Zó spreken dat de rumoerige Kamer luistert, en de media je citeren. Dat is de opgave van de Neder- landse politieke leiders tijdens de Algemene Beschouwingen. Over neologismen, flashmobs en machtige metaforen. JAAP DE JONG Hoe kom ik in het nieuws? Tien debattips voor de Algemene Beschouwingen egin september zijn de verloven van de ÐØÏÓ? Een verzameling van tien beproefde retori- Nederlandse politieke leiders ingetrok- sche technieken om het debat te bepalen en het ken. Want de derde woensdag van nieuws te halen. september, de dag nadat de koning de BTroonrede heeft uitgesproken, moeten zij hun 1. Beeldspraak beste toespraak van het jaar houden, tijdens de De prins onder de stijlmiddelen is de goedgeplaats- Algemene Politieke Beschouwingen. In dat zenuw- te beeldspraak. Terug naar ÐØÏÓ. DÔÔ -fractieleider slopende tweedaagse debat hebben ze de kans Alexander Pechtold maakt met een uitgewerkt hun beleidsplannen zo aantrekkelijk mogelijk voor beeld zijn standpunt duidelijk dat CDA-leider te stellen en de harten van hun kiezers te raken. Sybrand van Haersma Buma zich er de afgelopen Of ten minste de aandacht te trekken van de me- periode politiek gemakkelijk van af heeft gemaakt: dia. Reputaties worden dan gemaakt en gebroken. Tijdens deze Algemene Beschouwingen mogen Het hele voorjaar hebben we daar staan ploegen, alleen de zestien fractieleiders van de Tweede hebben we daar staan rooien, hebben we daar in Kamer en de premier spreken, onder leiding van die bomen alles staan doen, dit en dat. We heb- de Kamervoorzitter. De grootste partijen mogen ben die hele tuin op orde. De tuinstoelen worden het langst spreken: de VVD en de PvdA elk veertig buitengezet en Buma zegt dan: ‘Nou, ik ga wel minuten, Norbert Klein van de fractie Klein maar zitten.’ vijf. Maar alle sprekers kunnen met scherpe – en vaak goed voorbereide – interrupties toch hun Het beeld van de luie tuinman Buma werkt op de stempel op de beide dagen drukken. lachspieren van de aanwezigen en het zou gaan Het antwoord van de premier tijdens de tweede rondzingen in de media. Buma moet nu eens einde- dag duurt vele uren, kritisch onderbroken door de lijk mee gaan doen en politieke verantwoordelijk- oppositieleiders. De overige ministers in ‘vak K’, heid nemen, is de boodschap. waar de leden van het kabinet zitten, moeten Ook Emile Roemer (SP) spreekt in beelden: “Wat zwijgen en luisteren, net als de burgers op de de PVV steeds doet, is bommen gooien op een kruit- publieke tribune. vat, maar vervolgens wegkijken als een vluchtelin- Wat kunnen de sprekers en hun speechschrij- genstroom ontstaat.” En Tunahan Kuzu (Groep vers – en vooral ook de nieuwe leider van de Kuzu/Öztürk, tegenwoordig DENK) begint en ein- ChristenUnie, Gert-Jan Segers, en de nieuwe digt zijn betoog met dezelfde vergelijking: “Het Kamervoorzitter, Khadija Arib – opsteken van de kabinet is een soort uitgetelde smartphone. De accu 4 ervaringen van de Algemene Beschouwingen in is op en de telefoon moet voortdurend aan de voe- ONZE TAAL 2016 • 9 ding. Wat ons betreft mag de telefoon worden in- tomaten uit Spanje, of de kastomaten uit ons geruild voor een nieuw model.” eigen Westland? (…) Stelt u zich nu eens voor: Geert Wilders (PVV) verwijt premier Mark Rutte de tomaat als symbool van vooruitgang en voor- Foto: ANP / Jeroen Dijsselbloem dat hij in een sprookjeswereld leeft en alleen nog uitstrevendheid … [geroffel op de bankjes] … in maar omringd is door “klappende socialisten en plaats van stilstand en protest. andere dwaallichten”. Rutte ruikt zijn kans met een spitsvondige en veelgeciteerde jij-bak, waarin hij 4. Herhaling aansluit op het beeld van Wilders: Herhaling is al heel lang een sterk middel om dui- delijk te maken dat je iets belangrijk vindt. Als Rut- Ik heb gelezen dat de favoriete attractie van de te stelt dat Pechtold “de boel de boel laat”, reageert heer Wilders in (…) de Efteling de Droomvlucht Pechtold met een zogenoemde anafoor, een parallel is. (…) Dus wie leeft er hier in een droom- opgebouwde zin die steeds begint met dezelfde wereld? Het geeft geen pas de indruk te wekken woorden en die zijn argumenten kracht bijzet. Ook dat dit probleem met een simpele pennenstreek de ingelaste drieslag (Pechtold noemt drie soorten of een simpel voorstel kan worden opgelost. Dat budgetten) en de retorische slotvraag hebben een is echt illusiepolitiek. versterkend effect: 2. Neologismen Dat zegt een premier die een raming maakt voor Naar een neologisme als dat illusiepolitiek van Rutte volgend jaar waarin er minder asielzoekers ko- zijn politici altijd op zoek. Een meester in het intro- men. Dat zegt een premier die in zijn financiën duceren van nieuwe woorden en samenstellingen is zegt dat het met minder geld kan. Dat zegt een Geert Wilders (eerder berucht van zijn kopvodden- premier die in zijn vorige kabinet alle integratie- taks). In ÐØÏÓ trakteert hij zijn gehoor op testos- budgetten, participatiebudgetten en inburge- De media verdringen teronbommen (‘jonge, mannelijke asielzoekers’), ringsbudgetten heeft wegbezuinigd. Wie is hier zich voor ‘vak K’. asieltsunami en asiel-shoppen. Ook zijn typering nou met illusiepolitiek bezig? nepparlement raakt een snaar. Roemer varieert op het succesvolle neologisme 5. Tegenstelling plofkip: “Ouders en leerlingen, docenten en studen- Dé manier om je beleid te profileren is het af te zet- ten, ze willen minder managers en meer zeggen- ten tegen dat van anderen en door contrasten te be- schap. Ze willen geen plofklassen maar een goed nadrukken en uit te vergroten. Zó uit Buma zijn on- contact tussen leerling en docent.” En hoe maak je tevredenheid over het kabinetsbeleid: “De Haagse je afkeer van de voorgestelde begroting navoelbaar? inkt van heel veel van de kabinetsplannen is inmid- Kuzu probeert het met fopspeenbegroting. Arie Slob dels wel zo’n beetje droog, maar veel sectoren staat (ChristenUnie) gebruikt eerst het woord houtje- inmiddels het water aan de lippen.” Diederik Sam- touwtjebegroting en zegt even later: “Het is een heu- som (PvdA) spreekt over de financiële crisis toen en se feestbegroting geworden, al wordt het niet meer de vluchtelingencrisis nu: “Toen vielen er banken zo genoemd. Het geld klotst over de drempels van om, nu verdrinken er mensen.” de Trêveszaal.” Wilders maakt het punt dat Rutte en de andere partijen geen goede vertegenwoordiging vormen van de opvattingen van het volk, “de mensen thuis”: “Dat betekent dat het verschil tussen deze Diederik Samsom: “Toen vielen Kamer, dit nepparlement – want dat is het: een nep- parlement! – en de mensen thuis levensgroot is.” er banken om, nu verdrinken er 6. Opsomming mensen.” Wilders wil geen asielzoekerscentra meer in Neder- land. In zijn speech somt hij een lijst met ÔÐ plaat- sen op waar zich op dat moment asielzoekerscentra 3. Namenspel bevinden: De naam van een tegenstander koppelen aan een begrip levert vaak ook extra aandacht op – dat ge- - Daarom ga ik nu een voor een alle plaatsen beurde een paar jaar geleden met de ‘Bos-belasting’ opnoemen waar al asielzoekerscentra zijn. Alk- en dáárvoor met ‘het kwartje van Kok’. VVD’er maar, Almelo, Almere, Amersfoort, Apeldoorn, Halbe Zijlstra probeert in ÐØÏÓ met een tomatentruc Arnhem, Assen, Azelo, Baaksem, Bellingwolde, tegelijkertijd de ‘groene’ Marianne Thieme (Partij Bergen aan Zee, Breda, Budel, Budel-Dorplein, voor de Dieren) en Emile Roemer (leider van de SP, Burgum, Delfzijl, Den Helder, Doetinchem, de partij die sinds jaar en dag de tomaat als sym- Drachten, Dronten, Echt … bool voert) op de kast te krijgen: - Öztürk (Groep Kuzu/Öztürk): Bingo! - Wilders: Eindhoven, Emmen, Gilze, Goes, Grave, Zo heb je op het door mevrouw Thieme gewens- Gulpen-Wittem, (…) Zeist, Zweeloo en Zwolle. te biodynamische open veld in Spanje zestig liter - Pechtold (DÔÔ ): En die danken we allemaal … water nodig om een kilo tomaten te kweken, [Applaus.] terwijl je in het Westland voor een kilo tomaten, heerlijke Hollandse tomaten, vier liter water Wilders pareert de reacties uit de zaal door een vol- nodig hebt. Wat is nu duurzamer: de Thieme- gende lijst tevoorschijn te halen: een geheime lijst. 5 ONZE TAAL 2016 • 9 die ontzettend zielig zijn en dan te vragen: wat vind je daarvan? Mijn punt is dat wij in Neder- land niemand meer kunnen toelaten. 8. Visual prop Risicovol maar als het lukt zeer effectief is de zoge- heten visual prop: het inzetten van een attribuut Illustratie: Hein de Kort om je verhaal te versterken. Wilders toont een ver- valst paspoort waaruit volgens hem blijkt dat het te makkelijk is om aan zo’n nepdocument te komen. Ik heb hier een paspoort van de heer Mark Malek Ramadan Rutte. Ik houd even een kopietje om- hoog, dan kunt u zien hoe hij eruitziet. (…) Een journalist – het is wel fair om zijn naam te noemen: Harald Doornbos, voor het blad Nieuwe Revu – heeft met de foto van onze minister-presi- dent een Syrisch paspoort aangevraagd. Binnen veertig uur had hij een echt paspoort en een echte identiteitskaart, alsof de heer Rutte, met een fakenaam, een Syriër zou zijn. Dit gebeurt duizenden keren per dag over de hele regio, lezen we in alle berichten. Zelfs op naam van de Nederlandse minister-president wordt er een afgegeven. Het paspoort (zelfs in kopievorm) versterkte de nabijheid en echtheid van het geschetste probleem. 9. Flashmob Een andere creatieve aandachtstrekker wordt toe- Ditmaal van ÏÐØ gemeenten die op een of andere gepast door de ervaren SGP’er Kees van der Staaij. manier aan het onderzoeken zijn of zij in de toe- Hij maakt gebruik van een ‘flashmob’; in dit geval komst asielzoekers kunnen opvangen. Wilders leest gaat het om een groepje zangeressen dat tijdens het ook deze voor en maakt op een tergende maar reto- Kamerdebat in de hal naast de vergaderzaal plotse- risch knappe en veel geciteerde manier zijn punt ling het lied ‘Amazing Grace’ inzet. Van der Staaij voelbaar. vlecht het lied, de thema’s muziek en de christelijke genade even later slim door zijn speech.