fruitteelt 25 november 2011, jaargang 101, nr 47 weekblad van de nederlandse fruittelers organisatie

Residuvrij telen ‘Dat wat je niet spuit, hoef je later niet van de vruchten af te krijgen’

Blauwe bes in Teelt de grond uit | Kennisdag 2011! U komt toch ook? I S O L AT I E S Y S T E E M B O U W B . V.

Specialisten in het bouwen van: Adresgegevens: Koekoeksbloem 11 Koel- en vriescellen 6665 HG – Driel Geconditioneerde ruimtes The Netherlands T +31 (0)26 474 27 88 Cellen voor ULO-bewaring F +31 (0)26 474 27 88 M +31 (0)6 5267 71 34 (Willy) Renovatie ULO-cellen M +31 (0)6 3853 07 21 (Robert) Aftesten van ULO-cellen E [email protected] I www.willyvanrooijen.nl “Gewoon doen”

Inhoud Coverfoto

Artikelen

6 De aanleiding, de ervarin- gen en de resultaten van residuvrije fruitteelt in Utrecht Tijdens de Margriet Winterfair werd in een heus kooktheater da- gelijks een demonstratie gehou- 4 8 Kennisdag 2011. Rassen den over het koken met de horen, zien en proeven Conference-peer. Bezoekers aan het theater kregen ook een Con- ference-peer en een flyer over de 10 Fruitsector zuidelijk half- peer mee. Circa 75.000 vrouwen rond zoekt nieuwe markten brengen jaarlijks een bezoek aan 6 de fair. Foto: Marijke van Ossenbruggen, 12 Containerteelt blauwe bes: NFO meer kennis over stikstof

8 Rubrieken

NFO-info 3 Deze week 4 Marktzicht 13 10 Werkwijzer 16 Agenda 19 12 2 nfoinfo Uitgelicht

CAO Open Teelten fruittelers wil de werkgroep De partijen die bij de CAO Functiewaardering Open Teel- Open Teelten betrokken zijn, ten, waarin de NFO zitting hebben besloten om het bij de heeft, inventariseren of deze CAO behorende Functiehand- functies nog actueel zijn en of boek te herzien. Het Functie- er nieuwe functies zijn bijgeko- De Kennisdag is ook dit jaar zeker weer een bezoek waard! handboek is een hulpmiddel men. Binnenkort wordt u hier- Foto: Caroline van Assche, NFO om de functies op de bedrijven over benaderd. op relatief eenvoudige wijze te kunnen indelen in de loonscha- Nationaal Actieplan bestrijding en alternatieve be- Het voorschrijven op welke ma- len van de CAO. De huidige in- Gewasbescherming naderingswijzen of technieken nier de geïntegreerde gewas- deling van functies is tien jaar De EU heeft een richtlijn gepu- ondersteunen. bescherming uitgevoerd moet oud en behoeft aanpassing. Op bliceerd, met als doel het be- De Nederlandse overheid be- worden, is contraproductief. de bedrijven zijn functies ver- vordering van een duurzaam sloot eerst advies te vragen aan Ook wordt geadviseerd om anderd en er zijn nieuwe func- gebruik van gewasbescher- het bedrijfsleven. Hiervoor zijn burgers en omwonenden te in- ties ontstaan. Op dit moment mingsmiddelen. Elke lidstaat vijf werkgroepen opgericht. De formeren over het nut en de zijn voor de fruitsector zes heeft de verplichting om een NFO neemt deel aan de werk- noodzaak van de inzet van ge- functies omschreven: oogstme- Nationaal Actieplan Gewasbe- groep gericht op de open teel- wasbeschermingsmiddelen, dewerker, algemeen medewer- scherming op te stellen. In dit ten. Per 1 december levert deze waarin ook aandacht is voor de ker fruitteelt, assistent mede- plan moeten de lidstaten aan- werkgroep haar advies in. Ver- maatregelen die men neemt werker fruitteelt, geven op welke wijze zij de ri- der is het voor de geïntegreer- om de risico’s te beperken. Te- inpakker/sorteerder, fruitteelt- sico’s en de effecten van het de gewasbescherming belang- vens luidt het advies dat er vol- medewerker en allround fruit- pesticidengebruik verminderen rijk dat methode, maatregelen doende, duidelijke informatie teelt medewerker. Door middel en de ontwikkeling en invoe- en middelen ontwikkeld en be- beschikbaar komt om veilig te van een enquête onder de ring van geïntegreerde plaag- leid geïntroduceerd worden. kunnen werken. 

s i d i e l e b t e h Rassen centraal op Kennisdag 2011 h e t b e l e i d i s

Dit jaar staat het maal bepalend voor de kwaliteit. Daar menmot en kostprijsanalyses van kers en jaarlijks evenement, kunnen wij als sector aan werken. Zo zal pruim. de Kennisdag, in het een versnelde vernieuwing van -op- Uiteraard is er ook aandacht voor markt- teken van rassen, standen nodig zijn om een goede kwali- aspecten en promotie. De opzet en effec- maar ook diverse teit te kunnen blijven leveren. Een advies ten van de productpromoties zoals voor teeltaspecten, bewaring, afzet en marke- dat voortkomt uit de campagne Elstar. Elstar, Conference en zomerfruit worden ting komen aan de orde. Altijd raak, dat op de Kennisdag gepre- toegelicht. Tevens komen de ontwikkelin- De Kennisdag voor de fruitteelt is daar- senteerd wordt. Tevens worden interna- gen bij Springquest in beeld en de opzet mee een dag waarop professionele fruit- tionale onderzoekservaringen met nieu- van Service2Fruit met de resultaten van telers en ketenpartijen hun inzichten elk we perspectiefvolle appel- en de eerste maand digitale markt. jaar weer kunnen verbreden. De NFO wil perenrassen gepresenteerd. Daarnaast is Op de themagerichte informatiemarkt u namens de organisatie, bestaande uit er bij grootfruit aandacht voor teelt en tonen boomkwekers en betrokken orga- F r

de NFO, het Productschap Tuinbouw (PT) bewaring. Ook bij houtig kleinfruit nisaties een scala aan 'nieuwe' rassen. Bij u i t t e

en WUR/PPO Fruit, van harte welkom he- wordt dit jaar gesproken over rassenon- de proeverijen kunnen bezoekers zelf e l t

4

ten. derzoek en opkweek van framboos. De oordelen over de smaak. De informatie 7 ,

2

Bij het centrale thema: rassen staat be- conceptontwikkeling van het Volsmaakt en inzichten die de Kennisdag u geeft, 5

n o

halve de ontwikkelingen en ervaringen Knijpfruit, is een mooi voorbeeld van hoe kunt u gebruiken in uw bedrijfsvoering. v e m b

op dit gebied, kwaliteit voorop. Dat is telers hun product meer toegevoegde De Kennisdag is ook dit jaar zeker weer e r

2

waar we als gehele Nederlandse Fruitsec- waarde kunnen geven. Het programma een bezoek waard! 0 1 1 ,

tor ons voluit voor inzetten. Rasontwik- steenfruit richt zich op veelbelovende J a a r

kelingen, teeltaspecten, beheersing van kersenrassen en ontwikkelingen in West- Johan van Haarlem, voorzitter NFO g a n

ziekten en plagen, bewaring, zijn alle- Europa, feromoonverwarring van prui- mede namens NFO, PPO Fruit en PT g

1 0 1

3 Deze week

Frankrijk Biologische appel Juliet succesvol

In Frankrijk wordt de appel Ju- c’est bon, c’est Bio’ op de liet steeds populairder. Juliet is markt zet. In 2007 was de pro- Opmerkelijk: een appelras dat alleen biolo- ductie 150 ton, in 2011 was dit gische telers van de telersver- 1800 ton. Voor 2012 verwacht De Amerikaanse constructeur Brett Bunker eniging Les Amis de Juliet te- men 3500 ton en verdere groei ontwikkelde de Tangler; een apparaat dat be- len en exclusief door handels- van het volume. Inmiddels te- doeld is om het uithangen van dispensers bedrijf Cardell verkocht wordt. len 88 telers op een oppervlak- voor de verwarringstechniek tegen fruitmot Het is een merkappel dat het te van 185 hectare dit ras. te vereenvoudigen. De Tangler is een ‘lucht- bedrijf specifiek als biologische Meer informatie: www.pom- drukpistool’ waarmee de teler een nieuw type appel onder de slogan ‘Juliet, me-juliet.com dispenser in de boom kan schieten. Bron: www.fruitgrowersnews.com

Fruitvervoer over water

fruitimporteurs en een consortium binnenvaartonder- porteurs in en rond Barendrecht. nemingen hebben besloten meer koelcontainers met Tevens onderzoekt ‘Fresh Corridor’ de mogelijkheden fruit over water te vervoeren. Beide partijen sloten 18 van het vervoer per binnenschip naar bestemmingen in november in Rotterdam een overeenkomst. Het benut- het achterland. Fruitpact bestudeert de mogelijkheden ten van de binnenvaart zorgt voor minder belasting van om met de terminal Rivierenland voor containertrans-

de weg, minder CO2-uitstoot en kan leiden tot kosten- port met Nederlands fruit hierop aan te sluiten. Eerder verlaging. In eerste instantie gaat het om de duizenden is al een intentieverklaring getekend om een business koelcontainers met fruit van overzee die voortaan over case uit te werken voor een binnenvaartverbinding tus- water vervoerd gaan worden van de Rotterdamse ha- sen de zeeterminals in Rotterdam en de terminal Rivie- ven naar de distributiecentra van de deelnemende im- renland.

Eagle Eye, Fire Flags en FireFly tegen de mezen

De laatste vijf jaar is pikschade van me- lijken vooral de reflecterende kaarten en tellingen een zen en kleine zangvogels in peren- veelbelovend. Ze zijn vanaf 2012 als goede werking niet boomgaarden enorm toegenomen. optie leverbaar en ze zijn niet duur. direct beamen. Dat bleek tijdens de themabijeenkomst Nieuwe vogelafweer is welkom omdat over vogelschade van NFO-kring Mid- door gewenning het effect afneemt. den-Nederland maandag 21 november Foreest Groen Consult is importeur van in Echteld. Twee bedrijven lieten nieu- de zogenoemde FireFly bakenkaart. De 1

0 we technieken voor vogelafweer zien. kaart maakt gebruik van de weten- 1

g

n Sinds vorig jaar heeft Alcetsound Vo- schap dat vogels ultravioletlicht zien. Eagle Eye (boven) a g r

a gelafweer twee nieuwe vogelafweer- De kaarten hebben vlakken die zowel a J

, systemen in het assortiment. De Eagle overdag als in de nacht licht reflecte- FireFly (midden) 1 1 0

2 Eye is een ronddraaiende spiegelpira- ren. De lichtreflecties schrikken vogels

r e

b mide. Dit apparaat wordt volgend jaar af omdat ze het met gevaar associëren. Fire Flag (onder) m e v

o verder getest op fruitteeltbedrijven. Vier fruitteeltbedrijven deden in het n

5

2 Daarnaast heeft het bedrijf eenvoudi- afgelopen seizoen ook eerste ervarin-

, 7 4

ge reflecterende kaarten: Fire Flags. gen met de FireFly-kaarten op. Helaas t l e e

t Volgens directeur Gilles van der Lans konden zij uit hun eerste ervaringen t i u r F

4 47 Japan Kennisdag Herinnering aan tsunami U kunt zich nog tot en met zondag 27 novem- In het Noordoosten van Japan den komt om de tien meter ber digitaal aanmelden plant men 17.300 kersenbo- een kersenboom. In vroegere voor de Kennisdag men ter markering van de tijden was het al gebruikelijk 2011. De entree is dan hoogwatergrens van de tsuna- om de grens van het hoge wa- goedkoper dan op vrij- mi van 11 maart 2011. Op de ter met stenen te markeren dag 2 december aan de 175 kilometer lange grens van om zo in de toekomst bij een balie . Het centrale the- het laaggelegen rampgebied volgende ramp levens te spa- ma van dit jaarlijks ele- met de hoger gelegen gebie- ren. ment is rassen; de ont- wikkelingen en ervaringen op dit ge- bied. Daarnaast is er aandacht voor teelt, be- waring, afzet, marke- ting en promotie. Meer informatie over het programma en het digitaal aanmeldformu- lier zijn te vinden op de NFO website (www.nfo- fruit.nl). Geef u snel op!

Alternatieven voor PT-taken Flynth + Gibo

De koepelorganisatie van ze waarop deze werkzaamhe- Gibo Groep gaat met ingang AGF-handelsbedrijven Frugi den in de toekomst kunnen van 1 januari 2012 fuseren Venta beraadt zich op de PT- worden gestructureerd en ge- met Flynth. De accountantsor- taken zoals productpromotie, financierd. Het streven is, in ganisaties gaan verder onder marktonderzoek en informa- samenwerking met het PT, de naam van de kleinste fusie- tielogistiek die in de toe- naar een geleidelijke overna- partner, Flynth. Beide zijn zo- komst niet meer door het af- me van de activiteiten. Onder wel actief in het mkb als in de geslankte Productschap haar leden peilt de groothan- agrarische sector. Met name Tuinbouw opgepakt worden. del de komende tijd in hoe- de Gibo Groep kent ook een In het belang van de leden verre zij wil meebetalen aan groot aantal klanten onder de ziet Frugi Venta deze taken promotie en marktonderzoek. fruittelers. liever niet verdwijnen. Frugi Meer informatie: www.frugi- Venta beraadt zich op de wij- venta.nl F F r r u u i i t t t t e e e e l l t t

4 4 7 7 , ,

2 2 5 5

n n o Cursusoverzicht o v v e e m m b b e Bij dit Fruitteelt-nummer is een over- centie 1, 2); Koeling en Productkwali- op de cursussen. Voor meer informatie: e r r

2 2 0 zicht gevoegd met cursussen voor de teit; Snoeicursussen; Masterclass Markt- cursus@fruitacademie; 0345 582 830 0 1 1 1 1 , , fruitsector die de Fruitacademie voor u gericht ondernemen en communicatie (Helicon Opleidingen) of 0113 272 241 J J a a a a r r g heeft geselecteerd. Enkele cursussen die met personeel. (Edudelta College). g a a n n g zij selecteerden: Gewasbescherming (li- NFO-leden krijgen tien procent korting g

1 1 0 0 1 1

5 Residuvrije teelt, deel 1

Aanleiding, ervaringen en resultaten van residuvrije fruitteelt in Utrecht

Fruittelers in Utrecht begonnen in 2008 met het project: Op weg naar een residuevrije(re) fruitteelt in Utrecht. Zij wilden een aanpak voor een residuvrije teelt ontwik- kelen en die in de praktijk demon- streren. Hoe hangt de vlag er mo- menteel voor? Henny Balkhoven (Fruitconsult) is projectleider van de residuvrije teelt en beschrijft voor Fruitteelt in twee artikelen de aanleiding, ervaringen en re- sultaten van het project.

Henny Balkhoven en Matty Polfliet Fruitconsult [email protected]

esidu’s zijn resten van gewasbe- schermingsmiddelen op het fruit. RVerreweg de belangrijkste bronnen zijn de directe bespuitingen van het gewas, met name bespuitingen kort voor de oogst tegen vruchtrot. Er kan ook residu via spuitdrift of sortering in water op het fruit terechtkomen. Aan de hoeveelheid residu die de nieuwe Voedsel en Warenautoriteit Sinds 2008 zijn binnen de EU de MRL’s voor het Utrechtse project om antwoord te ge- (nVWA) op het fruit mag terugvinden, zijn alle landen gelijk, maar met landen daar- ven op de vraag of een residuvrije fruitteelt wettelijke normen gesteld; de Maximale buiten zoals Rusland bestaan nog verschil- technisch haalbaar is. Fruitconsult wil hier- Residu Limieten (MRL’s). MRL’s beschermen len. Omdat Rusland een belangrijke export- van een realistisch beeld geven. Omdat er de consument omdat de overheid hoge vei- markt is voor onder andere Conference en in eerste instantie alleen vraag was naar re- 1

0 ligheidsfactoren hanteert. hebben deze verschillen ingrij- siduvrije peren is in 2008 op twee Utrecht- 1

g n

a Ook de markt (supermarkten) stelt eisen pende gevolgen voor het middelengebruik. se bedrijven de teelt van residuvrije Confe- g r

a aan de hoeveelheid residu op het fruit. De- Middelen als captan, Pirimor en Insegar rence opgezet. Dit werd in 2009 en 2010 a J

,

1 ze bovenwettelijke eisen zijn strenger dan konden telers niet of veel minder toepas- op dezelfde percelen voortgezet. De ver- 1 0 2

de wettelijke normen. Zo stellen super- sen. Fabrikanten, NFO en overheid spannen markting van deze peren werd uitgevoerd r e b

m markten eisen over de hoogte van de resi- zich in, deze verschillen te laten verdwij- door Jover. In 2010 is op kleine schaal be- e v o

n duwaarden (% van de MRL), het maximum nen; voor captan is dit inmiddels gelukt. gonnen met de teelt van residuvrije Wel-

5 2

aantal terug te vinden middelen, de som Engeland ging nog een stap verder. Super- lant. Willem&Drees verzorgt de vermark- , 7 4

t van de MRL’s en de ARfD. Over het alge- marktketens als Marks & Spencer en Sains- ting van deze appels. l e e t

t meen lukt het de meeste fruittelers goed bury’s wilden op termijn naar een geheel Het telen van residuvrij fruit betekent dat i u r

F om aan deze eisen te voldoen. residuvrije teelt. Fruitconsult begon aan er in analyses geen enkel residu in het fruit

6 mag worden aangetoond. Dit houdt in dat echter zeer beperkt. De insteek was im- kan zijn dat het fruit niet meer residuvrij is. bij de huidige analysemethoden zoals mers om aan de MRL-eisen te voldoen en Bij een calamiteit zoals hagel staat de ge- GCMS en LCMS, de resten van gewasbe- het fruit juist met een laagje residu te be- zondheid van de beplanting centraal en schermingsmiddelen minder zijn dan 0,01 schermen. In de residuvrije benadering van wordt zo nodig chemisch gecorrigeerd. ppm, de detectiegrens. Fruitconsult is het uitgangspunt: dat wat je Verzorging en bewaring niet spuit, hoef je later niet van de vruchten In de residuvrije aanpak moet de teler het De aanpak af te krijgen. Het gebruik van biologische gewas optimaal verzorgen. Een goede De telers hadden bij de start van het pro- gewasbeschermingsmiddelen zoals fruit- snoei, vochtvoorziening, gewasbescher- ject geen ervaring met residuvrije fruitteelt. motvirus en zwavel, is wel toegestaan. Dit ming, pluktijdstip en bewaring zijn nodig Om residuvrij te telen koos Fruitconsult geldt ook voor het spuiten van bladvoeding om kwaliteitsfruit te telen dat in optimale voor de methode om circa negentig dagen en het gebruik van fertigatie. Aan de kwali- staat kan worden bewaard. Des te langer de voor de oogst te stoppen met het gebruik teit van het geteelde fruit mogen de telers geplande bewaarduur des te belangrijker van chemische gewasbeschermingsmidde- geen concessies doen. dat het fruit in topconditie is. Ook in de be- waring is het nodig het fruit regelmatig te Aandachtspunten controleren. Bewaarafwijkingen zorgen er- Voor aanvang van de residuvrije aanpak, voor dat het fruit sneller afleeft en gevoeli- moest Fruitconsult de risico’s goed inschat- ger wordt voor vruchtrot. ten, deze zoveel mogelijk minimaliseren en Vruchtrot en preventie dit samen met de teler bespreken. Aan- Appel en peer kunnen door een groot aan- dachtspunten waren: tal soorten vruchtrot worden aangetast zo- Perceelkeuze als Botrytis, Gloeosporium, Penicillium, Mo- Het is cruciaal de ziektegeschiedenis van nilia en Phytophthora. Vruchtrot is een perceel goed te kennen. Percelen met waarschijnlijk het grootste gevaar in de re- een zware ziektedruk (van bijvoorbeeld siduvrije fruitteelt omdat spuiten hiertegen fruitmot, schurft, zwartvruchtrot) doen niet in de weken kort voor de pluk niet meer mee. De risico’s op onacceptabel veel aan- mogelijk is. Daarom is het verwijderen van tasting zijn te groot. Veel ziekten en plagen beschadigde vruchten (vogelpikken) kort zijn perceelsgebonden en nemen jaarlijks voor de pluk en het voorkomen van bescha- toe wanneer de bestrijding niet afdoende digingen tijdens en na de pluk extreem be- is. Over het algemeen geldt dat jonge per- langrijk. Ook het gebruik van schoon fust celen een lagere ziektedruk hebben dan ou- kan veel uitval door vruchtrot voorkomen. dere en dat percelen met een gebalanceerd Phytophthora kan in natte zomers veel aan- groeiniveau (niet te zwak, niet te sterk) en tasting geven bij onder andere Conference een goede productie minder ziektegevoelig en Elstar. Aantasting gebeurt via opspatten- zijn. Praktisch betekent dit dat vooral jon- de gronddeeltjes. Door in de zomer geen of ge, productieve percelen met een lage ziek- een selectieve onkruidbestrijding uit te tedruk in aanmerking komen voor de resi- voeren, groeit de zwartstrook vol met gras duvrije teelt. en dit vermindert het risico op aantasting Monitoring enorm. De bomen moeten wel via fertigatie Het is belangrijk dat er gedurende het voldoende water en voeding krijgen. groeiseizoen zeer regelmatig aandacht is Gloeosporium op appel kunnen telers en bewaarders flink verminderen door een na- oogstbehandeling met SmartFresh. Drift en vervuiling Om residu door drift te voorkomen, liggen de geselecteerde percelen liefst geïsoleerd Probeer schade door of goed afgeschermd (door windschermen). vogels zoveel mogelijk Kies bij voorkeur percelen die zo liggen dat te voorkomen en aan- de kans op drift minimaal is. Andere moge- getaste vruchten te ver- lijkheden zijn het gebruik van een tunnel- wijderen. spuit of een ruime bufferzone. Ook moeten telers er op letten dat zij bij het spuiten F r u

van bladvoeding geen restanten van chemi- i t t e e

Zorgvuldig plukken is sche middelen, die in de spuitleidingen zijn l t

4

enorm belangrijk om 7

achtergebleven, meespuiten. Sorteerders ,

2 5 beschadigingen te voor- van residuvrij fruit in een waterbad zijn ge- n o v

komen. noodzaakt schoon water te gebruiken om- e m b

Foto’s: Fruitconsult e dat er anders vervuiling met restanten van r

2 0

opgeloste middelen ontstaat.  1 1 ,

J

len. Deze residuvrije-termijn koos men op voor het voorkomen van ziekten en plagen. a a r basis van literatuurstudie. De beschikbare Mocht er onverwacht toch een ziekte of Dit project is mede mogelijk gemaakt met steun van g a n g informatie over hoe lang het duurt voordat plaag de kop opsteken, dan kan de teler de provincie Utrecht en Hoogheemraadschap Sticht- 1 0 middelen niet meer aantoonbaar zijn, was hier op reageren. De consequentie hiervan se Rijnlanden. 1

7 Kennisdag 2011

Rassen: horen, zien en proeven

Foto: Caroline van Assche, NFO

Welk ras moet ik planten? Een Rheinpfalz) loopt kort de belangrijkste ont- Houtig kleinfruit wikkelingen van recent aangeplante nieuwe Adri van Eck (Ribes Consult) vertelt over de vraag die menig fruitteler zich re- rassen in West Europa langs. Hij gaat ver- in juni gehouden Rubus-Ribes-conferentie gelmatig stelt. Op de Kennisdag volgens in op perspectieven van enkele in Servië. Hij belicht de meest opmerkelijke 2011 staat het thema rassen in de nieuwe appelrassen zoals Natyra, Zari, Eve- onderzoeksresultaten. Willem van Eldik lezingen centraal. Op de themati- lina, Mayra en het perenras Xenia. Baab (DLV Plant) presenteert een aantal opmer- neemt hier ook enkele Duitse consumen- kelijk resultaten van een op KICK gelegen sche infomarkt zijn veel nieuwe tenonderzoeken in mee. De Belgische on- proef betreffende opkweek van framboos rassen te zien en te beleven. Ook derzoeker Jef Vercammen (PC Fruit) vertelt die op initiatief van plantenkwekers is inge- teelt, bewaring, afzet en promo- over teelttechnische ervaringen met zeven zet. nieuwe perenrassen. Corina, Celina, Sweet Jeroen Kellers (PC Fruit Tongeren) geeft in tie passeren de revue. Een interes- Sensation, Dazzling Gold, Dicolor, Xenia en zijn presentatie een overzicht van de pro- sante dag die zeker uw inzichten het ras P6R31A18. Deze rassen vergelijkt ductieresultaten en kwaliteitskenmerken verbreedt en mogelijk uw keuzes hij met Conference als referent. van veertien variëteiten en selecties van herfstframbozen. Hij licht tevens de eerste van aanplant tot en met afzet ge- Steenfruit teelttechnische inzichten toe van vier nieu- makkelijker kan maken. U bent Er is een aantal teeltbedreigende insecten were variëteiten. Het veel toegepaste Tula- welkom in Wageningen. in steenfruit waarvan pruimenmot een heel meen long canes verliest aan belangstelling vervelende is. Gerjan Brouwer (DLV Plant) ten gunste van alternatieve methodes. Het presenteert diverse praktijkervaringen met kleinfruitblok wordt afgesloten met een verwarringtechnieken tegen deze pruimen- presentatie van John Broekman (TOP) over Heleen Koenraads mot. Een aanpak die uitstekend in een resi- het project Volsmaakt Knijpfruit waarin vijf medewerker vaktechniek duarme pruimenteelt past. Nederlandse fruittelers samen met het ont- [email protected] wikkelingsbedrijf TOP, tot het nieuwe pro- ductconcept knijpfruit zijn gekomen. Kennisdag 2009. Kom ook nu Grootfruit Digitale handjeklap Er komt een uitgebreid lezingenprogramma op de infomarkt nieuwe ras- Het lezingenblok ‘Markt en afzet’ in de na- over grootfruit. Teelt en bewaring is het sen zien, proeven en beleven middag is interessant voor alle deelsecto- thema van het eerste lezingenblok. Peter ren. U wordt bijgepraat over productpro- Frans de Jong (PPO Fruit) presenteert u het motie, rasontwikkeling en afzet. Laura nieuwe infectiemodel vruchtboomkanker Willemsens, marktonderzoeker bij het PT, en gaat in op de toepassing van enkele De twee kersenrassen Penny en Carmen vertelt over diverse campagnes die worden middelen. De werking en ervaringen van krijgen van Bertus Meijer (PPO Fruit) het uitgevoerd met onder meer PT gelden. Er is SmartFresh op peer worden door Alex van stempel veelbelovend. Op basis van onder- recentelijk extra ingezet op productpromo- Schaik (F&BR/PPO) toegelicht. Zijn collega zoekservaringen vertelt hij u waarom. tie. Naast de al jaren bestaande, maar af- Frank van de Geijn sluit het blok met tips Sjaak Walraven, verantwoordelijk voor de wisselende zomerfruitcampagne komen de en praktische mogelijkheden over energie- verkoop bij boomkwekerij Fleuren, ope- campagnes Elstar. Altijd raak en Conference 1

0 besparing in de fruitbewaring. reert veel internationaal. Hij schets een in beeld. Karel van der Linden presenteert 1

g n

a Het tweede ochtendblok gaat geheel in op beeld van de ontwikkelingen en tendensen de stand van zaken van Springquest en ver- g r

a (inter)nationale ervaringen en perspectie- op het gebied van de kersenteelt in West telt mogelijk iets over Inova BV. De Kennis- a J

,

1 ven van nieuwe rassen en mutanten. Jan Europa. Tonnie van Kessel (AgroBuren van dag wordt afgesloten met een presentatie 1 0 2

Peeters (Fruitconsult) gaat in op het ge- Wesemael Groep) besluit het steenfruitblok door Walter Willems van Service2Fruit.nl, r e b

m dachtegoed van het project Elstar. Altijd met een bedrijfseconomische analyse van het nieuwe digitale afzetsysteem en de er- e v o

n raak, met betrekking tot de selectie van El- de moderne steenfruitteelt. Vooral de prui- varingen na ruim een maand draaien.

5 2

star-mutanten. Waarop zijn de keuzes ge- menafzet stond het afgelopen seizoen be- Beleef de Kennisdag mee en meld u dit , 7 4

t baseerd die in samenwerking met diverse hoorlijk onder druk, reden temeer om op weekend nog aan op de NFO website!

l  e e t

t kwaliteitsmanagers zijn gemaakt? de hoogte te blijven van de ontwikkelin- i u r

F De Duitse onderzoeker Gerhard Baab (DLR gen.

8 Programma Kennisdag 2011

Datum: vrijdag 2 december Locatie: Hotel en Congrescentrum Hof van Wageningen, Lawickse Allee 9 in Wageningen (een routebeschrijving is te vinden op www.hofvanwageningen.nl)

Bij vooraf aanmelden geldt het gereduceerde tarief van 25 euro per persoon (normaal tarief is 30 euro), dit bedrag is inclusief lunch, koffie, thee en parkeren. Aanmelden kan tot uiterlijk zondag 27 november via de website van de NFO (www.nfofruit.nl).

Algemeen: Ontvangst / Inschrijving: 08.45 – 11.00 uur: Bezoek Infostands: 09.40 – 16.30 uur Lunch: 11.45 – 13.45 uur Bar open: vanaf 15.30 uur

Programma grootfruit - ir Haakzaal

Lezingenblok 1: Teelt en Bewaring 9.30 - Opening door voorzitter Kees Bos - Vruchtboomkankerbestrijding met het Neonectria-model Peter Frans de Jong (PPO/WUR) - Toepassing van SmartFresh op peren Alex van Schaik (F&BR/WUR) - Fruit bewaren met Watt minder Frank van de Geijn (F&BR/WUR)

10.35 Koffiepauze

Lezingenblok 2: Rassen 11.00 - Opening door voorzitter Siep Koning - De derde generatie Elstar. Altijd raak? Jan Peeters (Fruitconsult) - Perspectiefvolle rassen in West Europa Gerhard Baab (DLR Rheinpfalz) - Ervaringen met nieuwe perenrassen in België Jef Vercammen (PC Fruit België)

12.20 Lunchpauze

Lezingenblok 3: Markt en afzet 15.00 - Opening door voorzitter Johan van Haarlem - Productpromoties fruit Laura Willemsens (PT) - Springquest en wat zit in de pijplijn van Inova Fruit BV Karel van der Linden (Inova Fruit BV) - Veiling 2.0, een evolutie van de handel in groenten en fruit Walter Willems (Service2Fruit) - Vragen/discussie 16.30 - Afsluiting

Lezingenblok Steenfruit - Kleine Veerzaal Het Steenfruitblok loopt synchroon aan het Lezingenblok 1 Teelt en Bewaring 9.25 - Opening door voorzitter Frans van Brandenburg - Feromoonverwarring pruimenmot succesvol Gerjan Brouwer (DLV Plant) - Nieuwe kersenrassen; een verbetering van het sortiment? Bertus Meijer (PPO/WUR) - Zoete kersenteelt anno 2011 Sjaak Walraven (Fleuren) - Bedrijfseconomische analyse van de moderne steenfruitteelt Tonnie van Kessel (AgroBuren)

10.40 Korte pauze, Steenfruittelers kunnen hierna het grootfruitblok 2 over rassen bijwonen

Lezingenblok Houtig kleinfruit - Kleine Veerzaal 13.00 - Opening door dagvoorzitter René Simons F r u

- Hoogtepunten RubusRibes-symposium Servië Adri van Eck (Ribes Consult) i t t e e

- Framboos, opkweek plantmateriaal voor een topproductie? Willem van Eldik (DLV Plant) l t

4

- Nieuwe rassen herfstframboos: de eerste proefervaringen Jeroen Kellers (PC Fruit, Tongeren) 7 ,

2 5

- Concept ontwikkeling Volsmaakt Knijpfruit John Broekman (Top Consultants) n o v e m b e

14.30 Pauze, mogelijkheid om Lezingenblok 3 bij te wonen r

2 0 1 1 ,

J a a r g a n g

1 0 1

9 Buitenlandse markt

Economische crisis, ongunstige wisselkoersen en stijgende kosten funest voor de telers Fruitsector zuidelijk halfrond zoekt nieuwe markten

Fruittelers op het zuidelijk half- Zwaar weer Argentinië had dit jaar rond hebben steeds vaker te kam- een topoogst, maar pen met financiële tegenvallers. voor de telers werd Een dalende vraag op vertrouwde het geen topjaar. De exportmarkten, economische cri- totale productiekosten B stegen afgelopen sei- sis, stijgende arbeids- en energie- zoen met 15 tot 20 kosten en ongunstige wisselkoer- procent vanwege ho- sen spelen telers in de meeste gere loon-, vracht- en U energiekosten. De fruitproducerende landen parten. loonkosten bepalen Cijfermateriaal van het Ameri- voor 55 tot 60 procent kaanse ministerie van landbouw de kostprijs. I De perenproductie laat de gevolgen van deze ont- steeg de afgelopen ja-

T wikkelingen zien. . Foto: Marijke van Ossenbruggen, NFO ren, door het in pro- ductie komen van jon- biliteit. Een sterke peso, toegenomen ar- ge perenaanplanten, vrij sterk. De beidskosten en stijgende energiekosten appelproductie zal door verouderde aan- E Petra Koster verzwakten de concurrentiepositie van Chi- planten de komende jaren dalen. freelance journalist [email protected] li. Argentinië exporteert 40 procent van de Brazilië is het op twee na grootste appel- appel- en perenproductie. De appelexpor-

N producerende land van het zuidelijk half- ten dalen komend seizoen waarschijnlijk rond, maar exporteert nauwelijks meer. De vanwege de hoge producties op het noor- hili, Brazilië, Argentinië, Zuid-Afrika toegenomen welvaart en de bevolkings- delijk halfrond, de economische crisis en en Nieuw-Zeeland zijn - in deze groei zijn hier de oorzaak van. de zwakke Argentijnse dollar. Brazilië, de

L Cvolgorde - de grootste ap- pelproducerende landen van het Tabel 1. Productiecijfers voor appel en peer in Argentinië, Chili, Zuid-Afrika en Nieuw-Zeeland zuidelijk halfrond (zie tabel). Chili exporteert circa 60 procent van de Chili Brazilië A appelproductie. De Verenigde Sta- 2010 2011 20121) 2009/’10 2010/’11 2011/’121) 4) ten zijn de laatste jaren de grootse Appel afnemer (121.000 ton in 2010), ge- Areaal (ha) 37.300 37.300 37.300 38.832 39.129 39.000 volgd door Colombia (76.600 ton), productie (ton) 1.360.000 1.496.000 1.490.000 1.220.499 1.275.852 1.240.00

N Saoedi-Arabië (59.000 ton) en Ne- Import (ton) 245 250 250 61.343 76.879 82.000 derland (57.000 ton). Ook andere Export (ton) 837.149 846.000 840.000 98.264 90.839 70.000 Consumptie* (ton) 190.596 195.000 195.000 1.051.205 1.076.892 1.062.000 Zuid-Amerikaanse landen staan re- Verwerking (ton) 342.500 465.250 465.250 132.373 185.000 190.000 1

0 latief hoog op de lijst van belang- 1

Peer g

n Areaal (ha) 6.590 6.590 6.590 1.650 1.650 1.650

a rijkste exportbestemmingen. D g r

a Peren worden eveneens voor een Productie (ton) 260.000 288.000 285.000 17.100 18.300 18.200 a J

, Import (ton) 61 20 25 161.963 189.884 185.000

1 belangrijk deel geëxporteerd. Ge- 1

0 Export (ton) 116.261 130.000 131.000 0 0 0 2

keken naar de landen afzonderlijk r Consumptie* (ton) 81.488 85.000 85.000 179.063 208.184 193.200 e b

m zijn ook hier de Verenigde Staten Verwerking (ton) 63.800 75.020 71.025 0 0 0 e v o

n (16.916 ton in 2010), Nederland

5 Bron: USDA 2

(16.990 ton) en Colombia (16.555 , 7 4

t ton) belangrijke afnemers. 1) l Schatting gemaakt in oktober e e

t 2) t Toch hebben ook Chileense telers Seizoen van 1 oktober tot en met 30 september i u r

F te maken met een dalende renda-

10 EU en Rusland zijn de grootste afnemers van Argentijnse appels en peren. De Argen- Rassenkeuze tijnse overheid komt telers met diverse (65 procent van het are- Het appelareaal schommelt al een aan- fondsen tegemoet om de lage financiële aal) is in Argentinië het meest geteelde tal jaar rond de 37.000 hectare, wel opbrengsten te compenseren. appelras, gevolgd door neemt de plantdichtheid per hectare (15 procent). De laatste jaren is er steeds toe. Bij peer zijn de rassen Packham's Zuid-Afrika meer een verschuiving naar (15 Triumph en Beurre Bosc goed voor 60 Zuid-Afrika is het vierde grootste appelpro- procent) en andere bicolore rassen. Bra- procent van de export. Andere belang- ducerende land van het zuidelijk halfrond eburn, Pink Lady, Rome Beauty, , en rijke rassen zijn Abate Fetel, Coscia, en tweede grootste perenproducent. Circa maken 5 procent van Summer Bartlett en D’Anjou. veertig procent van de Zuid-Afrikaanse ap- het areaal uit. Bij peer is Williams Bart- In Zuid-Afrika is Granny Smith het meest pelproductie wordt geëxporteerd. Groot- lett het meest populair (45 procent van populaire ras (4.783 hectare in 2011), ge- Brittannië is de belangrijkste afnemer (30 de productie), gevolgd door Packham’s volgd door Golden Delicious (4.737 hec- procent van de export), gevolgd door Ma- Triumph (30 procent), Beurre D’Anjou tare), Royal Gala (2.719 hectare), Pink leisië (10 procent), Nederland en de Ver- (10 procent), Red Bartlett (6 procent) en Lady (1.926 hectare), Fuji (1.363 hectare) enigde Arabische Emiraten. Ook Afrikaanse Abate Fetel (2 procent). en Topred (1.113 hectare). Packham’s Tri- markten, nu goed voor circa 20 procent van Ook in Chili is Red Delicious het hoofd- umph is bij peer het meest geplante ras, de export, nemen in belang toe. ras, maar dat wordt geleidelijk vervan- met daarna Forelle, William Bon Chre- Voor peren is Nederland de belangrijkste gen door Fuji, , Gala, , tien en Early Bon Chretien. Wel ver- exportmarkt (een derde van de export) en Pink Lady en Galaxies. 75 procent van schuift het aandeel William Bon Chre- het belang van deze afzetmarkt neemt eer- het appelareaal bestaat uit rode rassen tien op naar meer Early Bon Chretien die der toe dan af. Op de tweede plaats komt en daarnaast met name Granny Smith. aanzienlijk vroeger rijpt. Groot-Brittannië, gevolgd door Rusland, Duitsland en de Verenigde Arabische Emira- ten. nen genoemd, maar ook de tegenvallende Een ras waar veel telers in geïnvesteerd Bijna een derde van alle Zuid-Afrikaanse ap- vraag uit de EU is er debet aan. Nieuw-Zee- hebben is Jazz, maar de prijzen hiervan zijn pels eet de bevolking in het land zelf op, land richt zich nu op nieuwe markten in nauwelijks beter dan die van Braeburn, het van de peren ruim 10 procent. Overigens Azië, zoals Taiwan en India. Ook Australië en slechtst betaalde ras. Overigens is het aan- zijn peren ongeveer de helft duurder dan China behoren sinds dit jaar tot de mogelijk- deel Braeburn, uitgedrukt in areaal, de af- appels, wat het achterblijven in consumptie heden. Overigens werd van de eerste zen- gelopen tien jaar teruggelopen van ruim 30 verklaart. Niet alleen de welvaart in Zuid- ding van 17 ton 5 ton naar Australië terugge- naar ruim 20 procent. Ook het areaal Royal Afrika stijgt, maar ook de kosten voor ener- stuurd omdat ze niet aan de fytosanitaire Gala heeft in moeten boeten, maar is met gie en grondstoffen stijgen. eisen voldeden. Met de verandering van ex- bijna 30 procent van het areaal nog steeds portbestemmingen verandert ook de vraag het grootste ras. De EU is, ondanks de ster- Nieuw-Zeeland naar de verschillende rassen. Aziatische ke terugloop, de grootste afnemer van De appelteelt is de laatste jaren in Nieuw- markten vragen een rode en zoete appel, Nieuw-Zeelandse appels (in 2011: 104.357 Zeeland weinig winstgevend waardoor het dat zich vertaalt in een betere uitbetaling ton excl. Groot-Brittannië), gevolgd door areaal gestaag daalt; in 2002 was er meer van Royal Gala, Fuji en rassen uit de Pacific- Groot-Brittannië (46.149 ton), de Verenigde dan 12.000 hectare appel, in 2010 8.470 serie. Toch maakt het deze rassen niet winst- Staten (33.107 ton), Taiwan (18.133 ton), hectare. De sterke Nieuw-Zeelandse dollar gevend; de kostprijs ligt met onder andere Honk Kong (16.157 ton), Thailand (14.314 wordt door exporteurs als één van de rede- lagere kilo-opbrengsten ook hoger. ton) en India (11.928 ton). 

Argentinië Zuid-Afrika Nieuw-Zeeland 2010 2011 20121) 2010) 20111) 20121) 2009/’102) 2010/’111) 2) 2011/’121) 2)

30.000 30.000 30.000 21.554 21.900 22.200 8.632 8.470 8.400 830.000 1.040.000 850.000 780.686 790.000 800.000 423.000 464.740 460.000 2.396 70 0 374 200 200 1.349 1.260 1.600 178.825 260.000 230.000 298.559 309.000 312.000 258.982 296.000 287.000 273.371 290.070 270.000 248.893 249.000 251.000 60.000 60.000 60.000

380.000 490.000 380.000 233.608 232.200 237.200 121.367 125.000 127.000 F r u i t t e e

28.000 28.000 28.000 11.332 11.400 11.450 431 473 480 l t

4

650.000 840.000 870.000 366.216 355.000 357.000 14.054 14.100 15.000 7 ,

193 25 0 190 200 150 3.523 3.600 3.000 2 5

n

418.116 480.000 480.000 183.111 176.444 180.000 5.027 4.400 5.200 o v e

62.077 110.025 120.000 51.832 46.000 47.000 10.300 10.400 10.400 m b e

170.000 250.000 270.000 131.463 132.756 130.150 2.450 3.100 2.600 r

2 0 1

3) 1 Consumptie in Argentinië bedraagt per hoofd van de bevolking per jaar voor appel 7 kg en voor peer 2 tot 3 kg ,

J 4) a Schatting gemaakt in juni, verwachting nu is dat de oogst hoger zal uitvallen a r g a n g

1 0 1

11 Onderzoek

Containerteelt geert op de hoge vochtigheid Figuur. Stikstofgehalte in het blad van blauwe bes in containers blauwe bes ervan en de verslemping on- bij lage fertigatie-EC gedurende het hele seizoen, hoge fertiga- derin de pot. Uit onderzoek In het onderzoeksprogramma tie-EC van mei t/m juli en van blauwe bes in de vollegrond Teelt de grond uit, werken van het Blauwe bessen Innova- onderzoekers voor negen ge- tie Centrum Horst (BICH) bleek 2500 wassen uit de vollegrond- dat een luchtig substraat in tuinbouw aan de ontwikke- combinatie met fertigatie met 2000

ling van de teelt los van de continu 30 procent overdrain, s. . d

1500 ondergrond. met vier druppelpunten per 20 kg

Blauwe bes is één van deze ge- litercontainer, ook niet vol- ll/ o 1000 wassen. Voor blauwe bes wer- doet. In droge perioden reali- m m Container Lage EC ken zij aan de ontwikkeling seert deze methode onvol- 500 Container Hoge EC mei t/m juli van containerteelt. Dit teeltsys- doende groei, waarschijnlijk Vollegrond teem is bedoeld om de rentabi- door te laag wateraanbod. 0 liteit van de blauwe bessen- BICH vervolgt dit onderzoek in 1-5 31-5 30-6 30-7 29-8 teelt te verhogen en de 2012 met minder luchtig en datum stikstofuitspoeling naar het meer watervasthoudend sub- grondwater te verlagen. straat. opname in het tweede deel een nat substraat is fertigeren Als eerste zijn bij container- van het seizoen toeneemt en met een zeer laag drainpercen- teelt het containervolume en Plantenvoeding dat er halverwege het seizoen tage een serieuze optie. Hierbij substraattype van belang. De De eisen aan de voedingsa- een dip ontstaat in de stikstof- is wel een substraat nodig dat onderzoekers kozen voor goed menstelling tussen vollegrond- gehaltecurve. Dit was vooral te voldoende water buffert en is drainerende containers van 20 teelt en containerteelt ver- zien bij de referentie in de vol- uniformiteit van het water- liter, al of niet na een eerste schilt. Veel aandacht krijgt het legrond (zie figuur). Met de geefsysteem van grote beteke- teeltfase in containers van 8 li- ontwikkelen van fertigatie- hoge EC kon de stikstofdip nis. Ook luistert de instelling ter. De 20 litercontainers vol- schema’s. In 2010 begon men voor een deel worden voorko- van de fertigatiegift heel doen gedurende de eerste drie met testen en werd een stan- men. Dit zijn belangrijke bevin- nauw. Dit concept is in 2012 jaar van het onderzoek goed. daard fertigatieschema ge- dingen voor de verdere tot- uitgangspunt van het vervolg- Pas na verloop van meerdere bruikt. In 2011 is het onder- standkoming van fertigatie- onderzoek. Door het droog te- jaren wordt duidelijk of de zoek uitgebreid met het testen schema’s voor de container- len met een wat meer water- planten in de containers vitaal van twee EC-niveaus, waarbij teelt. En wellicht ook voor de vasthoudend substraat komt blijven. In deze fase gaat de het hoogste EC-niveau gedu- bemesting in de vollegrond- groeistilstand tijdens droge pe- aandacht meer uit naar de sub- rende verschillende perioden teelt. rioden niet meer voor en kan straatkeuze. De ervaring van werd toegepast. De EC verschil- het voedingsonderzoek zich blauwe bessentelers, die in len realiseerden de onderzoe- ‘Droog’ telen meer gaan richten op het opti- containers zijn gaan telen, is kers door het meer of minder Met de containerteelt wil men maliseren van groei, bloem- dat veensubstraat niet voldoet doseren van de complete voe- onder meer de stikstofuitspoe- knopvorming en vruchtkwali- omdat blauwe bes slecht rea- dingsoplossing. In beide teelt- ling naar het grondwater verla- teit.  jaren bleek dat de kalium gen. Opvang en hergebruik De proefopstelling met blauwebessen- in de voeding met laagste van drainagewater is daarbij Rien van der Maas, PPO planten. EC snel uitgeput raakte. één van de opties. Een andere [email protected] Foto: Wageningen UR Glastuinbouw Echter, de hoge EC (en de keuze is de fertigatiegift zoda- Wim Voogt, WUR Glastuinbouw kaliumconcentratie) in nig verlagen dat het drainper- 2011 gaf geen verhoging centage bijna nul procent is, van de kaliumopname. In ofwel ‘droog’ telen. Aangezien Productschap Tuinbouw financiert dit tegenstelling tot de blauwe bes slecht reageert op onderzoek. meeste vruchtgewassen 1

0 hebben blauwe bessen 1

g

n veel minder behoefte aan Het onderzoek vindt plaats op het Blauwe bessen Innovatie a g r

a kalium. Bij stikstof leidde Centrum Horst (BICH) en op het bedrijf van Fred Douven te Mel- a J

,

1 het verhogen van de EC dersloo. Bedrijven, het ministerie van EL&I en het Productschap 1 0 2

(en de stikstofconcentra- Tuinbouw maken het onderzoek mogelijk. Het bedrijvenconsor- r e b tie) wel tot verhoging tium bestaat uit Driesvenplant BV, Euroveen BV, Mertens BV, m e v

o van de opname. Dit is een Van de Munckhof BV, Mts. Schrijnwerkers, Biocontrol, Legro BV n

5 2

signaal dat er een onder- en Douven Blauwe Bessen BV. , 7 4

grens is aan de stikstof- Wageningen UR Glastuinbouw, PPO, Wijstwater Advies BV en t l e e

t dosering. Het viel op dat Douven Blauwe Bessen BV voeren het onderzoek uit. t i u r

F in beide jaren de stikstof-

12 Marktzicht

Binnenland augustus nog niet op waren. Het productschap geeft in de Export gaf afzet marktinformatie appel de cu- Elstar impuls mulatieve export per land en De export heeft in belangrijke per ras weer. Nummer 7 liep mate bijgedragen aan de afzet tot en met juli; nummer 8 tot van Elstar in het begin van dit en met september. Het verschil seizoen. Dat blijkt uit de perio- is de export in augustus en sep- dieke Marktinformatie Appel tember. Opmerkelijk is dat ap- van het Productschap Tuin- pelexport naar Duitsland en bouw. In augustus en septem- Rusland, de belangrijkste be- ber van dit jaar is 6,2 miljoen stemmingen, dit jaar vrijwel kg Elstar uitgevoerd. Dat is an- gelijk is aan vorig jaar. Duits- derhalf maal zoveel als vorig land nam in deze periode afge- jaar in deze maanden. Zowel in rond 9 miljoen kg op, Rusland Het Argentijnse Blueberry Committee gaat zich meer richten op Engeland, dit jaar als het vorige gaat het 0,7 miljoen kg. Frankrijk, Duitsland, Denemarken en Nederland. om appels van de nieuwe Foto: Het Argentijnse Blueberry Committee oogst. Winkelprijzen stabiel Bij Jonagold is het onderscheid De supermarkten bieden vooral der SmartFresh op zijn. in feite stilstaat. Om daarbij tussen oude en nieuwe oogst sinaasappels aan bij hun acties. De aanbiedingen met appels in toch marktaandeel te vergro- minder duidelijk. De export is De aanbiedingen bij appels en de supermarkten lijken een lo- ten of in iedere geval te stabili- in augustus en september van peren hebben deze week al- gisch gevolg op de moeizame seren, zullen de supermarkten dit jaar met 2,3 miljoen kg fors leen betrekking op de vrije ras- prijsvorming aan het begin van elkaar weer fel gaan beconcur- lager dan de 6,4 miljoen kg in sen van eigen bodem. Daarbij de afzetketen. Maar uit de reren. 2010. Maar in dit jaar zal onge- zijn de prijzen van € 0,60 tot Marktinformatie van het Pro- twijfeld een groot deel nog € 0,70 gebruikelijk voor dit sei- ductschap Tuinbouw blijkt dat Buitenland hebben bestaan uit appels van zoen. Extremen zoals enkele de winkelprijzen buiten de het aflopende seizoen weken geleden bij Lidl lijken aanbiedingen niet bijzonder Blauwe bes vroeg uit 2009/’10. Dat verliep moei- verleden tijd nu de appels uit laag zijn. Elstar kost in de full Argentinië zaam, zodat de voorraden in de mechanische bewaring zon- service supermarkten dan ruim Het Argentijnse Blueberry €1,20 per kg. Committee (het ABC) is dit sei- In augustus en september van dit jaar is anderhalf maal zoveel Elstar geëx- Bij Jonagold lopen de prijzen in zoen uit de gezamenlijke pro- porteerd als vorig jaar in deze maanden. de supermarkt verder uiteen. motie met Chili en Uruguay ge- Foto: Marijke van Ossenbruggen, NFO Bij Jumbo en C1000 bijvoor- stapt. Daarbij richt dit ABC zich beeld kost dit ras € 1,00 tot voor wat betreft Europa op En- € 1,20 per kg. Maar bij Plus geland, Frankrijk, Duitsland, kostten deze appels de afgelo- Denemarken en Nederland. De pen weken meer dan € 1,40 Argentijnen willen zich ten op- per kg. Super de Boer hanteer- zichte van de andere landen de deze prijzen aanvankelijk onderscheiden met hun pluk- ook, maar zakte geleidelijk tot venster. het niveau van de meeste con- Het exportsortiment bestaat currenten. grotendeels uit de rassen O’Ne- Discounters als Lidl en Aldi on- al, Emerald, Misty and Star. derscheiden zich met lagere Daarmee kunnen de Argentijn- prijzen. Maar buiten deze ac- se exporteurs bovengenoemde ties om hebben ze Elstar nau- markten al vanaf september F r welijks in hun sortiment. Blijk- bedienen. Dat is volgens hen u i t t e

baar is het voor hen een drie maanden vroeger dan hun e l t

4

instrument om klanten te trek- Chileense collega’s. Opmerke- 7 ,

2 5

ken. Overigens verandert Lidl lijk, want als er een land ter n o v

enigszins in een full service su- wereld in staat is een lang e m b

permarkt, onder andere van- plukvenster te realiseren is het e r

2

wege een goede versafdeling. Chili omdat het zich uitstrekt 0 1 1 ,

Marktanalisten voorzien een over een groot aantal breedte- J a a r

nieuwe prijzenoorlog, zo meldt graden. g a n g

De Telegraaf. De groei ontstijgt Als deze beoogde ontwikkeling 1 0 nauwelijks de inflatie zodat die doorzet, ontstaat ook een gro- 1

13 tere overlap tussen het import- peren niet altijd een prominen- seizoen van het zuidelijk half- te plek in bij de export, zo rond met het korte bewaarsei- blijkt uit het Marktbeeld Peer zoen en de allerlaatste rassen van het Productschap Tuin- in Nederland. Vandaaruit bouw. De perenexport naar wordt in Nederland tot in okto- Frankrijk bijvoorbeeld is vorig ber nog blauwe bes aange- jaar fors toegenomen tot bijna voerd. 48 miljoen kg. Maar nog geen derde daarvan betrof Neder- Meer peren naar lands product. Rusland Uit deze Marktbeeld Peer van De export van peer naar Rus- het productschap blijkt ook dat land heeft in september een de Duitse discounters Confe- enorme vlucht genomen. Die rence structureel voor scherpe maand bedroeg deze handels- prijzen in de schappen hebben stroom 2,7 miljoen kg. Een jaar liggen. Aldi en Lidl vragen er eerder was dat met 1,2 miljoen ongeveer een euro per kg voor. kg minder dan de helft. Mis- Soms een dubbeltje meer, maar schien dat de vroege oogst van vaak ook een dubbeltje min- 2011, in ieder geval ten opzich- der. Als Aldi in Nederland Con-

Amerikanen eten graag appel met bijzondere naam

te van 2010, deze grote export ference in het aanbod heeft mogelijk heeft gemaakt. opgenomen, zijn de prijzen Met deze toename was Rus- overigens vergelijkbaar. Bij de land in september de belang- Nederlandse full service super- rijkste bestemming voor Neder- markten kost Conference afge- landse peren en heeft het zien van acties ongeveer € 1,20 De export van peer naar Rusland heeft in september een enorme vlucht ge- Engeland van de eerste plek per kg. nomen. Foto: Marijke van Ossenbruggen, NFO verstoten. Daar ging met 2,2 miljoen kg ook iets meer heen What’s in a name nieuw ras voor verscheidene meest op, meldt AGF-news. dan een jaar eerder. Maar deze Amerikaanse consumenten wil- mensen onder drie namen ge- De onderzoekers verdelen ras- export is in september vrij sta- len meer betalen voor appels veild. Onder alle namen bracht namen in drie categorieën. Ze biel; ongetwijfeld ook door de met een bijzondere naam. Die het nieuwe ras meer op dan de zijn vernoemd naar een per- eigen perenproductie in Enge- conclusie trok een Amerikaanse bekende rassen. Maar onder de soon of locatie of zeggen iets land. Universiteit na een opmerkelijk meest welluidende naam over de vrucht, Soms ook beide Overigens nemen Nederlandse experiment. Daarbij werd een bracht het significant het zoals Rode Boskoop of . Of de naam roept aantrekkelijke associaties Tabel. Fruitaanbiedingen in supermarkten, week 47 op of beoogt dat te doen, zoals

Product Normale Actieprijs Supermarkt Inhoud Verpakking Actieprijs Junami of Kanzi. Namen in de prijs per kilo laatste categorie blijken de hoogste prijs op te brengen, al-

1 Kleine zoete appels 1,99 1,59 AH 1000 gr zak 1,59 0 thans onder Amerikaanse con- 1 Elstar 2,29 Hoogvliet 2500 gr zak 0,92 g

n sumenten. a Elstar 1,49 0,99 Bonimarkt 1500 gr zak 0,66  g r

a Elstar 1,29 1,00 Super de Boer 1000 gr los 1,00 a J

,

1 Jonagold 1,29 1,00 Super de Boer 1000 gr los 1,00 Anton Oostveen 1

0 Elstar 1,19 0,69 Lidl 1000 gr los 0,69 2

freelance journalist r

e Jonagold 2,99 2,00 Coop 2500 gr zak 0,80 b [email protected] m

e Conference 1,49 0,79 Plus 1000 gr los 0,79 v o

n Conference 0,89 Jumbo 1000 gr zak 0,89

5 2

Doyenné du C. 1,39 0,69 Vomar 1000 gr los 0,69 , 7

4 Gieser Wildeman 1,29 0,69 Nettorama 1000 gr los 0,69

t l e e t t i Bron: Productschap Tuinbouw u r F

14 OO PP I I NN I I EE Stabiele markt én prijsdruk

De appel- en pe- ling concentreert de detailhandel zich voeren omdat de 226.000 ton voorraad renafzet laten een weinig op deze rassengroep. Bovendien per 1 november 21 procent hoger uitvalt aparte situatie houdt de export naar Rusland zich nog dan vorig jaar. Ook ten opzichte van het zien. Peren staan stil. Het is belangrijk dat de laatste pluk- topjaar 2009 met een voorraad van erg onder prijs- ken van zwakkere kwaliteiten door de 210.000 ton per 1 november is nog druk, terwijl bij appels sprake is van eni- verwerkende industrie opgeruimd wor- steeds sprake van een plus van 8 pro- ge ontspanning, in elk geval voor het ras den. De prijzen voor schilappels van 18 cent. Elstar. tot 20 euro per 100 kg of van industrie- De uitgangssituatie voor peren blijft Het is een van de eerste positieve signa- appels van 14 tot 15 euro per 100 kg bie- moeilijk, maar de hoop op een ontspan- len van de appelafzet. In Europa is op den in elk geval een aantrekkelijk alter- nen afzetmarkt voor peren zal als laatste zijn minst de marktsituatie voor Gala en natief. Per slot van rekening zit in sterven. De kwaliteit van Conference Elstar gestabiliseerd. De overgang naar Nederland nog 115.000 ton Jonagold/ maakt een langere periode van afzet CA-fruit heeft plaatsgevonden en de Jonagored in voorraad, de grootste hoe- mogelijk. Bovendien kan het aanbod van topkwaliteiten noteren aantrekkende veelheid van de laatste jaren. het zuidelijk halfrond verder worden te- prijzen. Ook het overaanbod van zwak- ruggedrongen. kere kwaliteiten van de laatste plukken, Peren is zo goed als op. De grote bereidheid tot leveren onder Helwig Schwartau, AMI Bureau Hamburg De afzet van de Nederlandse Elstar con- de producenten in Europa zet de markt Vertaling: Caroline van Assche centreert zich op de binnenlandse van peren onder druk. Het begin met ex- vakredacteur Fruitteelt markt, de export naar Duitsland is door treem lage prijzen had tot gevolg dat de de rustige lokale verkoop maar zeer be- Conference opgesloten werd in bewaar- perkt mogelijk. De Duitse producenten- cellen en de prijzen vast kwamen te zit- organisaties beschikken per 1 november ten. Intussen is de stemming onder de over 77.600 ton Elstar, dat is 17 procent marktpartijen weer iets gematigd, maar meer dan vorig jaar. Dit zorgt ook in de onder de aanbodsdruk van de producen- komende maanden voor een sterke zelf- ten moesten de prijzen weer teruggeno- Onaanvaardbaar voorziening van de Duitse markt. Neder- men worden. Dit geldt ook voor de Bel- Het Belgische informatiebeleid is on- land meldt een nationale voorraad van gische veilingen die door de hagelschade aanvaardbaar. Door een wijziging in 110.000 ton Elstar en beschikt daarmee minder peren bewaren dan in de voor- het verzamelen van de gegevens over een gemiddelde hoeveelheid. gaande jaren. wordt een perenvoorraad van Men moet de continuïteit van de huidi- Daarnaast heeft Italië een grote produc- 208.000 ton gemeld, 22 procent meer ge, goede verkoop handhaven, maar an- tie Abate Fetel en probeert hiermee zijn dan in de twee voorafgaande jaren. derzijds de markt ook niet onder druk marktaandeel in Duitsland en Rusland Deze cijfers zijn nu in omloop in Eu- zetten. De prijzen blijven stabiel, met uit te breiden. Zo worden voor de Abate ropa en geven een verkeerd beeld. Bij vooruitzicht op een lichte stijging daar- 60-65-70 mm verkoopprijzen van 35 tot raadpleging van de veilingen in Bel- van op de middellange termijn. Daaren- 40 euro per 100 kg genoemd. De Itali- gië blijkt namelijk dat er 5-10 procent tegen staat de Jonagold-groep nog aanse peer beweegt zich daarmee in het minder peren in voorraad zitten dan steeds onder prijsdruk. Zoals gebruikelijk bereik van Conference in de Benelux. de voorgaande jaren. in deze tijd van het jaar tot de jaarwisse- Nederland moet een hoog afzettempo

Figuur 1. Nederlandse afzetprijzen voor Figuur 2. Nederlandse afzetprijzen voor Conference 65-75 mm Elstar Kl. 1 70-75 mm

Euro/ Euro/ 100kg 100kg F r u

120 i t

80 t e

110 e l 70 t

100 4 7 ,

60

90 2 5

50 80 n o v

40 70 e m

60 b e

30 r

50 2 20 0 1

40 2011/12 2010/11 1 ,

10 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 J 30 2009/10 2008/09 a a r

0 20 g

KW 33 37 41 45 49 1 5 9 13 17 21 25 a

KW3335 37 39 41 43 45 47 49 51 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 n g

1 0 1

15 Winter in aantocht Bladvoedingen Volop in bloei Werkwijzer Teelt

ductie van 80 ton halveert u Teelt dat naar slechts een halve cent per kg maar bij € 1000 bemes- Grootfruit tingskosten per hectare en slechts 40 ton productie zijn de Kalibemesting kosten 2,5 cent per kg. En daar Het is tijd om de bemesting- moet u de fertigatie, bijbemes- strategie van kali voor het ko- tingen in de zomer en bladbe- mende jaar te bepalen. U kunt mestingschema’s en de extra voortborduren op het afgelo- arbeid voor het uitrijden nog pen jaar en daar aanpassingen bij optellen. Wat moet aan be- aan doen of bijsturingen aan mesting moet u ook doen, geven. Die bijsturingen komen maar de kosten moet u zeker dan grotendeels van de eigen in de gaten houden. kennis, waarnemingen en de eventuele analyse. U kunt kie- Meststoffen zen of u buiten het gebruik Sommige percelen Jonagold haalden 120 ton appels. Voor een goede bodemvrucht- van kunstmest gaat werken Foto: Caroline van Assche, NFO baarheid door middel van vol- met champost, compost, digis- doende organische stof kunt u taat, onbewerkte dierlijke mest ten telers al voldoende kali ge- bijzonder jaar voor wat betreft gebruik maken van dierlijke of bewerkte dierlijke mest in ven, zeker op lichtere gronden weeromstandigheden en groei. mest, champost of compost. de vorm van korrels. Maak een waar de kalibuffer in de bodem In het voorjaar en het begin Vooral in koeienmest zit naar overzicht voor de bemestings- niet al te groot is. Op zwaarde- van de zomer was het langdu- verhouding veel kalium. Van boekhouding over 2011 om te re kleigronden is de buffer gro- rig droog met uiteindelijk een de kunstmestsoorten zijn kali zien of er nog ruimte zit. In de ter en kan de extra kali die grote oogst. Dit was voor de 60 en kali 40 de goedkoopste mestboekhouding gaat het om door de grotere oogst is ont- kalivoorziening problematisch, kalimeststoffen. Maar deze het gebruik van dierlijke mest trokken na de winter weer soms was het te zien aan het stoffen zijn chloorhoudend en en het totale gebruik aan stik- worden aangevuld. Bij gewas- blad. Met onder meer normale dat kan negatief uitpakken op stof en fosfaat. sen die nadelige gevolgen heb- groeiomstandigheden waren het bodemleven en de wortel- ben van te veel kali moet u er wellicht betere waardes ge- groei. Door deze meststoffen Hoge producties eerst vaststellen of er voldoen- scoord. in de winter te geven, omzeilt De oogst was op veel percelen de bloemknoppen zitten voor Puur aan de hand van die ge- u dat probleem. Hoge, eenzij- erg groot. Bij peer waren er een normale productie. tallen komen de geautomati- dige kaligiften komt de opna- percelen die ruim aan de 60 ton seerde adviezen op heel hoge me van magnesium niet ten zaten met uitschieters van 80 Kali in het blad kaligiften uit. Plaats deze uit- goede. Ook bij een eenzijdig ton. Bij appel kwamen percelen Door het nemen van monsters slag van dit specifieke jaar in gebruik van champost zien we in de buurt van de 100 ton met is de voedingstoestand van de de voorgeschiedenis van het toenemende problemen met enkele percelen Jonagold die boom te volgen. Dit jaar vielen betreffende perceel. Bij norma- magnesium. Wanneer u ook zelfs 120 ton haalden. Deze op een aantal percelen de le tot goede bodemanalyses en magnesium moet geven dan is grote producties onttrekken bladgehaltes van de normale normale bladuitslagen in het kali 40 (kornkali) voordeliger, kali aan de bodem. In het jaar bladanalyses erg laag tot ex- verleden, is het vooralsnog niet omgerekend naar de waarde van een hoge productie moe- treem laag uit. 2011 was een nodig om meteen te reageren van de elementen. Op lichtere met hoge giften puur geba- gronden die gevoelig zijn voor U kunt de bemestingstrategie van kali voor het komende jaar bepalen. seerd op de lage resultaten van uitspoeling, kunt u de kali pas Foto: Marijke van Ossenbruggen, NFO dit jaar. in het voorjaar geven en kies dan voor kalisulfaat of voor pa- Kosten tentkali. Dit kost wel € 100 per 1

0 Waar tot voor enkele jaren te- hectare meer. 1

g

n rug de bemesting in de fruit- a g r

a teelt nauwelijks uit te drukken Giften a J

,

1 viel in het effect op de kostprijs Op zwaardere grond kunt u de 1 0 2

is dat de laatste jaren wel ver- komende weken beginnen met r e b anderd. De kunstmestprijzen het strooien van kali 60 of kali m e v

o stijgen wereldwijd. Zelfs met 40. Geef eventueel op percelen n

5 2

een minimale bemesting zit u die in evenwicht zijn als onder- , 7

4 € al gauw op 400 per hectare. houdsbemesting iets meer dan t l e e

t Bij een productie van 40 ton is de afgelopen jaren. Giften bij t i u r

F dat 1 cent per kg. Bij een pro- peer kunnen gaan van 200 tot

16 Bewaring Bespuitingen Na de pluk Na de oogst Gewasbescherming

250 kg zuivere kali en bij appel men die zij in deze tijd afleve- van 150 tot 200 kg. In de loop ren, gaan bij telers weer direct van het komende groeiseizoen de grond in. Vanaf dat mo- moeten we zien of de duike- ment moeten telers diverse ling van de waarden van de maatregelen nemen. bladanalyses in 2011 inderdaad te maken had met het groeisei- Een keer spuiten zoen. Mochten er toch nog te Slechts weinig telers doen dit, lage kaliwaarden zijn, pak dit maar als de bomen worden af- dan aan met bijbemestingen in geleverd is het zinvol en effec- het groeiseizoen. Waag daar tief de nog opgeboste partij te een of enkele (vroege) blada- spuiten tegen vruchtboomkan- nalyses aan. In tegenstelling ker. In het traject tot op uw be- tot kunstmest verlaagden in de drijf zijn wonden door de laat- afgelopen jaren de kosten van ste bladval, schaven of U kunt binnen de bladanalyses. takbreuk ontstaan. Gebruik bomen bewa- voor bestrijding captan + Foli- ren, mits er Tonnie van Kessel cur in de normale spuitoplos- geen producten AgroBuren/Van Wesemael Groep sing en maak de bossen goed staan waarbij [email protected] nat. Als op de bomen winterei- ethyleen vrij- eren van spint liggen, voeg dan komt. Apollo toe. De dosering hier- Foto: Marijke Gewasbe- van bedraagt 30 ml per 100 li- van Ossenbrug- ter water. Bomen met kanker- gen, NFO scherming plekken direct sorteren en niet planten. Als een enkele wortel- weerproduct. In alle gevallen van een gebouw. Het gaat dan Grootfruit knobbel voorkomt, breek of geldt dat smeren bij 10 ˚C of ook om de eerste bespuiting knip die af vóór het planten. hoger beter gaat dan bij lagere en wildafweer door middel van Plantbomen temperaturen. Een droge stam gaas rondom de kuilhoek. Laat Momenteel wordt een aantal Wildschade en geen regen kort na het sme- het gaas goed aansluiten op de percelen gerooid. De relatief Bij het planten kunt u direct ren is belangrijk. Dit werk in de bodem, het liefst iets ingegra- droge omstandigheden zijn maatregelen nemen om wild- schuur uitvoeren is zeer ar- ven. Zorg vooral op een kuil- hierin gunstig waardoor oprui- schade te voorkomen. Bij appel beidsintensief, maar wel een hoek dat ratten en muizen niet men en de grondbewerking en Sweet Sensation is die overweging. Bij boomnetjes de kans krijgen schade aan te vlot verlopen. Wanneer alles noodzaak het grootst. Als het hebt u de keuze tussen vooraf richten. Neem de bekende klaar ligt, zet het mensen ook gehele perceel niet met gaas aanbrengen of de zogenoem- maatregelen tegen ongedierte. aan direct terug te planten. wordt afgezet heeft u de keu- de flexguard boombescher- Controleer de kuilhoek regel- Boomkwekers zijn ook al be- ze uit boomnetjes om de stam mers, die u ook na het planten matig, ook als u alle voorzorgs- gonnen met het rooien van of de stammen insmeren met nog kunt aanbrengen door de maatregelen hebt genomen plantmateriaal, de meeste bo- Wöbra of een ander wildaf- bescherming af te rollen rond- want op een kuilhoek staat om de stam. voor veel geld. Gerooide appelbomen. Foto: NFO Kuilhoek Aryan van Toorn Soms worden de bomen afge- Centrale Adviesdienst Fruitteelt leverd, maar kunt u ze nog niet [email protected] planten. Een week boven de grond bewaren buiten op een

Kleinfruit F r tochtvrije plek (of binnen bij u i t t e

geen ethyleen) is geen be- e Bladschimmels l t

4

zwaar mits u de wortels regel- Een snelle vertering van het af- 7 ,

2 5

matig nat houdt. Als het nog gevallen blad kan de (sporen-) n o v

enkele weken gaat duren voor druk van op blad overwinter- e m b

u kunt planten, is het zinvol ende schimmels sterk verlagen. e r

2

een kuilhoek aan te leggen. Verzamel eventueel het blad 0 1 1 ,

Het meest snel en simpel gaat van de zwartstrook en versnip- J a a r

dit in zand, wanneer het op- per dat. Bij hoge druk kan ure- g a n g

kuilen voor lange periode is, bij umstikstof zorgen voor een 1 0 voorkeur aan de noordzijde nog snellere vertering. Een ac- 1

17 Producttemperatuur Bladvoedingen Volop in bloei Winterregeling Teelt

tief bodemleven moet vervol- tentemperatuur daalt, het risi- (spinnenkop) voor de verdam- groot. Zo zien we peren die gens de rest doen. Een goede co van bevriezen van vocht- per. Door deze bellen wordt onder de -1.5 ˚C producttempe- bedrijfshygiëne, zoals verwijde- deeltjes in de leidingstraten niet de gehele verdamper be- ratuur nog steeds geen bevrie- ring van afgevallen vruchten, is toe. Deze ijsklontjes zijn goed nut en neemt de capaciteit af. zing geven. Andere partijen la- ook een vereiste bij de eventu- hoorbaar tijdens bedrijf en Juist in een koude periode lo- ten al een bevriezing zien rond ele vestiging en uitbreiding kunnen tussen de kleppen van pen de koeluren op terwijl die de -0.8 ˚C producttemperatuur. van de nieuwe fruitvlieg Dros- de scrubber komen. Een goede door de mindere instraling juist Kennis van suikerniveaus van ophila suzukii. oplossing is niet voorhanden. zouden moeten dalen. In over- partijen in de cel is noodzake- Cellen die u via aparte meet- leg met de koelinstallateur is lijk. Blijf zeker ook op partijni- Heino van Doornspeek slangen meet, vragen in de de condensor af te schermen of veau de cellen controleren op DLV Plant / Kick / Stonefruit- winterperiode extra aandacht gedeeltelijk af te schakelen. bevriezingsverschijnselen. Let Consult omdat door condensvorming, Andere systemen gebruiken bij het doorsnijden op een [email protected] van de vaak vochtige cellucht, een zogenoemde winterrege- donkergroene schil en glazig ijs kan optreden. Veel systemen ling waarbij een drukregelaar weefsel. Kies bij partijen waar zijn beveiligd met een flow- steeds voor voldoende pers- deze controle niet is of kan Bewaring alarm, maar zeker niet alle. druk op het vloeistofvat zorgt. worden uitgevoerd, voor een veiligere temperatuur. Cellen Rust en regelmaat die u aanzienlijk vochtig De meeste cellen zijn inmiddels Vaak horen we een onrustig bij- en afschakelen houdt, lijken eerder bevrie- op regime en de belangrijkste zingsverschijnselen te geven. bewegingen in de koelhuizen van de compressoren zonder dat hier echt De bevindingen kunnen op zijn voorbij. Hiermee wordt het een reden voor is toeval berusten, maar een ge- tijd voor de controle op rust en waarschuwd bewaarder telt regelmaat. Neem de tijd om in voor twee. de machinekamer te luisteren Maak in de vorstperiode dus Producttemperatuur Sterk afwijkende voelers roe- naar het gedrag van de instal- een extra rondje met de hand- Ondanks hoge suikerwaarden pen bij veel bewaarders vragen latie. Vaak horen we een on- meter. Hou rekening met het van individuele partijen peren op over de werkelijke tempera- rustig bij- en afschakelen van bevriezen van de handmeet- bij de oogst, zien we nu peren tuurwaarden. Gedurende de de compressoren zonder dat kraantjes. Eventueel kunt u de waarvan het suikerniveau te- CA-bewaarperiode is de con- hier echt een reden voor is. meter in zijn geheel in de cel genvalt. Dit kan mogelijk nog trolemogelijkheid echter be- Overtuig de koelinstallateur leggen of de meting via de beperkt stijgen in de eerste be- perkt. In de meeste gevallen is dat dit ongewenst is. Onnodige thermometerbuis uitvoeren. waarmaanden, maar veel zal in de uitblaas van de verdam- drukveranderingen hebben in- De lage buitentemperaturen dat niet zijn. Omdat de opge- per via het controleluik wel vloed op de koudemiddelen- leveren bij diverse systemen loste stoffen (waaronder sui- een producttemperatuur te be- stroom en dus op het gedrag problemen op met te lage ker) het vriespunt van het pro- oordelen. In geval van twijfel van de koeler. Veel installaties persdruk. Hierdoor ontstaan duct bepalen, kunnen we kunt u zelfs een meting achter kunt u, door het beperken van door het zogenoemde flash stellen dat diverse partijen ge- de deur uitvoeren. Let er wel het aantal cellen dat gelijktij- gasbellen voor het inspuitven- voelig zijn voor te lage tempe- op dat de metingen onder vei- dig mag koelen, in rust bren- tiel en de vloeistofverdeling raturen. De verschillen zijn zeer lige omstandigheden gebeu- gen. Zet compressoren die echt ren.  niet nodig zijn eventueel op Neem de tijd om in de machinekamer te luisteren naar het gedrag van de in- handschakeling uit. stallatie. Foto: Petra Koster Frank van de Geijn Food & Biobased Research Winterklaar maken Wageningen De winter levert doorgaans de [email protected] nodige slachtoffers, onder an- dere in de persluchtsystemen. 1

0 Die vragen regelmatig een af- 1

g

n tap van condenswater. Tap a g r

a persluchtcompressoren in een a J

,

1 vorstgevoelige ruimte dus re- 1 0 2

gelmatig af. Ook persluchtcom- r e b pressoren met drogers vragen m e v

o deze controle omdat juist on- n

5 2

der koude omstandigheden , 7 4

het drogen van de lucht moei- t l e e

t zamer gaat. Bij diverse scrub- t i u r

F bersystemen neemt, als de bui-

18 nfo agenda Vangbandje

Limburg aandacht voor peer. De snoeimid- Rijnberg, Sluissedijk 27, 4505 PB Fruittelers (die tevens NFO-lid zijn) Noord- en Midden- dag staat onder leiding van Anto- Zuidzande. Aanvang: 13.30 uur. kunnen vangbandjes indienen. Aanvra- Limburg nie de Kruijff (Rijnvallei). Locatie: gen kan alleen via: www.nfofruit.nl / Dinsdag 29 november bedrijf van Wilfred Zweeren, NFO Productgroep link: Opgave vangbandjes. Insturen Snoeibijeenkomst onder leiding Tiendweg 13a, 4235 VW Tienho- houtig kleinfruit vóór maandag 12.00 uur. van René Aalbers (Fruitconsult). ven. Aanvang: 13.30 uur. Maandag 28 november Prijs: E 27,50 incl. btw voor vijf Locatie: R. van Cleef, Meelder- Snoeidemonstratie rode bes; Rova- regels; elke regel meer kost E 2,50. broekweg 2, 5951 NV Belfeld. Zuid-Holland da, Rolan, Junifer en Jonkheer van Uw informatie mag geen handelsdoel- Aanvang: 8.30 uur. Zeeland/ Tets onder leiding van Heino van einden betreffen. Noord-Brabant Doornspeek (DLV Plant). Tevens Midden-Nederland Zuid-Holland West geeft hij een toelichting op de lo- Betuweland West-Noord-Brabant pende proef 'Vervanging aanplant TE HUUR Maandag 5 december en St. Philipsland Rovada'. Locatie: bedrijf van Gerco Leeggekomen perenkoelcel, in midden van het BHV-herhalingscurcus. Opgeven bij Woensdag 7 december Vaandering, de snoei begint op land. Evt. aardbeienplanten? Tel. 06 2185 2227. Ellen van Brandenburg via tel. 026 Snoeidemonstratie appel en peer het perceel tegenover Hogeweg 4742 837 of e-mail f.van.branden- onder leiding van Joris Wisse 14a en krijgt een vervolg op het TE KOOP [email protected]. De kosten zijn125 (CAF). Locatie: Fruitteeltbedrijf huisperceel aan de Hogeweg 3a, ± 600 eenjarige Kanzi-inboedbomen. euro. De locatie en het tijdstip Gebr. de Ruiter, Molendijk 14, 4033 CG Lienden. Aanvang: 13.30 Tel. 06 5339 6209. worden later bekend gemaakt. 3281 LT Numansdorp. uur, sluiting circa 16.30 uur. Terwolde Aanvang: 14.00 uur. ningen, Lawickse Allee 9, Wage- Dinsdag 6 december Kennisdag 2011 ningen. Snoeibijeenkomst grootfruit onder Zeeland/ Vrijdag 2 december Aanvang: 9.25 uur (balie is open leiding van Tonnie van Kessel Noord-Brabant Op de Kennisdag voor de fruit- vanaf 8.45 uur). AgroBuren/Van Wesemael Groep. Midden-Brabant teelt 2011 staan actualiteiten over Locatie: A. Bosgoed, Ruwerdweg Dinsdag 29 november rassen centraal. De NFO, PPO en 6, 8196 KV Welsum. Bijeenkomst over het Project scho- het PT organiseren deze dag. De Aanvang: 13.30 uur. ne Maas. Sprekers zijn: Herman kennisdag is gericht op nieuwsgie- Boven Betuwe en Krebbers (DLV Plant), Pieter Aal- rige ondernemers en ketenpart- Liemers bers (DLV Plant), Yvonne Gooijer ners. Aanmelden kan digitaal via Woensdag 7 december (CLM) en H. Buisman (KWH). Loca- de website www.nfofruit.nl van de Bijeenkomst over Service2fruit, tie: Cafe-zaal ’t Karrewiel, Vaart- NFO. Vooraf aanmelden kan nog uitleg over internetverkoop van weg 112, Dongen-vaart. tot en met zondag 27 november. fruit. Spreker is E. van der Sluis. Aanvang 19.30 uur. Bij vooraf aanmelden geldt het Locatie: Café Kort Oisterwijck, Zeeuws-Vlaanderen gereduceerde tarief van 25 euro Pannerdenseweg 47, Doornen- Woensdag 7 december per persoon. Daarna is het tarief burg. Aanvang: 19.30 uur. Twee snoeibijeenkomsten. In de 30 euro p/p, de bedragen zijn in- ochtend onder leiding van Bart Pi- clusief lunch, koffie, thee en par- Zuid-Holland card (PC Fruit). Locatie: J. van Kes- keren. Meer informatie en pro- Vijfheerenland en sel, Lange Nieuwstraat 5, 4587 RH gramma op pagina 8 van deze Alblasserwaard Kloosterzande. Aanvang: 9.30 uur. Fruitteelt en bij de NFO, tel. 079 Dinsdag 6 december In de middag eveneens onder lei- 368 1300. Locatie: hotel- en con- Snoeibijeenkomst met speciale ding van Bart Picard. Locatie: N. grescentrum Het Hof van Wage-

Adresgegevens Redactie Advertentie-acquisitie heid voor schade, van welke C O L O F O N Postbus 344 Herman Bus (hoofdredacteur) Ruud van Viersen aard ook, welke het gevolg is 2700 AH Zoetermeer Caroline van Assche Postbus 20, 2040 AA Zandvoort van handelingen en/of beslissin- gen die gebaseerd zijn op be- Fruitteelt is het verenigingsor- Louis Pasteurlaan 6 Marai Ebben [email protected] doelde informatie. Gebruikers gaan van de Nederlandse Fruitte- 2719 EE Zoetermeer Marijke van Ossenbruggen Telefoon: (023) 571 47 45 van Fruitteelt wordt met na- lers Organisatie. Abonnementen Telefoon: (079) 368 13 00 Fax: (023) 571 76 80 druk aangeraden deze informa- zijn alleen te verkrijgen door Fax: (079) 368 13 55 Redactiecommissie tie niet geïsoleerd te gebrui- leden van de organisatie. H. Balkhoven Drukkerij ken, maar af te gaan op hun E-mail NFO-secretariaat en H. v. Doremaele DeltaHage, Den Haag professionele kennis en erva- Opzegging: ledenadministratie: A. Goes ring. Niets uit deze uitgave mag schriftelijk, minstens drie maan- [email protected] G. Jeukens Vormgeving op enige wijze worden verveel- den voor het einde van het ka- A. Oostveen Mirella Colauto voudigd, opgeslagen in een ge- automatiseerd gegevensbe- lenderjaar. E-mail redactie: M. Ravesloot stand, of openbaar gemaakt Wijziging bedrijfsgegevens: [email protected] H. Reinders Uitgever en auteurs verklaren zonder voorafgaande schriftelij- dat Fruitteelt op zorgvuldige schriftelijk tot 1 januari. Website: www.nfofruit.nl C. Uijttewaal ke toestemming van de uitge- wijze en naar beste weten is sa- B.J. van Westreenen ver. mengesteld en aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijk- Andeweg B.V. Te Koop Rentmeesters- Makelaars- & Taxatiekantoor -knippen van windsingels op elk gewenste hoogte gevraagd: -klepelen van hout opstanden Oude houten fruitkisten VAN GELLICUM VASTGOED b.v. -totaal rooien -wegfrezen stobben Wat is uw Fruitbedrijf waard? Tel. 0187 - 641661 Mob. 06 - 51420044 Overname Toekomstige woningbouw / industrie of natuur Uitzetten Maatschappen fruitteelt percelen Wetvoorkeursrecht Gemeenten Landmeter Ons kantoor is gespecialiseerd in de Tel: 0181-473512 Dick van Oostrum Nederlandse fruitsector op het gebied van: Mob.06-53838975 Kuipersweg 2s, 3449 JA Woerden www.andeweg-bv.nl Mob: 0650 227178, www.oostrum.biz NIEUWE PACHTRECHT (KORTE PACHT) BOOMGAARDEN TAXATIES H.Hol&Zn. ONTEIGENING EN SCHADEREGELINGEN AAN- EN VERKOOP BEGELEIDING Pellenc Lixion elektrische snoeischaar FAUNASCHADE Bediening d.m.v. trekker Knip diameter 30mm Neem vrijblijvend contact met ons op. Lichte lithium-ion accu (2.3kg)

Van Gellicum Vastgoed b.v. Pellenc Treelion elektrische snoeischaar Roodseweg 11 Eenvoudige bediening d.m.v. drukschakelaar 4156 AP Rumpt (Geldermalsen) Twee variabele mes standen 0-30 en 0-50 mm 0345 - 651635 Knipdiameter 45mm 06 - 51260930 Perfecte gewichtsverdeling schaar www.vangellicumvastgoed.nl Lichte lithium-ion accu (2.3KG) Vraag geheel vrijblijvend een demo schaar aan.

Campagnola/Felco/Paterlini/Lisam pneumatische scharen Toebehoren haspels, slangen en koppelingen

Geheel verwijderen van Servicecenter voor het onderhoud van: boomgaarden nu ook versnipperen met Elektrische snoeischaren Pellenc/Felco afvoer van snippers Pneumatische snoeischaren Verklepelen, versnipperen Campagnola/Felco/Paterlini/Lisam boomgaard Stobben frezen Tevens opkopen van inventaris Garage- & landbouwmechanisatiebedrijf Bel vrijblijvend voor informatie: H. HOL & ZN. Bart Kemp meer dan 75 jaar ervaring www.kempschalkwijk.nl Den Bommel 8, 4194 TZ Meteren, Tel. 030 - 6012595 tel: +31 345-569294 fax:+31 345-569542 Mob. 06 - 22548402 www.hholenzoon.nl