v o o r d r a c h t

14 mei 2019 Documentnummer: 2019-039103, Mobiliteit Projecten Dossiernummer : K5708

Voordracht van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten van voor een realisatiebesluit van het project "Sneltrein Groningen - Winschoten" en een realisatiebesluit voor het eerder uitvoeren van een onderdeel van het project "Wunderline".

1. Samenvatting

Het project "Sneltrein Groningen - Winschoten" is een onderdeel van de programma's "Beter Benutten" en "Regionale Markt- en Capaciteit Analyse (RMCA, 2008)". Het project is daarnaast een van de stappen om de ambities van RSP-project Reistijdverkorting Groningen - Bremen (Wunderline) te realiseren. Het doel van het project is drieledig: 1. Het mogelijk maken van een spits sneltrein Groningen - Winschoten om de vervoerscapaciteit tussen Groningen en te vergroten; 2. Het verkorten van de reistijden tussen Groningen en Bad Nieuweschans; 3. Een eerste stap in het behalen van reistijdwinst voor het project Wunderline tussen Groningen en de Duitse grens.

Reeds in 2014 heeft u een planuitwerkingsbesluit genomen voor de sneltrein Groningen - Winschoten. Die planuitwerking leidde tot een voorkeurstracé. Helaas bleek in 2017 uit een geotechnisch onderzoek van Prorail dat het baanlichaam van het spoor te zwak (slechte bodemgesteldheid) is om de snelheidsverhogingen die toen bedacht waren in die planuitwerking te kunnen dragen zonder extreme (kostbare (meer dan € 60 miljoen extra)) maatregelen, ook moest de gehele lijn er dan ca. 1 jaar volledig uit. Daarom heeft u op basis van voordracht 11/2018 ingestemd met het uitwerken van een alternatieve oplossing en voor het doorlopen van de hernieuwde planuitwerking een krediet van € 1,65 miljoen beschikbaar gesteld.

Hierna hebben wij in overleg met ProRail en een alternatief plan uitgewerkt om de beoogde projectdoelen alsnog te behalen. Deze plannen zijn nu uitgewerkt en er is een dienstregeling ontwikkeld waarbij gedurende de spits extra treinen rijden tussen Groningen - Groningen Europapark - - Winschoten v.v..

Bij de uitwerking van de alternatieve plannen voor het project Groningen - Winschoten is gezocht naar reistijdwinst bij stations en op delen van het traject waar de ondergrond wel hogere snelheid toestaat.

Bij het uitwerken van deze plannen bleek dat de beoogde maatregelen onvoldoende winst zouden opleveren. De benodigde verkorte reistijd op dit traject kon alleen gehaald worden als er een station overgeslagen zou worden c.q. zou komen te vervallen.

Reeds in 2016 heeft GS besloten om het station Sappemeer Oost in december 2022 te sluiten. Dat zou immers het moment zijn waarop de sneltrein Groningen - Winschoten en de doorkoppeling van de regionale treindiensten gereed zouden zijn.

Begin 2018 is in samenwerking met Arriva opnieuw een vervoersanalyse uitgevoerd om te kijken of sluiting nog steeds de meest voor de hand liggende optie zou zijn. Dat bleek het geval. Vanwege de doorrijtijd zou dat echter niet in 2022 moeten gebeuren maar al in 2020. Dat is twee jaar eerder dan oorspronkelijk gedacht. Hiermee wordt het moment voor mogelijke sluiting vervroegd. En daarmee ook het onderzoek naar een mogelijk alternatieve vorm van vervoer ter vervanging van het station Sappemeer-Oost zoals door u geformuleerd in de Motie M244. Wij zullen u de resultaten van dit onderzoek uiterlijk in het derde kwartaal van 2020 doen toekomen, zodat u deze dan in uw Staten kunt bespreken. Dit is ruimschoots voordat een keuze moet worden gemaakt voor de invoering van de dienstregelingen 2021 die op december 2020 in gaan.

1 De kosten voor de exploitatie van deze extra spitsritten zijn reeds in de aanbesteding van de nieuwe treinconcessie meegenomen. De dekking daarvoor is daarmee ook al geregeld.

Omdat tijdens de hernieuwde planuitwerking naar alternatieve oplossingen moest worden gezocht binnen de financiële mogelijkheden om de te behalen projectdoelen mogelijk maken, moeten wij één van de maatregelen die pas bij bouwfase 1 van het project Wunderline zou worden gerealiseerd in 2023 naar voren halen.

Met deze voordracht stellen wij u voor, overeenkomstig de provinciale MIT-systematiek, een realisatiebesluit te nemen voor sneltrein Groningen - Winschoten en hiervoor een krediet van € 22,2 miljoen ( prijspeil 2018) beschikbaar te stellen.

Tevens stellen wij u voor om realisatie van het onderdeel -snelheidsverhoging tussen Hoogezand Sappemeer - Zuidbroek - binnen bouwstap 1 van het project Wunderline naar voren te halen en hiervoor een krediet van € 5 miljoen prijspeil 2018 voor beschikbaar te stellen.

2. Doel en wettelijke grondslag

Deze voordracht heeft als doel u te informeren over het resultaat van de hernieuwde planuitwerkingsfase, de nieuwe alternatieve oplossing. Ook stellen wij u voor op basis van deze voordracht een realisatiebesluit te nemen voor het project Sneltrein Groningen - Winschoten. Daarnaast vragen wij u voor om voor de realisatie van deze alternatieve oplossing een krediet beschikbaar te stellen van € 22,2 miljoen.

Tenslotte stellen wij u voor om de realisatie van het onderdeel -snelheidsverhoging tussen Hoogezand Sappemeer - Zuidbroek - binnen bouwstap 1 van het project Wunderline naar voren te halen en hiervoor een krediet van € 5 miljoen prijspeil 2018 beschikbaar te stellen.

3. Procesbeschrijving en planning Onderstaand wordt een overzicht gegeven van de reeds genomen besluiten en de nog te nemen stappen:  11 december 2013 : Plan van aanpak met startbeslissing Beter Benutten (2013-57168)  24 juni 2014 : Planuitwerkingsbesluit voor de voorkeursvariant van de sneltrein Groningen - Winschoten() (voordracht 33/2014)  12 september 2017 : Najaarsnota (voordracht nr. 35/2017)  20 september 2017 : Mededeling in Statencommissie Mobiliteit economie en ruimte over

grondstabiliteit op het baanvak Groningen-Bad Nieuweschans-grens.  18 april 2018 : het beschikbaar stellen van aanvullende middelen voor de planuitwerkingsfase het project “Sneltrein Groningen - Winschoten” als gevolg van de slechte grondstabiliteit. (voordracht 11/2018)  10 juli 2019 : Bespreking voordracht Realisatiebesluit PS voor het project.  3e /4e Kwartaal 2019 : Aanbesteding werkzaamheden door ProRail  4e Kwartaal 2019 : Start onderzoek Alternatief vervoer Sappemeer Oost n.a.v. Motie M244 (verwacht resultaat uiterlijk 3e kwartaal 2020)  1e Kwartaal 2020 : Start werkzaamheden  December 2020 : Start dienstregeling met extra trein gedurende de spits.

4. Begroting Het krediet dat met dit besluit aan de orde is bedraagt in totaal € 27,2 miljoen prijspeil 2018. Hiervan wordt € 22,2 miljoen gedekt vanuit het project Sneltrein Groningen - Winschoten, en € 5 miljoen vanuit het project Reistijdverkorting Groningen - Bremen. De jaarlijkse exploitatielasten van de sneltrein Groningen - Winschoten zijn gedekt binnen de middelen die daarvoor beschikbaar zijn gesteld, middels voordracht (2016/54), bij de aanbesteding van de regionale treindiensten voor de concessie december 2020 - december 2035.

5. Inspraak/participatie In deze fase is veelvuldig overleg gepleegd met direct betrokken partijen waaronder, Arriva, ProRail, de gemeenten, het ministerie van I&W, het OV-bureau en omwonenden waarbij de sneltrein Winschoten als eerste stap naar de Wunderline is meegenomen.

2

6. Nadere toelichting 6a. Inleiding Het doel van het project "Sneltrein Groningen - Winschoten" is het: 1. Het verkorten van de reistijden tussen Groningen en Bad Nieuweschans; 2. Het mogelijk maken van een spits sneltrein Groningen - Winschoten om de vervoerscapaciteit tussen Groningen en Bad Nieuweschans te vergroten; 3. Een eerste stap in het behalen van reistijdwinst voor het project Wunderline tussen Groningen en de Duitse grens.

6b. Planuitwerking 1 Reeds in 2014 heeft u een eerst Planuitwerkingsbesluit genomen voor de sneltrein Groningen - Winschoten. Die planuitwerking leidde tot een voorkeurstracé. Helaas bleek in 2017 uit een geotechnisch onderzoek van Prorail dat het baanlichaam van het spoor te zwak (slechte bodemgesteldheid) is om de snelheidsverhogingen die toen bedacht waren in die planuitwerking te kunnen dragen zonder extreme (kostbare (meer dan € 60 miljoen extra)) maatregelen, ook moest de gehele lijn er dan ca. 1 jaar volledig uit. Daarom heeft u op basis van voordracht 11/2018 ingestemd met het uitwerken van een alternatieve oplossing en voor het doorlopen van de hernieuwde planuitwerking een krediet van € 1,65 miljoen beschikbaar gesteld.

6c. Hernieuwde Planuitwerking : Een nieuwe alternatieve voorkeursoplossing Hierna hebben wij in overleg met ProRail en Arriva een alternatief plan uitgewerkt om de beoogde projectdoelen alsnog te behalen. Er moesten extra maatregelen bedacht worden om sneltrein Groningen - Winschoten mogelijk te maken binnen het beschikbare budget. Dit heeft er in geresulteerd dat de in Figuur 1 te nemen maatregelen uitgevoerd moeten worden.

Figuur 1; Maatregelen t.b.v. Sneltrein Groningen - Winschoten

Omdat tijdens de hernieuwde planuitwerking naar alternatieve nieuwe oplossingen moest worden gezocht binnen de financiële mogelijkheden om de te behalen projectdoelen mogelijk maken, moeten wij één van de maatregelen die pas bij bouwfase 1 van het project Wunderline zou worden gerealiseerd in 2023 naar voren halen. Dit betreft een snelheidsverhoging tussen Hoogezand Sappemeer en Zuidbroek.

6d. Eerder uitvoeren van één onderdeel binnen Bouwstap 1 uit het project Wunderline In uw vergadering van 14 december 2018 heeft u een realisatiebesluit (voordracht 50/2018) genomen voor de voorkeursoplossing 10B2 (met daarbinnen Bouwstap 1 en Bouwstap 2) voor de realisatie van de Kwaliteitsverbetering van de spoorlijn Groningen - Bremen (Wunderline). Daarbij heeft u tevens besloten om, in verband met de gefaseerde uitvoering van de realisatie, per fase een ijkmoment in te lassen waardoor ook gefaseerd over de vervolgstappen en het daarbij horende budget kan worden besloten. Het eerste ijkmoment voor Bouwstap 1 staat gepland voor 2020 waarbij op dat moment o.a. het beschikbaar stellen van het krediet van de realisatie van bouwstap 1 aan u zal worden voorgelegd.

3

Wat houdt de uitvoering van één onderdeel binnen Bouwstap 1 in. Het betreft de uitvoering van snelheid verhogende maatregelen tussen Hoogezand Sappemeer en Zuidbroek. Deze maatregel is nodig vanuit het Project Wunderline Bouwstap 1. Echter omdat vanwege de slechte bodemgesteldheid voor de sneltrein Groningen - Winschoten een alternatieve oplossing moest worden bedacht, is deze snelheid verhoging tussen Hoogezand Sappemeer en Zuidbroek nu, als onderdeel van die alternatieve oplossing, ook nodig voor de sneltrein Groningen - Winschoten. Hiernaast geldt dat deze maatregel ook noodzakelijk is om de spoorverbinding - mogelijk te maken.

De kosten voor uitvoering van deze snelheid verhogende maatregel binnen Bouwstap 1 bedragen 5 miljoen.

6e. Motie Onderzoek mogelijke alternatieven Station Sappemeer Oost Reeds in 2016 is er voor het eerst gesproken over een mogelijke sluiting van station Sappemeer Oost op het moment dat de sneltrein Groningen - Winschoten en de doorkoppeling van de regionale treindiensten gereed zou zijn.

Indertijd is bij het ontwerp van de toekomstige dienstregeling vastgesteld dat het noodzakelijk is om de reistijd tussen Groningen en Veendam v.v. in te korten. Dit om voldoende stoptijd te krijgen om de trein te kunnen keren. Passagiers moeten voldoende tijd krijgen om in - of uit te stappen en de machinist heeft tijd nodig om van cabine te wisselen.

Een andere oplossing om de halfuurdienst Groningen - Veendam v.v. te handhaven was de inzet van extra materieel en extra spoor op delen van het traject. Vanwege de hoge kosten is er voor gekozen om de reistijdwinst te halen door een station te sluiten. Op basis van een vervoersanalyse is voorgesteld om Sappemeer Oost te sluiten.

In het motiedebat over het "Ontwerp Programma van Eisen aanbesteding regionale treindiensten 2020-2035" van 14 december 2016 heeft u besloten om het Station Sappemeer Oost te sluiten op het moment dat de sneltrein Groningen - Winschoten en de doorkoppeling van de regionale treindiensten gereed zou zijn. Dit was gepland op december 2021 maar als gevolg van vertragingen in het project knoop Groningen is dit uitgesteld tot december 2022.

Wij zijn nu echter aangekomen op een punt dat het nodig lijkt om het station eerder te sluiten. Bij de alternatieve oplossing voor het project Sneltrein Groningen - Winschoten is er gezocht naar reistijdwinst bij stations en op delen van het trajecten waar de bodem wel hogere snelheid toestaat. Bij het uitwerken bleek dat de beoogde maatregelen onvoldoende winst opleverde. De benodigde extra reistijdwinst kan gehaald worden door een station over te slaan. Gezien de eerdere keuze is het logisch om te overwegen Sappemeer Oost eerder dan gepland te sluiten.

Tijdens het eerder genoemde motiedebat is daarbij door uw Staten motie -M244- aangenomen, waarin aangegeven is om een onderzoek in te stellen naar alternatieve vormen van openbaar vervoer ter vervanging van het station Sappemeer Oost en daarbij ook het Publiek Vervoer en Autonoom Vervoer te betrekken.

Het onderzoek zal in het 4e kwartaal dit jaar gestart worden. Wij zullen u de resultaten van bovengenoemd onderzoek uiterlijk in het derde kwartaal van 2020 doen toekomen, zodat u deze dan in uw Staten kunt bespreken. Dit is voordat een keuze moet worden gemaakt voor de dienstregelingen 2021 die op december 2020 in gaan.

6f. Financiën De kosten die met dit besluit aan de orde zijn bedragen € 27,2 miljoen verdeeld over de projecten - Sneltrein Groningen - Winschoten : € 22,2 miljoen - Onderdeel Bouwstap 1 Wunderline: € 5,0 miljoen

6f1. Project Sneltrein Groningen - Winschoten

De kosten die met dit besluit aan de orde zijn bedragen € 22,2 miljoen ten laste van het project Sneltrein Groningen Winschoten. Deze kosten worden gedekt uit de voor het project "Sneltrein Groningen - Winschoten" beschikbare middelen, groot € 25.810.000.

4

Beschikbare middelen De dekking van het project "Sneltrein Groningen-Winschoten" is als volgt: RMCA bijdrage Rijk € 3.655.000 RMCA bijdrage provincie Groningen € 3.655.000 Beter Benutten bijdrage Rijk € 9.250.000 RSP RMF Reistijdverkorting Groningen-Bremen € 9.250.000 Totaal € 25.810.000

Via voordracht 33/2014 heeft u ten behoeve van de planuitwerking een bedrag van € 1,9 miljoen beschikbaar gesteld conform de afgesproken systematiek rond capaciteitskredieten (voordracht 41/2011). Deze middelen zijn geheel besteed.

Hiernaast heeft u in de najaarsnota 2017(voordracht 35/2017) ingestemd om een krediet beschikbaar te stellen van € 500.000 voor de kosten voor de extra onderzoeken ten behoeve van perrons en bodemgesteldheid, de Werkwijze Duurzaam GWW en de langere doorlooptijd van het project. Deze kosten waren in eerste instantie gedekt binnen de capaciteitskredieten.

Via de voordracht 11/2018 voordracht heeft u een bedrag beschikbaar gesteld van om een aanvullende storting van € 500.000 te doen naar de capaciteitskredieten ten laste van het beschikbare projectbudget. Daarnaast heeft u € 1,15 miljoen beschikbaar gesteld voor het uitvoeren van de hernieuwde planuitwerking van de alternatieve oplossing voor de sneltrein Groningen - Winschoten.

In totaal is dus al € 1,9 miljoen + € 0,5 miljoen + € 1,15 miljoen = € 3,55 miljoen van de bovengenoemde € 25,8 miljoen door uw Staten beschikbaar gesteld.

Derhalve bedraagt het beschikbare budget € 22,2 miljoen.

6f2.Onderdeel van Bouwstap 1 binnen het Project Wunderline

Zoals aangegeven bedragen de kosten van het onderdeel van Bouwstap 1 van het project Wunderline wat naar voren wordt gehaald € 5,0 miljoen. Deze waren ook al zodanig begroot binnen de beschikbare middelen binnen bouwstap 1 van het project Wunderline zoals opgenomen in Voordracht 50/2018.

7. Geheimhouding Niet van toepassing.

8. Voorstel Wij stellen u voor het in ontwerp bij deze voordracht gevoegde besluit vast te stellen.

Groningen, 14 mei 2019.

Gedeputeerde Staten van Groningen:

F.J. Paas , voorzitter.

H. Schrikkema , locosecretaris.

Behandeld door : A. van Duuren/A. Buikhuizen/T. Postma Telefoonnummer : 06 576 89 419 e-mail : [email protected]

Bijlagen bij de voordracht Geen 5

Nr.

Provinciale Staten van Groningen:

Gelezen de voordracht van Gedeputeerde Staten van 14 mei 2019, nr. 2019-039103, Mobiliteit Projecten;

Gelet op

Voor het project Sneltrein Groningen - Winschoten; - Plan van aanpak met startbeslissing Beter Benutten (2013-057168); - Planuitwerkingsbesluit voor de voorkeursvariant van de sneltrein Groningen - Winschoten(Leer) (nr. 33/2014); - Najaarsnota (voordracht nr. 35/2017); - 20 september 2017: Mededeling in Statencommissie Mobiliteit economie en energie over grondstabiliteit op het baanvak Groningen -Bad Nieuweschans-grens; - 14 april 2018 Het beschikbaar stellen van aanvullende middelen voor de planuitwerkingsfase het project “Sneltrein Groningen - Winschoten” als gevolg van de slechte grondstabiliteit (Voordracht nr.11/2018);

Voor het project Wunderline: - het Statenbesluit van 26 juni 2013 over de herbestemming RSP (voordracht 23/2013), - voordracht 33/2015 en 49/2017 over de delen 1 en 2 van het planuitwerkingsbesluit voor de Kwaliteitsverbetering spoorverbinding Groningen - Bremen, - 19 december 2018; Voordracht 50/2018; het realisatiebesluit voor het eerste deel het project Kwaliteitsverbetering van de spoorverbinding Groningen - Bremen (Wunderline).

Besluiten: 1. Overeenkomstige de Provinciale MIT-methodiek een realisatiebesluit te nemen het project Sneltrein Groningen - Winschoten. 2. In te stemmen met het beschikbaar stellen van een krediet van € 22,2 miljoen voor de realisatiefase van het het project sneltrein Groningen - Winschoten en deze te dekken uit het krediet 'reistijdverkorting Groningen-Winschoten' beschikbare middelen zoals weergegeven in tabel 1 en paragraaf 6f1. 3. In te stemmen met het naar voren halen van de realisatie van het onderdeel - snelheidsverhoging tussen Hoogezand Sappemeer - Zuidbroek - binnen bouwstap 1 van het project Wunderline. 4. In te stemmen met het beschikbaar stellen van een krediet van € 5,0 miljoen voor de realisatie van het onderdeel -snelheidsverhoging tussen Hoogezand Sappemeer - Zuidbroek - binnen bouwstap 1 van het project Wunderline en deze te dekken uit de beschikbare middelen voor het RSP project Kwaliteitsverbetering van de spoorverbinding Groningen-Bremen (Wunderline). 5. De begroting van baten en lasten te wijzigen conform de als bijlage 1 bijgevoegde 10e Wijziging van de Begroting 2019.

Groningen,

Provinciale Staten voornoemd:

, voorzitter.

, griffier.

6

Bijlagen bij het besluit Nr. Titel Soort bijlage 1 10e Wijziging van de Begrotingswijziging Begroting 2019

Bijlage 1 10e wijziging van de begroting 2019

Programma Produkt- B/L 2019 2020 2021 groep 4. Bereikbaarheid 2300 L -1.000.000 17.500.000 8.692.000 4. Bereikbaarheid (vooruitontvangen rijksbijdrage RSP) 2300 B 731.000 -2.640.400 -1.704.600 4. Bereikbaarheid (vooruitontvangen gemeentelijke bijdrage RSP) 2300 B 249.900 -902.400 -582.600 8. Algemene dekkingsmiddelen en bedrijfsvoering (reserve RSP) 0800 B 765.300 -2.763.900 -1.784.300 8. Reserve Verkeer & vervoer 0800 B -746.200 -11.193.300 -4.620.500

Totaal lasten -1.000.000 17.500.000 8.692.000 Totaal baten 1.000.000 -17.500.000 -8.692.000 Saldo - - -

7