2011'DE Türkiye
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
SETA ANALİZ SETA | Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı | www.setav.org | Aralık 2011 2011’DE Türkiye SETA ANALİZ 2011’DE TÜRKİYE EDİTÖRLER TAHA ÖZHAN | HATEM ETE | SELİN M. BÖLME YAZARLAR MUHİTTİN ATAMAN | SELİN M. BÖLME | ZAFER ÇELİK | YILMAZ ENSAROĞLU | HATEM ETE | YAVUZ GÜÇTÜRK | BEKİR S. GÜR | ERDAL TANAS KARAGÖL | HÜSEYİN KIRMIZI | MÜJGE KÜÇÜKKELEŞ | MURAT ÖZOĞLU | FERAY SALMAN | FURKAN TORLAK | FATMA SEL TURHAN | UFUK ULUTAŞ | HAKKI UYGUR | CEM DURAN UZUN KATKIDA BULUNANLAR SADULLAH ANKARALI | EDA BEKTAŞ | AHMET SEMİH BİNGÖL | İPEK COŞKUN | GALİP DALAY | FATOŞ EMEKDAR | DOĞAN EŞKİNAT | ÜLKÜ İSTİKLAL MIHÇIOKUR | ZEYNEP BETÜL SARIYILDIZ | FATİH TAŞKIRAN | KADİR ÜZEN SETA SİYASET, EKONOMİ VE TOPLUM ARAŞTIRMALARI VAKFI SETA COPYRIGHT ©2011 SETA SETA | Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Nenahatun Caddesi No: 66 Gaziosmanpaşa / Çankaya 06700 ANKARA TÜRKİYE Tel:+90 312.551 21 00 | Faks :+90 312.551 21 90 | www.setav.org | [email protected] SETA | Washington D.C. Office 1025 Connecticut Avenue, N.W., Suite 1106 Washington, DC 20036 USA Tel: +1 202-223-9885 | Faks: +1 202-223-6099 | www.setadc.org | [email protected] SETA Analiz, No. 48, Aralık 2011 Tasarım&Uygulama: Ümare Yazar | Baskı: Pelin Ofset, Ankara ÖNSÖZ 7 BİRİNCİ BÖLÜM 13 SİYASET İKİNCİ BÖLÜM 49 HUKUK VE İNSAN HAKLARI ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 85 DIŞ POLİTİKA DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 125 EKONOMİ BEŞİNCİ BÖLÜM 137 EĞİTİM SONSÖZ 155 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ | 7 1. SİYASET | 13 1.1 12 HAZİRAN 2011 SEÇİMLERİ | 13 1.1.1 Seçim Süreci ve Sonrası Gelişmeler-Krizler | 15 1.1.2 Seçim ve Siyasi Partiler | 18 1.1.3 Seçimlerin Siyasal Anlamı | 24 1.2 ASKER-SİYASET İLİŞKİLERİ | 28 1.2.1 Balyoz Darbe Planı Davası | 28 1.2.2 İnternet Andıcı Davası | 29 1.2.3 2011 YAŞ Süreci | 30 1.2.4 Normalleşme-Sivilleşme | 31 1.3 PKK VE KÜRT SORUNU | 35 1.3.1 Sivil İtaatsizlik Eylemleri | 35 1.3.2 12 Haziran Seçimleri | 37 1.3.3 KCK Davası | 38 1.3.4 Çözüm için Diyalog | 40 1.3.5 İmralı-Kandil Gerilimi ve Çatışma Kararı | 42 2. HUKUK VE İNSAN HAKLARI | 49 2.1 YASAMA FAALİYETLERİ | 49 2.1.1 Anayasa Değişikliği | 50 2.1.2 Temel Kanunlar | 50 2.1.3 Diğer Kanunlar | 51 2.1.4 Bakanlar Kuruluna Kanun Hükmünde Kararname Çıkarma Yetkisi Veren Kanun | 52 2.1.5 Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun | 52 2.1.6 Yeni Anayasa Süreci | 53 2.2 YARGI | 55 2.2.1 Yargı Sisteminin Güçlendirilmesi | 55 2.2.2 Yargının Tartışılmasına Yol Açan Bazı Davalar | 57 2.3 İNSAN HAKLARI AÇISINDAN 2011 | 64 2.3.1 Güvenlik Sektörünün Sivil Denetimi | 64 2.3.2 Uluslararası İnsan Hakları Hukukuna Uyum | 65 2.3.3 İnsan Hakları Alanında Kurumsallaşma | 69 2.3.4 Kamu Görevlilerinin Eğitimi | 70 2.3.5 Cezaevleri | 70 2.3.6 İfade Özgürlüğü | 71 2.3.7 Din Özgürlüğü | 71 2.3.8 Örgütlenme ve Toplanma Özgürlüğü | 73 2.3.9 Kadın Hakları | 73 2.3.10 Çocuk Hakları | 75 2.3.11 Polis Şiddeti | 76 2.3.12 Engelliler | 77 2.3.13 Azınlıklar ve Kültürel Haklar | 78 2.3.14 Kürt Sorunu | 79 2.3.15 12 Haziran Genel Seçimleri | 80 2.3.16 Mülteciler | 81 2.4 BEKLENTİLER VE ÖNERİLER | 83 3. DIŞ POLİTİKA | 85 3.1 ÖNEMLİ GELİŞMELER VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI | 85 3.1.1 Arap Baharı | 85 3.1.2 BM Sistemi Tartışmaları | 89 3.2 DIŞ POLİTİKADA KRİZLER DÖNEMİ VE İKİLİ İLİŞKİLER | 91 3.2.1 Türkiye-ABD İlişkileri | 91 3.2.2 Türkiye-AB İlişkileri | 96 3.2.3 Türkiye-Irak İlişkileri | 100 3.2.4 Türkiye-İran İlişkileri | 103 3.2.5 Türkiye-İsrail İlişkileri | 107 3.2.6 Türkiye-Suriye İlişkileri | 110 3.2.7 Türkiye-Balkanlar İlişkileri | 114 3.2.8 Türkiye-Afrika İlişkileri | 117 3.2.9 Kıbrıs Sorunu | 120 4. EKONOMİ | 125 4.1 EKONOMİK BÜYÜME | 125 4.1.1 Cari Açık | 128 4.1.2 Kamu Finansmanı | 130 4.1.3 Para Politikaları | 133 5. EĞİTİM | 137 5.1 MİLLİ EĞİTİM | 137 5.1.1 Öğretmen Atamaları | 137 5.1.2 Ulusal Öğretmen Stratejisi Çalıştayı | 139 5.1.3 FATİH Projesi | 140 5.1.4 Milli Eğitim Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname | 141 5.1.5 2011 SBS Yerleştirmeleri | 142 5.2 YÜKSEKÖĞRETİM | 142 5.2.1 Öğrenci Protestoları | 144 5.2.2 Başörtüsü Serbestliği | 144 5.2.3 Öğrenci Affı ve Harç Ücretleri |146 5.2.4 ÖSYM’nin Yeniden Yapılandırılması ve YGS’de Şifreli Kopya İddiaları | 147 5.2.5 Yükseköğretimde Arz-Talep | 151 5.2.6 Yükseköğretimin Yeniden Yapılandırılması | 153 SONSÖZ | 155 ÖNSÖZ 2011 senesi, 12 Eylül 2010 Anayasa referandum sonuçlarının siyasi ve sosyal yansımalarının hissedileceği bir yıl olacaktı. 12 Eylül referandumunda eski Tür- kiye’ye veda ederken; yeni Türkiye’nin nasıl inşa edileceğini tartışır olmuştuk. Ana temamız “yeniydi”. Yeni Türkiye’yi bütün yönleriyle tartışmaya hazırla- nırken, Tunus’ta başlayan, ardından bütün bölgemizi etkisi altına alan değişim ve devrim dalgası ile karşı karşıya kaldık. Türkiye’nin “yeni tartışmalarına” bir anda bölgemizdeki değişim rüzgârı da dâhil oluverdi. Kendi değişim ve dönü- şümünde ciddi mesafeler almış bir Türkiye olarak, “Arap Baharı” ile yüzleştik. Hali hazırda devam etmekte olan Kürt Meselesi üzerinden Türkiye’de yaşanan demokratikleşme ve sorunlarına arzulanan katkıyı veremeyen kesimler; bölge- mizdeki isyanlardan acemi roller de çıkarmaya çalıştılar. 2011, 12 Eylül referandumunda %58 gibi yüksek bir oranla güven tazeleme- si yapan iktidarın üçüncü dönem için seçimlere gireceği yıldı. Referandumun hemen sonrasında ana muhalefet partisinde yaşanan karmaşık ve komplocu li- der değişimi; demokratik açılım süreci ve referandumu boykot kararı ardından BDP; Kürt Meselesine dair verdiği tepkilerin halk oylamasında sınanmasından sonra MHP, 12 Haziran 2012 seçimlerine iddialı bir şekilde girdiler. 12 Haziran seçimleri, muhalefet partilerinde oluşan rüzgârın aksine açık ara AK Parti’nin zaferiyle sonuçlandı. 2011 senesinin en önemli gündemi olarak kabul ettiğimiz 12 Haziran seçimleri bütün partiler açısından farklı olaylar ve süreçler şeklinde karşımıza çıktı. Özel- likle ana muhalefet partisi CHP, 2010 senesinden devrettiği parti içi tartışmala- 7 SETA ANALİZ: 2011’DE TÜRKİYE rı neredeyse kesintisiz şekilde sürdürdü. Baykal’ın görevini bırakmak zorunda kalmasıyla lider değişimine şahitlik ettiğimiz Cumhuriyet Halk Partisi, siyasal bir gel git mekanizmasına dönen parti içi tartışmalar eşliğinde seçimlere gir- miş oldu. Yeni liderleri Kemal Kılıçdaroğlu ile Yeni Türkiye tartışmalarına “Yeni CHP” söylemiyle müdahil oldular. Lakin eski dinamiklerin ve aktörlerin büyük ölçüde korunduğu parti yapısıyla “Yeni CHP” tartışmaları arzuladıkları bir dal- ga boyunda ilerleyemedi. AK Parti geleneğinin açık bir şekilde eski siyasi kimli- ğiyle yüzleşerek yeni siyasi pozisyonunu ilan etmesine benzer bir tavrı CHP’den bekleyenler büyük ölçüde hayal kırıklığına uğradılar. CHP, 2011 boyunca eski ile yeni söylemin arasında sıkışan bir siyasal parti görünümü verdi. Seçimlerde eski CHP’yi Türkiye’deki tartışmalardan ve seçmen tercihlerinden adeta bağım- sız sayılabilecek bir şekilde destekleyen kemikleşmiş tabanı tatmin ederek yeni bir CHP inşa etme girişimi büyük ölçüde akamete uğradı. Ne kemikleşmiş taba- nını yeni söylemleriyle tatmin edebildi ne de yeni söylemin temsilcileri eski ile AK Parti tarzı bir yüzleşmeyi göze alabildiler. Sonuçta daha fazla siyasal adanın ortaya çıktığı parçalı bir parti gövdesi ve siyasal söylemi yarattılar. CHP’ye dair değişim tartışmaları büyük ölçüde önce CHP içerisinde aktörlük mücadelesi- ni kimin kazanacağı sonucuna bağlanmış oldu. 2011’in son baharında Dersim üzerinden yaşanan tartışmalar ve Başbakan Erdoğan’ın devlet adına milletten özür dilemesiyle CHP başka ve malzemesi bol bir makasın içerisine girmiş oldu. Yeni CHP’nin Eski CHP’den ilan edilmiş ve tartışmaları büyük ölçüde bitirecek bir şekilde kopmadığı sürece tek parti dönemi “günahlarıyla” her seferinde ben- zer bir imtihanı yaşayacağı ortaya çıktı. Milliyetçi Hareket Partisi, 12 Haziran seçimlerine, 12 Eylül referandumunda Kürt Meselesine ve Demokratik Açılım sürecine verdiği reflekslerin güçlü bir toplumsal karşılığı olmadığını görmüş olmanın baskısı altında girmeye hazırla- nıyordu. Halkoylaması sonuçlarının üzerine CHP’deki lider değişimini mecbur kılan komploya benzer bir olay da MHP için ortaya çıktı. Hala aydınlatılmamış olan bir komplo üzerinden MHP’nin neredeyse parti yönetimini tasfiye eden olaylar silsilesi yaşandı. Bahçeli yönetimi seçim kampanyası boyunca partisine yapılan komployla meşgul oldu. Sonuçta ortaya çıkan mağduriyet algısının da katkısıyla, MHP tarihinde ilk kez iki seçim üst üste meclise girmeyi başarmış oldu. MHP’nin mecliste kalmayı başarmasının arka planında, CHP ile arasın- daki geçişken tabanın artık ciddiye alınacak bir orana ulaşmasının, şehirli ulu- salcı kitlenin laiklik hassasiyetlerini MHP’de de koruyabildiğini düşünmesinin ciddi katkıları olduğunu da tespit etmek gerekiyor. Yaşadığı komplo bir tarafa bırakılacak olursa, MHP, yeni Türkiye tartışmalarında kendine özgü bir pozis- 8 ÖNSÖZ yon almaktan da imtina etmeye devam etmektedir. Seçim öncesi MHP’ye dair tartışmanın ana ekseni haline gelen “barajı aşıp/aşmama” sorunu partinin temel siyasal hedefini de belirlemiş oldu. MHP belli bir program dairesinde siyasi he- def ve önerilerine sahip olmasından ziyade; belli toplumsal tepkilerin ve hassa- siyetlerin sadece barajı aşarak mecliste temsil edilmesinin yeterli kabul edildiği denkleme hapsolmuş durumdadır. Barış ve Demokrasi Partisi, 12 Haziran seçimlerine hararetli bir siyasi gündem ve değişim rüzgârı eşliğinde girdi. Seçim öncesi dile getirdikleri “çatı partisi” konseptini parti şeklinde olmasa da adaylar nezdinde listesine yansıtan BDP seçimlerden hedeflerine ulaşarak çıkmış oldu. Kürt Meselesi bakiyesiyle ve maliyetiyle Cumhuriyet tarihi boyunca ilk kez yüzleşilmesinin ve ortaya