Ego Quidem Semper Cum Probatis Doctrina Et Uitae Integritate Uiris Ita
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
[p.647] Amplissimo patri ac illustrissimo linguam et consuetudinem conuertunt. PRINCIPI, EPISCOPO PORTVENSI, CAR. Quibus utrisque, si corporis mihi uires, uel SALVIATO, LILIUS GREGORIUS manus saltem suppeterent (ita enim mihi GYRALDUS, OBSEQVENTISSIMVS hac de re instructa et parata est supellex) SERVVLVS, S.P.D. sperarem me solidis et indissolubilibus argumentis, ualidisque sententiis [p.648] Ego quidem semper cum probatis respondere posse, eorumque ita diluere ac doctrina et uitae integritate uiris ita sensi, infirmare commenta, et plane cauillos, ut et credidi, Deum Optimum Maximum uel plerosque sententiam mutare publice coli debere, et expedire, publicis compellerem, uel saltem iuuentutem non patrum cerimoniis et institutis: priuatim deterrerent a linguae latinae et graece usu, uero pura tantum mente, ac incontaminata: quo minus earum perennibus, consuetisque nec plus sapere quenquam sibi arrogare, studiis operam nauarent. Sed non diffido quam decreta et maiorum instituta per tot alios, et me longe doctiores, et magis firma iam secula per manus subinde tradita corporis ualetudine futuros, qui peruersis permittunt. Quod cum plerique alias, tum ac praeposteris opinionibus sint responsuri, hac in primis nostrorum temporum fece et in bonam uiam reuocaturi: ut nonnihil seruare contempserunt, in uarias sectas, certe iam praestitit Bartholomaeus Riccius, falsaque et impia dogmata inciderunt, in suis de Imitatione libris. Quare nunc ego turbasque plurimas et dissidia in populis his missis, ad te de uariis et multiplicibus concitauerunt. qua ex re praeter sacrificiorum gentium cerimoniis (quae dissensiones passim et uulgo disseminatas, alias magis animi gratia, quam ingenii pacis quoque tranquillitatem et honorum uiribus a me collecta sunt) mittere ciuium ocium ac quietem interturbant, sic constitui, ea in primis ratione, ut nostri ut indies magis magisque seditiones et adolescentes his nugis potius oblectentur, schismata fieri uideamus: ut nunc bella et erudiantur, quam tanto cum periculo plusquam ciuilia, et cognatas acies mittam. uelint uel de religione et sacris rebus loqui, Sed ista, quae magis deflere et deplorare, uel uulgari sermone plusquam expediat quam corrigere et emendare possumus, ipsi studia sua prouehere. Accipe uero Saluiate his moderanda et emendanda in praesentia maxime, maior future, reddita si sint mittamus, quibus hoc munus incumbit. merenti praemia: accipe inquam haec Quin illud nos potius rideamus (si uacat) nostra qualiacunque. Et licet sint te minime exortas nunc quoque nouas esse in re digna, at certe tibi sunt a me debita, cui literaria haereses, quae non minus quotidiana tua sunt, nec uulgaria beneficia: adolescentum animos et ingenia exagitant, id quod expressius his hendecasyllabis sum et quidem praeclara et liberalia. Inter hos testatus: uero quidam sunt, qui sic palam dictitant: Nihil omnino latine scribendum esse, cum Debebam tibi Saluiate praesul, satis superque ab antiquis omnia et scripta Vitae quod superest mihi imbecillis, et pertractata sint: et desperandum esse, his Quod uictu et lare me foues benignus: demum diebus quenquam contingere posse Sed cum muneribus nouis subinde, ad eam dicendi et scribendi felicitatem, in Nunquam desinis optime mereri, qua antiqui excelluere. Alii sunt qui hoc Me ingratum uideo interire coges, non omnino probant, et scribendum Et tu munificentior fereris. quidem aiunt, sed eo duntaxat sermone, qui uernaculus Hetruscorum est, quemque alii Vale: et quod facis, cadentem subleua. ex regulis et arte constare, alii natiuum [p.649] tantum et genuinum sibi et suae nationi affirmant. atque ideo non modo historias, DE SACRIFICIIS, SYNTAGMA XVII. AD sed et disciplinas, et si Deis placet, ILLVSTRISSIMVM CARD. SALVIATVM. DISTICHON PRO Argumento. philosophiam et res sacras, ac religionis mysteria in uulgarem et uernaculam Monstrat ubi, per quos, quae, quomodo, deos putauere, laudesque eorum et uerbis quando, Libellus, illustrioribus, et iucundioribus numeris Sacra suis Gentes exibuere deis. extulerunt. atque hactenus ex Tranquillo Isidorus. Sunt tamen qui in Italia Ianum Quoniam deorum nomina et cognomina, patrem primum templa struxisse tradiderunt, eorumque imagines, quantum imbecillae uires ideoque ueteri instituto in sacrificiis Ianum corporis et ingenii tulere, superioribus latini perpetuo praefari solebant, ut in Iano tractatibus sum complexus, in hoc de dictum est. Alii Faunum, et ab eo fana Sacrificiis in uniuersum et per partes acturus, appellata, ut Probus scribit. Martianus a Fana, multa mihi praefandum duco, ut rem tibi quae et Fatuella diceretur. quidam Iouem apud totam maiore luce expediam: atque adeo in Cretenses primum templa dicasse ferunt, atque primis de templis, et sacris aedibus, de aris et ob id inter deos primum ipsum locum fuisse simulachris, de sacerdotibus et celebritatibus, sortitum. Lactantius Cretensium eiusmodique caeteris breuiter collecta antiquissimum regem Melisseum tradit: quin et exponam. Sic uero exordiar. Seruius ex Salustio, Cretensibus religionem Quis est qui neget, templa esse, ut si loquar, attribuit: Phoenices Vsonem quempiam, deorum diuersoria? ad quae dei ipsi precibus primum simulachra igni et uento statuisse, et ac mortalium uotis exorati, diuertere templa posuisse praedicant. Phoroneum alii, quodammodo soliti putentur? Nam si quidem aut Meropem, uel Aeacum Iouis filium regibus et principibus, magnisque uiris aliis tradunt, ut Varro in Admirandis ait: quod et apud nos forte hospitaturis, in eorum gratiam Arnobius in sexto. Sunt qui Dionysium, cum domos nostras exornare solemus, ut maiore Indos debellasset, templa struxisse, illos ac splendidore quam possumus adparatu religionumque cultus inceptasse prodant. alii suscipiamus: quid deis tandem immortalibus Cecropem primum in Attica, Opi deae facere debemus, quos ad sacrificia et preces statuisse putant. Isidorus uero hunc ipsum nostras inuocamus, et praesentes adesse Cecropem ait Iouem primum appellasse apud cupimus? Et quanquam Zenonis dogma fuisse Graecos, et simulachra reperisse, aras statuisse, legamus, ἱερὰ θεῶν µὴ οἰκοδοµεῖν, hoc est, uictimas immolasse, ut alibi dixi. Alii nonnulli, templa deorum non aedificanda: et barbaros ut aduersus Iulianum Caesarem scribit quosdam dicere solitos accepimus, eos impie Gregorius Nazianzenus, Thraces uolunt facere, qui deos aedium et parietum septis cerimonias inuenisse: immolare uero, includerent, cum deis ipsis omnia sint patentia, Chaldaeos: uel ut alii dicunt, Cyprios. Nonnulli mundusque ipse, et omne hoc totum illis pro Arcadas Ioui templa construxisse affirmant. templo sit (id quod Persae credebant, ut in hoc Aegyptii Isin ferunt, quae sit legifera uocata, planius ostendam: Carmeli quoque incolae Ioui et Iunoni parentibus templa et sacerdotes nullum dei sui templum habuere, nec Germani instituisse. Sunt qui Phryges dicant, qui deae illi antiquiores, sed illi in monte tantummodo Phrygiae Cybeli sacra et templa dicarint. Porro aras habuere, hi lucos et nemora deorum plerique ex sepulchris initium templa suorum nominibus appellata:) nihilominus sumpsisse arbitrati sunt, ut in Sepulchralibus Romanos uidemus, et Graecos, caeterasque his uerbis ostendimus: Fuit inquam usque adeo minus barbaras ac feras nationes, maximam sepulchrorum antiquis cura, ut non aliunde circa deorum suorum templa et fana curam templorum et sacrarum aedium originem diligentiamque semper adhibuisse. Quare qui deductam, diligentissimi scriptores tradant, primi deis apud hos templa struxerint, uarie Eusebius et Lactantius. qua de re et Clemens proditum inuenimus. Cum enim primum Alexandreus in Protreptico sic scriptum homines (ut ait Tranquillus, et repetit Isidorus) reliquit: Superstitio, inquit, templa condere exuta feritate [p.650] rationem uitae habere persuasit. quae enim prius hominum sepulchra coepissent, seque ac deos suos nosse, cultum fuerunt, magnificentius condita, templorum modicum ac sermonem necessarium appellatione uocata sunt. nam apud Larisseam commenti sibi, utriusque magnificentiam ad ciuitatem, in arce, in templo Palladis, Acrisii religionem deorum suorum excogitauerunt. sepulchrum fuit, quod nunc sacrarii loco Igitur ut templa illi domibus pulchriora, et celebratur: in arce quoque Atheniensi, ut est ab simulachra corporibus ampliora faciebant: ita Antiocho in nono Historiarum scriptum, eloquio etiam quasi augustiore honorandos Cecropis sepulchrum fuit: in templo uero Palladis quam Poliadae [p.651] graeci teneritatem graciliora et florida, foliisque et appellant, iacet Erichthonius. Ismarus autem uolutis ornata opera facta, augere uidebuntur una cum Celei natabus sepultus: et reliqua, iustum decorem. Iunoni, Dianae, Libero patri, quae multa Clemens colligit, et post eum caeterisque deis, qui eadem sunt similitudine, si Eusebius in Praeparatione euangangelica, quae aedes Ionicae constituentur, habita erit ratio in Latinis codicibus non habentur, atque ideo mediocritatis, quod ab seuero more ex graecis repetenda. eadem et in sexto Doricorum, et a teneritate [p.652] Arnobius. Caeterum ex Hetruscorum Corinthiorum temperabitur earum proprietatis disciplina ueteres, ut puto, moniti, non deis institutio. Mercurio uero in foro, aut etiam ut omnibus, omni loco, templa ponenda Isidi et Serapidi, in emporio: Apollini, patrique censuere. Nam qui pacis, qui pudicitiae, qui Libero, secundum theatrum: Herculi, in quibus bonis artibus praeessent dei, eos intra moenia ciuitatibus sunt gymnasia, neque amphitheatra, collocandos putauerunt: qui uero uoluptatibus, ad circum: Marti extra urbem, seu ad campum: rixis, incendiis, ut Venus, Mars, Vulcanus, eos itemque