kapıldığı anlaşılan Ak- sorunlar yaşadığını bildirdi.(Evrensel - 18 Şubat) gül, ağır yaralı olarak kaldırıldığı Tuzla Devlet

56 ŞUBAT AYI HAK İHLALLERİ

Hastanesi’nde öldü. (haber7.com - 19 Şubat/ bi- belirti. Bir protesto gösterisine polisin gaz bombası anet- 19 Şubat) ile müdahale etmesi esnasında gözüne gaz bombası isabet etmesi sonucu sol gözünü kaybe- Batman’daki Gösterilerde 23 Kişi Tutuklan- den İ.Ş’nin (16), tedavisi tamamlanmadan taburcu dı edildiği iddia edildi. (Evrensel - 20 Şubat) 14 Şubatta Batman’da düzenlenen gösterilerde gözaltına alınan ve emniyetteki sorgusu tamam- YÖK Protestosuna Katılan 10 Öğrenciye lanan 38 kişi, adli makamlara sevk edildi. İfadeleri Ceza alınan 38 kişiden 6’sı çocuk 23’ü daha tutuklandı. Trakya Üniversitesi Rektörlüğü, YÖK’ün Batman’da gösterilerde daha önce gözaltına alınan kuruluşunu protesto gösterisine katılan 10 36 kişiden 18’i tutuklanmıştı. (Milli Gazete - 19 öğrenciye disiplin cezası verdi. (Gündem - 20 Şubat) Şubat)

Tutuklulardan Mektup: Kürtçe Konuşup Çocuklar İşkenceden Yürüyemiyor Yazmamız Engelleniyor Adana’da Öcalan’ın Türkiye’ye getirilişinin yıl İzmir ve Kocaeli F Tipi cezaevlerinden açıklama dönümü nedeniyle geçtiğimiz hafta Şakirpaşa yapan tutuklular, Adalet Bakanlığı’nın tüzük Mahallesi’nde yapılan gösteriye katıldıkları değişimi söylemine rağmen Kürtçe yayınların iddiasıyla gözaltına alınan ve üzerlerinde bilye içeri alınmadığını ve aileleri ile Kürtçe bulunduğu gerekçesiyle tutuklanan çocukların konuşamadıklarını belirterek, hükümetin Kürtçe gözaltından sonra cezaevinde işkenceye uğradığı açılımlarının samimi olmadığını ifade etti. (Gün- iddia edildi. Çocuklardan Ş.Ö.’nün (16) annesi Fa- dem - 19 Şubat) dile Ö. Pozantı M Tipi Kapalı Çocuk Cezaevi’nde bulunan çocuğunu ziyarete gittiğini belirterek, Keyfi Uygulamalara Dikkat ‘Çocuğumu 3 gün aç bırakıp, dövmüşler’ dedi. İstanbul’da “Hizbullah’a büyük darbe” başlığıyla (Gündem - 20 Şubat) sunulan ve 22 kişinin gözaltına alındığı polis operasyonunda savcılığa çıkarılanların tamamı serbest Engelli Seçmenlerin Hakları Kısıtlanıyor bırakıldı. (Haksöz- 20 Şubat) Engelli vatandaşlar, her vatandaş gibi sandığa gidip vatandaşlık hakkını kullanmak istiyor. An- Cezaevinde Ölüm cak önlerindeki ‘kaldırılabilir engeller’ bir türlü Diyarbakır E Tipi Cezaevi’nde tutuklu bulunan kaldırılmıyor. Özellikle fiziki mekânların onlara 43 yaşındaki kan kanseri Hasan Kert, hastanede uygun hale getirilmesini istiyorlar. Söz konusu hayatını kaybetti. Kert hakkında, İnsan Hakları durumu hak kısıtlaması olarak gören engelli Derneği’nin hazırlamış olduğu (İHD) “2008 dernekleri, konuyu yargıya taşıdı (samanyolu- Yılı Hapishaneler Raporu”nda “şu anda ölümcül haber- 21 Şubat) durumdadır” ibaresiyle not düşülmüştü. (Birgün - 20 Şubat) İşkence Sonucu Hastaneye Kaldırıldılar Diyarbakır’da 15 Şubat’ta Öcalan’ın Türkiye’ye Polis Kör Etti Hastane Kovdu teslim edilmesinin yıldönümü nedeniyle meydana Şırnak’ın İdil ilçesinde polisin attığı gaz bombasının gelen olaylarda gözaltına alınan Mehmet Güneş gözüne gelmesi ile tek gözünü kaybeden çocuğun, (63) ve Aydın Dinç (20) gözaltında gördükleri tedavisi tamamlanmadan hastaneden çıkartıldığı işkence ve kötü muameleden dolayı hastaneye

57 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

kaldırıldı. Güneş’in aldığı darbeler nedeniyle vücu- Başörtülü Öğrencilere Soruşturma dunun her yerinde morluklar oluştuğu, Dinç’in ise Boğaziçi Üniversitesi’nde derslere şapkayla gir- kaburgalarının kırıldığı bildirildi (Evrensel - 21 dikleri gerekçesiyle haklarında soruşturma Şubat) başlatılan başörtülü öğrencilere arkadaşlarından destek geldi.( Milli Gazete- 23 Şubat) Mahkeme: Yazılı Dinini Değiştiremezsin Cahit Bolat adlı vatandaş, nüfus cüzdanındaki din Kürtçe Şarkıya 6’şar Ay Hapis hanesinde ‘İslam’ yerine ‘Şaman’ yazılması talebiy- 22 Temmuz 2007’deki milletvekili seçimleri ön- le Ankara 14. Asliye Hukuk Mahkemesi’ne açtı- cesinde Diyarbakır’ın Ergani İlçesi’nde Bin Umut ğı davayı kaybetti. Bolat, “Karara Yargıtay’da itiraz Adayları’nın seçim çalışmaları sırasından Kürt- edeceğim. Benim dinime devlet karar veremez” çe şarkı çaldıkları gerekçesiyle DTP Ergani eski dedi. (Birgün - 21 Şubat) İlçe Başkanı Ahmet Kınık ve minibüs şoförü Va- hap Sancı, Ergani Sulh Ceza Mahkemesi tarafın- Erin Ölümüne Neden Olan Askerler Serbest dan “Kınık ve Sancı’nın Kürtçe şarkı çalarak Seçim Bırakıldı Kanunu’na muhalefet ettikleri” gerekçesiyle 6’şar Hakkâri’nin Yüksekova İlçesi’nde askerliğini ay hapis, 450’şer TL de para cezasına çarptırıldı. yaparken intihar ettiği öne sürülen ancak (Gündem - 23 Şubat) işkenceyle öldürüldüğü otopsi raporuyla bel- gelenen Er Burhan Güzelaydın’ın soruşturması Yürüyüş Dergisine Toplatma Kararı hakkında Van Askerî Savcılığı’nın gizlilik kararı İstanbul 9. Ağır Ceza Mahkemesi 22 Şubat aldığı ve olaya ilişkin tutuklanan 3 askerin serbest 2009’da Emperyalizme ve Oligarşiye Karşı bırakıldığı 21 Şubat 2009’da öğrenildi. (Evrensel - Yürüyüş Dergisi’nin 6. sayısının, derginin 20. ve 21 Şubat) 24. sayfalarında yer alan yazılarda “yasadışı örgüt propagandası yapıldığı” iddiasıyla toplatılmasına Zafer Üskül de AHİM Yolunda karar verdi. (halkinsesi.tv - 23 Şubat) Türkiye’de insan hakları ihlallerini inceleyen komisyonun başkanı Üskül, kendisine iki kez üst Selim Sadak’a Kürtçe Soruşturması üste haksız yere olumsuz sicil veren Kemal Gürüz Siirt’te DTP Siirt Belediye Başkan Adayı Selim ve eski rektör Vural Ülkü’ye açtığı tazminat dava- Sadak’ın da aralarında bulunduğu 4 kişi hakkında sının hâlâ sonuçlanmaması üzerine “adil yargılan- ‘Kürtçe konuştukları’ için soruşturma başlatıldı. ma hakkım elimden alındı” diyerek adil yargılan- (Gündem - 23 Şubat) ma hakkı elinden alındığı gerekçesiyle AİHM’de dava açıyor.(SABAH- 22 Şubat) Ulusal Medyada Sorunsuz Dinleniyor Adana’da yayın yapan Radyo Dünya’nın Yayın Uzman Çavuş Tehdit Etti yönetmeni Mehmet Arslan’ın aktardığına DTP İzmir İl Örgütü yöneticisi Tayfur Bahşi, göre; “Aynur Doğan Kürtçe seslendirdiği Keçe Menemen İlçesi’nde 19 Şubat 2009’da çağrıldığı Kurda (Kürt Kızı) parçasından Adana Asliye Emiralem Jandarma Karakolu’nda bir uzman Ceza Mahkemesi’nde yargılanıyoruz. Oysa çavuş tarafından ölümle tehdit edildiğini ve aynı parçanın ulusal medyada sorunsuz şekilde tartaklandığını söyledi. (Günlük - 22 Şubat) yayımlandığına tanık oluyoruz.”(bianet- 24 Şubat)

58 ŞUBAT AYI HAK İHLALLERİ

İşçi Eylemine Polis Müdahalesi Yürüyüşleri Kanunu’nun 28/1. maddesi uyarınca İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin önünde açlık Suruç 1. Asliye Ceza Mahkemesi’nde açılan dava grevi yapan işçilere 24 Şubat 2009’da polis ekipleri 23 Şubat 2009’da sonuçlandı. Yargılanan 5 kişi, müdahale ederek işçilerin çadırlarıyla eşyalarına el birer yıl 6’şar ay hapis cezasına çarptırıldı. (Günlük koydu. (Gündem - 24 Şubat) - 24 Şubat)

Türk’ün Kürtçe Konuşması Kesildi Devlet Engellileri Görmezden Geldi 21 Şubat 2009’da Türkiye Büyük Millet 2008 yılında 51 bin 507 özürlüyü istihdam etmesi Meclisi’nde (TBMM) Demokratik Toplum gereken devlet, ancak 9 bin 966 özürlüyü istihdam Partisi’nin (DTP) Genel Başkanı Ahmet Türk, ederek yüzde 3 özürlü istihdamı açısından sınıfta grup toplantısında Kürtçe konuştuğu için kaldı.(Evrensel - 24 Şubat) toplantıyı canlı yayınlayan TRT-3, TBMM Başkanı Köksal Toptan’ın talimatıyla yayını kesti. Dini Eğitime 29 Gözaltı Konuşmasına Türkçe olarak başlayan Türk, 21 Erzincan’da, okul öncesi çocuklara ve gençlere yas- Şubat’ın Dünya Ana Dil Günü olduğunu ifade alara aykırı dini eğitim verdikleri iddiasıyla 29 kişi etti. Kürtçe’nin yasal düzenlemelerle güvence gözaltına alındı. (ntvmsnbc - 24 Şubat) altına alınması gerektiğini belirten Ahmet Türk, TRT 6’da Kürtçe yayın yapıldığını ancak bunun Eylem Yapan Kamyonculara Müdahale yasal güvencesinin olmadığını söyledi. (ntvmsnbc. Balıkesir’de bor nakliyesinin başka bir firmaya com - 24 Şubat) verilmesine tepki gösteren bir grup kamyoncu ve yakınları eylem yaptı. Gruba polis biber gazı ve Mayının Sakat Bıraktığı Gence Sivil Polis copla müdahale etti. (ntvmsnbc - 25 Şubat) Dayağı Mardin Dargeçit’teki arazide bularak oyun- Hastane Önünde İnşaattan Düştü, Dakika- cak zannettiği mayının elinde patlamasıyla bir larca Ambulans Bekledi gözünü ve kolunu kaybeden ve İstanbul’da açtığı Bursa’da, özel bir hastanenin inşaatında çalışan 43 küçük stantta çeşitli eşyalar satarak yaşayan 19 yaşındaki Yettullah Taç, 2’nci kattan beton zemine yaşındaki Abdürrahim Şahin, devamlı çalıştığı düşerek ağır yaralandı. Taç, 50 metre ilerdeki has- mekân olan İstiklal Caddesi’nde görev yapan sivil taneye kaldırılmak için 10 dakika ambulans bekle- polislerin kendisini darp ettiklerini iddia etti. Şahin, di. (Milliyet - 25 Şubat) tezgahının başındayken önceden de tanıdığı iki PKK Lehine Slogan İddiasıyla Üniversiteli sivil polisin kendisini Bekar Sokak’a götürerek bir Tutuklandı barın kapı girişinde yere yatırıp gözüne defalarca Kars Kafkas Üniversitesi (KAÜ) öğrencisi tekme attıklarını ifade etti. (Birgün - 24 Şubat) N.T. ‘DTP’nin değişik tarihlerde yaptığı basın

Yürüyüşe Katılanlara Hapis Cezası açıklamalarına katılım’ ‘PKK lehine slogan atarak örgüt propagandası yaptığı’ iddiasıyla tutuklandı. Şanlıırfa’nın Suruç İlçesi’nde 8 Mart 2008’de Öğrencinin avukatı, müvekkilinin ‘Yasadışı slogan Dünya Emekçi Kadınlar Günü’nde yapılan atanlarla birlikte yürüdüğü için’ tutuklandığını id- yürüyüşe katılan Ahmet Yenilmez, Bozan Öz, dia ederek, karara tepki gösterdi.( Hürriyet - 25 İbrahim Siri, Hikmet Beyhan, İsmail Fırat’ın Şubat) hakkında 2911 Sayılı Toplantı ve Gösteri

59 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

DTP’li Başkan Adayına 10 Ay Ceza evladıysa, ölen gerillalarda bu ülkenin evladıdır. Terör örgütü propagandası yaptıkları iddiasıyla Ölen askerler için de gerillalar için de yüreğim haklarında dava açılan, DTP’nin Merkez Karar yanıyor” demişti. (Evrensel - 25 Şubat) Yürütme (MKYK) üyesi ve Adana’nın merkez ilçesi Seyhan Belediye Başkan Adayı Mustafa Avci Kürtçe Konuşmaya Gardiyan Müdahalesi ile bir partili, 10’ar ay hapis cezasına çarptırıldı. 26 Şubat 2009’da Kırıkkale F Tipi Cezaevi’nde ( Hürriyet - 25 Şubat) bulunan İhsan Kartal’ı ziyarete giden amcası Gıyasettin Kartal, görüş sırasında Kürtçe Siirt’te Kürtçe Konuşan DTP’li Adaya konuştuğu için gardiyanların müdahalesi ile Soruşturma karşılaştığını ve görüşmenin kesildiğini söyledi. DTP Ziyaret Belde Belediye Başkan Adayı (Gündem - 26 Şubat) Aydın Yaprak’a seçim bürosu açılışında Kürtçe konuşma yaptığı gerekçesiyle Baykan Cumhuri- Açlık Grevindeki İşçilere Polis Müdahalesi yet Başsavcılığı tarafından soruşturma başlatıldı. İzmir Konak’ta büyükşehir belediyesinin önünde (Gündem - 25 Şubat) açlık grevi yapan işçilere, polis müdahale etti. Po- lis, işçilerin soğuktan ve yağmurdan korunmak Savcılık’tan Kürtçe Konuşmaya İnceleme için kullandığı naylon çadır ile eşyalarına el koydu. DTP Eşbaşkanı Ahmet Türk’ün meclis grubun- (Birgün - 26 Şubat) da yaptığı Kürtçe konuşmayla ilgili inceleme başlatıldı. (Gündem - 25 Şubat) Baydemir’e Kürtçe Afiş İçin 6 Ay Hapis Cezası İstendi Hamile Kadın 4 İl 2 İlçe Dolaştırıldı Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Kahramanmaraş’ta 8 aylık hamile kadın, doğum Baydemir hakkında, Türk harfleri Kanunu’na yapabilmek için 4 il 2 ilçe dolaştı. Doğum zehirlen- aykırı davrandığı iddiasıyla 6 aya kadar hapis mesi nedeniyle erken doğuma alınması gereken cezası istendi. (Gündem - 26 Şubat) öğretmen Ayşe Alçı, başvurduğu hastanelere ‘ku- vöz yok’ denilerek kabul edilmedi. (Evrensel - 25 Kuran Okuduğu İçin Tutuklama Kararı Şubat) Erzincan’da sadece Kur’an öğrenmek ve sohbet etmek üzere bir araya gelen vatandaşlar yapılan Başbakan’dan Gazetecilere Yasak jandarma operasyonu sonrasında “örgüt kur- Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın Çorum mitin- mak” suçlaması ile tutuklama kararına muhatap gi öncesi 5 gazeteciye yasak getirildi. (Evrensel - 25 olmaktadır. (Vakit- 27 Şubat) Şubat) Başbakan’ı Eleştiren Öğretmene ‘Sürgün’ Ferhat Tunç İçin Yeni Soruşturma İddiası Sanatçı Ferhat Tunç hakkında Antalya’daki bir kon- Mersin’de, sınıf öğretmeni 41 yaşındaki G.T.Ö.’nün, serinde yaptığı konuşmadan ötürü açılan davadan derste Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ile AKP beraat etti. İzmir 10. Ağır Ceza Mahkemesi’nin aleyhine konuştuğu iddiasıyla hakkında açılan bu kararına rağmen İstanbul Beyoğlu Cumhuri- soruşturma sonunda peş peşe 2 ayrı okula sürgün yet Başsavcılığı aynı sözler için yeniden soruştur- gibi tayin edildiği öne sürüldü. Öğretmen eski ma başlattı. Tunç 22 Temmuz 2005’te Alanya’da okuluna dönmek için dava açtı. (Hürriyet - 27 verdiği bir konserde, “Ölen askerler bu ülkenin Şubat)

60 ŞUBAT AYI HAK İHLALLERİ

İHD Başkanına Roj TV soruşturması İHD Şube Başkanı Ethem Açıkalın hakkında Roj TV’ye katılarak Adana Valisi’nin, çocukları eyleme katılan ailelerin yeşil kartlarını iptal etme tehdi- dini eleştiren konuşması nedeniyle soruşturma başlatıldı.( Gündem - 27 Şubat)

Karayazı’da Askerlerden ‘DTP’ye Oy Verme- yin’ Baskısı Erzurum’un Karayazı ilçesinde köyleri dolaşan askeri yetkililerin köy sakinlerine ve muhtar- lara DTP’ye oy vermemeleri yönünde baskıda bulunduğu ve ilçe merkezinde de kaymakamın bazı kesimlerle görüşme yaparak DTP’ye karşı çalışmalarını istediği bildirildi. (Gündem - 27 Şubat)

KTÜ’de 8 Mart Kutlanamıyor KTÜ Rektörü İbrahim Özen, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü etkinliklerine izin vermedi. Kadın öğrenciler, oturma eylemi yaptı.( Birgün - 28 Şubat)

Savcı 3 Çocuğa 144 Yıl İstedi Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı, AKP Kayapınar İlçe Binası ile 2 banka şubesine molotofkokteyli saldırı yaptıkları ve slogan attıkları iddiasıyla ilgili 16 ve 17 yaşlarındaki 3 sanık hakkında toplam 144 yıl hapis cezası istemiyle dava açtı. (Gündem - 28 Şubat)

Analiz Gazetesi’ne 3. Kez kapatma cezası Haftalık olarak yayın yapan Analiz gazetesine İs- tanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından bir ay kapatma cezası verildi. Kapatma cezasına gerekçe olarak gazetenin 28 Şubat-6 Mart tarihli 6. sayısı- nın 5 ve 6. sayfalarındaki ‘Amerika’nın Obaması da Bush gibi şiddeti esas alacak’ başlıklı yazı gösterildi. (Gündem - 28 Şubat)

61 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

62 MART AYI HAK İHLALLERİ

Mart Ayı Hak İhlalleri

Minik Umut’a 4 Hastane Gezdirildi san 2007 tarihinde Dengê Welat gazetesi okuduk- Manisa’nın Saruhanlı ilçesinde, üzerine çaydan- ları gerekçesiyle rektörlük, 16 öğrenciyi Mersin lıktaki kaynar su dökülen bebek, götürüldüğü 4 Cumhuriyet Başsavcılığı’na ihbar etti. (Gündem-2 hastanede de yanık ünitesi bulunmadığı için teda- Mart) vi edilemeyip İzmir’e gönderildi. (haber7.com- 1 Mart) Copla İşkenceye 16 Yıllık Tolerans Bismil ilçesinde 16 yıl önce gözaltında makatına Hastane Asansörü Ölüm Getirdi cop sokulması sonucu ölen Abdulkadir Kurt adlı Kartal Lütfi Kırdar Eğitim ve Araştırma Hastanesi köylüye işkence yaptıkları iddiasıyla haklarında Kadın Doğum Servisi’ne ait asansörle çöp taşıdığı dava açılan o dönem asker olan 15 kişinin, sırada asansör demiri ile duvar arasına sıkışarak olaydan 17 yıl sonra ağır ceza mahkemesinde ağır yaralanan işçi yaşam mücadelesini kaybetti. yargılanmalarına karar verildi. Dava dört yıl içinde Bir asansör firmasında teknik eleman olarak sonuçlanmazsa zamanaşımından düşecek.(Radi- çalışan Ahmet Yakışır ise yarı otomatik olarak kal-3 Mart) adlandırılan ve güvenlik kabini bulunmayan bu tip asansörlerin artık yasaklandığını söyledi.(Yeni Okulda ‘Bağış’ Skandalı Şafak- 1 Mart) Küçükçekmece Atakent Orhan Cemal Fersoy Lisesi’nde bağış skandalı yaşanıyor. Okul yöneti- Lise Öğrencisine 90 Yıl Hapis mi, evlere zarflar göndererek ‘bağış’ adı altında Van’da 2006 yılında Cumhuriyet Polis Karakolu’na istediği paraları yetersiz bulunca, yeniden para düzenlenen saldırıyla ilgisi olduğu iddiasıyla gönderilmesini istedi. Öğrenciler, okulun bir gözaltına alınan ve 3 yıldır tutuklu bulunan Yakup yıllık tahmini bütçesinin üzerinden dağıtılan yeşil Turgut’a bugüne kadar görülen en ağır hapis ceza - kırmızı renkteki zarflara, sınıf öğretmenlerinin, verildi. Turgut, Çocuk Mahkemesi yerine Ağır “100 - 150 lira koyup öyle getirin” demesine tepki Ceza Mahkemesi’nde yargılandı. 5 ayrı suçtan 90 gösterdi. (Evrensel-3 Mart) yıl hapis cezası aldı.(Evrensel-1 Mart) Çocukların Sağlığı Hiçe Sayılıyor Özür Dileme Kampanyasına Soruşturma İzni MUŞ merkezde bulunan Tevfik Sırrı Gür Ermenilerden özür dilemek için aydınların başlat- İlköğretim Okulu, eğitimin ağlayan yüzünü tığı özür dileme kampanyasıyla ilgili verilen takip- gösteriyor. Dar gelirli ailelerin çocuklarının sizlik kararı kaldırıldı. (ntvmsnbc-2 Mart) eğitim gördüğü okul, rutubetten dolayı kokuyor. Sağlıksız koşullarda eğitim gören öğrenciler, oku- Kürtçe Gazete Okuyan 16 Öğrenci Davalık Oldu lun temizliğini öğretmenleriyle birlikte yapıyorlar. Mersin Üniversitesi’nde (MEÜ) Kürtçe gaze- Geçtiğimiz günlerde, okulda incelemelerde bulu- te okuyan 16 öğrenci hakkında dava açıldı. 3 Ni- nan Valilik İl İnsan Hakları Kurulu üyeleri, okulun

63 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

bu kadar kötü bir durumda olacağını tahmin et- sahte kimlikle yakalanan JİTEM elemanının mediklerini itiraf ettiler.(Evrensel-3 Mart) mahkeme kararıyla ‘teknik takip’ yaptığı ortaya çıktı. Olayın faturası ise onu yakalayıp hesap AİHM’den Türkiye Aleyhine Şok Karar sorulmasını isteyen öğrencilere kesildi. Beş üni- Bozcaada Kimisis Teodoku Rum Ortodoks versiteli, “Kamu görevlisini engellemek, tehdit, Kilisesi Vakfı’nın kullandığı bir arazinin Hazine’ye hakaret, yağma, hürriyetini engelleme, mala zarar devredilmesi üzerine Rum vakfı tarafından açılan ve anadilde eğitim talep etmek” suçlarından davada AİHM Türkiye’ye 100 bin Avro tazminat tutuklandı. (Taraf- 4 Mart) cezası verdi.(Timeturk-3 Mart) Toki İşçilerinin Ücret İsyanı Cizre Emniyeti Kürtçe Pankarta İzin Vermedi Isparta’da TOKİ ile belediyenin ortalaşa yaptırdığı Demokratik Özgür Kadın Hareketi’nin (DÖKH) konut inşaatında çalışan işçilerden 20’si, 7 aydır 8 Mart Dünya Kadınlar Günü nedeniyle 6 Mart’ta maaşlarını alamadıklarını iddia ederek eylem Şırnak’ın Cizre ilçesinde düzenleyeceği mitingde yaptı.(Birgün-4 mart) açılacak olan ‘Em jin in ne namusa tu kesine, namûsa me azadiya me ye’ (Biz kimsenin namusu Basına F Tipi Ayrımcılık değiliz, namusumuz özgürlüğümüzdür) yazılı Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Mü- Kürtçe pankart, Cizre İlçe Emniyet Müdürlüğü’ne dürlüğü, Sincan’da F Tipi Cezaevi’ne yapılacak zi- takıldı.(Gündem-3 Mart) yarete Güncel, Evrensel, Birgün ve Taraf gazetelerini çağırmayarak, ayrımcı bir uygulamaya imza attı. AİHM Öğrencileri Haklı Buldu (ANF- 5 Mart) AİHM, Afyon Kocatepe Üniversitesi’nde okuyan 18 öğrencinin Kürtçe seçmeli ders için üniversite Cezaevi Koşulları Sonucu Sağlığı Bozuldu rektörlüğüne verdikleri dilekçe davasını karara Ukraynalı bilgisayar korsanı Maksim bağladı. Mahkeme, Türk devletinin dilekçeyi ‘iç Yastremski’nin Antalya’da kaldığı cezaevinde güvenliği tehdit ettiği’ iddiasını yersiz bularak, gördüğü işkence ve kötü muameleden ötürü Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin (AİHS) sağlığının bozulduğu ileri sürüldü. Baba Leonid eğitim hakkının düzenleyen 2. Maddesinin ihlal Yastremski iddialarla ilgili olarak, “Türkiye’de edildiğine karar verdi. AİHS’in 2. Maddesinin 1. tutuklu yargılandığı 2,5 yıl boyunca oğlumuz Protokolünde ‘hiçbir kişinin eğitim hakkı red- çok zayıfladı. Hücrede birkaç kez dayağa maruz dedilmemeli’ deniliyor. Mahkeme, üniversite kaldı. Defalarca büyükelçiliğimize başvurdum. rektörlüğü tarafından uygulanan disiplin cezasına Oğlumun kalp yetmezliği var. ‘Herhalde bir daha gösterilen gerekçelerin yersiz olduğunu belirterek görüşemeyiz’ diyerek eşiyle vedalaştı. Cezaevi yet- ‘verilen disiplin cezaları kabul edilir ve orantılı kilileri doktor çağırmayı reddediyor” dedi. (Radi- görülemez’ dedi. Bu karar aynı zamanda benzer kal- 5 Mart) davalar için emsal niteliğinde.Mahkeme ayrıca, Türk hükümetini kişi başına 1500 Euro tazminat Polis Memurunun Çayını Geç Getirene Darp ödemeye mahkum etti. (Gündem-3 Mart) Aydın’ın Karpuzlu İlçesi’nde H.Y. adlı polis memurunun, çayını geç getiren kahvehane işlet- Mahkeme İzin Verdi, JİTEM İzledi mecisi Dursun Köken’i darp ettiği ileri sürüldü. ODTÜ’de öğrencilerin fotoğraflarını çekerken (ntvmsnbc.com- 5 Mart)

64 MART AYI HAK İHLALLERİ

Boş Yatak Olmadığı Gerekçesiyle Ameliyat makla beraber yasadışı örgüt adına hareket ettikle- İçin Acil Serviste Bekletiliyor ri” suçlamasıyla toplam 17,5 yıl hapis cezası verildi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nde (ANF- 6 Mart) ultrason çekimi sırasında stajyer doktorlar tarafın- dan karnındaki kistin patlatıldığını öne süren 28 3 Lise Öğrencisine 6’şar Ay 20’şer Gün yaşındaki Fatma Çınar, doktorların ‘’acilen ameli- Hapis yat olması gerektiğini’’ söylediğini, ancak ‘boş Diyarbakır’ın Lice İlçesi’nde 8 Mart 2008’de açılışı yatak olmadığı’ gerekçesiyle 3 gündür acil serviste yapılan Nujiyan Kadın Danışma ve Dayanışma beklediğini söyledi. (Zaman- 5 Mart) Merkezi’nin açılışında halay çekerek “yasadışı örgüt propagandası yaptıkları” iddiasıyla haklarında dava İşçi ölümleri Tuzla’dan Kocaeli’ne Sıçradı açılan M.B. E.B. ve N.G. adlı 3 lise öğrencisine 6 Kocaeli Serbest Bölgesi’nde faaliyet gösteren bir Mart 2009’da Diyarbakır 4. Ağır Ceza Mahkemesi tersanede, üzerine sac levha düşen işçi hayatını tarafından Terörle Mücadele Yasası’nın (TMY) kaybetti. Kazanın, Sanayi Bölgesi’nde ölümle 7/2. maddesi uyarınca 6’şar ay 20’şer gün hapis sonuçlanan ilk iş kazası olduğu öğrenildi. (ntvm- cezası verildi. (Gündem- 6 Mart) snbc-5 Mart) ‘Olmayan Davadan Suçlanıyorum’ Polis 3 Öğrenciyi Yaraladı Taraf gazetesi muhabiri Mehmet Baransu dün İstanbul’da aşırı sağcı grupların Fındıklı Lisesi Ergenekon davası başta olmak üzere, Dağlıca öğrencilerine saldırısına müdahale eden polis baskını ve Özden Örnek’e ait günlükler dolayısıyla ekiplerinin 3 öğrenciyi yaraladığı bildirildi. Kadıköy 2. Asliye Ceza Mahkemisi’nde “gizliliğin (bianet.org- 6 Mart) ihlali ve yargıyı etkileme” suçlamasıyla on ayrı davada ifade verdi.(Taraf- 6 Mart) Polis Emekli Askeri Vurdu Antalya’nın Finike İlçesi’nde trafik polis memu- Devlet Bu Çocuklardan 600 Bin TL İstiyor ru A.Ç. ile emekli asker Avni Yeniay arasında be- Elazığ’da 7 yıl önce Özel Harekât Timleri’nce gece lirlenemeyen bir nedenden ötürü çıkan tartışma- yarısı Hüseyin Sarıağaç’ın evine gerçekleştirilen nın kavgaya dönüşmesi sonucu A.Ç. tabancasıy- baskında Hüseyin Sarıağaç ve üç özel harekâtçı la Yeniay’ı vurarak ağır yaraladı. Yeniay’ın beyin hayatını kaybetmişti. Olaydan sonra İçişleri Ba- ölümünün gerçekleştiği bildirildi. (ntvmsnbc. kanlığınca olayda hayatını kaybeden Hüseyin com- 6 Mart) Sarıağaç’ın çocuklarına açılan tazminat davasında Diyarbakır 3. Asliye Hukuk Mahkemesinin verdi- Çocuklara 17,5 Yıl Hapis Cezası ği karara göre çocukların ödemesi gereken para, Adana’da 2008 yılında yapılan Nevruz kutlama- faiziyle birlikte yaklaşık 600 bin TL’yi buluyor. Ba- larında “güvenlik güçlerine taş attıkları” iddiasıy- baları hayatını kaybettiği zaman biri doğmamış, la yargılanan U.E. (14), E.T. (16), C.D. (16) ve diğerleri yaşları 4-6 ve 8 olan çocukların 600 bin H.Ç.’ye (16) Adana 6. Ağır Ceza Mahkemesi ta- YTL’ye mahkûm edilmesi aileyi hayretler içinde rafından 26 Şubat 2009’daki karar duruşmasında bıraktı.(Haber 7- 6 Mart) TMY’nin 7/2. maddesi ve Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 220. maddesi uyarınca “yasadışı örgüt pro- pagandası yaptıkları” ve “yasadışı örgüte üye olma-

65 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Acil Servise Yine Biber Gazı ayın ilk günlerinde toplanması için görevlendirdiği Konya’da polis, hastanedeki kavgayı ayırmak için öğrenci, Ersin’den 2 TL’lik temizlik parasını istedi. biber gazı kullandı. Gazdan etkilenen hastalar Babasının parası olmadığı için parayı ödeyemeyen ile polis arasında gerginlik yaşandı.(ntvmsnbc- 6 Ersin Kesen öğretmenine ailesinden para iste- Mart) meyi unuttuğu yalanını söyledi. Bunun üzerine öğretmen Ebru Kuru da temizlik parası vermeyen Pozantı Cezaevi’nde Tutuklu Çocuklara Ersin’in koluna büyük harflerle temizlik parasının İşkence İddiası kısaltılmışı olan ‘TEM PAR’ diye yazdı. Ardından Pozantı Cezaevi’nde bulunan tutuklu çocukların da, “Bunu götür annene babana okut” dedi. (Mil- genel arama sırasında askerler tarafından dövül- liyet-8 Mart) düğünü ‘Siz Kürtsünüz, kanınız bozuk’ şeklinde hakaretlerde bulunduğu ve ölümle tehdit edildiği Zihinsel Engelli Genç Askere Alınıp iddia edildi. Konuyla ilgili Adana TUHAYD-DER Tutuklandı ve İHD’ye başvuruda bulunan tutuklu aileleri İstanbul Gümüşsuyu Askeri Hastanesi çocuklarının hayatından endişe duyduklarını dile Baştabipliği’nin “zihinsel engelli” olduğuna getirdi. (Gündem-6 Mart) dair rapor verdiği Hüseyin Alp isimli askerin 23 Şubat’tan bu yana Ankara Mamak Askeri Polis, Mitingden Dağılan Kadınlara Saldırdı Hapishanesi’nde tutulduğu açıklandı. Baba Musta- Mersin’de 8 Mart Dünya Kadınlar Günü nedeniy- fa Alp Oğlunun tutuklanırken işkence gördüğünü le yapılan mitingin ardından, evlerine dağılan kitle- iddia etti. (Birgün- 9 Mart) ye polis saldırıda bulundu. (ANF- 7 Mart) Öğretmenlere Soruşturma Öğretmenin Vuruşu Bayılttı Sarıyer’de bir lisede ders veren iki öğretmen Adana’da İngilizce Dersi’nde konuşan 16 yaşındaki hakkında “Ermeni Soykırımı” iddiaları ile il- D.O. öğretmenin ensesine kitapla vurması sonucu gili projeler yürüttükleri gerekçesiyle soruşturma baygınlık geçirdi. (Milliyet-7 Mart) başlatıldı. İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü önünde konuyla ilgili arkadaşlarına destek eylemi Jandarma Karakolunda Kötü Muamele yapan öğretmenler, proje grubunun müfredat ve İstanbul’un Sarıgazi İlçesi’nde 7 Mart 2009’da ders kitapları doğrultusunda oluşturulduğunu Milliyetçi Hareket Partisi’nin seçim bayraklarını ve MEB’in ders kitaplarında da “Sözde ve Asılsız indirdikleri iddiasıyla gözaltına alınan 12 kişinin, Ermeni Soykırımı” ifadeleri kullanıldığını belirtti. jandarma karakolunda kötü muameleye maruz (Yeni Şafak-9 Mart) kaldığı belirtildi. (ozgurradyo.com- 8 Mart) İşkencenin Anlatıldığı Mektuba Elkonuldu Öğretmenden, Öğrencinin Koluna Yürek Adana Karataş Kadın Cezaevi’nde bulunan Burkan Not Sevda Taş’ın (22) gözaltındayken Emniyet Cemil Alevli İlköğretim Okulu 6/A sınıfında okuy- Müdürlüğü’nde ve tutuklandıktan sonra ceza- an Ersin Kesen, kardeşleri olan aynı okulun 4’üncü evinde kendisine yapılan işkence ve kötü mua- sınıf öğrencisi Erdal ve 3’üncü sınıf öğrencisi Ece meleyi İnsan Hakları Derneği Adana Şubesi’ne ile birlikte 3 Mart sabahı okula gitti. İddiaya göre, bildirmek için yazdığı mektuba, cezaevi yönetimi sınıf öğretmeni Ebru Kuru’nun her öğrenciden her tarafından, Taş’ın “yalan beyanda bulunduğu”

66 MART AYI HAK İHLALLERİ

iddiasıyla el konulduğu bildirildi. (Gündem- 10 DTP’li Başkana Kürtçe Soruşturması Mart) Diyarbakır’ın merkez Kayapınar Belediyesi’nin DTP’li Belediye Başkanı Zülküf Karatekin, ilçe- Sosyalist Partili Gençlere Taksim’de ‘Polis ye Kürtçe ve Zazaca ışıklı tabebalar astırdığı gerek- Şiddeti’ çesiyle savcılığın başvurması üzerine İçişleri Ba- 5 Mart’ta Taksim’den Fındıklı’ya inen Saray Arkası kanlığı tarafından soruşturma izni verildi. (Hürrü- sokakta, Beyoğlu Emniyeti Müdürlüğü’ne ait yet-11 Mart) motorsikletli polisler kimlik kontrolü yapmak amacıyla Sosyalist Parti MYK üyesi Ufuk Göllü, Taş Atma Cezası: 32.5 Yıl Hapis il yöneticisi Ufuk Erhan ve yanlarındaki bir kişiyi Diyarbakır’da taş atan çocuklara ceza yağmaya de- durdurdu. Gençlerin polise kimlik sorması sonrası vam ediyor. Geçen yıl yapılan gösterilerde polise ise gençler polis tarafından darp edildi. Göllü’nün taş attıkları gerekçesiyle yargılanan 3 çocuktan burnu, Erhan’ın ise kolu kırıldı.(Birgün- 10 Mart) biri 10 yıl, diğer ikisi ise 11’er yıl hapis cezasına çarptırıldı. (ANF- 11 Mart) ‘Kariyer Günleri’nde Başörtüsü Yasağı Çukurova Üniversitesi IEEE Öğrenci Kolu ta- Askerîn Başörtü Protestosu rafından Balcalı Yerleşkesi’ndeki Mithat Özsan İstiklal Marşı’nın kabul edilmesinin 88. yıldönümü Amfisi’nde düzenlenen “Kariyer Günleri ‘09” et- münasebetiyle Diyarbakır’da düzenlenen törende kinliği kapsamında verilen bir konferansa katılmak tatsız anlar yaşandı. Salonda iki başörtülü kadın isteyen mühendis Esin A. başörtülü olduğu gerek- gören askerî erkân, törene katılmadı. (Zaman- 12 çesiyle salondan çıkarıldı. (haksozhaber.net- 10 Mart) Mart) Askeri Savcıların Gözaltına Aldığı 3 Astsu- baydan Haber Alınamıyor İncirlik’de 10 İşçi Gözaltında Kayseri 2. Hava İkmal Bakım Merkezi’nde görev İncirlik Hava Üssü’nde çalışan Amerikan askerleri yapan 3 astsubayın askeri savcılar tarafından için yapılan villaların yapımında çalışırken, ücretsiz gözaltına alındığını duyuran avukatlar, müvek- izne ayrılan 250 işçinin İncirlik Üssü’nde yapmak killeriyle görüştürülmediklerini ve hayatlarından istedikleri oturma eylemine izin vermeyen polis endişe ettiklerini açıkladı. Astsubay Ali Balta’nın 10 kişiyi gözaltına aldı. (Gündem-10 Mart) avukatı Mustafa Dokumacı, müvekkilinin neden AİHM, Türkiye’yi Haksız Buldu gözaltına alındığını bilmediği gibi kendisinin de Özgür Radyo’nun bağlı olduğu şirket adına yapılan görüştürülmediğini açıkladı. (Zaman-12 Mart) başvuruyu değerlendiren AİHM, ‘’Avrupa İnsan Öğretmen Dayağı Bu Hale Getirdi Hakları Sözleşmesi’nin ifade özgürlüğüyle ilgili 10. İddiaya göre, Bağcılar Şükrü Savaşeri İlköğretim maddesinin Türkiye tarafından ihlal edildiği’’ hük- Okulu 8’inci sınıf öğrencisi 14 yaşındaki Uğur münü verdi. Türkiye, karar gereği 7 bin 500 Avro Yerli ile sınıf arkadaşı önceki gün ders arasında maddi tazminat cezası ödeyecek. Özgür Radyo, kavga etti. Bu sırada sınıfa giden Sosyal Bil- “RTÜK tarafından hakkında verilen 30 günlük giler Öğretmeni M.A. öğrencileri ayırdı. Uğur’un yayın yasağının ifade özgürlüğüne aykırı olduğu” kafasını tutan öğretmen 3 kez sıraya vurdu. Uğur gerekçesiyle 2004 yılında AİHM’de dava açmıştı. Yerli aldığı darbelerle kendinden geçerek yere (Zaman-10 Mart) yığıldı. Öğretmenler, sol gözü kapanan Uğur’un

67 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

babası Şinasi Yerli’yi okula çağırdı. Şinasi Yerli nedeniyle polis ile gençler arasında çıkan gerginlik oğlunu alarak Bağcılar Eğitim ve Araştırma yürüyüşün yapılmamasıyla sona erdi. (Gündem - Hastanesi’ne götürdü. (Star-12 Mart) 14 Mart)

Van F Tipi Cezaevi’ndeki Tutuklulardan Ya- 3 Hükümlüye Dayak ve Sürgün kınları Haber Alamıyor Erzurum H Tipi Cezaevi’nde 154 tutuklu ve hü- Van F Tipi Cezaevi’nde tutuklu bulunan kümlünün cezaevindeki uygulamaları protesto yakınlarından haber alamadıklarını belirten tu- etmek amacıyla başlattığı açlık grevinde yer alan tuklu yakınları, yakınlarının durumundan endişe Ebedin Abi, Serdar Güzel ve Ahmet Kırboğa adlı ettiklerini belirtti.(Gündem-12 Mart) 3 hükümlünün 11 Mart 2009 gecesi önceden bil- dirilmeden Trabzon’a sürgün edildiği öğrenildi. 70 Yaşındaki Mahkum Sağlık Sorunlarına Edebin Abi’nin akrabası Haluk Abi, sürgünle ilgi- Rağmen Cezaevinde li olarak “sevki kasalı üstü tel örgüyle kapatılmış bir 13 yıl önce tutuklanan ve müebbet hapse mah- kamyonla yapmışlar. Yol boyunca dövmüşler. Ebe- kum edilen 70 yaşındaki M. Emin Özkan’ın sağlık din Abi’nin dişi kırılmış.” dedi. (Günlük- 16 Mart) durumu her geçen gün biraz daha kötüleşiyor. Kalp, tansiyon, guatr ve bağırsak başta olmak üzere Öğretmenin Engelli Öğrenciyi Dövdüğü birçok hastalığı olan Özkan ne tahliye, ne de te- İddiası davi ediliyor.(Gündem- 14 Mart) Kastamonu’nun Hanönü ilçesinde bir kişi, engelli çocuğunun öğretmeni tarafından darp edildiği ‘Padişahlığı Öven Öğretmene Ceza’ İddiası iddiasıyla savcılığa şikayet dilekçesi verdi. Alınan Yazdığı yazılarda padişahlığı övdüğü için hak- bilgiye göre, Hanönü’nde yaşayan Kadir Şenel, kında soruşturma açıldığı iddia edilen tarih öğ- Taşköprü’de özel bir rehabilitasyon okulunda retmeni Salih Pehlivan’ın yargılanmasına Deniz- eğitim gören zihinsel engelli oğlu Ali’nin 10 gün li Asliye Ceza Mahkemesi’nde devam edildi. De- önce öğretmeni İ.B. tarafından darp edildiğini öne nizli Valiliği’nden yapılan yazılı açıklamada, bazı sürdü.(Hürriyet -16 Mart) gazetelerde Denizli Merkez Hürriyet İlköğretim Okulu’nda görev yapmakta iken padişahlığı öven Su Parayla, Dayak Bedava ders notu dağıttığı iddiasıyla görev yeri değiştiri- İstanbul’da gerçekleştirilen 5. Dünya Su len ve davası devam eden öğretmen Salih Pehli- Forumu’nu protesto etmek için Sütlüce Kongre van hakkında çıkan haberlerin ‘’doğruyu yansıt- ve Kültür Merkezi’nde basın açıklaması yapmak madığı’’ belirtildi. Öğretmen Salih Pehlivan’ın De- isteyen sendikacı ve demokratik kitle örgütü nizli Asliye Ceza Mahkemesi’nde yargılanmasına yöneticileri polis şiddetine maruz kaldı. 17 kişi devam edildiği bildirilen açıklamada, ‘’soruşturma gözaltına alındı.(Birgün- 17 Mart) açılmasının Milli Eğitim Bakanı Hüseyin Çelik’in iznine bağlı olduğu’’ iddialarının da ‘’doğru olma- AİHM, Türkiye’yi Haksız Buldu dığı’’ kaydedildi. (Timeturk -14 Mart) AİHM, 1999 yılında 16 ve 19 yaşındaki iken İskenderun’da PKK’ya karşı düzenlenen bir İzmir Ydg-M’nin Yürüyüşüne Polis Engeli operasyon sırasında gözaltına alınan Nazime İzmir YDG-M’nin anadilde eğitim ve Kürtçenin Ceren Salmanoğlu ve Fatma Deniz Polatlaş’ın, anayasal güvence altına alınması talebiyle yapmak kötü muamele, cinsel taciz ve tecavüze uğradıkları, istediği yürüyüşü polis engelledi. Engellenme bekaret testine tabii tutulduğu gerekçesiyle

68 MART AYI HAK İHLALLERİ

yaptıkları başvuru üzerinde açılan dava Türkiye evi içinde yerleşim yerinin önceki haline çevrilme- aleyhinde sonuçlandırdı. Avrupa İnsan Hakları si”, “Ziyaretçilerine yönelik keyfi ve rahatsız edici Sözleşmesi’nin kötü muameleyi yasaklayan 3. uygulamalara son verilmesi ve ziyaret günlerinin maddesinin ihlal edildiğine karar veren Mahkeme, değiştirilmesi” bulunuyor. (Evrensel-17 mart) Türkiye’nin, PKK üyesi olmakla suçlanarak hapis cezalarına çarptırılan Salmanoğlu ve Polattaş’a 2 Çocuğa 7 Yıl 6 Ay Hapis manevi tazminat olarak 10 biner euro,mahkeme Abdullah Öcalan’a yönelik uygulamaları protesto masrafları için de toplam 5 bin euroyu ödemesini amacıyla Adana’da gerçekleştirilen gösterilere hükmetti.(Haber x-17 Mart) katıldığı iddiasıyla tutuklanan M.Y. (13) ve O.S. (15) adlı çocuklara ‘Örgüt üyesi olmak’, ‘Örgüt Ajda Pekkan’nın Kürtçe Türküsüne Dava propagandası yapmak’ suçlamalarıyla 7 yıl 6 ay ha- Açıldı pis cezası verildi. (Gündem - 17 Mart) Adana Başsavcılığı, ünlü sanatçı Ajda Pekkan’ın “Güldünya Konseri”nde seslendirdiği Kürtçe Astsubayları Hipnoz Uzmanları da Sorgulamış “Keça Kurdan” türküsünü çalan radyonun yayın Kayseri 2. Hava İkmal Bakım Merkezi ile 12. Hava yönetmeni hakkında dava açtı. ‘Keça Kurdan’ Ulaştırma Üs Komutanlığı’nda görev yapan ve türküsünü genel yayın yönetmeni olduğu Dünya nedeni henüz açıklanmayan bir sebeple gözaltına Radyo’da çalan Mehmet Arslan bölücülükten alınan Astsubay Ali Balta, Orhan Güleç ve İsmail yargılanacak. Savcılık tarafından hazırlanan id- Dağ’ın Ankara’ya getirilerek sivil bir parapsikoloji dianamede, türkünün sözleri nedeniyle Arslan ve hipnoz uzmanına sorgulattırıldığı öğrenildi. hakkında ‘halkı bölge farklılığı gözeterek kin ve (Vakit- 18 Mart ) düşmanlığa tahrik etmek’ suçundan 3 yıla kadar hapis cezası istendi.(Yeni Şafak-17 Mart) DTP Adaylarına Kürtçe Konuştukları İçin Soruşturma Nurtepe’den ‘Polis’ Geçti! DTP Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı ve MHP’nin Çağlayan mitinginin ardından konvoyun adayı Osman Baydemir ile Yenişehir İlçe Beledi- Nurtepe’den geçmesine tepki gösteren mahalleli- ye Başkan Adayı Selim Kurbanoğlu’na seçim ye, polisin yanıtı sert oldu. 1 kişi polis kurşunuyla propagandalarında Kürtçe konuştukları için Seçim yaralanırken, gözaltında tutulan 24 kişiden 21’i feci Kurulu’nun suç duyurusu üzerine soruşturma şekilde darp edildi. Gözaltındakilerin çoğu, önceki açıldı. (ANF -18 Mart) gün gece saatlerinde Vatan Caddesi’nde bulunan İstanbul Emniyet Müdürlüğü Terörle Mücadele Adana’da Taş Atan Çocuklar Davasında Yine Şubesi’ne (TEM) götürüldü. (Evrensel-17 Mart) Ceza Yağdı Adana’da polise taş attığı iddia edilen 10 çocuğa Kırıklar Cezaevi’nde Açlık Grevi hapis cezası verildi. Gözaltına alınan çocuklar- İzmir 1 No’lu F Tipi Cezaevi’nde bulunan Misbah dan A.Y. ‘Polisle maç ettikten sonra mahallede Aktaş, “İşkence, kötü muamele ve hak ihlallerine gözaltına alındım’ dedi Atletleri ıslak ve kalp atışları son verilmesi” talebi başta olmak üzere bir dizi ta- hızlı olduğu gerekçesiyle şüphe üzerine yakalanıp, lep için açlık grevine başladı Aktaş’ın diğer talepleri korsan gösterilerde bulundukları öne sürülen 10 arasında, “45/1 Nolu genelge uyarınca tanınmış çocuk, değişik hapis cezalarına mahkum edildi 10 saatlik sohbet hakkının kullandırılması”, “Ceza- ‘Örgüt üyeliği ve örgüt propagandası yapmak’ su-

69 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

çundan tutuksuz yargılanan çocuklardan M.A., Tasarım Öğretmeni N.Ç.’nin 3 öğrencisini feci R.D. ve H.D. 4’er yıl 8’er ay 20’şer gün, A.A., A.E., şekilde dövdüğü iddia edildi. Öğrencilerden M.K., M.G. ve Ş.A. ise 3’er yıl 7’şer ay 15’er gün ha- birinin başını kalorifer peteğine sıkıştırdığı öne pis cezasına mahkum edildi. M.C. ise delil yetersiz- sürülen öğretmen hakkında İlçe Milli Eğitim liğinden beraat etti. (Radikal-18 Mart) Müdürlüğü soruşturma başlatırken, veliler de jan- darmaya şikayette bulundu. (Milliyet-19 Mart) YSK’dan Başörtü Yasağı YSK Başkanı Aydın bir genelge yayınlayarak, san- 16 Mart Davası’nda Yargıç İhmali dık alanlarının da kamusal alan olması nedeniyle Zaman aşımına girdiği gerekçesiyle, İstanbul 6. görev alacakları, kılık ve kıyafet konusunda uyardı. Ağır Ceza Mahkemesi’nce ortadan kaldırılan; Sandık kurulu üyelerinin “sandık alanının kamu- 30 yıl önce Beyazıt Meydanı’nda 7 üniversiteli sal alan olması ve sandık kurullarında görev alanla- gencin öldürülmesiyle ilgili davada yargıç ih- rın da hizmet veren konumunda bulunmaları ne- mali olduğu ortaya çıktı. Konuyla ilgili Adalet deniyle, sınırları yasalarla ve yargı kararlarıyla çizil- Bakanı’nın görevlendirdiği müfettişler, yargıçların miş bulunan kılık ve kıyafet ölçülerine, hizmet ver- davanın sonuçlandırılması konusunda titizlik me süresince uymaları gerekir” diyerek siyasi parti- göstermediğini tespit ederek, ihmal suçlamasında lerden gönderilecek kişilerin de bu kurala uymala- bulundu. Adalet Bakanı, müfettişlerin raporu rını istedi.(haberx.com- 19 Mart) üzerine dosyayı disiplin yönünden incelenmesi için Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’na gön- F Tipi Cezaevi’nde Kitaba El Konuldu derdi. Yargıçların savunmalarını istediğini belirten 19 Mart 2009’da Tekirdağ 2 Nolu F Tipi Şahin, “Savunmalar geldikten sonra kurul disiplin Cezaevi’nde, Ceylan Yayınları’ndan çıkan yönünden değerlendirecek” dedi. Şahin, davanın “Demircioğlu Önce Ben Olmalıyım” adlı kitaba, yeniden görülüp görülmeyeceğine Yargıtay’ın Cezaevi Eğitim Kurulu tarafından el konularak karar vereceğini söyledi.(Birgün-19 Mart) mahkûmlara verilmediği bildirildi. (atilim.org- 19 Mart) Bingöl’de Belediye İşçileri İş Bıraktı Bingöl Belediyesi’nde çalışan 300 işçi, 4 aydır ‘Askere Gitmek Kötüdür’ Diyene 916 TL paralarını alamadıkları için iş bırakma eylemi Ceza gerçekleştiriyor. Belediyeye bu ay içinde 4 milyar Savaş karşıtı Doğan Özkan, İnsan Hakları Haf- TL yakın paranın geldiğini ve gelen paradan hiç tası etkinlikleri kapsamında 10 Aralık 2008’de yararlanmadıklarını belirten işçiler, belediyenin İstanbul’da Selimiye Kışlası önünde yaptığı açık- 30 Mart’tan sonra kendilerine para vereceklerini lama nedeniyle hakkında “halkı askerlikten soğut- söylemesinin ise dikkat çekici olduğunu ifade etti. tuğu” iddiasıyla TCK’nin 318. maddesinden açılan (Birgün-19 Mart) davanın 19 Mart 2009’da Üsküdar 1. Sulh Ceza Mahkemesi’nde görülen 2. duruşmasında 916 TL Çukurova Üniversitesi’nde Nevruz para cezasına çarptırıldı (atilim.org- 19 Mart) Kutlamasına Polis Engeli Newroz’u kutlamak için R-1 derslikleri önünde Bursa’da Öğrencilere Dayak İddiası bir araya gelen Çukurova Üniversitesi (ÇÜ) Bursa’nın Orhangazi İlçesi’ne bağlı Yeniköy Belde- öğrencileri Çevik Kuvvet ve sivil polisler tarafından si ilköğretim okulunda görev yapan Teknoloji çembere alındı. Polisin, öğrencilerin ateş yakması-

70 MART AYI HAK İHLALLERİ

na ve kutlamalara izin vermeyeceğini söylemesi kapsamında yapılan etkinliklere katıldıkları üze-rine öğrenciler ‘Biji Newroz’ sloganlarını attı. gerekçesiyle haklarında dava açılan 5 öğrenci Kut-ulamada ısrar eden öğrencilere polis müdaha- hakkında Savcılık, öğrencilerden 3’ünün ‘Örgüt le etti. Müdahale sırasında Mehmet Emin isimli bir propagandası’ iddiasıyla 5 yıl hapisle cezalandı- öğrenci gözaltına alındı.(Gündem-19 Mart) rılmalarını, diğer öğrencilerin ise kampanyaya katılarak, ‘Örgüt propagandası’, ‘Örgüt üyesi olma- ODTÜ’de Yargısız İnfaz! makla beraber örgüt adına suç işlemek’ ve ‘Eğitim ODTÜ’de 2 başörtülü öğrencinin okula gir- ve öğretimi engellemek’ iddiasıyla 27’şer yıl hapis mesine izin veren güvenlik görevlisi Soner Er- cezası ile cezalandırılmalarını istedi.(Gündem-20 cim geçtiğimiz yıl “temizlik” ekibine dâhil edildi, Mart) sonra “maaş kesme” cezasına çarptırıldı, şimdi de “işinden” atıldı.(Vakit- 20 Mart) Şemdinli’de Halka Saldıran Polis Bir Çocuğu Yaraladı CHP’nin Başörtü Açılımı ‘Paso’ya da Takıldı! Şemdinli de Moda mahallesinde Newroz CHP çarşaf açılımı yapıp başörtülü hanımlara kutlaması yapan halka polis panzerlerle müdahale rozet takarken; CHP’li İzmir Büyükşehir Beledi- etti. Kitleye gaz bombası atıp dağıtmak isteyen yesi, sırf başörtülü fotoğraf verdi diye, paso almak polisler, gaz bombasının gözüne isabet etmesi so- için başvuran Gülgün Burşuk adlı öğrenciyi geri nucu Sinan Oğuz (9) adlı bir çocuğun gözünden çevirdi.(haksozhaber.net- 20 Mart) yaralanmasına neden oldu.(ANF- 21 Mart)

Gümüşhane’de 15 Öğrenci Zehirlendi Dersim Belediyesi Kitapçığına Toplatma Bir yatılı bölge ilköğretim okulunda kalan 15 Tunceli Belediyesi’nın hazırladığı ve üzerinde öğrenci sabah kahvaltısının ardından rahatsızlandı. ‘’Dersim Belediyesi’’ yazılı tanıtım kitapçıkları Kelkit Devlet Hastanesine kaldırılan öğrenciler, te- hakkında mahkeme tarafından toplatma kararı davilerinin ardından taburcu edildi.Sağlık durumu verildi. Tunceli Sulh Ceza Mahkemesi, ‘’Dersim iyi olan öğrencilerin, sabah kahvaltısında yedikleri Belediyesi’’ yazısının, Tunceli’yi ‘’Dersim’’ olarak yumurtadan zehirlenmiş olabilecekleri öğrenildi. adlandıran terör örgütü PKK Kongra-Gel’in söy- (Hürriyet-20 Mart) lemlerini destekler nitelikte kabul edilebileceği ve dolayısıyla terör örgütü propagandası yap- Gaziantep’te 37 Öğrenci Zehirlendi mak suçunun oluşabileceği ihtimali nedeniyle Gaziantep’te 37 öğrenci zehirlenme şüphesiyle te- CMK’nın 127. maddesi gereğince söz konusu davi altına alındı. Edinilen bilgiye göre, Sarısalkım kitapçıkların toplatılmasını kararlaştırdı. (ntvms- Köyü İlköğretim Okulu’nda zehirlenme belirtileri nbc-21 Mart) gösteren 37 öğrenci, Gaziantep Çocuk Hastane- Bakanı Protesto Ettiler, Yurttan Atıldılar sine kaldırıldı. Çoğunluğu ayakta tedavi edilen Kredi ve Yurtlar Genel Müdürlüğü’nün düzenlediği öğrencilerin, içtikleri sudan zehirlenmiş ola- konferansta Milli Eğitim Bakanı Hüseyin Çelik’i bilecekleri belirtildi.(Hürriyet-20 Mart) protesto eden öğrenciler hakkında yargı herhangi bir işlem yapmazken, protestocu öğrencilerden Savcı Anadilde Eğitim İsteyen Öğrencilere biri hem yurttan atıldı hem de öğrenim bursu 27 Yıl Hapis İstedi kesildi, bir öğrenci de öğrenim bursundan oldu. Dicle Üniversitesi’nde eğitim gören ve ‘Yeter (Haber 1-21 Mart) artık ana dilim de eğitim istiyorum’ kampanyası

71 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Bir Sınıfta 110 Öğrenci Eğitim Görüyor İşkence Cezasız Kaldı, Mağdurlar Yargılandı Şanlıurfa’nın Siverek ilçesine bağlı Sislice Köyü 3 Kasım 2008’de İzmir Kırıklar 1 Nolu F Tipi Birleştirilmiş Sınıflı İlköğretim Okulu’nda, bir Cezaevi’nden hastaneye sevk edildikleri sırada sırada 5 kişinin oturduğu sınıfta 110 öğrenci balık Fehmi Çapan, İleri Kızılaltun ve Orhan Yüksel’i istifi ders görüyor. (Vakit-21 mart) ring aracında darp eden jandarma erleri hakkın- da Çapan, Kızılaltun ve Yüksel’in yaptığı suç duyu- Önce Vuruldu Sonra ‘Pkk’lı Sandık’ Denildi rusu Buca Kaymakamlığı’nın jandarma erleri hak- Siirt’te operasyona çıkan askerler, ‘PKK’lı kında soruşturma izni vermemesi üzerine sonuç- olduğu’ iddiasıyla açtığı ateş sonrası bir yurttaşın suz kaldı.(ANF- 24 Mart) yaralanmasına neden oldu. Askeri yetkililerin ateş etmeden önce kişiyi uyardıklarını, Bağdem’in Kürtçe Konuşmaya Gözaltı uyarıyı duymadığını söylediği öğrenildi.(Gün- Mardin’in Midyat İlçesi’nde 24 Mart 2009’da dem-22 Mart) yapılan Newroz kutlamasının ardından gözaltına alınan bir kişinin durumunu öğrenmek için Kürt Çocukları Cezaevinde Unutuldu İlçe Emniyet Müdürlüğü’ne giden, Demokratik Adana’da 12 Mart günü duruşmaları görülen iki Toplum Partisi Midyat İlçe Başkanı Abdulaziz Bil- Kürt çocuğunun mahkemeye getirmeleri için gin “kutlamada Kürtçe konuşma yaptığı” gerekçe- cezaevine yazı yazılması unutulduğu için du- siyle gözaltına alındı. (Gündem- 24 Mart) ruşmanın ertelendiği ortaya çıktı. (ANF- 23 Mart) Metris Cezaevi’nde Tek Kişilik Hücre “Dur” İhtarının Sonucu Ağır Yaralandı İşkencesi 22 Mart 2009’da Konya’da Kadir Düzgün (24) Engin Çeber’in işkenceyle öldürüldüğü Met- otomobiliyle giderken polis ekiplerinin “dur” ris Cezaevi’nde siyasi tutuklular, tek kişilik ihtarına uymadığı gerekçesiyle açtığı ateş sonucu hücrelerde tutuluyor, havalandırma ve iletişim ağır yaralandı (Vatan- 23 Mart) hakkı kısıtlanıyor. Açık görüş sırasında görüşme odasında jandarma bulunduruluyor ve tutuklu- Afiş Ve Pankart Asan DTP’lilere Polis Müda- lar avukat görüşüne ayakkabı araması dayatması halesi nedeniyle yalınayak ya da terlikle çıkıyor. (ANF- Murat Karayılan’la söyleşi yaptıkları için gaze- 24 Mart) teci Hakan Tahmaz ile Birgün gazetesi imtiyaz sahibi Bülent Yılmaz ve sorumlu müdürü İbrahim AİHM Kışlada Ölümde Türkiye’yi Haksız Buldu Çeşmecioğlu hakkında dava açıldı. İddianamede AİHM, görev yaptığı askeri kışlada başından üç kişinin, ‘PKK/KONGRAGEL açıklamalarını vurulmuş bir şekilde ağır yaralı bulunan ve hasta- yayımlamak’tan hapisle cezalandırılmaları talep neye kaldırılırken yolda hayatını kaybeden jandar- ediliyor. (Gündem-23 Mart) ma uzman çavuş Mustafa Beker’in ailesinin yaptığı başvuruda Türkiye’yi haksız buldu.1977 doğumlu Urfa’lı Gencin Askerde Şüpheli Ölümü Mustafa Beker, Tunceli’de jandarma kışlasındaki Siirt’in Eruh ilçesine bağlı Bayırdüzü Karakolu’nda koğuşunda 8 Mart 2001 tarihinde başından görev yapan jandarma er Hüseyin Çiftçi (21)’nin vurulmuş bir şekilde arkadaşları tarafından kalp krizi geçirerek yaşamını yitirdiği iddia edildi. bulunmuş, hastaneye götürülürken hayatını (ANF- 24 Mart)

72 MART AYI HAK İHLALLERİ

kaybetmişti. Beker’in ailesi, çocuklarının ölü- müdürlükleri olayla ilgili soruşturma başlatıldığını müyle ilgili olarak yetkililerin etkili bir soruşturma bildirdi. (Milliyet-25 Mart) yapmadığını ileri sürmüştü. (Haber 7 - 24 mart) 26 Öğrenci Sütten Zehirlendi Çocuğa Ajanlık Teklifi İddiası Bartın’ın Ulus ilçesi Kumluca beldesindeki Şanlıurfa’daki Nevruz kutlaması sırasında gözaltına Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu’nda süt içen alınan A.S. (17), Emniyet Müdürlüğü’nde polisle- 26 öğrenci zehirlendi. (Yeni Şafak - 25 Mart) rin kendisine ajanlık dayatmasında bulunduğunu iddia etti. (Evrensel-24 Mart) Belediyeyi Protesto Eden 6 Üniversiteli Gözaltında Bursa Polisinden Ölümüne İşkence İddiası Bolu’da, 6 üniversite öğrencisi belediye hizmetle- Bursa’nın Kestel ilçesinde bir polisi vurduğu rinden yararlanamadıkları gerekçesiyle, belediye- iddiası ile tutuklanan Ender Bulhaz Aktürk, nin önüne sandık koyarak eylem yaptı. Polis, izin- gözaltında gördüğü yoğun işkence üzerine has- siz gösteri yapan öğrencileri gözaltına aldı.(Radi- taneye kaldırıldı. “Ters ve düz askı, falaka, buz kal-25 Mart) üzerinde yürütme, tazyikli su sıkma ve kaba dayak” işkencelerine maruz kalan Aktürk’ün, kaburga ke- Kürtçe Konuşma Yasağı Sürüyor mikleri kırıldı, vücudunun pek çok yerinde yara ve Tekirdağ ve Burdur cezaevlerinde tutuklu ezikler oluştu, falaka nedeniyle ayakları şişti. (islah- bulunanların yakınları, cezaevinde Kürtçe tek haber.com- 25 Mart) kelime etmenin dahi yasak olduğunu belirterek, Kürtçe konuştukları takdirde ise çocuklarına Avrupa’dan ‘Vicdani Ret’ Kararı Uyarısı disiplin cezaları verildiğini söyledi. (Gün- Avrupa Konseyi, “vicdani ret” hakkını gerekçe göste- dem-25 Mart) rerek askerlik yapmak istemeyen bir vatandaşın aç- Adana’da Çocuklara Hapis Cezası tığı davada, davacıyla ilgili AİHM’in aldığı kara- Adana 7. Ağır Ceza Mahkemesi, 13 Ocak 2008’de ra Türkiye’nin uymasını istedi. Ara kararda, daha düzenlenen bir protesto gösterisi sonrasında önce de delegeler komitesi tarafından yapılan çağ- tutuklanıp 3 ay sonra tutuksuz yargılanmak üzere rıya rağmen, Türkiye’nin AİHM kararına ilişkin serbest bırakılan D.T. (14), 0.Ç. (15), Ç.S. (17), somut tedbirler almamasından “büyük üzüntü du- E.A. (17), H.A. (15) ve S.A. (14) adlı 6 çocuğa yulduğu” belirtildi. Delegeler Komitesi tarafından “yasadışı örgüte üye olmamakla birlikte yasadışı alınan ikinci ara kararda, şu anda asker kaçağı du- örgüt adına suç işlemek” suçunu içeren Türk rumunda bulunan davacı Osman Murat Ülke adlı Ceza Kanunu’nun 314/2. maddesi uyarınca vatandaşın aynı suçtan birden fazla kez mahkum ve Terörle Mücadele Yasası’nın “yasadışı örgüt olmaması gerektiği belirtildi ve bununla ilgili yasal propagandasını yapmak” suçunu düzenleyen 7/2. düzenlemenin artık vakit geçirilmeden yapılması maddesi uyarınca toplam 25 yıl 10 ay hapis cezası istendi. (Haber 7 - 25 Mart) verildi. İnsan Hakları Derneği Adana Şubesi’nden Öğretmenin Tokadı Öğrenciyi Sağır Ediyordu yapılan açıklamaya göre, Adana’da son beş ay Trabzon’un Akçaabat İlçesi’nde öğretmeninden içinde 41 çocuğa toplam 143 yıl hapis cezası tokat yediği iddia edilen lise üçüncü sınıf verilmiş oldu. (Radikal- 26 Mart) öğrencisinin kulak zarı yırtıldı. İl ve İlçe Milli eğitim

73 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Koşuyolu Katliamının Üstlenilmesi İçin Vicdanî Retçi Mehmet Bal’a Soruşturma İşkence Vicdanî retçi Mehmet Bal’ın serbest bırakıl- Diyarbakır’da 10 kişinin ölümü ve 68 kişinin ması ve tutulduğu Beşiktaş Jandarma Bölük yaralanmasıyla sonuçlanan ve Türk İntikam Komutanlığı’nda gördüğü işkence ve kötü mua- Tugayları’nın üstlendiği bombalı saldırıyla il- melenin sorumlularının yargılanmasını talep et- gili olarak saldırıyı PKK adına düzenledikleri mek için İnsan Hakları Derneği Ankara Şubesi’nin iddiasıyla 22 Mart 2009’da Diyarbakır Emniyet 12 Haziran 2008’de yaptığı basın açıklamasıyla il- Müdürlüğü’nce Diyarbakır, Konya, Gaziantep, gili olarak Adile Erkan, Serpil Köksal ve Mehmet Mersin, Mardin, Batman, Sakarya ve Şanlıurfa’da Ali Tosun hakkında “halkı askerlikten soğuttukla- düzenlenen eşzamanlı operasyonda gözaltına rı” iddiasıyla TCK 318. maddesi uyarınca soruş- alınanlardan B.G. ve M.E., savcılık ifadelerinde turma açıldığı 27 Mart 2009’da öğrenildi. (TİHV- haklarında ileri sürülen suçlamaları kabul etmeye- 27 Mart) rek gözaltında bulundukları sırada suçlamaları kabul etmeleri için kendilerine işkence yapıldığını DİHA Muhabirine İşkence Belgelendi ileri sürdüler. (Zaman- 26 Mart) 23 Mart 2009’da Siirt’teki Nevruz kutlaması sonrasında gözaltına alındıktan sonra 25 Mart Erdoğan’ı Protestoya 11’er Yıl Hapis 2009’da “yasadışı örgüt propagandası yaptığı” Başbakan Erdoğan’ın Diyarbakır gezisi sırasında iddiasıyla tutuklanan Dicle Haber Ajansı muhabiri izin gösterilere katılmak ve polise taş atmaktan Abdurrahman Gök’ün gözaltında işkence ve kötü yargılanan 2 kişi, 11’er yıl hapis cezasına çarptırıldı. muamele gördüğü Adli Tıp Kurumu’ndan verilen Mahkeme heyeti, tutuklu sanıkların TCK’nın raporda yer alan Gök’ün vücudunun çeşitli yer- ‘’terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt lerinde darp izleri olduğuna dair ifadelerle bel- adına suç işleme’’ suçunu içeren 314/2. maddesi gelendi. (Günlük- 28 Mart) uyarınca 6’şar yıl 3’er ay, Terörle Mücadele Kanunu gereğince ‘’terör örgütünün propagandasını yap- Cep Telefonu Mesajına 25 Gün Hapis ma’’ suçundan 1’er yıl ve 2911 Sayılı Toplantı ve Ağrı’nın Doğubayazıt İlçesi’nde bir arkadaşına cep Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nun 33/c madde- telefonundan attığı kısa mesajdan dolayı hakkında sinde yer alan ‘’dağılma sırasında silah veya araç- TCK’nin 215. maddesi uyarınca “suçu ve suçluyu larla mukavemet etme’’ suçundan da 4’er yıl 2’şer övdüğü” gerekçesiyle Erzurum 2. Ağır Ceza ay olmak üzere toplam 11 yıl 5’er ay hapis cezasına Mahkemesi’nde dava açılan A.K. (31), 27 Mart çarptırılmasını kararlaştırdı. (ntvmsnbc - 26 mart) 2009’da 25 gün hapis cezasına çarptırıldı. (Radi- kal - 29 Mart) Hazro’da Korucular Bir Çobanı Öldürdü Diyarbakır’ın Hazro İlçesi’nin Kırmataş Köyü’nde Seçim Kutlamalarına Polis Müdahalesi hayvanlarını otlatırken geçici köy korucularıyla Diyarbakır’da DTP’nin Büyükşehir Belediye kavga eden Leyla Orakçı (19) 26 Mart 2009’da Başkanlığı seçimini kazanmasını kutlayan bir geçici köy korucuları tarafından vurularak öldürül- gruba müdahale eden polis ekiplerinin açtığı ateş dü. Orakçı’nın kızkardeşi de olaydan sonra silahlı sonucu Safinaz Ulaş (20) ağır yaralandı. (ANF- 30 saldırıda ağır yaralandı. (ANF- 27 Mart) Mart)

74 MART AYI HAK İHLALLERİ

Aktürk’e İşkence Olayına Suç Duyurusu Bursa’nın Kestel İlçesi’nde bir polisi öldürdüğü iddiası ile tutuklanan Ender Bulhaz Aktürk’ün gözaltında yoğun işkenceye maruz kaldığının adli tıp raporuyla da belgelendiğini belirten Avukat Özlem Gümüştaş, suç duyurusunda bulunacaklarını belirtti. (Gündem - 30 Mart)

AİHM Türkiye’yi Haksız Buldu Yasa dışı sol bir örgüte üye olmak suçundan tutuklanan İlkay Barış’ın başvurusunu inceleyen AİHM, tutukluluk süresinin 10 yıldan fazla sürmesini ge- rekçe göstererek Türkiye’yi haksız buldu.Mehmet Kadri Can, Mehmet Ziya Gümüş isimli yurttaşların yine tutukluluk süresi ve adil yargılanma haklarının ihlal ediliği gerekçesiyle yaptıkları başvuruyu inceleyen AİHM, Türkiye’nin haksız olduğuna hük- metti. (Cumhuriyet - 31 Mart)

‘Sayın Öcalan’ diyen 40 kişi ifade verdi Gaziantep’te ‘Sayın Öcalan’ dilekçeleriyle kendilerini ihbar eden 40 kişi, Adana 7. Ağır Ceza Mahkemesi’nin talimatı üzerine Gaziantep Cum- huriyet Başsavcılığı’na ifade verdi. (Gündem - 31 Mart)

DTP’lilere Saldıran Korucular Hakkında İşlem Yapılmadı Şırnak’ın Beytüşşebap İlçesi’nde 29 Mart akşamı DTP’lilere saldıran ve korucubaşının da aralarında bulunduğu korucular hakkında DTP’liler şikayetçi olmasına rağmen, herhangi bir işlem yapılmadı. (Gündem - 31 Mart)

75 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

76 NİSAN AYI HAK İHLALLERİ

Nisan Ayı Hak İhlalleri

Cezaevlerinde Baskılar Adlığ, iki gün hastanede yattıktan sonra savcılığa İzmir Kırıklar 2 Nolu F Tipi Cezaevi’nde tutuklu başvurdu. Polisler hakkında suç duyurusunda bulunan Nizam Algünerhan ve Mehmet Nayan, bulunan Adlığ, şikayet dilekçesinde “uyuduğum İnsan Hakları Derneği’ne ve Çağdaş Hukukçular sırada 5 - 6 polis beni öldüresiye dövdü. Biri- Derneği’ne yazdıkları mektuplarda, cezaevi birinci si ağzıma silah dayadı. Aradıkları kişinin ben müdürü Nemci Üçler’in göreve başladığı günden olmadığım anlaşılınca beni o halde bırakıp gittiler,” itibaren bir dizi keyfî uygulama başlattığını; tu- dedi. (Radikal-1 Nisan) tuklu ve hükümlülerin uyması gereken 30 maddelik bir talimatname hazırlayarak, talimatna- Protestoya Polisten Müdahele melerin odalara asılmasını zorladığı; asmayanların 2 Nisan 2009’da Ağrı’da DTP’nin yerel seçim disiplin işlemlerine tabi tutulduğunu ileri sürdü. sonuçlarına yaptığı itirazın reddedilmesi üzerine “Toplum içinde alışılmış hal dışında saç ve sakal kararı protesto eden gösterilere polis ekiplerinin bırakılmasını” yasaklayan talimatnameye göre, müdahale etmesi sonucu 8’i ağır 25 kişi yaralandı, sayımlar sırasında sakız çiğnemek, pijamayla gözaltına alınan 20 kişi ise tutuklandı. (Sabah-3 sayıma çıkmak, ellerin cepte olması da yasak. Nisan) Mektupta Algünerhan’ın el yapımı takvimine el konulmasına itiraz ettiği için darp edildiği; tutuklu- Taraftar Yürüyüşüne Müdahale lara da hücre cezası verildiği ve sayımda elleri cepte 4 Nisan 2009’da İstanbul’da Beşiktaş taraftarlarının olduğu gerekçesiyle tutukluların darp edildiği de futbolcuları motive etmek için düzenlediği belirtildi. (Günlük-1 Nisan) “Meşaleli Yürüyüş”e polis ekipleri cop, biber gazı, basınçlı su, gaz bombasıyla müdahale etti. (Radi- Şanlıurfa Cezaevinde Açlık Grevi kal-5 Nisan) Şanlıurfa E Tipi Cezaevi’ndeki tutuklu ve hüküm- lülerin cezaevi yönetiminin uyguladığı baskıları Kolluk Güçlerinin Aşırı Güç Kullanımı protesto etmek için bir hafta önce dönüşümlü açlık İstanbul Kadıköy’de yardımcısı Damla Taş ile grevine başladığı öğrenildi. (Günlük-1 Nisan) birlikte ofisten çıkan avukat Malik Zengin’in otomobiline iddiaya göre Kadıköy Emniyet Kolluk Güçlerinin Aşırı Güç Kullanımı Müdürlüğü Önleyici Hizmetler Birimi’ne bağlı 29 Mart 2009’da Beyoğlu Tarlabaşı Kömürcü polis otosu çarptı. Yaşanan küçük çaplı kaza Zeynel Sokak’ta polisin yüzüne şişe atan bir kişiyi üzerine Zengin otomobilden inen polislere kaza arayan ekipler çoğunlukla bekarların kaldığı bir eve ile ilgili tutanak tutulmasını istedi. Ancak polisle- baskın düzenledi. Baskın sırasında evde uyuyan rin kendisine ‘Polisin geçiş üstünlüğü var seni Hakim Adlığ (37), sivil polisler tarafından öldüre- şikayet ederiz’ dediklerini söyleyen Malik Zengin siye dövüldüğü iddia etti. Polislerin ellerini kelep- ‘Polislere ben avukatım bu konuları iyi biliyorum çeleyip cop ve tekmelerle dövdüğünü öne süren deyince koluma sert bir şeyle vurdular. Yardımcım

77 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Damla’yı da dövdüler. Kolum çıktı, kulağımda 70’in üzerine tutuklu ve hükümlünün mutlaka duyma kaybı var’ dedi. Dayak iddiasının ardından tedavi edilmesi gerektiği, 3 kişilik koğuşlarda İstanbul Barosu Avukat Hakları Merkezi harekete 9 kişinin kaldığı, keyfi disiplin cezalarının geçerek avukat Malik Zengin ile birlikte Kadıköy uygulandığı belirtildi. (Gündem-6 Nisan) Adliyesi’ne suç duyurusunda bulundu. (Star- 4 Nisan ) ABD Başkanını Protesto Eylemleri Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Barack Uludere’de Patlama Hüseyin Obama’nın 6 - 7 Nisan 2009 tarihleri 5 Nisan 2009’da Şırnak’ın Uludere İlçesi’nde ara- arasında Türkiye’ye yaptığı ziyareti 6 Nisan zide buldukları el bombasının patlaması sonucu 2009’da İstanbul’da Boğaziçi Köprüsü’ne Türkçe Engin Yıldız (15) ve Reber Bayram (14) adlı 2 ve İngilizce “Barış için iklimi kurtar” yazılı pankart çocuk ağır yaralandı (Zaman- 6 Nisan). asarak protesto eden Greenpeace üyesi 18 kişi gözaltına alındı. (Milliyet-6 Nisan) Silopi’de Patlama 5 Nisan 2009’da Şırnak’ın Silopi İlçesi’nde açık Abdullah Öcalan’ın Doğum Günü İçin Yapılan arazide bir cismin patlaması sonucu 2 çocuk Gösteriye Müdahale yaralandı. (ANF- 5 Nisan ) 4 Nisan 2009’da Abdullah Öcalan’ın doğum günü olması nedeniyle Şanlıurfa’nın Suruç İlçesi’nden İskenderun’da “Dur” İhtarı Sonucu Ölüm Halfeti İlçesi’ne yürüyüş yapmak isteyen gruba 5 Nisan 2009’da Hatay’ın İskenderun İlçesi’nde kolluk güçlerinin müdahale ederek 2 kişinin ölme- polis ekipleri, kimlik sordukları Emre Günay’ın sini 6 Nisan 2009’da Hakkâri’de protesto eden ka- (30) polis ekiplerine ateş ederek kaçması üzerine labalığa polis ekiplerinin müdahale etmesi sonucu yapılan “dur” ihtarına uymadığı iddiasıyla Günay’ı 12 kişi yaralandı. (ANF-6 Nisan) öldürdü. (Radikal- 6 Nisan) Cezaevlerinde Baskılar Abdullah Öcalan’ın Doğum Günü İçin Yapılan Diyarbakır D Tipi Kapalı Cezaevi bulunan Sedat Gösteriye Müdahale Akgök’ün gönderdiği ve Dicle Haber Ajansı’na 4 Nisan 2009’da Abdullah Öcalan’ın doğum günü (DİHA) 8 Nisan 2009’da ulaşan bir mektubun, olması nedeniyle Şanlıurfa’nın Suruç İlçesi’nden Cezaevi Mektup Okuma Komisyonu tarafından Halfeti İlçesi’ne yürüyüş yapmak isteyen gruba bir kısmı karalandıktan sonra postaya verildiği kolluk güçlerinin açtığı ateş sonucu Mahsum öğrenildi. (Gündem- 8 Nisan) Karaoğlan (21) ve Mustafa Dağ (27) yaşamını yitirdi; 60 kişi de yaralandı. (ntvmsnbc.com- 4 Cizre’de Bulunan Kemikler Nisan) 16 Mart 2009’da Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı’nın talimatı üzerine Şırnak’ın Cizre Cezaevlerinde Baskılar İlçesi ile İdil İlçesi arasındaki bulunan Kuştepe 6 Nisan 2009’da Diyarbakır D Tipi Kapalı Köyü’nde yapılan kazılarda bulunan 20 kemik Cezaevi’nde kalan 350 tutuklu ve hükümlünün parçasından 7’sinin insan kemiği olduğu 8 Nisan gönderdiği mektupta; Kürtçe ifadelerin yer aldığı 2009’da İstanbul Adlî Tıp Kurumu tarafından mektupların yırtıldığı, sağlık sorunu olan tutuklu belirlendi. İstanbul Adlî Tıp Kurumu, insan ke- ve hükümlülere gerekli tedavilerin uygulanmadığı, miklerinin detaylı olarak incelenmesi için ke-

78 NİSAN AYI HAK İHLALLERİ

mikleri Fizik ve Kimya İhtisas Daireleri’ne gön- istemesi”ne tepki gösteren polis memurlarının derdi. Bulunan insan kemiklerinin kaç kişiye ait öğrencilere saldırması üzerine 4 öğrenci olduğunu ise Biyoloji İhtisas Dairesi tespit edecek. yaralanarak hastaneye kaldırıldı. (Radikal-13 (Zaman, 8 Nisan 2009) Nisan)

Cezaevinde Baskılar JİTEM Tarafından Kaçırıldıktan Sonra İzmir Kırıklar 2 Nolu F Tipi Cezaevi’nde hüküm- Öldürüldüğü İddia Edilen Kişinin Bulunan Mezarı lü bulunan Nazmi Algünerhan’ın, odasının duva- Şırnak’ın Silopi İlçesi’nde Jandarma İstihbarat ve rına astığı çocuk ve kaplumbağa fotoğrafları nede- Terörle Mücadele (JİTEM) elemanları tarafından niyle 12 gün hücre cezasına çarptırıldığı 9 Nisan 1995 yılında kaçırılan ve kendisinden bir daha 2009‘da öğrenildi. (Gündem- 9 Nisan ). haber alınmayan Hasan Ergul’un mezarı Abdülka- Kolluk Güçlerinin Aşırı Güç Kullanımı dir Aygan’ın itiraflarına dayanılarak Elazığ Kimsesi- 9 Nisan 2009’da İnsan Hakları Derneği (İHD) zler Mezarlığı’nda bulundu. Aygan’ın Hazar Gölü Adana Şubesi, kolluk güçlerinin aşırı güç kıyısına attıklarını açıkladığı Ergul’un cenazesi için kullanımı sonrasında Ahmet Özdemir’in (18) ailesinin yaptığı araştırma sonucunda cenazenin kolunu, Mehmet Nuri Özkan’ın (64) ise bacağını o dönem köylüler tarafından bulunduktan sonra kırdığını açıkladı. İHD Adana Şubesi Başkanı Elazığ Kimsesizler Mezarlığı’na defnedildiği be- Ethem Açıkalın’ın yaptığı açıklamada, 7 Nisan lirlendi. Ergul’un ailesi bilgiler doğrultusunda 8 2009’da otobüs bekleyen Ahmet Özdemir’in sivil Nisan 2009’da Elazığ Cumhuriyet Başsavcılığı’na polis memurlarının darp etmesi sonucu kolunun başvurmuştu. (Evrensel-13 Nisan) kırıldığının; bir kahvehanede çalışan Mehmet Nuri Özkan’ın ise polis memurlarının coplu İlköğretim Okulunda Şiddet saldırısı sonucu bacağının kırıldığının bilgisine yer İstanbul’un Esenyurt İlçesi’nde Örnek İlköğretim verildi. (ANF- 10 Nisan) Okulu öğrencisi K.K.’nin (13), 10 Nisan’da 2009’da Kürtçe şarkı söylemek istemesi üzerine Gözaltında İşkence Ve Kötü Muamele öğretmeni tarafından başının duvara vurularak Şanlıurfa’da meydana gelen olayları protesto etmek darp edildiği ileri sürüldü. (Günlük- 13 Nisan) amacıyla 5 Nisan 2009’da Eyyübiye Mahallesi’nde yapılan gösteriye katıldıkları gerekçesiyle gözaltına İstanbul’da Gecekondu Yıkımı alınan C.A. ve M.Ö. adlı iki çocuğa gözaltında 13 Nisan 2009’da İstanbul’un Arnavutköy işkence ve kötü muamele yapıldığını belirten Avu- İlçesi’nde başlatılan gecekondu yıkımı kararına kat Cemo Tüysüz, 10 Nisan 2009’da Şanlıurfa direnen mahalle halkına plastik mermilerle müda- Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusunda bulun- hale eden kolluk güçleri 15 kişiyi gözaltına alırken du. (Günlük- 11 Nisan) çıkan olaylarda 30 kişi yaralandı. (bianet.org- 13 Nisan) Kolluk Güçlerinin Aşırı Güç Kullanımı 12 Nisan 2009’da Van’ın Muradiye İlçesi’nde Kürtçe Konuşmaktan Mahkûm Oldular polis memurlarıyla Muradiye Çok Programlı 2 Şubat 2008’de Demokratik Toplum Partisi’nin Lisesi öğrencileri arasındaki oynanan futbol (DTP) Şanlıurfa İl Örgütü’nün 2. Olağan maç sırasında, bir öğrencinin Kürtçe olarak “pas Kongresi’nde Kürtçe konuşma için 5 kişi hakkında açılan dava 10 Nisan 2009’da sonuçlandı.

79 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Şanlıurfa 1. Asliye Ceza Mahkemesi Vahap Yay- Dilek Güler, nöbette olduğu bir gece hastanede an, Reşit Yardımcı, Aynur Yayan, Siyan Aydın ve yatan kalp hastası bir kız çocuğu hayatını kay- Zine Ötünç’a “Siyasî Partiler Yasası’na muhalefet betti. ‘Küçük kızı kontrol etmek için doktor gel- ettikleri” gerekçesiyle 5’er ay hapis cezası verdi. medi, hastanın gözbebeklerini kontrol etmediğim (Günlük- 13 Nisan) için bana kızdılar ama bu doktorun görevidir’ diyen Dilek Güler hakkında soruşturma açıldı. Kahramanmaraş’ta Patlama Maaştan para kesme cezası alan Dilek hemşire 16 Nisan 2009’da Kahramanmaraş’ta, askerî tatbi- hastalığı yüzünden, yoğun bakımda defalarca kez kat alanında oynayan iki kardeşin bulduğu havan uyuyakaldığı için bu defa ‘hemşirelik özveri ve topu mermisinin patlaması sonucu Medine Avcı vasıflarına uygun olmayan hareketler’ yaptığı ger- (2) yaşamını yitirdi; Nidal Kürkçüeri (18), Sultan ekçesiyle işten atıldı. Eşinin aldığı işsizlik maaşıyla Avcı (24) ve Salih Avcı (4) da yaralandı. (ntvms- geçindiğini söyleyen Güler ‘Hastalığımdan ötürü nbc.com- 16 Nisan) birkaç kez yoğun bakımda sızmış halde bulu- nunca çalışma saatlerimi düzenlemek yerine Muhabire Kötü Muamele soruşturmalar açıp, en sonunda da sözleşmemi Muhsin Yazıcıoğlu’nun geçirdiği kazadan sonra fesh ettiler. Hakkımı sonuna kadar savunacağım’ enkazın olduğu yere ulaşan Cihan Haber Ajansı dedi. (Star- 16 Nisan) Muhabiri Lütfi Akyurt’un, askeri helikoptere alınmayarak dağda bırakıldığı bildirildi. Doğan Gözaltında İşkence Ve Kötü Muamele Haber Ajansı muhabirini helikoptere alan 15 Nisan 2009’da Hatay’da piknik duyurusu komutanın, Cihan Haber Ajansı muhabirini yapan Sosyalist Gençlik Derneği (SGD) üyesi ise “Nasıl geldiysen öyle inersin” diyerek dağda Yasemin Çiftçi, Halil Aksakal ve Dilek Keskin bıraktığı iddia edildi. (16 Nisan 2009- Vakit) adlı 3 kişi jandarma ekibi tarafından dövülerek gözaltına alındıklarını, gözaltında işkence ve kötü İstanbul’da Gecekondu Yıkımı muameleye maruz kaldıklarını ileri sürerek 16 16 Nisan 2009’da İstanbul’un Sultanbeyli Nisan 2009’da İnsan Hakları Derneği (İHD) İlçesi’nde başlatılan gecekondu yıkımı kararına Antakya Şubesi’nde basın açıklaması yaptı. direnen mahalle halkına cop, biber gazı ve plastik Açıklamayı okuyan Yasemin Çiftçi, 2 arkadaşıyla mermilerle müdahale eden kolluk güçleri 40 kişiyi beraber gözaltına alınarak Harbiye Jandarma gözaltına alırken çıkan olaylarda 60 kişi yaralandı. Karakolu’na götürüldüklerini ve karakolda kaba (atilim.org- 16 Nisan) dayak ile hakarete maruz kaldıklarını aktararak görevli bir astsubayın da kendilerine cinsel tacizde Çalışma Yaşamına Yönelik İhlal bulunduğunu belirtti. (atilim.org- 17 Nisan) Kocaeli Üniversite Hastanesi’nde görevli hemşire Dilek Güler 2 yıl önce meniere hastalığına Trabzon Cezaevinde İhlal İddiası yakalandı. Denge kaybı, kulak uğultusu, işitme Erzurum H Tipi Cezaevi’ndeki hak ihlallerini kaybı ve uyuma hissi yaşamaya başlayan Güler’e protesto etmek amacıyla başlatılan açlık grevinin Kocaeli Üniversite Hastanesi ‘8 saatten fazla 20. gününde Trabzon Cezaevi’ne sürgün edilen çalıştırılamaz’ raporu verdi ardından hastanenin Ebedin Abi, Serdar Güzel ve Ahmet Kırboğa adlı Çocuk Yoğun Bakım Servisi gibi hayati önem 3 hükümlünün sürgün edildikleri cezaevinde de taşıyan bir servisinde gün aşırı 16 saat çalıştırdı. telefon görüşmelerinin kesilmesi, havalandırma

80 NİSAN AYI HAK İHLALLERİ

haklarının kullandırılmaması gibi hak ihlallerine konsolosluğun merdivenlerine oturduğu için darp maruz kaldıkları 17 Nisan 2009’da öne sürüldü. edildiğini ve orada bulunan polis ekibinin kendisi- (Günlük- 17 Nisan) ni bir taksi durağına attığını belirtti. (Hürriyet, 22 Nisan) Bolu Cezaevinde Temizlik Sorunu 17 Nisan 2009’da TİHV Genel Merkezi’ne Bolu Polis Kendisine Kimlik Soran Şoförü Dövdü F Tipi Cezaevi’nden ulaşan bir mektupta yer alan 22 Nisan 2009’da Diyarbakır Büyükşehir Beledi- ifadelerde, cezaevinde kalan tutuklu ve hükümlü- yesi halk otobüsüne ücretsiz binmek isteyen lerin temizlik isteklerinin cezaevi yönetimi tarafın- sivil polis memuruna kimlik soran halk otobüsü dan karşılanmadığı, çamaşırların 2 veya 3 ay aralık- şoförü Felat Dalmızrak, 3 sivil polis memuru larla yıkandığı ayrıca temiz bir şekilde yıkanmayan tarafından dövüldü. Dalmızrak’ı darp eden po- nevresimlerin tutuklu ve hükümlülere karışık ola- lis memurlarının “memura mukavemet ettiği” rak verildiği bilgileri yer aldı. (TİHV- 17 Nisan) iddiasıyla Dalmızrak’tan şikâyetçi olduğu öğrenildi. (Gündem- 22 Nisan) Cizre’de Faili Meçhuk Kemikler Şırnak’ın Cizre İlçesi’nde faili meçhul şekilde Kolluk Kuvvetlerinin Orantısız Güç öldürülen İzzet Badır ile Abdullah Özdemir’in Kullanması gömüldüğü yer olduğu iddia edilen baz istasyonu Hakkari’de dün bir grup, yolu trafiğe kapatarak ve televizyon vericisinin bulunduğu bölgede Cizre izinsiz gösteri yaptı. Göstericilerden 1’i ağır 3 Cumhuriyet Başsavcılığı’nın talimatı üzerine 17 kişi yaralanırken, 4 kişi de gözaltına alındı. Olay- Nisan 2009’da kazı çalışması başlatıldı. Çalışmalar lar sırasında 14 yaşındaki Seyfi Turan bir Özel sonucunda bölgede 60 kemik parçası, 18 boş mer- Harekatçı tarafından feci şekilde dövüldü. Poli- mi kovanı bulundu. 18 Nisan 2009’da devam eden sin, cop ve tekmeyle vurduğu çocuk başından kazı çalışmasında ise 3 kemik parçası daha bulun- yaralandı. Hakkari Devlet Hastanesi’ne kaldırılan du. (Vatan, Radikal, 17 Nisan; ntvmsnbc.com, 18 çocuk, buradan Van Yüzüncü Yıl Eğitim ve Nisan; Milliyet- 19 Nisan) Araştırma Hastanesi’ne sevk edildi. (23 Nisan 2009- Zaman) Oğluyla Kürtçe Konuşamadı 17 Nisan 2009’da Diyarbakır D Tipi Kapalı Cezaevinde Uygunsuz Koşullar Cezaevi’nde bulunan oğlunu görmeye giden anne 23 Nisan 2009’da, Türkiye Büyük Millet Mec- Hayic Yağarcık (60), Türkçe bilmediği için oğluyla lisi (TBMM) İnsan Hakları Cezaevi İnceleme Kürtçe konuşmak istediğini fakat konuşmaya izin Komisyonu’nun Van Cezaevi’nde yaptığı incele- verilmediğini ve görüşmeni sonlandırıldığını melerde tutuklu ve hükümlülerin güvenlik gerek- söyledi. (Evrensel- 21 Nisan) çesiyle üstlerinde elbise olmaksızın arandıkları öğ- renildi. Komisyonun bir başka tespiti de mahkûm Kolluk Güçlerinin Aşırı Güç Kullanımı sayısının fazlalığından ötürü 22 kişinin beton ze- Berfu Beysanoğlu (35), 18 Nisan 2009’da minde uyuması oldu. (Sabah, 23 Nisan) İstanbul’da İstiklal Caddesi’nde Fransa Başkonsolosluğu’nun önünde nöbet tutan po- Polisten Dayak İddiası lis memuru tarafından dövüldüğünü öne sürerek 21 Nisan 2009’da Bingöl’de Serkan Buzğan, ken- savcılığa suç duyurusunda bulundu. Beysanoğlu, disine kimlik soran sivil polis ekibine kimliklerini sormasının ardından çıkan tartışma sonucu sivil

81 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

polis memuru 3 kişinin kendisini dövdüğünü ve zide yürüyen iki kişiye “dur” ihtarının ardından gözaltına alınmak için bindirildiği polis otosun- ateş açtı. Cebrail Ancar’ın ağır yaralandığı olayın dan çarşıda serbest bırakıldığını savundu. (İHD ardından iki kişinin evine operasyon düzenleyen Bingöl- 23 Nisan) polis ekipleri, evde bulunanlarla birlikte toplam 6 kişiyi gözaltına aldı. (Zaman- 24 Nisan) Musa Anter Kitabına Mahkumiyet Berçem Yayınları’ndan çıkan Apê Musa’nın Askerî Cezaevinde İşkence Sonucu Ölüm Küçük Generalleri adlı kitabın yazarı İrfan Karaca Davası hakkında açılan dava 17 Nisan 2009’da sonuçlandı. Er Murat Polat’ın (20) askerî cezaevinde gördüğü İstanbul 11. Ağır Ceza Mahkemesi “yasadışı örgüt işkence ve kötü muamele sonucu yaşamını yitir- propagandası” yaptığı iddiasıyla İrfan Karaca’ya mesiyle ilgili olarak “işkence” ve “neticesi sebebiyle Terörle Mücadele Yasası’nın (TMY) 7/2. maddesi ağırlaşmış işkence” suçlamalarıyla devam eden uyarınca 1 yıl 3 ay hapis cezası verdi. (TİHV- 24 1’i yarbay 30 sanıklı davanın 24 Nisan 2009’da Nisan) Adana 5. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülen duruşmasında davanın tek tutuklu sanığı Hüse- Hakkâri’de DTP’ye Yönelik Operasyonları yin Güldaşı (24), Murat Polat’ın babası Kenan Protesto Gösterilerine Müdahale Polat’ın (52) isteği üzerine tahliye edildi. Kenan Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı’nın talimatıyla Polat, “sanıklar ellerini kollarını sallayarak gezi- Demokratik Toplum Partisi’ne (DTP) yönelik yor. Madem diğerleri tutuklanmıyor bu da ser- başlatılan gözaltına almaları ve tutuklamaları 23 best kalsın” diyerek Hüseyin Güldaş’ın serbest Nisan 2009’da Hakkâri’de protesto eden gruba kalmasını sağladı. Gaziantep’te askerliğini yaparken polis ekipleri basınçlı su, gaz bombası ve biber rahatsızlığı nedeniyle sevk edildiği Hatay’ın gazıyla müdahale etti. Kolluk güçlerinin aşırı İskenderun İlçesi’nde hırsızlık suçlamasıyla 28 güç kullanımından kaçan ilköğretim öğrencisi Haziran 2005’te tutuklanıp Adana 6. Kolordu Abdülsamet Erim (14) başını dere kenarındaki Komutanlığı’ndaki askerî cezaevine götürülen kayalıklara çarptıktan sonra boğularak yaşamını er Murat Polat, mahkûm elbisesi giymediği ge- yitirdi. Öte yandan kameraların tespit ettiği bir rekçesiyle gardiyanlar ve askerler tarafından cop görüntüde ise özel harekât şubesinde görevli bir ve sopayla dövülmüştü. Komaya giren Polat, polis memurunun olayları izleyen Seyfi Turan’ı tedavi gördüğü hastanede 27 Temmuz 2005’te (14) yakalayarak başına elindeki silahın dipçiğiyle hayatını kaybetmiş ve Murat Polat’ın otopsi rapo- vurduğu görüldü. Ağır yaralı olarak Van Dev- runda işkenceyle öldürüldüğü tespit edilmişti. let Hastanesi’ne kaldırılan Turan’ın durumu- Tutuklu sanığı kalmayan dava, eksik belgelerin nun ciddiyetini koruduğu öğrenildi. 3’ü ağır 8 tamamlanması için ertelendi. (Radikal- 24 Nisan) kişinin yaralandığı ve 15 kişinin gözaltına alındığı olaylara ilişkin açıklama yapan Hakkâri Valiliği Mahkûm Çocuklar Seyfi Turan’ı yaralayan polis memurunun açığa Adana’da 2008 yılının Mart ayında yapılan Nevruz alındığını açıkladı. (TİHV- 24 Nisan) kutlamasında polis ekiplerine taş attıkları gerekçe- siyle yargılanan 11 çocuğun davası Adana 7. Ağır Mersin’de “Dur” İhtarına Uymayanlara Ateş Ceza Mahkemesi’nde 27 Nisan 2009’da görüldü. 24 Nisan 2009’da Mersin’de polis ekipleri “yasadışı Mahkeme heyeti, S.B., İ.Y., A.E., G.G., A.E., C.A. ve örgüt üyesi oldukları” gerekçesiyle boş bir ara- U.C.’ye “yasadışı örgüt üyesi olmamakla beraber

82 NİSAN AYI HAK İHLALLERİ

yasadışı örgüt adına hareket ettikleri” ve “yasadışı örgüt propagandası yaptıkları” suçlamalarıyla 4’er yıl 8’er ay 20’şer gün, M.Ç., K.A., M.E.O. ve Ö.O.’ya da aynı suçlamalarla 3’er yıl 6’şar ay 15’er gün hapis cezası verdi. (ntvmsnbc.com- 28 Nisan)

Yaşlı Bakımevinde Şiddete Dava Bursa’da mal varlıklarını bağışladıkları bir konukevinde kalan Hatice Yıldırım (91) ve Sabriye Kumlu’ya (78) bakıcı Ş.S.’nin (58) şiddet uyguladığı gerekçesiyle Ş.S. hakkında başlatılan soruşturmanın tamamlan- dığı 28 Nisan 2009’da öğrenildi. Soruşturmayı ta- mamlayan savcı, Ş.S. hakkında, “kötü muamele ve kasten yaralama” suçundan 7 yıla kadar hapis talebiyle Sulh Ceza Mahkemesi’nde dava açtı. (Star- 28 Nisan)

Biber Gazı Eve İsabet Etti Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı’nın talimatıyla Demokratik Toplum Partisi’ne (DTP) yönelik başlatılan gözaltına almaları ve tutuklamaları 28 Nisan 2009’da Şırnak’ın Cizre İlçesi’nde protesto eden gruba kolluk güçlerinin biber gazıyla, basınçlı suyla ve gaz bombasıyla müdahalesi sırasında kullanılan biber gazlarından birinin bir evin pen- ceresinden içeri girmesi sonucu evde bulunan 4 kişi gazdan etkilenerek Cizre Devlet Hastanesi’ne kaldırıldı. (ntvmsnbc.com- 28 Nisan)

Gözaltında İşkence Ve Kötü Muamele İddiası Vicdanî retçi Özkan Kuru, 24 Nisan 2009’da İstanbul’da gözaltında işkence ve kötü muamele gördüğünü belirterek 28 Nisan 2009’da İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi’ne başvurdu. Özkan Kuru, elektronik eşya satan bir alışveriş merkezinde önce özel güvenlik görev- lileri tarafından bodruma indirildiğini, ardından kendisini gözaltına alan polis ekibinin kendisine Beyoğlu Ekipler Amirliği’nin nezarethanesinde kaba dayak ve soğuk su ile işkence yaptığını savundu. (yeniozgurpolitika.com- 28 Nisan )

83 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

84 MAYIS AYI HAK İHLALLERİ

Mayıs Ayı Hak İhlalleri

1 Mayıs Gösterilerine Makul Çoğunluk muru toplam 41 kişinin yaralandığını 108 kişinin Sınırlaması de gözaltına alındığını açıkladı. Gözaltına alınan Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu 108 kişi işlemlerinin ardından 2 Mayıs 2009’da (DİSK), Kamu Emekçileri Sendikaları Konfede- serbest bırakıldı. Çağdaş Hukukçular Derneği rasyonu (KESK), Türk Mühendis ve Mimar Oda- (ÇHD) ise gözaltına alınanların sayısının 400’ü ları Birliği (TMMOB), Türk Tabipleri Birliği’nin geçtiğini belirtti. Gözaltına alınanlardan 5 kişi (TTB) Taksim Meydanı için yaptığı başvuruyu gözaltında işkence ve kötü muameleye maruz net bir ifadeyle reddeden İstanbul Valisi Muam- kaldıklarını savunarak İnsan Hakları Derneği mer Güler, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün uz- (İHD) İstanbul Şubesi’ne başvurdu. (Günlük- 2 laşma çağrısı üzerine 1 Mayıs 2009’ın Taksim Mayıs) Meydanı’nda “makul” bir sayıyla kutlanabileceğini söyledi. (www.ntvmsnbc.com- 1 Mayıs) Polis Dayağı Tarlabaşı’ndaki şiddet olaylarından birisine tanık 1 Mayıs Gösterilerinde Polis Orantısız Güç olan bir kişinin kaydettiği görüntülerde ise Ö.A.’yı Kullandı etkisiz hale getiren 5 polis memurunun Ö.A.’yı 1 Mayıs 2009’da İşçi Bayramı’nı Taksim kimsenin görmediğini sandıkları bir köşede Meydanı’nda kutlamak isteyen gruplara kolluk dövdükleri görüldü. (Cumhuriyet- 3 Mayıs) güçleri müdahale etti. İstanbul Emniyet Müdürü Celalettin Cerrah’ın bizzat yönettiği müdahale- 1 Mayıs Gösterilerinde Yaralama ve Gözaltı lerde önceki yıllarda olduğu gibi kolluk güçlerinin Ankara’da Sıhhiye Meydanı’nda gerçekleştirilen aşırı güç kullanımı dikkat çekti. Bir polis telsizin- 1 Mayıs 2009 kutlamalarında meydana girişi den yapılan duyuruda Feriköy Semti’ndeki polis sırasında üst araması yapılmasını kabul etmeyen ekibinin gaz bombasının bittiği ve eylemci grup- Halkevleri üyelerinin protestosuna kolluk güçleri lara atılmak üzerelere daha fazla gaz bombası is- havaya ateş açarak müdahale etti. Çıkan arbedede tendiği duyuldu. Zırhlı bir polis aracının içindeki 15’i polis memuru toplam 16 kişi yaralandı. Kutla- polis memurunun ise kovaladığı gruba megafonla malarda atık kâğıt işçisi 6 kişi de gözaltına alındı. “kaçmayın ulan kaçmayın, gelin buraya vatan hain- (Vatan- 2 Mayıs) leri” şeklinde seslendiği görüldü. (www.ntvmsnbc. com- 1 Mayıs) İşkence Davasında Beraat Hıdır Ataş 29 Temmuz 2004’te İstanbul’da bir 1 Mayıs Gösterilerinde Yaralama ve Gözaltı taksi şoförüyle yaşadığı tartışmayı sonlandırmak 1978’de Takim Meydanı’nın işçilere yasaklanma- için gittiği Sultançiftliği Şehit Mustafa - Ter sının ardından 31 yıl sonra Taksim Meydanı’nda can Polis Karakolu’nda işkence ve kötü mua- yapılan ilk kutlamalarla ilgili açıklama yapan mele gördüğünü savunarak karakolda bulunan İstanbul Valisi Muammer Güler, 21’i polis me- polis memurları hakkında suç duyurusunda

85 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

bulunmuştu. 20 Nisan 2009’da Gaziosmanpaşa düğüne askerî kamuflaj elbisesi giymiş ve kar 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nde görülen davada maskeli kişilerin düzenlediği silahlı saldırıda 44 kişi 1 komiser ve 4 polis memuru, Adlî Tıp Kurumu yaşamını yitirdi. Saldırıda 7 kişi de yaralandı. Ölen- raporuna ve Hıdır Ataş’ın aldığı 25 günlük “iş göre- lerin tamamının Çelebi soyadını taşıdığı ve köyde mez” raporuna rağmen “delil yetersizliğinden” be- yaşayan erkeklerin hepsinin geçici köy korucusu raat etti. (Radikal- 3 Mayıs) olduğu belirtildi. Yerel kaynaklar saldırıyı uygulama alanı yıllardır tartışılan geçici köy korucularının Engellenen Tiyatro Oyunu gerçekleştirdiğini ve saldırganların da aynı aileye 3 Mayıs 2009’da İstanbul Amatör Tiyatro Günleri mensup olduğunu belitti. İçişleri Bakanı Beşir Ata- kapsamında Taksim Meydanı’nda tiyatro gösterisi lay ise yaptığı açıklamada saldırının husumetten sunmak isteyen Yenikapı Tiyatrosu’na polis ekip- kaynaklanmış olabileceğini ve olayın faili oldukları lerinin müdahale ettiği ileri sürüldü. (Cumhuriyet- iddiasıyla 8 kişinin gözaltına alındığını söyledi. 4 Mayıs) (Radikal- 5 Mayıs)

Tunceli’de Güvenlik Bölgesi Yasağı Oyundan Cezaevine Genelkurmay Başkanlığı yaptığı açıklamada, 19 Temmuz 2008’de Batman’da Kürtçe bir şarkı Tunceli’de 7 Mayıs 2009– 7 Ağustos 2009 tarih- eşliğinde halay çektikleri gerekçesiyle Diyarbakır leri arasında 5 ayrı bölgeyi “geçici askerî güvenlik 4. Ağır Ceza Mahkemesi’nde yargılanan Seyfet- bölgesi” ilan ederek belirlenen bölgelere sivillerin tin Kurt, Sümeyye Gök ve Bülent Kurt adlı 3 girişini yasakladı. (tsk.tr- 4 Mayıs) kişi, 6 Mayıs 2009’da TMY’nin 7/2. maddesi uyarınca “yasadışı örgüt propagandası yaptıkları” Yayını Durdurulan Gazete suçlamasıyla 10’ar ay hapis cezasına çarptırıldı. 4 Mayıs 2009’da İstanbul 12. Ağır Ceza Mahke- (Gündem- 6 Mayıs) mesi, haftalık yayınlanan Ezilenlerin Sosyalist Al- ternatifi Atılım Gazetesi’nin 4 Mayıs 2009 tarihli Taburdan Rastgele Ateş sayısının Terörle Mücadele Yasası’nın (TMY) 7/2. Hakkari’nin Şemdinli İlçesi’nde Derecik taburun- maddesi uyarınca toplatılmasına ve gazetenin ya- da akşam saatlerinde rasgele ateş açıldığı iddia yının 1 ay süreyle durdurulmasına karar verdi. (ati- edildi. Tabura bir kilometre uzaklıkta bulunan Ha- lim.org- 4 Mayıs) ran (Herin) Köyü’nde, evinin önünde oynayan 6 yaşındaki Nazdar Sevim’in taburdan açılan ateş so- Fotoğraf Sergisine Engelleme nucu yaralandığı iddia edildi. (Gündem- 9 Mayıs) 4 Mayıs 2009’da Bursa’da Uludağ Üniversitesi öğrencilerinin 6. Fotoğraf Günleri kapsamında 8 İşçi Eylemine Müdahale Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü ve 29 Mart 8 Mayıs 2009’da, Mersin Limanı’nda işten atılan yerel seçimleri konulu fotoğraf sergisine müdahale işçilerin 125 gündür sürdürdüğü eyleme polis eden jandarma ekipleri, 11 fotoğrafa, fotoğrafları ekipleri müdahale etti. 9 Mayıs 2009’da ise işçilere “sakıncalı buldukları” gerekçesiyle el koydu. (Gün- destek vermek isteyen öğrenci grubuna da po- dem- 4 Mayıs) lis ekiplerinin müdahale etmesi sonucu 2 kişi yaralandı, 7 kişi de gözaltına alındı (sendika.org- 9 Mardin’de Köy Baskını Mayıs) 4 Mayıs 2009’da Mardin’in Mazıdağı İlçesi’nin Kertê (Bilge) Köyü’nde akşam saatlerinde bir

86 MAYIS AYI HAK İHLALLERİ

Polisten Hem Şiddet Hem Tehdit Eğitim Müdürlüğü öğretmen A.Ö. hakkında Ercan Özşeker (27), 6 Mayıs 2009’da Artvin’in Ar- soruşturma başlattı. (Milliyet- 13 Mayıs) havi İlçesi’nde sokakta kendisine kimlik soran polis memurunun “artist artist yürüdüğü” gerekçesiyle Çobana Mayınlı Ölüm kendisini dövdüğünü savunarak polis memurun- 21 Mayıs 2009’da Siirt’in Pervari İlçesi’ne bağlı dan şikâyetçi oldu. 5 günlük “iş göremez” raporu Okçular Köyü kırsal kesiminde hayvan otlatan alan Ercan Özşeker bir başka polis memurunun Nevzat Dalmış (18), bulduğu mayının elinde da şikâyetçi olmaması yönünde kendisini tehdit patlaması sonucu yaşamını yitirdi. (siirtajans.com- ettiğini söyledi. (Taraf- 11 Mayıs) 21 Mayıs)

Yine Polis Dayağı Lisede Öğretmen Dayağı Yusuf Keskin, 2 Mayıs 2009’da İstanbul’un 22 Mayıs 2009’da Batman’da lise öğrencisi V.D.’nin Beyoğlu İlçesi’nde trafik kontrolü yapan polis (16), 3 öğretmen tarafından dövüldüğü iddia ekibinin kendisini dövdüğünü sonra da kendisi- edildi. Hastanenin 3 gün “iş göremez” raporu ne ceza kestiğini ileri sürdü. Sol elmacık kemiği verdiği V.D. öğretmenler hakkında savcılığa suç kırılan, sol gözünde morluk ve görme bulanıklığı duyurusunda bulunurken Batman Milli Eğitim oluşan Yusuf Keskin’in polis memurları hakkında Müdürü Şerif Akboğa, olayla ilgili 2 müfettişin suç duyurusunda bulunduğu öğrenildi. (Milliyet- görevlendirildiğini açıkladı. (Star- 22 Mayıs) 11 Mayıs) İlköğretim Okulunda Şiddet Van’da Yargısız İnfaz 22 Mayıs 2009’da Van’da Mustafa Cengiz 11 Mayıs 2009’da Van’ın Başkale İlçesi’ne İlköğretim Okulu’nda görevli İngilizce öğretmeni bağlı Erenler Köyü’nde Savaş Öztürk’ün asker- Ç.M.’nin (30) habersiz yazılı sınavı yapmasına iti- ler tarafından öldürüldüğü bildirildi. Köye giriş ve raz eden öğrencisi M.N.G.’yi (14) sınıfta dövdüğü çıkışların yasakladığı olaya ilişkin bir açıklama ya- ileri sürüldü. Okulda bulunan diğer öğretmenler pan Başkale Kaymakamı Yunus Kalaycı ise Savaş tarafından sakinleştirilemeyen Ç.M.’nin çağrılan Öztürk’ün “dur” ihtarına uymadığını iddia ederek polis ekibi tarafından gözaltına alındığı öğrenildi. şunları söyledi: “Daha sonra askerin silahını al- (Sabah- 24 Mayıs) mak isterken boğuşma meydana geliyor. Bu sırada Dernek Hakkında Başlatılan İnceleme silahın ateş alması sonucu Savaş Öztürk, boynun- Bitlis’te kadına yönelik şiddeti engellemek dan isabet alarak yaşamını yitirdi. Kaza sonucu amacıyla kurulan ve adını töre sonucu öldürülen meydana gelen bir olaydır. Kasten öldürme veya Güldünya Tören’den alan Güldünya Derneği ateş etme söz konusu değil”. (ntvmsnbc.com- 12 hakkında Bitlis Valiliği’nin derneğin kapatılması Mayıs) amacıyla çalışma başlattığı ve bu yönde inceleme Lisede Şiddet amaçlı derneğin tüm defter ve resmî belgelerine el 11 Mayıs 2009’da Muğla’nın Milas İlçesi’nde, koyduğu 26 Mayıs 2009’da öğrenildi. (Radikal- 26 Milas Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi öğrencisi Mayıs) O.S.İ.’nin (17) derste cetvel kırdığı gerekçesiyle, Lisede Şiddet bilgisayar öğretmeni A.Ö. tarafından dövüldüğü Iğdır Ticaret Lisesi müdür yardımcıları S.A. ileri sürüldü. Ailenin şikâyeti üzerine İlçe Milli ve Y.G. adlı 2 öğretmen hakkında H.D. adlı

87 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

öğrenciyi dövdükleri iddiasıyla 26 Mayıs 2009’da soruşturma açıldı. Hastaneye götürülen H.D.’nin diz kapaklarının altından ve kulak bölgesinden darp edildiğinin belirlendiği ve öğrenciye 7 günlük “iş göremez” rapor verildiği öğrenildi. (Sabah- 27 Mayıs)

Gözaltında İşkence ve Kötü Muamele 23 Mayıs 2009’da İstanbul’un Kadıköy İlçesi’nde 3 taksi şoförü, önce sokakta bir polis ekibinden dayak yediklerini sonra da götürüldükleri Göz- tepe Polis Merkezi’nde polis memurlarının fizikî saldırısına maruz kaldıklarını savundu. Sürekli kendilerine hakaret edildiğini de ileri süren şoförlerden Orhan İyikuş, “polis merkezinde kameraların görmediği merdiven altına indirildik- ten sonra da dövüldük. Moraran gözüm nedeniyle işe çıkamıyorum” diye konuştu. Muayene için gittikleri hastanenin de sağlam raporu verdiği taksi şoförleri hakkında polis memurlarının yaptığı suç duyurusu üzerine Kadıköy 4. Sulh Ceza Mah- kemesi 3 taksi şoförünün “polise mukavemet ettikleri” suçlamasıyla tutuksuz yargılanmalarına karar verdi. (Milliyet- 28 Mayıs)

Gözaltında İşkence ve Kötü Muamele 29 Mayıs 2009’da Ardahan’ın Göle İlçesi’nde, İhsan Holar (35) arkadaşıyla tartışırken gözaltına alındığını ve gözaltına alınmasına itiraz ettiği için polis memuru Ö.D.’nin kendisini darp ettiğini savundu. Sol gözünün morardığını belirten İhsan Holar Ö.D. hakkında suç duyurusunda bulunacağını söyledi. (Radikal- 31 Mayıs)

Dipçikli Müdahale 30 Mayıs 2009’da Hakkâri’de eylem olduğu sırada dışarı çıkarak televizyonunun antenini düzeltmeye çalışan İmdat Özer’in (19) polis ekiplerinin dipçikli müdahalesi sonucu kafasının kırıldığı öğrenildi. (Gündem- 31 Mayıs)

88 HAZİRAN AYI HAK İHLALLERİ

Haziran Ayı Hak İhlalleri

Gözaltında İşkence ve Kötü Muamele yen başörtülü kadın doğum uzmanı Nurgül 1 Haziran 2009’da İnsan Hakları Derneği (İHD) Yılmaz’ın başvurusu, ‘kılık kıyafet yönetmeliğine’ İstanbul Şubesi’nde bir açıklama yapan Celal Çift- uymadığı gerekçesiyle reddedildi. Yılmaz, karara çi, oğlu Sami Çiftçi’nin 20 Mayıs 2009’da sivil polis tepki gösterirken, yönetmeliğin ihlali sonucu ekibi tarafından ormanlık bir alana götürüldüğünü bazı kişilerce siyasi görüşlerin propagandasının ve oğlunun gördüğü işkence ve kötü muamele so- yapıldığını öne süren kulüp genel müdürü nucu kolunun kırıldığını savundu. Celal Çiftçi, son- Ekrem Ay ise, kararın kulüp tüzüğüne göre rasında Sarıgazi Karakolu’na getirilen oğluna düşe- alındığını ifade etti. Kulübün şartnamesindeki rek kolunu kırdığı yönünde zorla imza attırıldığını ‘spor alanlarında çağdaş spor kıyafeti giyileceğine; söyledi. Yapılan açıklamada bir gösteriye katıldığı hiçbir siyasi ve politik görüşün propagandasının gerekçesiyle tutuklanan Sami Çiftçi’nin serbest bı- yapılamayacağına’ ilişkin madde, Yılmaz’ın rakılması istendi. (ozgurradyo.com- 1 Haziran) başvurusunun reddedilmesinin gerekçesi olarak gösterildi. Bu maddenin, Gençlik ve Spor Genel Çarşaflı Olduğu Gerekçesiyle Adliyeden Müdürlüğü’nün kıyafet yönetmeliğinden alınarak Kovuldu yıllar önce kulübün tüzüğüne eklendiği belirtildi. Boşanma davası için gittiği Fatih Adliyesi`nde (Ntvmsnbc.com- 4 Haziran) mahkeme salonundan çarşaflı olduğu gerekçe- siyle Hâkim Ayla Kara tarafından `Atatürk ilke Cezaevlerinde Kürtçe Yasağı Sürüyor ve kanunlarına göre seni böyle kabul edemem, Kürt sorununun çözümü ve yerleşim yerlerinin yargılama başlayamaz` diyerek Naciye Sönmez’i Kürtçe isimlerinin iadesinin tartışıldığı Türkiye’de, kovdu ve hakaret etti. (Star- 2 Haziran) halen cezaevlerine Kürtçe yayınlar alınmıyor. Kürt sorununun çözümü ve yerleşim yerlerinin Kürtçe Dövüldü ve Gözaltına Alındı isimlerinin iadesinin tartışıldığı Türkiye’de, halen Hakkâri’de polislerin silah dipçiği ile yaraladığı cezaevlerine Kürtçe yayınlar alınmıyor. İHD Van öne sürülen İmdat Özer (19) adlı genç gözaltına Şubesi’nin Van F Tipi Cezaevi’nin tüzüğünün alındı. Hakkâri’deki 30 Mayıs’ta operasyonları pro- değiştirilmesi amacıyla Adalet Bakanlığı’na yaptığı testo amacıyla gerçekleştirilen eyleme müdahale yazılı başvuruya ise yanıt verilmedi. (Evrensel- 4 eden polislerin daha sonra evinin önünde çanak Haziran) anteni ayarlamaya çalışan İmdat Özer’i (19) silah dipçiğiyle yaraladığı iddia edilmişti. Hastaneye Kızılay’da Toplu Dinleme İddiası kaldırılan Özer, taburcu olduktan sonra gözaltına 4 Haziran 2009’da, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’nın alındı. İl Emniyet Müdürlüğü’ne götürülen 27 Ocak 2009’da Kızılay Mahallesi’nde yer alan üç Özer’in gözaltına alınma gerekçesi öğrenilemedi. bölgedeki 25 baz istasyonu üzerinden yapılan tüm (Gündem- 3 Haziran) konuşma trafiğinin, birer saatlik dökümünü talep ederek Ankara 1. Sulh Ceza Mahkemesi’ne 25 Başörtülüye Tenis Dersi Yok Şubat 2009’da başvurduğu öğrenildi. Telekomüni- Enka Spor Kulübü’nde tenis dersi almak iste- kasyon İletişim Başkanlığı’nın (TİB) “Ceza Muha-

89 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

kemesi Kanunu’na (CMK) göre kararda izlenecek Hasta Bebek Hastaneden Kovuldu kişinin ismi ve telefon numarası yer almalı” itira- Arjin bebek, rahatsızlanınca ailesi tarafından has- zı ise, Ankara 23. Asliye Ceza Mahkemesi tarafın- taneye götürüldü. Tedavilerinin yapılmadığını id- dan 10 Mart 2009’da gerekçesiz reddedildi. Karar dia eden aile, savcılığa suç duyurusunda bulundu. üzerine TİB, istenilen baz istasyonu dökümlerini 14 aylık Arjin bebeğin, rahatsızlanması üzerine savcılığa iletti. Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kuru- götürüldüğü Keçiören Eğitim Araştırma Has- lu (HSYK), Ankara 1. Sulh Ceza Mahkemesi’nin tanesi acil bölümünden kovulduğu iddia edildi. Kızılay bölgesinde yapılan tüm telefon konuşma Baba Yahsan Çatak, hastanede kötü muameleye trafiğinin tespitine yönelik kararıyla ilgili incele- maruz kalmalarının Urfalı ve Kürt olmalarından me başlatırken Yargıtay Başkanı Hasan Gerçeker kaynaklandığını söyledi. (Evrensel- 11 Haziran) de toplu dinleme kararı verilemeyeceğini söyledi. (Hürriyet- 4 Haziran) Baydemir’e Kürtçe Konuşmadan Çifte Soruşturma Cezaevinde Zorla Saç Kesimi Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından 10 Haziran 2009’da Zahide Kesici, Karataş (Ada- Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı Os- na) Kadın Cezaevi’nde bulunan kızı Gamze man Baydemir hakkında 29 Mart yerel seçimleri Kesici’nin (22) ellerinin bağlanıp zorla saçlarının dolayısıyla DTP’nin seçim mitingleri kapsamında kesildiğini savunarak savcılığa suç duyurusunda 25 Mart günü Diyarbakır’ın Ergani İlçesi’nde bulundu. (Milliyet- 10 Haziran) ve 26 Mart günü de Ağrı’ yaptığı iki ayrı Kürtçe konuşmadan dolayı iki ayrı soruşturma başlattı. Askeri Lojmanda Başörtüsü Yasağı (Gündem- 11 Haziran) Erzurum 9. Kolordu Komutanlığı bünyesinde- ki İnşaat Emlak Şubesi’nde sivil memur olarak Polis Şiddeti çalışan ve vefat eden Orhan Çiftçi’nin askeri loj- 3 Haziran 2009’da Adana’da Yılmaz Tümenci mandaki taziye evine gelen akrabalarının sakallı (43), K.B., T.S. ve A.C. adlı 3 polis memuru ve başörtülü oldukları için içeri alınmamasına Sivil tarafından şakağına silah dayanıp dövüldüğü ve Toplum Kuruluşları’ndan (STK) tepki gösterildi. 100 lirasının gasp edildiği savunarak Adana Cum- (Vakit- 10 Haziran) huriyet Savcılığı’na suç duyurusunda bulundu. Adlî Tıp Kurumu’na giden Yılmaz Tümenci’ye Tuzla Tersanelerinde İşçi Ölümü verilen raporda Tümenci’nin yüzünde, kollarında, Tuzla Tersaneler Bölgesi’ndeki Çelik Tekne ayaklarında, boynunun değişik yerlerinde darp Tersanesi’nde önceki gün meydana gelen patlama- sonucu sıyrıklar ve şişlikler oluştuğu belirtildi. da ağır yaralanan işçi de hayatını kaybetti. (Haber Darp sonucu, Tümenci’nin kustuğu, nefes almakta 7- 10 Haziran) zorlandığı, baş dönmesi şikâyetleri bulunduğu belirtildi. (Radikal- 11 Haziran) Polise Dayak Suçlaması Adana’da 43 yaşındaki Yılmaz Tümenci, sakallı Gözaltında Darp olduğu için 3 polis memuru tarafından şakağına 9 Haziran 2009’da İstanbul’un Esenyurt İlçesi’nde silah dayanıp dövüldüğü ve 100 lirasının gasp bir tekstil fabrikasında işverenlerin işçilere saldır- edildiği iddiasıyla Cumhuriyet Savcılığı’na suç masını protesto eden gruba müdahale eden polis duyurusunda bulundu. (Hürriyet- 11 Haziran) ekiplerinin gözaltına aldığı Bağımsız Devrimci Sı-

90 HAZİRAN AYI HAK İHLALLERİ

nıf Platformu (BDSP) üyesi 4 kişinin ve 2 avuka- Öğretmen Öğrenciyi Dövdü tın Esenyurt Polis Karakolu’nda darp edildiği savu- Konya’da bir ilköğretim okulunda iki çocuğun nuldu. (Evrensel- 11 Haziran) öğretmenleri tarafından dövüldüğü iddiası üzerine, İl Milli Eğitim Müdürlüğü soruşturma Polisten Gözaltı ve Kötü Muamele başlatarak, 2 müfettiş görevlendirdi. Velilerden 11 Haziran 2009’da İstanbul’da, Boğaziçi Tuncer Y, 6. sınıf öğrencisi oğlu S.Y’nin, okulda Köprüsü’nde yapılan bir eylemi takip etmek iste- görevli sosyal bilgiler öğretmeni T.Ç. tarafından, yen Cihan Haber Ajansı muhabiri Uğur Öztürk ile şubat ayında dövüldüğünü ileri sürdü. (Hürriyet- kameramanı Muharrem Özder, Köprü Koruma 12 Haziran) Şube Müdürlüğü’ne bağlı polis memurları tarafın- dan darp edilerek ve hakarete uğrayarak gözaltına Taraf Gazetesi Haberine Yasak alındı. Serbest bırakılan Uğur Öztürk ile Muhar- Genelkurmay Başkanlığı Askeri Mahkemesi, Taraf rem Özder’in kollarında ve bileklerinde morluklar Gazetesi’nde 12 Haziran 2009’da yayınlanan ve oluştuğu bildirildi (Zaman- 11 Haziran) “AKP ve Gülen’i Bitirme Planı” başlığıyla verilen habere yayın yasağı koydu. (AA- 12 Haziran) Polis Orantısız Güç Kullandı 12 Haziran 2009’da, Hatay’ın Reyhanlı İlçesi’nde Sebepsiz Gözaltı ve Dayak Berkan Abseyi, iki kişiyle tartışırken olay yerine İzmir’de Alsancak İskelesi önünde polis ekibinin gelen 15 polis memurunun kendisini sopalarla fiziki müdahalesine uğradığını savunan Abdur- dövdüğünü savunarak polis memurları hakkında rahman Timur Eşrefyıl İnsan Hakları Derneği suç duyurusunda bulundu. Polis memurlarının (İHD) İzmir Şubesi’ne başvuruda bulunduğu 12 da Berkan Abseyi’den “görevli polis memuruna Haziran 2009’da öğrenildi. Abdurrahman Timur hakaret ve mukavemet ettiği” iddiasıyla şikâyetçi Eşrefyıl yaptığı açıklamada, “biz eğlendiğimiz oldukları öğrenildi (Radikal- 12 Haziran) sırada iki resmi polis yanımıza geldi ve hiçbir şey söylemeden gözümüze biber gazı sıkıp coplama- 15 Polisten Mimara Sebepsiz Dayak ya başladı” dedi. Ardından arkadaşları ile birlikte 15 Polis tarafından sopalarla öldüresiye dövül- gözaltına alınıp Alsancak Karakolu’na götürül- düğü iddia edilen Berkan Abseyi, Hatay Mimar- düklerini söyleyen Abdurrahman Timur Eşrefyıl, lar Odasının verdiği resepsiyona katıldıktan son- “çevreden gelen şikâyetler üzerine bizi gözaltına ra Reyhanlı’ya döndüğünü ve Reyhanlı’daki Ye- aldıklarını söylediler. Ve biz gözaltı gerekçemizi nişehir gölü kenarındaki bir büfeden sigara alma- karakolda öğrendik” dedi. Abdurrahman Timur ya giderken arabada duran iki kişinin sözlü saldırı- Eşrefyıl, savcılığa konuyla ilgili suç duyurusunda sına uğradığı, polisin olay yerine gelmesiyle polis- bulunacağını da açıkladı. (Gündem- 12 Haziran) lerin önce hakaretlerine sonra da sopalarla dövül- mesine maruz kaldığını söyledi. Cemil kaya, Mah- 9 Çocuğa Ceza mut Güneri ve Sabahattin Baydar’ın öncülüğünde 9 çocuğa “Örgüt adına suç işlemek”, “Örgüt toplam 15 polis tarafından sopalarla dövüldükleri- propagandası yapmak” ve “Polise mukavemette ni anlatan Mimar Berkan Abseyi, hiçbir suçlarının bulunmaktan” toplam 86 yıl 11 ay hapis cezası olmadığı halde böyle linç edilmelerine anlam vere- verildi. Bu cezalar ile birlikte Adana’da son bir yılda mediklerini söyledi. (Haber 7- 12 Haziran) ceza verilen çocuk sayısı 81’e yükseldi. (Evrensel- 14 Haziran)

91 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Çocuk Tutuklulara Kötü Muamele Cezaevinde Kötü Muamele Adana’da 4 ay cezaevinde kaldıktan sonra tahliye 18 Haziran 2009’da bir basın toplantısı yapan İHD olan 7 çocuk konuştu: Her yerde işkence yaptılar, Ankara Şubesi Başkanı Gökçe Otlu, Sincan (An- sözle ve elle taciz ettiler, psikolojik baskı yaptılar. kara) 1 Nolu F Tipi Cezaevi’nde kalan Cebrail Do- 20 Ekim’de gözaltına alınan 16 yaşındaki M.Ö’ye ğan, Savaş Bolat ve Sercan Üstündaş’ın gardiyan- gözaltına alınma esnasında plastik mermiyle ların fizikî müdahalesine maruz kaldığını açıkla- ateş edildi. Karakolda sürekli dayak ve hakarete dı. Toplantıda konuşan Gamze Yıldız da ziyareti- maruz kaldı. Sara hastası Ş.Ö ise sokakta yürürken ne gittiği Cebrail Doğan’ın, 15 gardiyanın havalan- gözaltına alınmış. Karakolda ve cezaevinde sürekli dırma alanına cam parçası ve kaynar su attığını, ak- dayak ve küfre maruz kalan Ş.Ö, Kürkçüler F Tipi tardığını ifade etti. Elif Zavar ise, eşi Erol Zavar’a, Cezaevi’nde sürekli kötü muamelenin olduğunu Mahmut Soner ve Hüseyin Tepe’nin göndermek belirterek orda tutulan çocukların Pozantı istediği fotoğrafların arka fonunda Karl Marx ve Cezaevi’ne gitmek için dua ettiklerini söylüyor. Lenin fotoğrafları olduğu için sansürlendiğini söy- (Evrensel- 14 Haziran 2009) ledi. (atilim.org- 18 Haziran)

Hastane’de ihmal Sonucu Ölüm Zabıta Memurlarından Şiddet Antalya’da trafik kazası geçiren Recep Ak hastane- 18 Haziran 2009’da İnsan Hakları Derneği (İHD) de öldü. Ak’ın ultrasonu personelin hastanede bu- İstanbul Şubesi’nde bir basın toplantısı düzen- lunmadığından çekilemediği için ihmal ile iç kana- leyen seyyar köfteci Nurettin Yıldız (55), 10 Hazi- madan öldüğü öne sürüldü. (Star- 15 Haziran) ran 2009’da İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde görevli zabıta memurlarının saldırısına uğradığını Cezaevinde İşkence açıkladı. Nurettin Yıldız olayı şöyle anlattı: “Es- Şiyar Moral (18), 17 Haziran 2009’da gözaltında mer bir komiser geldi hakaret etmeye başladı. kaldığı Mersin Emniyet Müdürlüğü’nde, 5 ay Hakaret etmemesini söyledim. Biber gazı sıktı, tutuklu kaldığı Pozantı (Adana) M Tipi Çocuk sonrasında diğerleri saldırdı. Yarım saat beni ve Cezaevi’nde ve Kürkçüler (Adana) F Tipi 13 yaşındaki oğlumu kazma saplarıyla dövdüler”. Cezaevi’nde polis memurlarının, jandarma er- Nurettin Yıldız, zabıta memurlarının haklarında lerinin ve gardiyanların kendisine işkence ve dava açtığını fakat kendi şikâyetlerinin 10 Haziran kötü muamele yaptığını savunarak İnsan Hakları 2009’dan beridir karakolda bekletildiğini ifade etti. Derneği (İHD) Mersin Şubesi’ne başvurdu. (Radikal- 19 Haziran) (Gündem- 17 Haziran) Küçüğe Ağır Ceza ve İşkence Polisten Orantısız Güç Kullanımı Adana’da 8 Şubat 2008’de katıldığı bir eylem 6 Haziran 2009’da Giresun’da Avukat Ömer Eş- nedeniyle Adana 8. Ağır Ceza Mahkemesi günoğlu, Giresun Adliyesi’nde duruşma salonuna tarafından “yasadışı örgüt propagandası yaptığı” ve girmek isterken görevli polis memuru tarafından “yasadışı örgüt üyesi olmamakla beraber yasadışı tartaklandığını ileri sürdü. Ömer Eşgünoğlu, diğer örgüt adına eylem yaptığı” suçlamalarıyla 4 yıl 8 polis memurlarının da geldiğini ve zorla tuvalete ay 20 gün hapis cezasına çarptırılan T.T. (17), 15 kapatılmak istendiğini söyleyerek polis memurları Şubat 2009’da katıldığı bir eylem nedeniyle Adana hakkında suç duyurusunda bulunacağını ifade etti. 6. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından 19 Haziran (Milliyet- 17 Haziran) 2009’da görülen duruşmada aynı gerekçelerle 4

92 HAZİRAN AYI HAK İHLALLERİ

yıl 8 ay 20 gün daha hapis cezasına çarptırıldı. GBT Şiddeti T.T.’nin babası B.T., İnsan Hakları Derneği (İHD) 21 Haziran 2009’da Diyarbakır’da İl Emniyet Adana Şubesi’ne yaptığı başvuruda, oğlunun 24 Müdürlüğü’nün önünde kendisine kimlik soran Mart 2009’da tutuklanıp götürüldüğü Kürtçüler sivil polis ekibine kimliklerini soran Çetin Aktepe, Cezaevi’nde gardiyanlar tarafından dövüldüğünü, sivil polis ekibi tarafından dövüldüğünü ve bir gün hortumla ıslatıldığını, ardından sırtına binildiğini, boyunca gözaltında tutulduğunu savundu. (İHD- ertesi gün sabah ıslak elbiseleriyle Pozantı 25 Haziran) Cezaevi’ne götürüldüğünü ileri sürdü. (Radikal- 20 Haziran) Üniversitede Hoca Dayağı 26 Haziran 2009’da Malatya’da İnönü Üniversitesi Polis Şiddeti öğrencisi Çağlar Postallı (19), Ekonometri Bölü- 20 Haziran 2009’da İstanbul’un Fatih İlçesi’nde mü Başkanı’ndan 24 Haziran 2009’da dayak yediği Murat Cesur ve Ahmet Top’un karşıdan karşıya savunarak suç duyurusunda bulundu. (Radikal- yavaş geçtikleri için polis ekipleri tarafından 26 Haziran) dövüldükleri darp edilenlerden Murat Cesur’un burnunun ve dişlerinin kırıldığı, sol gözünün Hastanede Ölüm morardığı öğrenildi. (Zaman- 20 Haziran) Hakkari Şemdinli’de 4. kattan düşen ve ağır yaralanan bir çocuk, sevk edildiği Yüksekova Devlet Polis Şiddeti Hastanesi’nde, doktorun, mesaisi bittiği gerekçe- 17 Haziran 2009’da İzmir’in Buca İlçesi’nin Şirin- siyle hastaneye gelmemesi üzerine hayatını kay- yer Semti’nde su satarak geçimini sağlayan Metin betti. (Zaman- 26 Haziran) Aykal ve oğlu M.A.’nın (13) önce zabıta ekibinin, ardından da olay yerine gelen polis eki-binin saldı- Cezaevinde İlaç Sıkıntısı rısına uğradığı ileri sürüldü. Aldığı darbeler nede- 9 Haziran 2009’da, Tevfik Özlü, 3 aydır Karataş niyle baygınlık geçiren Metin Aykal’ın kendisine Cezaevi’nde bulunan annesi Kazı Özlü’nün geldiğinde kaldırıldığı hastaneden karakola götü- (59) sürekli almasının zorunlu olduğu ilaçlarına rüldüğü ve kaldırımı işgal ettiği gerekçesiyle Metin ulaşamadığını ve fizikî müdahaleye maruz Aykal’a 69 TL para cezası kesildiği öğrenildi. Me- kaldığını savunarak İnsan Hakları Derneği (İHD) tin Aykal, olay sonrasında 12 zabıta memuru ve 3 Adana Şubesi’ne başvurduğu öğrenildi (Evrensel- polis memuru hakkında suç duyurusunda bulun- 29 Haziran) du (Evrensel- 21 Haziran)

Ceza Evinde Kürtçe Yasağı 23 Haziran 2009’da Diyarbakır D Tipi Cezaevi’ni ziyaret eden İsveç Parlamentosu İnsan Hakları Komisyonu Başkanı Anne Ludvigsson ile aralarında Midyat doğumlu Yılmaz Kerimo’nun da bulunduğu 3 parlamenterden oluşan heyetin tutuklu ve hükümlülerle Kürtçe konuşmasını cezaevi görevlileri engelledi. (Radikal- 24 Haziran)

93 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

94 TEMMUZ AYI HAK İHLALLERİ

Temmuz Ayı Hak İhlalleri

Başörtüsü Yok receksiniz” diyerek Dink Ailesi’ni tehdit etti. Bir Öğrenci Kıyafetlerini Değerlendirme Çalıştayı’nda diğer tanık Samast’ın suikastta yalnız olmadığını hazırlanan raporda, “öğrenci kıyafetine gereksinim savundu. (Taraf- 3 Temmuz) var” dendi. Raporda, okul kıyafetlerinde pedagojik ve toplumsal gerçekler ışığında belirli bir serbestlik Kemikler Bulundu getirilmesi, mevsim şartlarına göre düzenlenmesi Diyarbakır’a giderken gözaltına alınan baba ile ve “dinî, ideolojik etnik sembol ve renkleri içer- oğlunun 12 yıl sonra Lice’de cesedi bulundu. memesi” gerektiği vurgulandı. (Taraf- 1 Temmuz ) İHD’nin başvurusuyla yapılan kazıda iki kafatası bulundu. Savcılığın ilk tespitlerine göre kemikler Tatvan Belediyesi’ne Polis Baskını 12 yıl önce kaybolan Sadık Ulumaskan ile oğlu Bu yıl 41’insi düzenlenen Tatvan Doğu Anadolu Seyithan’a ait. (Taraf- 3 Temmuz) Fuarı ve Kültür Sanat Festivali’nin ikinci günün- de coşku yerini gerginliğe bıraktı. İlçe Emniyet Mahir Çayan’ın Yazıları İçin Hapis Cezası Müdürlüğü’ne bağlı polisler, fuar organizasyon ko- Mahir Çayan’ın ‘Toplu Yazılar’ adlı eserini mitesinden aranan bir kişinin bulunduğu gerekçe- yayınlayan Su Yayınevi’nin sahibi Sahip Tatar, siyle, savcılık izni olmadan belediye binasına bas- ‘terör örgütü’ propagandası yapmak suçlamasıyla kın düzenledi. (ANF- 1 Temmuz ) 1 yıl 6 ay ceza aldı. (ANF- 3 Temmuz)

“Yasağı Çözemedik, Direnenleri Çözelim!” Akademik Çalışmaya Bölücülük Suçlaması 3 Kasım 2007 tarihinde Antalya Başörtüsü Marmara Üniversitesi’nde “Türkiye’de Kürtçe Platformu’nun gerçekleştirdiği başörtüsü eyle- Dil Hakları” konulu tez yazan akademisyen Nes- minde çocukların katılımını bahane eden polis, rin Uçarlar mahkemelik oldu. Üniversite yöne- çocuklarıyla beraber 27 veliyi gözaltına almıştı. timi tarafından ‘bölücülük’ yapmakla suçlanan İki yıl sonra Antalya 6. Sulh Ceza Mahkemesi 17 Uçarlar’a seviye durdurma cezası verildi. YÖK’ün kişi hakkında “velayet hakkını kötüye kullanmak” tepkisine rağmen üniversite geri adım atmadı. suçundan dava açtı. (haksozhaber.com- 2 Temmuz) (Taraf- 3 Temmuz)

İkinci ‘İyi Çocuk’ Vakası Zıplayana Örgüt Cezası Hrant Dink Davası tanığı Şahin, Trabzon İl Jan- Batman’da DTP’nin iki ayrı aday tanıtım darma Komutanlığı’nda Hayal için “iyi çocuk” etkinliğinde, PKK lehine atılan sloganlara dendiğini anlattı. Malatya Cezaevi tutuklusu tanık ‘zıplayarak’, çalınan bir şarkıya da ‘halay çekip, alkış Veysel Şahin, Jandarma’da gördüğü Yasin Hayal tutarak’ eşlik ettiği gerekçesiyle yargılanan ve 20 için subaylara “Bu kim” diye sorduğunu, yanıt ay hapis cezasına çarptırılan sanık Kenan Doğru olarak “İyi çocuklar” dendiğini söyledi. Suikastın hakkındaki gerekçeli karar tamamlandı. (Taraf-3 tetikçisi Ogün Samast ise “Beş yıl bekleyin, gö- Temmuz)

95 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

DTP Denizli İl Binası Ateşe Verildi hayatını kaybettiği Tuzla tersanelerinde dün de bir DTP Denizli İl binasına sabah 06.30’da kimliği be- geminin kazan dairesinde patlama oldu. Bir işçi lirsiz kişi veya kişilerce yakıldı. Polis konuyla ilgili öldü, biri ağır iki işçi yaralı. İşçiler Süleyman Kargı inceleme başlattı. (ANF- 4 Temmuz) ve Sait Ahmet yaralı olarak kurtarıldı. Hüseyin Kırgül’ün ise cesedi bulundu.(Taraf- 9 Temmuz ) Şırnak’ta Mayın Dört Can Aldı Şırnak’ın Silopi ilçesinde işçileri taşıyan mini- Urfa’daki Doğum Hastanesinde Bebek Ölümü büsün mayına çarpması sonucu meydana gelen Urfa Kadın Hastalıkları ve Doğum Hastanesi’nde patlamada Ramazan Koç, Velat Koç, Ramazan son 12 gün içerisinde 8 bebek öldü. SES, bebekle- Koç ve Murat Dinç isimli dört kişi hayatını kay- rin hastane enfeksiyonu nedeniyle hayatlarını kaybetti. Patlamada dokuz işçi de yaralandı. (Taraf- 7 betmiş olabileceğini bildirdi. (ANF- 11 Temmuz ) Temmuz) Polis “Andımız Kaldırılsın” Afişlerini Kaldırdı Çıplak Ayakla Dolaşan Tutsağa Görüş Yasağı Mazlum-Der Diyarbakır Şubesi tarafından Kırıklar 2 No’lu F Tipi Cezaevi’nde Cezaevi Diyarbakır’da ilköğretim okullarında her sabah yönetimi, ayakkabılarının çıkartılarak aranmasını okutulan “Andımız”ın kaldırılması için kentin protesto etmek için çıplak ayakla avukat görüşüne değişik noktalarındaki bilboardlara asmış olduğu çıkmak isteyen Uğur Kayacı adlı tutukluya, afişler polis tarafından kaldırıldı. (islahhaber.com- “uygunsuz kıyafetle dolaştığı” ve “çıplak ayakla 13 Temmuz) dolaşmasının sağlığına zararlı olacağı” gerekçesiyle, görüş yasağı verdi. (ANF- 9 Temmuz ) Baba Fotoğrafına ‘Öcalan’ Soruşturması ‘Abdullah Öcalan’a benzer tuzluk vakası’ bellekler- Korucular Yaylalarına Dönen Köylülere Saldırdı den silinmek üzereyken Ankara Barosu avukatla- Ağrı’nın Taşlıçay ilçesinde 17 yıl aradan sonra rından L.K.’nın bürosuna astığı ‘baba fotoğrafı’ ba- askerlerin izniyle yaylalarına dönen köylülere ko- şına akla zarar işler açtı.’Avukat bürosuna Abdullah rucular saldırdı. (ANF- 9 Temmuz) Öcalan’ın fotoğrafını astı’ ihbarı alan Terörle Mü- cadele ekipleri, L.K.’nın bürosunu bastı ve saatler- Slogan Atan 8 Kişiye 2 Yıl Hapis İstendi ce arama yaptı. Polisler, L.K.’nın bürosunda Ata- Eskişehir’de Başbaşbakan Recep Tayyip Erdoğan’ı türk portresinin yanına Öcalan’ın portresini astı- pankart açarak protesto eden ÖDP’li 8 kişinin ğı yolunda bir de tutanak hazırladı. L.K. ifadesinde 2’şer yıla kadar hapsi istendi. (ANF- 9 Temmuz ) o fotoğrafın ölen babasına ait olduğunu söylese de durumu değiştiremedi ve hakkında Ankara Cum- Şüpheli Asker Ölümü: İntihar Denildi, huriyet Başsavcılığı soruşturma açtı. (haksozha- Cesedinde 6 Kurşun İzi Çıktı ber.net- 14 Temmuz ) Yalova’da askerlik yaptığı sırada intihar ettiği iddia edilen Batman nüfusuna kayıtlı Sait Özdemir Tekstil İşçisine İşkence İddiası Batman’da toprağa verildi. Cenazesini getiren İstanbul’da yaşayan tekstil işçisi İsmail Aydoğdu yetkililerden biri Özdemir’in 6 kurşunla intihar yanında kimliği olmadığı için polisler tarafından ettiğini söyledi. (ANF- 9 Temmuz ) tenha bir yere götürülerek işkence yapıldığını id- Tuzla İşçi Mezarlığı dia etti. Aydoğdu polisler hakkında şikayetçi oldu. (ANF- 15 Temmuz ) Bugüne kadar 100’den fazla işçinin kazalarda

96 TEMMUZ AYI HAK İHLALLERİ

15 Yaşındaki Kız Çocuğu PKK Üyesi Olmak- Güler Zere Ölüme Mahkûm Edildi tan Tutuklandı Adli Tıp Kurumu 3. İhtisas Dairesi, DHKP tutuk- Siirt’te 15 yaşındaki M.G. adlı kız çocuğu, PKK lusu Güler Zere için “İleri düzeyde kanser hastası üyesi olduğu ve örgüte eleman kazandırdığı ge- ama hastane koğuşunda kalabilir” dedi. (hakso- rekçesiyle tutuklandı. (ANF- 15Temmuz ) zhaber.net- 18 Temmuz )

HPG’ye ‘HPG’ Diyen Gazeteciye Hapis Cezası Adeta Soykırım Günlük gazetesi muhabiri Rüştü Demirkaya, 1994’te Şemdinli’ye bağlı Ormancık Köyü’nü ROJ TV’de katıldığı haber bültenlerinde HPG’ye basan askerlerin korucuları öldürdüğü, köylülere “HPG” dediği ve operasyonları anlattığı gerekçe- zulüm yaptığı iddia edildi. Öte yandan Taraf’ın siyle Malatya 3. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından 12 korucunun gömüldüğü yerin krokisini 1 yıl 10 ay hapis cezasına çarptırıldı. (ANF- 16 yayımlaması üzerine, Şemdinli İçkale Derecik Temmuz ) Taburu’nda ‘hafriyat’ başlatıldığı ihbar edildi. (Taraf- 19 Temmuz ) İnfaz Emrini Abim Verdi Albay Temizöz’e dokuz kez ağırlaştırılmış Hanefi Avcı: Jitem Vardı müebbet hapis istemiyle açılan davanın iddia- Eski Diyarbakır Emniyet İstihbarat Şube Müdürü namesindeki gizli tanık M.N.B’nin ifadesine Hanefi Avcı Diyarbakır’da görev yaptığı dönemde göre 1995 yılı şubat ya da mart aylarında Cizre’de JİTEM ekibinin Jandarma Asayiş Kolordu Ağabeyi Kamil Atak, PKK sempatizanı olduğu Komutanlığı’nda çalıştığını, bu ekibin Vedat Aydın gerekçesiyle Abdurrahman Afşar’ın öldürülmesi cinayetini işlediğini söyledi.(Birgün- 20 Temmuz ) talimatı verdi. (Taraf- 17 Temmuz ) Hasta Mahpuslar Ölüme! Askeri Cezaevi’nde İşkence İddiası Adlî Tıp Kurumu’nun aylardır tahliye edilme- Diyarbakır 2. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görül- si için rapor vermediği kanser hastası mahkûm meye başlayan ‘işkence’ davasında, 7. Kolordu İsmet Ablak, tedavi gördüğü hastanenin bod- Komutanlığı’nın Askeri Cezaevi’ndeki tutuklulara rum katındaki mahkûm koğuşunda yaşamını insanlık dışı işkenceler yaptığı iddia edildi. Da- yitirdi. Ailesinin “Son günlerini bizim yanımızda vada 40 asker ‘mağdur’ sıfatıyla ifade verdi. Asker- geçirsin” taleplerine rağmen tahliye edilmeyen ler ifadelerinde cezaevinde kalan mahkûmlara, Ablak, son nefesini, doktorların “Bu koşullarda komutanların bilgisi ve talimatı doğrultusunda iyileşmesi mümkün değil” dediği güneş görmeyen cinsel ve fiziksel işkenceler yapıldığı, tekme-tokat ve havalandırma sistemi olmayan koğuşta verdi. ve copla dayak atıldığını belirttiler. (ANF- 17 Tem- (haksozhaber.com- 20 Temmuz) muz ) Binbaşıyı Ordu Öldürdü İddiası DTP’ye Suç Duyurusu Hanefi Avcı, JİTEM Davası’ndaki ifadesinde Demokratik Toplum Partisi hakkında açılan anlattı: Binbaşı Cem Ersever’in katili JİTEM. 1984- kapatma davası başka bir dava doğurdu. Yargıtay 1992 döneminde Diyarbakır Emniyet İstihbarat Başsavcılığı kapatma iddianamesiyle yetinmeyip, Şube Müdürü olan Hanefi Avcı talimatla verdiği iddianamedeki eylemlerle ilgili ayrıca suç duyuru- ifadede, 1993’te cesedi bulunan Ersever’in, kuru- sunda bulundu. (Taraf- 18 Temmuz ) cusu olduğu JİTEM tarafından öldürüldüğünü

97 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

söyledi. Avcı, Cem Ersever’in kullandığı 522 kodlu dondurdu. Askerliğini Derecik İçkale Güvenlik gizli araç telefonunun, öldürülmesi sonrasında Taburu’nda yapan itirafçı eski asker, 11 köy koru- “Yeşil” kod adlı Mahmut Yıldırım’a verildiğini ve cusunun 6 gün süren işkenceden sonra bir gece Yeşil’in o dönemde JİTEM ajanı olduğunu da yan yana kurşuna dizildiğini iddia etti. (islahhaber. mahkemeye açıkladı. (Taraf- 20 Temmuz ) com- 21 Temmuz )

Kürtçe Konuşan Bismil Belediye Başkanı’na Nezarethanede Esrarengiz Ölüm Soruşturma İzmir’de polis tarafından gözaltına alınan Ab- Bismil Belediye Başkanı Cemile Eminoğlu hak- durrahman Sözen, nezarethanede esrarengiz bir kında yerel seçimler öncesinde Kürtçe konuştu- şekilde polise ait silahtan çıkan kurşunla yaşamını ğu gerekçesiyle soruşturma başlatıldı. (islahhaber. yitirdi. Olayın intihar olduğu iddia edildi. (Taraf- com- 20 Temmuz) 23 Temmuz )

Sigortada Sigortasız Suikast Emiri Albaydan Sosyal Sigortalar Kurumu Adana Bölge Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’nda görevli iki ora- Müdürlüğü’nde dokuz yıl çaycılık yapan Murat mirale suikast hazırlığı yaptığı iddiası ile tutuk- Gedek, kurumun kendisi için sadece 30 gün sigo- lanan teğmenlerden Sinan Efe Noyan ve Faruk rta primi ödediğini öğrendi.(Taraf- 20 Temmuz ) Akın’ın kaldıkları evde ele geçirilen su-ikast tali- matını içeren pusulayı, Deniz Kurmay Albay Tay- ‘Şekerler Güzeldi Teşekkür Ederim’ Şifreli fun Duman’ın gönderdiği, Duman, teğmenlerden Mesaj Sayıldı suikast için emekli Albay Levent Bektaş ile Albay Samsun 19 Mayıs Üniversitesi’nde okuyan 11 Orhan Yücel’den haber beklemelerini istediği id- öğrenci hakkında PKK/Kongra-Gel’e üye ol- dia edildi. ( Taraf – 23 Temmuz ) mak ve propagandasını yapmak suçlamasıyla açılan davanın iddianamesinde, bir öğrencinin 23 İlde Hizb-ut Tahrir Operasyonu: arkadaşına gönderdiği “Biz ne kadar mutlu olduk 200 Gözaltı! bilemezsin. Bu şeker bu çikolatalar muhteşem çok Hizb-ut Tahrir’e yönelik Van, Aksaray, Ankara, teşekkür ederiz” telefon mesajı, şifreli örgüt mesaj Diyarbakır, Kocaeli, Urfa, Bursa, Yalova gibi sayıldı. Öğrenciler ise ilk duruşmalarında, mesaj- şehirlerin de olduğu 23 ilde operasyon düzenlen- da belirtilen şeker ve çikolatanın gerçek anlamda di. Sabaha karşı düzenlenen operasyonlar TEM kullanıldığını belirterek, şifreli konuşmadıklarını ekiplerince her zamanki usulüyle gerçekleşti. Ope- söylediler. (ANF- 20 Temmuz ) rasyon kapsamında ülke genelinde 200 kişinin gözaltına alındığı belirtildi. (haksozhaber.net- 24 Kazıları İzleyen 2 Gazeteci Gözaltına Alındı Temmuz ) Hakkari’nin Şemdinli ilçesine bağlı Derecik Taburu’nda bugün yapılan kazı çalışmalarını izle- Karakolda Dayak İddiası yen iki gazeteci askerler tarafından gözaltına alındı. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’e Erzurum (ANF- 21 Temmuz ) Kongresi’nin 90’ıncı yıldönümü kutlamaları nedeniyle 23 Temmuz’da kentte bulunduğu Asker’den Korkunç İtiraflar sırada, çocuğunun ölümünde ihmalleri olduğunu 12 korucunun öldürüldüğü iddiası gündemi sar- iddia ettiği doktorlar hakkında şikayet mektubu sarken o dönemin erlerinden birinin itirafları kan

98 TEMMUZ AYI HAK İHLALLERİ

vermek isteyen Semra- Suat Aydın çifti, karakola rin kullandığı plastik mermi bir çocuğu hastanelik götürülüp dövüldüklerini iddia ettiler. (haber1. etti. Plastik merminin sağ gözüne isabet ettiği 15 com- 25 Temmuz ) yaşındaki S.K.’nin görme yetisini kaybedebileceği belirtildi. (Gündem- 31 Temmuz ) Protestoculara Gözaltı YÖK’ün üniversite harçlarına yaptığı yüzde 500’ü bulan zammı protesto için dün bir grup öğrenci Taksim’e çıktı. Ancak polis protestoyu şiddetle dağıttı. Polis tarafından şiddet kullanılarak engellenen 11 kişi yaka paça gözaltına alındı. (Taraf- 26 Temmuz )

95 Gündür Konuşamıyor Hakkâri’de Özel Harekât polisi tarafından dipçikle dövülen 14 yaşındaki Seyfi Turan, aradan 93 gün geçmesine rağmen konuşmakta zorlanıyor. (Taraf- 26 Temmuz )

Yüksekova’daki Patlamada 1 Kişi Yaralandı Hakkari’nin Yüksekova ilçesi şehir merkezi Kara- yolları 117. Şube Şefliği önünde meydana gelen patlamada 1 kişinin yaralandığı bildirildi. (ANF- 26 Temmuz )

Leyla Zana’ya Hapis Cezası Diyarbakır Ağır Ceza Mahkemesi, Leyla Zana’ya, Londra’daki bir konuşmasından dolayı ‘örgüt propagandası’ yaptığı gerekçesiyle 1 yıl 3 ay hapis cezası verdi. (Gündem- 28 Temmuz)

Ergani’deki Protesto Yürüyüşüne Katılan 6 Kişiye Hapis Cezası Diyarbakır’ın Ergani İlçesi’nde yapılan basın açıklaması nedeniyle aralarında Eğitim Sen Ergani Temsilcisi Servet Pala, ESP’li Ramazan Karakaya ve DTP Ergani eski İlçe Başkanı Ahmet Kınık’ın da aralarında bulunduğu 6 kişi, 1’er yıl 6’şar ay hapis cezasına çarptırıldı. (Gündem- 29 Temmuz )

Polis Bir Çocuğu Hastanelik Etti Adana’nın Seyhan İlçesi Barbaros Mahallesi’nde dün akşam yapılan eyleme müdahale eden polisle-

99 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

100 AĞUSTOS AYI HAK İHLALLERİ

Ağustos Ayı Hak İhlalleri

Türkler’in Katili MİT’in Koruması Altındaydı lis memurunun yüzlerine biber gazı sıktığını İddiası ardından yere yatırıp dövdüğünü ifade etti. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Olayın sonrasında ise Yıldıray Kaya “20 gün iş (DİSK) eski Başkanı Kemal Türkler’in öldürül- göremez”, Rıza Çilingir de “10 gün iş göremez” mesiyle ilgili yargılamada önceki gün üçüncü kez raporu aldı. (Radikal- 3 Ağustos ) beraat ettirilen katil zanlısı Ünal Osmanağaoğlu’nu, MİT’çilerin himayesi altındayken bir tesadüf eseri Kayıt Zulmü Devam Ediyor durumdan haberdar olan Türkler Ailesi avukatı Sinop Üniversitenin Fen-Edebiyat Fakültesine Rasim Öz’ün yakalattığı ortaya çıktı.(Birgün- 1 kayıt yaptırmak isteyen kız öğrenciler, üniversite Ağustos ) yönetimi tarafından başörtülü oldukları gerekçe- siyle okula alınmadı. Öğrenci velilerinden Semra Van’da Yargısız İnfaz Sezer, “Kuzenimin üniversiteye kaydını yaptırmak 30 Temmuz 2009’da Van’ın Özalp İlçesi’nde İran için geldim. Ama başörtülü olduğum için beni üni- sınırında mazot kaçakçılığı yaptıkları iddia edilen 2 versitenin dışında sandalyede beklettiler. Ramazan kişiye askerlerin açtığı ateş sonucu İlter Salan (25) orucuyla yoldan gelmiş olmamıza rağmen bunu yaşamını yitirirken N.S. (15) de ağır yaralandı. umursamadan insanlara eziyet ediyorlar. İçeride (Günlük- 1 Ağustos ) başı açık insanların oturmaya hakkı varsa benim de hakkım var. Sıkıntı ne, anlayabilmiş değilim” Gözaltında Ölüm dedi. İşlerinin yoğunluğunu gerekçe gösteren 1 Ağustos 2009’da İstanbul’un Esenler İlçesi’nde Ahmet Necdet Sezer tarafından ataması yapılan karısı Ferfuri Akbaş’ı öldürdüğü iddiasıyla Sinop Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Şevket gözaltına alınan Ahmet Akbaş’ın tutulduğu Büyükhatipoğlu, konuyla ilgili açıklama yapmak- Esenler İlçe Emniyet Müdürlüğü Asayiş Büro tan kaçındı. (haksozhaber.com- 3 Ağustos ) Amirliği’nin nezarethanesinde rahatsızlanarak yaşamını yitirdiği iddia edildi. (ntvmsnbc.com- 2 Diyarbakır’daki Kazıda Başsız İnsan Ke- mikleri Ağustos ) Diyarbakır’ın Hani İlçesi Akçayurt Köyü’nde,1994 İnşaat İşçilerine Polis Dayağı yılında Akçayurt Köyü’nün muhtarı Mehmet Gül- 31 Temmuz 2009’da Bursa’nın Nilüfer İlçesi’nde han, bir operasyonda gözaltına alındı. İddiaya göre inşaat işçileri Yıldıray Kaya (32) ile Rıza Çilingir muhtardan bir daha haber alınamadı. Günhan’ın (34), kendilerine kimlik soran polis memurlarıyla oğlu Hikmet Günhan, köylülerin aynı tarihlerde tartıştıktan sonra polis memurları tarafından bir dere kenarında bir erkek cesedi bulduklarını dövüldüklerini savunarak 3 Ağustos 2009’da ve rütbeli bir askerin, cesedi dere kenarına Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusunda bu- gömdürdüğünü öğrendi. Hikmet Günhan, Askeri lundu. Yıldıray Kaya ile Rıza Çilingir, iki po- Savcılığı’na başvurarak bölgede kazı yapılmasını

101 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

istedi. Hani Cumhuriyet Başsavcılığı’nın gözeti- noktasında bildiri dağıtan 3 kişi tutuklandı. Polis minde bölgede kazı yapıldı. Kazıda, bir erkeğe ait tarafından gözaltına alınan Mehmet K. (25), M. olduğu sanılan, başı olmayan kemikler bulundu. Salih Ş. (24) ile Abdullah K. (25) sorgularının Kemikler, DNA için Adli Tıp Kurumu’na gön- ardından çıkarıldıkları mahkemece,’örgüt üyesi derildi. (Zaman- 3 Ağustos ) olmak ve bildiri dağıtmak’ suçlarından tutuklandı. (Gündem- 7 Ağustos ) Polis, 5 Çocuğu Gözaltına Aldı Adana’da “Pkk sempatizanlarına yönelik yapıldığı” Lice’de AKP İlçe Teşkilatı Molotoflu Saldırı iddia edilen operasyonda 5’i çocuk, 2’si kadın 14 Diyarbakır’ın Lice İlçesinde, AKP İlçe Başkanlığı’na kişi gözaltına alındı. (Birgün- 4 Ağustos) kimliği belirsiz kişi veya kişilerce molotofkokteyli atılarak bina kullanılmaz hale getirildi. (Gündem- 17 Yaşındaki Tutukluya Sürgün Cezası 9 Ağustos ) Pozantı M Tipi Kapalı Çocuk Cezaevi’nde 6 aydır tutuklu bulunan 17 yaşındaki Y.A. cezaevi Ankara’da Rastgele Ateş koşullarının düzeltilmesi için 3 arkadaşıyla açlık 8 Ağustos 2009’da Ankara’nın Elmadağ İlçesi’nde grevine girmesinin ardından ‘Açlık grevi düzen- polis ekiplerinin “dur” ihtarına uymadığı iddia leyerek arkadaşlarını yönlendirdiği ve cezaevi edilen bir otomobile açtığı ateş sonucu yolda disiplin kuralını bozduğu’ gerekçesiyle Kozan M yürüyen İhsan Akbıyık (53) yaralandı. (Yeni Tipi Kapalı Cezaevi’ne sürgün edildi. (Gündem- 4 Şafak- 9 Ağustos ) Ağustos ) MİT Muhbiri Ümit’i Betona Gömüp Denize Türkçe Bilmediği için Tedavisi Yapılmayan Attılar İddiası Hasta Susurluk olayına adı karışan ve 1995’te kaçırılan 20 Temmuz 2009’da Mersin’de Ahmet Buz’un ve bir daha kendisinden haber alınamayan (MİT) (66) “Kürtçe dışında bir dil bilmediği” gerekçesiyle muhbiri Tarık Ümit olayındaki iddialar, Ergenekon Mersin Devlet Hastanesi Psikiyatri Polikliniği’nde soruşturmasının 3. iddianamesinde yer aldı. Ce- Psikolog Doktor Canan Çıtlakoğlu tarafından te- malettin Ümit, yeğeninin kaybolması olayında eski davi edilmediği iddia edildi. (Gündem- 6 Ağustos) Özel Harekat Daire Başkan Vekili İbrahim Şahin’i suçladı: “Yeğenimi öldürüp, betona gömmüşler ve Adıyaman’da İki Tutsak Ölümü Bekliyor denize atmışlar” dedi. (Birgün- 11 Ağustos ) Adıyaman E Tipi Cezaevi’nde de iki tutsağın gerekli tedavi imkânlarından yoksun bir şekilde ölü- Gercüş’te Toplu Mezar Ortaya Çıktı mü beklediği bildirildi. Gülezar Akın; hipofiz bezi Batman’ın Gercüş İlçesi’ne bağlı Yayladüzü (Bi- tümörü var, üç yıldır tedavi oluyor, iki haftayı aşkın hawê) Köyü’nde ortaya çıkan ve PKK üyelerine bir süredir mama ile besleniyor. İsmet Ayaz; çölyak ait olduğu iddia edilen toplu mezarda, insan ke- hastası, 10 yıldır cezaevi koşullarında haşlanmış mikleri, elbise, ayakkabı bulundu. İHD Batman patatesle hayatta kalmaya çalışıyor. (Gündem- 6 Şubesi, 2 ailenin istemi doğrultusunda toplu Ağustos ) mezarın açılması için Cumhuriyet Savcılığı’na başvurdu. (Gündem- 11 Ağustos ) Urfa’da Hizb-ut Tahrir Operasyonunda 3 Tu- tuklama Harç Protestosuna 14 Gözaltı Urfa’da Hizb-ut Tahrir örgütü adına kentin 3 ayrı 12 Bakanlar Kurulu’nun önceki gün aldığı, üni-

102 AĞUSTOS AYI HAK İHLALLERİ

versite harçlarına yüzde 8 zam yapılması kararını Tugayı’na bağlı askerler tarafından öldürüldüğü protesto eden öğrenci grupları ile polis arasında iddia ediliyor. O dönem Bolu Tugayı ile birlikte meydana gelen olaylarda 14 kişi gözaltına alındı. Bölge’ye operasyon için gelen bir asker, vicdan (Milliyet- 12 Ağustos ) azabı çektiğini belirterek savcılığa başvurdu. Asker, Tekçe’nin ‘Kemal’ adındaki üsteğmen tarafından Çoban ve PKK Üyelerinin Yakıldığı İddiası öldürüldüğünü belirtti. (Evrensel- 16 Ağustos ) Hakkari’nin Yüksekova ilçesinde 1994 yılında yaralı yakalanan 3 PKK üyesinin yakılarak Cezaevinde Ölüm öldürüldüğü ve olaya tanıklık eden Çoban Abdul- Adana’nın Pozantı İlçesi’nde bulunan Çocuk lah Kancı isimli vatandaşın da askerler tarafından Islahevi’nde 17 Ağustos 2009’da Yasin Akyüz (16) yakıldığı iddia edildi. Olayı doğrulayan döne- adlı tutuklu ölü bulundu. Yapılan otopside, Yasin min CHP Hakkari Milletvekili Esat Canan, Akyüz’ün önce dövüldüğü, sonra da iple asılarak olayı İçişlerin Bakanlığı’na kadar götürdüğünü, öldürüldüğü belirlendi. Cinayeti, Yasin Akyüz’le ancak korkudan şikayetçi çıkmadığı için işlem aynı koğuşta kalan 12 yaşındaki bir çocuğun yapılamadığını söyledi. (Evrensel- 12 Ağustos ) işlediği iddia edildi. Olayla ilgili Pozantı Cumhuri- yet Savcılığı’nın soruşturma başlattığı öğrenildi. Tuzla Tersanelerinde 1 Ölü 1 Yaralı (Radikal- 17 Ağustos ) Tuzla Tersaneler bölgesindeki Tuzla Gemi Endüstrisi’nde yaşanan iş kazasında bir işçi Tunceli’de JİTEM Faaliyeti İddiası hayatını kaybetti, bir işçi ise yaralandı. Olay sabah Tunceli’nin Çemizgezek İlçesi’ne bağlı Tekeli saatlerinde Tersaneler bölgesinde yer alan Tuzla Köyü’nde son bir ayda bazı ev ve arazilerin Gemi Endüstrisi’nde meydana geldi. Bir geminin yakılması olayıyla ilgili yakalanan Alişan Dinçer’in boya işinde çalışan iki işçi, ‘Raspa’ denilen işlemi (24) JİTEM adına çalıştığını söylediğini ve yak- yapmak için vince bindirildi. Yukarı çıkmaya ma emirlerini bir subaydan aldığını açıkladığı 17 başlayan vinç, elektrik kaçağı olan bir panoya do- Ağustos 2009’da öğrenildi. Daha sonra ise Alişan kununca, İrfan Uçkur(35) ve ismi öğrenilemeyen Dinçer’in kaybolduğunu bildiren baba Hüseyin diğer işçi de elektrik akımına kapıldı. Kazada İrfan Dinçer oğlunun bulunması için Çemişgezek Uçkur, olay yerinde hayatını kaybederken, diğer Cumhuriyet Savcılığı’na başvurduğunu söyledi. işçi ise Özel Gisbir Hastanesi’nde tedavi altına Konuyla ilgili açıklama yapan (DTP) Tunceli alındı. (Star- 14 Ağustos ) Milletvekili Şerafettin Halis, Çemişgezek’te peş peşe kundaklama olayları görülmesinin arkasında İstanbul’da Patlama JİTEM’in olduğunu öne sürdü. (ANF, 17 Ağustos 14 Ağustos 2009’da İstanbul’un Gaziosmanpaşa ; Radikal, 18 Ağustos ) İlçesi’nde bir çöp konteynırına yerleştirilen bombanın patlaması sonucu Salih Özçelik (53) Cezaevlerinde Hasta Ölümleri yaşamını yitirdi, Ali Çelen de yaralandı.(Milliyet- 1.Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin mah- 15 Ağustos ) kûm koğuşunda kalan kolon kanseri hastası Resul Güner 18 Ağustos 2009’da yaşamını yitirdi. Daha Askerden İnfaz İtirafı önce eşinin affedilmesi için Cumhurbaşkanlığı’na Hakkari’nin Yüksekova ilçesinde 1995’te kay- başvuran Nesibe Güner, Resul Güner’in sağlığı bedilen Nezir Tekçe’nin Bolu Dağ Komando nedeniyle tahliye olmasını sağlayabilecek raporu

103 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

alması için eşini Adlî Tıp Kurumu’na sevk bile Kürt Yazara Kürtçe Kitap Yasağı ettiremediğini söylemişti. (İHD İstanbul- 18 Van F Tipi Cezaevi’nde yatmakta olan Kürt Yazar Ağustos ) Qahir Bateyi’ye gönderilen Kürtçe Kuran-ı Kerim ve Kürtçe Mevlit cezaevi yönetimi tarafından Üniversitede Başörtülü Eşlere Baskı ‘Anlaşılmayan dil ve yasak olduğu’ gerekçesiyle Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) verilmeden ailesine iade edildi. (Gündem- 20 lojmanlarında kalan öğretim üyelerinin eşlerinin, Ağustos ) başörtülü oldukları gerekçesiyle bazı baskı ve zor- lamalara maruz kaldıkları öne sürüldü. KTÜ Fizik “Siz Kürtsünüz, Gidin Dağa Çıkın” Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Uğur Çevik’in eşi 12 Ağustos 2009’da Adana’da dolmuş şoförü Er- Sunay Çevik, başörtülü olduğu gerekçesiyle loj- can İregüz (32), Adana İl Emniyet Müdürlüğü’ne manlarda sürekli kendilerine güçlük çıkarıldığını, bağlı Trafik Şube Müdürlüğü’nde görevli polis markete ekmek almaya gitmelerinin bile sorun memuru M.Ş.’nin trafik kontrolünde kendisinden olarak karşılarına getirildiğini söyledi. (hakso- önce rüşvet istediğini, kendisinin bu duruma iti- zhaber.com- 18 Ağustos) raz etmesi üzerine ise M.Ş.’nin biber gazlı, coplu saldırısına maruz kaldığını savundu. M.Ş.’yi şikâyet Erzurum’da 58 Kişi Gözaltına Alındı etmek için karakola giden Ercan İregüz’e ise kara- Erzurum’da DHKP-C üyesi oldukları iddiasıyla kolda bulunan polis memurlarının “siz Kürtsünüz, tutuklu bulunan 5 sanığın yargılandığı davanın gidin dağa çıkın” dedikleri iddia edildi . (Günlük- duruşması sırasında Adliye binası önünde izin- 20 Ağustos ) siz gösteri yapan gruptan 58 kişi, polise “mukavemette bulunduğu’’ gerekçesiyle gözaltına alındı. Gazetecilere Dava (Milliyet- 18 Ağustos ) Taraf Gazetesi’nin Muhabiri Mehmet Baransu ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Adnan Demir Mersin’de 138 Kişi Hakkında Soruşturma hakkında “İrticayla Mücadele Eylem Planı”nı Açıldı haberleştirerek “devletin askerî teşkilatını alenen Mersin’de 8-15 Temmuz tarihleri arasında Kürt aşağıladığı” gerekçesiyle TCK’nin 301. mad- sorununda demokratik ve barışçıl çözüm tale- desinden dava açıldı. Kadıköy (İstanbul) Cum- biyle gerçekleştirilen ‘Çarşamba Yürüyüşleri’ et- huriyet Savcısı Ömer Faruk Alpsan, Genelkurmay kinliklerine katılan ve aralarında DTP’li Akdeniz Başkanlığı’nın suç duyurusu üzerine hazırladığı Belediye Başkanı Fazıl Türk’ün de bulunduğu 138 fezlekeyi Mehmet Baransu ve Adnan Demir’in kişi hakkında soruşturma açıldı. (Gündem- 19 yargılanmasına izin vermesi için 14 Ağustos Ağustos ) 2009’da Adalet Bakanlığı’na gönderdi. (islahhaber. com- 20 Ağustos) Dilipak’ın Evine ‘ORAMİRAL’ Haczi 30 yıllık emeği yazısı yüzünden haciz edilen Ab- Görme Engelli Aksoy’a Cezaevinde ‘Tedavi durrahman Dilipak, “Evim satıldı. Şimdi hakkımı İşkencesi’ helal mı edeceğim? Satışın iptali için başvuracağım. Bakırköy Kadın ve Çocuk Cezaevi’nde tutuklu Hukuk mücadelem devam edecek” dedi. (hakso- bulunan görme engelli Hediye Aksoy’un 4 gün zhaber.com- 19 Ağustos ) üst üste hastaneye sevk edilmesine rağmen, akşam saatlerine kadar cezaevinin ring aracında bekletil-

104 AĞUSTOS AYI HAK İHLALLERİ

dikten sonra muayene edilmeden cezaevine geri getirildiği iddia edildi. (Gündem- 20 Ağustos ) Günlük Gazetesi’ne Kapatma Günlük gazetesi, Toronto Üniversitesi Yakındoğu Cezaevi “Ölümevi” ve Ortadoğu Medeniyetleri Bölümü öğretim üye- 21 Ağustos 2009’da Sinop E Tipi Kapalı si Prof. Dr. Amir Hassanpour’un bir yazısı ve bazı Cezaevi’nde Sinan Aygün ile Ş.D. arasında çıkan haberler gerekçe gösterilerek 1 aylığına kapatıldı. kavga sonucu ensesinden bıçaklanarak yaralanan İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, cuma günü Sinan Aygün’ün kaldırıldığı hastanede öldüğü verdiği kararda Terörle Mücadele Kanunu’nun bildirildi. (Zaman- 21 Ağustos ) 7/2. maddesine dayanarak yazıların “örgüt propagandası” içerdiğini söyledi.(bianet.org- 24 Karakolda İşkence ve Kötü Muamele Ağustos 2009) Hakkında açılan bir soruşturma kapsamın- da ifade vermek için 11 Ağustos 2009’da Bakırhan’a 1 Yıl Hapis İstanbul’un Küçükçekmece İlçesi’ne bağlı İkitel- DİYARBAKIR’ın Hani İlçesi’nde 2004 yılı seçim- li Semti’ndeki Şehit Zeki Kaya Polis Karakolu’na leri öncesinde verilen dilekçenin aksine siyasi giden Muhittin Gürhan, karakolda polis me- içerikli konuşma yaptığı gerekçesiyle yargılanan, murları tarafından darp edildiğini iddia ederek kapatılan DEHAP’ın eski Genel Başkanı Tuncer 21 Ağustos 2009’da (İHD) İstanbul Şubesi’ne Bakırhan’a, 1 yıl 3 ay hapis cezası verildi. (Hürriyet- başvurdu. (Günlük- 21 Ağustos ) 24 Ağustos )

Başkale’de Köyler ‘Yasak Bölge’ Kapsamına Tuzla’da Dört Tersane İşçisi Yaralandı Alındı Tersane İşçileri Birliği, Tuzla’da bulunan ÇEK- Genelkurmay Başkanlığı, Van’ın Başkale İlçesi’nin SAN tersanesindeki bir gemide yangın çıktığını İran sınırından itibaren 10 kilometrelik alanı, ve dört işçinin dumandan zehirlenerek hastaneye askeri yasak bölge ilan etti. Yasaklamadan sınır kaldırıldığını açıkladı. (bianet.org- 24 Ağustos ) bölgesinde bulunan 47 köy nasibini alırken, ya- saklamayla birlikte birçok köylü de daha önce Kürtçe Şarkı Söyleyene Soruşturma biçtiği otlarını toplayamaz hale geldi. Karara tepki SİİRT Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından Siirt’in gösteren vatandaşlar, uygulamanın devam etmesi Eruh ilçesinde düzenlenen festivalde Kürtçe şarkı durumunda köylerini terk edecekleri uyarısında söylediği için hakkında “örgüt propogandası” bulundu. (Gündem- 22 Ağustos 2009) iddiasıyla soruşturma açılan Sanatçı Mehmet Zeki Akan, İHD Siirt Şubesi’ne başvurarak, hukuki Başörtülüye Özel Güvenlik Baskısı yardım talebinde bulundu. Meclis’in üniversitelerdeki başörtüsü yasağını (Evrensel- 24 Ağustos ) kaldırmaya dönük tüm girişimleri yargıdan geri dönerken, yasak da üniversite duvarlarını aşarak ‘Polis Copu Kör Etti’ İddiası lojmanlara kadar uzandı. Karadeniz Teknik Tekirdağ’ın Çorlu İlçesi’nde bir klima fabrikasında Üniversitesi’nin (KTÜ) Rektörü İbrahim Özen’in işçi olarak çalışan 35 yaşındaki Günay Candan, üniversite lojmanlarındaki başörtülü bayanların bir grupla kavgasına müdahale eden polisin copla peşine özel güvenlikçi taktığı iddia edildi. (Vakit- vurması sonucu sağ gözünün kör olduğunu iddia 23 Ağustos ) etti. (Radikal- 25 Ağustos )

105 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

4 Askeri Komutan Cezası Öldürdü sürücüyle kavga eden polisin açtığı ateş, yoldan Elazığ’da dört askerin ölümüyle sonuçlanan geçen bir vatandaşın ölümüne neden oldu. patlamanın, nöbette uyuyakalan bir erin komutanı Yaşanan tartışmanın kavgaya dönüşmesi üzerine tarafından cezalandırılmak istenmesi sonucu polisin açtığı ateş sonucu sıkılan mermi yoldan yaşandığı ortaya çıktı. 17 Ağustos tarihinde geçmekte olan İbrahim Özkaymak yaşamını yitir- Elazığ’ın Karakocan ilçesinde bir askerin elinde di. (islahhaber.com- 29 Ağustos ) bulunan bombanın kazayla patlaması sonucu dört askerin öldüğü bildirilmişti. Er İbrahim Öztürk’ün Cezaevinde İşkence İddiası elindeki bombanın kazara patlaması nedeniyle Gaziantep’te 21 Ağustos Cuma günü sabaha karşı kendisi ve yanındaki arkadaşları İbrahim Yaman, evlerine baskın yapılarak gözaltına alınan ve daha Ali Osman Altın ve Mesut Bulut ölmüşlerdi. sonra tutuklanan 7 kişinin aileleri, İHD Gazian- (Taraf- 26 Ağustos ) tep Şubesi’nde basın açıklaması yaptı. Üç tanesi 18 yaşından küçük olan ve biri de kanser hastası Evinde Kürtçe Ders Veren 10 Yaşındaki Kıza olan tutukluların aileleri, yakınlarına cezaevinde Soruşturma Açıldı işkence yapıldığını iddia ettiler. (Evrensel- 29 Diyarbakır Cumhuriyet Savcılığı, evlerinin bir Ağustos ) odasını Sur Belediyesi’nin desteğiyle sınıfa çevi- rerek 1 yıl boyunca 10 çocuğa Kürtçe ders ver- Buldukları Patlayıcı Ellerinde Patladı dikten sonra onlara karne dağıttığı öne sürülen Mardin’in Kızıltepe ilçesinde iki kardeş, buldukları 10 yaşındaki Medya Örmek ile ilgili soruşturma patlayıcının ellerinde patlaması sonucu yaralandı. başlattı. Soruşturma kapsamında Sur Belediye Damlalı köyünde oturan Ali Özdemir (13) Başkanı DTP’li Abdullah Demirbaş’ın ifadesi ile kardeşi Halime Özdemir (15), tarlada alınırken, Örmek’in anne ve babası da savcılığa çalışırken buldukları, cinsi henüz belirlenemeyen çağrıldı. (islahhaber.com- 26 Ağustos ) patlayıcı cisimle oynamaya başladı. Cismin ellerinde patlaması sonucu Ali ve Halime Özdemir Cezaevinde Ölüm yaralandı. (Zaman- 30 Ağustos ) 2.Kandıra (Kocaeli) F Tipi Cezaevi’nde 33 aydır tutuklu olan akciğer kanseri hastası Yılmaz Keskin, Adli Tıp “Faili Meçhul” Oldu! 3 Ağustos 2009’da Kocaeli Devlet Hastanesi’ne Kayıp yakınları, 3 aydır Adli Tıp’tan rapor bekliyor. kaldırıldıktan sonra 10 Ağustos 2009’da yaşamını Adli Tıp, 11 Mayıs’ta Batman’ın Helkis Dağı’nda yitirdi. (atilim.org- 26 Ağustos ) bulunan kafatası ve kemiklerin DNA tespitini aradan geçen süreye rağmen tamamlamadı. 6 Erin Öldüğü Mayınları Asker Döşedi İddiası 5 kafatası ve çok sayıda kemikle ilgili kimlik Erdoğan’ın DTP’li Türk’e verdiği randevuyu ip- teşhisinin sonuçlarını merakla bekleyen kayıp tal ettiren Çukurca’da altı askerin öldüğü mayın yakınları tepkili. Batmanlı ailelerin avukatı Murat patlamasıyla ilgili internete düşen ses kayıtlarında Çiçek, “3 ay geçmesine rağmen Adli Tıp’tan bir mayınların asker tarafından döşendiği iddia edildi. cevap alamadık. Yıllar sonra yakınlarını bulma (islahhaber.com- 28 Ağustos) ümidi taşıyan 22 aile bu durumdan şikâyetçi.” dedi. (islahhaber.com- 30 Ağustos ) Polis Kurşunu Can Aldı Polisin “uyarı ateşi” bir can daha aldı. Antep’te,

106 AĞUSTOS AYI HAK İHLALLERİ

Jandarma Kent Bastı! Genelkurmay, pimi çekilmiş el bombası patlaması sonucu dört askerin öldüğü haberinin Taraf’a nasıl ulaştığını Elazığ’da bir fotokopicide araştırdı. Askerî savcılık önceki gün bir kırtasiyede arama yaptı. 8. Kolordu Komutanlığı’nın yaklaşık bir yıldır foto- kopi işlemlerini yapan Yeni Asya Grubu’na ait Yeni Asya Kitap Kırtasiye, polis bölgesinde olmasına rağmen önceki gün jandarma personeli tarafından arandı. Makinenin hard diskine el kondu ve imajı alındı. Kırtasiye sahibinin oğlu olayı Taraf’a doğrularken, babası ise telefonda tepki göstererek, “Bizi bir daha aramayın” dedi. (islahhaber.com- 31 Ağustos )

Ergenekon Savcılarına İnceleme Adalet Bakanlığı, Ergenekon Soruşturmasını Yürüten Cumhuriyet Savcılarıyla İlgili Bir Şikayet Dilekçesini Daha İncelemeye Koydu. “Ergenekon” soruşturmasını yürüten savcı ve işlemleri bulunan hâkimlerle ilgili aynı mahiyetteki ihbar ve şikâyetlerin birleştirilmesi suretiyle daha önce 38 şikâyet dosyası açılmıştı. 38 şikâyet dosyasının 28’i hakkında soruşturma başlatılmasına gerek görülmemiş, 10 dosya kapsamındaki şikâyetlere ilişkin incelemeler ise sürdürülüyordu. (islahhaber.com- 31 Ağustos )

107 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

108 EYLÜL AYI HAK İHLALLERİ

Eylül Ayı Hak İhlalleri

Cezaevlerinde Baskılar güvenlik görevlileri, kız öğrencilere başörtüsünü 1 Eylül 2009’da, Kandıra (Kocaeli) F Tipi çıkarmadıkları sürece kayıtlarının yapılmayacağını Cezaevi’nde kalan Sami Özbil’e gönderilen Musa bildirdi. (Milli Gazete – 02 Eylül) Anter’in “Hatıralarım” adlı kitabıyla mizah dergisi Şarlo’nun cezaevi yönetimi tarafından Sami Antalya’da Barış Günü Yürüyüşüne Müdahale Özbil’e verilmediği öğrenildi. (atilim.org - 1 Eylül Antalya’da 1 Eylül Dünya Barış Günü’nde meşaleli 2009) yürüyüş yapmak isteyen gruba polis ekiplerinin biber gazı ve basınçlı suyla müdahale etmesi so- Üniversiteler Başörtüsü Engeli İle Açıldı nucu 20 kişi gözaltına alındı. (Zaman- 2 Eylül) 2009-2010 eğitim-öğretim dönemi için 9 bin 500 öğrencinin kaydının yapılacağı Çukurova Üni- Kalp Krizi Geçiren Mahkûm Ölüme Terkedildi! versitesinde üniversite yönetimi tarafından adeta Tarsus Kapalı Cezaevi’nde bulunan Eyüp Kaçar’ın başörtülü avı başlatıldı. Bu seneki kayıtlarda da 14 Temmuz 2009’da geçirdiği kalp krizi sonucu her sene olduğu gibi başörtü krizi yaşandı. Kayıt yaşamını yitirdiği iddia edildi, fakat olayı gören esnasında öğrenciler onar kişilik guruplar halinde tanık ifadelerine göre ise Eyüp Kaçar’a tıbbi müda- Balcalı Kampüsü nde hizmet veren Öğrenci İşleri hale yapılmaması nedeniyle Eyüp Kaçar’ın öldüğü Kayıt Merkezi ne çağrıldılar. Bu öğrencilerden 3 Eylül 2009’da öğrenildi. (TİHV- 3 Eylül) başörtülülerin ayrılmasını isteyen üniversitenin özel güvenlikçileri, başörtülüler için özel olarak Polise Taş Atmak, Bir Ömre Mal Olmakta! kurulan kabinlere giderek başlarını açmalarını aksi Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın 18 Ekim takdirde kayıtlarının yaptıramayacaklarını söyledi- 2008’de Diyarbakır’a yaptığı ziyareti protesto ler. (habergunluk.com– 01 Eylül) etmek için Şırnak’ın Cizre İlçesi’nde düzenle- nen gösterilerde kolluk güçlerine “taş attıkları” Sinop Üniversitesi’nde Başörtüsü Zulmü iddiasıyla yargılanan Osman Acu (19) ve Mehm- Türkiye’nin tüm üniversitelerinde olduğu gibi et Selim Bağana’nın (20) karar duruşması 3 Eylül Sinop Üniversitesi’nde de yeni kayıtlar, 1 Ey- 2009’da Diyarbakır 6. Ağır Ceza Mahkemesi’nde lül itibarıyla başladı. Üniversitenin Fen Edebi- görüldü. Mahkeme heyeti Osman Acu’ya “2911 yat Fakültesine kayıt yaptırmak isteyen kız sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’na öğrenciler üniversite yönetimin tarafından muhalefet ettiği” ve “yasadışı örgüte üye olma- başörtülü oldukları gerekçesiyle okula alınmadı. makla birlikte yasadışı örgüt adına eylem yaptığı” Sabah saatlerinde kayıt için bazı öğrencilerden suçlamalarıyla 10 yıl 5 ay hapis cezası verdi. Mah- başörtülülerin ayrılmasını isteyen üniversitenin keme heyeti Mehmet Selim Bağana’ya da Osman özel güvenlikçileri, öğrencilerin başlarını açma- Acu’ya verilen cezaların yanı sıra “yasadışı örgütü dığı takdirde kayıt yaptıramayacağını dile geti- propagandası yaptığı” suçlamasını da ekleyerek 11 rildi. Başörtülü yakınlarını da kampüse almayan yıl 3 ay hapis cezası verdi. (Zaman- 3 Eylül)

109 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Cizre’de Topraktan Faili Meçhuller Fışkırıyor kaldığını savunarak Adalet Bakanlığı ve Denizli 3 Eylül 2009’da Şırnak’ın Cizre İlçesi’ne bağlı Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulundu. (nvms- Basisk (Kuştepe) Köyü yakınlarında yol yapım nbc.com - 4 Eylül) çalışması sırasında iki insana ait olduğu tahmin edilen iskelet bulunduğu bildirildi. İskeletlerin yan Kitap Toplatma Kararı yana gömülü bulunduğu ve yanında kadın giysileri, Eksen Yayıncılık tarafından basılan “Parti puşi ile yöresel kıyafet bulunduğu öğrenildi. Cizre- Değerlendirmeleri–4” adlı kitabın İstanbul 14. İdil karayolundaki Kuştepe Köyü’nde 16 Mart Ağır Ceza Mahkemesi tarafından toplatıldığı 5 Ey- 2009’da Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı’nın lül 2009’da öğrenildi. Mahkeme kararında kitapta talimatıyla başlatılan kazı çalışmalarında da 20 ke- “yasadışı Türkiye Komünist İşçi Partisi’nin (TKİP) mik parçası bulunmuştu. (ntvmsnbc.com- 3 Eylül) propagandası yapıldığını” iddia etti. (kizilbayrak. net- 5 Eylül) Yasaklanan Afiş 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi’ni protesto mi- Uşak’ta İşçi Eylemine Müdahale tinglerini duyuru amaçlı Özgürlük ve Dayanış- 5 Eylül 2009’da Uşak’ta işten çıkartılan işçilerin ma Partisi’nin (ÖDP) hazırladığı afişi, Ankara Cumhuriyet Meydanı’nda yaptıkları eyleme polis Valiliği’nin afişin Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) ekiplerinin müdahale etmesi sonucu bir kişinin 301. maddesine aykırı olduğu gerekçesiyle yasak- yaralandığı bildirildi. (cnnturk.com- 5 Eylül) ladığı öğrenildi. (Radikal- 4 Eylül) Antalya’da Meşaleli Yürüyüş’e Polis Müda- Parklara Kürtçe İsim Vermek ‘Genel Ahlak’a halesi Aykırı! Antalya’da 1 Eylül Dünya Barış Günü’nde meşaleli Diyarbakır’da Kayapınar Belediyesi’nin, yeni açılan yürüyüş yapmak isteyen gruba polis ekiplerinin 5 parka verdiği “Rojbin’, “Roni”, “Sosin”, “Bezar”, biber gazı ve basınçlı suyla müdahale etmesi so- “Roşan” adları ile kültür merkezine verdiği “Ci- nucu gözaltına alınan 24 kişiden Mehmet Kılıç, gerxwin” adı Kayapınar Kaymakamlığı tarafından Hakan Kılıç, Mustafa Kılıç, M. Zülfü Dinçer, onaylanmadı. Kayapınar Kaymakamlığınca 1 Ey- Zeynel Çelen, Hamza Kahraman, Mehmet Alak, lül 2009’da belediyeye gönderilen yazıda, adres ve Veysi Özçakan, Mehmet Emin Fasulye, Diyadin numaralandırmaya ilişkin yönetmeliğin 24. mad- Alak, İlyas Alak, Fuat Soysal, Mahmut Erüs, Erhan desi hatırlatılarak yazıda mahalle, sokak, cadde, Erüs, Dilşat Babat “yasadışı örgüt propagandası bulvar, meydan ve benzeri yerlerin adlarının, yaptıkları” suçlamasıyla 5 Eylül 2009’da tutuklandı. Anayasanın temel ilkelerine, yürürlükteki mevzua- (Gündem- 5 Eylül) ta, genel ahlaka aykırı, ayrımcılığa ve bölücülüğe yol açabilecek nitelikte olamayacağı, bu yerlere Hasta Tutukluları Görmüyor çirkin, müstehcen ve gülünç adlar konulamayacağı Cezaevlerinde yaşanan sağlık sorunlarına her ifade edildi. (Radikal- 4 Eylül) geçen gün bir yenisi daha ekleniyor. Birçok siyasi tutuklu ve hükümlü ağır sağlık sorunları yaşarken, Cezaevinde İşkence tedavi edilmeleri ve tahliye edilmeleri önünde- 4 Eylül 2009’da Kemal Kalkan, Denizli D Tipi ki engeller ise sürüyor. Kırıkkale F Tipi Kapalı Cezaevi’nde bulunan oğlu Yunus Kalkan’ın Cezaevi’nde tutuklu bulunan müebbet hapis cezaevinde işkence ve kötü muameleye maruz cezası alan Lokman Akbaba, ağır sağlık sorunlarına rağmen tedavi edilmiyor. (Gündem - 5 Eylül)

110 EYLÜL AYI HAK İHLALLERİ

Gösteri ve Yürüyüş Yasasına Muhalefete 15 düzenlendi, 30 kişi gözaltına alındı. Operasyonun Ay Hapis Cezası gerekçesinin Atılım Gazetesi Yazarı Işık Kutlu’nun 2008 yılının Ekim ayında Batman’da düzenlenen cenazesine katılmak olduğu iddia edildi. (Ev- bir gösteriye katıldığı gerekçesiyle 29 Haziran rensel- 9 Eylül) 2009’dan beridir tutuklu bulunan Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası (Eğitim-Sen) Batman Şubesi Cezaevinde İşkence ve Kötü Muameleye üyesi Süleyman Şimşek, “2911 Sayılı Toplantı ve Takipsizlik Kararı Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’na muhalefet ettiği” Hakkâri’de 22 Mart 2008’de yapılan Newroz iddiasıyla 4 Eylül 2009’da Diyarbakır 6. Ağır kutlamasında kameralar önünde kolu bükülen ve Ceza Mahkemesi tarafından 15 ay hapis cezasına daha sonra tutuklanan C.E.’nin (12) cezaevinde çarptırıldı. (batmanpostasigazetesi.com - 6 Eylül) gördüğü işkence ve kötü muameleye ilişkin olarak C.E.’nin avukatlarının cezaevindeki jandarma er- Cenaze Törenine Katıldıkları Gerekçesiyle leri ve cezaevi doktoru hakkında yapmış olduğu 32 Kişi Göz Altına Alındı suç duyurusunun 16 ay sonra takipsizlik kararıyla Terörle Mücadele Şubesi ekipleri, 8 Eylül 2009’da sonuçlandığı 10 Eylül 2009’da öğrenildi. (ANF- sabaha karşı 5:30’da, Atılım Gazetesi ve Bilim Eği- 10 Eylül) tim Estetik Kültür Sanat Araştırmaları Vakfı çalı- şanlarıyla Ezilenlerin Sosyalist Platformu ve Sos- Polisler Hamallara Cop ve Biber Gazıyla yalist Gençlik Derneği üyelerinin İstanbul, İz- Saldırdılar! mir, Ankara, Diyarbakır, Bursa, Malatya, Çanak- 9 Eylül 2009’da Şanlıurfa’da trafikte bir polis oto- kale, Tunceli’de bulunan evlerine ve bu kurumla- mobili önlerinde el arabasıyla ilerleyen ve hamallık rın bürolarına baskın düzenledi. Ankara 11. Ağır yapan 3 kişiden hızlı gitmelerini istedi. Araçta bu- Ceza Mahkemesi’nin, 16 Temmuz 2009’da yaşa- lunan 3 kişilik polis ekibinin, el arabasının yüklü mını yitiren Yazar Kutsiye Bozoklar’ın (Işık Kutlu) olması nedeniyle hızlı ilerleyememesinden dolayı 19 Temmuz 2009’da Karşıyaka Mezarlığı’nda dü- Osman Kıtmir, Muhammet Kıtmir ve Ahmet zenlenen cenaze törenine katılanlar hakkında aldı- Kıtmir’den kimliklerini göstermelerini istemesi ğı baskın kararı sonucu 32 kişinin gözaltına alındı- üzerine polis memurlarıyla hamallar arasında ğı öğrenildi. (ozgurradyo.com- 8 Eylül) tartışma çıktı. Tartışmanın şiddetlenmesi üzerine polis ekibi 3 hamalı ve onlara destek veren 2 esnafı Ankara Valiliği, Kenan Evren’i Protesto Et- biber gazı sıkıp ve copla dövdükten sonra gözaltına meyi ‘Yasak’ladı aldı. (Radikal- 10 Eylül) 12 Eylül 1980 Askerî Darbesi’nin uygulayıcısı Ke- nan Evren’in tedavi gördüğü Gülhane Askerî Tıp Çaldıran’da Yargısız İnfaz Girişimi Akademisi’nin (GATA) önünde Kenan Evren’i Van’ın Çaldıran İlçesi’ne bağlı Yukarı Cillê (Çil- protesto etmek amacıyla Özgürlük ve Dayanışma li) Köyü’nde yaşayan ve İran sınırında mazot Partisi’nin (ÖDP) 10 ve 11 Eylül 2009’da saat kaçakçılığı yaparak geçimini sağlayan köylüler, 5 10:00 ile 19:00 arasında yapmak istediği “Vic- Eylül 2009’da Onur Tepe Karakolu’nda görevli dan Nöbeti”ni Ankara Valiliği 8 Eylül 2009’da askerler tarafından yakalanıp gözaltına alındıktan yasakladı. (Birgün - 8 Eylül) sonra işkence ve kötü muameleye maruz kaldıklarını belirttiler.10 Eylül 2009’da ise işkence ESP’ye Operasyon: 30 Gözaltı ve kötü muamele iddialarının ardından köye Ezilenlerin Sosyalist Platformu’na 8 ilde operasyon gelen askerlerin, köylülere ateş etmesi sonucu 5

111 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

köylünün yaralandığı öğrenildi. (islahhaber.com- gele ateş eden geçici köy korucuları, 5 kişiyi darp 11 Eylül) ederek ve silahla vurarak yaraladı. (Radikal- 13 Ey- lül) Kulp’ta Mayın Patlaması Can Aldı 11 Eylül 2009’da Diyarbakır’ın Kulp İlçesi’nde ön- DTP’li Tuğluk Hakkında İnceleme ceden döşenmiş mayının patlaması sonucu Ma- Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı, “De- sum Teyin (15) yaşamını yitirdi, Mehmet Teyin mokratik süreç tıkanırsa, Kürtler ayrılmayı yaralandı. (Zaman- 11 Eylül) bile tartışmaya başlayabilir” diyen Demokratik Toplum Partisi (DTP) Diyarbakır milletvekili Ay- Atılım Gazetesinin Yayını Durduruldu sel Tuğluk hakkında inceleme başlattı. Tuğluk’un 11 Eylül 2009’da İstanbul 11. Ağır Ceza Mahke- dokunulmazlığının kaldırılması için fezleke mesi, haftalık yayınlanan Ezilenlerin Sosyalist Al- hazırlanacağı bildirildi. (Vakit- 13 Eylül) ternatifi Atılım Gazetesi’nin 11 Eylül 2009 tarihli sayısının Terörle Mücadele Yasası’nın (TMY) Siirt’te Protesto Gösterisine Polis Müdahale 7/2. maddesi uyarınca toplatılmasına ve gazetenin Etti yayının 1 ay süreyle durdurulmasına; Ankara 11. 13 Eylül 2009’da Siirt’te DTP üyelerinin DTP’ye Ağır Ceza Mahkemesi ise 11 Eylül 2009’da gaze- yönelik gözaltı uygulamalarını protesto etmek tenin 5 Eylül 2009 tarihli sayısının TMY’nin 7/2. için yaptığı yürüyüşe polis ekiplerinin “yürüyüşün maddesi uyarınca toplatılmasına karar verdi. (ati- izinsiz olduğu” gerekçesiyle müdahale etmesi so- lim.org- 11 Eylül) nucu çıkan arbedede DTP üyesi 9 kişiyle 4 polis memuru yaralandı. (ntvmsnbc.com- 13 Eylül) Şanlıurfa’da Korucu Saldırısı 11 Eylül 2009’da Şanlıurfa’nın Akçakale İlçesi’nde Taş Atan Çocuklar Ağır Cezalarla Mahkûm Akçakale Milli Eğitim Müdürlüğü’nün taşımalı Ediliyor eğitim ihalesine katılmak isteyen Müslüm Şahin 16 Mart 2009’da Adana’da düzenlenen pro- (53) ve Hacı Kaya iki polis otosunun koruması testo gösterisinde, kolluk güçlerine “taş attıkları” eşliğinde ihalenin düzenlendiği binadan ayrılırken iddiasıyla yargılanan M.S. (16), V.S. (16), E.B. (17), geçici köy korucularının silahlı saldırısına uğradı. M.Ç. (15) ve İ.A.’nın (14) karar duruşması 10 Ey- Saldırıda Müslüm Şahin yaşamını yitirirken Hacı lül 2009’da Adana 7. Ağır Ceza Mahkemesi’nde Kaya da yaralandı. (ANF- 11 Eylül) görüldü. Mahkeme heyeti 5 çocuğa “yasadışı örgüte üye olmamakla birlikte yasadışı örgüt Cezaevinde Ölüm adına eylem yaptığı” suçlamasıyla 7’şer yıl 6’şar Cinayet suçundan Güdül Cezaevi’nde bulunan ay, “yasadışı örgüt propagandası yaptıkları” Ümit Acar’ın (27), cezaevinin lavabosundaki su suçlamasıyla 1’er yıl hapis cezası verdi. 5 çocuğun borusuna kendini asarak intihar ettiği 13 Eylül 7’şer yıl 6’şar ay olan hapis cezası 4’er yıl 2’şer aya 2009’da öğrenildi. (Zaman- 13 Eylül) indirilirken 1’er yıl olan hapis cezası da 3000 TL para cezasına çevrildi. (islahhaber.com- 14 Eylül) Batman’da Korucu Saldırısı 12 Eylül 2009’da Batman’da geçici köy korucula- İşkenceci Gardiyanlar Beraat Etti rıyla Akça Köyü’nde yaşayan M.Ş. ile R.Ş. arasında Sakarya L Tipi Cezaevi’nde kalan tutuklu ve çıkan tartışmanın kavgaya dönüşmesi sonucu R.Ş. hükümlülere “işkence yaptıkları” iddiasıyla ve M.Ş.’nin saklandığı akaryakıt istasyonuna rast- haklarında soruşturma başlatılan ve dava açılan

112 EYLÜL AYI HAK İHLALLERİ

5 infaz koruma memurunun “işkence” suçundan suçlamaları kabul etmeleri için gözaltına alınan 7 Sakarya 2. Ağır Ceza Mahkemesi’nde yargılandığı kişiye işkence ve kötü muamele yaptıklarını be- davanın 16 Eylül 2009’da görülen duruşmasında 5 lirterek 17 Eylül 2009’da İnsan Hakları Derneği infaz koruma memuru delil yetersizliğinden beraat (İHD) Adana Şubesi’ne başvurdu. (yeniozgur- etti. (Zaman, 16 Eylül) politika.com- 18 Eylül)

Milliyet Gazetesi’ne ‘PKK Propagandası’ Cizre’de Mayın Patlaması Davası Şırnak’ın Cizre İlçesi’nde meydana gelen mayın Abdullah Öcalan’ın yol haritasına ilişkin, KCK patlaması sonucu Kemal Çiftçi (16) yaralandı. Yürütme Konseyi Üyesi Duran Kalkan’ın Fırat (Milliyet - 18 Eylül) Haber Ajansı’na (ANF) yaptığı açıklamayı haberleştiren Milliyet gazetesi hakkında ‘PKK Ankara’da ‘Ajanlık’ Teklifini Reddeden İşçiye propagandası’ yaptığı gerekçesiyle dava açıldı. Polis Tehdidi (Gündem- 16 Eylül) İnsan Hakları Derneği (İHD) Ankara Şubesi’nde bir basın toplantısı düzenleyen Sincan İşçi Derneği Sakarya L Tipi Cezaevinde İşkence İddiası üyesi Çağrı Gedik, sivil polis otosuna zorla Sakarya L Tipi Cezaevindeki bir tutukluya bindirildiğini ve ajanlık yapmasını kabul etmediği işkence ettikleri iddiasıyla 10 aydan beri tutuklu takdirde kendisine ve ailesine her şeyin olabileceği olarak yargılanan 5 infaz koruma memuru, delil yönünde tehdit edildiğini savundu. (atilim.org - 18 yetersizliğinden beraat etti. (Milliyet- 16 Eylül) Eylül)

Diyarbakır’da 19 DTP’li Gözaltına Alındı Mülteci Kampına Coplu ve Biber Gazlı Müda- Diyarbakır’da DTP Kadın Meclisi’nin partilerine hale yönelik başlatılan operasyonları protesto etmek 18 Eylül 2009’da Kırklareli’nde bulunan Gazi Os- için düzenlediği yürüyüşün ardından aralarında man Paşa Barınma ve Kabul Merkezi’nde çıkan DTP ilçe yöneticilerinin de bulunduğu 19 kişi yangının ardından çıkan olaylara kamp yetkilile- gözaltına alındı. (Gündem- 17 Eylül) riyle polis ekiplerinin coplu ve biber gazlı müda- halesi sonucu 7 mültecinin yaralandığı açıklandı. Niğde’de Altın Madenini Protesto Eylemine (TİHV-20 Eylül) Müdahale 16 Eylül 2009’da Niğde’de siyanürle altın madeni Yargısız İnfaz Davasında Cezasızlık işletmek isteyen Niğde İl Genel Meclisi’ni protesto 7 Eylül 2005’te çatışmada ölen yakınlarının eden gruba polis ekiplerinin biber gazıyla müda- cenazelerini karşılamak üzere Siirt’te toplanan hale etmesi sonucu biber gazından etkilenen 50 kalabalığın arasına giren askerî araçtan G.Y. adlı kişi Niğde Devlet Hastanesi’ne kaldırıldı. (Ev- uzman çavuş ateş açmış ve kafasına isabet eden rensel- 17 Eylül) mermiyle yaralanan Abdullah Aydan yaşamını yitirmişti. G.Y. hakkında açılan davada ise Siirt Ağır Adana’da Gözaltında İşkence Ceza Mahkemesi’nin beraat kararı verdi. Kararın Adana’nın Seyhan İlçesi’nde 13 Eylül 2009’da temyiz edilmesi için Yargıtay’a gönderilen dosya bir markete molotofkokteyli attıkları iddiasıyla için Yargıtay Savcısı Ömer Faruk Eminağaoğlu’nun gözaltına alınan 7 kişiden K.B. (18), götürüldükleri hapis cezası talep etmesine rağmen Yargıtay 1. Şakirpaşa Karakolu’nda polis memurlarının yapılan Ceza Dairesi’nin beraat kararını onamasının

113 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

ardından dosyanın son temyiz incelemesini inge Döndü” başlıklı haberde “yasadışı örgüt Yargıtay Ceza Genel Kurulu yaptı. Yargıtay Ceza propagandası yapıldığı” iddiasıyla Demokratik Genel Kurulu’nun Yargıtay Savcısı’nın itirazını red- Açılım Gazetesi 22 Eylül 2009’da İstanbul 14. dedip 18 Mart 2009’da beraat kararını onadığı 22 Ağır Ceza Mahkemesi tarafından bir ay süreyle Eylül 2009’da öğrenildi. (ntvmsnbc.com- 22 Eylül) kapatıldı. (Radikal- 23 Eylül)

‘Sayın’ Dediğini Yazdı Yargılandı Yazar Devrim Sevimay’a ve Hülya Avşar’a İskenderun’da PKK Lideri Abdullah Öcalan Soruşturma Açıldı için ‘sayın’ ifadesinin kullanıldığı DTP’nin basın Milliyet Gazetesi Yazarı Devrim Sevimay’ın toplantısını haberleştiren Demokrat İskenderun sanatçı Hülya Avşar’la “demokratik açılım” süre- gazetesi sahibi Ersen Korkmaz ‘suç ve suçluyu cine ilişkin yaptığı ve 24–25 Ağustos 2009’da övmek’ten yargılanıyor. (Gündem- 22 Eylül) Milliyet Gazetesi’nde yayınlanan röportajla ilgili olarak Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığı 22 Hülya Avşar’a ‘Kürt Açılımı’ Soruşturması Eylül 2009’da Hülya Avşar ve Devrim Sevimay Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığı, demokra- hakkında “halkı kin, nefret ve düşmanlığa tah- tik açılım çalışmaları ile ilgili sözleri nedeniyle rik ettikleri” gerekçesiyle TCK’nin 216. maddesi sanatçı Hülya Avşar hakkında “Halkı kin, nefret ve uyarınca soruşturma açtı. (Milliyet - 23 Eylül) düşmanlığa tahrik ettiği” gerekçesiyle soruşturma açtı. (Yeni Şafak- 22 Eylül) Yürüyüş Dergisi Toplatıldı Yürüyüş’ün 20 Eylül 2009 tarihli 194. sayısında Kürtçe İsme Engel yer alan haberlerde “yasadışı örgüt propagandası Yeni doğan çocuğuna Hawar Kendal ismini yapıldığı” ve “suçun ve suçlunun övüldüğü” vermek isteyen Yılmaz ailesi, Dersim Nüfus iddialarıyla 20 Eylül 2009’da İstanbul 14. Ağır Ceza Müdürlüğü’nün yasağına takıldı. 2 aylık çocuğuna Mahkemesi tarafından derginin 194. sayısının nüfus cüzdanı almak isteyen anne Helin Gültekin yayının bir ay süreyle durdurulduğu ve derginin Yılmaz, Nüfus Müdürlüğü’nden isimde ‘W’ harfi 194. sayısı hakkında toplatma kararı alındığı 23 bulunduğu gerekçesiyle ret yanıtı aldı. (Gündem- Eylül 2009’da açıklandı. (yuruyuş.com- 23 Eylül) 22 Eylül) F Tipi’nde İşkenceye Takipsizlik Kararı Mayın Çukurca’da 1 Can Aldı Kırıkkale F Tipi Cezaevi’ne 2007 yılında yapılan 22 Eylül 2009’da Hakkâri’nin Çukurca İlçesi’nde sevkler sırasında hükümlülerin maruz kaldığı önceden döşenmiş mayının patlaması sonucu işkence ve kötü muamele nedeniyle 66 memur Ömer Seven (65) yaşamını yitirdi. (ntvmsnbc. hakkında yapılan suç duyurusunun doktorun com- 22 Eylül) verdiği “yaralama var ama basit tıbbî müdahaleyle giderilebilir” raporu sonucu savcılık tarafından Demokratik Açılım Gazetesi’nin Yayını Dur- takipsizlik kararıyla sonuçlandığı 23 Eylül duruldu 2009’da öğrenildi. Karar itiraz eden hükümlülerin Günlük Gazetesi’nin 22 Ağustos 2009’da bir avukatlarının talebi ise Ankara 10. Ağır Ceza Mah- ay süreyle kapatılmasının ardından 26 Ağustos kemesi tarafından reddedildi.(ANF- 23 Eylül) 2009’da yayınlanmaya başlayan Demokratik Açılım Gazetesi’nin 22 Eylül 2009’da yayınlanan Sakallı Öğretmen Göreve Başlatılmadı 29. sayısında yer alan “Cenaze Törenleri Mit- AA muhabirinin edindiği bilgiye göre, öğretmen

114 EYLÜL AYI HAK İHLALLERİ

olarak atanan Mehmet Nafi Aksoy, sakallı bir Baba ‘Oğlumu JİTEM öldürdü, üzeri örtüldü’ şekilde İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne evrakı ile iddiasında. Şanlıurfalı Er Ali Yüksel’in ailesine, başvurarak göreve başlamak istediğini belirtti. çocuklarının ölümü için önce “şehit”, ardından Aksoy’un başvuru esnasında sakallarının uzun “intihar” en sonunda da “kaza” dendi. Ailenin olmasından dolayı kılık kıyafet yönetmeliğine başvurusu üzerine mahkeme ayrıntılı soruşturma uymadığı gerekçesiyle, göreve başlama işlemleri istedi. (Taraf- 25 Eylül) yapılmadı. (haber7.com - 24 Eylül) Cezaevinde Gardiyan Zulmü Kol Kıran Polise Takipsizlik! 25 Eylül 2009’da Kırıklar (İzmir) 1 Nolu F Tipi Newroz gösterileri sırasında polisler tarafın- Cezaevi’nde kalan Rıdvan Demirhan ve Sait dan bükülen kolunda ödem oluşan 15 yaşındaki Benek’in aileleriyle yaptıkları görüş sonrasında C.E’nin ‘İşkence ve kötü muamele’ gördüğü iddia- ayakkabılarının aranmak istemesine Rıdvan sıyla, Emniyet, askeri personel ve cezaevi görevlile- Demirhan’ın ve Sait Benek’in itiraz etmesi üzerine ri hakkında yaptığı suç duyuruları takipsizlikle so- kameralar önünde gardiyanlar tarafından dövül- nuçlandı. (Evrensel- 25 Eylül) dükleri öğrenildi. (atilim.org - 26 Eylül)

Slogan Atmanın Cezası 1 Yıl Hapis Ankara’da Mevsimlik İşçiler Polis Tarafından 1 Mayıs 2005’te Şanlıurfa’da düzenlenen İşçi Dövüldü Bayramı kutlamasında “yasadışı slogan attıkları” Şanlıurfa’dan Ankara’nın Polatlı İlçesi’ne çalışmak iddiasıyla yargılanan Mehmet Eroğlu ve Muhittin için giden mevsimlik 2 Kürt işçinin, 21 Eylül Sürmeli’nin davası sonuçlandı. 23 Eylül 2009’da 2009’da polis ekibinin yaptığı kimlik kontrolü Diyarbakır 5. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülen sırasında polis ekibinin fizikî şiddetine ve polis karar duruşmasında Mehmet Eroğlu ve Muhittin ekibinin kışkırtması sonucu çevrede bulunanların Sürmeli “yasadışı örgüt propagandası yaptıkları” linç girişimine maruz kaldığı öğrenildi. Daha sonra iddiasıyla Terörle Mücadele Yasasının 7/2. mad- gözaltına alınarak Polatlı Polis Merkezi’ne götürül- desi uyarınca 1’er yıl hapis cezasına çarptırıldı. en işçilerden M. Emin Toy, elleri kelepçeli olduğu (Günlük - 25 Eylül) halde polis memurları tarafından dövüldüğünü savundu. İşçilerden M. Emin Toy’un (23) kolunun, Yüksekova’da Faili Meçhul Cinayet Adem Birden’nin (26) ise bacağının kırıldığı be- 24 Eylül 2009’da Hakkâri’nin Yüksekova İlçesi’nde lirtilirken “görevli polis memuruna mukavemet et- boş bir arazide Sadullah Kaya’ya (30) ait olduğu tikleri” iddiasıyla M. Emin Toy ile Adem Birden’in tespit edilen ve 3 mermi izinin olduğu bir ce- haklarında suç duyurusunda bulunulduğu set bulundu. Peranis (Bağdaş) Köyü’ne bağlı Slort öğrenildi. (yeniozgurpolitika.com - 26 Eylül) (Ericik) Mezrası’nda yaşayan Sadullah Kaya’nın ölümüyle ilgili soruşturma başlatıldığı öğrenildi. Cezaevinde Tecavüz İddiası (yuksekovahaber.com- 25 Eylül) Tekirdağ Kapalı Cezaevi’nde kalan F.B.’nin (17), yaşları 12 ile 15 arasında değişen 4 çocuğa koğuş ‘Oğlumu Jitem Öldürdü, Üzeri Örtüldü’ tuvaletinde tecavüz ettiği iddiası üzerine cezaevi İzmir Özel Koruma Bölüğü’nde askerlik yaptığı savcılığı soruşturma başlattı. (Radikal- 27 Eylül) sırada, nöbet tuttuğu garajda ölü bulunan Piyade Er Vahit Uzun’un ailesi davayı Avrupa’ya taşıdı.

115 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

İstanbul’da IMF’yi Protesto Eden 4 Kişi Göz dana gelen bir patlamadan da kaynaklanabileceği Altına Alındı iddia edilirken Lice Cumhuriyet Savcısı’nın “can İstanbul’da 6–7 Ekim 2009’da yapılması güvenliğinin olmadığı” iddiasıyla olay yerine düşünülen IMF ve Dünya Bankası toplantılarını gitmediği öğrenildi. (Zaman - 28 Eylül) protesto eden gruba müdahale eden polis ekipleri 4 kişiyi gözaltına aldı. (ntvmsnbc.com - 27 Eylül) Güler Zere’nin Tedavi Edilmesini İsteyen TA- YAD Üyeleri Göz Altına Alındı Şırnak’ta Yola Döşenen Mayının Patlaması 29 Eylül 2009’da İstanbul’da kanser hastası Sonucu Bir İşçi Hayatını Kaybetti hükümlü Güler Zere’nin tedavi edilmesi için tahli- 27 Eylül 2009’da Şırnak’ın Uludere İlçesi’nde ön- ye edilmesi amacıyla Galata Kulesi’ne pankart asan ceden döşenmiş mayının işçileri taşıyan kamyo- TAYAD üyesi 4 kişi gözaltına alındı. (Gündem - nun geçişi sırasında patlaması sonucu Fikret Gü- 29 Eylül ) vercin yaşamını yitirdi, İsmail Ataman ise yaralan- dı. (Yeni Şafak - 27 Eylül) Gösterilere Katılan 5 Çocuk Gözaltına Alındı Adana’nın merkez Yüreğir İlçesi Koza ve Anado- Muş’ta Kavgaya Karışan şahıs, Jandarma lu mahallelerinde gösterilere katıldıkları gerekçe- Tarafından Sopayla Dövüldü siyle 5 çocuk İl Emniyet Müdürlüğü’ne bağlı po- 26 Eylül 2009’da Muş’un Malazgirt İlçesi’nin Kon- lisler tarafından gözaltına alındı. Adana İl Emniyet akkuran Beldesi’ne bağlı Bahçe Köyü’nde iki aile Müdürlüğü’ne bağlı polisler, Koza ve Anadolu ma- arasında çıkan kavgaya jandarma ekiplerinin mü- hallelerinde evlere baskın düzenledi. Baskınlarda dahalesi sırasında bir uzman çavuşun, Ali Öztürk’ü M.Ç, R.A., S.D., D.Y. ile ismi öğrenilemeyen bir ço- sopayla dövdüğü öğrenildi. Kafasına aldığı dar- cuk gözaltına alındı. Mahallede yapılan gösterilere belerle yaralanan Ali Öztürk’ün Muş Devlet katıldıkları gerekçesiyle gözaltına alındıkları belir- Hastanesi’ne kaldırıldığı belirtildi. (Evrensel- 28 tilen çocukların, emniyette tutuldukları öğrenildi. Eylül) (Gündem- 30 Eylül)

Malatya’da Karakolda İşkence ve Kötü Mua- mele 28 Eylül 2009’da Malatya’da Yürüyüş Dergisi’nin satışını yapan Malik Özkoca ve Sevda Kurban gözaltına alındı. Dergi hakkında toplatma kararı olduğu gerekçesiyle gözaltına alınan 2 kişinin tutuldukları Sümer Karakolu’nda işkence ve kötü muameleye maruz kaldığı ve Malatya Devlet Hastanesi’ne kaldırıldıkları ileri sürüldü. (halkinsesi.tv- 28 Eylül)

Lice’de Yargısız İnfaz 28 Eylül 2009’da Diyarbakır’ın Lice İlçesi’ne bağlı Birlik Köyü’nde yaşayan Ceylan Önkol’un (14) jandarma karakolundan açılan ateş sonucu öldüğü ileri sürüldü. Ceylan Önkol’un ölümünün mey-

116 EKİM AYI HAK İHLALLERİ

Ekim Ayı Hak İhlalleri

Festivaldeki Konuşmaya Ceza 2006 yılında 6’ıncısı düzenlenen Kültür ve Sanat Bingöl’de Korucular Mezrayı Bastı Festivali kapsamında yaptıkları konuşma nedeniy- Bingöl’ün Kiğı ilçesi Karer bölgesinde bulunan le avukat Eren Keskin, tiyatrocu Murat Batgi ve Elmaağaç (Maskan) köyü Tenyan mezrasında bu- yazar Edip Polat hakkında Diyarbakır 5’inci Asli- lunan iki eve, Doğanlı köyü korucularının baskın ye Ceza Mahkemesi’nde, ‘Halkı kin ve düşmanlı- düzenlediği öne sürüldü. Mağdur Çelebi ailesi ğa tahrik etmek’ suçlamasıyla açılan davanın karar fertleri, korucuların geleceğini duydukları için ev- duruşması görüldü. Kararını açıklayan mahkeme lerini boşalttıklarını, eve gelen korucuların evin heyeti, sanıkların ‘Halkı kin ve düşmanlığa tahrik kapılarını kırıp, 82 yaşındaki İbrahim Çelebi’yi etmek’ suçunu işlediklerini belirterek, insan hakla- dövdüğünü söylediler. (Evrensel - 1 Ekim) rı savunucusu avukat Eren Keskin, yazar Edip Po- lat ve tiyatro sanatçısı Murat Batgi’ye 1’er yıl hapis Tuzla Tersanesi’nde Bir Kaza Daha: 1 Ölü cezası verdi. (Star - 1 Ekim) 22 Eylül’de Tuzla Tersaneler Bölgesi’nde çalıştığı tersanede gemiden düşerek yaralanan Halil Daş IMF-Dünya Bankası Toplantılarını Protesto (26), kaldırıldığı hastanede hayatını kaybetti. Gösterilerine Müdahale DİSK’e bağlı Limter-İş, Daş’ın ölümüyle Tuzla İstanbul’da 6–7 Ekim 2009’da düzenlenecek olan Tersaneler Bölgesi’nde iş kazası sonucu ölen işçi Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası sayısının 128’e yükseldiğini bildirdi. (Zaman - 1 toplantıları öncesinde 1 Ekim 2009’da Bilgi Ekim) Üniversitesi’nde üniversite öğrencileriyle bir araya gelen IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn’ı Liseli Öğrenciye Okul Polisi Dayağı Bilgi Üniversitesi’nin önünde protesto eden gruba Ankara’da Ayrancı Ticaret Meslek Lisesi öğrencisi polis ekipleri coplarla müdahale ederek 19 kişiyi E.G. okul bahçesinde arkadaşıyla otururken yanına gözaltına aldı. (atilimhaber.org - 1 Ekim 2009) gelen “Okul Polis Projesi” kapsamında Ayrancı Ti- caret Meslek Lisesi’nde görev yapan “okul polisi” Aram Yayınları Genel Yayın Yönetmeni M.A.’nın, okulun öğrencisi olmadığı iddiasıyla Adanır’a 67,5 Yıl Hapis Cezası İsteniyor kendisini dövdüğünü söyledi. Numune Eğitim ve Günlük yayın yapan Kürtçe Hawar Gazetesi Araştırma Hastanesi’nden rapor alan E.G, suç du- Yazı İşleri Müdürü olan ve aynı zamanda Aram yurusunda bulundu. (Radikal - 2 Ekim) Yayınları Genel Yayın Yönetmenliğini yapan Bedri Adanır’a, yayınevine yapılan polis baskını sırasında Gösteriye Katılanlar Propaganda İddiasıyla bulunan dokümanlar ve materyallerden, çeşitli Tutuklandı dergi ve gazetelere verdiği demeç ve ilan, makale Adana’nın Yüreğir İlçesi’nde 30 Eylül 2009’da ve fotoğraflardan dolayı son 3 ay içinde 4 ayrı dava yapılan ev baskınlarında gözaltına alınan S.D., açıldı. (Gündem - 1 Ekim) Deniz Yılmaz, Murat Çiftçi, Rahim Akgül ve Hüseyin Yakar “katıldıkları gösterilerde yasadışı

117 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

örgüt propagandası yaptıkları” suçlamasıyla 2 lar Federasyonu üyesi Evrim Konak, ‘JİTEM üyesi Ekim 2009’da tutuklandı. (Gündem - 2 Ekim ) oldukları’ iddia edilen kişiler tarafından neşterle yaralandı. Yüzünden ve ellerinden yaralanan kadın Öğrencisinin Cenaze Namazını Kıldıran ölümle tehdit edildiğini söyledi. (Birgün - 3 Ekim) Müdüre Soruşturma Açıldı Samsun’da 29 Eylül Salı hemzemin geçitte yük Şırnak’ta Mayın Patladı: 2 Ölü treninin çarpması sonucu hayatını kaybeden Şırnak’ta Kato Dağı yakınlarındaki askerî birliğe öğrencisi Volkan Akyasa’ının Tekkeköy’deki malzeme taşıyan minibüsün önceden döşenmiş cenaze namazını kıldıran Namık Kemal Lisesi mayına çarpması sonucu Vedat Bayhan (26) ve Müdürü Mustafa Kandemir hakkında ‘’mesai Cihat Durmuş (16) yaşamını yitirdi. (Zaman - 4 saatleri içerisinde namaz kıldırmak’’ gerekçesiyle Ekim) İl Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından soruşturma açıldı. (Zaman - 2 Ekim) Hapishanenin Ring Aracına ismini Yazan Çocuklara 8 Yıl Hapis İstemiyle Dava Açıldı El Konulan Kürtçe Kitaplar Polise taş attıkları gerekçesiyle Mardin’de tutukla- Artuklu Ünivesitesi’nin (Mardin) 2009–2010 nan iki çocuk hakkında mahkemeye götürülürken akademik yılında başlattığı Yaşayan Diller bindirildikleri hapishane aracına isimlerini yazdık- Enstitüsü’nün çalışmalarına kaynaklık etmesi için ları iddiasıyla 8’er yıl hapis cezası istemiyle yeni bir 1 Ekim 2009’da İsveç’ten gelen 300 Kürtçe kitaba dava daha açıldı. (Birgün - 5 Ekim ) Mardin Emniyet Müdürlüğü el koydu. (Milliyet - 2 Ekim). Polisin Dövdüğü Genç Ölümle Perçinleşiyor İstanbul’un Avcılar İlçesi’nde Mustafa Burcu Cezaevinde İsyana Jandarma Müdahalesi Parkı’nda oturan arkadaş grubuyla, grubun parkı Erzurum’un Oltu İlçesi’nde bulunan T Tipi terk etmesini söyleyen polis ekibi arasında çıkan Cezaevi’nde kapasitenin üzerinde tutuklu ve tartışmada polis ekiplerinin Güney Tuna’yı (21) hükümlü bulunduğunu ileri süren tutuklu ve dövdüğü öğrenildi. Aldığı darbelerin etkisiyle yere hükümlülerin 2 Ekim 2009’da çıkardığı isyana yığılan Güney Tuna’yı gözaltına alarak Avcılar cezaevi görevlilerinin ve Oltu İlçe Jandarma Merkez Karakolu’na götüren polis ekibinin Güney Komutanlığı’na bağlı jandarma ekiplerinin müda- Tuna’yı karakolda da dövdüğü iddia edildi. (Radi- hale etmesi sonucu 4’ü tutuklu ve hükümlü 8 kişi kal - 5 Ekim) yaralandı. (Yeni Şafak - 3 Ekim) Korucu Ateşi Sonucu Bir Çocuk Yaralandı Polis Kurşunu Ankara’da Can Aldı Diyarbakır’ın Eğil İlçesi’ne bağlı Meşeler (İnciya) Musa Dönmez, Ankara’nın Etmesgut Köyü’nde geçici köy korucularıyla köylüler İlçesi’nde,”hırsızlık olayına karıştığı” iddiasıyla polis arasında çıkan tartışma sırasında geçici köy ekiplerinin “dur” ihtarına uymadığı gerekçesiyle bir korucularının rastgele açtığı ateş sonucu Hasan araca açtığı ateş sonucu başına isabet eden kurşunla Hüseyin Baran (15) yaralandı. (Günlük - 5 Ekim) yaşamını yitirdi. (ozgurradyo.com - 3 Ekim) İstanbul’daki Büyük Camilerde Irkçı Mahya- JİTEM’ciler, ‘Baraja Hayır’ Diyen Kadını lar Yaraladı İstanbul’un kurtuluşunun yıldönümü kutlamaları Tunceli’de baraj yapımına karşı Demokratik Hak- çerçevesinde tarihi camilere asılan alışılmamış

118 EKİM AYI HAK İHLALLERİ

mahyalar dikkatleri çekti. Asılan mahyalarda, geçiren İshak Kalvo (55), hastaneye yetiştirilmek ideolojik ve ırkçı kavramlar kullanıldı. Vakıflar üzere bindirildiği taksiye polis ekiplerinin müda- Müdürlüğü’nün bilgisi dâhilinde hazırlandığı hale alanından çıkışına izin vermemesi sonucu öğrenilen mahyalar, Sultanahmet, Eyüp ve yaşamını yitirdi. (Radikal - 6 Ekim) Süleymaniye gibi büyük camilere asıldı. Süleymaniye’deki mahyada ‘Ne Mutlu Türküm Tutuklu Çocuk Tedavi Edilmiyor Diyene’ ifadesi, Sultanahmet Camii’nde ise ‘Ordu- İHD Mardin Şube Başkanı Erdal Kuzu, Mardin muza Şükran Borçluyuz’ cümlesi kullanıldı. (hak- Cezaevi’nde tutuklu bulunan 15 yaşındaki T.N. sozhaber.net - 5 Ekim) adlı çocuğun boğazında çıkan şişkinliğin 3 aydır tedavi edilmediğini ve şişkinliğin giderek arttığını Van’da OHAL Uygulaması belirti. (Evrensel - 6 Ekim) Van’ın Gevaş (Westan) ilçesine bağlı Geliyê Karkarê bölgesinde bulunan Koçak Karakolu Taş Atan Çocuklara Dava, İşkenceci Askerl- tarafından, köylere giden araçların sıkı bir dene- ere ‘Koruma’ tim altına alındığı ve OHAL döneminde olduğu Katıldığı gösteride polise taş atan iki lise gibi götürülen erzakların miktarı ile giden kişilerin öğrencisine hem ‘terör örgütü üyeliği’ hem de ‘dev- kimlik bilgilerinin sorgulanarak, erzak miktarının let malına zarar vermekten dava açılırken, Mardin kaydedildiği belirtildi.(Evrensel - 6 Ekim) Cumhuriyet Başsavcılığı’nın, çocuklara işkence yaptıkları iddiasıyla askerler hakkında soruşturma Piknik Yapan Öğrencilere Hapis açma talebi valilik engeline takıldı. (Radikal- 6 İnönü Üniversitesi öğrencilerinin 2007 yılının Ekim) Mayıs ayında Malatya’nın Şahnahan Beldesi’nde düzenlediği “23. Geleneksel Bahar Pikniği”ne Gecekondu Yıkımını Protestoya Gaz Bombalı Müdahale katılan 300 öğrenciden 41 kişi hakkında “yasadışı Bursa’da gerçekleşen gecekondu yıkımlarını pro- örgüt propagandası yaptıkları” suçlamasıyla açılan testo eden gruba, güvenlik güçleri gaz bombası ve dava 3 Ekim 2009’da sonuçlandı. Malatya 3. Ağır tazyikli su ile müdahale etti. Müdahale sonucunda Ceza Mahkemesi’nde görülen davada 33 kişi bir kişinin gözaltına alındığı öğrenildi. (Evrensel - Terörle Mücadele Yasası’nın (TMY) 7/2. maddesi 7 Ekim) uyarınca 10’ar ay hapis cezasına çarptırıldı. (Gün- lük - 6 Ekim) Kendisine Ajanlık Teklif Edilen Kişi Adana’nın Ceyhan İlçesi’nin girişinde jandarma IMF Karşıtı Eylemde Trajik Bir Ölüm ekibinin kendileri için çalışmasını ve kendilerine Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası DTP ile ilgili bilgi aktarmasını istediğini savunan toplantılarını, toplantıların yapıldığı Harbiye Hafize Toprak (24), gözaltında tutulduğu iki gün Semti’ndeki Kongre Vadisi önünde protesto et- süresinde sözlü tacize ve hakarete maruz kaldığını mek isteyen anti-kapitalist yaklaşık 7500 kişiye ileri sürdü. (Günlük - 7 Ekim) kolluk güçleri Taksim Meydanı’nda silah, plastik mermi, cop, biber gazı, tazyikli ve boyalı su Suçsuzdu Ama Öldürmeliydik ile gaz bombasıyla müdahale etti. Müdahale JİTEM davasının kilit isimlerinden PKK itirafçısı sırasında atılan gaz bombalarından yayılan gazın İbrahim Babat’ın 1997 yılında Başbakanlık Teftiş da etkisiyle sahibi olduğu işyerinde kalp krizi Kurulu ile yaptığı ve Susurluk Raporu’nda ‘devlet

119 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

sırrı’ sayılarak gizlenen mektupları, Diyarbakır’da lara göre Fatma Arduç (69), mide sancıları için- görülen JİTEM davası dosyasında ortaya çıktı. de gittiği sağlık ocağında tedavi edilmek yerine, Mektupta Babat, infaz emirlerini bizzat dönemin Dr. Gülsen Y.’nin “Siz niye kapalısınız?” sözlerine asayiş komutanından aldıklarını ve kendilerine maruz kaldı. “Normal kıyafetimiz” diyerek karşı- ikramiye olarak beyaz eşya ile daire tahsis edildiğini lık veren yaşlı kadından doktor, nüfus kâğıdı istedi. anlatıyor. (aktifhaber - 7 Ekim) Rahatsızlığına rağmen evine giden Fatme Arduç, kimliğiyle sağlık ocağına döndü. Nüfus cüzdanın- Avukat Masrafları Jandarmadan, İnfazlar daki başörtülü fotoğrafı gören doktor, bu kez kim- Temizöz’den lik ve sağlık karnesindeki resimlerin benzememe- 6 aydır tutuklu yargılandığı halde görevden sini gerekçe göstererek hasta kadının muayenesini alınmayan Kayseri İl Jandarma Alay Komutanı Ce- yapmadı. (haksozhaber.net - 8 Ekim) mal Temizöz’ün avukatlık masraflarının Jandarma Genel Komutanlığı (JGK) tarafından karşılandığı Cenazeye Katıldılar Okuldan Atıldılar ortaya çıktı. (Zaman - 7 Ekim) Siirt’te Selami Değer Lisesi öğrencilerinden Fi- raz Karahan ile İsmail Ablak, 22 Mayıs’ta 2009 Kürt Sorununu Tartışan Akademisyene İş tarihinde Diyarbakır’ın Lice ilçesinde yaşamını Yok yitiren PKK üyesi Fatma Çetinkaya’nın cenazesine Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ), Kürt soru- katıldıkları gerekçesiyle, okul idaresi tarafından nunun ele alındığı bir televizyon programına ‘örgün eğitimin dışına çıkarma’ cezası verilerek katılan sözleşmeli öğretim görevlisi Özgür okuldan atıldı. (Günlük - 8 Ekim) Sevgi Göral’ı görüşlerinden ötürü, hak ettiği atamaya ‘layık’ bulmadı. Ataması, ‘öğrencilere Ambulansa Şoför Bulunamayınca, Hasta Atatürk milliyetçiliğine bağlı hizmet bilinci, milli Yolda Öldü birlik ve beraberliği kuvvetlendirici irade gücü Rize’nin Hemşin İlçesi’nde rahatsızlanan 79 kazandırmayacağı’ gerekçesiyle yapılmayan Göral, yaşındaki Şevki Şahin, iki ambulansı bulunan o programda “Kürt sorunu ciddi bir ezilmişliğin sağlık ocağında şoför olmadığı için, hastaneye bir sonucudur. Polisler tarafından Kızıltepe’de başka ilçeden çağrılan ambulansla yetiştirilmeye öldürülen 12 yaşındaki Uğur Kaymaz da bu ül- çalışılırken yolda öldü. (Milliyet - 9 Ekim 2009) kenin eşit yurttaşıdır” demişti. (islahhaber.com - 8 Ekim) Başörtüsü Yasağı Üniversite Dışına Taştı Mersin Üniversitesi ile Selanik Aristotle Üniversi- Ahmet Kaya Şarkısı Söyleyen Kişiye Polis tesi tarafından ‘Engelliler İçin Tasarım, Ulaşılabi- Dayağı lir Mekânlar Yaratılması Projesi’ ile ilgili ‘engelsiz Bahçelievler Lisesi öğrencisi Jehat Kaplan (15), kentler ve üniversiteler’ konulu uluslararası sem- üç arkadaşı ile birlikte yolda yürürken Ah- pozyumunda Sinem Gül Çolak, görevliler tarafın- met Kaya’nın “Mavinin Türküsü” adlı şarkısını dan uyarılınca başörtüsünü çıkardı ve sempozyu- söylediği gerekçesiyle yunus polisleri tarafından mu başı açık takip etmek zorunda kaldı. (Zaman durdurularak dövüldü. (Star - 8 Ekim) - 9 Ekim)

Hastayı ‘Başörtülü’ Diye Muayene Etmedi Polis Baskısı, Doktorun İşkenceyi Belgele- Eskişehir’de yaşlı bir kadın, başörtülü olduğu için mesini Engelliyor aile hekimi tarafından muayene edilmedi. İddia- Avcılar’da bir parkta içki içtiği gerekçesiyle poli-

120 EKİM AYI HAK İHLALLERİ

sin saldırdığı gence, beyin kanaması geçirmesi ve sonra bölgeye giden özel hareket timleri bacağının kırılmasına rağmen gözaltına alınınca tarafından infaz edildiği iddia edilen Lise öğrencisi götürüldüğü hastanede “darp izi yoktur” raporu İbrahim Atabay’ın cenazesini yıkayan imam Ab- verildi. (bianet.org - 9 Ekim) durrahman Şengül, cenazenin işkence nedeniyle parçalandığını söyledi. (Günlük - 11 Ekim) Avukat’a Newroz Soruşturması Siirt Cumhuriyet Başsavcılığı, mahkemeye Bilirkişi Raporu: Ceylan Önkol Kendi Kendini sunduğu dilekçede “Newroz” ifadesini kullandığı Öldürmüş! için Avukat Roja Arslan Demir hakkında Adalet Diyarbakır’ın Lice İlçesi’ne bağlı Birlik Köyü’nde Bakanlığı’nın izin vermesi üzerine soruşturma 28 Eylül 2009’da Ceylan Önkol’un (14) jandar- başlattığı öğrenildi. (Zaman - 9 Ekim) ma karakolundan açılan ateş sonucu veya meydana gelen bir patlamadan ötürü ölümüyle ilgili baş- Tutuklu Hükümü Aileleriyle Yardımlaşma ve latılan soruşturma kapsamında 12 Ekim 2009’da Dayanışma Derneği Kapatıldı bilirkişi raporu yayınlandı. Rapora göre Ceylan Adana Valiliği İl Dernekler Müdürlüğü’nün Ada- Önkol’un, daha önce araziye atılmış ancak patla- na Tutuklu Hükümü Aileleriyle Yardımlaşma ve mamış 40 milimetrelik bomba atar mühimmatına Dayanışma Derneği hakkında ‘Derneğin yasa-dışı elindeki budama bıçağıyla vurması sonucu mey- örgüt propagandası yaptığı’ iddiasıyla 12 Ağustos dana gelen patlamayla yaşamını yitirdiği söylendi. 2008 tarihinde feshedilmesi talebiyle açtığı dava (ntvmsnbc.com - 12 Ekim) sonuçlandı. Mahkeme, ATHAYD-DER’in kapatıl- masına karar verdi. (Günlük - 9 Ekim) Gözaltında Burnunu Kırdılar Hakkâri’nin Yüksekova İlçesi’nde, Abdullah Kürtçe Şarkıya Bir Soruşturma Daha Öcalan’ın Suriye’den çıkarılmasını protesto Siirt Belediyesi tarafından ‘Dilleri ve Renkleri eden gösterilere katılan ve gözaltına alınan 7 Doğa İle Buluşturalım’ sloganıyla düzenlenen ‘Siirt kişiden Mervan Orbey, gözaltına alınırken kol- Fıstık Festivali’ kapsamında verilen konserde sah- luk güçlerinin burnunu kırdığını belirtmesi ne alan MKM-DER bünyesinde çalışmalarını yü- üzerine, mahkeme tarafından Yüksekova Dev- rüten Sanatçı Zeki Akan (Xwejin Botan) hakkında let Hastanesi’ne gönderildi. Mervan Orbey’in iç ‘Örgüt propagandası yapmak’ suçundan soruştur- kanama tehlikesi bulunduğu belirtildi. (Zaman - ma açıldı. (Günlük - 9 Ekim) 12 Ekim)

F Tipinde “İhtimal” Gerekçeli Yasak Protesto Eylemine Ateş Sonucu Bir Çocuk Kırıklar (İzmir) 1 Nolu F Tipi Cezaevi’nde bulu- Ağır Yara aldı nan Ali Haydar Saygılı’ya gönderilen Karadeniz Hakkâri’nin Yüksekova İlçesi’nde, Abdullah manzaralı fotoğrafların “kartpostal olarak kullanı- Öcalan’ın Suriye’den çıkarılmasını protesto eden labileceği” ihtimaliyle cezaevi yönetimi tarafından gruba kolluk güçlerinin ateş açması sonucu, En- Ali Haydar Saygılı’ya verilmediği öğrenildi. (atilim. ter Yardımcı’nın (14) ağır yaralanarak hastaneye org - 10 Ekim) kaldırıldığı öğrenildi. (Milliyet - 12 Ekim)

Özel Hareket Timleri Tarafından İnfaz Altı Köylü Taburda Gömüldü Van’ın Çaldıran İlçesi’ne bağlı Buğulukaynak (Kel) Şırnak’ın Silopi ilçesine bağlı Görümlü köyünde Köyü’nde askerler tarafından sağ yakalandıktan 1993 yılında askerler tarafından gözaltına alınıp

121 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

karakola getirilen ve kendilerinden bir daha haber 9. Kolordu Komutanlığı Askerî Mahkemesi alınamayan altı köylüyle ilgili olarak, Taraf Gazete- tarafından Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 215. si o dönem Görümlü Karakolu’nda askerlik yapan ile 301. maddeleri uyarınca ve Terörle Mücadele bir görgü tanığına ulaştı. Ergenekon iddianamesin- Yasası’nın (TMY) 7/2. maddesi uyarınca 9 yıl ha- de de yer alan iddiayla ilgili ismi saklı tutulan gör- pis cezası öğrenildi. (ANF 13 – Ekim) gü tanığı, altı köylünün önce ayaklarına kurşun sı- kıldığını, ardından ayaklarından jipe bağlanıp yer- Viranşehir’de Yürüyüşe Katılan DTP’lilere de bir saat süründürüldüklerini ve cesetlerinin ta- Hapis Cezası bura gömüldüğünü söyledi. Görgü tanığı cesetle- Şanlıurfa’nın Viranşehir İlçesi’nde, Demokratik rin gömüldüğü yerle ilgili bir de kroki çizdi. Kroki- Toplum Partisi’nin (DTP) düzenlediği yürüyüş ye göre cesetler 1993’teki haliyle, taburun dere ke- nedeniyle haklarında dava açılan DTP üyesi 7 narına bakan yamacına gömülü. (Taraf - 12 Ekim) kişiye, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’na muhalefet ettikleri iddiasıyla toplam 15 yıl 6 ay ha- Bir Mezarda 16 Ceset pis cezası verildi (haberdiyarbakir.com, 13 Ekim). Bingöl’de açılan toplu mezarlarda aralarında PKK üyesi Tuncay Sarı’nın da bulunduğu, elbiseleriyle Polisten Çocuklara Coplu Saldırı birlikte gömülmüş 38 ceset çıkarıldı. Bir mezarda İstanbul’un Bahçelievler İlçesi’nde 70. Yıl Tedavi ise yan yana dizilmiş 3’ü kadın 13’ü erkek to- Hastanesi’nin bahçesinde oturan beş çocuğun, plam 16 ceset çıkarıldı. Cesetler DNA örnekleri bahçeye gelen polis ekibince dövüldüğü, bir alındıktan sonra tekrar aynı yere gömüldü. (Gün- çocuğun ağzına cop sokulmaya çalışıldığı lük - 12 Ekim) öğrenildi. (Taraf - 14 Ekim)

Gecekondu Yıkımını Protestoya Müdahale Yargıç Kürsüsünü Tank Üstünde Çizen İstanbul’un Sancaktepe İlçesi’ne bağlı Osmangazi Karikatürist’e Dava Açıldı Mahallesi’nde gerçekleşen gecekondu yıkımlarını Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün yargılanması protesto eden gruba, güvenlik güçleri gaz bombası için işlem yapan Sincan (Ankara) 1. Ağır Ceza ve tazyikli su ile müdahale etti. Müdahale sonu- Mahkemesi Başkanı Osman Kaçmaz’ı kari- cunda bir çocuğun yaralandığı, 23 kişinin gözaltına katürize eden Yeni Asya Gazetesi’nin Karikatüristi alındığı öğrenildi. (atilim.org - 13 Ekim) Halil İbrahim Özdabak hakkında, “Basın yoluyla kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret ettiği” ‘Dur İhtarı’ Ölüm Getirdi iddiasıyla dava açıldı. (atilim.org - 15 Ekim) Hatay’da 12 Ekim 2009’da polis ekiplerinin şüpheli bulduğu motosiklete yaptığı “dur” ihtarının Sendika Binasına Baskın ardından ateş açması sonucu motosiklette bulu- İstanbul’da Tüm Emekliler Sendikası’nın (Emekli- nan Murat Koku (28) yaşamını yitirdi. (Sabah - 13 Sen) 3 Nolu İkitelli Şubesi’ne 13 Ekim 2009’da Ekim) polis ve zabıta ekipleri baskın yaptı. Düzenle- nen baskında büroda bulunan iki üyenin darp Zafer İşareti Yapan Askere 9 Yıl Hapis edildiği, büronun tabelasının sökülerek kapısının Erzurum’da zorunlu askerlik görevini yaparken mühürlendiği öğrenildi. (alinteri.org - 15 Ekim) zafer işareti yaptığı ve Abdullah Öcalan’dan söz ettiği iddiasıyla hakkında dava açılan S.D.’ye (21)

122 EKİM AYI HAK İHLALLERİ

Maganda Kurşununu Çıkarmadan Yarayı Polis Önce Darp Etti, Sonra Tehdit Etti Diktiler İstanbul’da boyacı ustası Yusuf Uzun isimli yurttaş, Bursa İnegöl’de pazarcılık yapan babasına yardım Mikail Gökbulut isimli çevik kuvvet polisinden eden ve astım hastası olan küçük kız aniden yere alacağını istediği için, adı geçen polis tarafından yığıldı. Kaldırıldığı hastanede sırtında tespit edilen darp edildi. Şakağı yarılan Uzun, davacı olmaması yara izi dikildi, röntgende görülen ize ise röntgen için ölümle tehdit edildiğini söyledi. (ANF - 17 lekesi denilerek eve gönderildi. Küçük kız tekrar Ekim) rahatsızlanınca baba ikinci kez aynı hastaneye gitti bu kez de iğne yapıldı. Olaydan kuşkulanan Ergenekon’u Yazan Gazetecilere İki Bin Dava babanın ikinci hastaneye gitmesiyle küçük kızın Ergenekon’la ilgili haber yapan gazeteciler için maganda kurşununu hedef olduğu ortaya çıktı. açılan dava sayısının 2 binlere ulaştığı öğrenildi. (Star - 15 Ekim) (Zaman - 18 Ekim)

“Eğitimde Atatürkçülük Dayatmasına Son!” İstanbul Üniversitesi Öğrencilere Ceza yargılandı Yağdırdı İlköğretim okullarında öğrencilere ders başı yap- İstanbul Üniversitesi, ‘afiş asmak’ ve ‘okula zorla madan önce okutulan Öğrenci Andı’nın kaldırıl- girmek’ gibi ‘suçlamalarla’ 54 öğrenciye, iki hafta ması için yaptığı basın açıklamasıyla, “halkı kin ve ile iki yıl arasında uzaklaştırma cezaları verdi. (Ra- düşmanlığa alenen tahrik ettiği” suçlamasıyla, hak- dikal - 18 Ekim ) kında Türk Ceza Kanunu’nun 216. maddesi uya- rınca dava açılan ÖZGÜR-DER Genel Başkan Yüksekova’da 17 Kurşunluk İnfaz! Yardımcısı Kenan Alpay’ın yargılanmasına baş- Hakkâri’nin Yüksekova İlçesi’nde boş bir arazide landı. Fatih Asliye Ceza Mahkemesi’nde görülen M. Ali Yılmaz’a ait olduğu tespit edilen bir ceset duruşma delillerin toplanması amacıyla 17 Mart bulundu. Vücudunda 17 kurşun bulunan M. Ali 2010’a ertelendi. (ozgurder.org - 16 Ekim) Yılmaz’ın öldürülmesiyle ilgili olarak başlatılan soruşturmanın sürdüğü belirtildi. (yuksekova- Hakkâri’de Çocuk Gözaltısı Operasyonu haber.com, 18 Ekim) Hakkâri’de polisler, 14 yaşındaki L.S.’yi gözaltına aldı. Gazi mahallesinde de Taşkın Ailesi’ne ait Diyarbakır’da 55’i Çocuk 106 Kişi Kayıp eve baskın düzenlendi. Baskın sonucunda 12 Diyarbakır’da 6 Eylül’den bu yana bulunamayan 8 yaşındaki D.T. adlı çocuk, gözaltına alındı. (Gün- yaşındaki Leyla Baykuş, dışında 54 çocuğun daha lük - 16 Ekim) kayıp olduğu belirlendi. Emniyet Müdürlüğü resmi web sitesinde kayıp çocuklar bölümünde Yüksekova’da Mayına Basan Çoban Ağır 30’ı kız ve 25’i erkek olmak üzere 55 çocuğun Yaralandı kayıp olduğu bildirildi. 6 Eylül’de ‘şampuan al- Hakkâri’nin Yüksekova İlçesi’ne bağlı Kamışlı mak’ için evinden çıkan ve o günden bu güne (Sinewa) Köyü kırsalında 17 Ekim 2009’da haber alınamayan Leyla Baykuşak’dan sonra 17 meydana gelen patlamada Cebrail Torun (56) kız çocuğunun daha kayıp olduğu belirtildi. Halen ağır yaralandı. Köylüler tarafından Yüksekova kayıp olan 30 kız çocuğundan iz yok. (Hürriyet - Devlet Hastanesine kaldırılan Torun’un ayak 18 Ekim) parmaklarının koptuğu belirtildi. (ANF - 17 Ekim)

123 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Keyfi Gözaltı El-Kaide Örgütü’ne yönelik 15 Ekim 2009’da Gaz Bombası Sonucu Yaralanan Bebek Öldü İstanbul, Bursa, Adana, Tokat, Erzurum, Sakarya, Şırnak’ın Cizre İlçesi’nde 9 Ekim 2009’da Konya, Hatay, Batman ve Van’da düzenlenen gerçekleştirilen protesto gösterilerine müdahale eşzamanlı operasyonlarda 57 kişi gözaltına alındı. eden kolluk güçlerinin attığı gaz bombasının an- Gözaltına alınanlardan dördü”yasadışı örgüt üyesi nesiyle balkonda oturan Mehmet Uytun’a (1,5) oldukları” iddiasıyla 18 Ekim 2009’da tutuklandı. gelmesi sonucu ağır yaralanan Mehmet Uytun, (İslahhaber.com - 18 Ekim) beyninde darbeye bağlı ödem oluşması sonucu 19 Ekim 2009’da tedavi gördüğü Dicle Üniversitesi Ardahan’da Gözaltında İşkence (Diyarbakır) Tıp Fakültesi’nde yaşamını yitirdi. Ardahan’da kayıp bir köpeği arayan polis eki- (islahhaber.com - 19 Ekim) plerinin evini aramasına izin vermeyen Yavuz Kemal Avcı (55) gözaltına alındı. Yavuz Kemal Köy Korucusu Cinnet Geçirip 3 Kişiyi Öldürdü Avcı, gözaltında tutulduğu polis merkezinde bir Şırnak’ın İdil ilçesi Kaşıkçı köyünde köy polis memurunun kendisini darp ederek kaşının koruculuğu yapan 42 yaşındaki Şükrü Kar- açılmasına yol açtığını ileri sürerek suç duyuru- tal, henüz belirlenemeyen bir nedenle eşi ve 16 sunda bulundu. (Vatan - 19 Ekim) yaşındaki oğlunu uzun namlulu silahla öldürdü. Kartal’ın, daha sonra aynı silahla intihar ettiği Kursiyere de ‘Başörtülüsün Giremezsin’ De- bildirildi. (haber7 – 20 Ekim) diler Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde yine İHL’li Öğrenciyi, Başörtülü Diye Gezi Oto- başörtüsü yasakçılığı yaşandı. Bilgisayar Teknolo- büsünden İndirdiler jileri Sertifikası kursuna kayıt yaptıran üniversite Çanakkale gezisine katılan Fethiye İHL öğrencisi mezunu başörtülü Esma Hacer Evkaya, ilk dersine Büşra Pirci, yolculuğun 15’inci dakikasında girmek için gittiği kapıdan “başörtülüsün” deniler- başörtülü olarak ziyaret ve konaklama yerlerine ek geri çevrildi. (Vakit - 19 Ekim) giremeyeceği belirtilerek, otobüsten indirildi. Muğla İl Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından Amasya Cezaevinde İşkence İddiası Çanakkale’ye düzenlenen geziye katılan, fakat Amasya E Tipi Cezaevi’nde kalan Çetin Dalgan’ın başörtüsü olduğu gerekçesiyle gezi otobüsünden 2 Ekim 2009’da öldürülmek istendiğini ileri süren indirilen lise öğrencisi geri dönmek zorunda kaldı. ağabey Metin Dalgan, 19 Ekim 2009’da İnsan (Zaman - 21 Ekim) Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi’nde yaptığı basın toplantısıyla Çetin Dalgan’ın Şırnak’ta Gözaltına Alınan Bir Kişi Karakolda yaşadıklarını anlattı. İnebolu (Kastamonu) M Öldü Tipi Cezaevi’nde gördüğü kötü muameleyi pro- 21 Ekim 2009’da Şırnak’ın İdil İlçesi’nden Batman’a testo etmek için yaptığı açlık grevi nedeniyle giderken yapılan yol kontrolünde gözaltına alınan Amasya E Tipi Cezaevi’ne sürgün edilen kardeşi Resul İlçin (52), gözaltında tutulduğu İdil Emni- Çetin Dalgan’ın cezaevine sevk edilişi sırasında ve yet Müdürlüğü’nde yaşamını yitirdi. Resul İlçin’in sonrasında Amasya E Tipi Cezaevi’nde de işkence gözaltında gördüğü işkence ve kötü muamele so- ve kötü muamele gördüğünü söyledi. (kizilbayrak. nucu öldüğü iddia edildi. (Radikal - 22 Ekim) net - 19 Ekim).

124 EKİM AYI HAK İHLALLERİ

Cezaevinde Şüpheli Bir Ölüm Daha Kütahya’da Başörtüsü Eylemlerine Polis İskenderun (Hatay) E Tipi Kapalı Cezaevi’nde Baskısı 11 aydır tutuklu bulunan Ekrem kaldırıldığı Ada- Türkiye’nin birçok kentinde yıllardır devam eden na Numune Hastanesi’nde yaşamını yitirdiği öğ- başörtüsü eylemlerini Kütahya’da da yapmaya renildi. Ekrem Bardakçı’nın beyninde oluşan ur karar veren Mazlumder Kütahya Şubesi’ne, ilk ey- nedeniyle öldüğü ileri sürülürken, ailesi Ekrem lemleri sonrası polis engeli geldi. 10 Ekim Cumar- Bardakçı’nın vücudunda darba bağlı morluklar ol- tesi Kütahya Belediyesi önündeki alanda eylem duğunu iddia etti. (ANF - 22 Ekim) yapan başörtüsü mağdurları 15 Ekim Perşembe günü polis ekipleri tarafından emniyete götürül- Cezaevinde İşkence İddiası erek uyarıldı. (haksozhaber.net - 23 Ekim) Denizli D Tipi Kapalı Cezaevi’nde, iki ay önce cezaevi doktoru ve 8 gardiyan tarafından 2 Çocuğa, PKK Örgütünü Övmekten 4’er Yıl dövüldüğü ve işkenceye maruz kaldığı iddia edi- Hapis len tutuklu Yunus Kalkan’ın babası Kemal Kalkan, Adana’da izinsiz gösterilerde PKK lehine slogan oğlunun hayatından endişe ettiğini, olaya karışan attıkları iddiasıyla yargılanan 16 yaşındaki M.Ç. kişiler ile oğlunun aynı ceza evinde kalmasının ile 17 yaşındaki M.A. 4 yıl 2’şer ay hapis cezasına yanlış olduğunu söyledi. (Hürriyet - 22 Ekim) çarptırıldı. (Milliyet - 23 Ekim)

Yaşar Kemal’in Kitabı, Sincan F Tipi’ne Gire- Komplo Belgesi Gerçek Çıktı; İmza Da Islak! medi Albay Dursun Çiçek tarafından hazırlandığı id- BEKSAV Yönetim Kurulu Başkanı Hacı Orman’a dia edilen ve Genelkurmay’ın sahte olduğunu gönderilen kitaplar, yaklaşık 2 aydır ‘incelendiği’ açıkladığı ‘İrtica İle Mücadele Eylem Planı’nın gerekçesiyle kendisine teslim edilmedi. Orman’a, “ıslak imzalı” orijinali de ortaya çıktı. Ergenekon yayın yönetmenliği yaptığı Sanat ve Hayat dergisi soruşturmasını yürüten İstanbul Cumhuriyet de verilmedi. (Günlük - 22 Ekim) Başsavcılığı’na bir subay tarafından gönderildiği belirtilen imzasız mektupta, Eylem Planı’nın Albay Darp İddiasına Soruşturma Çiçek’in ıslak imzasının yer aldığı orijinal met- Emniyet Genel Müdürlüğü, Antalya’da bir kadının, ninin gönderildiği iddia edildi. Mektupta, ihbarcı gözaltına alındıktan sonra polisler tarafından subayın “Diğerleri imha edildi sadece bunu kur- dövüldüğü iddiasına ilişkin soruşturma başlattı. tarabildim” dediği de kaydedildi. (haksozhaber. Emniyet Genel Müdürlüğü, eşi emekli özel harekat net - 23 Ekim) polisi olan Meltem Şahin’in haksız olarak gözaltına alındıktan sonra götürüldüğü polis merkezinde Dava Verem Etti dövüldüğü iddiaları üzerine soruşturma başlattı. 14 yıldır davası sonuçlanmayan Habip Çiftçi, Kırk- (Yeni Şafak- 22 Ekim) lareli Hacılar F Tipi Cezaevi’de vereme yakalandı. ‘14 yıllık tutukluluk süresi dünyanın hiçbir yerin- Fırat Haber Ajansı, Mahkeme Kararıyla de görülmemiştir’ diyen Çiftçi’nin avukatı Hacer Kapatıldı Çelik, doktor raporunu Adalet Bakanlığı’na iletti- Kısa adı ANF olan Fırat Haber Ajansı’nın inter- ğini belirtti. Çiftçi tahliye edilmeyi bekliyor. (Gün- net sitesi www.firatnews.com erişime engellendi. lük- 24 Ekim) (HaberX - 23 Ekim)

125 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Cezaevinde Ölüme Terk Edildi “Devlet Güvenliği”, İfade Özgürlüğünü Rehin 2003 yılında Van’da DEHAP Gençlik Kolları üye- Alıyor siyken kendisine işkence yapılan, daha sonra pan- Emniyet Genel Müdürlüğü’nün ve İstihbarat zere bağlanıp metrelerce yerde sürüklenen Faysal Dairesi eski Başkanı Ramazan Akyürek’in, “Hrant Ceylan bu kez de bulunduğu cezaevinde ölüme Dink Cinayeti: Medya, Yargı, Devlet” adlı kitabın mahkûm edildi. Bel ve boyun fıtığı, akciğer, mide yazarı Vatan Gazetesi Muhabiri Kemal Göktaş hastalıkları ve yüksek tansiyon gibi rahatsızlıklar hakkında yaptıkları dokuz suç duyurusundan, yaşayan Ceylan, ciddi rahatsızlıkları bulunmasına Kemal Göktaş’ın “gizli belge yayınladığı” iddiasını rağmen tedavi edilmediğini söyledi. (Günlük- 24 değerlendiren İstanbul Başsavcılığı, Kemal Ekim) Göktaş’ın yargılanması için dava açtı. (atilim.org - 26 Ekim) Kürtçe Müzik Çalan Telefonu Fırına Attı! Kırşehir’de Mardinlilere ait bir ekmek fırınına Kırıklar Cezaevi’nde Gardiyan Zulmü giden ve adı öğrenilemeyen uzman çavuşun, Kırıklar (İzmir) 1 Nolu F Tipi Cezaevi’nde koğuş- Kürtçe müzik çaldığı için fırın çalışanına ait cep larda “kısmî arama” yapılmasına itiraz eden İleri Kı- telefonunu fırına attığı bildirildi. Daha sonra zılaltun, Burak Demirci ve Ümit Çobanoğlu’nun yanındaki askerlerle birlikte fırın çalışanını tehdit gardiyanların fizikî şiddetine maruz kaldığı bildi- ederek gittiği belirtildi. (Günlük - 24 Ekim) rildi. (ozgurradyo.com - 26 Ekim)

MKÜ’de 1 Mayıs Çağrısı Suç! Karayılan’la Röportaja Dava Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi (MKÜ) İskende- Günlük Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Filiz run Meslek Yüksekokulu’ndan 3 öğrenci, 1 Mayıs’a Koçali ile Haber Müdürü Ramazan Pekgöz’ün ilişkin bildiri dağıttık iddiasıyla, disiplin kurulu kara- Murat Karayılan’la yaptıkları röportajın rıyla okuldan uzaklaştırıldı. (Evrensel - 24 Ekim) 7–8–9 Ağustos 2009’da Günlük Gazetesi’nde yayımlanması üzerine Filiz Koçali ve Ramazan Alkış “Şiddet” Oldu, 71’lik Dede Ceza Aldı Pekgöz hakkında “yasadışı örgüt propagandası Hakkâri’nin Yüksekova İlçesi’nde çıkan çatışmada yaptıkları” ve “yasadışı örgütün bildiri ve yaşamını yitiren HPG militanı Adnan Donuk’un açıklamalarına yer verdikleri” iddiasıyla dava açıldı. Şanlıurfa’nın Suruç İlçesi’ndeki cenaze törenine (Günlük - 26 Ekim) katılarak alkış tuttuğu gerekçesiyle hakkında dava açılan Mehmet Çiçek (71), “yasadışı örgüt Asker Köylüleri Taradı: 1 Ölü, 4 Yaralı propagandası yaptığı” suçlamasıyla bir yıl hapis Van Özalp’ta Yukarı Oymaklı (Êngiz) köyünde cezasına çarptırıldı. (ANF - 25 Ekim) mazot getirmek için sınıra giden köylüler, Kuru- dere Sınır Karakolu’na bağlı askerler tarafından ESP’li Kadına Polis Tacizi İddiası silahla tarandı. Tarama sırasında ağır yaralanan Esenler’de, Kürt sorununa çözüm başlıklı bir Şahabettin Koçak, olay yerinde yaşamını yitirdi. bildiri dağıtırken gözaltına alındıklarını, gözaltında Olay sırasında yara almadan kaçan köylülerden da taciz ve işkenceye maruz kaldıklarını iddia eden Rıdvan Akyürek, Orhan Akyürek, Cihan Meşe, Ezilenlerin Sosyalist Platformu (ESP) üyesi Gök- ve Şahabettin Yalçınkaya ise askerler tarafından ben Keskin, polisler hakkında suç duyurusunda köy içinde yakalanarak, silah dipçikleriyle saldırıya bulundu. (bianet.org - 26 Ekim) uğradıkları belirtildi. (Günlük - 27 Ekim)

126 EKİM AYI HAK İHLALLERİ

‘Kontrgerilla Dağıtılsın’ Demek Suç Oldu! kendilerine askerler tarafından yapılan sözlü taci- EMEK Partisi Aydın İl Başkanı Abdurrahman Sa- zi kınamak amacıyla geçtiğimiz günlerde 2 günlük ran hakkında, “Kontrgerilla dağıtılsın” yazılı afiş açlık grevine yapan siyasi kadın tutuklulara cezae- astığı gerekçesiyle dava açıldı. (Evrensel - 27 Ekim) vi idaresi tarafından 2 ay açık ve kapalı görüşten ya- rarlanmama cezası verdi. Tutukluların yaptığı iti- Maçta Pankart Açanlara Ceza razlar da reddedildi. (Günlük - 28 Ekim) Adana Demirspor-Livorno özel “dostluk” maçında tribünlerde “Güler Zere Ölmesin” pankartı Cezaevinde İşkence açtıkları tespit edilen 10 kişiye İl Spor Güvenlik Kırıklar 1 No’lu F Tipi Cezaevi’nde 3 siyasi tutuklu, Kurulu’nun talebi ve Adana Valiliği’nin onayıyla 11 gardiyanların, ‘kısmi arama’ adı altında işkencesine bin 200 TL para cezası verildi. (Birgün- 27 Ekim) maruz kaldı. Tutuklular gardiyanların idarenin kendilerine verdiği dolaplara el koymasına karşı Başörtülü Diye Çanakkale Gezi Otobüsün- çıkınca işkenceye maruz kaldı. (Günlük- 28 Ekim) den İndirildi Mardin’den Çanakkale’ye düzenlenen geziye katıl- Bingöl’de Asker Arıcıyı Vurdu mak üzere gezi otobüsüne binen Mardin Kız Mes- Bingöl’ün Kiğı İlçesi’ne bağlı Zangok Mezrası’nda lek Lisesi son sınıf öğrencisi Merve Akgül, geziye arıcılık yapan Kemal Sağ, evinin yakınlarında hay- başörtülü olarak katılamayacağı gerekçesiyle Şube van zannederek ateş ettiği askerin de Kemal Sağ’a Müdürü Mehmet Eldem tarafından otobüsten in- ateş açarak karşılık vermesi sonucu Kemal Sağ ve dirildi. (Zaman – 27 Ekim ) Kemal Sağ’ın eşi Güzel Sağ yaralandı. (Evrensel - 28 Ekim) Karakolda İşkence 20 yaşındaki Özcan Aslan, araba çaldığı iddiasıyla Sen Misin İstiklal Marşı Okunurken Yürüyen! polis tarafından dövülerek karakola getirildiği ve Şanlıurfa’nın Suruç ilçesi’nde Cumhuriyet burada da psikolojik ve fiziksel işkencenin devam Bayramı törenleri kapsamında yapılan çelenk ettiğini iddia etti. Evi aramasına izin verilmediği koyma töreni sırasında İstiklal Marşı okunurken, gibi hastaneye de ancak 2 gün sonra götürüldü. saygı duruşunda bulunmayarak yürümeye devam Polisler ailesine Aslan’ın düştüğü açıklamasında ettikleri gerekçesiyle 2 öğrenciye `Kabahatler bulunurken aile karakolda görevli polisler Kanunu’na göre 140’ar TL para cezası verildi. (is- hakkında “işkence” suçundan suç duyurusunda lahhaber.com - 29Ekim) bulundu. (Evrensel- 27 Ekim) Hasta Tutuklulara Tedavi Hakkı Verilmiyor Dergi Ve Gazetelere Kapatma Cezası Bayburt H Tipi Cezaevi’nde bulunan ve 36 yıl Sosyalist Demokrasi Gazetesi ve Bağımsızlık De- hapis cezası alan, siyasi hükümlü Gani Kaya, mokrasi Sosyalizm İçin Yürüyüş Dergisi’ne, Kürt TUYAD DER ve İHD Van Şubesi’ne gönderdiği sorunu ve PKK ile ilgili yazılardan dolayı 1’er ay mektupta gözlerindeki rahatsızlığı nedeniyle de- kapatma cezası verildi. (Evrensel- 28 Ekim) falarca cezaevi idaresine başvurduğunu, ancak tüm başvuruların sonuçsuz kaldığını belirtti. (Günlük- Kadın Tutuklulara 2 Ay Görüş Yasak 29 Ekim) Cezaevlerinde ağır hasta olan hükümlülere destek vermek, mahkemeye giderken ve spora çıkarken

127 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Öcalan’ın Avukatına Hapis Cezası Öcalan’ın avukatlarından İbrahim Bilmez, müve- kkilleriyle yaptıkları olağan görüşme sırasında kullandığı ifadeler nedeniyle hakkında ‘örgüt üyesi olmak’ iddiasıyla açılan davada 6 yıl 3 ay hapis cezasına çarptırıldı. (Günlük - 29 Ekim)

Cezaevinde Puşi De Yasak! Tekirdağ 1 No’lu F Tipi Cezaevi’nde bulunan hükümlü Fehmi Karaman’a doğum günü hedi- yesi olarak puşi gönderildi. Cezaevi yönetimi, ‘genelge’yi gerekçe göstererek puşiye el koydu. Ceza İnfaz Kanunu’nda ise böyle bir hüküm bu- lunmuyor. (Günlük - 30 Ekim)

Samatya Eğitim Hastanesi’nde Güvenlikçi Terörü Samatya Eğitim Araştırma Hastanesi (İstanbul) önünde meydana gelen ve bir ambulansın geçişini engelleyen trafik sıkışıklığını görüntülemeye çalışan Zaman Gazetesi Muhabiri İsmail Çıtak’ın, hastanenin özel güvenlik görevlilerin tarafından darp edildiği ileri sürüldü. (Zaman - 30 Ekim)

Muş Cezaevi’nden Mektup Gönderilmesine Engel Muş E Tipi Kapalı Cezaevi’ne yeni uygulamalar getirildi. Son zamanlarda tutukluların gönderdiği mektuplara el konulduğu, hasta olan tutukluların ise hastaneye sevk edilmediği iddia edildi. (Gün- lük - 31 Ekim)

Güler Zere İçin Yürüyen TAYAD’lılara Gözaltı Elazığ’da damak kanseri hastası olan ve cezaevinden tahliye edilmeyen Güler Zere’nin serbest bırakılması için protesto gösterisi düzenleyen Tutuklu Hükümlü Aileleri Yardımlaşma Derneği (TAYAD) üyelerine müdahale eden polis ekipleri, 7 kişiyi gözaltına aldı. (Radikal - 31 Ekim)

128 KASIM AYI HAK İHLALLERİ

Kasım Ayı Hak İhlalleri

Gözaltında Ölüm olarak aranan E.G., 2 Kasım 2009’da Esenyurt Jan- Kocaeli’nin Darıca İlçesi’nde “hırsızlık” iddiasıyla darma Karakolu’na teslim olduktan sonra tutuk- 31 Ekim 2009’da gözaltına alınarak Darıca Polis lanarak Kartal Çocuk Cezaevi’ne gönderilirken Merkezi’ne götürülen Ahmet Cömert’in (23), olayı değerlendiren İnsan Hakları Derneği (İHD) tutulduğu nezarethanede 1 Kasım 2009’da İstanbul Şubesi Başkanı Gülseren Yoleri, “çocuğa eşofman lastiğiyle intihar ettiği iddia edildi. Ah- karşı silah kullanmak, boğuşma dahi olsa gerekçe met Cömert’in ailesi ise, kardeşiyle beraber olarak sunulamaz” dedi (Zaman; bianet.org, 2 gözaltına alınan Ahmet Cömert’in, kardeşine Kasım). işkence yapılmasını önlemek için, suçlamaları kabul ettiğini ve Ahmet Cömert’e yapılan ön Koğuşta Uyuyan Er Öldürüldü otopside vücudunda darp izlerinin olduğunu Antep’in Nurdağı ilçesinde askerlik yapan 20 ya- söyleyerek Ahmet Cömert’in gördüğü işkence ve şındaki İbrahim Demir’in uyurken nöbetten dö- kötü muamele sonucu ölümünün intihar olarak nen bir askerin silahından çıkan kaza kurşunuy- açıklandığını ileri sürdü (AA; DHA- 2 Kasım). la yaşamını yitirdiği iddia edildi. Akrabaları ise Demir’in uyurken bir asker tarafından öldürüldü- Polisten Eve Gaz Bombalı Baskın ğünü ve Demir’i öldüren askerin tutuklandığını id- Hakkâri’de ikamet eden Gani Bayram adlı dia etti. (Günlük - 3 Kasım) vatandaşın evine önceki gün polisler tarafından baskın düzenlendi. Polislerin yaptığı ev baskını Ergani’de Korucu Saldırısı sonrasında, eve gaz bombası attığı bildirildi. Eşi ve Diyarbakır’ın Ergani İlçesi’nde 4 Kasım 2009’da çocuklarıyla evde oldukları sırada polislerin kapıyı geçici köy korucusu İsmail Akyol ile oğlu Abbas çaldığını ve kapı açıldığı anda içeriye gaz bombası Akyol’un bir otomobile düzenlediği silahlı saldırı atıldığını belirten Gani Bayram, gazdan kötü et- sonucu otomobilde bulunan Süleyman Aras, Bel- kilendiklerini ve gelen ambulans ile çocukları kisa Aras, Necmettin Aras ve Şevki Aras yaşamını hastaneye kaldırdıklarını ifade etti. (Günlük - 2 yitirdi. Ölenlerden Süleyman Aras’ın da geçici Kasım) köy korucusu olduğu ve İsmail Akyol’un kızı ile evliliğini bitirmesi için İsmail Akyol’dan tehdit İstanbul’da Polis Ateşi Sonucu Ölüm aldığı öğrenildi. İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul’un Esenyurt İlçesi’nde 1 Kasım 2009’da Diyarbakır Şubesi’ne 1 Ekim 2009’da başvuran gözaltına alınan iki çocuktan E.G.’nin (16) polis Süleyman Aras’ın Ergani Jandarma Karakolu’na otosundan kaçmasını engellemek isteyen po- yaptığı suç duyurusunun da sonuçsuz kaldığı lis memuru Mesut Aktaş ile E.G. arasında çıkan bildirildi (Radikal- 4 Kasım). boğuşmada Mesut Aktaş’ın silahının ateş alması sonucu polis memuru Halil Taşçı, vücuduna isabet eden kurşunla yaşamını yitirdi. Olayın zanlısı

129 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Ağır Yaralıya Acilde 5 Saat Bakılmadı İddia askerler tarafından kapatıldığını belirttiler. (Gün- Edildi lük - 6 Kasım) Şırnak kömür ocaklarında şişirdiği traktör lastiğinin patlaması sonucu yaralanarak Şırnak Cezaevinden Gazete Yasağı Devlet Hastanesine getirilen Ali Gerden’e plastik Ergenekon iddianamesini “sakıncalı” olduğu ge- cerrah G.B’nin 5 saat boyunca acil serviste mü- rekçesiyle Abdullah Öcalan’a vermeyen İmralı dahalede bulunmadığı öne sürüldü. (Haber7 - 4 Ceza İnfaz Kurumu Müdürlüğü Eğitim Ku- Kasım) rulu, “Günlük” ve “Birgün” gazetelerinin yanında “Taraf” gazetesinin de “örgüt propagandası” yaptığı Eskişehir’de Başörtüsü Skandalı ve “Türk ve Kürt halkları arasında infiale sebep Eskişehir’de iki kız öğrenci, tasdikname aldıktan olacak yazılar yayımladığı” gerekçesiyle Öcalan’a sonra öğretmenleri ile vedalaşmaya çalışırken verilmesini yasakladı. (islahhaber.com - 6 Kasım) bir öğretmenin hakaret ve fiili saldırısına maruz kaldıkları gerekçesiyle Eskişehir Milli Eğitim Taşımalı Eğitim Gören Öğrenciler, Servis So- Müdürlüğü’ne dilekçe verdi. Zeynep Aka ve Şura runu Nedeniyle Okula Gidemiyor Güldaş adlı öğrenciler, okula başörtülü geldikleri Hanak’ın Ortakent Mahallesi’ndeki 8 yıllık için böyle bir saldırıya uğradıklarını açıkladı. ilköğretim okulunda öğrenim gören Sazlıçayır Milli Eğitim Müdürlüğü, olayla ilgili soruşturma köyünden 36 ilköğretim öğrencisi, 4 defa ihaleye başlattı. (Vakit- 5 Kasım) çıkmasına rağmen çözülemeyen servis sorunu yüzünden yaklaşık 45 gündür okula gidemiyor. Cezaevinde Baskıcı Uygulama (Zaman - 7 Kasım) Silivri (İstanbul) L Tipi Cezaevi’nde tutuklu bulunan Toruntay Salman’ın (19), 31 Ağustos 2009’da Kırıklar Cezaevinde İşkence İddiası adliyeye getirilirken ring aracında ailesine el sal- Tutuklu bulunduğu Kırıklar 1 No’lu F Tipi laması üzerine araçta bulunan jandarma erleri- Cezaevi’nden yakın zaman önce tahliye olan nin Toruntay Salman’ı copla dövdüğü, 2 Kasım adli tutuklu Ziya Aktaş, Kırıklar’da yeni işkence 2009’da görülen duruşmaya getirilen Toruntay tekniklerinin geliştirildiğini ve cezaevinde adli Salman ve başka bir tutuklunun yine ring aracında veya siyasi hiçbir mahkûmun can güvenliğinin darp edildiği ve Toruntay Salman’ın yanında bulu- bulunmadığını öne sürdü. Özellikle cezaevine nan tutuklunun bileğinin kırıldığı öğrenildi (Ev- yeni atanan müdür Ayhan Çapacı’nın göreve rensel, 5 Kasım). geldiği 2 aydan bu yana cezaevinde ‘Hepinizi adam edeceğim’ anonslarının yapıldığını iddia Askerlerden Köye Giriş Çıkış Yasağı eden Aktaş, tutuklu ve hükümlülerin kamera bu- Hakkâri’nin Yüksekova İlçesine bağlı Gürka- lunmayan bu odaya konularak işkenceye maruz vak (Şagolord) Köyü’nün tamamı ve Köşkönü kaldığını iddia etti. (Günlük - 9 Kasım) (Pışkesir) Köyü’nün ise bir kısmının 1994 yılında yakılması sonucu, köylerinden göç etmek zorun- Lisede Öğretmen Şiddeti da kalan ve belli dönemlerde meyve ağaçlarındaki Kayseri’de Hürriyet Teknik Endüstri Meslek Lisesi ürünlerini toplamak için köylerine giden yurttaşlar, öğrencisi M.K. (14), 6 Kasım 2009’da okul kori- Dağlıca (Oremar) yolu üzerinde bulunan köy- dorunda arkadaşı ile şakalaştığı sırada matematik lere akşam saat 15.00’dan sonra giriş ve çıkışların öğretmeni F.Ç. tarafından tuvalette dövüldüğünü ileri sürerek dayaktan sonra epilepsi nöbeti

130 KASIM AYI HAK İHLALLERİ

geçirdiğini söyledi. Olayın ardından öğretmen sında doktorlar tarafından ‘Bu şahıs PKK militanı- F. Ç. hakkında adlî ve idarî soruşturma açıldığı dır, tedavisini yapmıyoruz’ denilerek geri gönderil- öğrenildi (Milliyet- 7 Kasım). di. (Günlük - 10 Kasım)

Eylem Yapan İşçiler Cezalandırıldı Van’da Korucu Saldırısı Edirne Belediyesi Park ve Bahçeler Müdürlüğü Van’ın Başkale İlçesi’ne bağlı Esenyamaç (Xaş- bünyesinde çalışan 120 işçi işten atıldı. kan) Köyü’nün Nehlecewaz Mezrası’nda 8 Kasım Müdürlüğün işlerini yapan Erenler taşeron 2009’da bir düğünde geçici köy korucusu bir ai- firmasında çalışan işçiler, ekim ayında alamadıkları lenin aralarında husumet bulunan başka bir aile- 4 ayık ücretleri için eylem yaptıkları için işten ye ateş açması sonucu Erdem Atlı, Behzat Akkaya, atıldıklarını söylediler. (Evrensel - 8 Kasım) Vahdettin Akkaya ve Yavuz Akkaya öldü, 8 kişi de yaralandı (Günlük- 10 Kasım). Cezaevinde Karikatür Yasaklaması Kandıra (Kocaeli) 1 Nolu F Tipi Cezaevi’nde bu- Gözaltında İşkence ve Kötü Muamele lunan Barış İnan ve Gökhan Gündüz’ün çizdiği İstanbul’un Avcılar İlçesi’nde 8 Kasım 2009’da kim- iki karikatüre, cezaevi yönetiminin karikatürleri lik kontrolü yapan polis ekiplerinin “dur” ihtarına “sakıncalı” bularak el koyduğu 8 Kasım 2009’da uymadıkları iddiasıyla açtığı ateşe Özkan Gerçek öğrenildi (Birgün- 8 Kasım). ve Ömer Adıgüzel adlı iki kişinin karşılık vermesi üzerine çıkan çatışmada Ufuk Eren (27) adlı po- YÖK Protestosuna Müdahale lis memuru ve Özkan Gerçek ve Ömer Adıgüzel Yükseköğretim Kurumu’nun (YÖK) 6 Kasım yaralanmıştı. Yaralı olarak yakalanan Özkan Ger- 1981’de kurulmasını protesto etmek amacıyla çek ve Ömer Adıgüzel’in hastaneye götürülmeden Ankara’da gerçekleştirilen protesto gösterisine cop önce olay yerinde 45 dakika bekletildiği ardından ve biber gazıyla müdahale eden polis ekipleri iki Avcılar Karakolu’na götürüldükleri ve bu sırada öğrenciyi gözaltına aldı (Zaman- 6 Kasım). işkence ve kötü muamele maruz kalmaları sonucu Ömer Adıgüzel’in bacağının kırıldığı, Öz- Çubukçu’yu Protesto Eden 4 Liseli Gözaltına kan Gerçek’in de vücudunda morluklar oluştuğu Alındı öğrenildi (atilim.org- 10 Kasım). Ahmet Hakkı Balcıoğlu Ticaret Meslek Lisesi’nin açılışına katılan Milli Eğitim Bakanı Nimet Hastane Yerine Karakola Götürüldüler Çubukçu’yu protesto eden 4 liseli gözaltına alındı. İstanbul Avcılar’da polisin yaptığı bir operasyon- (DİHA - 8 Kasım) da yaralanan iki kişinin yaralı halde 45 dakika olay yerinde bekletildikleri ve ciddi kan kaybına Iğdır’da Şüpheli Asker Ölümü rağmen herhangi bir tıbbi müdahale yapılmadığı Iğdır’ın Tuzluca İlçesi’nde askerlik yapan Van’lı 20 ortaya çıktı. Olaydan sonra hastane yerine kara- yaşındaki Davut Yıldız’ın tüfekle intihar ettiği id- kola götürülen Özkan Gerçek ve Ömer Adıgüzel’e dia edildi. (ANF - 10 Kasım) burada işkence yapıldığı ileri sürüldü. (ANF - 10 Doktorlardan ‘Militan Tedavi Etmiyoruz’ Kasım) İfadesi Lisede Öğretmen Şiddeti Edirne Numune Hastanesi’ne sevk edilen tutuklu İstanbul’un Fatih İlçesi’nde 10 Kasım 2009’da Masum Eldemir, kelepçeli alındığı muayene oda-

131 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Davutpaşa Lisesi öğrencisi S.P., kavgaya karıştığı 2009’da, iki polis memurunun, tartıştıkları gerekçesiyle müdür yardımcısının odasında iki Kurtuluş Bozkurt’u darp ettikleri ileri sürüldü. öğretmen tarafından darp edildiğini söyleyerek Bakırköy Devlet Hastanesi’nden darp raporu alan İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Kurtuluş Bozkurt’un, iki polis memuru hakkında Acil Servisi’nden aldığı “darp” raporuyla beraber suç duyurusunda bulunduğu belirtildi (Gündem- öğretmenlerden şikayetçi oldu. (ntvmsnbc.com- 11 Kasım). 10 Kasım). “Sayın Öcalan” a Ceza Kürtçe Konuşmaya Ceza Van’ın Erciş İlçesi’nde 2009 yılının Mart ayında 29 Mart 2009 Yerel Seçimleri öncesinde İzmir’de yapılan basın açıklamasında “Sayın Öcalan” ifade- düzenlenen bir mitingde Kürtçe konuşan De- sini kullandığı gerekçesiyle hakkında Türk Ceza mokratik Toplum Partisi (DTP) Karabağlar Kanunu’nun (TCK) 215. maddesinden dava Belediye Başkan adayı Cemal Coşgun ve Gazie- açılan DTP Erciş İlçe Başkanı Veli Avcı, 11 Kasım mir Belediye Başkan adayı Şeyhmuz Seyhan, “298 2009’da Van 3. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülen sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen duruşmada “suçu ve suçluyu övdüğü” iddiasıyla Kütükleri Hakkında Kanun”un 151/2. maddesi 2000 TL para cezasına çarptırıldı (Gündem- 11 uyarınca “propaganda yayınlarına ilişkin yasaklara Kasım). muhalefet ettikleri “iddiasıyla 3 Kasım 2009’da İzmir 6. Sulh Ceza Mahkemesi tarafından 6’şar Küçük Seher’i Önce Doktor Sonra Yargı Felç ay hapis cezasına çarptırıldı. Hapis cezaları daha Etti sonra 3000’er TL para cezasına çevrildi (bianet. Henüz 1 yaşındayken rahatsızlanarak hastaneye org- 10 Kasım). kaldırılan Seher Belketin adlı kız çocuğu, doktorun yanlış teşhisi ve tedavisi yüzünden şuan Havaalanında Polis Dayağı konuşamıyor, yürüyemiyor ve göremiyor. Ailenin İstanbul Atatürk Havalimanı’nda 11 Kasım yanlış teşhis koyan doktor hakkında açtığı dava, 2009’da, iki polis memurunun, tartıştıkları 7 yıl sonra ‘zaman aşımına’ uğrarken, Adli Tıp Kurtuluş Bozkurt’u darp ettikleri ileri sürüldü. Kurumu’nun 8’de 4 kusurlu bulduğu Doktor Yük- Bakırköy Devlet Hastanesi’nden darp raporu alan sel Öztürk, Aydın Devlet Hastanesi’nde görevini Kurtuluş Bozkurt’un, iki polis memuru hakkında sürdürüyor. ( ANF - 12 Kasım) suç duyurusunda bulunduğu belirtildi. (Gündem - 11 Kasım) Uğur Çelik’i Vuran Polise 1 Yıl Ceza Adana’da 13 Aralık 2006’da hırsızlık yaptığını dü- Tekirdağ’da Şüpheli Asker Ölümü şündükleri Uğur Çelik’e (18) “dur” ihtarına uyma- Tekirdağ Hayrabolu’da askerlik yapan Kemal dığı iddiasıyla ateş açarak ölümüne neden olan po- Şimşek’in, bölüğünde bulunan bir çam ağacına lis memuru Y.K.’nin (35) yargılandığı dava sonuç- kendisini LPG tüp hortumuyla asarak intihar ettiği landı. “Sınırın aşılması suretiyle kasten adam öl- öne sürüldü. (ANF - 11 Kasım) dürme” suçundan müebbet hapis cezası istemiyle yargılanan Y.K., bir yıl iki ay hapis cezasına çarptı- Kolluk Güçleri Tartışma Sırasında Vatandaşı rıldı. Y.K.’ye verilen hapis cezasının daha sonra er- Darp Etti telendiği öğrenildi. (Milliyet - 12 Kasım) Atatürk Havalimanı’nda (İstanbul) 11 Kasım

132 KASIM AYI HAK İHLALLERİ

Polisin Adam Öldürmesine Bir Yıl Hapis müvekkillerinin yaralarının açık olduğunu ve ke- Adana’da 13 Aralık 2006’da hırsızlık yaptığını dü- mik enfeksiyonu oluşma riski bulunduğunu be- şündükleri Uğur Çelik’e (18) Uğur Çelkik’in “dur” lirtti. (atilim.org, 13 Kasım; Gündem; atilim.org; ihtarına uymadığı iddiasıyla ateş açarak ölümüne TİHV- 15 Kasım). neden olan polis memuru Y.K.’nin (35) yargılan- dığı dava 12 Kasım 2009’da sonuçlandı. Adana 5. Karakolda Kameralara Ait Kayıt Yok Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülen duruşmada “sı- Şırnak’ın İdil İlçesi’nde 22 Ekim’de gözaltına alın- nırın aşılması suretiyle kasten adam öldürme” su- dığı karakoldan sağ çıkamayan Resul İlçin’in gö- çundan müebbet hapis cezası istemiyle yargılanan zaltında tutulduğu karakola ait 5 güvenlik kame- Y.K., bir yıl iki ay hapis cezasına çarptırıldı. Y.K.’ye rası bulunmasına rağmen kameralara ait kayıtların verilen hapis cezasının daha sonra ertelendiği öğ- olmadığı savcılık tarafından tespit edildi. İliç ailesi- renildi (Milliyet- 12 Kasım). nin avukatı delillerin karartılmaya çalışıldığını söy- ledi.(Birgün - 15 Kasım) Çocuklara Örgüt Eylemi Yapmaktan Hapis Cezası Cezaevi Görevlilerinin “Kelepçeli Muayene” Adana’da 2008 yılının Ekim ayında düzenlenen İnadı gösterilerde “polis ekiplerine taş attıkları” gerekçe- Kürkçüler (Adana) F Tipi Cezaevi’nde kalan Vahit siyle yaşları 14-17 arasında değişen çocuklara Yüksel’in, bel fıtığı ve romatizma ağrısı nedeniyle “yasadışı örgüt üyesi olmamakla beraber yasadışı götürüldüğü Adana Numune Hastanesi’nde, dok- örgüt adına eylem yaptıkları” ve “yasadışı örgüt torun Vahit Yüksel’in kelepçelerinin çıkarılmasını propagandası yaptıkları” suçlamasıyla 5’er yıl hapis istemesine rağmen jandarma erlerinin isteği kabul cezası verildi. (Zaman; Gündem- 12 Kasım). etmemesi üzerine doktorun “kelepçeli muayene yapamayacağını” söylemesinin ardından Vedat Hastaneye Götürülen Tutuklu Tedavi Edil- Yüksel’in başka bir doktora götürüldüğü öğrenildi. meden Geri Gönderildi Vedat Yüksel’in tedavi için götürüldüğü ikinci dok- PKK davasından Adana Kürkçüler F Tipi Kapa- torun “kelepçeli muayene”yi kabul etmesi üzerine lı Cezaevi’nde tutuklu bulunan Vahit Yüksel, bel tedavi edilmeyi reddeden Vedat Yüksel’in tedavi fıtığı ve romatizma şikayeti ile götürüldüğü Ada- edilmeden cezaevine götürüldüğünü 13 Kasım na Numune Hastanesi’nde, muayene esnasında 2009’da ailesi tarafından açıklandı (Gündem, 13 kelepçelerinin çıkarılmadığı ve kendisine hakaret Kasım). edildiğini söyleyerek tedavi edilmeden cezaevine geri götürüldüğünü iddia etti. (DİHA - 13 Kasım) Kürtçe İsme Dava Şanlıurfa’da 4 Şubat 2008’de doğan çocuğuna Hastane Yerine Cezaevine Götürüldüler “Helin Kürdistan” adını veren Ahmet Atış İstanbul’un Avcılar İlçesi’nde 8 Kasım 2009’da çı- (25), hakkında “basın yoluyla yasadışı örgüt kan çatışmada vurulan Özkan Gerçek ve Ömer propagandası yaptığı” suçlamasıyla başlatılan Adıgüzel’in Okmeydanı Eğitim ve Araştırma soruşturma kapsamında 12 Kasım 2009’da Hastanesi’nde ameliyat ve tedavi olmaları gerekir- “şüpheli” sıfatıyla ifade verdi. İfadesi alındıktan son- ken 12 Kasım 2009’da tutuklanarak Metris T Tipi ra “yasadışı örgütün veya amacının propagandasını Cezaevi’ne götürülerek tek kişilik hücrede tutul- yaptığı” iddiasıyla tutuklanması talebiyle Şanlıurfa dukları öğrenildi. Özkan Gerçek ve Ömer Adıgü- Nöbetçi 1. Sulh Ceza Mahkemesi’ne sevk edilen zel adına açıklama yapan Avukat Zeliha Kabataş,

133 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Ahmet Atış, tutuksuz yargılanmak üzere serbest Kanunu’na muhalefet ettikleri” gerekçesiyle KESK bırakıldı (Radikal; islahhaber.com- 13 Kasım). üyesi 29 kişiyi gözaltına aldı. (ntvmsnbc.com, 14 Kasım; Zaman- 16 Kasım). Doktora Görevini Hatırlatan Hastaya Gözaltı Eskişehir’de yaşayan Muammer Karakurt, böbrek- İlköğretim Okulunda Öğretmen Şiddeti lerinden rahatsızlanıp Yunus Emre Devlet Hasta- Afyonkarahisar’ın Çobanlar İlçesi’nde 16 Kasım nesinin acil servisine gitti. Ancak nöbet değişimi 2009’da, Atatürk İlköğretim Okulu İ.Y.’nin (10), zamanına denk gelince nöbeti devralacak doktor spor malzemesi parası getirmediği gerekçesiyle gelmediği için nöbeti biten doktora kendisiyle il- okulun beden eğitimi öğretmeni C.K. tarafından gilenmesini söyleyince, hırpalanıp doktorlar tara- dövüldüğü ileri sürüldü (Milliyet- 16 Kasım). fından çağrılan polis ekiplerince ağrılar içinde karakola götürüldü. (Timetürk - 14 Kasım) Aynur Tezcan’ın Ölümünden Kimler Sorum- lu? Denizli’de Örtülüye Keyfî Yasak Soğuk algınlığı ve ateş şikâyetiyle 23 Nisan 2009 Denizli Atatürk Endüstri Meslek Lisesi’nde Açık tarihinde İ.Ü. Tıp Fakültesi Çapa Hastanesi acil İlköğretim sınavına girmek isteyen yaklaşık 30 servisine kaldırılan Aynur Tezcan (30) sağlık hiz- kadın, başörtülü oldukları gerekçesiyle sınava meti almak için gittikleri hastaneye götürüldüğü alınmadı. Sabah erken saatlerde okula gelen andan itibaren birçok haksızlığa uğradı. Ambu- başörtülü kadınlar, sınav salonuna kadar girebildi. lansla Çapa’ya götürülen Tezcan’ı gören sorumlu Ancak kadınlar, okul yönetiminin “İmtihanın servis doktorunun ambulans şoförüne mağdur ve başlaması için başörtülüler başörtüsünü çıkarsın” beraberinde gelen annesinin kıyafetlerini gösterer- uyarısı üzerine kadınlar, “Biz başörtüsünü ek azarladığı iddia edildi. Bunun dışında Tezcan’ın inancımız nedeniyle örtüyoruz. Buna kimse ailesi; 7 saat boyunca doktorların hastayla karışamaz.” diye itiraz etti. (Vakit - 16 Kasım) ilgilenmediği, yapılması gereken tıbbi işlemlerin ise alelade bir şekilde koridorda yapılmaya çalışıldığı, Ağır Hasta Tutukluya Sağlam Raporu Verildi yapılmayan veya yapılmasında gecikilen müda- Adana Karataş Kadın Kapalı Cezaevi’nde tutuklu haleler sonucunda Tezcan’ın kalbinin durduğu bulunan; böbrek yetmezliği, kemik erimesi, tan- ve elektroşok ile kalbinin çalıştırılmaya çalışıldığı, siyon ve bağırsakların da sorun olan 60 yaşındaki bütün bunlara rağmen acil hastalara yapılması ger- kadın tutuklu Kaze Özlü’ye, Adana Çukurova Üni- eken tıbbi teşhis ve tedavilerin uygulanmadığı, yer versitesi Tıp Fakültesi Balcalı Hastanesi tarafından olmadığı iddiasıyla yoğun bakıma alınmadığı gibi sağlam raporu verildi. (Günlük - 16 Kasım) somut iddialarda bulundu. Doktorların, hastanede yer olmadığını ve hastanın başka yere götürülme- Kars’ta Basın Açıklamasına Müdahale sini istemeleri üzerine de özel bir hastaneye götü- Kars’ta 14 Kasım 2009’da, İzmir 8. Ağır rülen Aynur Tezcan, 6 aylık tedaviden sonra eve Ceza Mahkemesi’nde 19-20 Kasım 2009’da gönderildi. Birkaç gün önce yeniden rahatsızlanan yargılanmaya başlayacak olan Kamu Emekçileri Aynur Tezcan bu kez Bağcılar Eğitim ve Araştırma Sendikaları Konfederasyonu (KESK) üyesi 22’si Hastanesi’ne götürüldü ancak bir gün sonra haya- tutuklu 31 kişiye destek olmak amacıyla yapılan tını kaybetti. (Haksözhaber - 17 Kasım) basın açıklamasına müdahale eden polis ekipleri “2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri

134 KASIM AYI HAK İHLALLERİ

Kelepçesiz Tedavi İsteğine Ceza Cezaevinde Ölüm Kürkçüler (Adana) F Tipi Cezaevi’nde bulunan İstanbul’da 18 Ekim 2007’de meydana gelen tutuklu ve hükümlülerden M. Emin Koçer, Çetin bir trafik kazasında iki kişinin ölmesi nedeniyle Sağır, Necmettin Kayhan, Mustafa Işıklı, Mevlana aldığı 4 yıl 8 aylık hapis cezasını tamamlamak için Oygur, Murat Gül, Vahit Ufuk Yüksel, Akın Can Metris T Tipi Cezaevi’nde kalan Abdurrahman ve Serdar Yüceay’ın, sevk edildikleri hastanede Zorba, cezaevinde yakalandığı akciğer kanseri so- kelepçeyle tedavi olmayı kabul etmeyerek “dev- nucu tedavi gördüğü hastanede 14 Kasım 2009’da leti zarara uğrattıkları” gerekçesiyle cezaevi idaresi yaşamını yitirdi (DHA- 18 Kasım). tarafından kapalı görüşe çıkartılmama, telefon et- meme, mektup yazmama gibi disiplin cezalarına Hak İhlali Başvurusuna Soruşturma çarptırıldıkları 17 Kasım 2009’da öğrenildi (Ev- İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi eski rensel- 17 Kasım). Başkanı Avukat Eren Keskin’in Bozkurt (Deniz- li) Açık Cezaevi’nden İHD Genel Merkezi’ne ve Apseli Dişi Çeken Teknisyen Ölüm Getirdi Gözaltında Cinsel Taciz ve Tecavüze Karşı Hukukî Kayseri’de diş hekiminin müdahale etmediği apse- Yardım Bürosu’na yapılan hak ihlali başvurularını li dişi çeken teknisyen Y.Ü. , 16 yaşındaki Sinan cezaevinde görüştüğü Hanife Cumbam, Filiz Kahraman’ın ölümüne neden oldu. 9 gün yoğun Babaoğlu, Aygün Girgin, Gamze Çelikdağ, Sul- bakımda kalan gencin kanına mikrop karışmasına tan Dakım ve Nil Dikenlibudak adlı altı hüküm- bağlı olarak hayatını kaybettiği açıklandı. (Star - 18 lünün anlatımlarıyla raporlaştırdığı için cezaevi Kasım) yönetiminin altı hükümlü hakkında soruşturma başlattığı 18 Kasım 2009’da öğrenildi (sesonline. Hasta Tutuklu Muayene Yapılmadan Geri net-18 Kasım). Gönderildi 13 yıl önce gözaltına alınarak, tutuklanan ve İstanbul’da “Dur” İhtarına Uymadığı Ger- gördüğü ağır işkenceler sonucu ‘Lenf Kanseri’ne ekçesiyle Oğuzhan Vural Öldürüldü yakalanan PKK hükümlüsü Nurettin Soysal’ın İstanbul’un Esenyurt İlçesi’nde 19 Kasım 2009 (39) hastalığı nedeniyle İstanbul Adli Tıp gecesi parkta oturan iki kişiye “dur” ihtarına Kurumu’na sevk edilmesine rağmen, hiçbir uymadıkları gerekçesiyle polis ekiplerinin ateş muayene yapılmadan geri gönderildiği öğrenildi. açması sonucu, adının Davut Kömür olduğu id- Soysal’a doktorlar 6 ay yaşam süresi tanımakta. dia edilen bir kişi yaşamını yitirdi. Olayda polis (DİHA - 18 Kasım) memuru Oğuzhan Vural’la polis memurlarının iki kişiyi yakalamak için bindiği minibüsün şoförü Adıyaman’lı Gazeteciye Hapis Cezası İsmail Durmuş yaralanırken İstanbul Emniyet Adıyaman’ın Kâhta İlçesi’nde gazetecilik ya- Müdürlüğü, parkta oturan iki kişinin kaçarken ateş pan ‘Gerger Fırat Gazetesi’nin sahibi Hacı açtığını bunun üzerine polis ekiplerinin karşılık Boğatekin, 28 Şubat 2008’de yazdığı bir yazı verdiğini açıkladı (ntvmsnbc.com- 20 Kasım). nedeniyle hakkında açılan davanın, görülen karar duruşmasında “kamu görevlisine hakaret ettiği” Kafes Planı: Suikast, Bombalama ve Kara iddiasıyla 2 yıl 2 ay 7 gün hapis cezasına çarptırıldı. Propaganda (bianet.org - 18 Kasım) Ergenekon soruşturması kapsamında tutuklanan emekli Binbaşı Levent Bektaş’ın ofisinde ele geçirilen bir film CD’sinin içerisine şifrelenerek

135 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

gizlenen “Kafes Operasyonu Eylem Planı” kor- olmadık baskılara maruz kalıyor. Önce okul kunç planları gözler önüne serdi. Plan, Ergenekon yönetimi tarafından ikna ile başı açılmak istenen kapsamında tutuklanan Deniz Yarbay Ercan Ece Nur’a başarılı olunamayınca okul yönetiminin Kireçtepe tarafından hazırlandı. Eylemlerin ise hazırladığı bir tutanak zorla imzalatılmaya çalışıldı. çoğu Ergenekon soruşturmasında tutuklu Deniz Ama ne baba ne de kızı bu tutanağı imzalamadı. Kuvvetleri Komutanlığı’nda görevli muvazzaf ve Birçok defa okula çağırılan Ece Nur’un ailesi de emekli subaylar tarafından gerçekleştirileceği be- büyük psikolojik baskı altında. Yenişehir İlçe lirtiliyor. Hangi subayın hangi hücrede olduğu Milli Eğitim Müdürlüğü’ne çağırılan Ecenur’un planda ayrılıtı olarak yer alıyor. Plana göre babası adeta sorguya çekildi. Baba Murat Özel azınlıklara yönelik suikast, bombalama, adam kızını okuldan atmakla tehdit eden Milli Eğitim kaçırma, kundaklama ve yıldırma eylemleri personeline İlköğretim eğitimin anayasal olarak düzenlenecek. İrticaî örgütler adına üstlenilecek zorunlu olduğunu bunu yaptıkları takdirde suç bu eylemler sebebiyle hükümet zor durumda ka- işleyeceklerinin altını çizdi. Ecenur şimdilik 10 lacak. Cuntacıların ‘Kafes’ adını verdiği operasyo- km ötedeki Yatılı Vali Nafiz Kaya Bölge Okulu’na nun öncelikli hedefi hükümeti düşürmek. (Taraf sürüldü. (Vakit - 20 Kasım) - 19 Kasım) Basın Açıklaması Okuduğu Gerekçesiyle 2.5 Kürtçe İsme Kaymakamlık Engeli Yıl Hapis Cezası Diyarbakır’ın Bismil İlçesi’nde belediye Viranşehir’de 26 Mayıs 2009 tarihinde, DTP’li bünyesinde kurulan Kadın Dayanışma ve Danışma milletvekillerinin mahkemeye çağrılmasını pro- Merkezi’nin adının “Nujin” olarak değiştirilmesine testo etmek için yapılan toplantıya katıldığı ve Bismil Kaymakamlığı’nın Nujin’in “yabancı sözcük basın açıklamasını okuduğu gerekçesiyle DTP olması” nedeniyle ve “değişikliğin bölücülüğe İlçe Başkanı Ethem Etli’yi Viranşehir Asliye Ceza yol açacağı” iddiasıyla izin vermediği 19 Kasım Mahkemesi tarafında, “toplantı ve gösteri yasasına 2009’da öğrenildi (Günlük- 19 Kasım). muhalefet ettiği” gerekçesiyle 2.5 yıl hapis cezası verildi. ( ANF - 20 Kasım) Askerlik Şubesinde Başörtülüye Giriş Yok Gaziantep Şahinbey’de Hukuk Bürosu’nda asis- Güvenlik Gerekçesiyle Bölgelere Sivil Girişi tan olarak çalışan Hülya Korkmaz, bir müvek- Yasaklandı killerine ait belgeyi Şahinbey Askerlik Şubesi’ne Genelkurmay Başkanlığı 20 Kasım 2009’da yaptığı götürdüğünde askerlik şubesi önünde nöbet açıklamada, Tunceli’de 24 Kasım 2009-24 Şubat tutan askerler, Korkmaz’dan başörtüsünü tavşan 2010 tarihleri arasında 5 ayrı bölgeyi “geçici askerî kulağı yaparak kulakları, boynu ve saçlarının ön güvenlik bölgesi” ilan ederek belirlenen bölgelere kısmı gözükecek şekilde bağlamasını istedi ve aksi sivillerin girişini yasakladı (tsk.tr- 20 Kasım). takdirde içeri alınmayacağı söylendi. (Vakit - 20 Kürtçe Anons Talebine ‘Havacılığa’ Aykırı’ Kasım) Savunması Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’nda Ulaştırma Ecenur’a Başörtüsü Engeli Bakanlığı’nın 2010 Bütçe Tasarısı görüşülürken Başörtülü okumak isteyen ve bunun için müca- DTP Milletvekili Osman Özçelik uçaklarda dele veren Diyarbakır Yenişehir Hamravat İlköğ- Kürtçe anons yapılmasını istedi. Ulaştırma retim Okulu 6. Sınıf Öğrencisi Ece Nur Özel, Bakanı Binali Yıldırım ise bunun çok haklı bir ta-

136 KASIM AYI HAK İHLALLERİ

lep olmadığını belirtirken, Sivil Havacılık Genel tarafından zorla silindiğini öne sürdü. (DİHA - 23 Müdürlüğü ve THY ise Kürtçe anonsun havacılık Kasım) kurallarına aykırı olduğunu iddia etti. (ANF - 20 Kasım) Gölcük Donanmasında Şüpheli Asker Ölümü Gölcük Donama Komutanlığı’nda görevli Er Tunceli’de 5 Bölgeye Giriş Yasağı Özcan Öztürk isimli bir askerin intihar ettiği öne Genelkurmay Başkanlığı internet sitesinde, sürüldü. Aslen Ardahanlı askerin intihar sebebi Tunceli’de 24 Kasım 2009 – 24 Şubat 2010 tarih- bilinmezken, olaya ilişkin soruşturma başlatıldığı leri arasında bazı bölgelerin ‘Geçici güvenlik böl- bildirildi. (ANF - 23 Kasım) gesi’ olarak belirlendiği ve bu bölgelere giriş yasağı uygulanacağı belirtildi. (ANF - 21 Kasım) Gözaltında İşkence ve Kötü Muamele Adana’da 20 Kasım 2009’da çalıştığı lokantadan Hastane Hastane Dolaştırılan Begüm gözaltına alınan H.K.’ye (15) götürüldüğü Em- Kurtarılamadı niyet Müdürlüğü Çocuk Şubesi’nde işkence ve İzmir Bornova’da Oturan Akın ailesinin; 2,5 kötü muamele yapıldığı öğrenildi. H.K., “şubede yaşındaki kızları Begüm Akın’ın ateşinin yükselme- kolumu bükerek dövmeye başladılar. Daha sonra si üzerine aile, kızlarını devamlı muayene oldukları birisi geldi ve bana ‘senin suçun nedir?’ diye sordu. çocuk hastalıkları uzmanı Dr. H.A.’ya götürdü. Ben de bir suçum olmadığını, şüpheli olarak ge- İddiaya göre Dr. H.A. Begüm’e ateş düşürücü ilaç tirdiklerini söyledim. Bana ‘nasıl suçun yok, ma- vererek evine gönderdi. İlerleyen saatlerde yine hallede yapılan eylemlerde senin de görüntülerin ateşi düşmeyen Begüm Akın, bu kez Behçet Uz var’ dediler. Ben de kabul etmedim. Daha sonra Çocuk Hastanesi’ne götürüldü. Ancak, görevliler bana bazı görüntüler gösterdiler. Gösterdikleri hastanede yer olmadığını bildirdi. Aile daha sonra görüntülerden kimleri tanıdığımı sordular. Ben Şifa Hastanesi’ne giderken burada da intaniye ser- de ‘kimseyi tanımıyorum’ dedim. Bunun üzerine visi olmadığını öğrenince tekrar Behçet Uz Çocuk beni yine dövdüler” diyerek polis memurlarının Hastanesi’ne döndü. Ailesinin en sonunda Ege bilgi vermesi halinde kendisine para vereceklerini Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’ne getirdiği söyledi (yeniozgurpolitika.com- 23 Kasım). Begüm Akın tedavi altına alındı. Ancak yaklaşık 24 saat ateşler içinde hastane hastane dolaştırılan Korucuların Para Vermeyen Çobanı Darp Etti küçük kız yaşamını yitirdi. (Milliyet - 21 Kasım) Batman’da çobanlık yapan İsmet Gürsel, kendisinden para isteyen geçici köy korucuları tarafından Polis ‘Dur İhtarına Uymadı’ Diye Öldürdü dövüldüğünü ileri sürerek 23 Kasım 2009’da İstanbul Esenyurt’ta, “Dur” ihtarına uymayarak İnsan Hakları Derneği (İHD) Batman Şubesi’ne kaçan iki kişi ile polis arasında çıkan silahlı çatışma başvurdu (ANF- 23 Kasım). sonucu Davut Kömür olduğu tahmin edilen vatandaş öldü. (Birgün- 21 Kasım) “Sayın Öcalan” İfadesine Hapis Cezası Demokratik Toplum Partisi’nin (DTP) 29 Mart Polisin ‘Roj Döner’ Tahammülsüzlüğü 2009 Yerel Seçimleri öncesinde Van’ın Erciş Ağrı’nın Doğubayazıt İlçesi’nde işyerinin adının İlçesi’nde düzenlediği mitinglerde yaptıkları ‘Roj Döner’ olması nedeniyle polis baskısına konuşmalarda “Sayın Öcalan” ifadesini kullanan maruz kaldığını belirten Şerif Alkan, transit aracı DTP Erciş İlçe Örgütü yöneticisi Fevzi Can ve üzerine yazdığı ‘Roj Döner’ adının da polisler

137 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

DTP Van İl Örgütü eski yöneticisi Fadıl Barıştıran Çocuk Gününde, Çocuğa İşkence hakkında açılan dava sonuçlandı. “Suçu ve suçluyu Dünya Çocuk Hakları haftası nedeniyle birçok övdükleri” gerekçesiyle haklarında Türk Ceza yerde çocuklara yönelik işkence ve kötü mua- Kanunu’nun (TCK) 215. maddesinden dava meleye karşı eylem ve etkinlikler devam ederken, açılan Fevzi Can ve Fadıl Barıştıran, 23 Kasım Adana’da 15 yaşındaki H.K isimli bir çocuk, 2009’da Van 3. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülen ikamet ettiği Barbaros Mahallesi’nde okula taş karar duruşmasında 1’er yıl 8’er ay hapis cezasına attığı gerekçesiyle gözaltına alındığını ve polisler çarptırıldı (Gündem- 23 Kasım). tarafından kendisine işkence yapıldığını iddia etti. (DİHA - 23 Kasım) ÖSS Dil Sınavında Haksız Uygulama Ortaöğretimden mezun olan öğrenciler, ÖSS’ye 41 Yaşındaki Gülten Kara Narkozdan Felç girdikten sonra birde ÖSS Dil Sınavına giriyor. Oldu ÖSS Dil sınavına giren öğrenciler, İngilizce Dili Denizli Pamukkale Üniversitesi Hastanesi’nde ve Edebiyatı bölümü okuyacaksa İngilizce’den, böbreklerindeki taş, lazerle parçalanmak iste- Almanca Dili ve Edebiyatı bölümü okuyacaksa nen 41 yaşındaki Gülten Kara’nın duyarlılık testi Almanca’dan, Fransızca Dili ve Edebiyatı bölümü yapılmadan verilen narkoz nedeniyle felç olduğu okuyacaksa Fransızca’dan sınava girerken, Arapça ileri sürüldü. (aktifhaber - 24 Kasım) Dili ve Edebiyatı bölümü okuyacak olan öğrenciler Cezaevinde Baskılı Uygulama ise İngilizce, Almanca veya Fransızca’dan girmek zorunda kalıyorlar. Öğrencilerin İngilizce, Alman- İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi’nde ca veya Fransızca dillerini öğrenme zorunluluğu 24 Kasım 2009’da bir basın toplantısı düzenleyen olması, birçok öğrenciyi mağdur ediyor.(Vakit - 23 Yeni Demokrat Gençlik (YDG) üyesi Orhan Kasım) Yıldırım, Erzurum H Tipi Cezaevi’nde tutuklu kaldığı süre boyunca cezaevinde kalan tutuklu ve Kürtçe İsme Engel hükümlülerin pek çok hak ihlaline maruz kaldığını, Çaldıran (Van) İlçe Nüfus Müdürlüğü’nün yeni özellikle görüşe çıkan tutuklu ve hükümlülerin doğan çocuğuna Hanım anlamına gelen Stî adını ayakkabı aramasına maruz bırakıldığını açıkladı. koyan ve nüfus cüzdanına da bu şekilde yazılmasını (atilim.org, 24 Kasım). isteyen Metin Adugit’in talebini Türkçe’de iki ses- Tuzla’da Tersanede İşçi Cesedi Bulundu siz harfin yan yana gelemeyeceği ve Türkçe’de “î” harfinin olmadığı gerekçesiyle reddettiği 23 Kasım Tuzla Tersaneler Bölgesi’ndeki Çelik Trans 2009’da öğrenildi (Evrensel- 23 Kasım). Tersanesi’nde bir geminin ambarında boyacı olarak çalışan Mahmut Altınöz (30), yemekten Köy Korucuları Batman’da Çobanı Darp dönen arkadaşları tarafından geminin alt güver- Ettiler tesinde ölü bulundu. (Haksözhaber - 24 Kasım) İnsan Hakları Derneği (İHD) Batman Şubesi’ne başvuran İsmet Gürsel, Hasankeyf Üçyol mev- İskenderun’da Slikozisten 44’üncü Ölüm kiinde sürüsünü geçirirken korucular tarafından İskenderun Organize Sanayi Bölgesi’nde Kurulu önünün kesilerek para istenildiğini, vermeyince Yazıcılar Demir-Çelik Fabrikası’nda çalışan Suat de hakarete maruz kalıp darp edildiğini söyledi. Aksoy, slikozis hastalığı nedeniyle öldü. Aksoy, (ANF - 23 Kasım) İskenderun’da bu hastalıktan ölen 44’üncü kişi. (Evrensel - 24 Kasım)

138 KASIM AYI HAK İHLALLERİ

bul etmemesi üzerine Aydın Tunç’un önce ring Grevci 5 Sendikacı Gözaltına Alındı aracına götürülerek araçta iki saat bekletildiği Birleşik Taşımacılık Çalışanları Sendikası, Balıkesir öğrenildi. Daha sonra “mahkûm odası”na getirilen Garı’nda greve katılan 5 sendika üyesinin gözaltına Aydın Tunç’u kelepçeli halde muayene eden dok- alındığını bildirdi. Sendikanın Merkez Yönetim torun istediği tahlilleri yapmak için gelen bir başka Kurulundan yapılan açıklamada gözaltıların nede- doktorun Aydın Tunç’u kelepçeli halde muayene ni açıklanmadı. (haber7 - 25 Kasım) edemeyeceğini ifade etmesi üzerine gelen bir başka doktorun, Aydın Tunç’un uygulamayı red- “Paşa paşa yargılansın” Afişine Yasaklama detmesine rağmen kelepçeli muayeneyi yaptığı ile- Sosyalist Demokrasi Partisi’nin (SDP) İstanbul’da ri sürüldü. Aydın Tunç’un kelepçenin çıkarılması asmak istediği “Kâğıt parçası değil, cunta belge- yönündeki ısrarları üzerine doktorun “kendi si - Genelkurmay Başkanı görevden alınsın - Paşa isteğimle tedavi almadım” yazılı kâğıdı Aydın paşa yargılansın” yazılı afişler, “adil yargılamayı et- Tunç’a imzalatmak istediği öğrenildi. Uygulama kilemeye teşebbüs edildiği” iddiasıyla yasaklandı- nedeniyle Aydın Tunç, doktor ve jandarma erleri ğı 25 Kasım 2009’da öğrenildi. Yasaklama kararı- hakkında suç duyurusunda bulundu (ANF- 25 nı veren İstanbul Valiliği’nin SDP yöneticileri hak- Kasım). kında da suç duyurusunda bulunduğu bildirildi (Radikal- 25 Kasım). Yargıdan Dergi Yayınına Yürütmeyi Durdur- ma Kararı Ankara’da Kadınlara Polisten Biber Gazı Emperyalizme ve Oligarşiye Karşı Yürüyüş Ankara Kadın Platformu üyeleri, 25 Kasım Kadına Dergisi’nin yayını, derginin 22 Kasım 2009 tarih- Yönelik Şiddete Karşı Uluslar arası Mücadele ve li 21. sayısında yer alan haberler nedeniyle, 22 Ka- Dayanışma Günü nedeniyle YKM önünde bir sım 2009’da İstanbul 12. Ağır Ceza Mahkemesi ta- araya geldi. Buradan Yüksel Caddesi’ne yürümek rafından 15 gün süreyle durduruldu. Ayrıca der- isteyen kadınlara polis biber gazı sıkarak izin ver- ginin 21. sayısının toplatılmasına da karar verildi medi. (ANF - 25 Kasım) (halkinsesi.tv- 25 Kasım).

Yargıdan Gazete Yayınını Durdurma Kararı Danıştay’dan Katsayı Adaletsizliğine Devam SDP yayın organı olan ve 15 günde bir yayımla- Kararı nan Yeniden Sosyalist Demokrasi Gazetesi’nin 84. İstanbul Barosu Başkanlığı, YÖK’ün yükseköğ- sayısında yer alan “Barış ve Demokratik Çözüm retime girişte katsayı puanı uygulamasının kaldı- Grubu’nun dokuz maddelik mektubu” nedeniyle rılmasına ilişkin 21 Temmuz 2009 tarihli kararı- gazetenin 27 Ekim 2009’da toplatıldığı ve yayını- nın iptali ve yürütmenin durdurulması istemiy- nın bir ay süreyle durdurulduğu 25 Kasım 2009’da le Danıştay’da dava açmıştı. Danıştay 8. Dairesi, öğrenildi (Radikal- 25 Kasım). YÖK’ün üniversiteye girişte katsayı farkını kaldı- ran kararının yürütmesini oy birliği ile durdurdu. Cezaevinde Baskıcı Uygulama (Haksözhaber - 25 Kasım) Kandıra (Kocaeki) F Tipi Cezaevi’nde kalan Aydın Tunç’un, rahatsızlığı nedeniyle 17 Kasım 2009’da Greve Katılan 400 Öğretmene Soruşturma götürüldüğü Seka Devlet Hastanesi’nde, dokto- Açıldı run Aydın Tunç’un kelepçelerinin çıkarılmasını Tekirdağ’da, Kamu-Sen ve KESK’in 25 Kasım’daki istemesine rağmen jandarma erlerinin isteği ka- bir günlük iş bırakma eylemine katılan 400

139 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

öğretmen hakkında soruşturma başlatıldı. (ANF rumunu protesto eden gösterilere müdahaleler - 26 Kasım) esnasında olaylar çıktı. Mersin’de 28 Kasım 2009’da yapılan protesto gösterisine müdahale Cezaevinde Ölüm eden polis ekiplerinin açtığı ateş sonucu Ş.A. (16) Bilecik M Tipi Cezaevi’nde kalan ve felç hastası ve adı öğrenilemeyen bir kişi yaralandı. Hakkâri’nin olan Zeki Dökenel (65), rahatsızlığıyla il- Yüksekova İlçesi’ndeki 30 Kasım 2009’da yapılan gili rapor almak için 28 Kasım 2009’da geldiği gösteriye polis ekiplerinin gaz bombasıyla müda- İstanbul Adlî Tıp Kurumu’nun önünde beklerken hale etmesi sonucu altı kişi yaralandı. (atilim.org; rahatsızlanarak yaşamını yitirdi (atilim.org- 28 ntvmsnbc.com; ANF; Gündem; sol.org.tr, 28 Kasım). Kasım, 29 Kasım- 30 Kasım).

Polisin Ateşi Sonucu 16 Yaşındaki Çocuk Savcılık Guantanamo İşkencesini ‘Orantılı’ Ağır Yaralandı Buldu Konya’nın Selçuklu İlçesi’nde 27 Kasım 2009 ge- Bursa Cumhuriyet Savcılığı, Bursa Emniyet cesi Şerife Akkanat İlköğretim Okulu’nda “hırsız- Müdürlüğü’nde Ender Bulhaz Aktürk adlı gence lık yapıldığı” ihbarı alan ve okula gelen polis ekiple- yapılan işkenceleri “orantılı güç” olarak kabul etti. rinin okuldan çıktıkları ileri sürülen üç çocuğa ateş Savcılık, Adli Tıp Kurumu’nun raporunda da yer etmesi sonucu S.K. (16) sırtından vurularak ağır alan işkence bulgularının “öldürücü” olmadığına yaralandı. Olayla ilgili dört polis memuru hakkın- vurgu yaparak, işkenceci polisler hakkında da soruşturma başlatıldığı öğrenildi (ntvmsnbc. kovuşturmaya yer olmadığına karar verdi. Aktürk’e com- 28 Kasım). gözaltında Guantanamo işkencesi olarak da bilinen “waterboarding- su işkencesi” de yapılmıştı. (30 Askerler Kürtçe Pankartı İndirdi Kasım - ANF) Kurban Bayramı nedeniyle Yüksekova Belediyesi tarafından ilçenin giriş ve çıkışlarına asılan Kürtçe Yüksekova’da Polis 2 Eve Biber Gazı Attı ‘Cejna ve ya Qurbané Piroz be’ (Bayramınız Kutlu Hakkari’nin Yüksekova ilçesinde yapılan göster- Olsun) yazılı pankart, askerler tarafından indirildi. ilere müdahale eden polis 2 eve biber gazı attı. (islahhaber.com -28 Kasım) Polisin saldırısı esnasında Yunus Yapalak ve Sefer Baltacı isimli vatandaşların evlerine biber gazı isa- Harç Zammını Protesto Gösterilerine Hapis bet etti. 2 evde bulunan aralarında 7 aylık bir bebek Cezası ve engelli bir vatandaşın da bulunduğu Yapalak ve Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, “İzinsiz toplantı Baltacı ailelerinden 17 kişi gazdan etkilendi. (islah- ve gösteri yürüyüşü yaptıkları” gerekçesiyle, 40 kişi haber.com - 30 Kasım) hakkında, 1 yıl 6 aydan 5 yıla kadar hapis cezaları istemiyle dava açtı. Dava iddianamesinde, “Memur İnternet Sitesi Engellendi maaşlarına yüzde 3, üniversite harçlarına ise yüzde İnternet haberciliği yapan haberforum.net adlı 8 zam yapılmasını” protesto etmek amacıyla, internet sitesine erişimin Ankara 11. Ağır Ceza toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenlendiği Mahkemesi’nin 04/11/2009 tarihli ve 2009/7088 kaydedildi. (Radikal - 29 Kasım) nolu “koruma tedbiri” kararıyla engellendiği 26 Kasım 2009’da öğrenildi (Gündem- 26 Kasım). Polisten Mitinglerde Orantısız Güç Kullanımı Abdullah Öcalan’ın İmralı Cezaevi’ndeki du-

140 KASIM AYI HAK İHLALLERİ

Yargıdan Dergi Yayınını Durdurma Kararı Aylık yayımlanan Kurtuluşun Yolunda DevGenç Dergisi’nin Kasım 2009 tarihli 3. sayısında yer alan haberlerde “yasadışı örgüt propagandası yapıldığı” iddiasıyla 26 Kasım 2009’da derginin yayınının 15 gün süreyle durdurulduğu ve derginin son sayısının toplatılmasına karar verildiği öğrenildi (dev-genc.org- 26 Kasım).

Polisin ‘Dur’ İhtarına Uymayan Çocuk Vuru- larak Yakalandı Konya’da bir okulun kantinine hırsızlık amacıyla girdiği ileri sürülen üç zanlıdan biri, dur ikazına uymayınca polis tarafından yaralı olarak yakalandı, yaralı zanlının durumunun ağır olduğu kaydedildi. (Zaman - 28 Kasım)

141 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

142 ARALIK AYI HAK İHLALLERİ

Aralık Ayı Hak İhlalleri

HIV Değil Ayrımcılık Öldürüyordu hakkında suç duyurusunda bulunduğu öğrenildi Şuuru kapalı halde götürüldüğü acil serviste (DİHA- 2 Aralık). HIV pozitif olduğu için müdahale edilmeden 6 saat, yoğun bakımda ise yatak yerine tahta Gözaltında İşkence ve Kötü Muamele sedyede bekletilen genç mühendis Emre Yılmaz, Mersin’de, “tehlikeli araç kullanmak” ve “ruhsatsız Türkiye’deki hukuk yolları kapanınca davasını silah bulundurmak” suçlamasıyla 15 Ağustos AİHM’e taşımaya karar verdi. (Star – 1 Aralık) 2009’da gözaltına alınan Yılmaz Koç (28) ile Ali Hıdır Koç’un (24), götürüldükleri Cum- Cizre’de Polis İlkokul Öğrencilerine Biber huriyet Polis Merkezi’nde polis memurları Gazı Sıktı tarafından dövüldüklerinin karakolun güven- Şırnak’ın Cizre İlçesi’nde PKK lideri Abdullah lik kameralarınca kaydedildiği 3 Aralık 2009’da Öcalan’ın cezaevi koşullarını protesto gösteri- öğrenildi. Savcılık tarafından serbest bırakılan sine polis tazyikli su ve gaz bombaları ile mü- Yılmaz Koç ve Ali Hıdır Koç’un dayak izlerinin dahale ederken, gençler taşla karşılık verdi. Nur fotoğraflarıyla birlikte polis memurları hakkında Mahallesi’nde bulunan Menderes İlköğretim Oku- suç duyurusunda bulundu. Soruşturma sürerken lu öğrencileri de polisin attığı gaz bombalarından kamera görüntülerinin de ortaya çıkması üzerine etkilendi. (ANF – 2 Aralık) bir açıklama yapan Mersin Valisi Hüseyin Aksoy, olaya karışan iki polis memurunun açığa alındığını Polislerin ‘Ajanlık’ Teklif Ettiği 3 Genç Savcılığa Başvurdu söyledi (Radikal- 3 Aralık). Van’ın Erciş Yeşilova Mahallesi’nde ikamet eden Karakolda Polis Dayağı Şaban Akyüz, Vural Akgün ve Gürsel Sayıner, sivil İddiaya göre Yılmaz Koç ile Kardeşi Alyi Hıdır polislerin kendilerine ‘ajanlık’ teklif ettiğini, bunu Koç, Mezitli Kavşağı PTT Tesisleri civarında araç- kabul etmeyince de tehdit edildiklerini belirterek, la giderken tehlikeli araç kullandıkları gerekçesiyle savcılığa suç duyurusunda bulundu. (DİHA – 2 durduruldu. Araçlarında yapılan aramada bir adet Aralık) ruhsatsız silah bulunan kardeşler gözaltına alına-

Kolluk Güçlerinden İşkence rak Cumhuriyet Polis Merkezi’ne götürüldü. Ka- rakolun güvenlik kameraları tarafından saniye sa- İstanbul’un Beyoğlu İlçesi’nde 30 Kasım 2009’da niye görüntülenen olayda, gözaltına alınan iki kar- bir barda eğlenen üç kişinin, bar çıkışında sendeley- deşin “Avukatımızı aramak istiyoruz” sözlerine kı- erek yürüdükleri ve birbirlerine “How are you?” zan polisler iki kardeşi tartakladı. (islahhaber.com diye seslendikleri için önce sivil polis memurları – 3 Aralık) tarafından, ardından götürüldükleri ıssız bir alanda Beyoğlu İlçe Emniyet Müdürlüğü’ne bağlı polis Cezaevinde İşkence ekibi tarafından dövüldüğü iddia edildi. Olaya Erzurum H Tipi Cezaevi’nden tedavi edilmek ilişkin üç kişinin Beyoğlu Emniyet Müdürlüğü

143 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

üzere Sincan 2 No’lu F Tipi Cezaevi’ne nakledi- Komisyonu’na yaptığı başvuruya ise, ‘Babanız için len Lokman Laçin’in cezaevine girişi sırasında yapabileceğimiz bir şey bulunmamaktadır’ cevabı “çıplak üst araması”nı kabul etmemesi nedeniyle verildi. (DİHA – 6 Aralık) başgardiyan tarafından tartaklanarak kolunun kırıldığı 3 Aralık 2009’da öğrenildi (Günlük- 3 Tuzla Tersanesi’nde 1 İşçi Daha Hayatını Aralık). Kaybetti Tuzla Tersaneler Bölgesi’nde meydana gelen TSK’dan YAŞ İhracı kazada, bir işçi hayatını kaybetti. Ercan Sancar Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın başkanlık isimli kaynak işçisi, çalışma yaptığı sırada ambar ettiği Yüksek Askeri Şura toplantısında alınan kapakları arasında sıkışarak hayatını kaybetti.(Za- kararlar açıklandı. İki personel irticai faaliyetler man – 6 Aralık) nedeniyle ordudan ihraç edildi. (islahhaber.com – 4 Aralık) Avukata Karakolda Darp İddiası İstanbul Barosu, biri stajyer iki avukatın, Taksim Türkiye Carl Bildt’e Erişimi Engelledi Polis Karakolu’nda polis şiddetine maruz kaldığı- İsveç Dışişleri Bakanı Carl Bildt’in internet site- nı açıkladı. Baro tarafından yapılan yazılı açıklama- si Türk hükümeti tarafından karartıldı. Türkiye’de da, Avukat Ümit Ulaş’ın 29 Kasım gecesi, Taksim youtube ile yüzlerce siteye uygulanan yasağı eleşti- Sıraselviler Caddesi’nden geçerken iki sivil polis ren Bildt, “Benim gibi Türkiye yanlısı olanların bile memurunca durdurularak kimlik sorulduğu, ifade sitelerine girilmesini önlüyorsunuz. Mesela You- edildi. Polislerden kimliklerini soran Ulaş’ın elleri- tube yasağı ile birlikte benim de kendime ait blo- ne kelepçe takılarak Taksim polis merkezine gö- ğumu yasakladınız. Oysa basın ve ifade özgürlüğü türüldüğü ve karakolda tartaklandığı iddia edildi. için internet önemli bir platform” ifadelerine kul- (Birgün – 6 Aralık) landı. (ANF – 5 Aralık) Gözaltında İşkence ve Kötü Muamele Başörtülü Olduğu Gerekçesiyle Toplantıya İstanbul Barosu’nun 4 Aralık 2009’da yaptığı Alınmadı açıklamaya göre, Avukat Ümit Ulaş, 29 Kasım Bursa Kestel İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü 2009 gecesi iki sivil polis memuru tarafından tarafından düzenlenen toplantıya davet edilen Sıraselviler Caddesi’nde gözaltına alınarak TOKİ İlköğretim Okul Aile Birliği Başkanı Sev- götürüldüğü Taksim Polis Merkezi’nde darp da Can, başörtülü olduğu gerekçesiyle içeriye edildi. Ümit Ulaş’a “darp raporu” verilirken aynı alınmadı. (islahhaber.com – 5 Aralık) gün bir başka avukatın da gözaltına alınarak darp edildiği ileri sürüldü (Evrensel- 6 Aralık). 60 Yaşındaki Hasta Hükümlü Ölüme Terk Edildi Asker Sahte Belgeyle Gazeteci Dinledi Tekirdağ 2 Nolu F Tipi Kapalı Cezaevi’nde bu- Taraf muhabiri Mehmet Baransu, ismini ve telefon lunan ve ileri derece şeker hastası 60 yaşındaki numarasını mahkemeden saklayan Jandarma`nın hükümlü Ziya Ergezen, ilaç tedavisi sonuç ver- “PKK/Kongre-Gel Terör örgütüne yönelik olarak memesine rağmen tahliye edilmiyor. Avukatı yürütülen çalışmalar kapsamında Serdar Kod bile bulunmayan ve daha önce kalp krizi ile mide isimli Şükrü Özkan’a ait olan IMEI numarasını kanaması geçiren Ergezen’in aynı cezaevinde bulu- dinleyeceğiz” diyerek, kendisini dinlediğini iddia nan oğlu Mehmet Ergezen’in Meclis İnsan Hakları etti. (Özgün Duruş – 7 Aralık)

144 ARALIK AYI HAK İHLALLERİ

Polisler Tarafından Dövülen Kuşçu Yoğun bırakıldı.(İlkehaber – 9 Aralık) Bakımda Kocaeli’nin Körfez İlçesi’nde 7 Aralık 2009’da Geçici Köy Korucuları Tarafından Darp Edi- üzerinde kimliği olmayan Yılmaz Kuşçu’nun (41), len Gündüz Yoğun Bakımda kimlik kontrolü yapan 10 polis memuru tarafından 9 Aralık 2009’da Diyarbakır-Muş arası faaliyet dövülmesi sonucu komaya girdiği öğrenildi. De- gösteren yolcu taşımacılık kooperatifinde çalışan rince Devlet Hastanesi’nde yoğun bakımda tutu- Mehmet Gündüz adlı minibüs şoförünün, lan Yılmaz Kuşçu’nun hayatî tehlikeyi atlatamadığı Diyarbakır’ın Kulp İlçesi’ne 25 kilometre kala söylenirken Yılmaz Kuşçu’nun ailesinin polis Hamzalı Jandarma Karakoluna bağlı geçici köy memurları hakkında suç duyurusunda bulunacağı korucularının saldırısına maruz kaldığı ve önce bildirildi (Milliyet; Radikal- 8 Aralık). Kup Devlet Hastanesi’ne ardında ambulans helikopterle Diyarbakır Devlet Hastanesi’ne Tunceli’de Şüpheli Asker İntiharı götürüldüğü bildirildi. Vücudun çeşitli yerlerin- Dersim’in Ovacık İlçesi’nde kısa dönem askerlik den darp edilen Gündüz yoğun bakım ünitesine yapan Şakir Bağış (25) adlı gencin bölüğünde inti- kaldırıldığı öğrenildi. (ANF- 10 Aralık ) har ettiği iddia edildi. Siirt nüfusuna kayıtlı Bağış’ın ailesinin Hatay’da yaşadığı ve yaklaşık iki saat önce Elektrik Telleri Ölüme Davetiye Çıkarıyor jandarma tarafından Bağış’ın ağabeyi olan Hüseyin İskender Taş (37) Batman Petrolkent Mahallesi Bağış’a ‘Oğlunuz nöbetten döndükten sonra kendi Zübeyde Hanım Caddesi 2811. sokakta bulu- silahıyla intihar etmiştir. Yarın gelip cenazenizi alın’ nan evinin dış cephesini boyarken meskenlere denildiği öğrenildi. (ANF – 8 Aralık) yakın geçen bir elektrik teline temas ederek elektrik akımına kapıldı. Cereyana kapılan İskender 5 Aylık Askerin Şüpheli Ölümüne Soruşturma Taş trafonun şalterinin atması sonucu ölümden Bursa’nın Kestel ilçesinde hava değişimine gelen döndü. (İlkehaber – 10 Aralık) 5 aylık asker Gökhan Çelik, aniden rahatsızlandı. Hastaneye kaldırılmak istenen genç, yolda hayatını ‘İş bırakma’ Eylemine Katılan 16 TCDD Per- kaybetti. Askere gitmeden önce kalp rahatsızlığı soneli Açığa Alındı tedavisi gören Çelik’in ölümünü şüpheli bulan Birleşik Taşımacılık Sendikası Tatvan Baş savcılık, olayla ilgili soruşturma başlattı. (Star – 8 temsilciliği, 25 Kasım’da Türkiye genelindeki “iş Aralık) bırakma’’ eylemine katılan Tatvan’daki TCDD personelinden 16’sının açığa alındığını duyurdu. Tutanağı Beğenmeyen Askerler Tutanağı (Zaman – 11 Aralık) Kendileri Hazırladı Kocaeli Gölcük yolunda Gölcük Merkez Gözaltında İşkence ve Kötü Muamele Komutanlığı’nda görevli bir astsubay, 5 Kasım’da 10 Aralık 2009’da ticaret yapmak için gittiği Gür- aracıyla yaptığı kazada 57 yaşındaki Nazime bulak Sınır Kapısı’nda görevli memurlarla tartışan Elhakan ölümüne neden oldu. Olay sonrası Ağrı’nın Doğubeyazıt İlçesi’nden Ahmet Geren hazırlanan raporu beğenmeyen komutanlar, olay (30) görevliler tarafından tartaklandı. Burnu yerine polislerle gidip yeni bir tutanak hazırlattılar. kırılan Geren daha sonra Gürbulak Hudut Kara- Yaşanan bu gelişmelerin ardından, Nazime koluna götürüldü. Burada kaba dayak ve işkenceye Elhakan’ın yakınları karakol yetkililerinden ve maruz kalan Geren Doğubeyazıt Cumhuriyet astsubaydan davacı oldular; ama astsubay serbest Savcılığına çıkarıldı. Savcılık, Geren’i “görevli

145 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

memura hakaret ve görevini yapmasını engel- Grizu Patlaması Sonucu Ölen 19 İşçi, İhmal lemek” suçunu işlediği gerekçesiyle tutuklayarak Kurbanı Doğubeyazıt Cezaevi’ne gönderdi. Geren’in Bursa’nın Mustafa Kemalpaşa İlçesi’nde bir avukatları Geren’in darp edildiğine dair doktor maden ocağında 10 Aralık’ta meydana gelen grizu raporu bulunmasına rağmen savcılığın verdiği patlaması sonucu oluşan göçükte mahsur kalan 19 tutuklama kararının hukukî olmadığını söyledi maden işçisi hayatını kaybetti. Devlet Bakanı Fa- (ANF- 11 Aralık ) ruk Çelik Bursa’daki grizu patlaması ile ilgili yaptığı açıklamalarda; “Gaz ölçümü düzgün yapılmamış Tutuklu Yakınına Disiplin Cezası ki böyle bir sonuç ortaya çıkmış. Böyle bir durum- Tutuklu yakınları Nadiye Gürbüz ve Deniz da burada bir ihmal söz konusu” diyerek, 19 işçinin Namoğlu, 10 Eylül gününden bu yana Sin- ölümüne ihmalin neden olduğunu belirtti. (ntvm- can Kadın Kapalı Cezaevi’nde tutuklu bulunan snbc.com – 12 Aralık ) kardeşleri Ayhan Namoğlu’nu 1 Aralık günü ziyarete gitti. Açık görüş öncesinde gardiyanların DTP’nin Kapatılmasının Protesto Edildiği kaba davranışlarına itiraz eden tutuklu yakınları, Gösterilerde Orantısız Güç Kullanımı gardiyanlardan şikâyetçi oldu. Ancak tutuklu Hakkâri’de 12 Aralık 2009’da DTP’nin kapatılma- yakınlarına 2 ay süreyle görüş yasağı getirildi. sını protesto eden grubu kolluk güçleri basınçlı su (ANF – 11 Aralık) ve göz yaşartıcı bombayla dağıtmaya çalıştı. Mü- dahale sırasında protestocuların arasında kalan iki Demokratik Toplum Partisi (DTP) Kapatıldı sivil polis memuru, DTP il yöneticileri tarafından Anayasa Mahkemesi, 11 Aralık 2009’da Demok- kurtarılarak uzaklaştırıldı. Olaylar sırasında ismi ratik Toplum Partisi’ni (DTP) “eylemleri yanın- öğrenilemeyen 14 yaşındaki bir kişinin sırtına isa- da, terör örgütüyle olan bağlantıları da değerlen- bet eden plastik mermiyle yaralandığı iddia edildi dirildiğinde devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez (Radikal- 12 Aralık ) bütünlüğüne aykırı nitelikteki fiillerin işlendiği bir odak haline geldiği” gerekçesiyle, Anayasa’nın Hakkari’de Polisten Orantısız Güç Kullanımı 68. ve 69. maddeleriyle 2820 Sayılı Siyasî Partiler Hakkari’de evleri özel harekât timleri tarafından Kanunu’nun 101. ve 103. maddeleri gereğince, ka- basılan Şermin Ertunç adlı vatandaş, bir ay patılmasına oybirliğiyle karar verdi. DTP Anaya- içinde Recep (21) Ferhat (14) adlı çocuklarının sa Mahkemesi tarafından kapatılan 27. parti oldu. tutuklandığını belirterek, “bu sabah saatlerinde ise Mahkeme kapatma kararıyla birlikte aralarında evimize ayakkabıları ile giren özel harekât timleri DTP Eşbaşkanı Ahmet Türk, Diyarbakır Millet- oğlum Murat’ın göğsüne silah dayayarak gözaltına vekili Aysel Tuğluk ve belediye başkanlarının da aldı” dedi. Yeni Mahalle’de oturan Naif Acar adlı bulunduğu 37 kişiye beş yıllık siyaset yasağı getir- vatandaş ise, evine gaz bombası isabet etmesi so- di. Türk ile Tuğluk’un milletvekillikleri karar Res- nucu pencerelerinin kırıldığını, açılan ateş sonucu mi Gazete’de yayımlandıktan sonra düşecek. Ka- oğlu Cihat Acar’ın (11) ayağından yaralandığını rarın ardında yapılan değerlendirmelerde, kapat- belirtti (ANF- 13 Aralık ) ma kararında DTP yöneticisi olmayan Abdullah İzmir’de Polis Tarafından Dövülen Çocuk İsnaç ve Leyla Zana’ya siyaset yasağı getirilmesi Hastaneye Kaldırıldı gibi maddî hatalarının bulunduğuna dikkat çekil- 13 Aralık 2009’da İzmir’in Konak İlçesi’ne bağlı di (Radikal; Taraf- 12-13-14 Aralık ) Kadifekale Semti’nde DTP’nin kapatılmasını pro-

146 ARALIK AYI HAK İHLALLERİ

testo eden gruba müdahale eden polisin, 13-14 İlköğretim Okulunda Öğretmen Şiddeti yaşlarında olduğu tahmin edilen Şehmuz Ürek adlı Muğla’nın Marmaris İlçesi’nde özel bir ilköğretim çocuğu dövdüğü; durumu ağır olan Ürek’in has- okulu öğrencisi E.E.’nin (11) müzik öğretmeni taneye kaldırıldığı ve vücudunda kırıklar olduğu C.K. tarafından darp edildiği gerekçesiyle E.E.’nin bildirildi. Çıkan olaylarda 6 kişinin gözaltına ailesi 9 Aralık 2009’da C.K.’den şikâyetçi oldu. Sağ- alındığı öğrenildi (ANF- 13 Aralık ) lık kontrolünden geçirilen E.E.’nin sol bacağında darp izi tespit edilirken C.K.’nin de Marmaris Polis Diyarbakır’da Polisin Ateşi Sonucu 1’i Çocuk Merkezi’ne gelerek konuyla ilgili olarak ifade verdi- 3 Kişi Yaralandı ği öğrenildi (Milliyet- 9 Aralık) Diyarbakır’da 13 Aralık 2009’da Demokratik Toplum Kongresi’nin kongre sonuç bildirgesini Yaşlılık Maaşı İçin Yaşlıya İşkence açıklaması sonrasında slogan atanlara müdahale Sabahın erken saatlerinde kış soğuğuna aldırış et- eden polisle göstericiler arasında çatışma çıktı. meden Batman PTT Şubesinde önünde kuyruğa Yaşanan çatışmalarda polisin plastik mermi ile ateş girerek yaşlılık maaşını almak için sıra bekleyen etmesi sonucu aralarında bir çocuğun da olduğu 1928 doğumlu Salih İrge maaşını alamadan yere 3 kişi yaralandı. Polisin Bağlar ve Sur İlçesi’nde yığılarak hayatını kaybetti.(İlkehaber – 10 Aralık) yapılan gösterilere müdahale etmesi sonucu da toplam 11 kişi gözaltına alındı (ANF- 13 Aralık ) Bodrum’da ‘Kürtçe Mesaj’a 4 Gözaltı Bodrum’a bağlı Gündoğan beldesinde ikamet Felçli Çocuğa Taş Atmaktan Gözaltı Ve eden Medeni Bayraktutan, Bilal Bayraktutan, İşkence Orhan Bayraktutan ve Öner Cengiz adlı kişilerin Diyarbakır’ın Silvan İlçesinde DTP’nin kapatılma- evlerine dün gece baskın düzenleyen jandarma sını protesto eden gruba müdahale eden polis, sağ evde arama yaptı. Suç delili bulamayan kol- kolu felçli 16 yaşındaki Hamza Kılıç isimli çocuğu luk güçleri, telefonlardaki Kürtçe mesajları ger- polise taş attığı iddiasıyla gözaltına aldı. Sokak or- ekçe göstererek, 4 kişiyi gözaltına aldı. Bodrum tasında ve karakolda polislerin işkencesine uğra- Savcılığı’na çıkartılan 4 kişiden Medeni Bayrak- yan Kılıç, ‘’Benim ‘yüzde 40 fiziksel engeli rapo- tutan, Orhan Bayraktutan ve Öner Cengiz 11 rum var. Sağ kolumu hiç kullanamıyorum. Sağ ba- gün içinde ödemeleri koşuluyla 5’er bin TL para cağımı da kısmı olarak kullanıyorum’ dedim. Polis- cezası kesildikten sonra serbest bırakılırken, Bilal ler bana gülerek, dövmeye başladılar’’ dedi. (ANF Bayraktutan telefonunda Öcalan’ın fotoğrafını – 14 Aralık) bulundurduğu gerekçesiyle tutuklanarak Bodrum Cezaevi’ne gönderildi. (ANF – 15 Aralık) Gözaltında İşkence ve Kötü Muamele Diyarbakır’ın Silvan İlçesi’nde DTP’nin kapatıl- Korucunun Açtığı Ateş Sonucu İki Kişi Öldü masını protesto etmek amacıyla 11 Aralık 2009’da Yedi Kişi Yaralandı düzenlenen gösteriye katıldığı gerekçesiyle gözal- Muş’un Bulanık İlçesi’nde 15 Aralık 2009’da pro- tına alınan ve vücudunun sağ tarafından felç hasta- testo yürüyüşü yapan grupla dükkânını kapat- sı olan H.K.’nin (16) gözaltına alınırken darp edil- mak istemeyen Turan Bilen (39) arasında çıkan diği ve götürüldüğü İlçe Emniyet Müdürlüğü’nde tartışmanın büyümesi sonucu gönüllü köy koru- de psikolojik işkenceye maruz kaldığı ileri sürüldü cusu olduğu ileri sürülen Turan Bilen’in kalaşnikof (ANF- 14 Aralık). marka silahla göstericilere ateş açması sonucu gös-

147 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

tericilerden Nemci Oral ile yoldan geçmekte olan da dövüldüğünü açıklayarak polis memurları Kemal Kayacan yaşamını yitirdi, yedi kişi de ya- hakkında suç duyurusunda bulundu. Irmak, 14 ralandı. Olaydan sonra gözaltına alınıp alınma- Aralık 2009’da sabah saatlerinde “görevli polis dığı öğrenilemeyen Turan Bilen ve ailesinin heli- memuruna mukavemet ettiği” ve “kamu malına kopterle ilçeden çıkarıldığı iddia edilirken, Turan zarar verdiği” iddiasıyla hakkında tutanak tu- Bilen’in dükkânının ateşe verildiği ve İnsan Hakla- tulduktan sonra serbest bırakıldığını söyledi (Ra- rı Derneği’nin (İHD) de olayları incelemek üzere dikal- 16 Aralık). Bulanık’a heyet göndereceği bildirildi (atilim.org; ntvmsnbc.com; Radikal- 15 Aralık). Özel Güvenlik Görevlileri Tartıştıkları Adamı Bıçakla Yaraladı ‘Amaç Dışı Pijamaya’ Hücre Cezası İstanbul’da, 16 Aralık 2009’da, Beyoğlu Göz ‘Ellerini cebine koymak’, ‘ters bakmak’, ‘odasını te- Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin özel güvenlik miz tutmamak’ gibi eşi benzeri görülmemiş ko- görevlileri, tartıştıkları Murat Kılıç’ı (25) sırtından mik gerekçelerle verilen cezalarla gündeme ge- bıçakladı. Olayda yaralanan Murat Kılıç, Taksim len Tekirdağ 1 No’lu F Tipi Cezaevi’nde, yazdık- Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne kaldırılırken özel ları mektupla Cengiz Atsız ve Aydın Yalvaç, kullan- güvenlik görevlisi üç kişi de gözaltına alındı (Za- madıkları eski pijamalarıyla yer temizledikleri için man, 16 Aralık). hücre cezasına çarptırıldıklarını aktardı. (DİHA – 16 Aralık) Gözaltında İşkence ve Kötü Muamele İstanbul’da 13 Aralık 2009’da üzerlerinde kimlik Baş Ağrısı İçin Gitti, Ayağından Oldu bulunmadığı için “şüpheli şahıs” olarak gözaltına Zonguldak’ın Ereğli ilçesinde seyyar satıcılık alınan S.M. (15) ile M.D.’nin (12) 75. Yıl Po- yaparak geçimini sağlayan Yılmaz Saltabaş, lis Karakolu’na götürülürken, polis memurları boyun ve omuz ağrısı nedeniyle Ereğli Devlet tarafından çocukların bindirildiği ticarî taksinin Hastanesi’ne gittiğini, Kendisine vurulan iğnenin şoförüne aracın içinde dövdürüldüğü öğrenildi. ardından ayağında yanma ve ağrı olduğunu Çocuklardan S.M.’nin karakolun başka bir odasına ve yetkililere bildirmesine rağmen kendisiyle götürülerek dövülmesi nedeniyle S.M.’nin her ilgilenilmediğini belirtti. Daha sonra Zonguldak iki kolunun da kırıldığı ve karakolda kendisine Araştırma Hastanesi’ne giden Saltabaş, kendisi- zorla imzalatılan ifadeler nedeniyle tutuklandığı ne yapılan iğnenin sinir damarlarını zedelediği, öğrenildi (Evrensel- 16 Aralık). tedavi edilebileceğinin ama eski sağlığına kavuşamayacağının kendisine ifade edildiğini be- Cezaevinde Amaç Dışı Eşya Kullanımı Gerek- çesiyle İki Ay Görüş Yasağı lirtti. (Star – 16 Aralık) Tekirdağ F Tipi Cezaevi’nde kalan Cengiz Atsız Kolluk Güçlerinden Hukuksuz Güç Kullanımı ile Aydın Yalvaç’a, eski pijamalarını koğuşlarını İstanbul’un Merter Bölgesi’nde yaşayan arkadaşını temizlemek amacıyla paspas olarak kullanarak 13 Aralık 2009 gecesi ziyarete giden Irmak adlı eşyalarını amaç dışı kullandıkları gerekçesiyle travesti, evine gitmek için taksi beklerken iki po- hücre cezası ve iki ay görüş yasağı verildiği 16 lis memurunun kendisini nedensiz olarak yere Aralık 2009’da öğrenildi (Günlük- 16 Aralık). yatırarak kelepçelediğini ve dövdüğünü ardından Polisten TEKEL İşçilerine Orantısız Güç götürüldüğü Merkez Efendi Polis Karakolu’nda Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol İşletmeleri

148 ARALIK AYI HAK İHLALLERİ

Genel Müdürlüğü’ne (TEKEL) bağlı bazı Bir şeyinin olmadığı söylenerek eve gönderilen işyerlerinin özelleştirilmesine ve bazı işyerlerinde bebek, gece tekrar fenalaşıp bu kez Bağcılar Ke- çalışan işçilerin sözleşmeli olarak çalıştırılmasına malpaşa Sağlık Ocağı’na götürüldü. Orda da nor- karşı çıkan TEKEL işçileri, 16 Aralık 2009’da mal olduğu söylenip, aynı iğne yapılarak eve gön- Ankara’da Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Ge- derilen bebeğin durumunun daha da kötüleşme- nel Merkezi ile Abdi İpekçi Parkı’nda eylem yaptı. si üzerine aile bebeği, Bakırköy Yenimahalle Do- Abdi İpekçi Parkı’ndaki eyleme polis ekiplerinin ğum Hastanesi’ne götürdü. Ordan ambulansla Ba- biber gazı ve basınçlı suyla müdahale etmesi sonu- kırköy Devlet Hastanesi’ne sevk edilen bebek yo- cu iki işçinin kalp krizi geçirdiği öğrenildi (sendika. ğun bakıma alındı. Bir ay boyunca yoğun bakımda org- 16 Aralık). kalan küçük Melisa dün akşam saatlerinde hayatı- nı kaybetti. (Zaman – 19 Aralık) Meslek Liseliler Sınava 10 Puan Geriden Başlayacak Gözaltında Şüpheli Ölüm YÖK Genel Kurulu toplantısında, meslek lisesi İstanbul’un Avcılar İlçesi’nde 18 Aralık 2009’da öğrencileri için üniversiteye girişte 10 puanlık Genel Bilgi Toplama (GBT) kontrolünde gözaltı- katsayı farkı getirilmesi kararlaştırıldı. Buna göre na alınarak Firuzköy Karakolu’na getirilen Osman meslek liselilerin ortaöğretim başarı puanları 0.13, Aslı’nın (20) tutulduğu avukat görüşme odasında genel lise mezunlarının puanları ise 0.15 katsayısı bot bağcıklarıyla intihar ettiği iddia edildi. (Vatan; ile çarpılarak, sınavdan aldıkları puana eklenecek. TİHV- 20 Aralık). (Zaman – 18 Aralık) Polis Lokantada Yemek Yiyen Şahsı Dövdü Öğrencilere ‘Düşen Bayrak’ Davası Van’da Demokratik Toplum Partisi’nin (DTP) Batman’ın Kozluk ilçesine bağlı Yanıkkaya kapatılmasını protesto etmek için 12 Aralık köyünde, 4 ilköğretim okulu öğrencisi ipin 2009’da düzenlenen yürüyüşe müdahale eden kopmasıyla düşen bayrağı yerden alarak, silkeleyip polis ekiplerinin bir lokantaya girerek lokantada katlayacakları sırada, okuldan 150–200 metre yemek yiyen Avni Erdem’i (25) dövdüğü 19 Aralık uzaklıkta nöbet tutan askerin ‘Elinizdeki bayrağı 2009’da öğrenildi. Gözaltına alınmayan Avni Er- yere bırakın’ uyarısı sonrasında bayrağı bıraktı. dem, korktuğu için hastaneden darp edildiğine Ve bu sebeple 4 kız öğrenci ‘bayrağa hakaret et- dair rapor almadığını ve polis memurları hakkında mek’ gerekçesiyle jandarma tarafından gözaltına suç duyurusunda bulunmadığını söyledi (Gün- alınarak Kozluk Savcılığı’na sevk edildi. (DİHA dem- 19 Aralık). – 18 Aralık) Cezaevinde Okuma Kursu Engeli Penisilin Vurulan Bebek Öldü Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) İnsan İstanbul’da, öksürük şikâyetiyle 18 Kasım 2009 Haklarını İnceleme Komisyonu’na adının ve tarihinde Bayrampaşa Devlet Hastanesi Ço- kaldığı cezaevinin saklı tutulmasını isteyerek me- cuk Polikliniği’ne götürülen 16 aylık bebek Me- ktup yazan bir travestinin, cezaevi yönetiminin lisa Yıldız’a Penisilin adı verilen ilaç verildi. İğne- travesti olması nedeniyle kendisini okuma kursu- yi acil kısmında yaptırıp eve giden aile, kızlarının na göndermediğini ifade ettiği 18 Aralık 2009’da vücudunda morarmaların oluştuğunu fark edin- öğrenildi (ozgurradyo.com- 18 Aralık). ce hemen Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’ne götürdü.

149 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

Sivas ve Erzincan’da Bazı Bölgelere Sivil Askerî Hastane Tavanında 4 El Bombası Bu- Girişi Yasaklandı lundu Tunceli Valiliği’nden, Erzincan Valiliği ile Sivas Şırnak Askerî Hastanesi’nin tavan arasında el bom- Valiliği’ne basın aracılığı ile duyurulmak üzere bası saklandığı ortaya çıktı. Hastanedeki tadilat sı- 18 Aralık 2009’da gönderilen yazılı açıklamada, rasında tesadüfen bulunan 4 el bombası imha edil- 24 Aralık 2009–24 Şubat 2010 tarihleri arasında di. (Zaman – 22 Aralık) Erzincan’da 5 ayrı bölgeyi ve Sivas’ta 2 ayrı bölgeyi “geçici askerî güvenlik bölgesi” ilan ederek be- Mersin Devlet Hastanesi’nde Mahremiyet lirlenen bölgelere sivillerin girişini yasakladı (Za- Haklarına Saygısızlık man- 18 Aralık). Mersin Devlet Hastanesi’ne tedavi olmaya giden Semra Taştan, bir hastanın mahremiyet haklarına Karakola Dirisi Girdi, Ölüsü Çıktı saygı gösterilmeyerek muayene odasına erkek İstanbul Avcılar’da Devriye gezen yunus ekibi hasta alan görevli hemşire ile tartışması üzerine ha- tarafından bali çektiği iddiasıyla Zonguldak Er karete uğradığını belirtti. (İlkehaber – 23 Aralık) Eğitim Jandarma Alayı’nda asker olduğu ve dağıtım izni için İstanbul’a ailesinin yanına geldiği gözaltına Bacağında Kurşunla Tutuklanan Aslan Sakat Kalma Tehlikesiyle Yüz Yüze alındıktan sonra Avcılar Firuzköy Karakolu’na DTP’nin kapatılmasını protesto etmek için götürülen Osman Aslı, avukat görüşme odasında yürüyüş düzenleyen kitleye açılan ateş sonucu ölü bulundu. Bot bağları ile kendisini astığı id- bacağından yaralanan ve kaldırıldığı hastanede dia edilen 20 yaşındaki gencin cesedi, Adli Tıp yaralı halde gözaltına alınarak tutuklanan Şevket Kurumu’na kaldırıldı. (ANF – 20 Aralık) Aslan bacağındaki kurşunla yaşıyor. Cezaevinde TRMOB Sınavında Başörtüsü Yasağı görüşe gittiği kuzeninin sakat kalma tehlikesi DSP Genel Başkanı Masum Türker’in bulunduğunu belirten Tahir Aslan, ‘Kurşun sıkan başkanlığını yaptığı Türkiye Serbest Muhase- yerine, yaralananı tutukladılar. Eğer gerekli müda- beci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler hale bir an önce edilmezse kuzenim sakat kalacak’ Odaları Birliği (TÜRMOB); Ankara, İstanbul ve dedi. (DİHA – 23 Aralık) İzmir sınav merkezlerinde gerçekleştirilecek Özel İslam’ı Tahkir Eden Kitap Belediye Tarafından Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Sınavı’na, Dağıtıldı! başörtülü ve sakallı adayların alınmayacağını duy- 24 Kasım Öğretmenler Günü`nde, Kartal`da, urdu.(Vakit – 20 Aralık) CHP Belediye başkanı Altınok Öz tarafından bütün öğretmenlere dağıtılan ve İlçe Milli Eğitim Doktor ‘Pis Kürt’ Deyip Kovdu Müdürlüğü İnceleme Komisyonunca siyasi Tekirdağ 1 Nolu F Tipi Kapalı Cezaevi’nde tu- içerikli ve ideolojik bulunduğu belirtilen İslam Di- tuklu bulunan Erdal Şahin aldığı hücre cezası ninin aşağılandığı “Mustafa Necati ve Cumhuriyet nedeniyle revire çıktığında doktorun kendisine, Eğitim Devrimi” adlı kitap, Eğitim Bir Sen üyesi ‘Pis Kürt cezayı hak etmişsin’ dediğini iddia etti. öğretmenler tarafından Belediye’ye protestoyla Erdal Şahin yazdığı mektupta cezaevinde her gün iade edildi. (Özgün Duruş – 24 Aralık) yeni hak ihlalleri ile karşı karşıya kaldıklarını an- latarak, başvurdukları hukuk yollarının ise fayda Gözaltında Ölüm Tehdidi sağlamadığını belirtti. (Günlük – 21 Aralık) Önceki gün İzmir’in Menemen ilçesinde gözal-

150 ARALIK AYI HAK İHLALLERİ

tına alınan, ardından da Menemen Cumhuriyet salondan çıkmaları istendi. (haksozhaber.net – 26 Savcılığı’nın talimatıyla serbest bırakılan Özgür Aralık) Halk dergisi çalışanı Ahmet Çoban ve L.Ç, götü- rüldükleri Menemen Polis Karakolu’nda polis ta- Polis, İHD’nin 21 Yıllık Arşivine El Koydu rafından ölümle tehdit edildiklerini söylediler. Ah- Diyarbakır’da BDP yöneticilerine yapılan operas- met Çoban bir polisin Özgür Halk dergisini ken- yonlar sırasında basılan İHD Diyarbakır şubesinin disine fırlatarak hakaret ettiğini, aynı polisin kendi- faili meçhul cinayetler ile ilgili arşivine el konuldu- sini ‘Ya sen bu şehri terk edeceksin ya da seni ken- ğu ortaya çıktı.(Birgün – 26 Aralık) di ellerimle öldürürüm. Eski yetkiler bende olsaydı sen çoktan ölmüştün. Bir daha bu dergiyi sattığını Bir Günlük Greve Katılan Öğretmenlere Soruşturma görmeyeceğim’ diye tehdit ettiğini söyledi. (Gün- Binlerce öğretmenin katıldığı bir günlük uyarı lük – 24 Aralık) grevine İstanbul ve Hatay’dan destek veren Vicdani Redçi Enver Aydemir Tutuklandı! öğretmenler hakkında idari soruşturma başlatıldı. Boğaziçi Üniversitesi’nde gerçekleştirilecek bir İstanbul Valiliği’nin soruşturma kararı üzerine panele konuşmacı olarak katılan Enver Aydemir bazı ilçelerde okul müdürleri kendi okullarındaki tutuklandı ve Maltepe Askeri Cezaevine gönderil- öğretmenlerinin ifadesini alırken, bazı ilçelerde di. (haksozhaber.net – 25 Aralık) ise farklı okullardaki öğretmenlerin ifadelerine başvuracakları öğrenildi. (ANF – 27 Aralık) Hak İhlalini Anlatan Kadınlara Görüş Yasağı Ve Sürgün Cezası Cezaevinde İşkence ve Kötü Muamele Denizli Bozkurt Açık Kadın Hapishanesi’nde Boğaziçi Üniversitesi’nde (İstanbul) 24 Aralık yaşadıkları hak ihlallerini avukatları aracılığıyla 2009’da gerçekleştirilen “Barış için Vicdanî kamuoyuyla paylaşmak isteyen iki kadın hükümlü Retçiler Kurultayı”na giderken Kabataş Vapur hapishane idaresi tarafından cezalandırıldı. Ha- İskelesi’nde gözaltına alınan vicdanî retçi Enver pishanenin şikâyeti üzerine, Denizli 2. Ağır Ceza Aydemir, çıkarıldığı mahkeme tarafından aynı Mahkemesi, her iki kadına 2 ay süreyle görüş gün tutuklanarak Maltepe Askerî Cezaevi’ne gön- yasağı getirdi. Mahkemenin kararını fırsat bilen derildi. Enver Aydemir’in cezaevindeki durumuna hapishane idaresi de kadınları Denizli D Tipi ilişkin 27 Aralık 2009’da Galatasaray Meydanı’nda Kapalı Hapishanesi’ne sürgün etti.(Birgün – 26 bir açıklama yapan Avukat Davut Erhan, Enver Aralık) Aydemir’in cezaevinde zorla tek tip elbise giymeyi reddettiği için copla dövüldüğünü daha sonra Başörtüsü Yasağı Üniversite Dışına Taştı ise sabaha kadar iç çamaşırlarıyla bekletildiğini İstanbul Üniversitesi, başörtüsü yasağını okul söyledi. Davut Erhan, Enver Aydemir’in yüzünde sınırlarının dışında da uygulamaya başladı. İstanbul aldığı darbeler nedeniyle morluklar oluştuğunu ve Sosyoloji Topluluğu 24.12.2009 tarihinde, Seyyid maruz kaldığı işkence ve kötü muameleyi protesto Hasan Paşa Medresesi’nde “Sosyoloji Üzerine” etmek amacıyla Enver Aydemir’in açlık grevine isimli bir program düzenledi. Programa dinleyici başladığını açıkladı (atilim.org- 27 Aralık). olarak katılan Bilgi Üniversitesi öğrencisi Havva Yıldırım ve Marmara Üniversitesi öğrencisi Havva Şüpheli Asker Ölümü Nur Tekin’den başörtülü oldukları gerekçesi ile Şanlıurfa nüfusuna kayıtlı Hüsnü Arı’nın Başkale Jandarma Komando Taburu’nda nöbette iken

151 2009 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORU

akşam saatlerinde kendi silahıyla kafasına kurşun (İMKANDER) Nuray Bezirgan’ın, İstanbul’un sıktığı ileri sürüldü. Ağır yaralı olarak askerler Fatih İlçesi’ne bağlı Kumkapı Semti’nde bulunan tarafından Başkale Devlet Hastanesi’ne kaldırılan Yabancılar Şube Müdürlüğü tarafından alıkonulan Arı’nın hayatını kaybettiği belirtildi. (Timeturk – mülteci bir ailenin akıbetini öğrenmek için, eşiy- 28 Aralık) le beraber gittiği Yabancılar Şube Müdürlüğü’nde mülteci ailenin durumunu basına yansıttığı gerek- Polis Kürtçe Şarkı Söylediği İçin Adam çesiyle darp edildiği, 30 Aralık 2009’da öğrenildi. Öldürdü Nuray Bezirgan’ın eşinin kolunun incindiği ve fo- Ankara’da 26 Aralık 2009 gecesi eğlenmeye gittiği toğraf makinesinin kırıldığı olayın ardından, po- barda arkadaşlarıyla Kürtçe şarkı söyleyen E.G. lis memurlarının şikayetçi olmamaları yönündeki ile tartışan polis memuru S.A. (32), tartışmanın baskısına rağmen Nuray Bezirgan’ın polis memur- büyümesi üzerine E.G.’yi silahıyla vurarak öldürdü. larından şikayetçi olacaklarını belirtmeleri üzerine Tartışmayla bir ilişkisi olmayan Zafer Şimşek’in de Nuray Bezirgan’ın eşinin gözaltına alındığı belirtil- vücuduna isabet eden kurşunlarla ağır yaralandığı di (TİHV; platformhaber.net- 30 Aralık). ve hayatî tehlikesinin bulunduğu belirtildi. Olay sonrasında eski özel harekâtçı olduğu belirtilen Cezaevlerinde Baskıcı Uygulama S.A.’nın gözaltına alındığı öğrenildi (Sabah- 29 Tekirdağ 2 Nolu F Tipi Cezaevi’nde kalan Hasan Aralık). Ozan ve Ender Bulhaz Aktürk’e sayıma geç in- dikleri gerekçesiyle beş gün hücre cezası verildiği Gözaltında İşkence ve Kötü Muamele 30 Aralık 2009’da öğrenildi. Hasan Ozan ve Ender Hakkâri’nin Yüksekova İlçesi’nde 27 Aralık Bulhaz Aktürk’ün cezalarının hemen infaz edildiği 2009’da yapılan gösteriye müdahale eden polis ve yanlarına eşya almalarına izin verilmediği ekiplerinin gözaltına aldığı kişilerden Nejat Kırbaç belirtildi. Hasan Ozan’ın ve Ender Bulhaz ve Hamza Bor’un İlçe Emniyet Müdürlüğü’nde Aktürk’ün hücre cezası aldığını açıklayan Hasan darp edilmesi nedeniyle hastaneye kaldırıldığı Ozan’ın eşi Münevver İltimur, Tekirdağ 2 Nolu öğrenildi (Günlük- 29 Aralık). F Tipi Cezaevi’nde 19 Aralık 2000 Cezaevleri Operasyonu’nun yıldönümünde yapılan etkinlik Mezar Taşı Yazısı Nedeniyle Hapis Cezası nedeniyle etkinliğe katılan tutuklu ve hükümlülere Tunceli’nin kırsal kesiminde 2007 yılının Nisan üç ay iletişim cezası verildiğini söyledi (atilim.org- ayında çıkan çatışmada yaşamını yitiren Hêzên 30 Aralık). Parastina Gel-Halk Savunma Güçleri (HPG) militanı Cihat Binici’nin mezar taşına yazdırdığı Göz Doktoru, Hastalarına Kanser İlacı Tav- sözler nedeniyle hakkında dava açılan Cihat siye Ediyor Binici’nin babası Şükrü Binici, Diyarbakır 6. Ağır Ardahan Devlet Hastanesi’nde görev yapan Göz Ceza Mahkemesi’nde görülen karar duruşmasında Doktoru Op. Dr Ali Özkurt isimli doktorun, teda- “yasadışı örgüt propagandası yaptığı” iddiasıyla vi için hastaneye gelen hastalara ‘çok iyi geliyor’ di- Terörle Mücadele Yasası’nın (TMY) 7/2. mad- yerek Antuzan isimli kanser ilacını tavsiye ettiği or- desi uyarınca 10 ay hapis cezasına çarptırıldığı 29 taya çıktı. Hastalara reçete yazan Op. Dr. Ali Öz- Aralık 2009’da öğrenildi (Milliyet- 29 Aralık). kurt, bu yetmez gibi hastaları ilacın nerede alınaca- ğını önerip, özel bir eczanenin hesap numarası ver- Gözaltında İşkence ve Kötü Muamele diği ileri sürüldü. (Birgün – 30 Aralık) İnsanî Müdafaa ve Kardeşlik Derneği Başkanı

152 ARALIK AYI HAK İHLALLERİ

Baransu’yu Tıkın Talimatı Taraf muhabiri Mehmet Baransu hakkında suç duyurusunda bulunan Genelkurmay Adlî Müşaviri Hıfzı Çubuklu, savcılıktan “etkili ve caydırıcı işlem yapılmasını” istedi. (islahhaber.com – 31 Aralık)

153