JAK to ROBIĄ SKOCZKOWIE Rozmowa Z Adamem Małyszem

NOWE WYDANIE

NUMER 1 (26) 2018 ISSN 2391-4807

JAK TO ROBIĄ SKOCZKOWIE Rozmowa z Adamem Małyszem

CO BYŁO DOBRE, CO BYŁO ZŁE Dyskusja o igrzyskach w Pjongczangu POLADA MA JUŻ ROK © ADAM NURKIEWICZ © ADAM Rozmowa z Michałem Rynkowskim

KĄCIK TRENERA Prof. Janusz Iskra, Jan Godlewski STRES W SPORCIE A PRZECIĄŻENIA TRENINGOWE /MEDIASPORT Prof. Ryszard Laskowski W NUMERZE

W numerze: Mamy system z prawdziwego zdarzenia. Rozmowa z Adamem Małyszem - dyrektor koordynator ds. skoków narciarskich i kombinacji norweskiej w PZN, str. 4

Spis Treści:

PODSUMOWANIE XXIII ZIO W PJONGCZANGU 4 Mamy system z prawdziwego zdarzenia FORUM TRENERA

10 Ocena startów polskich sportowców Wydawca: Instytut Sportu - Państwowy 18 Co było złe,co było dobre? Instytut Badawczy w Warszawie 26 Siła tkwi w grupie Redaktor naczelny – 30 Nowe życie Justyny Kowalczyk koordynator wydawniczy: Olgierd Kwiatkowski 34 Droga Igora do medalu – przykład dla niepełnosprawnych sportowców Redaktor naczelny – zarządzanie sportem: WALKA Z DOPINGIEM Jan Ciepiela 38 Prowadzimy pracę u podstaw Zdjęcia: KĄCIK TRENERA Adam Nurkiewicz

42 Obciążenia w treningu biegowym płotkarzy na 400m Opracowanie graficzne: Łukasz Janusz 52 Nauczanie i doskonalenie techniki i taktyki walki zapaśniczej Skład i łamanie: Łukasz Janusz, Jan Ciepiela NAUKA I SPORT

58 Fizjologiczne podłoże chronicznego stresu w sporcie a przeciążenia Korekta: treningowe Katarzyna Szoch-Jędrys

OLIMPIZM Webmaster: 64 Odeszła pierwsza dama polskiego sportu Marcin Szafert

2 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 EDYTORIAL

SZANOWNI PAŃSTWO

ddajemy do Państwa rąk nowe wydanie „Forum Trenera”. Nowe pod wieloma względami. Magazyn ukazuje się w wersji elektronicznej i ponownie w Owersji drukowanej. Zmienia się szata graficzna i koncepcja. W numerze znajduje się nowa rubryka „Strona dla trenera”, w której doświadczeni szkoleniowcy oraz wybitni polscy naukowcy będą dzielić się z Państwem swoją wiedzą praktyczną i teoretyczną. Inowacyjną formą jest druga część wydania poświęcona biznesowi w sporcie, karierze dwutorowej, marketingowi sportowemu oraz formom pozyskiwania środków finansowych. Trenerzy na każdym poziomie muszą wzbogacać swoją wiedzę również w tych dziedzinach. Tylko taka strategia gwarantuje harmonijny rozwój sportowca na każdej płaszczyźnie, ponieważ „Chodzi o mądrą pracę” – mówi Adam Małysz w rozmowie, którą przeprowadzili dla „Forum Trenera” Sebastian Parfjanowicz i Kamil Wolnicki. Dyrektor sportowy Polskiego Związku Narciarskiego, medalista olimpijski z Salt Lake City i Vancouver tłumaczy kulisy sukcesów skoczków narciarskich, opowiada o fenomenie Kamila Stocha i filozofii pracy Stefana Horngachera, współpracy z doktorem Haraldem Pernitschem.

Skoki narciarskie są dyscypliną, w której czasami o medalu olimpijskim decydują powiewy wiatru, o czym przekonali się nasi zawodnicy w konkursie na skoczni normalnej w Pjongczangu. To był tylko wyjątek potwierdzający regułę.

W skokach i w każdym sporcie na sukces trzeba jednak solidnie zapracować. Każdy szczegół jest ważny. Nic nie dzieje się przypadkiem. Dwa medale dr Urszula Włodarczyk w Pjongczangu skoczkowie zdobyli dzięki profesjo- Dyrektor Instytutu Sportu – Państwowego nalnym przygotowaniom, właściwemu doborowi Instytutu Badawczego ludzi, współpracy z wieloma placówkami naukowy- mi, w tym z Instytutem Sportu – PIB. „To doskonały przykład funkcjonowania profesjonalnego Teamu w sporcie” – czytamy w podsumowaniu startu skoczków na igrzyskach przygotowanym przez Ministerstwo Sportu i Turystyki.

Życzymy Państwu miłej lektury!

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 3 PODSUMOWANIE XXIII ZIO W PJONGCZANGU

WYWIAD Mamy system z prawdziwego zdarzenia Jeśli ktoś ma poprawić osiągnięcia Mattiego Nykaenena i zostać skoczkiem wszech czasów – to tylko Kamil Stoch. On jest po prostu mistrzem nad mistrzami – mówi Adam Małysz.

Rozmawiali: Sebastian Parfjanowicz (TVP Sport), Kamil Wolnicki („Przegląd Sportowy”) MÓWI: ADAM MAŁYSZ - DYREKTOR KOORDYNATOR DS. SKOKÓW NARCIARSKICH I KOMBINACJI NORWESKIEJ W PZN,

FT: Nie boisz się? FT: Uważasz że to dobry po- FT: Pamiętasz jeszcze Twoje za- AM: Czego? mysł? Że ich organizmy w końcu wodnicze czasy? Na letnie zawo- się nie upomną o odpoczynek? dy Grand Prix skoczkowie wracali FT: Że przyszła za wcześnie? AM: Kiedyś może bym się tego oba- jak dzieci po wakacjach. Troszkę AM: Forma? wiał. Ale trening skoczka narciar- ciężsi i zupełnie rozregulowani. skiego od moich czasów zmienił się W zasadzie technikę układało się FT: Forma, wyniki, motywacja. bardzo. Już nie ma ganiania po gó- od nowa. Rozmawiamy po weekendzie letnich rach z ciężkimi plecakami. Na siłow- AM: Widzisz tu wkracza Stefan skoków w Wiśle, w którym nasza ni owszem jest intensywnie, ale tu Horngacher i mówi: nie robimy przerwy, drużyna pokonuje Niemców różnicą też nie chodzi już o przerzucanie ton skaczemy dalej. On naprawdę uważa, ponad 70. punktów, a Kamil Stoch ciężarów. Chodzi o mądrą pracę że sezonowe przerwy to największy lata jakby zima się nie skończyła. nad wszystkimi elementami skoku, błąd, jaki popełnia się w skokach nar- AM: Bo tak naprawdę to się nie nad konkretnymi partiami mięśni. ciarskich. Jeśli na koniec zimy mamy skończyła. Chodzi też o odpowiednią regenera- na skoczni dobre odczucia, jeśli zawod- cję. I ta kadra robi to bardzo dobrze. nicy technicznie radzą sobie dobrze, FT: Mówisz o pomyśle Stefana Kiedy tylko pojawiają się symptomy to trzeba tę technikę za wszelką cenę Horngachera? zmęczenia - reagujemy. Więc nie, podtrzymać, czyli przejść z dobrymi od- AM: Tak. Trzy dni po powro- moim zdaniem nie ma się czego bać. czuciami z zimy prosto w lato. Gdzieś cie z ostatnich zawodów Pucharu po drodze Stefan da chłopakom kilka Świata w Planicy zawodnicy wró- FT: Zimą będą jeszcze dni wolnego, na pewno trochę odpocz- cili do treningów. I od tamtej mocniejsi? ną, ale w żadnym momencie nie będzie pory wakacji w zasadzie nie mieli. AM: Jestem przekonany, że tak. ostrego cięcia.

4 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 © ADAM NURKIEWICZ © ADAM /MEDIASPORT

Trening skoczka narciarskiego od moich czasów zmienił się bardzo. Już nie ma ganiania po górach z ciężkimi plecakami.

FT: A zawodnicy nie są zmęczeni? AM: Czasami pewnie są, ale potem widzą jakie ta praca przy- nosi wyniki, jakie robią z roku na rok postępy. I to dodaje im skrzydeł.

FT: Tak patrzę na wyniki letniego otwarcia w Wiśle i zaryzykuję tezę, że to weekend największej dominacji polskich skoczków w historii. Wiem że to tylko Grand Prix, ale drużyna deklasuje, a w rywalizacji indywidualnej na podium Stoch oraz Żyła i jeszcze Kubacki Stoch, Kubacki, dwie dziesiąte punktu od trzeciego miejsca. Hula, Kot – brązowi AM: Masz rację, takiej dominacji chyba jeszcze nie było. medaliści ZIO’18

FT: To teraz usiądź wygodnie, a ja kogoś zacytu- ję. „Zbierałem różne opinie od zawodników. Może was zaskoczę, ale każdy kto trenował ze Stefanem Horngacherem do tej pory mówi, że marzy aby ten wrócił. Kiedyś powiedziałem, że jak już odejdę od skoków, spróbuję spełnić ich marzenie. Gdyby Horngacher chciał i związek się zgodził, zrobiłbym wszystko, żeby wrócił”. Kto to powiedział? AM: Chyba ja. Adam Małysz gratuluje FT: Tak, kończąc karierę. Co jest tak wielkim atutem Kamilowi Stochowi Stefana Horngachera? zdobycia złotego medalu olimpijskiego AM: System. Dzięki niemu wreszcie mamy system z prawdzi- na dużej skoczni. wego zdarzenia.

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 5 FT: Od lat mówiło się, że w polskich odbicia, unikając jednocześnie urazów. skokach jest system. Zwracał też dużą uwagę na zapomnia- AM: Ale to był zalążek i dotyczył głów- ne w skokach narciarskich partie mięśni. nie kadry A. Testy na jego platformie nasi zawodni- To są platformy cy wykonują z reguły raz w tygodniu. FT: Co się zmieniło? Doktor Pernitsch może sobie siedzieć dynamometryczne, AM: Na przykład to że od tej wiosny przy biurku w Innsbrucku, a i tak cały wszystkie nasze kadry są już wypo- czas kontroluje postępy chłopaków, do których mamy sażone w specjalne platformy do te- monitoruje stan ich organizmu i prze- stowania odbicia. Mamy więc nad tym kazuje informacje, kiedy trzeba wylu- specjalistyczne większą kontrolę. W zasadzie to mamy zować. Taki człowiek to skarb. Sezon pełną kontrolę, bo nawet kombina- jest długi, sam wiele razy odczuwałem oprogramowanie. torzy norwescy wykonują podobny zmęczenie. To były jednak inne cza- trening i od razu widać efekty. Kadra sy. Nie mieliśmy takich możliwości. Jedno i drugie tworzył B zrobiła postęp, juniorzy też idą do przodu. Nagle w letnim Grand Prix naj- FT: Może dlatego trochę mniej się sam Pernitsch. lepszy wynik w karierze robi Przemek boicie kryzysu formy. Bo widzicie Kantyka i mówi w wywiadzie telewi- każdy jego zalążek. Austriak pisał prace zyjnym wyraźnie: pracujemy ze swoimi AM: Na pewno dlatego. Kiedyś nie było trenerami, ale Stefan Horngacher to w zasadzie zawodnika, który mógłby naukowe o tym jakie wszystko koordynuje, widzi, przeka- skakać przez cały sezon na najwyż- zuje uwagi. Na tym to właśnie polega. szym poziomie. Gdzieś trzeba było ćwiczenia stosować, zrobić przerwę, gdzieś poszukać spo- FT: Platformy i Harald Pernitsch. kojnego treningu, zdarzały się słabsze aby wykorzystać To jest ważny składnik sukcesu? wyniki. Skoki były zagadkowe. Dziś tych AM: Bardzo ważny. Doktor Pernitsch zagadek jest coraz mniej. Dziś Kamil optymalną siłę to człowiek, któremu Stefan wierzy Stoch lata jak maszyna przez cały rok. w stu procentach. i dynamikę odbicia, FT: Maciej Kot wspomniał mi o no- FT: Kim on jest? wościach w treningu mentalnym, unikając jednocześnie AM: To były skoczek narciarski, któ- ale był bardzo tajemniczy. Możesz ry już 20 lat temu zaczął badania nad zdradzić ciut więcej? urazów. fizjologią i technologią w skokach nar- AM: Tu nie ma wielkich sekretów. ciarskich. Chyba nie zajmuje się innymi Po prostu zupełnie zrezygnowaliśmy dyscyplinami. U nas w sztabie mówi się z jednego psychologa dla całej grupy. To na niego „konsultant”. Chłopaków widział się nie sprawdzało. Bo jednemu taka oso- na żywo może ze trzy razy, ale ich wyniki ba odpowiadała, a innym nie. W moich analizuje niemal codziennie. Na począt- czasach tak właśnie było. Moja współ- ku pracy Horngachera w Polsce niewiele praca z profesorem Blecharzem była osób wiedziało o Pernitschu. To był nasz znakomita, ale na resztę grupy to już tak sekret. Teraz doktor ma już w świe- dobrze nie działało. Teraz każdy zawod- Myślę że to jest spowodowane bra- cie skoków olbrzymie wzięcie. Pracują nik ma otwartą drogę, każdy ma innego kiem tej wakacyjnej przerwy, płyn- z nim Niemcy, wielu skoczków decydu- psychologa, mentora, współpracują ze nym przejściem między sezonami. je się też na indywidualne konsultacje. sobą na takich zasadach, na jakich chcą. Pernitschowi wciąż jednak najbliżej do FT: Powiedziałeś kiedyś, że Kamil Horngachera. I dlatego zacieśnienie FT: To chyba działa. Patrzę Cię już przerósł. tej współpracy było jednym z warun- na Kamila Stocha i aż trudno AM: Tak. I podtrzymuję. ków, jakie postawił Stefan, negocjując uwierzyć, że on wciąż jest głod- nowy kontrakt. ny. On się zachowuje jakby jutro FT: Trudno porównywać czasy, były igrzyska. On wygląda jakby możliwości poszczególnych kra- FT: A na czym polegają testy jutro były igrzyska! Wychudzony, jów, technologie… na platformach? skupiony, skok za skokiem, dzień AM: Na pewno każdy z nas pisał inną hi- AM: To są platformy dynamometryczne, za dniem. storię. Stoch odniósł więcej sukcesów. Ja do których mamy specjalistyczne opro- AM: Mogę tylko przytaknąć za swoich czasów zrobiłem co mogłem. gramowanie. Jedno i drugie tworzył sam i powiedzieć, że sam jestem zaskoczony, Kamilowi można pozazdrościć tego, jak Pernitsch. Austriak pisał prace nauko- że w środku lata jest w takiej formie. rozwijała się jego kariera. Wszystko dzia- we o tym jakie ćwiczenia stosować, aby Bo zazwyczaj latem to on się dopiero ło się bardzo harmonijnie, dzięki talento- wykorzystać optymalną siłę i dynamikę powoli rozkręcał, nabierał tempa. wi, ale i też dzięki ciężkiej pracy. Według

6 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 © ADAM NURKIEWICZ © ADAM /MEDIASPORT

mnie to najlepszy skoczek ostatnich 15. lat i jeden z najlepszych z zawodnikami po sezonie, rozmawia, a wnioski z tej rozmo- zawodników w historii tego sportu. Stuprocentowy profesjona- wy stają się zadaniami na kolejne miesiące. Maciek Kot miał lista. Największy jakiego znam. popracować nad drobnym błędem technicznym i popra- cował. Piotrek Żyła bardzo spoważniał i ma coś do udo- FT: Tak, patrząc z jakim rozpędem zapełnia półki wodnienia. Dawid Kubacki robi postęp z każdym kolej- z trofeami myślę, że to może być skoczek wszech nym sezonem. Stefan Hula bardzo ciężko pracuje, a Kuba czasów. Wolny coraz szybciej wszystkich goni. Kluczowe jest to AM: Powiem tak: jeśli ktoś ma poprawić osiągnięcia Mattiego że oni bardzo wierzą w to co robią. Wierzą, bo widzą efekty. Nykaenena i zostać skoczkiem wszech czasów, to tylko Kamil Stoch. On jest po prostu mistrzem nad mistrzami. Od wie- FT: Mimo wielkich sukcesów drużyny Horngachera lu lat w czołówce, a to jest bardzo ważne i bardzo trudne. wiele razy alarmowałeś, że ta kołdra jest krótka, Wiem to po sobie. Wiem jak to działa na rywali. Hasło bij mi- że mistrzowie potrzebują następców, a dzieciaki już strza jest dobre, gdy masz mistrza na wyciągnięcie ręki. A tu nie garną się do skoków. jest ktoś kto skacze w zupełnie innej lidze. Przerasta rywa- AM: Chciałbym by to się zmieniło. Kiedyś pociągnąłem sko- li i wciąż powtarza: mogę być lepszy. To musi deprymować. ki w Polsce, obecni kadrowicze wychowywali się na moim skakaniu. Dzisiaj jednak jest trochę inaczej. Każdy wie jak FT: Kolegów z kadry chyba nie deprymuje. trudno młodzież wyciągnąć z domu i oderwać od kompute- Horngacher nie może się zawodników nachwalić: rów. Są instagramy i inne rzeczy, które zatrzymują dziecia- Żyła, Kot, Kubacki, Hula, Wolny – każdy zrobił postęp, ki w domach. Powiem szczerze: cieszyłem się, kiedy poja- przekonuje. wiła się gra w pokemony, bo młodzież chodziła i je zbierała. AM: Tak jest. Ten postęp niejedno ma imię, bo do każde- Ruszyli się od komputerów. Może teraz, po kolejnych sukce- go skoczka podchodzimy indywidualnie. Stefan spotyka się sach naszych skoczków, będą chętniej garnęli się do sportu.

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 7 © ADAM NURKIEWICZ © ADAM

Chodzi o mądrą /MEDIASPORT pracę nad wszystkimi elementami skoku, nad konkretnymi partiami mięśni.

8 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 © ADAM NURKIEWICZ © ADAM /MEDIASPORT

Stefan Horngacher popracuje z polską kadrą przynajmniej do końca sezonu 2018/19

FT: Ale pana jeszcze dzieciaki rozpoznają? FT: I zamiast nich, sam będziesz godzinami rozma- AM: Oj, nie do końca. Takiemu 8-latkowi nazwisko Małysz wiał z dziennikarzami. Kto by pomyślał… niewiele już mówi. Czasami są takie sytuacje. Idzie rodzi- AM: Lata minęły, a ja się dużo nauczyłem. Moje początki z me- na z dzieckiem, tata mówi: „Patrz synu, to Adam Małysz”. diami… O rany! Nie potrafiłem się wysłowić, mówiłem gwarą, Ten patrzy i widać, że nie ma pojęcia o co i kogo chodzi. byli tacy, którzy mnie zwyczajnie nie rozumieli. A ja nie rozu- miałem że nagle – kiedy przyszły wy- FT: Masz czasami taką myśl że uro- niki – każdy czegoś chciał. Zawsze mia- dziłeś się za wcześnie, że dziś o suk- łem na przykład pretensje do Tomka cesy łatwiej, bo polski skoczek ma Stefan spotyka Zimocha. Wszyscy dziennikarze nauczyli wszystko podane na tacy? się, że trzeba stanąć wspólnie, bo nie ma AM: Nie mam podstaw by żałować czego- się z zawodnikami czasu na indywidualne wywiady. A on kolwiek. Co nie zmienia faktu, że chłopaki czaił się z boku i później męczył mnie mają teraz rajskie życie. Dam przykład. po sezonie, jeszcze pół godziny. Gdybym go nie lu- Grzesiek Sobczyk jest odpowiedzialny bił, pewnie wkurzałbym się częściej, a tak za logistykę i robi to na takim poziomie, rozmawia, tylko raz powiedziałem mu kilka ciepłych że skoczkowie przyjeżdżając do hotelu na- słów. Dziś się z tego śmiejemy, a ja wiele wet nie muszą się meldować. W telefonie a wnioski zrozumiałem. mają już numer swojego pokoju, w drzwiach klucz, a w środku walizkę. Wcześniej takim z tej rozmowy FT: I jesteś wysyłany na pierwszą organizatorem był Łukasz Kruczek, choć linię frontu. jako pierwszy trener pewnie nie powinien stają się zadaniami AM: Fakt że dzisiaj mam dużo do czy- tego robić. nienia z mediami, że jestem takim po- na kolejne średnikiem między kadrą a Wami, to FT: Myślisz że zawodnicy to zauwa- trochę przypadek. Horngacher szukał żają, doceniają? miesiące. takiej osoby, ale to musiał być ktoś bar- AM: Nasi na pewno. Dobrze wiedzą dzo zaufany. Ktoś kto będzie wiedział, co że to co się dla nich robi często wykracza po za zwykły za- można powiedzieć, a co lepiej przemilczeć, bo nie można zdra- kres obowiązków. Każdy się tu z drużyną bardzo utożsamia. dzać wszystkich tajemnic. Ktoś kto zna się na skokach, więc nie będzie opowiadał głupot. Pewnego dnia Stefan poprosił mnie, FT: Na przykład wybierany sportowcem dekady bym przypilnował kilku spraw… i tak już zostało. To napraw- Adam Małysz teraz nosi zawodnikom plecaki… dę bardzo rozsądny i otwarty człowiek. Czasami na coś się AM: Żadna ujma. Pomoc jak każda inna. Wiem jak jest kategorycznie nie zgadza, a ja mówię: usiądźmy, porozmawiaj- po drugiej stronie. Wiem że za nimi konkurs, że jest zimno, my. Mija chwila i już mówimy jednym głosem. Podobnie było a oni stoją i jeszcze są zaczepiani przez kibiców, jeszcze ro- z Hannu Lepistoe. Jak kręcił głową to już wiedziałem, że jest bią wspólne zdjęcia, udzielają wywiadów, więc wezmę ten dobrze, że rozważa zmianę decyzji. I w końcu się ze mną zga- plecak, albo przerwę wywiad, bo staram się ich chronić. dzał. Mówił wtedy że człowiek uczy się całe życie. Miał rację

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 9 PODSUMOWANIE XXIII ZIO W PJONGCZANGU

Fragment podsumowania MSiT przedstawionego na Komisji Kultury Fizycznej i Sportu Ocena startu polskich sportowców Znakomity występ skoczków narciarskich, obiecujące starty młodych zawodników należących do Team100, rozczarowanie wynikami łyżwiarzy szybkich.

PODSUMOWANIE WYSTĘPU POLSKIEJ REPREZENTACJI W XXIII Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w Pjongczangu 2018.

• Wynik Polaków w ZIO 2018 jest trzecim rezultatem • Polacy wywalczyli 9 miejsc punktowanych (1-8), uzysku- w historii startów naszych reprezentantów w zimowych jąc łącznie 34 pkt. oraz 14 razy plasowali się w pierwszej igrzyskach olimpijskich. dziesiątce w rywalizacji sportowej Igrzysk. • W rankingu medalowym XXIII Zimowych Igrzysk Olim- • W skład reprezentacji Polski na ZIO 2018 weszło 62. za- pijskich Pjongczang 2018 reprezentacja Polski w z do- wodników (25 K i 37 M), w tej grupie 33. zawodników robkiem dwóch medali (złotego i brązowego) uplaso- startowało w Igrzyskach po raz pierwszy (tj. 53,2% repre- wała się na 20. m. Jest to wynik słabszy w porównaniu zentacji ogółem). do uzyskanego w XXII ZIO Soczi 2014 oraz w XXI ZIO • W polskiej reprezentacji olimpijskiej znalazło się 12. za- Vancouver 2010, gdzie Polska z dorobkiem 6 medali wodników realizujących program Team100 (6 K i 6 M). Sied- uplasowała się na 11. pozycji w 2014 r. oraz na 15. mioro z nich w rywalizacji olimpijskiej w swoich sportach/ w 2010 r. konkurencjach zajmowało miejsca w czołowej 16-ce. • W klasyfikacji punktowej ZIO 2018 Polska z dorobkiem • Poniżej oczekiwań wystartowali zawodnicy łyżwiarstwa 34. pkt. uplasowała się na 21. miejscu. Na Igrzyskach szybkiego, którzy z ZIO Vancouver 2010 i ZIO Soczi 2014 Olimpijskich w Vancouver w 2010 r. (58 pkt.) oraz w So- przywieźli 4 krążki. W Pjongczangu uplasowali się tylko na chi w 2014 r. (75 pkt.) nasza reprezentacja zajęła 17. jednym miejscu punktowanym (7. lokata w biegu drużyno- lokatę. wym kobiet na torze długim). • Historyczny sukces na Igrzyskach w Pjongczangu z do- • Zdecydowanie największą siłę naszej reprezentacji na dziś robkiem dwóch medali (złoty i brązowy) odnieśli skocz- stanowią drużyny i sztafety. kowie narciarscy. Po raz pierwszy w zimowych igrzy- • Olimpijczycy z Team100 po ZIO Pjongczang 2018 z sukce- skach olimpijskich medal zdobyła drużyna skoczków sami wystartowali na prestiżowych imprezach sportowych. narciarskich. Natalia Maliszewska wywalczyła w MŚ w short tracku na • Najlepszym polskim zawodnikiem na ZIO 2018 był nie- 500 m medal srebrny, Karolina Bosiek w MŚ Juniorów na wątpliwie Kamil Stoch, który powiększył swój dorobek torze długim zdobyła medal srebrny i brązowy, Kamila Żuk medalowy z XXII Zimowych Igrzysk Sochi 2014 (dwa z MŚ Juniorów w biathlonie przywiozła 3 krążki (2 złote złote medale) zdobywając w konkursie indywidualnym i 1 srebrny), a snowboardzista Oskar Kwiatkowski w Pu- na skoczni dużej kolejny, już tz rzeci złoty medal oraz charze Świata w slalomie gigancie równoległym uplasował brązowy krążek w rywalizacji drużynowej. się na 2. miejscu.

10 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 Porównanie dorobku medalowo-punktowego reprezentacji Polski na mistrzostwach świata na rok przed zimowymi igrzyskami olimpijskimi i na igrzyskach.

75 59 58 62 47 34 29 3 18 6 6 6 4 0 2 2 2 MŚ ZIO MŚ ZIO MŚ 3 ZIO MŚ ZIO

Zimowe • Polski Związek Biathlonu; Żuk, Andrzej Nędza-Kubiniec, Igrzyska • Polski Związek Bobslei i Skeletonu; Grzegorz Guzik) – 16. miejsce i indy- Olimpij- • Polski Związek Łyżwiarstwa widualnie Grzegorz Guzik – 33. pozy- skie od- Figurowego; cja w biegu indywidualnym na 20 km. XXIIIbyły się w dniach 9-25 lutego 2018 r. • Polski Związek Łyżwiarstwa Na 20 startów reprezentanci Polski w Pjongczangu. Wystartowali w nich re- Szybkiego; wypełnili 4 założenia wynikowe, co prezentanci 92. państw oraz zawodnicy • Polski Związek Narciarski; dało 20% skuteczność startową. z Rosji – którzy udowodnili, że nie stoso- • Polski Związek Sportów wali dopingu – jako „Olimpijscy sportow- Saneczkowych. Pozytywnie należy też ocenić cy z Rosji” pod flagą olimpijską. W ZIO Kwalifikacji nie wywalczyli przedsta- start w sztafecie mieszanej Magdaleny 2018 wystartowało 2 920. sportowców, wiciele Polskiego Związku Curlingu oraz Gwizdoń i młodej, utalentowanej Kamili w tym 1 212 kobiet i 1 708. mężczyzn tj. Polskiego Związku Hokeja na Lodzie. Żuk, która bezpośrednio po ZIO 2018, o 172. zawodników więcej niż cztery lata Biało-czerwoni nie startowali tylko wywalczyła w mistrzostwach świata ju- wcześniej w Sochi. Łącznie w XXIII ZIO w hokeju na lodzie, curlingu, narciarstwie niorów dwa złote medale i jeden srebr- w Pjongczangu zawodnicy zdobyli 306 dowolnym (pomimo wywalczonej kwali- ny (dwa w konkurencjach olimpijskich). medali, w tym Polacy dwa – jeden złoty fikacji, zawodniczka nie wzięła udziału Polska pomimo mniejszego dorobku i jeden brązowy. z powodu kontuzji) oraz w skeletonie. punktowego (5 vs 6 pkt.) w porównaniu do poprzednich igrzysk awansowała o 2. Ocena startów lokaty z 14. na 12. miejsce. Dwa związki bez kwalifikacji w poszczególnych sportach BIATHLON BOBSLEJE Polska reprezentacja olimpijska skła- dała się z 62. zawodników (25. kobiet W ZIO 2018 udział wzięło pięć Udział polskich bobsleistów na- i 37. mężczyzn), w tym 12. przedstawi- kobiet oraz dwóch mężczyzn. Polskie leży uznać za znacznie bardziej uda- cieli Team100 – 6 kobiet i 6. mężczyzn, 78 biathlonistki zajęły dwa miejsca punkto- ny niż przed czterema laty w Soczi. osób współpracujących (w tym 67. tre- wane: Monika Hojnisz w biegu na 15 km Wykonywana praca przekłada się nerów, serwismenów, lekarzy i fizjote- (6. lokata) oraz sztafeta kobiet (4x6 km) na stopniowy wzrost wyników sporto- rapeutów), 5-osobowej misji medycznej w składzie: Monika Hojnisz, Magdalena wych. Dobrą decyzją było zatrudnie- oraz 6-osobowej misji olimpijskiej (łącz- Gwizdoń, Krystyna Guzik oraz Weronika nie łotewskiego trenera oraz realizacja nie z attaché olimpijskim) zaangażowanej Nowakowska (7. pozycja). Sztafeta miała głównego szkolenia specjalistycznego w prace w dwóch wioskach olimpijskich. ogromną szansę medalową, prowadząc w Siguldzie, gdzie nasi bobsleiści mają Była to najliczniejsza reprezentacja na- do ostatniej zmiany z przewagą 15-20 bazę treningową. Związek postawił szego kraju w historii zimowych igrzysk sek. nad kolejnymi zespołami. Gorsze przed zawodnikami następujące założe- olimpijskich, w której aż 33. zawodników/ strzelanie na ostatniej zmianie zadecy- nia wynikowe: miejsce w pierwszej 12. zawodniczek tj. 53,2% składu naszej re- dowało o spadku na 7. pozycję. dla dwójki i w 18. dla czwórki. Zadania prezentacji startowało w imprezie tej te zostały zrealizowane w 50% – czwór- rangi po raz pierwszy. Jednak zarówno Monika Hojnisz, ka w składzie: Mateusz Luty, Arnold jak i sztafeta kobiet wypełniły założe- Zdebiak, Łukasz Miedzik, Grzegorz W skład reprezentacji Polski we- nia przedstartowe. Ponadto zgodnie Kossakowski zajęła 13. miejsce, co jest szli sportowcy reprezentujący sześć z prognozami rywalizowali sztafeta najlepszym wynikiem w historii star- polskich związków sportowych: mieszana (Magdalena Gwizdoń, Kamila tów w igrzyskach olimpijskich. Ponadto

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 11 Reprezentacja Polski w XXIII Zimowych Igrzyskach Olimpijskich Pjongczang 2018.

Zawodnicy Lp. Sporty/dyscypliny Razem Kobiety Mężczyźni

1. Biathlon 5 2 7

2. Bobsleje 5 5

3. Łyżwiarstwo figurowe 1 1 2

tor długi Łyżwiarstwo 6 8 14 4. szybkie short track 2 1 3

skoki 5 5

biegi 4 3 7

5. Narciarstwo n. alpejskie 1 2 3

n. dowolne

k. norweska 4 4

k. alpejskie 3 1 4 6. Snowboard SBX 1 1 2

7. Sporty saneczkowe 2 4 6

Razem 25 37 62 w jednym z przejazdów uplaso- na uwadze że są to bardzo młodzi za- pkt. Z kolei w sezonie przedolimpijskim wała się na wysokim 7. miejscu. wodnicy można patrzeć z optymizmem w 2017 r. na MŚ wywalczyli - 12 pkt., a w przyszłość, licząc na dalszy ich rozwój. w ZIO 2018 tylko kobiety w biegu dru- Efekty wspólnej pracy sztabu szkole- żynowym zajęły miejsce punktowane (7 niowego i bobsleistów pozwalają myśleć Pozytywna ocena startu naszej pary m.). Na igrzyska w Pjongczangu zakwalifi- optymistycznie o kolejnych Igrzyskach tanecznej w Pjongczangu, nie przysłania kowała się rekordowa liczba 14 zawodni- w 2022 r. w Pekinie. trudnej sytuacji w polskim łyżwiarstwie ków (6 kobiet i 8 mężczyzn) na torze dłu- figurowym. gim. W starcie olimpijskim zadebiutowało ŁYŻWIARSTWO FIGUROWE 6 z nich (3 kobiety i 3 mężczyzn). ŁYŻWIARSTWO SZYBKIE Polska w łyżwiarstwie figurowym Tor długi Na 23 osobo-starty założenia wynie odgrywa znaczącej roli. Sukcesem nikowe zawodnicy wypełnili zaledwie naszej pary tanecznej Natalii Kaliszek Start łyżwiarzy szybkich na to- dwukrotnie, co daje 8,7% skuteczności i Maksyma Spodyrieva było wywalcze- rze długim na dwóch igrzyskach przed startowej. Zrealizowały je debiutantki - nie bezpośredniej kwalifikacji do ZIO Pjongczangiem – w Vancouver i Soczi, Karolina Bosiek, zajmując 16. miejsce na 2018, dzięki zajęciu 14. lokaty podczas gdzie łącznie Polacy zdobyli cztery me- 3 000 m oraz Kaja Ziomek – 25. na 500 Mistrzostw Świata w 2017 r. Występ dale, był wielkim sukcesem. Tych osią- m. Należy jednak mieć na uwadze, że ły- naszej pary należy ocenić pozytywnie, gnięć niestety nie udało się powtórzyć. żwiarze szybcy na torze długim są gru- tzn. na miarę możliwości i oczekiwań. pą z dużym potencjałem, co udowodnili Reprezentanci Polski wypełnili stawiane Warto zauważyć, że na rok przed wielokrotnie plasując się na medalowych przed nimi zadania wynikowe w 100%, Soczi łyżwiarze zdobyli na MŚ – 24 pkt., pozycjach zarówno na igrzyskach olimpij- powtarzając wynik z MŚ 2017. Mając natomiast podczas samych Igrzysk - 25 skich, w mistrzostwach świata i Europy

12 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 Klasyfikacja punktowa państw XXIII Zimowych Igrzysk Olimpijskich Pjongczang 2018

M-ce Państwo pkt. Złoto Srebro Brąz 4 5 6 7 8

1. Norwegia 414,5 14 14 11 12 5 8 6 9 2. Niemcy 357 14 10 7 7 10 7 7 12 3. USA 340.5 9 8 6 12 14 10 6 10 4. Kanada 333 11 8 10 7 7 11 9 5 5 Francja 199 5 4 6 5 10 4 5 3 6 Szwajcaria 190 5 6 4 4 4 9 5 6

OAR 186 2 6 9 7 3 2 6 7 7. Holandia 186 8 6 6 2 1 5 3 1 9. Japonia 185 4 5 4 3 10 7 4 6 10. Szwecja 182.5 7 6 1 4 9 2 4 3 11. Korea Płd. 181.5 5 8 4 5 3 4 2 4 12. Austria 180 5 3 6 7 2 5 7 6 13. Włochy 158 3 2 5 4 6 7 9 6 14. Chiny 106 1 6 2 2 4 2 3 5 15. Finlandia 83.5 1 1 4 3 1 7 1 2 16. Czechy 75 2 2 3 2 6 3 17. Wielka Brytania 61.5 1 4 3 2 3 1 18. Białoruś 47 2 1 1 1 2 3 1 19. Australia 37 2 1 1 2 1 1 20. Słowacja 35 1 2 3 21. Polska 34 1 1 1 1 1 3 1 22. Słowenia 33 1 1 1 1 1 3 2 23. Łotwa 32 1 2 2 2 1 24. Nowa Zelandia 31 2 3 1 25. Węgry 26 1 1 2 1 1 Belgia 14 1 2 1 26. Hiszpania 14 2 1 28. Kazachstan 13 1 1 1 2 Liechtenstein 11 1 1 29. Ukraina 11 1 1 31. Estonia 5 1 32. Dania 4 1 33. Bułgaria 3 1 34. Rumunia 2 1 35. Izrael 1 1

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 13 Reprezentacja Polski w XXIII Zimowych Igrzyskach Olimpijskich Pjongczang 2018.

M-ce Państwo Złoto Srebro Brąz Razem

1. Norwegia 14 14 11 39

2. Niemcy 14 10 7 31

3. Kanada 11 8 10 29

4. USA 9 8 6 23

5. Holandia 8 6 6 20

6. Szwecja 7 6 1 14 Korea 7. 5 8 4 17 Południowa 8. Szwajcaria 5 6 4 15

9. Francja 5 4 6 15

10. Austria 5 3 6 14

11. Japonia 4 5 4 13

12. Włochy 3 2 5 10

13. OAR 2 6 9 17

14. Czechy 2 2 3 7

15. Białoruś 2 1 3

16. Chiny 1 6 2 9

17. Słowacja 1 2 3

18. Finlandia 1 1 4 6

19. Wielka Brytania 1 4 5

20. Polska 1 1 2

Węgry 1 1 21. Ukraina 1 1

23. Australia 2 1 3

24. Słowenia 1 1 2

25. Belgia 1 1

Hiszpania 2 2 26. Nowa Zelandia 2 2

Kazachstan 1 1

28. Łotwa 1 1

Liechtenstein 1 1

14 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 © ADAM NURKIEWICZ © ADAM /MEDIASPORT

Justyna Kowalczyk miała w Pjongczangu najlepszy wynik indywidualny – zajęła 14. miejsce w biegu na 30. km stylem klasycznym

czy w Pucharach Świata. Ponadto od- rycznego wyczynu zdobywając srebr- skoczkiem, który nie wystartował dany niedawno do użytku kryty tor ły- ny medal na MŚ w Kanadzie na 500 m. w żadnym z konkursów był Piotr Żyła, żwiarski w Tomaszowie winien przyczy- o czym po skokach treningowych zade- nić się do rozwoju tego sportu w Polsce. cydował trener. NARCIARSTWO KLASYCZNE ŁYŻWIARSTWO SZYBKIE Skoki narciarskie Najlepszym naszym skoczkiem Tor krótki na ZIO 2018 był niewątpliwie Kamil Bardzo dobrze zorganizowany sztab Stoch, który powiększył swój dorobek Po ZIO Soczi 2014 PZŁS wprowa- szkoleniowy i techniczny w skokach nar- medalowy z XXII Zimowych Igrzysk Sochi dził w procesie szkolenia centralnego ciarskich (trenerzy i asystenci, biomecha- 2014 (dwa złote medale w konkursach short tracku wiele zmian. Powołano nik, lekarz, fizjoterapeuta, serwismeni) indywidualnych) zdobywając w konkursie trenera kadry ds. short tracku Annę jest doskonałym przykładem i wzorem indywidualnym na skoczni dużej kolejny, Jakubowską-Lukanovą oraz nawiązano funkcjonowania profesjonalnego Teamu już trzeci złoty medal. Na skoczni normal- współpracę z kanadyjskim trenerem w sporcie. Decyzja władz związku o za- nej, w loteryjnym konkursie, w którym sprintu Sebastianem Crossem. Niestety trudnieniu, na dwa lata przed Igrzyskami, mroźna i wietrzna pogoda miała wpływ pomimo dobrze funkcjonującej kadry trenera Stefana Horngachera i osób na finalne rezultaty zawodników, zajął 4. na poziomie centralnym nie udało się z nim współpracujących okazała się miejsce, a także znacząco przyczynił się w finalnym etapie przygotowań olim- bardzo trafna. Program przygotowań do zdobycia brązowego medalu w kon- pijskich uniknąć konfliktów interper- olimpijskich w obszarze szkoleniowym kursie drużynowym. sonalnych między tzw. grupą opolską i organizacyjnym miał pełne zabezpie- i białostocką. To w efekcie doprowa- czenie finansowe, pozwalające na jego Postawa i wyniki polskich skocz- dziło do rozłamu i braku możliwości pełną realizację. ków po konkursie na skoczni normal- wspólnego treningu sztafety kobiet, nej świadczą o dużym opanowaniu która nie wywalczyła olimpijskiej prze- Start polskich skoczków w Korei był i dojrzałości sportowej naszych repre- pustki do startu w Pjongczangu.Do jednym z lepszych w historii, a na pewno zentantów oraz całego sztabu szkole- startu w Korei zakwalifikowało się tro- najlepszym w historii dotychczasowych niowego. Analizując potencjał polskich je przedstawicieli short tracku: Natalia startów drużynowych. Sześć z dziewię- sportów zimowych można stwierdzić, Maliszewska na 500 m, Magdalena ciu osobo-startów spełniło przedstarto- że w skokach narciarskich istnieje naj- Warakomska na trzech dystansach we założenia wynikowe (mimo loteryj- większe prawdopodobieństwo utrzyma- (500, 1000, 1500 m) oraz Bartosz nych warunków pogodowych podczas nia najwyższego poziomu sportowego Konopko na 500 m. Założenia wyko- konkursu na skoczni normalnej). Założeń w rywalizacji na najbardziej prestiżo- nały Natalia Maliszewska (11. miejsce indywidualnych nie udało się wykonać wych imprezach mistrzowskich. Świadczą na 500 m) oraz Magdalena Warakomska Maciejowi Kotowi (dwa razy 19. miejsce), o tym doskonałe wyniki uzyskiwane (12. lokata na 1000 m). Po igrzyskach a Dawid Kubacki (35. na skoczni normal- w ostatnich latach zarówno w rywali- Natalia Maliszewska dokonała histo nej) wykonał je połowicznie. Jedynym zacji indywidualnej, jak i drużynowej.

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 15 © ADAM NURKIEWICZ © ADAM /MEDIASPORT

16 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 © ADAM NURKIEWICZ © ADAM

Kamil Stoch

w kwalifikacjach /MEDIASPORT na dużej skoczni w Pjongczangu

NARCIARSTWO KLASYCZNE nieznaczne straty do czołówki świato- w snowboardzie, co daje skuteczność Biegi narciarskie wej.Wśród biegaczy najlepszy wynik na poziomie 50%. Aleksandra Król osiągnęła drużyna sprintu, w składzie i Oskar Kwiatkowski otarli się o pierw- Wynik rywalizacji w biegach nar- Dominik Bury i Maciej Staręga, zajmując szą dziesiątkę, zajmując odpowiednio ciarskich nie były satysfakcjonujące. 13. lokatę. 11. i 13. miejsce w slalomie gigancie rów- Na ZIO 2018 zakwalifikowała się mniej- noległym. Zawodnicy ci dobrze zapre- sza niż na poprzednie igrzyska liczba zentowali się już na imprezach najwyższej zawodników. Ponadto wyniki uzyskane NARCIARSTWO ALPEJSKIE rangi sportowej, Aleksandra Król zajęła przez biegaczki w Soczi, w tym złoty 8. lokatę w slalomie gigancie równole- medal Justyny Kowalczyk w biegu indy- Postawionym zadaniom wynikowym głym na Mistrzostwach Świata 2017, widualnym na 10 km techniką klasyczną sprostała tylko Maryna Gąsienica-Daniel. a Oskar Kwiatkowski, już po ZIO 2018, oraz dwa miejsca punktowane w sprin- W dobrym stylu ukończyła wszystkie w Pucharze Świata z udziałem czołowych cie drużynowym (5. m.) oraz w sztafecie konkurencje, co powinno wzmocnić jej zawodników światowej rywalizacji w sla- 4x5 km (7. m.) nie były łatwe do popra- wiarę w siebie i pozwolić na znacznie lomie gigancie równoległym wywalczył wienia. Z dwudziestu startów naszym śmielszą i agresywniejszą rywalizację wysoką 2. pozycję. reprezentantom udało się sprostać pię- w przyszłorocznej edycji Pucharu Świata ciu założeniom wynikowym, dając 20% czy Pucharu Europy. skuteczności.Po raz kolejny w rywalizacji SPORTY SANECZKOWE olimpijskiej zdecydowanie lepiej spisały NARCIARSTWO KLASYCZNE się panie. W sprinterskim biegu dru- Kombinacja norweska Reprezentacja Polski w saneczkach żynowym Justyna Kowalczyk i Sylwia wypełniła 50% założeń przedstarto- Jaśkowiec zajęły punktowaną 7. lokatę, W startach indywidualnych najlepiej wych. Najlepiej w ZIO 2018 wystarto- a sztafeta kobieca (4x5 km) uplasowa- zaprezentował się Paweł Słowiok zaj- wali nasi zawodnicy w sztafecie, zajmując ła się na 10. pozycji.Najwyższe miejsce mując w starcie NH + 10 km 22. miejsce podobnie jak w Soczi i w Vancouver 8. w startach indywidualnych to 14. loka- (na 48. startujących). Należy podkreślić miejsce i zdobywając 1 pkt. w klasyfi- ta multimedalistki olimpijskiej (5 medali) że sukcesem dla naszych zawodników kacji olimpijskiej. W sezonie poprzedza- Justyny Kowalczyk w biegu na 30 km było samo zakwalifikowanie się pełnym jącym Igrzyska, podczas Mistrzostwach stylem klasycznym i 17. pozycja w bie- składem na ZIO w Korei, a uzyskane Świata w 2017 r. sztafeta uplasowała się gu łączonym.Zakładane cele wynikowe w nich wyniki odzwierciedlały ich aktu- również na ósmej pozycji. Zaplanowane zrealizowała Sylwia Jaśkowiec, która alne możliwości. przez sztab szkoleniowy zadanie wypo dwuletniej przerwie spowodowa- nikowe wypełniła także męska dwój- nej kontuzją kolana zakwalifikowała się SNOWBOARD ka saneczkowa, w składzie Wojciech na Igrzyska. Zawodniczka dobrze spisała Chmielewski i Jakub Kowalewski, która się w sprinterskim biegu drużynowym, Zadanie wynikowe w ZIO 2018 wy- ostatecznie ukończyła zawody na do- a w biegach indywidualnych zanotowała pełniła połowa składu naszej reprezentacji brym 12. miejscu.

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 17 PODSUMOWANIE XXIII ZIO W PJONGCZANGU

DEBATA Co było złe, co było dobre? Zapis dyskusji która odbyła się podczas Konferencji Trenerów Sportu Olimpijskiego Pjongczang 2018 – Pekin 2022. Moderator: dr Tomasz Grzywacz

owiem najpierw o złych stro- drużyna. Przyznaję, że nie potrafiliśmy nach naszych przygotowań. Nie wyegzekwować od zawodników pew- sprawdził się nam model cyklu nych obowiązków, zmusić ich do tego, zgrupowań zagranicznych. Z tego czego byśmy oczekiwali. To są złe strony Ppowodu trenerzy borykali się z wieloma minionego czterolecia. Nauczka – nie tyl- problemami. Nie mogli wprowadzić pra- ko dla nas – na przyszłość. widłowej koncepcji szkolenia, pojawiły się trudności organizacyjne. Być może Były też dobre strony. Przede wybieraliśmy nie te miejsca, co powin- wszystkim nasi trenerzy. Wszyscy byli niśmy. Nie będziemy chcieli tego mo- bardzo zaangażowani. Znakomitym po- delu powtarzać, mając na uwadze słabe sunięciem było zaangażowanie trenera wyniki jakie osiągnęliśmy. Trzeba będzie Tuomasa Nieminena. Do naszej kadry zmienić program przygotowań. szkoleniowej przyszedł nowy szkole- niowiec, niesamowicie zaangażowany, głodny sukcesu. Już wcześniej Nieminen Wielką trudność sprawiła nam współpracował z grupą sprintu, ale współpraca z medalistami. Na igrzyskach sporadycznie. Tak naprawdę nie mie- w Soczi zaprezentowaliśmy się znakomi- liśmy wcześniej grupy sprintu, zawsze cie, zdobyliśmy trzy medale – dwa w dru- była doczepiana do kadry mężczyzn. żynie, jeden indywidualnie Zbigniewa Jej powstanie wywołało większe zaan- Bródki. Przypomnę, że zespół kobiet po- gażowanie zawodników także w innych wtórzył sukces z Vancouver. Po takich grupach. Trener Nieminen pokazał, Ewa Białkowska osiągnięciach zawodnicy wykazywali że można pracować zupełnie inaczej. szef wyszkolenia większe zaangażowanie, większą mo- Wielką rolę w jego pracy odgrywa indy- Polski Związek Łyżwiarstwa Szybkiego tywację do pracy, treningu. Ten nastrój widualna rozmowa, a o jej skuteczności udzielił się także trenerom. Ale medale dowiedzieliśmy się właśnie z wykładu znacząco zmieniły też łyżwiarzy i szkole- profesora Jana Blecharza. Pozyskaliśmy niowców. Zawodnicy zaczęli inaczej pod- również świetnego serwismena – Aleksa chodzić do wielu sytuacji. Podam tylko Morrisa. W naszej dyscyplinie przygoto- jeden przykład. Medal Zbigniewa Bródki wanie sprzętu jest tak samo ważne jak podziałał na wyobraźnię jego kolegów w narciarstwie. Na każdy tor łyżwy przy- z drużyny. Oni chcieli pójść jego śladem gotowuje się zupełnie inaczej. Zmienia i skupili się na konkurencjach indywidu- się płozy, ale najważniejsze są krzywizny. alnych przez co ego było ważniejsze niż Krzywizna dłużna i krzywizna boczna.

18 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 dr Tomasz Grzywacz

Samo naostrzenie to wielka sztuka. związkiem, który miał psychologa na igrzy- Wielką trudność Po nowych doświadczeniach z naszym skach. Pojawia się zatem pytanie w kontek- serwismenem zawodnicy mówią, że mają ście dwóch wystąpień profesora Blecharza sprawiła nam wrażenie jakby założyli nowe łyżwy i profesora Krawczyńskiego, na ile potencjał tej na nogi. współpracy był wykorzystany podczas igrzysk? współpraca W czteroleciu dużo więcej uwa- Współpracę rozpoczęliśmy niedawno. z medalistami. gi zwracaliśmy na współpracę Nie mieliśmy wcześniej kontaktu z panią z: psychologiem, dietetykiem, lekarzem. psycholog. Nie twierdzę, że ta osoba się Przyznaję, Przeprowadzaliśmy regularne badanie sprawdziła, ale nawiązanie współpracy nia w Instytucie Sportu, zwiększyliśmy z psychologiem nie dało nam, tego czego że nie potrafiliśmy monitoring treningu. Nie robiliśmy eks- chcieliśmy. Nasi zawodnicy są naprawdę perymentów. Jeśli coś nowego wpro- trudnymi osobowościami. My o tym do- wyegzekwować od wadzaliśmy do metod treningowych skonale wiedzieliśmy, dlatego chcieliśmy i przygotowań, to odbywało się to psychologa. Na początku przedstawili- zawodników pewnych w pierwszym dwuleciu. Wtedy trenerzy śmy problemy. Przedstawiliśmy konflikty sprawdzali nowe warianty, przeprowa- w tej grupie, gdzie relacje interpersonalne obowiązków, zmusić dzali treningi i zgrupowania na różnych są skomplikowane. Bo spory mieliśmy wszę- obiektach. Natomiast w ostatnim roku dzie – nie tylko w grupie kobiet, ale i mę- ich do tego, czego przed igrzyskami szliśmy sprawdzo- skiej, nie tylko na torze długim, ale i na krót- nym torem, żeby nie popełniać błę- kim. Dużo nam się nałożyło problemów. byśmy oczekiwali.” dów. Wielkim problemem był dla nas wypadek trenera Witolda Mazura, któ- Pani psycholog wprowadziła kilka roz- rzy przez kilka miesięcy był wyłączony sądnych i korzystnych dla grupy pomysłów, z przygotowań. ale kluczowych spraw nie udało się roz- wiązać. Uważam że psycholog nie powi- Tomasz Grzywacz: Polski Związek nien rozkładać rąk i mówić, że tego nie da Łyżwiarstwa Szybkiego był jedynym się załatwić.

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 19 estem w niewdzięcznej roli. Przez pogody z poprzednich lat i na tej pod- trzy lata w czteroleciu poprze- stawie można się spodziewać, co zasta- dzającym igrzyska w Pjongczan- niemy na miejscu. Trzeba jednak wspo- gu przygotowywałem zespół, mnieć, że w Pjongczangu w połowie Ja w ostatnim sezonie nastąpiła zmiana igrzysk nastąpiła zmiana pogody i tem- trenera. Zarząd związku wybrał norwe- peratura się ustabilizowała. Nie wszyst- skiego szkoleniowca Tobiasa Torgesena. ko da się przewidzieć. Nie chciałbym więc wypowiadać się na temat procesu treningowego. Kolejny aspekt to adaptacja do zmiany czasu. Na próbie przedolimpijskiej Ale temat igrzysk doskonale znam. byliśmy przez tydzień i to na dodatek Byłem na próbie przedolimpijskiej był tydzień między zawodami Pucharu w Pjongczangu i na tej podstawie mogę Świata. Zastosowaliśmy więc strategię, wysnuć wnioski na temat przygotowań. że nie adoptowaliśmy się tylko zawod- Próba odbyła się w marcu (2017 r. – nicy żyli czasem europejskim. Wstawali przyp. red.) kiedy było ciepło, tempe- o 12.30, jedli śniadanie o 13.00, start ratura była powyżej zera. Wiał stosun- był o 19.00. Potem odnowa biolo- kowo silny wiatr. Warunki były zupełnie giczna, masaże, kolacja, kładli się spać inne niż te, które zastali zawodnicy i tre- o 3.00 w nocy. Wtedy to się spraw- nerzy podczas igrzysk. Wtedy dał się dziło, bo zawodniczki osiągnęły dość we znaki silny mróz, przenikające zimno. dobre rezultaty. Zawodnicy mówili, że nie potrafili sobie Adam Kołodziejczyk poradzić z tą temperaturą. Pojawiły się Na igrzyska olimpijskie zawodnicy kierownik wyszkolenia Polski Związek Biathlonu komentarze, że jeśli zima to musi być pojechali dziewięć dni wcześniej czyli zimno, ale tam było ekstremalnie zimno. godzina adaptacji na jeden dzień poby- tu. Ale finalnie okazało się, że dziew- Dla nas trenerów wniosek jest je- czyny nie przystosowały się tylko den. Trzeba zaadaptować się do ta- stosowały metodę z próby olimpijskiej kich warunków wcześniej, by podczas – żyły czasem europejskim. Nie bada- startu właściwie się odnaleźć. Jednym liśmy tego, nie sprawdzaliśmy jaki jest słowem należy trenować przy takiej stan organizmów przy takim trybie ży- pogodzie. Wiele drużyn jeździ w górę cia. Być może jednak miało to wpływ na Skandynawii, do Rosji – na Syberię, żeby słabsze wyniki. ćwiczyć przy silnych mrozach. Jeśli ma się świadomość, że igrzyska odbywają Terminy zawodów biathlono- się w takich warunkach, to jest to jedno wych w Pjongczangu były nienormal- z rozwiązań. Trzeba wcześniej dokład- ne. W Pucharze Świata nie odbywają nie przeanalizować pogodę w mieście się imprezy o godzinie 19.30. Tylko igrzysk. Istnieją dokładne wykresy w Ostersund zaczynają się o 17.00. Przeważają poranne starty, zawodów

Wiemy już, że następne igrzyska również odbędą się w Azji więc nieodzowne jest, żeby dużo wcześniej zbadać teren, sprawdzić jak organizm sportowców reaguje na zmianę czasu, klimat, dostosować serwis do miejscowych warunków.

20 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 wieczornych nie ma. W Soczi biathloni- godzę się z przedmówcą. Pro- ści rywalizowali wieczorem, ale z kolei blemy aklimatyzacji, monito- nie było tej różnicy czasu. Ten cały dzień ringu treningu na miejscu kon- oczekiwania na start w Korei przyspo- troli nie do końca przebiegły rzył kolejnych problemów. Oczywiście Zpoprawnie. Dziś myśląc o Pjongczangu ktoś powie, że można to wytrenować, myślę o kolejnych igrzyskach i w tym ale zawsze główna jednostka treningo- kontekście musimy nadgonić dystans do wa odbywa się rano, a po południu robi wiodących reprezentacji. Mamy dobrze się drugi trening o mniejszym zmęcze- wyszkolonych pracowników technicz- niu. Może trzeba było zdecydować się nych, ale niestety nie mamy maszyny w okresie przygotowawczym na kilku- do robienia struktur. Żeby konkurować dniową sesję treningów wyłącznie wie- musimy je mieć, najlepiej jak najszyb- czornych, choć podkreślam to nigdy nie ciej. Bo samo posiadanie jeszcze nie jest łatwe. wystarczy. Trzeba około dwóch lat, żeby ją dobrze przetestować, opracować Warto spojrzeć na to, jak postąpi- i w perspektywie kolejnych igrzysk taką ły inne ekipy. Co zrozumiałe Korea, ale maszynę wykorzystać. To jest niezbęd- też Szwecja bardzo długo przebywały ne zadanie. Możemy mieć narty dobrej w Pjongczangu rok przed igrzyskami. jakości, mieć smary jak wszyscy inni, Mieli utrudniony trening, wystąpiły pro- mieć dobrych pracowników, ale w wa- blemy z dostępem do obiektu, ale przy- runkach kiedy startujemy na sztucznych, stosowali się do tamtejszych warunków suchych i brudnych śniegach, właśnie lepiej niż inni. Właściwie dostosowali Tomasz Bernat tych azjatyckich musimy mieć coś, czym szef serwisu narty i serwis. Występ Szwedów był Polski Związek Biathlonu przyśpieszymy narty. największą niespodzianką na igrzyskach, odnieśli jeden z największych sukcesów w historii swojego biathlonu. Wiemy już, Wszystkie związki rozbudowu- że następne igrzyska również odbędą ją sztaby. Chciałbym żebyśmy mogli się w Azji, więc nieodzowne jest, żeby uczestniczyć w igrzyskach w takim skła- dużo wcześniej zbadać teren, spraw- dzie, jakim jeździmy na zawody Pucharu dzić jak organizm sportowców reaguje Możemy mieć narty Świata. Przed samymi igrzyskami wal- na zmianę czasu, klimat, dostosować czyliśmy o miejsca dla serwisantów. serwis do miejscowych warunków. dobrej jakości, mieć Zastanawialiśmy się czy ma pojechać Czasami są z tym trudności. Miejsce fizjoterapeuta czy doktor, generalnie zawodów biathlonowych to nie stadion smary jak wszyscy udało się wysłać wszystkich, ale to dzię- lekkoatletyczny. Trasa w Pjongczangu ki staraniom naszej pani prezes. Związek znajdowała się na terenie pola golfo- inni, mieć dobrych wykupił dodatkowe miejsca dla naszych wego, nie można było przetestować pracowników. Dla wszystkich, szczegól- specyficznego profilu. Organizowanie pracowników, nie dla zawodników komfortem będzie, igrzysk na nowych obiektach zawsze jeśli będziemy kontynuować naszą pracę jest niedogodnością, ale trzeba próbo- ale w warunkach z Pucharu Świata z tą samą grupą ludzi. wać się do nich przyzwyczajać, jeśli są takie możliwości. kiedy startujemy Tomasz Grzywacz: W stu procentach się z tym zgodzę. Pełen sztab powinien na sztucznych, mieć miejsce na najważniejszej imprezie czterolecia. Usprawiedliwieniem powinno suchych, brudnych być to, że w igrzyskach zimowych obowią- zuje parytet – jeden zawodnik, jedna osoba śniegach, właśnie tych towarzysząca. To za mało jak na wymagania współczesnego sportu. Latem parytet azjatyckich musimy jest wygodniejszy – 1 do 1,5. mieć coś, czym przyspieszymy narty.

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 21 awiążę do dyskusji. Wszyst- kie wiodące ekipy miały maszyny do robienia struktur i tym nas przewyższały. Do- Nstosowały się do warunków panują- cych na trasie. My wymienialiśmy się uwagami z biathlonistami i wspólnie próbowaliśmy sobie radzić z tym problemem. Te maszyny bardzo by się nam przydały.

Podobnie jak związek łyżwiarski nawiązaliśmy współpracę z psychologiem. Pracowaliśmy dwa lata, ale się rozczarowaliśmy. W ostatnim roku przedolimpijskim zawodnicy pracowali bardziej indywidualnie.

Po mistrzostwach świata w Lahti wprowadziliśmy w naszym procesie treningowym nowy projekt. W przygo- Janusz Krężelok towania bardziej zaangażowali się sami trener kadry A Polski Związek Narciarski zawodnicy. Oni mieli wnieść więcej in- wencji w zakresie: zajęć, zgrupowań, monitoringu treningu. Dużo dobrego do przygotowań wniosły testy na nartorol- kach. Czego nam zabrakło, byśmy lepiej wypadli? Profesor Blecharz mówił o zie- lonej strefie. Sportowiec zawsze musi mieć inne życie, inne zainteresowania. Nasi kadrowicze za bardzo żyli biegami. W pewnym momencie doszło do takiego zmęczenia, że trochę się to rozjechało i wyniki nie były zadawalające. Nie moż- na zwalać wszystkiego na kontuzje, ale również one nam zaszkodziły

Sportowiec zawsze musi mieć inne życie, inne zainteresowania. Nasi kadrowicze za bardzo żyli biegami.

22 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 atwiej nam mówić o Pjong- czangu, bo odnieśliśmy sukcesy. Ale mimo wszystko wypada powiedzieć, że można było Łosiągnąć więcej.

Nasze przygotowania oparte były na tym, co przerabialiśmy wcześniej przed mistrzostwami świata w Lahti. W okresie przygotowawczym odpu- ściliśmy trochę konkursów letnich, by popracować nad mocą i siłą zawodni- ków. Główny start wyszedł dobrze poza konkursem na skoczni normalnej, ale państwo znają okoliczności, niezrozu- miałe do końca nawet teraz, kilka mie- sięcy po zawodach. Co najważniejsze, po tym konkursie na skoczni normalnej odbyło się krótkie spotkanie zawodników z trenerem, całym sztabem. Przesłanie – nic się nie stało. Bo naprawdę nic się Zbigniew Klimowski złego nie stało. Powtarzaliśmy zawod- Asystent trenera Stefana Horngachera, koordynator kadry A i B skoków narciarskich nikom: to tylko jeden konkurs, musi- cie zebrać siły, mamy przed sobą dwa starty. Pokazaliśmy siłę naszego Teamu. Okazało się, że jesteśmy dobrze ro- zumiejącą się grupą ludzi. To nam się doskonale udało.

Mamy swoje bolączki. Brakuje nam szybkości. Cały czas pracujemy nad nią. Nie stoimy w miejscu. Próbujemy wprowadzać nowe rozwiązania, żeby ten aspekt poprawić, bo może poza Dawidem Kubackim, ta prędkość jest za niska. Powiem tylko, że 1 km szybciej Dla nas na pierwszym na rozbiegu daje potem skok dłuższy o siedem metrów. Jest o co walczyć i nad miejscu zawsze czym się zastanawiać. Jeśli chodzi o ma- szynę, nawiązaliśmy współpracę z nie- są zawodnicy, oni mieckim specjalistą, który będzie nam robił te struktury. To się wiąże z pewny- muszą wystartować, mi kosztami. Szukamy cały czas nowinek. Współpracujemy z Instytutem Sportu. zrobić wynik, potem Same igrzyska z naszej perspektywy? Mogę powiedzieć tylko „dziękujemy”. zregenerować się, Sprawny transport, znakomita organizacja. Problem stanowiły warunki bytowe, a jeśli znajdą czas, przynajmniej żeby było czysto. dopiero wtedy Tomasz Grzywacz. Nawet w najlepszym Teamie można coś poprawić. Mam mogą spotykać się nadzieję, że współpraca między związkami podczas rekonesansu powinna zaowoco- z dziennikarzami. Góra wać na kolejnych igrzyskach. 20-30 minut.”

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 23 © ADAM NURKIEWICZ © ADAM /MEDIASPORT

24 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 am pytanie, a właściwie su- razem w zespole np. jak przemiesz- gestię. Od czerwca 2017 r. czają się na posiłki, jak się komunikują, szukaliśmy mieszkania, żeby z kim się komunikują. My sobie w z tym zapewnić dodatkowe miej- ostatnim zagadnieniem nie daliśmy rady. Msce dla członka ekipy. Należy coś z tym To był nasz wielki minus, ogromna stra- zrobić, by nie zostawiać związku samego, ta, dodatkowe koszty energetyczne dla nie odsyłać nas do zewnętrznych biur, zawodnika w przededniu kluczowych ale pomóc, przedstawić oferty. My sko- startów. Płaciła za to Weronika, ale płacił rzystaliśmy z pomocy naszej międzyna- za to również cały zespół i my w Polsce, rodowej federacji, własnych kontaktów całe środowisko. Ten bagaż, który sobie w Korei, ale to jest istotne, żeby znaleźć nałożyliśmy na plecy był za ciężki, a za- lokum we właściwym miejscu. Oczywi- wodnicy dźwigali jeszcze karabin. Myślę, ście to nie jest problem szkoleniowy, że podczas sztafety byliśmy blisko me- ale niezwykle istotny dla zawodników, dalu, ale Weronika za dużo przeżyła bo kiedy rośnie napięcie w czasie przy- wcześniej, żeby udźwignąć tę pałeczkę gotowań i liczą się inne rzeczy, sprawy w takim momencie. Wielka szkoda i stąd logistyczne powinny być już dawno za- moje pytanie do skoczków. Jak sobie łatwione. z tym radzicie?

Jeszcze jeden aspekt. Nasz związek wprowadził właśnie zasady funkcjo- dr Dagmara Gerasimuk nowania zawodnika w social mediach prezes Weronika Polski Związek Biathlonu i współpracy z dziennikarzami. Igrzyska były dla nas szczególnie wielką szkołą. Nowakowska była Wydawało się że zawodnicy są pro- fesjonalistami, doskonale sobie radzą naszą najsilniejszą w świecie pozasportowym, ale niestety tak nie było. Weronika Nowakowska zawodniczką, poległa była naszą najsilniejszą zawodniczką, poległa jednak przez całą tę otoczkę jednak przez całą tę medialną. Przyglądałam się uważnie grupie skoczków. Nie tyle podczas sa- otoczkę medialną. mego konkursu, ale jak funkcjonowali

d samego początku staraliśmy się poukładać w Te- amie wszystko tak, że każdy jest za coś odpowiedzialny. Za media odpowiedzialny był Adam. Każda osoba z zewnątrz, która chciała mieć kontakt z za- Owodnikami musiała skontaktować się najpierw z Adamem, on przekazywał informacje do trenera głównego, a ten wyrażał zgodę i podawał czas i miejsce, gdzie mogą się spotkać. Dla nas na pierwszym miejscu zawsze są zawodnicy, oni muszą wy- startować, zrobić wynik, potem zregenerować się, a jeśli znajdą czas, dopiero wtedy mogą spotykać się z dziennikarzami. Góra Zbigniew 20-30 minut. Skoczkowie mają dostęp do telefonów, ale jest Klimowski prośba, żeby ograniczać aktywność w portalach społecznościo- wych. Co do posiłków - jesteśmy jedną rodziną, starajmy się jeść razem.

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 25 PODSUMOWANIE XXIII ZIO W PJONGCZANGU

WYWIAD Siła tkwi w grupie Rozmawiał: Olgierd Kwiatkowski MÓWI: TUOMAS NIEMINEN, TRENER KADRY POLSKI ŁYŻWIARZY SZYBKICH W SPRINCIE.

Forum Trenera: Pracuje pan z kadrą polskich sprinterów już ponad rok. Jakie zmiany wpro- wadził pan w tym czasie? Jechaliśmy do Korei TN: Największą było oddzielenie ciężkiego treningu od treningu lekkiego, lżejszego. To główna różnica. Oczywiście moi dobrze przygotowani. zawodnicy musieli zrozumieć również istotę treningu sprin- terskiego. Uznałem że bardzo ważna jest praca w zespole. Długo pracowaliśmy W ubiegłym roku startowaliśmy z treningiem w grupie liczącej cztery osoby. Obecnie mamy siedmiu mężczyzn i trzy kobie- nad psychiką, ty z Polski oraz jedną dziewczynę z Czech i jednego chłopaka z Estonii. Pracując razem wykorzystujemy własne wady i zalety, zawodnicy wierzyli przesuwamy na treningach granice własnych możliwości. Sądzę że m.in. dzięki takim metodom niedługo Polska stanie się bardzo w siebie i wszyscy silna w sprintach. chcieli uzyskać dobry FT: W jakim aspekcie nastąpiła największa zmiana w treningu sprinterów? rezultat. Tam nie TN: Jak wspomniałem zaczęliśmy trenować jak sprinterzy. Oczywiście że mamy plan długofalowy – Pekin 2022, ale chodziło o spadek w każdym sezonie trzeba osiągać cele, aby poziom sportowy konsekwentnie się podnosił. Wszyscy to rozumiemy w kadrze. formy. Nie ma drogi na skróty, trzeba iść krok po kroku i realizować swoje plany.

26 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 © ADAM NURKIEWICZ © ADAM /MEDIASPORT

FT: Czy zawodnicy zrozumieli pański przekaz? generalnej. Obaj jeździli znakomicie, uzyskali najlepsze wyniki TN: Widzę że mi ufają i wierzą w to, co robimy, a także że chcą ra- w życiu. zem ze mną podążać tymi samymi szlakami. Czuć dobrą atmosferę w tej grupie. FT: Jakby pan określił możliwości naszej czwór- ki sprinterów mimo tego nieudanego startu FT: W jaki sposób wytłumaczy pan słabą postawę na igrzyskach? sprinterów w Pjongczangu? TN: Wierzę w nich. Mogą być w ścisłej światowej czołówce. TN: Dobre pytanie na które jeszcze teraz, po igrzyskach staram Ciężko nad tym pracujemy. się znaleźć odpowiedź. To co się stało z Arturem Nogalem, czyli upadek na linii startu – jest dla mnie zupełnie niezrozumiałe. Takie FT: Artur Waś jest wielkim niespełnionym talen- rzeczy nie powinny się zdarzyć. Jechaliśmy do Korei dobrze przy- tem, może wygrywać zawody Pucharu Świata, gotowani. Długo pracowaliśmy nad psychiką, zawodnicy wierzyli ale zawodzi na mistrzowskich imprezach. w siebie i wszyscy chcieli uzyskać dobry rezultat. Tam nie chodzi- TN: Sprint jest specyficzną konkurencją. Jest tylko jeden ło o spadek formy. Przecież tydzień po igrzyskach mieliśmy mi- zwycięzca i tylko trzech medalistów, Wszyscy starają się wejść strzostwa świata w wieloboju w Changchun. Sebastian Kłosiński na szczyt, konkurencja jest ogromna. Różnice między najlepszy- był czwarty na 1000 m, Piotr Michalski siódmy w klasyfikacji mi są minimalne, nawet tracąc 0,04 sekundy można nie znaleźć

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 27 Każdy zawodnik ma indywidualny plan przygotowań. Mają wyznaczone cele, granice, które muszą przekroczyć. © ADAM NURKIEWICZ © ADAM /MEDIASPORT

28 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 się na podium. Potrzebny jest idealny wyścig w najważ- niejszym momencie. W danym dniu, w danym starcie po- trzebne jest spełnienie kilkunastu warunków, by wygrać. W naszej pracy chcemy tak się przygotować, by być go- towym na najważniejsze starty, wykorzystując możliwości wszystkich zawodników.

FT: Myśli pan teraz tylko o igrzyskach w Pekinie w 2022 r.? TN: Nie codziennie, ale tak, w mojej głowie co chwila snuję plany, jak się przygotować do tej imprezy. Poświęciłem dużo czasu Najważniejsze teraz to spełniać zadania sezon po sezonie. Mamy trzech chłopaków, trzy panie i istotą rzeczy na rozmowę jest, by się poprawiali, przechodzili na wyższy poziom. Wierzę że z tej grupy będziemy mieć medalistów w Pekinie, z łyżwiarzami, a Polska będzie w top 4. krajów w łyżwiarstwie szybkim. wytłumaczyłem im FT: Jak przygotowujecie się do tego sezonu? TN: Treningi wznowiliśmy w połowie kwietnia br., la- do czego dążymy, tem przygotowywaliśmy się pod różnymi kątami, tak by być silniejszymi wchodząc na lód. Mamy pierwsze sy- w jaki sposób gnały, że jest dobrze. Pod koniec lipca br. odbyliśmy pierwszy obóz treningowy. Było lepiej niż kiedykolwiek. zmierzać do postawionych Każdy zawodnik ma indywidualny plan przygotowań. Mają wyznaczone cele, granice, które muszą przekroczyć. sobie celów. Co miesiąc sprawdzamy ich fizyczne postępy, a co tydzień na treningach. Musimy być na bieżąco, widzieć w jakim kierunku zmierzają. Jedną z innowacji jaką wprowadziliśmy są treningi na krótkim torze. Zawodnicy muszą lepiej radzić sobie na zakrętach, zwiększyć szybkość. Krótki tor okazał się bardzo pomocny, by poprawić ten element biegu.

W kontekście zawodów musimy pamiętać że mamy dwa momenty kulminacyjne w sezonie. Pierwszy to przełom li- stopada i grudnia – zawody Pucharu Świata. Kolejny będzie TN: Nie sądzę, mamy niewielki dystans do najlepszych. w lutym, kiedy odbędą się mistrzostwa świata na dystansach I powtarzam to stale, że w kilka lat możemy znaleźć się bli- i mistrzostwa świata w sprincie. sko szczytu. Nie potrzebujmy już do tego więcej mocy, ale rozsądnej pracy. Łyżwiarstwo stale się zmienia, większe zna- FT: Polski Związek Łyżwiarstwa Szybkiego ściśle czenie ma masa ciała sportowców to jaką moc generują liczo- współpracuje z Instytutem Sportu – PIB. ną w watach na kilogram ciała. Wynik jest dziś połączeniem TN: Nie wyobrażam sobie pracy z kadrą narodo- szybkości, właściwego ruchu, stosunku watów na kilogram wą bez badań przeprowadzanych w tak sprawnie dzia- czyli po prostu mocnego silnika.Ten kto uzyskuje maksymal- łającej placówce. Testy w IS wykonujemy regularnie. ną prędkość, tak szybko jak to możliwe i utrzymuje ją najdłu- Musimy wiedzieć wszystko o możliwościach sportowców żej, ten wygrywa. To niby jest proste, ale ważne są szczegóły. z którymi pracujemy, na jakim poziomie obecnie się znaj- dują, gdzie muszą się poprawić. Ważne jest także poznanie FT: Czy bardzo pomaga panu w pracy nowa nowych zawodników. W obecnym okresie przygotowaw- i jedyna w Polsce hala lodowa w Tomaszowie czym badania wykonaliśmy przed rozpoczęciem letniego Mazowieckim? treningu. Przeprowadzamy różne testy – pomiar mocy, TN: Ważne jest by trenować w domu, szczególnie, sprawdzian wartości tętna, wingate by zbadać potencjał że w grudniu w Tomaszowie odbędą się zawody Pucharu anaerobowy zawodników. Co miesiąc robimy takie kontrole. Świata. Latem i jesienią musimy szukać miejsc do treningu zagranicą, bo w Tomaszowie lód będzie dopiero FT: Jak wygląda w tej chwili sytuacja w październiku. Znakomite jest połączenie możliwości tre- w światowym sprincie? Czy Polska jest daleko ningu, przeprowadzenia zgrupowań w Centralnym Ośrodku za czołówką? Sportu w Spale i na lodowisku w Tomaszowie.

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 29 Nowe życie Justyny Kowalczyk Multimedalistka olimpijska zakończyła w marcu karierę sportową, doskonale odnalazła się w nowej roli – asystentki trenera kadry narodowej biegaczek.

o raz ostatni w zawodach Pu- Podczas trwającej kilkanaście lat ka- charu Świata wystartowała riery Kowalczyk mozolnie, ale efektyw- w styczniu w Planicy. Zajęła 8. nie wspinała się na szczyty narciarskiej miejsce w biegu na 10 km kla- hierarchii. W zawodach Pucharu Świata sykiem. Potem pożegnała się zadebiutowała w grudniu 2001 r. Zajęła Pz igrzyskami olimpijskimi. W Pjongczan- wtedy w Cogne (Włochy) 64. miejsce. gu chciała powalczyć o medal, nie udało Ale już kilka dni później zdobyła pierw- się, ale była dobra 7. pozycja w sprincie sze punkty, zajmując w sprincie tech- drużynowym. O końcu kariery dzienni- niką klasyczną 30. pozycję. W 2006 r. karze spekulowali przez kilka tygodni, aż po raz pierwszy stanęła na podium – sama zawodniczka oficjalnie ogłosiła ją w Otepaeae (Estonia). Była trzecia na podczas marcowych mistrzostw Polski 10 km klasykiem. Pierwsze zwycięstwo w Jakuszycach. Startuje nadal w mara- w PŚ odniosła również w Otepaeae, tak- tonach biegowych, może pomoże ko- że na 10 km techniką klasyczną. Do dziś leżankom w reprezentacji w sztafecie Kowalczyk 50 razy wygrała w zawodach w najbliższych mistrzostwach świata, Pucharu Świata. W tej statystyce ustę- ale najbardziej utytułowana polska bie- puje jedynie Norweżce Marit Bjoergen. gaczka narciarska kończy pewien etap Wielką Kryształową Kulę zdobywała sportowego życia. czterokrotnie (2009, 2010, 2011, 2013).

30 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 Formę z PŚ potrafiła zawodniczka z Kasiny Wielkiej udowodnić na zawodach najwyższej rangi – igrzyskach olimpijskich i w mistrzostwach świata. © ADAM NURKIEWICZ © ADAM /MEDIASPORT

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 31 © ALEX DOMANSKI/MEDIASPORT ©

Kowalczyk wystartowała na czte- nie przeszkodziły Kowalczyk w edukacji - Wolę zdecydowanie stres, który rech igrzyskach olimpijskich w: Turynie, i własnym rozwoju. Kilka miesięcy po dziś przeżywałam niż podczas rywa- Vanvouver, Soczi i w Pjongczangu. Po zdobyciu złotego medalu na igrzyskach lizacji sportowej. W zawodach moja pierwszy medal – brązowy na 30 km w Soczi sportsmenka obroniła z wyróż- postawa rzutuje na innych ludzi, na stylem dowolnym - sięgnęła w Turynie. nieniem pracę doktorską na Wydziale drużynę, w przypadku pracy naukowej W Kanadzie trzykrotnie stawała na po- Wychowania Fizycznego i Sportu tylko na mnie – mówiła po obronie pra- dium. Było złoto na 30 km klasykiem, Akademii Wychowania Fizycznego cy Kowalczyk. Za swoje profesjonalne srebro w sprincie klasycznym i brąz na w Krakowie. Wywód naukowy i prezen- podejście i zaangażowanie w naukę 15 km w biegu łączonym. Olimpijski do- tacja trwały ponad trzy godziny. W auli dostała pochwałę od profesorskiego robek medalowy powiększyła w Soczi akademickiej zgromadziło się ponad 100 gremium. – Oryginalna, pracochłon- po zwycięstwie na 10 km stylem kla- osób, w tym rodzice biegaczki. na, wyróżniająca się – chwalili mate- sycznym. Kowalczyk zajmuje drugie riał przygotowany przez sportsmenkę miejsce – pod względem ilości zdoby- Promotorem pracy był profesor profesorowie Edward Mleczko z AWF tych krążków – w polskiej klasyfikacji Szymon Krasicki. Praca nosiła tytuł: w Krakowie i Henryk Sozański z AWF wszechczasów medalistów olimpijskich. „Struktura i wielkość obciążeń trenin- w Warszawie Więcej o dwa zdobyła zmarła niedaw- gowych biegaczek narciarskich na tle no Irena Szewińska. W mistrzostwach ewolucji stosowanej techniki biegu”. Asystentka świata najlepsza polska narciarka w hi- Z jej obszernymi fragmentami można storii wywalczyła osiem medali, w tym się zapoznać na łamach „Forum Trenera” Niemal natychmiast po ogłoszeniu dwa złote – w Libercu 2009 roku. nr 3(16) 2014. Kowalczyk tłumaczy w Jakuszycach decyzji o zakończeniu „Czuję się spełniona. A to najpiękniej- w niej – również na własnym przy- kariery Kowalczyk rozpoczęła nowe szy czas!” – napisała podsumowując kładzie – jakie zmiany w treningach sportowe życie - została asystentką zakończoną karierę. wywołało pojawienie się techniki do- Aleksandra Wieretelnego, głównego wolnej. Materiał źródłowy stanowi- trenera kadry kobiet w narciarstwie Pani Doktor ły m.in. prowadzone systematycznie biegowym. Kowalczyk sama napisała dzienniki treningowe zawodniczki. plany treningowe na pierwszy z obo- Mulitmedalistka olimpijska może – W pracy jest zobrazowany frag- zów przygotowawczych. Miała pod- być wzorem dla sportowców w jaki ment drogi pani Justyny, który zapro- budowę teoretyczną, ale też praktycz- sposób dwutorowo prowadzić karierę. wadził ją na sportowy szczyt – mówił ną. – Trener przygotowywał mnie do Żmudne treningi, wyczerpujące starty prof. Szymon Krasicki. tego ponad 10. lat. Teraz najwyżej po

32 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 konsultacjach lekko coś poprawił – po- wiedziała na antenie „Radia Wrocław”

Wieretelny i Kowalczyk, dotychczas trener i zawodniczka, podjęli się współpracy na zupełnie innym poziomie z własnej inicjatywy. – To była propozycja Aleksandra i Justyny. Wyraziliśmy dla niej aprobatę – powiedział prezes Polskiego Związku Narciarskiego Apoloniusz Tajner. Od początku wiadomo było, że PZN bę- dzie chciał wykorzystać ogromne do- świadczenie, poparte głęboką wiedzą Kowalczyk dla polskich biegów. Była propozycja, by najpierw dwukrotna mistrzyni olimpijska pełniła podobną rolę jak Adam Małysz u skoczków narciarskich, czy- Do dziś li była łącznikiem między zawodnikami i sztabem trenerskim a mediami, uznano Kowalczyk jednak, że należy już teraz wykorzystać wysokie kompetencje szkoleniowe pani 50 razy doktor z AWF.

wygrała Duet trenerski Wieretelny – Kowalczyk wziął się ostro do pracy. Kadra polskich w zawodach biegaczek odbyła zgrupowania w fiń- skiej miejscowości Levi, w Zakopanem, na Pucharu Białorusi, w estońskim Otepaeae, w Norwegii gdzie treningi kadra połą- Świata. czyła z udziałem w festiwalu biegowym.

Nadal jednak Kowalczyk trenuje, trzy- ma formę fizyczną, myśli o tym, by wystar- tować w Seefeld na MŚ w sztafecie. Co się więc zmieniło w jej życiu. – Jest więcej do zrobienia. W poprzednim życiu dbałam o regenerację, teraz zajmuję się sprawami grupy, sprzętem. Poza tym trenuję, staram się jeszcze coś uszczknąć dla siebie – mówi.

Przyznaje, że gdyby nie praca z kadrą startowałaby w którymś z zagranicznych Teamów maratońskich, najprawdopodob- niej we Włoszech, pewnie próbowałaby pracy zawodowej na AWF-ie, ale ciężko po tylu latach byłoby się jej odciąć tak nagle i drastycznie od sportu wyczyno- wego na wysokim poziomie. Mocno się więc zaangażowała w pracę i czuje sa- tysfakcję z pierwszych zwycięstw swoich zawodniczek w zawodach letnich i reak- cji na efektywne treningi. „Najbardziej mnie cieszy, że kilkumiesięczna duża praca nad wytrzymałością daje efekty! Choć nie obyło się bez „wymiaucze- nia” typowej w polskich biegach śpiewki o „zamuleniu”. Zamulenia oczywiście brak, dziewczyny coraz więcej wytrzymują” © ALEX DOMANSKI/MEDIASPORT © – napisała na profilu społecznościowym.

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 33 ZIMOWE IGRZYSKA PARAOLIMPIJSKIE Droga Igora do medalu – przykład dla niepełnosprawnych sportowców Na XII Zimowych Igrzyskach Paraolimpijskich w Pjongczangu cieszyliśmy się z brązowego medalu w slalomie gigancie Igora Sikorskiego. To ogromny sukces naszego sportu i przykład niezłomności, hartu ducha i waleczności nie tylko dla niepełnosprawnych sportowców. Łukasz Szeliga

ę historię opowiadam kiedykol- powodu ogromne znaczenie miał me- Człowiek wiek tylko mam okazję. Najle- dal wywalczony przez Igora Sikorskiego piej obrazuje ideę sportu osób na Igrzyskach Paraolimpijskich z niepełnosprawnością niepełnosprawnych i tym sa- w Pjongczangu. Ten chłopak pokazał jak Tmym ideę rehabilitacji przez sport. Prze- przełamuje się własną słabość, pokonu- ma dużo mniej bywałem kiedyś na szkoleniu w USA. je bariery, zwalcza stereotypy. Wierzę Po kilku dniach nastąpiło zdarzenie, które że jeżeli niepełnosprawny powie, że „się wariantów zmieniło moje widzenie świata. Pewien nie da”, to przykład Igora mu podpowie, chłopak chciał przesiąść się z wózka in- „chłopie, popatrz na mnie, ja to zrobiłem”. wykonywania różnego walidzkiego na monoski. Natychmiast ruszyłem do niego, żeby mu pomóc. rodzaju ćwiczeń. Podszedł do mnie trener i delikatnie, ale Myśl sir Ludiwga Guttmana stanowczo powiedział: „nie rób tego.” Musi szukać innych „Jak to?” – spytałem się. „Jak myślisz, w jaki sposób on sam ma pójść na nar- Jedna z większych różnic między rozwiązań. ty?” – odpowiedział i poszedł. sportem olimpijskim i paraolimpijskim jest taka, że zawodnicy pełnosprawni sami zgłaszają się do trenerów, klubów Oczywiście jest grupa ludzi i spor- i mówią, że chcą uprawiać tę dyscyplinę. towców niepełnosprawnych, która ni- W sporcie niepełnosprawnym w więk- gdy nie będzie mogła sobie poradzić szości wypadków to trener musi poszu- w pojedynkę. Ale sport ma dać nam kać zawodnika i zachęcić go do współ- wolność, życie bez ograniczeń, bez po- pracy. Nie każdy jest gotów na zmianę mocy innych. Sport jest formą rehabi- życia. Często pada stwierdzenie: „prze- litacji i drogą do wolności. Dlatego dla cież ja jeżdżę na wózku, nie mam nogi, Polskiego Komitetu Paraolimpijskiego nie mogę startować”. Przypomnę że po- tak ważna jest: edukacja, działalność chodzący z Toszka spod Gliwic sir Ludwig ponad 50. klubów, medialny przekaz Guttmann po II wojnie światowej widząc o sukcesach naszych sportowców. Z tego paraplegików – inwalidów wojennych

34 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 © BARTŁOMIEJ ZBOROWSK i /PKP

Trener to wychowawca, instruktor, animator, który zachęci do ar treningu, ciężkiej pracy, potem podsyca

motywację. Mamy Igor Sikorski i Łukasz Szeliga takich ludzi w sporcie niepełnosprawnych, Liczba punktów zdobytych w ostatnich latach ale mamy ich przez polską reprezentację na Zimowych Igrzyskach Paraolimpijskich. za mało. Wielu 37

dobrych trenerów 3 24 19 niepotrzebnie stawia 11 sobie bariery.

Turn ancouer Soczi Ponczan

opracował na Wyspach Brytyjskich no- w sporcie. Próbował różnych form ak- okazji Igor wcielił w życie wielką myśl sir watorskie metody rehabilitacji. Odkrył tywności, w końcu pojawił się w Rzykach Guttmana, by niepełnosprawny nigdy się że ludziom po urazach rdzenia kręgowe- w 2011 r. na zawodach w slalomie. nie załamywał. go sport może odmienić życie. Trzeba im Pamiętam że po pierwszym starcie w mi- tylko dać szansę, zachęcić ich do szczę- strzostwach Polski wylądował w szpi- śliwego życia. Z czasem z jego inicjatywy talu. Nie zniechęciło go to. Stwierdził Właściwi trenerzy narodził się ruch igrzysk paraolimpijskich. że jazda szybka na nartach jest tym, co i zaangażowanie zawodnika dają Pierwsze igrzyska odbyły się w Rzymie chce robić. Od samego początku wie- wynik. w 1960 r., a papież Jan XXIII nazwał dział do czego dążyć. Chciał sukcesów, sir Guttmanna „Coubertinem igrzysk medali. Zdawaliśmy sobie sprawę z tego, paraolimpijskich”. że mamy do czynienia z wielkim talentem Igor uprawia narciarstwo alpejskie, i że trzeba rozsądnie go poprowadzić. a w Polsce z tą dyscypliną mamy ogrom- Podczas wakacji w 2008 r. Igor W 2013 r. wysłaliśmy Go na mistrzostwa ny kłopot, nie tylko w sporcie niepeł- Sikorski spadł z drzewa, złamał kręgo- świata doskonale zdając sobie sprawę nosprawnych, ale też w sporcie olim- słup. Jego życie diametralnie się zmieni- z tego, że jest jeszcze za wcześnie, ale pijskim. To przecież jedna z najbardziej ło. Wcześniej był aktywnym chłopakiem, dzięki temu oswoił się z atmosferą wiel- popularnych dyscyplin w kraju, którą uprawiał różne sporty. Po wypadku kiej imprezy. Rok później wystartował uprawia około 6 milionów osób, ale suk- nie załamał się. Nie był więc typowym na igrzyskach olimpijskich w Soczi, nie cesów nie mamy. Istnieje tak oczywista przykładem chłopaka, który nie może ukrywam że przede wszystkim po to, przyczyna jak brak lodowców, mamy odnaleźć się w życiu, a już na pewno żeby zebrać doświadczenie. Ale przy też niedobór trenerów, instruktorów.

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 35 Dopóki nie zająłem się pracą w związku, prowadziłem i pomaga- łem Igorowi. Sam byłem zawodnikiem, startowałem na igrzyskach w Nagano, Salt Lake City i Turynie. Uczyłem się, kontaktowałem się z najsilniejszymi federacjami. Natłok obowiązków sprawił, że musiałem znaleźć kogoś na swoje miejsce. Kogoś, kto by nadawał się do pracy z niepełnosprawnymi. Odkryłem Petera Matyjaszko. Nie miałem obaw, że coś zostanie zepsute. Jedyny polski medalista W czteroleciu poprzedzającym igrzysk paraolimpijskich w Pjongczangu witany igrzyska Igor bardzo ciężko praco- na warszawskim lotnisku wał. Jego życie kręci się wokół spor- im. Fryderyka Chopina tu. W treningu wykorzystywał inne dyscypliny np. wakeboarding. Jest w tym dobry na tyle, że startuje w po- ważnych zawodach. Zresztą właśnie został mistrzem Polski. Człowiek paraolimpijskich od 1988 r., kie- Zimą stosuje się faktory, bo spor- z niepełnosprawnością ma dużo mniej dy medal zdobyli Elżbieta Dadok towcy startują jeden po drugim, a na- wariantów wykonywania różnego ro- i Stanisław Tracz. To ogromny sukces wet jeśli w narciarstwie biegowym są dzaju ćwiczeń. Musi szukać innych i motor do dalszej wytężonej pracy. starty masowe, ostatecznie obserwu- rozwiązań. Wakeboard rozwiązuje jący może zaakceptować inną kolej- kilka problemów. W tym sporcie Igor ność medalową niż na mecie. Na base- angażuje praktycznie te same mięśnie Niuanse medali na Zimowych nie wygrywa ten, który jest pierwszy, co w monoski, pracuje nad równowa- Igrzyskach Paraolimpijskich. a w narciarstwie ten, który ma najlep- gą, poprawia koordynację ruchową, szy przelicznik. Trochę przypomina to jest wysiłek, adrenalina i przyjemność sytuację w skokach narciarskich i noty z treningu. Ktoś powie, że to tylko jeden medal, za styl, punkty odjęte za wiatr i tak jak że z letnich igrzysk przywozimy grad w skokach istnieją tu zarzuty, że nie jest Ale kluczowy jest trening na stoku, medali. Zapewniam że przedstawicie- to sprawiedliwe rozwiązanie. Bo faktory jazda na monoski. Nie da się go zastą- lom zimowych sportów paraolimpijskich tylko do pewnego momentu obiektywi- pić innymi zajęciami. Udało się nam to trudniej o tak spektakularne sukcesy. zują sytuację, ale przy ekstremalnych na tyle dobrze zorganizować, że Igor warunkach pogodowych, albo gdy trasa miał dziesięć wyjazdów na zgrupo- Aby właściwie zrozumieć sport nie- jest twarda, oblodzona, wieje silny wiatr wania stricte narciarskie. Ciężko było pełnosprawnych trzeba uzmysłowić pewne grupy niepełnosprawności mają nam namówić na to zarząd Polskiego sobie kilka niuansów. Opowiem o tym łatwiej. Związku Sportów Niepełnosprawnych na przykładzie pływania i narciarstwa. „Start”, narciarstwo jest drogim spor- W pływaniu każda klasa niepełnospraw- Uważam że zostaliśmy skrzywdze- tem. Aby osiągać wyniki i co najważ- ności rywalizuje między sobą osobno czyli ni w biegach. Wojciech Skupień był niejsze konkurować z takimi potęgami wśród niewidomych lub niedowidzących o krok od medalu i powinien go zdo- jak: kraje alpejskie, Stany Zjednoczone, B3 przeciw B3, B2 kontra B2 i B1 z B1. być. Wojtek biega jednak bez kijów. Australia i Nowa Zelandia, które też B1 to sportowcy w stu procentach nie- A jeżeli jest płaska trasa – tak było mają dobre systemy paraolimpijskie, widomi. Mówiąc krótko: grupa niewi- w Pjongczangu – ludzie bez kijów nie po prostu trzeba zainwestować w pro- domych jest podzielona na trzy części mają szans. Tylko przy dużej liczbie ces szkoleniowy zawodników, mieć i każda płynie z osobna, każda zdobywa zmiennych mógłby stanąć na podium. rozbudowane sztaby trenerskie i plan medale. W narciarstwie wszystkie grupy Nie tylko ja widzę pewną niedogod- przygotowań. niepełnosprawności rywalizują razem. ność obecnego systemu przeliczników Później są stosowane przeliczniki czasowe w narciarstwie, ale też inni trenerzy ze Mimo że odstajemy od kon- czyli mnoży się wynik przez odpowiedni świata sportów paraolimpijskich i przede kurencji na świecie zdobyliśmy procent ustalony w zależności od niepeł- wszystkim Międzynarodowy Komitet medal. Liczyliśmy nawet bardziej nosprawności. Czas przeliczony (faktor) Paraolimpijski (IPC). Zostały podjęte na krążek w slalomie, ale Igor wywal- decyduje o kolejności w trzech połączo- prace, by zmienić ten system, zbudować czył go w gigancie. To pierwsze pol- nych klasach. Inny faktor jest w slalomie, handicap dla danej trasy, trochę jak to skie miejsce na podium w igrzyskach inny w slalomie gigancie, inny w zjeździe. się dzieje w golfie. Pomysł jest ciekawy.

36 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 © BARTŁOMIEJ ZBOROWSK i /PKP ar

Tyler Walker (USA), Jesper Pedersen (Norwegia) i Igor Sikorski Igor Sikorski na monoski – medaliści w monoski jeździ od 2009 roku ZIO w Pjongczangu

Walczymy o nowe kadry Obidowiec, Start Nowy Sącz oraz Start Europejskich i AWF-ami kończymy trenerskie. Bielsko-Biała. To zdecydowanie za mało, opracowanie ram kwalifikacji w odnie- a trzeba powiedzieć że w narciarstwie sieniu do uprawnień trenerskich. Polski biegowym łatwiej dochodzi się do wyso- Komitet Paraolimpijski chce certyfiko- Do Pjongczangu wysłaliśmy nie- kiego poziomu sportowego także z tego wać takie uprawnienia, ale także stwo- wielką kadrę. Finanse przekładają się powodu, że część pracy można wykonać rzyć pewną nadbudowę. Chcemy trena poziom sportowy i nie mieliśmy nie na śniegu, ale na przykład na narto- nerom pomagać w podejściu do pracy na tyle silnej grupy, by reprezentowała rolkach. Nie trzeba wydawać pieniędzy z niepełnosprawnymi. nas większa liczba sportowców. W spo- na wyjazdy na lodowce. rcie niepełnosprawnym wielką prze- To nie jest wiedza tajemna. szkodą są kontuzje. Zawodnicy często Obecnie planujemy przede wszyst- Odstępstw wynikających z niepełno- się zniechęcają. Uznają że są za bardzo kim otworzyć się na trenerów. Wspólnie sprawności jest bardzo wiele, natomiast doświadczeni przez los, by jeszcze bar- z Instytutem Sportu, Instytutem Badań są pewne proste zasady, które stosując dziej cierpieć. Inna sprawa że taki sporto- w treningu, sprawią że wszelkie zagroże- wiec po kolejnym złamaniu nogi, będzie nia, potencjalne negatywne konsekwen- się obawiał o swoją przyszłość, bardziej cje uprawiania sportu nikną. Najbardziej niż zawodnik ze sportów olimpijskich. brakuje nam ludzi, personelu. Rozwinąć Andrzej Szczęsny który ścigał się na jed- Zawodnicy pełnosprawni sport paraolimpijski możemy tylko po- nej nodze, gdy złamał ją po raz trzeci po- sami zgłaszają przez nawiązanie współpracy z nowymi wiedział – dość. Nie był w stanie wrócić się do trenerów, osobami. Trener jest kluczową postacią do narciarstwa alpejskiego. Kadrę mieli- w każdym sporcie. To wychowawca, śmy więc taką, na jaką nas obecnie stać. klubów i mówią, instruktor, animator, który zachęci do że chcą uprawiać tę treningu, ciężkiej pracy, potem podsyca Ale optymistycznie patrzymy w przy- dyscyplinę. W sporcie motywację. Mamy takich ludzi w spo- szłość. Jesteśmy pełni zapału, by zbudo- rcie niepełnosprawnych, ale mamy ich wać jeszcze silniejszy sport paraolimpij- niepełnosprawnym za mało. Wielu dobrych trenerów niepo- ski. Myśląc o sportach zimowych, nie w większości wypadków trzebnie stawia sobie bariery. Jest to sy- jesteśmy w złej sytuacji. Na ostatnich to trener musi poszukać tuacja z którą mamy do czynienia na ca- mistrzostwach kraju wystartowało 30. łym świecie. Nawet w Holandii, gdzie nie zawodników, tyle ilu w wielu silnych zawodnika i zachęcić go ma podziałów na trenerów od sportów krajach w tej dyscyplinie. Narciarstwo do współpracy. Nie każdy olimpijskich i paraolimpijskich występuje biegowe nie jest tak popularne, ale cie- jest gotów na zmianę ten problem. Skoro nawet w bardzo dba- szymy się, że w planach budowy torów jącej o integrację Holandii tak się dzieje, w Jakuszycach pojawił się też pomysł życia. to co dopiero u nas? Jeśli chcemy mieć obiektu dla paraolimpijczyków. Zależy więcej niż jeden medal na zimowych nam na tym. Niestety posiadamy tyl- igrzyskach paraolimpijskich musimy ten ko trzy kluby biegowe – Obidowa stan rzeczy zmienić.

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 37 WALKA Z DOPINGIEM

WYWIAD Prowadzimy pracę u podstaw Rozmawiał: Olgierd Kwiatkowski MÓWI: MICHAŁ RYNKOWSKI, DYREKTOR POLADA O roku działalności Polskiej Agencji Antydopingowej, nowych zasadach kontroli i penalizacji, szansach ministra Witolda Bańki w wyborach na szefa WADA mówi Michał Rynkowski, dyrektor POLADA.

Forum Trenera: Jakby pan pod- Nigdy wcześniej w Polsce nie przepro- przez nasz system edukacji 6800. za- sumował rok działalności Polskiej wadzono takiego wydarzenia i nie było wodników lub trenerów. Prowadzimy Agencji Antydopingowej? tak rozwiniętych kontroli antydopin- też kampanię „Gram Czysto Fair Play”. MICHAŁ RYNKOWSKI: W lip- gowych. W tym samym czasie byliśmy Jesteśmy obecni na Ogólnopolskich cu zeszłego roku, kiedy Komisja do zobligowani do tego, żeby realizować Olimpiadach Młodzieży, na większości Zwalczania Dopingu została prze- nasze bieżące zadania. Ale cały rok był mistrzostw Polski juniorów. Chcemy kształcona w Polską Agencję bardzo intensywny. Od lipca ubiegłego żeby informacja o tym, co zawodnicy Antydopingową od razu stanęliśmy roku do dziś pobraliśmy aż 3484 próbki. mogą stosować, a czego powinni się przed dużym wyzwaniem realizacji wystrzegać docierała szybko i zapo- programu antydopingowego podczas FT: POLADA działa bardziej pre- biegła fatalnym konsekwencjom np. rozgrywanych we Wrocławiu igrzysk wencyjnie czy represyjnie? przedwczesnym końcu kariery. Często nieolimpijskich World Games. W su- MR: Jeżeli pojawi się sytuacja zawodnicy nieświadomie stosują sub- mie Polska Agencja Antydopingowa że w próbce pobranej od sportowca stancje zabronione. pobrała niemalże 400 próbek an- wykrywamy substancje zabronione, tydopingowych w 11. dni podczas czy w ogóle dowiadujemy się z jakiś FT: Skąd wynika to nieświadome 69. misji kontrolnych. Był to złożony źródeł, że doszło do naruszenia przepi- stosowanie dopingu? i intensywny program kontroli an- sów antydopingowych, wtedy wszczy- MR: Zawodnicy na własną rękę kupu- tydopingowych, na którego reali- namy postępowanie. Jeśli zawodnik jest ją niesprawdzone preparaty zazwyczaj zację w standardowych warunkach winny kończy się to karą dyskwalifikacji. za pośrednictwem Internetu, które są pracy potrzeba dwóch miesięcy. Prewencyjnie działamy głównie poprzez sprowadzone ze Stanów Zjednoczonych W sumie w skład zespołu antydo- wiele akcji edukacyjnych. lub Chin. Zawierają one zabronione pingowego wchodziło: 3. koordyna- środki często niedeklarowane na ety- torów, 27. kontrolerów antydopingo- FT: Jakie to są akcje? kietach lub występujące pod niewłaści- wych (w tym: 5. z Wielkiej Brytanii, MR: Prowadzimy pracę u podstaw. wymi nazwami. po jednym z: Barbadosu, z Białorusi, Realizujemy więc szkolenia adresowane z Czech, z RPA i ze Słowacji), 10. kon- do młodych zawodników, ale też do kadr FT: A świadomy doping? Jakie trolerów pobierających krew oraz seniorskich. Naszymi działaniami jest są motywy jego stosowania przy ponad 35. wolontariuszy. Cały skład objętych wiele związków sportowych. wzmożonych kontrolach i możli- ekipy antydopingowej liczył 75 osób. Od lipca ubiegłego roku przewinęło się wych konsekwencjach?

38 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 Podsumowanie kontroli antydopingowych MR: Przyczyny są niezmienne od lat: powołano panel dyscyplinarny przy podczas ZIO chęć uzyskania dobrego wyniku, do- POLADA, który jest jedynym organem w PJONGCZANGU 2018 stania się do kadry narodowej, pokusy w Polsce odpowiedzialnym za realizację zabłyśnięcia we własnym środowisku. postępowań dyscyplinarnych. Kiedyś Nawet nie mówimy tu o wielkich pienią- było tak, że w przypadku naruszenia dzach, przecież często dotyczy to bar- przepisów antydopingowych sprawy 3186 dzo młodych zawodników. takie były rozpatrywane przez komisje związków sportowych, natomiast te- pobranych próbek FT: Czy wśród trenerów młodych raz odpowiada za to tylko jeden organ. zawodników istnieje świadomość Wszystkie postępowania zostały scen- walki z dopingiem? tralizowane, orzecznictwo jest jednolite MR: Zależy to od człowieka. Jeżeli ktoś i zostało sprofesjonalizowane w sposób ma bardziej profesjonalne podejście satysfakcjonujący dla Światowej Agencji 2262 i widzi zagrożenie, że zawodnik może Antydopingowej, która te wszystkie po- stosować doping nawet nieświadomie, stępowania nadzoruje. Ponadto uregu- próbek moczu to się zainteresuje jak uniknąć takich lowano kwestię współpracy POLADA problemów. Niestety i sami zawodnicy ze służbami i prokuraturą oraz wprowa- i trenerzy bywają jednak ignorantami dzono dwa przepisy karne. Oprócz prze- stępstwa podawania niektórych substancji zabronionych również jako czyn 295 zabroniony potraktowano: handel, pro- Cały rok był bardzo dukcję i udostępnianie niektórych sub- próbek krwi ABP stancji zabronionych, w szczególności intensywny. Od lipca steroidów anaboliczno-androgennych. ubiegłego roku do dziś FT:W życie weszły też zmiany dotyczące samej kontroli 632 pobraliśmy aż antydopingowej MR: Jest ich kilka, bardzo istotnych. próbek krwi ABP 3484 próbki. Po powiadomieniu o tym że zawodnik został wytypowany do kontroli musi się w kwestii przepisów nie tylko antydo- na niej stawić niezwłocznie. Wcześniej pingowych, ale tych funkcjonujących obowiązywała nieformalna reguła, że ma 632 w sporcie. Nasza rola polega więc na to godzinę. Teraz nie dajemy tej godzina tym, żeby zachęcać tych ludzi i osoby ny, chyba że zaistniała usprawiedliwiona próbek krwi hGH im towarzyszące czyli np. fizjoterapeu- sytuacja – sportowiec musi pójść na de- tów, masażystów, żeby zwracali uwagę korację, konferencję prasową, czy od- na antydopingowe regulaminy. niósł ciężką kontuzję, albo za chwilę ma kolejny start. Wprowadzony został zakaz FT: Od początku roku zmieniły się spożywania alkoholu w stacji kontroli 15 przepisy antydopingowe w Polsce. antydopingowej. Zostało dowiedzione, Jakie najbardziej istotne zmiany że alkohol może wpłynąć na profil stero- wszczętych postępowań weszły w życie? idowy. Nie chcielibyśmy też dopuszczać MR: POLADA została powołana do pojawiania się lekkomyślnych zacho- na podstawie ustawy o zwalczaniu do- wań w stacjach kontroli antydopingowej, pingu w sporcie, wprowadzającej szero- to jest bardzo poważny proces. Ważne ki pakiet przepisów związanych z walką by zawodnicy pamiętali o tym, żeby 6 dopingu w sporcie. Zaktualizowano de- wpisywać wszelkie preparaty i leki jakie finicję dopingu, kwestię funkcjonowania stosowali przed kontrolą antydopingową. naruszeń Polskiej Agencji Antydopingowej, ale też Jeśli wykrywamy później substancję

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 39 Aktualnie pretendentów na stanowisko prezydenta WADA jest dwoje – norweska minister kultury Linda Helleland oraz minister Witold Bańka.

zabronioną, którą zawodnik przyjął FT: Czy w polskim podnoszeniu im pomóc przez przeprowadzanie szko- nieświadomie to są szanse, że kary ciężarów sytuacja się poprawiła? leń antydopingowych. w ogóle nie będzie, albo będzie zła- MR: Na pewno jest lepiej. W ubiegłym godzona. Zadeklarowanie stosowa- roku były trzy przypadki ciężarowców FT: Ile wynosi koszt badania an- nia leków po kontroli takich szans nie złapanych na dopingu, gdzie wcześniej tydopingowego w Polsce? daje. W regulacjach nowych prze- było to 6-8 osób. MR: Średnio około 270 zł – jest to pisów wezwany zawodnik nie ma koszt wysłania kontrolerów, delegacja możliwości pójścia pod prysznic albo FT: Na ile jest to zasługa świa- itp. Łączny, ogólny koszt wraz z ana- do toalety, tylko od razu z boiska, domej działalności Polskiego lizami wynosi około tysiąca złotych. z bieżni przychodzi do stacji kon- Związku Podnoszenia Ciężarów? Badania przeprowadzamy w labora- troli. Chodzi o to, żeby mocz, który MR: Na pewno związek stara się ro- torium w Warszawie, znajdującym się odda do kontroli był tym pierwszym. bić wszystko, żeby zerwać z wizerun- na terenie Instytutu Sportu – PIB. To kiem dopingu, który przylgnął do nich jedyne laboratorium w Polsce, jedno FT: Czy są nadal dyscypliny w związku z aferą dotyczącą braci z 32. na świecie. na które POLADA zwraca szcze- Zielińskich. Ale i wcześniej kilku polskich gólną uwagę? ciężarowców naruszyło przepisy kodek- FT: Czy są jakieś nowe „dopingowe MR: Prowadzimy ocenę ryzyka sto- su antydopingowego. Przypomnę fawo- tendencje” w świecie sportu? sowania dopingu w poszczególnych rytkę do złota na igrzyskach w Londynie MR: Zawodnicy coraz częściej stosują dyscyplinach sportu. Cały czas ry- Marzenę Karpińską. Sytuacja się uspo- modulatory hormonów, małe peptydy. zykowną dyscypliną jest podnosze- kaja, ale potrzeba czasu, żeby to śro- Popularny jest doping krwią, mikrodaw- nie ciężarów i lekkoatletyka. Nie dowisko wypleniło doping. Nadal w tej kowanie EPO albo sterydów anabolicz- wspominam o kulturystyce, bo to dyscyplinie są ludzie, którzy myślą, że nie nych. Wybór środka zależy od dyscy- jest dyscyplina nieolimpijska, bardziej da się inaczej osiągać wyników niż za po- pliny. Sportowi oszuści zawsze szukają o charakterze komercyjnym. Jednak mocą niedozwolonego wspomagania. nowych dróg. Niektóre substancje są nie wszystkie sporty są traktowane Wychodzą z założenia, że tylko tak bardzo trudno wykrywalne, eliminowa- jako dyscypliny wysokiego ryzyka, mogą konkurować ze wschodem, gdzie ne z organizmu w ciągu 24-48 godzin. na przykład sporty zespołowe. Tam istnieje przyzwolenie na stosowanie przypadków występowania dopingu substancji zabronionych. Na szczęście FT: Jest szansa, żeby kogoś takie- jest stosunkowo niewiele, a prze- Międzynarodowa Federacja Podnoszenia go złapać na oszustwie? prowadzone zostało sporo kontroli, Ciężarów podjęła zdecydowaną walkę MR: Funkcjonuje u nas departament w szczególności piłkarzy nożnych. z krajowymi federacjami cieszącymi się śledczy. Zbiera dane o profilu zawod- Wyjątkiem jest rugby, choć w ostat- złą sławą w tej kwestii. W takiej dyscy- ników, które są dokładnie analizo- nich latach liczba naruszeń przepisów plinie pokusa sięgnięcia po niedozwolo- wane. Laboratorium może w każdej antydopingowych zmalała. Nie ozna- ne substancje jest i będzie bardzo duża. chwili wytypować zawodnika jeśli wi- cza to jednak, że sportom zespoło- Polski związek stoi przed trudnym zada- dzi, że paszport biologiczny sportow- wym możemy odpuścić. niem. Bardzo się starają, my też chcemy ca jest zaburzony i zarekomendować

40 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 Wszystkie postępowania zostały scentralizowane, orzecznictwo jest jednolite i zostało sprofesjonalizowane w sposób satysfakcjonujący dla Światowej Agencji Antydopingowej, która te wszystkie postępowania nadzoruje. Liczba naruszeń i badań antydopingowych w Polsce w latach 2002-2017 Liczba badań Liczba naruszeń

3 3

szybkie przeprowadzenie badań. Może to też nastąpić w chwi- mieliśmy doping systemowy. Nie sądzę, żeby Koreańczycy li, gdy ma wątpliwości co do uczciwości zawodnika. Anomalie robili to samo, na pewno wyniki sportowe na to nie wskazują. mogą się zdarzać z różnych powodów, nie tylko ze względu na stosowanie niedozwolonych substancji, ale także z powo- FT: Niedługo POLADA może mieć wielkiego sprzymie- du choroby sportowca, treningu na wysokościach itp. To też rzeńca w WADA. Minister Sportu i Turystyki Witold uwzględniamy w swoich założeniach. Bańka będzie kandydował na szefa Światowej Agencji Antydopingowej. Jakie są szanse na to że zostanie FT: Czy igrzyska w Pjongczangu i mała liczba pozy- wybrany? tywnych wyników antydopingowych jest powodem MR: Duże. Wybory można podzielić na dwa etapy, pierwszy to wy- do optymizmu. Olimpijczycy stali się bardziej uczciwi? łonienie przedstawiciela Europy, i drugi właściwy, wybór prezydenta MR: Wiele złego się nie wydarzyło, ale… poczekajmy. Próbki WADA z grona wcześniej wyłonionych kandydatów. Aktualnie pre- są przechowywane przez 10 lat. Po Londynie też myśleliśmy, tendentów na stanowisko prezydenta WADA jest dwoje – norweska że jest wszystko w porządku, natomiast reanalizy pokazały, minister kultury Linda Helleland oraz minister Bańka. Wyboru doko- że wielu zawodników zwłaszcza ze wschodu stosowało sub- nają w połowie przedstawiciele rządów i w połowie przedstawiciele stancje niedozwolone – głównie steroidy anaboliczno-andro- ruchu sportowego podczas Światowej Konferencji Antydopingowej genne. Nigdy nie stwierdzę tego ze stuprocentową pewnością, WADA, która odbędzie się w listopadzie 2019 r. w Katowicach. ale nie spodziewałbym się teraz scenariusza rosyjskiego, gdzie W tej chwili na horyzoncie nie ma innych kandydatów.

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 41 KĄCIK TRENERA © ADAM NURKIEWICZ © ADAM /MEDIASPORT

Obciążenia w treningu biegowym płotkarzy na 400m Proces treningowy realizowany w grupie płotkarzy na dystansie 400 m ma wielokierunkowe i wieloaspektowe oddziaływanie, uzależnione m.in. doborem obciążeń treningowych. Obciążenia treningowe to słowa klucze w teorii treningu sportowego, mającego w polskiej nauce wielkie tradycje (wspomnę jedynie o warszawskiej szkole reprezentowanej przez profesorów: Ulatowskiego, Ważnego, Sozańskiego czy ostatnio Adamczyka.

prof. dr hab. dr Krzysztof Janusz Iskra Przednowek Politechnika Opolska Uniwersytet Rzeszowski Wydział Wychowania Wydział Wychowania Fizycznego i Fizjoterapii Fizycznego

42 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 Tabela 1. Klasyfikacja biegowych środków treningowych w sprincie wg wzorców amerykańskich

Grupa środków Charakterystyka treningowych

1. Pojemność tlenowa 2. 200–600 m Wytrzymałość tempowa 3. 60–69% ekstensywna 4. 45–90 s/1,5–3 min „Tempo B” 5. 2000–4000 m 6. 5x600 m, V=65% (luźne biegi), p=2 min (w terenie)

1. Moc tlenowa 2. 100–200 m Wytrzymałość tempowa 3. 70–79% ekstensywna 4. 30–90 s/2–3 min „Tempo A” 5. 1800–2400 m 6. 3x10x100 m, V=75%, (rytmowo, naliza obciążeń treningu za- luźno), p=30 s/ 3 min wiera kilka ważnych proble- 1. Pojemność beztlenowa mów związanych z jakością 2. 80–350 m (jakie ćwiczenia?), objętością Wytrzymałość tempowa 3. 80–89% Ai intensywnością (ile tych ćwiczeń?), intensywna 4. 30 s–5 min/3–10 min a także zmiennością (w poszczególnych „Tempo intensywne” 5. 1000–2600 m latach, okresach czy mikrocyklach, a tak- 6. 5x300 m, V=85%, (żywe tempo), że różnych poziomach zaawansowania; p=8 min w sumie jak je zaplanować?). Problemy te są zawsze aktualne i nierozerwalnie 1. Wariant 1: moc niemleczanowa związane z przygotowaniem biegowym (95–100%) (bez płotków i z płotkami) zawodników Wariant 2: moc glikolityczna specjalizujących się na dystansie 400 m (90–95%) przez płotki. 2. 20–80 m Szybkość biegowa 3. Wariant 1: 95–100% „Szybkość” Wariant 2: 90–95% 4. Wariant 1: 3–5 min Powyższe aspekty obciążeń trenin- Wariant 2: 6–9 min gowych w odniesieniu do środków (ćwi- 5. 300–600 m czeń) o charakterze biegowym przedsta- 6. 6x60 m, V=95% (treningowa wiono w poniższym tekście. prędkość maksymalna), p=6 min

1. Jakość Objaśnienia A – szczegóły wysiłku energetycznego, B – długość dystansu, C – intensywność wysiłku, D – przerwy między powtórzeniami/ seriami, E – całkowity metraż treningu, F – przykładowa (standardowa) jednostka treningowa. Wybór i klasyfikacja ćwiczeń biegowych z uwzględnieniem dystansu płaskiego i przez płotki. Ten pierwszy krok dla wielu trenerów może być pierwszą przeszkodą w planowaniu treningów. Setki możliwo- ści wyboru odcinków biegowych, a także wybór proporcji biegów z płotkami i bez (płaskie) stanowi wyzwanie nawet dla najbardziej doświadczonych trenerów.

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 43 Tabela 1. cd.

Grupa środków Charakterystyka treningowych

1. Wariant 1: moc niemleczanowa (95–100%). Wariant 2: moc glikolityczna (90–95%) 50–80 m Krótka niemleczanowa wytrzymałość 2. Wariant 1: 95–100% Wariant 2: szybkościowa 90–95% „Wytrzymałość szybkościowa A” 3. Wariant 1: 1–2 min/ 5–7 min Wariant 2: 2–3 min/ 7–10 min 300–800 m 6x60 m, V=90%, p=3 min

1. Wariant 1: pojemność beztlenowa (90–95%). Wariant 2: moc beztlenowa (95–100%) Krótka glikolityczna wytrzymałość 50–80 m szybkościowa 2. Wariant 1: 95–100% „Wytrzymałość szybkościowa B” Wariant 2: 90–95% 3. Wariant 1: 3–4 min Wariant 2: 1/4 min 300–800 m 6x60 m, V=95%, p=1 min

1. Wariant 1: moc beztlenowa (90–95%). Wariant 2: moc glikolityczna (95–100%) 80–150 m 2. Wariant 1: 90–95% Wytrzymałość szybkościowa Wariant 2: 95–100% „Wytrzymałość szybkościowa Jak dokonać podziału ćwiczeń (środ- 3. Wariant 1: 5–6 min klasyczna” ków treningowych) w obrębie treningu Wariant 2: 6–10 min – powtórzenia biegowego (bez płotków)? Według wielu 4. Wariant 1: 300–1000 m źródeł system energetyczny odpowie- Wariant 2: 600–1200 m dzialny za wysiłek w biegu na 400 m 5x120 m, V=95%, p=8 min odpowiedzialne są w 20-30% przemiany 1. Wariant 1: moc beztlenowa (90–95%). beztlenowe-niekwasomlekowe (charak- Wariant 2: moc glikolityczna (95–100%) terystyczne dla dystansu 100 m), w 40- 150–300 m 60% przemiany beztlenowe-kwasomle- 2. Wariant 1: 90–95% kowe (wysokie „zakwaszenie” w biegu Wytrzymałość specjalna Wariant 2: 95–100% na jedno okrążenie) a 20-30% należy 3. Wariant 1: 10–12 min „Wytrzymałość szybkościowa długa” do przemian tlenowych (biegi średnie Wariant 2: 12–15 min – powtórzenia i długie). Wyniki badań naukowych nie 4. Wariant 1: 300–1000 m Wariant 2: 600–1200 m ułatwiają rozwiązania problemu wyboru 3x300 m, V=95%, p=12 min jakości, intensywności i objętości po- szczególnych grup środków przygoto- 1. Tolerancja mleczanowa wania biegowego. Informacja w dalszym 300–600 m ciągu jest prosta – trzeba być sprinterem, 2. Wariant 1: 90–95% uśmiechać się na mecie przy poziomie Wariant 2: 95–100% mleczanu powyżej 20 mmol/l, a także Wytrzymałość specjalna II 3. Wariant 1:15–20 min mieć predyspozycje do biegów średnich. „Tolerancja kwasomlekowa” Wariant 2: >20 min 4. Wariant 1: 900–1200 m Balansowanie między sprintami Wariant 2: 300–900 m na 60 m a biegami długimi sprawia wiele 2x500 m, V=95%, p=25 min kłopotów trenerom specjalizującym się na dystansie 400 m (z płotkami i bez). Dlatego też zakres odcinków biegowych

44 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 Tabela 2.

Biegowe środki treningowe płotkarzy na dystansie 400 m (wg Iskra i Kosmol 1994, Kotlarski 1995 i wielu późniejszych prac)

Biegi płaskie

Biegi z umiarkowaną intensywnością

• Bieg ciągły o małej i umiarkowanej intensywności (do 2 km, np. trucht przed treningiem, wybieganie po treningu) • Biegi powtórzeniowe o umiarkowanej intensywności (przebieżki Przygotowanie przed i po treningu, interwały ekstensywne) wszechstronne Biegi ciągłe (> 2 km)

• Biegi ciągłe (powyżej 2 km) o charakterze tlenowym. • Biegi ciągłe (powyżej 2 km) o charakterze tlenowo-beztlenowym • Wycieczki

Wytrzymałość tempowa • Wytrzymałość tempowa klasyczna (krótka) – odcinki do 300 m (do 1 min) • Wytrzymałość tempowa klasyczna średnia (do 3 min) – odcinki 300-800 m • Wytrzymałość tempowa klasyczna długa Przygotowanie – odcinki powyżej 800 m (3 min) ukierunkowane • Wytrzymałość tempowa interwałowa • Wytrzymałość tempowa mieszana (łączenie różnego typu odcinków o umiarkowanej intensywności) Szybkość

• Szybkość „techniczna” (prędkość kontrolowana) jest w tym przypadku nieograniczony, • Szybkość maksymalna zależny od m.in. koncepcji treningowych • Starty i predyspozycji biegacza.W tym zakresie Biegi płaskie Biegi przez płotki przedstawiamy2 poglądy: Wytrzymałość szybkościowa Rytm klasyczny • klasyczną nomenklaturę amerykań- • Rytm krótki sko-kanadyjską (1), • Wytrzymałość szybkościowa (do 3 płotków) • własne koncepcje, modyfikowane klasyczna (odcinki do 150 m) • Rytm średni od wielu lat dla potrzeb szkoleniow- • Wytrzymałość szybkościowa (4-7 płotków) ców i naukowców (2). interwałowa • Rytm długi (powyżej 8 płotków) (1) Środki przygotowania Wytrzymałość specjalna Rytm interwałowy biegowego biegaczy na 400 m • Wytrzymałość specjalna klasyczna w amerykańskiej (kanadyjskiej) (biegi ze skróconymi (krótka; odcinki 150-300 m) przerwami) koncepcji treningowej Przygotowanie • Wytrzymałość specjalna klasyczna Rytm mieszany specjalne (średnia; odcinki 300-800 m) Zaproponowana przez Wincklera • Wytrzymałość specjalna (biegi w rytmie 4-8 kroków i Gambettę (1986) klasyfikacja biego- interwałowa między płotkami wych środków treningowych w biegach (krótka; 150-300 m) sprinterskich akceptowana jest i po- • Wytrzymałość specjalna Rytm 110 m ppł wielana przez ośrodki głównie w USA interwałowa (średnia; i w Kanadzie (McFarlane 2000, Hiserman powyżej 300 m) • Wytrzymałość specjalna mieszana 2008). (łączenie różnych odcinków (biegi w rytmie na 3 kroki) o submaksymalnej i maksymalnej Warto przedstawić zasady grupowa- intensywności nia treningów biegowych według amery- Sprawdziany i zawody kańskich wzorców (tabela 1).

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 45 Tabela 3.

Zależność wyników w biegu na 400 m ppł od wybranej objętości biegowych środków treningowych

Źródło Środki treningowe Iskra 2001 Adamczyk 2007 Szybkość maksymalna – - 0 Szybkość „techniczna” 0 0 Wytrzymałość ++ (ale tylko 0 szybkościowa interwałowa) 0-(++) – w zależności Wytrzymałość specjalna ++ od typu

Wytrzymałość tempowa 0 0

+ (biegi o charakterze Wytrzymałość ogólna 0 tlenowym) Biegi przez 1-3 płotki 0 0 Biegi przez 4-7 płotków 0 0 Biegi przez 8-12 ++ ++ płotków Biegi przez płotki 0 ++ (rytmy „interwałowa”) w zmiennym rytmie

Tabela 4.

Zależność wyników w biegu na 400 m ppł od wybranej objętości biegowych środków treningowych Podział biegowych środków treningowych wg autorów polskich jest podobny, jednakże programy treningowe Poziom uwzględniają więcej różnorodnych od- Niski Średni Wysoki cinków tempowych oraz (czego nie ma z(53-54s) (51-52 s) (49-50 s) w koncepcji amerykańskiej) liczne wybie- Szybkość biegowa - + + gania i biegi ciągłe (także w czasie gór- skich wędrówek). Szybkościowe ćwiczenia - + + techniczne Już sama matryca biegowych środków Wytrzymałość + - + treningowych skłania do zadania wielu szybkościowa pytań, dla przykładu: Wytrzymałość specjalna - + + • po co płotkarzowi tyle wysiłków tlenowych? Wytrzymałość tempowa - + + • czy wytrzymałość tempowa (o in- tensywności 80-85%) nie jest stratą Wytrzymałość tlenowa 0 0 - czasu? • z której strony podejść do treningu Biegi przez 1-3 płotki - 0 + płotkarza na 400 m – od szybkości czy od „tempa”? Biegi przez 4-7 płotków 0 0 - • co wybrać – klasyczne odcinki po- wtórzeniowe czy trening powtórze- Biegi przez 8-12 płotków - - + niowy? • ... i ostatecznie – czy powinniśmy Biegi w zmiennym - + + stosować mając tak wiele, różno- rytmie rodne grupy środków?

46 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 Tabela 5.

Zmienność stosowania biegowych środków treningowych w różnych okresach szkolenia (400 m ppł)

Okres Biegi płaski Biegi przez płotki • Interwały płotkarskie (techniczne • Biegi ciągłe i zmienne i rytmowe) • Wycieczki górskie (na zgrupowaniach) • Zajęcia łączone Przygotowania ogólnego • Szybkość techniczna „technika” (marsze+ biegi+ rytmy) • Wytrzymałość tempowa średnia i długa Przykład: Przykład: trening zintegrowany: tempo długie 6x2 min, V=80%, p=6 3x[(1) marsze przez 10 płotków + (2) 200 m/90% + (3) 5 płotków (4 kroki) • Wytrzymałość tempowa – interwałowa • Rytmy długie • Wytrzymałość specjalna długa • Rytmy interwałowe • Szybkość maksymalna • Rytmy łączone Przygotowania specjalnego • Wytrzymałość szybkościowa Przykład: Przykład: rytmy łączone: wytrzymałość specjalna 3x (200 m/ 85% + 8 płotków, 2x (500+250m), V=90/ 95%, p=10/ 15 p=2/ 15)

• Interwały ekstensywne • Rytmy średnie i krótkie • Wytrzymałość specjalna – interwałowa. • Rytmy interwałowe • Wytrzymałość szybkościowa (długa) Przykład: Przedstartowy i startowy • Szybkość „techniczna” rytmy interwałowe Przykład: 3x2x5 płotków (V= 90%, rytm startowy, wytrzymałość szybkościowa w drugim biegu dobieg 150-200-250-200m, V=95%, p=1-15 o 1 m krótszy)

2. Objętość i intensywność

Jakość treningu to nic innego jak określenie najbardziej efektywnych środków treningowych czyli tych ćwiczeń, których stosowanie ma największy wpływ na popra- wę wyników w biegu na 400 m ppł. Jakość obciążeń treningowych to uproszczona wersja popularnej optymalizacji treningu (= poszukiwanie rozwiązań optymalnych). Najpopularniejszą metodą w tym zakresie jest analiza korelacji między objętością treningu w zakresie danego ćwiczenia (grupy ćwiczeń) a poziomem sportowym w teście docelowym, tj. czasem biegu na 400 m ppł.

Badania naukowe w tym zakresie nie są jednoznaczne. W tabeli 3. przedstawiono wpływ wybranych środków biegowych wyrażonych w rocznej objętości treningu na wynik w biegu płotkarskim w danym sezonie. Badaniami objęto 33. płotkarzy z lat 1994-1999 (średnia wyniku 51,25±1,46 s; Iskra 2001) oraz 25. zawodników z lat 1972-2006 (średnia podobna – 51,37±1,33 s; Adamczyk 2007).

Dla uproszczenia analizy zależności statystyczne przedstawiono w sposób uprosz- czony: (1) przy braku zależności (p>0,05) postawiono znak „0”, (2) przy zależności istotnej (p≤0,05) postawiono znak „+”, (3) przy korelacji znacznej (p≤0,01) zaznaczono „++”, a (4) negatywne skutki treningu (p≤0,05 przy wskaźniku ujemnym) przedstawiono jako „ – -”.

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 47 Tabela 6.

Zamienność stosowania biegowych środków treningowych z uwzględnieniem różnych miejsc treningu (400 m ppł, okres wczesnowiosenny – marzec/ kwiecień)

Trening płotkarski Trening biegowy Miejsce Akcent – wytrzymałość rytmowa Akcent – wytrzymałość specjalna (średnia) Interwał płotkarski (technika) Wytrzymałość specjalna – interwałowa 5x (3x5 płotków) 4 kroki Hala sportowa 2x6x60 m (na przemian, V=80/ 85%, + (bieg powrotny) 4 płotki/ 5 kroków + „kiszka” (60 m) p=2/ 15) (kolejny bieg powrotny 5 płotków/ 4 kroki Interwał płotkarsko-biegowy Wytrzymałość specjalna – interwałowa 2x (200 m + 5 płotków) 4 kroki, Hala sportowa okólna (Spała) 3x (200+60 m), V=85/ 95%, p=2/ 15 p=1/ 10 + 2x (5 płotków/ 4 kroki + 150 m + 4 płotki/ 5 kroków), p=1/ 10 Wytrzymałość rytmowa długa (tempo Stadion Wytrzymałość tempowa umiarkowane). lekkoatletyczny (8o) 3x (500+300 m), V=8%, p=6/ 8 4x 12 płotków (rytm o 2 kroki większy, V=80% (spokojnie), p=12 Wytrzymałość rytmowa długa Wytrzymałość specjalna (klasyczna) Stadion lekkoatletyczny (RPA, 25o) 500+300+500 m, V=95%, p=20 12-10-8 płotków (odległości 50 cm mniejsze, rytm startowy)

Obydwie, niezależne analizy dowodzą, że objętość treningu W analizie „ważności” stosowania wy- niektórych grup biegowych środków treningowych płotkarzy branych grup środków istotne jest spoj- nie tylko nie ma większego wpływu na rekordowy wynik sezo- rzenie na poziom sportowy. Jak wynika nu, ale może mieć negatywny związek z poziomem sportowym. z tabeli 4., w miarę rozwoju mistrzostwa sportowego zmienia się znaczenie poszcze- O ile znaczenie wytrzymałości specjalnej i rytmu dłu- gólnych grup ćwiczeń. Badania prowa- giego jest niekwestionowane, to niewielki (czasami zerowy) dzone pod przewodnictwem Przednówka wpływy innych środków biegowych należy prześledzić w róż- (2017, 2018) dowiodły, że inne środki tre- nych okresach szkolenia. Na pewno nie można wyobrazić ningowe są ważne na początku szkolenia, sobie treningu 400-metrowca (z płotkarzami) bez szybko- inne na etapie zaawansowanym.W tabeli ści, wytrzymałości tempowej, czy dobiegów do 1-2 płotka. 4. przestawiono pozytywny (+), negatyw- Z całą pewnością także akcenty na te środki treningowe nie ny (-) i neutralny (0) wpływ objętości tre- są gwarancją końcowego sukcesu. Jeżeli nie mam zdolności ningu biegowego dla zawodnika w wie- szybkościowych wówczas liczne treningi tego typu mogą niku 22. lat, o standardowej (185/ 75 kg) czego nie zmienić (1), jeżeli będę zmuszony biegać odcinki budowie ciała. wyłącznie w tempie umiarkowanym (85% – „tempo”) to nie jest to gwarancją prędkości w wysiłkach maksymalnych (2), W tej koncepcji analizy naukowej zna- a także liczba treningów z akcentem na pierwszą część dy- czenie szybkości biegowej wzrasta wraz stansu wcale nie gwarantuje sukcesów na pełnym dystansie z poziomem sportowym płotkarzy, podobnie 400 m (3). jak objętość treningu wytrzymałościowego.

48 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 Tabela 7.

Zmienność stosowania biegowych środków treningowych na różnych etapach szkolenia (400 m ppł). Etap kariery Biegi płaski Biegi przez płotki sportowej • Biegi ciągłe o niskiej • Płotkarskie tory intensywności przeszkód • Wytrzymałość tempowa • Rytm 3-krokowy krótka • Rytm mieszany Początkujący • Szybkość (techniczna Przykład: (młodzież) i maksymalna) rytm mieszany Przykład: 3x 6 płotków (4 kroki) wytrzymałość tempowa + 2x 4 płotki (ustawione 120-150-200-150, V=85%, p=6 nieregularnie) • Biegi zmienne (fortlek) • Rytm średni • Wytrzymałość tempowa • Wytrzymałość tempowa długa + wytrzymałość rytmowa Średniozaawansowani • Wytrzymałość Przykład: (II-I klasa) szybkościowa „tempo” + „rytm” Przykład: 300 m + 8 płotków + 300 m wytrzymałość szybkościowa 2x (150+200), V=90%, p=10 • Interwały ekstensywne • Rytm długi • Interwały intensywne • Rytm interwałowy • Wytrzymałość specjalna Przykład: • Szybkość rytm długi Zaawansowani „supramaksymalna” 10-12-8 płotków, p=20 (klasa M i powyżej) Przykład: wytrzymałość specjalna 300-500-300, V=95%, p=20

Ta ostatnia kwestia marginalnie traktuje Zmienność środków treningowych w różnych fazach przygo- wytrzymałość ogólną (tlenową), co wśród towań to podstawowy element periodyzacji treningu. Zmiany wielu trenerów może wzbudzać zdziwienie. środków treningowych wymuszają nie tylko klasyczne wzorce szkolenia sportowego, ale także czynniki niezależne od trenera (długa, polska zima czy struktura psychiczna biegacza, często 3. Zmienność buntująca się przeciwko utartym stereotypom). W tabeli 5. po- dano standardy szkolenia płotkarzy na 400 m w różnych okresach treningowych. Wybór ćwiczeń (w konsekwencji ob- Rozważania o stosowności wykorzystania wybranych (ulubio- ciążeń treningowych) nie jest „instrukcją nych) środków treningowych może być weryfikowana z uwzględ- obsługi zawodnika” czy szablonem, rozwią- nieniem aktualnej infrastruktury treningowej. Trener musi być zującym każdy przypadek. Znajomość bie- zawsze przygotowany na „nieoczekiwaną zmianę” warunków gowych środków treningowych w szkoleniu treningowych. W 1999 r. w okresie wiosennych przygotowań do płotkarzy pozwala nam na ich dostosowanie mistrzostw świata, w czasie majowego treningu w Sierra Nevada w 4. podstawowych wariantach skompliko- w Hiszpanii panowała tak ostra zima, że przez 10 dni stadion wanego, wieloletniego procesu: był zasypany i zalodzony, a treningi musiały odbywać się w hali • różne okresy szkolenia (tabela 5.), pod stadionem. Decyzja o zmianie środków musiała być dokonana • różne miejsca treningu (tabela 6.), natychmiast. W karierze szkoleniowca reprezentacji Polski zdarza- • różne etapy szkolenia (tabela 7.), ło mi (J.I.) się przygotowywać zawodników w różnych warunkach. • różne typy zawodników (tabela 8.).

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 49 Tabela 8.

Zmienność stosowania biegowych (rytmowych) środków treningowych wśród zawodników różnych typów.

Typ płotkarza Przykłady treningu wytrzymałości rytmowej (specjalnej)

(1) 3x (300 m + 5 płotków/ 21 m/8-9 kroków), p=2/ 10 min „Wytrzymałości (2) 450 m + 12 płotków (bez określenia rytmu) + 350 m + 8 płotków, p=10-12 min 1 specjalnej” (400 m) Uwaga: Były 400-metrowiec musi nauczyć się atakowania płotka w różnych warunkach (1) 2x350 m + 5x 6 płotków (3 kroki) noga „gorsza” (2) 3x (5 płotków/ 5 kroków/ noga „gorsza”) + 250 m + 5 płotków/ 4 kroki), p=1/ 15 min „Techniczny” (110 m 2 Uwaga: ppł) Należy zwrócić uwagę na 2 elementy – atakowanie płotka „gorszą” nogą oraz przedłużanie odcinków wytrzymałości specjalnej (1) 450 m + 12 płotków + 450 m, p=20 (2) 3x (4 płotki/ start niski + 200 m/ 95% + 4 płotki/ start wysoki, dobieg krótszy 1 m), 3 „Rytmowy” (400 m ppł) p=1-2/ 15-20 min Uwaga: Intensyfikacja treningu biegowego

Trening wiosenny realizowany był w niewielkiej (40 m) hali przy ul. Raciborskiej w Katowicach (Piotr Kotlarski w sezonach 1993-1994), na ośnieżonym stadionie AZS-u (Marek Motyka, Bibliografia Zenon Miśtak, Rafał Ostrowski, a ostatnio Michał Pietrzak), Hiserman J. 2012. The Art of Long Hurdling. High Performance Training for T&F, Carmel High School. czy w komfortowych warunkach zgrupowań w RPA (Paweł McFarlane M. 2000. The Science of Hurdling and Speed. Canadian T&F Coaches Januszewski). W tabeli 6. przedstawiono różne warianty tre- Association, Ottawa. Sozański H, Sadowski J., Czerwiński J. (red.) 2015. Podstawy teorii i technologii ningu, uwzględniającego różne klimaty i infrastruktury. treningu sportowego. Tom 2. AWF, Warszawa, Filia w Białej Podlaskiej. Winckler G., Gambetta V. 1986. Classifications of Energy Systems for Sprint Training. Track Technique 100, 3193-3191. Przystępując do szkolenia płotkarzy na 400 m musimy Artykuły specjalistyczne (autorów tej publikacji) Iskra J. 1995. Rejestr grup środków treningowych treningu w biegu na mieć na względzie ich poziom sportowy, często (jednakże nie 400 m ppł. W: (red. H. Sozański i D. Śledziewski) Obciążenia treningowe – dokumentowanie i opracowywanie danych. Warszawa, RCMSKFiS, zawsze) skorelowany z ich rozwojem biologicznym. We współ- 84-91. Iskra J. 1999. Bieg na 400 m przez płotki. Przygotowanie sprawnościowe czesnej organizacji polskiego procesu szkolenia w sporcie nie i techniczne na różnych poziomach zaawansowania. Wyższa Szkoła Pedagogiczna, można zabronić stosowania zbyt intensywnych dla młodych Rzeszów Iskra J. 1999. Characterstics of the training of European 400 m hurdles champion. ludzi środków treningowych. Mając wieloletnie doświad- Modern Athlete and Coach (37) 3, 20-23. Iskra J. 1999. Paweł Januszewski breaks through at the European Championships. czenie proponujemy jednak rozważność i zdrowy rozsądek Track Coach 147: 4691-4697. Także w: The hurdles Contemporary theory, w treningu „15-letniego talentu” i „30-letniego mistrza”, przed technique and training (red. J. Jarver). Tafnews Press, Los Altos, 2004, 131-138. Iskra J. 2006. Wybrane elementy szkolenia w biegu na 400 metrów przez płotki. sportową emeryturą. Niby ta sama konkurencja i związane Forum Trenera 1-2, 12-16. Iskra J. 2012. Athlete typology and training strategy in the 400m hurdles. New z nią wymagania – ale inni ludzie. W tabeli 7. zawarto uwagi Studies in Athletics (27), 1-2, 27-37. Iskra J. 2012. Badania naukowe w biegach przez płotki. AWF, Katowice. dotyczące zmienności środków treningowych na kolejnych Iskra J. 2012. Bezpośrednie przygotowanie startowe na przykładzie biegu na 400m etapach zaawansowania. przez płotki. W: (red. A. Kuder, K. Perkowski, D. Śledziewski) Proces doskonalenia treningu i walki sportowej. Tom 9. PTNKF, Warszawa, 37-40. Iskra J. 2013. Winter (indoor) training in 400 m hurdles. W: European Horizontal Jumps and Hurdles Sympsium, Falun, Szwecja , www.sub13.se (2014.12.12). W systemie przygotowań do decydującej rozgrywki czę- Iskra J. 2014. Trening płotkarzy na 400 metrów. Akademia Wychowania Fizycznego, sto zapominamy o fakcie, że wyłonieni wcześniej zawodnicy Katowice. Iskra J., Kosmol A. 1994. Analiza wieloletniego cyklu treningowego biegacza – 400 mają różną „przeszłość sportową”, z nastawieniem na podob- m ppł. Sport Wyczynowy 11-12, 32-43. Iskra J., Tataruch R., Skucha J. 2013. Trening mistrzowski w biegach przez płotki. ne oczekiwania w przyszłości (= wynik w biegu na 400 m Politechnika Opolska/ Polski Związek Lekkiej Atletyki, Opole/ Warszawa. Iskra J., Walaszczyk A., Mehlich R., Principles of 400-m hurdle training. Track Coach, przez płotki). Na końcowym etapie mistrzostwa sportowego 2006, 177, 5641. problem ten wydaje się mało istotny, jednakże osobliwe (in- Iskra J., Widera J. 2001. The training preparation of the world-junior 400-m hurdles champion. Track Coach 156, 4980-4984, 4997. dywidualne) wady i zalety biegaczy mogą w kreatywny spo- Przednowek K., Iskra J., Wiktorowicz K., Krzeszowski T., Maszczyk A. 2017. Planning training loads for the 400 m hurdles In three-month mesocycles using artificial sób wpłynąć na optymalizację procesu szkolenia. W tabeli 8. neural networks. Journal of Human Kinetics, 20, 175-185. przedstawiono przykłady różnicowania treningu ze względu Przednowek K., Wiktorowicz K., Krzeszowski T., Iskra J. 2018. A Web-oriented expert system for planning hurdles race training programmes. Neural Computing na typy biegacza na 400 m przez płotki. and Applications.

50 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 © ADAM NURKIEWICZ © ADAM /MEDIASPORT

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 51 KĄCIK TRENERA

Nauczanie i doskonalenie techniki i taktyki walki zapaśniczej Jan Godlewski Były trener kadry Polski w zapasach kobiet, trener koordynator Polskiego Związku Zapaśniczego

W sprawozdaniach i ocenach szkoleniowych z najważniejszych zawodów przewijają się problemy wyszkolenia techniczno- taktycznego zawodników. Trenerzy widzą w nich największe rezerwy w przygotowaniach zapaśników.

echnika walki w stylu wolnym jest bardzo złożona, po- nieważ daje możliwość ataku całego ciała przeciwnika w pełnym tego słowa znaczeniu. W stylu wolnym mo- żemy wykonywać akcje ataku za głowę, jak również Tza stopę przeciwnika. Wymaga to bardzo wszechstronnego Do nauczania techniki kompleksowej należy i wieloletniego szkolenia, w którym podstawą jest specjalne stosować ćwiczenia, które kształtują: przygotowanie motoryczne, a szczególnie koordynacja ruchowa 1. Czucie mięśniowe – proprioreceptywne – w zapasach oznacza i gibkość. Jak doprowadzić zawodników do mistrzostwa sporto- to „czucie przeciwnika”. wego na skalę światową? 2. Antycypacja – przewidywanie ruchów przeciwnika. Nauczając techniki kompleksowej należy: Powszechnie znane są metody, formy i zasady nauczania. • Opanować pojedyncze elementy kombinacji. Doceniamy rolę pokazu i znajomości techniki zapaśniczej przez • Doskonalić koordynację i szybkość poszczególnych elementów kombinacji. szkoleniowców. Powszechnie stosowane są środki audiowi- • Dążyć do „wytrącenia” z równowagi” przeciwnika, przez zastosowanie zualne jak wideo, płyty CD z zakresu techniki i taktyki walki chwytu lub uchwytu „przygotowującego”, a następnie wykonać wykonywanej przez najlepszych zawodników na świecie. Mimo chwyt kończący. znajomości teorii mamy braki w wyszkoleniu najlepszych za- • W treningu dążyć do maksymalnego skrócenia czasu między chwytem wodników. W nauczaniu oraz doskonaleniu techniki i taktyki lub uchwytem „przygotowawczym”, a „chwytem kończącym” kompleksu. walki istnieje nierozerwalny związek między tymi składowymi. • Podczas nauczania i doskonalenia techniki kompleksowej należy zmieniać Stosowanie techniki kompleksowej w zapasach w stylu wolnym, partnerów (niski, wysoki, lżejszy, cięższy). jej automatyzacja i opanowanie jest najwyższym wskaźnikiem • W doskonaleniu techniki kompleksowej wykorzystać formy walk szkolnych, mistrzostwa wyszkolenia techniczno-taktycznego zawodnika. zadaniowych, fragmentów walk. Skutecznej techniki i taktyki walki można nauczyć się tylko na drodze wieloletniej i cierpliwej pracy zawodnika i trenera.

52 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 Przykładowe konspekty treningów techniki i taktyki – w stylu wolnym

Proponowana metoda oraz etapy nauczania nowego elementu technicznego w zapasach wg zmodyfikowanej metody amerykańskiej

Etap I przedstawienie i omówienie elementu techniki stosowanie zrozumiałego słownictwa przy objaśnianiu • jasny poprawny sposób mówienia • utrzymanie kontaktu wzrokowego z zawodnikami • mobilizowanie zawodników którzy nie uważają • właściwe ustawienie zawodników, żeby mogli dokładnie widzieć pokaz i słyszeć objaśnienia • nazwanie i określenie działania które ma być nauczane • pokaz i omawianie nowego elementu techniki, powinno trwać maksymalnie 3 minuty • objaśnienia muszą być zwięzłe, krótkie i jasne Etap II pokaz elementu techniki i objaśnienie słowne wyjaśnienie celu i istoty demonstrowanego elementu techniki • pokaz poprzez wykonanie całościowe techniki – jak na zawodach • pokaz powinien być wykonany wzorowo!!! • 5-6 krotne powtórzenie pokazu • pokaz z różnych pozycji wyjściowych (niskiej, średniej, przy cofaniu się, przy naporze.... itp.) Uwagi do treningu techniki i taktyki • pokaz ze zwolnioną prędkością • wyjaśnienie najważniejszych faz ruchu, decydujących o skuteczności demonstrowanej techniki Główne zasady nauczania i doskonalenia techniki w zapa- • powtórzenie w razie potrzeby wybranych fragmentów techniki • podsumowanie objaśnień i odpowiedzi na pytania zawodników sach w stylu wolnym rozpatrywane muszą być kompleksowo dla każdego cyklu z uwzględnieniem, że kolejne ćwiczenia tech- Etap III niczne wynikają z poprzednich. Chodzi tu o ścisłe powiązanie ze praktyczne próby wykonania elementu techniki sobą poszczególnych etapów szkolenia technicznego. przez zawodników zawodnicy muszą zacząć ćwiczyć bezpośrednio po pokazie i objaśnieniach • podczas ćwiczenia zawodnicy musza mieć zapewniony komfort W pierwszym etapie dużego cyklu treningowego (np. rocz- (odpowiednio dużo miejsca) nego) całe szkolenie powinno mieć na celu tworzenie podstaw. • trener dobiera ćwiczenia pomocnicze do prawidłowego wykonania nowego Doskonali się w tym czasie ukierunkowane formy ruchowe, któ- elementu techniki re wchodzić będą w skład konkretnych działań technicznych. • w razie potrzeby trener powtarza pokaz i objaśnienie W pierwszym etapie należy położyć nacisk na wyeliminowanie • jeżeli zachodzi potrzeba trener dzieli chwyt na fazy, kolejno i powoli błędów oraz doskonalenie nowych wariantów techniki. Stwarza demonstruje i objaśnia to możliwość opanowania i doskonalenia pojedynczych ruchów • trener poprawia najczęściej popełniane błędy, krótko je omawia, ustala wchodzących w skład kompleksu. i wyjaśnia ich przyczynę oraz podaje sposoby ich usunięcia Etap IV W drugim etapie ma miejsce pogłębione przyswajanie Doskonalenie elementu techniki i dalsze i utrwalanie całościowych kompleksów technicznych (np.: eliminowanie błędów uchwyt, przygotowanie do rzutu, wykonanie rzutu, wykończe- • trener ocenia sposób wykonania techniki nie rzutu lub kontynuowanie ataku kolejnymi akcjami technicz- • trener wykazuje które części elementu techniki zostały dobrze wykonane – udziela nymi w parterze). Obejmuje on z reguły znaczną część drugiej pochwał!!! • poprawia błędy (jeden błąd na raz!!!) połowy okresu przygotowawczego, ukierunkowanego na po- • trener mówi i pokazuje zawodnikowi, co wykonał i jak to ma to prawidłowo wyglądać czątek okresu startowego. • mówi, wyjaśnia i pokazuje jak usunąć błąd • sprawdza czy wszyscy uczniowie rozumieją przekazywane uwagi i objaśnienia Techniki należy nauczać głównie metodą syntetyczną, jeżeli • trener wykazuje dużą cierpliwość wobec zawodników to nie jest konieczne nie dzielić chwytu na poszczególne fazy. • zachęca do kontynuowania ćwiczeń techniki i dążenia do dalszego ich doskonalenia Pokazać jedynie ogólną strukturę ruchu oraz określić momenty ruchu, które decydują o jego skuteczności.

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 53 Harmonogram działań

W wieloletnim procesie nauczania i doskonalenia • posiadać umiejętność wykonania podstawo- Głównymi środkami doskonalenia umiejętności umiejętności techniczno–taktycznych obowiązu- wych technik w parterze i pozycji stojącej; technicznych są: je następująca kolejność działań: • posiadać umiejętność zastosowania obron • ćwiczenia przygotowawcze – które są podob- • opanowanie podstawowych elementów i kontr na podstawowe elementy techniczne ne w strukturze do ćwiczeń startowych; techniki ataku i obron w pozycji stojącej w parterze i pozycji stojącej. • (gry i zabawy z mocowaniem, ćwiczenia i w parterze w stylu wolnym i klasycznym; Zawodnik w grupie juniora powinien posiadać na- z partnerem, manekinem, na trenażerach); • dostosowanie opanowanych elementów stępujące umiejętności techniczne: • treningowe formy ćwiczeń startowych – do techniczno–taktycznych do indywidualnych • posiadać umiejętność wykonania szerokiej których należą: predyspozycji młodego zawodnika; ,gamy technik w parterze i pozycji stojącej; • (nauczanie techniki, doskonalenie tech- • kształtowanie indywidualnego kombinacyj- • opanowywać i doskonalić technikę komplek- niki – w tym indywidualnej, walki kon- nego stylu walki z wyraźnym akcentem na sową według indywidualnych wzorców; trolne, walki; koronne elementy techniczne. • indywidualizować trening techniczny, skupia- • sparingowe – różne formy, walki szkol- jąc się głównie na skutecznych technikach ne, walki zadaniowe – różne formy, Zawodnik w grupie kadetów powinien posiadać w parterze i pozycji stojącej do których się fragmenty walki); następujące umiejętności techniczne: posiada indywidualne predyspozycje. • ćwiczenia startowe – walki podczas zawodów • prawidłowo poruszać się po macie (prawi- O skuteczności specjalnego przygotowania tech- kontrolnych i głównych; dłowa praca nóg); nicznego decydują następujące elementy: • ćwiczenia ogólnego przygotowania fizycznego • posiąść umiejętność pracy rąk, podstawo- • wysoki poziom wszechstronnego ogólnego – które pełnią bardzo ważną rolę w procesie wych uchwytów, obciążania nóg przeciwni- przygotowania z akcentem na zwinność i ko- kształtowania umiejętności technicznych. ka, przebicia do uchwytu; ordynację ruchową; • powinien posiadać umiejętność napinania • wysoki poziom ogólnego przygotowania i rozluźniania mięśni oraz wykorzystania cię- technicznego. żaru własnego ciała podczas walki;

Uwagi do treningu techniki i taktyki po zmianie przepisów

Aktualne przepisy wymagają od zawodników bardziej wszechstronnego przygotowania technicznego, operowania techniką kompleksową. Położenie akcentu na doskonalenie technik wysoko punktowanych (akcje za 4 i 5 punktów), łączenia kombinacji ataku stójka-parter, umie- /MEDIASPORT jętnej taktyki walki w „zonie” oraz ataku i obrony w sytuacji obowiązkowego ataku lub obrony w ciągu 30. sekund. Biorąc pod uwagę obecne zasady punktacji oraz tendencje rozwoju zapasów preferowane przez Światową Federację UWW może- my postawić tezę, że tylko taktyka permanentnego ataku, cią- głej ofensywy jest skutecznym środkiem do odniesienia zwy- cięstwa i osiągania sukcesów na zawodach najwyższej rangi. © ADAM © ADAM NURKIEWICZ

54 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 Proponowany program nauczania techntiki i taktyki

STYL WOLNY Pozycja stojąca Pozycja parterowa

Przygotowanie taktyczne ataku nóg. Dążenie do Obrony na atak nóg Nauka podcięć i haczenia nóg założenia własnego uchwytu • zejściem z linii w tempo i obejściem • Nauka i doskonalenie metod, wyjścia • poprzez: pchnięcia, zaciągania, haczenia, zbi- • „wyłapaniem” za rękę z jednoczesnym odstawie- z parteru i aktywnej obrony cia, szarpnięcia. niem nogi i obejściem • Wózek, „narzutka” – w kombinacji • Sprowadzenie do parteru • narzutkę (jeśli głowa atakującego znajduje się we- z „japońskim kluczem” • „nurkowaniem” pod pachę (na obydwie stro- wnątrz) • Obrony przed „narzutką” i wózkiem ny) • odwrotnym pasem • Atak na ręce – obrony • szarpnięciem za rękę – „przeprowadzka” Dżaksarow – Kolew – „rolada” – obrony, kontry • „Młynek” – różne odmiany – obrony Atak 1 nogi – głowa zewnątrz – na wysoko Atak za głowę z góry • szerokim rozstawieniem nóg • przechwyt drugiej nogi i powalenie • do powalenia uchwytem za udo (walizka) i blokowaniem ręki • jeżeli przeciwnik blokuje, odejście nogą, za- • do obejścia poprzez wejście głową pod pachę • lokowaniem stopą własnego kroczną do tyłu, rozciągnięcie i powalenie przeciwnika z uchwytem za nogę kolana nogi atakować uchwytem za piętę • do sprowadzenia „zbiciem” głowy w lewo i w pra- • dynamicznym zginaniem i pro- • powalenie blokiem ręką uda przeciwnika od wo do wózka z przodu w lewo i w prawo. stowaniem nóg i uderzeniem wewnątrz (uchwyt do „młynka”) Nauka i doskonalenie rzutów przez biodro pośladkami • powalenie uderzeniem w kark • biodro klasyczne Nauka i doskonalenie „tureckiego klucza” przeciwnika z jednoczesnym odejściem nogą • biodro powaleniowe • zapinanego rękoma zakroczna w tył • biodro „wolne” (z podbiciem nogą od wewnątrz) • z wyniesienia na kolano Atak 1 nogi – głowa zewnątrz na nisko • biodro „skrętowe” (ze skrętem ręki i głowy prze- • z wyniesienia na wysoko w kombinacji • przechwyt drugiej nogi i powalenie ciwnika) z odwrotnym pasem • jeżeli przeciwnik blokuje wyjęcie ręki, wynie- Nauka i doskonalenie rzutów klasycznych Nauka i doskonalenie różnych odmian „od- sienie na boku i rzut • przerzut przez ramię wrotnego pasa” • jeżeli przeciwnik blokuje ręką i stoi w szero- • „wywrotka” Obrony przed „ odwrotnym pasem” kim rozkroku, zabranie nogi rękoma na pod- Pół-suplesy klasyczne i wolne z zastawieniem nogą Nauka i doskonalenie „japońskiego klucza” stawione własne kolano i powalenie uchwy- Obrony przed rzutami klasycznymi • odpinanego zewnętrznie tem dalszej nóg. • zakrokiem w tempo, uchwytem i rzutem z kontry • odpinanego wewnętrznie Atak 2 nóg • blokowaniem ręką biodra przeciwnika • odwójnego z pół-nelsonem, • do sprowadzenia • z zabraniem ręki na własny bark • do powalenia „Wołczewa” Obrony przed „japońskim kluczem” • do wyniesienia

STYL KLASYCZNY Pozycja stojąca Pozycja parterowa

Obciążenie nóg przeciwnika, nauka uchwytów Przerzuty biodrowe Atak na ręce – kombinacje – obrony – kontry Sprowadzenie do parteru • biodro szkolne Rolady – wyjścia z parteru • szarpnięciem za rękę • za rękę i głowę Wózki – narzutki – różne warianty – obrony • nurkowaniem • za rękę i tułów • za biodra • wywrotką • z uchwytu za dwie ręce • za klatkę piersiową • wejściem w pas Obrony – kontry • biodro za jedną rękę (uchwyt z góry) • dźwigniowy za biodra Przerzuty suplesowe • biodro „ścięte” Wynoszenia do odwrotnego pasa, suplesów • za rękę i tułów • biodro „czeskie” Obrony – kontry – obrony • z zakrokiem Wywrotki – różne odmiany – obrony – kontry Atak za głowę z góry – kombinacje – obrony • za dwie ręce Przerzut przez ramię – różne odmiany – obrony – kontry. • „białoruski” – kontry • z uchwytem za głowę i rękę Obrony – kontry Dżaksarow – kolew – kombinacje – obrony – kontry Powalenia – obrony Przerzuty skrętowe – obrony – kontry

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 55 Przykładowe konspekty treningów techniki i taktyki – w stylu wolnym

5. (2x30”p + 1’st.)x3 Ćwiczenia uzupełniające: Doskonalenie techn/ taktyki/ WZ/ (1): TTN – Technika taktyka – nauczanie (atak • rzuty klasyczne 3 x 6-8 1. Rozgrzewka ogólna – 15’ + ćwiczenia w stójce): • wejście na linę 4 x specjalistyczne – 6’ 1. Rozgrzewka ogólna – 15’ • „scyzoryk” 4 x 20 2. Doskonalenie techniki indywidualnej 2. Ćwiczenia specjalistyczne – 5’ (st/p)2x3’ 3. Nauczanie nowego elementu – 40’ • ćwiczenia na ekspanderach 2x2’ 3. Doskonalenie techniki i walki zadaniowe 4. Walki zadaniowe z wykorzystaniem nowego 6. Ćwiczenia rozluźniające i korekcyjne 10’ w 4. różnych sytuacjach (po każdym zadaniu elementu 4 x 2’ różnymi partnerami) przerwa 1’) 5. Walki w parterze – 10 x 1’ (forma szkolna) Technika indywidualna (1) – (stójka i parter): • 8x1’parter(walka) 6. Ćwiczenia siły: 1. Rozgrzewka ogólna – 10’ • 4(4’+ 4x30”) 4 sytuacje DTT + WZ • wejście na linę – 4 x 2. Ćwiczenia akrobatyki i specjalistyczne • atak/obrona nóg • wspieranie na poręczach – 4 x 15 z partnerem – 10’ • atak/obrona za głowę • „scyzoryk” 4 x 20 3. Walka według schematu:” PIRAMIDA” • atak/obrona1 nogi 7. Ćwiczenia rozluźniające i korekcyjne • 5’ DTT – 1’ Wsz. (walka szkolna) + • atak/obrona 1 ręki 2x20” walka parter • (6x1’)3 – walka w trójkach • 4’ DTT – 2’ Wsz. (walka szkolna) + Technika indywidualna – (stójka i parter): 4. Ćwiczenia siły ind. i rozciąg. 12’ 1. Rozgrzewka ogólna – 10’ + ćwiczenia 2x20” walka parter specjalistyczne – 10’ • 3’ DTT – 3’ Wsz. (walka szkolna) + Doskonalenie techn/taktyki/WZ/ (2): 2. Doskonalenie techniki indywidualnej 20’ 2x20” walka parter 1. Rozgrzewka ogólna – 10’ + ćwiczenia forma walki szkolnej – stójka • 2’ DTT – 4’ Wsz. (walka szkolna) + akrobatyczne – 6’ 3. Doskonalenie techniki indywidualnej – 20’ 2x20” walka parter 2. Doskonalenie techniki/walki szkolne/walki forma walki szkolnej – parter • 1’ DTT – 5’ Wsz. (walka szkolna) + zadaniowe z 2 przeciwnikami 4. Walka sparingowa wg schematu 2x20” walka parter Po każdym bloku trwającym • (2x2’+2x1’+4x20”)x2 – parter 6’40” – 1’przerwy • (2x2’+2x1’+4x30”)x2 – atak/obrona 4. Ćwiczenia siły ind. 20’ nóg • 2x2’+2x30”+4x15”)x2 – atak/obrona za głowę 3. Ćwiczenia siły i rozciąg. 15’

Formy doskonalenia techniki i taktyki walki

Podstawowe środki treningowe stosowane Pozycja stojąca – przykłady: Pozycja parterowa – przykłady: w treningu techniczno-taktycznym zapaśnika: • Atak i obrona 1 nogi na wysoko; • Walka sprowadzenie z wysokiego parteru; • Walki startowe podczas zawodów; • Atak i obrona 1 lub 2 nóg po posadzeniu; • Walka w uchwycie za • Walki kontrolne; • Atak i obrona 2 nóg na sygnał; dalszą stopę; • Walki sparingowe (różne warianty); • Atak i obrona w uchwycie za głowę z góry; • Walka w uchwycie dźwigniowym; • Walki zadaniowe (różne zadania, • Walka o uchwyt („wykluczanie rąk”); • Walka o obronę w uchwycie na roladę warianty, fragmenty walk); • Walka o obejście uchwytem pod ręce; (uchwyt z rąk); • Walki szkolne; • Walka o obejście (jeden z partnerów • Walka o „zabranie” rąk. • Nauczanie techniki; na kolanach); • Doskonalenie techniki – w tym • Walka w uchwycie „krzyżowym”. techniki indywidualnej; Pozycja parterowa. • Walki zadaniowe i fragmenty walki;

56 FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 WZ – Walki zadaniowe: WZ(2) – Walki zadaniowe: WS – Walki sparingowe: 1. Rozgrzewka ogólna i specjalna 15’ 1. Rozgrzewka ogólna i specjalna 15’ 1. Rozgrzewka indywidualna 15’ + ćwiczenia 2. Doskonalenie techniki indywidualnej 3x3’ 2. Akrobatyka 6’ szybkości 6’ 3. WZ – wg schematu blok 3-4 3. Doskonalenie techniki indywidualnej 10’ 2. Walka sportowe 2x3’ (przerwa 20’ • 2x20” parter 4. Walki zadaniowe – ćwiczenia rozluźniające i gibkości) • 3x40” atak/ obrona nóg • atak obrona nóg – na wysoko 4x1’ 3. Walka sportowa 2x3’ (przerwa 15’ • 2x20” atak/ obrona za głowę • atak obrona nóg – na nisko 4x1’ ćwiczenia rozluźniające i rozciągające) • 2x30” walka o1 punkt (tempo maksymalne) • atak na głowę z góry – 8x30’’ 4. Walka w/g schematu (2x30”p – 1’st.) x3 Po każdym bloku 1-2’ przerwy • atak – obrona w parterze (przerwa 3’) 4. Ćwiczenia ind. i rozciąg. 12’ – 10x 30’’ 5. Technika indywidualna 6’ • (po każdym zadaniu przerwa 1”. 6. Ćwiczenia rozluźniające i korekcyjne 10’ Przed walką przerwa 3’). WZ(1) – Walki zadaniowe: Ogółem ok. 60’ czas pracy. Czas trwania 5. Walka 6’ wg schematów (2x30”p – 1’st.) 1. Rozgrzewka ogólna i specjalna 15’ + ćwiczenia ok. 120’. Podczas treningów nauczania x 3 szybkości 6’ i doskonalenia techniki stosować optymalne 6. Ćwiczenia uzupełniające 2. Doskonalenie techniki indywidualnej 2x3’ przerwy wypoczynkowe pomiędzy zadaniami. • rzuty szybkościowe 3x6 (rzut, atak 3. WZ – według podanego wzoru W treningach walk zadaniowych i sparingowych nóg, rzut) • 8x30” parter-1’ przerwy przerwy między zadaniami są ściśle określone. • 2x1’ praca rąk • ćwiczenia na ekspandorach 4x20 • 4x1’ atak/ obrona nóg – 1’ przerwy • „scyzoryk” 4x20 • 4x1’ atak/ obrona1 nogi • podciąganie na drążku 4x10 • 4x30” obrony nóg w siadzie – 1’ przerwy 7. Ćwiczenia rozluźniające i korekcyjne 10’ • 6x20” atak/ obrona za głowę • 4x30” atak/ obrona 1 ręki 4. Ćwiczenia ind. i rozciąg. 12’

Bibliografia Czajkowski. Z – Nauczanie Techniki Sportowej. Resortowe Centrum Metodyczno-Szkoleniowe Kultury fizycznej i sportu Warszawa 1991 Starosta W. – Symetria i Asymetria Ruchów w Sporcie. Instytut Sportu. Warszawa 1990 Starosta. W. – Koordynacja ruchowa w Sporcie. Instytut Sportu w Warszawie, Zamiejscowy Wydział Wychowania Fizycznego w Gorzowie Wlkp. Warszawa – Gorzów Wlkp. 1990 Richard A. Schmidt, Craig A. Wrisberg – Czynności Ruchowe Człowieka Uczenie się i wykonywanie w różnych sytuacjach. Biblioteka trenera. Zasada pierwszeństwa ataku powinna być zasadą Warszawa 2009 Czajkowski. Z. – Poradnik Trenera. R C M S K F i S w szkoleniu młodzieży i głównym akcentem w przy- Warszawa 1994 Filipkowski S. – Czynności zawodowe trenera. Praca gotowaniu techniczno-taktycznym zawodników wy- magisterska. AWF Wrocław 2001 sokiej klasy do imprez głównych. Jaskólski E. Wołkow W Jagiełło W. Biologiczne i pedagogiczne podstawy systemu szkolenia sportowego. Biblioteka trenera. COS Warszawa, 2005. Kurzawski K., Miszkiewicz A. – Praca trenera. Trening. Podczas treningów specjalistycznych należy na- nr 3, uczać techniki kompleksowej. Podczas walki stoso- Tuodor O. Bompa, G. Gregory Haff. Periodyzacja. Teoria i Metodyka treningu. Rozdział 3 str.70 – wanie pojedynczych elementów jest nieefektywne, 85. Biblioteka Trenera. Warszawa 2010 Naglak Z. – Metodyka trenowania sportowca. AWF czas w jakim wykonujemy pojedynczy element jest Wrocław 1991 Sozański. H. – Podstawy treningu sportowego. zbyt długi, wystarcza na reakcję obronną przeciwnika. Biblioteka trenera, COS Warszawa, 1999. Sterkowicz S., Januszewski J. – Czynności zawodowe trenerów, a program ich kształcenia. AWF Istotą kompleksu jest stosowanie kombinacji Kraków nr 58 – 1988 Żukowski R. – Zawód i praca trenera. AWF Warszawa chwytów, a nie pojedynczych elementów. Kompleks 198 składa się z uchwytu lub chwytu „przygotowujące- Praca z młodymi zawodnikami. Tłumaczenie Krystian Pfeiffer (http://www.pfeifferTeam.pl/) go” i „kończącego”. przez płotki. AWF, Katowice (praca doktorska).

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 57 NAUKA I SPORT

Zapis wykładu wygłoszonego na Konferencji trenerów szkolenia olimpijskiego Pjongczang 2018 – Pekin 2022. Fizjologiczne podłoże chronicznego stresu w sporcie a przeciążenia treningowe dr hab. prof. nadzw. Ryszard Laskowski Wykładowca AWFiS w Gdańsku. Trener klasy mistrzowskiej judo.

yobraźmy sobie taką sytuację: zdolny uczeń, Dzwoni żona do męża. – Za 15 minut będę w domu. – Czy który wygrywa olimpiady przedmiotowe możesz wstąpić po chleb? – Tak, mogę. Przyjeżdża bez chleba. przeżywa stres. Ktoś ze specjalistów pora- Jeśli to się zdarza dwa, trzy razy, nic się nie dzieje. Po prostu dził mu, żeby zwiększył aktywność fizycz- mąż nie słucha żony. Ale jeśli to się zdarza często, jest to już Wną. Zaczął biegać. Biegał 20 kilometrów dziennie. Mama chronic stress. robiła mu codziennie herbatę przed wyjściem do szko- ły. Z czasem – po wypiciu tej herbaty – zaczął zadawać mamie pytania: „a gdzie jest moja herbata?” Skończył na Ile może znieść sportowiec? lekach psychotropowych.

To są sytuacje z życia codziennego, w świecie sportu po- Kolejny przykład: 30-letni mężczyzna, który praco- wiedzielibyśmy, że dotyczą amatorów. W sporcie wyczynowym wał na stanowisku dyrektorskim w wielkim przedsiębior- nie może być takiej „amatorki”. Nam przecież chodzi o to, żeby stwie. Prezes co roku kazał podwyższać mu obroty firmy. zdobywać medale olimpijskie. W sporcie olimpijskim szczytem Ktoś mu poradził, że przy takim stresie psychologicznym jest zdobywanie medali olimpijskich. Rok ma tylko 52 tygodnie. powinien zwiększyć aktywność fizyczną. Pokochał jazdę Wszyscy wiemy, ile trwał ostatni sezon sportów zimowych na rowerze. Jeździł 100 km dziennie. Skończył na lekach – 4-5 miesięcy. Kilkanaście startów skoczków, 20 zawodów psychotropowych. Pucharu Świata w biegach narciarskich, a do tego dochodzą

Najlepsi piłkarze świata występują /MEDIASPORT ponad 70 razy w roku. Nawet w moim ukochanym judo kwalifikacje olimpijskie trwają 2 lata, odbywa się ponad 70. turniejów. Ile jeszcze sportowiec może znieść?

sezony letnie. Najlepsi piłkarze świata się 2-3 krotnie ryzyko zachorowalności. występują ponad 70 razy w roku. Nawet Oczywiście musimy sobie z tym poradzić, w moim ukochanym judo kwalifikacje bo w sporcie zawodowym nie może być olimpijskie trwają 2 lata, odbywa się po- „amatorki”. Aby zapobiec nad 70 turniejów. Ile jeszcze sportowiec może znieść? przetrenowaniu, Właściwe wykorzystanie talentu Profesor Stanisław Kozłowski 30 lat przeciążeniu, temu napisał książkę „Granice przysto- sowania”. W każdym podrozdziale zada- Profesor Vladimir Issurin z Wingate najważniejsza wał pytanie, ile jeszcze, ile razy mamy Institute, który zajmuje się periodyzacją przekroczyć tę granicę ludzkich moż- treningu opublikował pracę przeglądową jest obserwacja liwości. Jak długo ma to trwać? MKOl na temat talentu w sporcie. Wpływają w 2016 r, opublikował pracę, w której na jego rozwój czynniki dziedziczne ale subiektywna omawiał obciążenia treningowe a ryzy- i środowiskowe. Środowiskowe wynika- ko zachorowalności. Okazało się że 61% ją z tego, gdzie ten człowiek się urodził i obiektywna. sportowców ma problemy z układem i kto, i co ma na niego wpływ. Wielcy za- krążeniowo-oddechowym. Nie doty- wodnicy mają takie cechy jak: wewnętrz- Trzeba prowadzić czy to wcale dorosłych sportowców. na determinacja, motywacja, poświęcenie Wyniki badań pochodzą z prac przepro- i co jest bardzo ważne – kreatywność. indywidualny wadzonych podczas Igrzysk Olimpijskich Profesor Issurin zaznacza, że takie same Młodzieży wśród zawodników w wieku cechy występują u niektórych dzieci tre- monitoring zawodnika, 16-18 lat. Nie jest to wyłącznie rezul- nujących. Czyli może to być potencjalny tatem różnych chorób, ale przeważnie przyszły mistrz, o ile dobrze wykorzy- nie traktować nikogo choroby te są wywołane obciążeniami stamy jego predyspozycje. Według pro- treningowymi i startowymi. Ten sam ze- fesora w sportach wytrzymałościowych grupowo. spół opublikował pracę, która dotyczyła i sportach walki już po 4-7 latach tre- zmian stref czasowych. Jeżeli zmieniamy ningu zawodnicy osiągają wysoką klasę zbyt często strefy czasowe to zwiększa sportową. To koreluje z ilością treningu.

W walce o medale

olimpijskie trzeba /MEDIASPORT przekraczać granice ludzkich możliwości i do tego służy przeciążenie. Przetrenowanie oznacza koniec, nie ma wyniku.

Tych treningów powinno być od 3. tys. Jedną z przyczyn takiego stanu rze- ACTH, a ten z kolei działa na nadner- do 7. tys. godzin. Szwedzki uczony czy jest stres psychologiczny. Zawodnik cza i wydziela się morderca. Mordercą Eriksson stwierdził, że powinna obowią- sam bardzo chce wygrać i to od naj- jest kortyzol. zywać zasada 10. lat treningu i 10. tys. młodszych lat. Zmaga się z presją kibi- godzin treningu, ale sprawdziła się tylko ców, którzy oczekują wyniku. Atmosferę To jest straszny morderca. Jeżeli w jednej dyscyplinie – gimnastyce. nakręcają media. Na zawodnika wpływ kortyzol przemieści się do mięśni nic mają również osoby z najbliższego oto- złego się jeszcze nie dzieje. On jest po- W Polsce stawiamy na rywalizację czenia: rodzice, żona, rodzeństwo, może trzebny, bez niego nie możemy wykonać dzieci i młodzieży. Podkreślam – rywali- przede wszystkim trener, jego asystent, pracy fizycznej, ale jeśli się przemieści zację. Nie komentuję tego czy to jest do- potem fizjoterapeuta, psycholog. Taka do mózgu staje się szkodliwy. W mózgu bre, czy złe. W pewnej dyscyplinie były sytuacja wytwarza stres psychologiczny, elementem odpowiedzialnym za pamięć mistrzostwa świata w kategorii juniorów co jest okrutne od strony fizjologicznej. jest hipokamp (hippocampus). Kortyzol i zajęliśmy 13. miejsce w klasyfikacji me- niszczy komórki hipokampa. I wtedy na- dalowej, potem ci sami zawodnicy zdo- Stres fizjologiczny występuje wów- stępują zaburzenia funkcji poznawczych, byli 6. miejsce na MŚ w kategorii seniora czas kiedy przekroczymy pewne gra- krótkotrwałe zaniki pamięci, problemy i to jest prawidłowe. Ale niestety, często nice. Te granice to około 60% naszych z uczeniem się, zapamiętywaniem. My bywa tak, że Polacy zdobywają medale możliwości. Wtedy włącza się cały sys- chcemy by zawodnik nauczył się nawyku mistrzostw świata juniorów, a potem już tem. System mleczanowy czyli glikoliza. ruchowego, a nie może albo zapomina, w seniorach – nie. W grę wchodzą spra- System związany z pobudzeniem czyli jeśli zadziałał kortyzol. Nakłaniamy go by wy finansowe, socjalne, ale osobiście adrenalina. Następuje stres wysiłko- wykonał kolejne dziesiątki, setki powtó- uważam że przede wszystkim chodzi tu wy. Mówimy tu o stronie pozytywnej rzeń i nic z tego. o przeciążenie fizjologiczne i psycholo- stresu fizjologicznego. giczne młodych sportowców. Pokażę jak Okazuje się że zawodnik nawet to wygląda od strony naukowej – fizjolo- Mechanizm neurohormonalny stre- w wieku juniora może mieć zanik funk- gicznej i biochemicznej. su psychologicznego i fizjologiczne- cji poznawczych, spowodowany dużym go jest podobny. To jest reakcja pod- stresem psychologicznym i tym fizjo- wzgórza, które wydziela dwa hormony: logicznym, wywołanymi obciążeniami Morderca kortyzol kortykoliberynę i wazopresynę. Oba treningowymi. Stres psychologiczny i fi- działają na przysadkę, która wydziela zjologiczny równa się chronic stress. Taka

Okazuje się że zawodnik nawet w wieku juniora /MEDIASPORT może mieć zanik funkcji poznawczych, spowodowany dużym stresem psychologicznym i tym fizjologicznym, wywołanymi obciążeniami treningowymi.

sytuacja może doprowadzić do przetre- można go zmienić, żeby kontrolować ten połączyć kortyzol z POMS czyli Profil of nowania, a w konsekwencji do końca ka- proces treningowy i tym samym kontro- mood state czyli profilem zmian nastro- riery, a może do depresji i niestety prób lować chronic stress? jów. Nie musimy wcale robić kwestio- samobójczych. nariuszy, jeśli dobrze znamy zawodnika Stosuje się tradycyjne metody ozna- wtedy sami zaobserwujemy zmiany. czania kortyzolu we: krwi, moczu, ślinie. Trener który ma dobry kontakt ze swo- Dobre strony kortyzolu i jego Pomiar we krwi jest bardzo dokładny, im wychowankiem, zawsze dostrzeże, badanie ale samo pobranie krwi jest już stresem. że coś jest nie tak. Psycholog też posia- Mocz daje również dokładny pomiar, ale da taką wiedzę. zbiera się próbki moczu przez dobę i to Kortyzol ma swoją drugą twarz. bywa trudne dla zawodnika. Pobór prób- W Polsce opracowanych jest dużo Jeżeli tlen jest pierwiastkiem biogen- ki śliny należy do prostych metod, ale kwestionariuszy. Znam jeden który nym, bez niego nie możemy funkcjo- otrzymujemy niezbyt dokładny wynik. opiera się na 65. pytaniach z kilku ob- nować, ale w zbyt dużej ilości staje się szarów. Najważniejszy i dla nas naj- trucizną i może spowodować śmierć, to Można zmierzyć kortyzol we wło- bardziej interesujący dotyczy obszaru: kortyzol ma też dobre cechy. Stymuluje sach. Wycina się trzy centymetry od gniewu, przygnębienia i wigoru. Gniew proces glukoneogenezy, czyli zapewnia skalpu i w 3. centymetrach widoczny i przygnębienie są negatywne, pozy- nam energię. Przyspiesza proces lipolizy. jest zgromadzony podczas trzech mie- tywne to wigor. Pan profesor Soya Oszczędza glukozę w mózgu. A glukoza sięcy kortyzol. To nowa metoda stoso- opracował krótszy kwestionariusz zło- jest głównym substratem energetycznym wana m.in. w Japonii u profesora Soya żony z 35. pytań. Dla niego istotne stały dla mózgu. Kortyzol spowalnia reakcje z Uniwersytetu Tsukuba. Kortyzol mie- się wigor oraz zmęczenie i próbował je immunologiczne, działa przeciwzapalnie. rzony we włosach jest dobrym marke- skorelować. Bez kortyzolu nie możemy tak naprawdę rem chronicznego stresu. funkcjonować. Nie do końca możemy zbadać ten problem. To jest cały czas w sferze hi- Skoro ten kortyzol jest tak bardzo POMS i BDNF potez. Czy to się komuś podoba, czy ważny, bo z jednej strony mamy mor- nie najważniejszy w nauce jest model dercę, a z drugiej hormon, który ratuje Sam kortyzol to za mało. Kłania zwierzęcy. Po badaniach okazuje się, nam życie. Zatem pozostaje pytanie jak się psychologia. Bardzo ważne jest że kilka godzin stresu psychologicznego

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 61 CZĄSTECZKA KORTYZOLU

jest dla zwierzęcia tragedią. Kilka udaje się wejść na poziom wyższy niż po każdym treningu sportowca coś tam godzin, a nie cztery miesiące startu był wcześniej. Ten stan oddaje nam boli, ale jeśli są to przewlekłe bóle nie- w Pucharach Świata! w pewien sposób klasyczny wykres su- wiele z takim zawodnikiem zdziałamy. perkompensacji. Gdy wykonujemy pracę Bo ile razy możemy przełamać psycho- Aby stwierdzić przeciążenie moż- fizyczną nasze możliwości się zmniejsza- logiczne bariery, żeby on podjął jedną na badać nie tylko kortyzol, ale także ją, gdy wypoczywamy – zwiększają. Ale walkę sportową? Ile razy możemy za- BDNF czyli Brain-derived neurotrophic my mówimy o medalu olimpijskim, więc stosować środki przeciwbólowe? factor (neurotroficzny czynnik pocho- chcemy przekroczyć granicę. Zmierzamy dzenia mózgowego). Niski poziom tego zatem w stronę przeciążenia, które za- Objawy fizjologiczne to u kobiet białka odpowiada za problemy z ucze- pewnia nam wynik. zaburzenia miesiączkowe szczególnie niem się. Wysiłek fizyczny podwyższa w sportach wytrzymałościowych. Inne poziom BDNF, ale nie wysiłek o skraj- Dochodzimy do istoty sprawy. to: spadek masy ciała (3-4 kg w ciągu nych intensywnościach. BDNF ma bar- Musimy mieć wiedzę. Jeżeli umyślnie dwóch, trzech tygodni), obniżenie libido, dzo niski poziom w depresji, u cukrzy- przeciążamy naszego zawodnika, to uczucie stałego zmęczenia, bóle głowy, ków, u ludzi otyłych. trzeba znaleźć objawy przeciążenia. bezsenność, zaburzenia żołądkowo-je- Jeśli je poznamy wówczas mamy szansę litowe, pocenie nocne, przyśpieszony Amerykanie zrobili takie doświad- na dobry wynik, jeśli nie to najczęściej rytm oddechowy. czenie. Dwie szkoły rywalizowały kończy się współpraca trenera z ta- w olimpiadzie matematyczno-fizycz- kim zawodnikiem, bo brakuje wyniku Aspekt fizjologiczny jest nie- nej i w jednej ze szkół zaproponowano sportowego prawdopodobnie dlatego, zmiernie ważny. Mięsień sercowy jest trening dzieciom trzy razy w tygodniu. że wystąpił zespół przetrenowania. kontrolowany m.in. przez dwa ukła- Wygrała szkoła – i to zdecydowanie dy – przywspółczulny i współczulny. – w której aktywność fizyczna była Na podstawie literatury możemy Przywspółczulny będzie hamował pracę sterowana. Te dzieciaki miały wysoki wykazać przeciążenia w różnych obsza- mięśnia sercowego, natomiast współ- poziom BDNF. Jest to jeden z marke- rach. Wybrałem pięć obszarów: psycho- czulny pobudzał pracę mięśnia sercowe- rów odpowiedzialnych za funkcje po- logiczny, anatomiczny, fizjologiczny, bio- go. Zarówno nadmierna reakcja jednego znawcze. To bardzo ważne w sporcie, chemiczny i immunologiczny. Pierwszym układu jak i drugiego będzie świadczyła szczególnie w sportach technicznych. objawem chronicznego stresu, przecią- o przeciążeniu. Niekoniecznie o przetre- żenia bądź przetrenowania jest objaw nowaniu, ale na pewno o przeciążeniu. psychologiczny. Częste zmiany nastro- Jeżeli w sportach wytrzymałościowych Przeciążenie i przetrenowanie jów od euforii do przygnębienia. Lęk zawodnik ma tętno spoczynkowe na po- przed zawodami, obniżona samoocena, ziomie 40., a nagle dochodzi do 50. to W sporcie na wysokim poziomie odpuszczanie. Zawodnik schodzi z tra- znaczy, że jest przeciążony. ogromne znaczenia mają dwa pojęcia – sy biegu, a trenerzy pytają, dlaczego przeciążenie (overreaching) i przetreno- odpuściłeś? Istnieje inny symptom przeciążenia wanie (overtraining). W walce o medale bądź przetrenowania – złe wykonywanie olimpijskie trzeba przekraczać granice Symptomami przeciążenia anato- nawyków ruchowych. Nasz zawodnik ludzkich możliwości i do tego służy micznego są: bóle stawów, kończyn, wykonuje nawyk ruchowy dobrze, ale przeciążenie. Przetrenowanie oznacza entezopatia – bolesność przyczepów nagle coś się psuje. To problem związany koniec, nie ma wyniku. Zawodnikowi ścięgien i więzadeł do kości, sztyw- z jednostką motoryczną. Trenerzy widzą który raz był przetrenowany nie ność powysiłkowa mięśni. Oczywiście gołym okiem, że zawodnik źle stawia

stopę, źle odbija się na łyżwie, źle odbija pracy fizycznej. To samo dzieje się mleczanów we krwi w tym momencie się z progu. Wtedy działa jednak mecha- z testosteronem. obniża tolerancję na zakwaszenie, ob- nizm fizjologiczny. Za przewodzenie ner- niżenie masy ciała, opóźnienie odnowy wowo-mięśniowe odpowiada synapsa powysiłkowej, o czym często trenerów nerwowo-mięśniowa. Impuls nerwowy Subiektywne i obiektywne powiadamiają fizjoterapeuci. zostaje przeniesiony z komórki nerwowej objawy na komórkę mięśniową. Żeby doprowa- Aby zapobiec przetrenowaniu, prze- dzić do skurczu mięśnia muszą pojawić Objawy zmęczenia ponad stan za- ciążeniu, najważniejsza jest obserwa- się jony wapnia, a jednocześnie podczas wodnika można podzielić na subiektyw- cja subiektywna i obiektywna. Trzeba wysiłku fizycznego o intensywności po- ne i obiektywne. Subiektywne – te co prowadzić indywidualny monitoring wyżej 60% dochodzi do zakwaszenia widzimy gołym okiem, zawodnik sam zawodnika, nie traktować nikogo gru- mięśni. Żeby doszło do skurczu mięśnia nam o nich rzadko mówi – wzrost ner- powo. Żeby to robić trzeba mieć wie- niezbędne są jony wapnia. Bez nich nie wowości i chwiejności emocjonalnej, ob- dzę, ale wiedza to za mało. Trzeba mieć dojdzie do skurczu mięśnia szkieleto- niżenie chęci do treningu, flegmatyczne umiejętności wykorzystania tej wiedzy. wego i nie będzie dobrze wykonanego zachowania, częste zaburzenia snu. Dobrze jest zatrudnić specjalistów, zadania ruchowego. Taki jest mechanizm przeprowadzać badania. Trener i jego w wielkim skrócie. Obiektywne – obniżenie wydolności, otoczenie bardzo chce poprawić wyniki wzrost spoczynkowej wartości HR, spa- zawodnika, ale okazuje się że zawodnik Biochemiczne objawy przecią- dek HR max, wzrost spoczynkowej war- czasami nie ma możliwości, doszedł do żenia to obniżenie poziomu glikoge- tości ciśnienia tętniczego BP (mmHg), granicy. Dobrze by było, żeby nigdy jej nu. Występuje podczas długotrwałej obniżenie maksymalnego stężenia nie przekroczył.

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 63 Odeszła pierwsza dama polskiego sportu W wieku 72. lat 29. czerwca 2018 r. w Warszawie zmarła najwybitniejsza polska lekkoatletka Irena Szewińska.

o był jeden z najsmutniejszych dni w historii polskiej lek- MKOl, prezesem PZLA. Należała do Komisji Koordynacyjnej kiej atletyki. W igrzyskach olimpijskich Irena Szewińska sprawdzającej stan przygotowań do igrzysk olimpijskich zdobyła siedem medali: 3 złote, 2 srebrne i 2 brązowe. w Atenach, Londynie i Tokio. W kwietniu 2016 r. prezydent RP Podczas trwającej 20 lat kariery 10 razy poprawiała re- Andrzej Duda odznaczył Szewińską - jako pierwszego polskiego Tkordy świata. Jej rekord świata na 400 m z igrzysk w Montrealu sportowca - Orderem Orła Białego. Irena Szewińska spoczęła 49,29 jest do dziś rekordem Polski. Specjalizowała się w biegach w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. sprinterskich na 100 i 200 m oraz na 400 m, odnosiła także suk- Żegnały Ją najważniejsze osoby w państwie i w świecie spor- cesy w skoku w dal, a na początku wielkiej przygody ze sportem tu. Pogrzeb siedmiokrotnej medalistki olimpijskiej miał charak- dobrze wypadała także w skoku wzwyż. ter uroczystości państwowej i odbywał się w asyście Kompanii Honorowej Wojska Polskiego. Poprzedziła go Msza Św. w kate- drze polowej Wojska Polskiego przy ulicy Długiej w Warszawie. Za najbardziej udany uważa się występ Szewińskiej podczas igrzysk olimpijskich w Tokio w 1964 r. Była wtedy jeszcze w wie- W uroczystościach wzięli udział m.in.: para prezydenc- ku juniorki, miała 18 lat i zdobyła złoto w sztafecie 4x100 m ka Andrzej Duda i Agata Kornhauser-Duda, premier Mateusz wraz z Teresą Wieczorek-Ciepły, Haliną Richter-Górecką i Ewą Morawiecki, minister sportu i turystyki Witold Bańka oraz prze- Kłobukowską. Do tego wywalczyła dwa srebrne medale – wodniczący Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego Thomas w skoku w dal (wynik 6,60) i biegu na 200 m (23,13). Bach, szef Międzynarodowego Stowarzyszenia Federacji Lekkoatletycznych (IAAF) Sebastian Coe i prezes PKOl Andrzej Z igrzysk w Meksyku w 1968 r. Szewińska wracała ze zło- Kraśnicki. tem na 200 m (wynikiem 22,58 pobiła rekord świata) i brązem na 100 m (11,19). W Monachium w 1972 r. był brąz na 100 m Nie zabrakło znanych sportowców: Anity Włodarczyk, Jacka (22,74), a w Montrealu w 1972 r. złoto na 400 m (49,29 i rekord Wszoły, Władysława Kozakiewicza, Szymona Ziółkowskiego, świata). Tylko igrzyska w Moskwie wielka dama polskiego sportu Tomasza Majewskiego, Roberta Korzeniowskiego, Wojciecha zakończyła bez medalu z powodu kontuzji odniesionej w półfi- Fibaka, Andrzeja Suprona. Na pogrzeb wybitnej lekkoatletki do nale biegu na 400 m. W sezonie olimpijskim 1980 r. zakończyła Warszawy przyjechała także jej wielka rywalka Marita Koch. karierę. Jako zawodniczka zawsze reprezentowała jeden klub – Polonię Warszawa. - Była wielką nadzieją dla Polski w trudnych czasach. Dawała chwałę polskiemu sportowi, była wzorem nie tylko dla sportow- Po zakończeniu kariery Szewińska pełniła wiele ważnych ców, ale dla wszystkich Polaków – pożegnał trzykrotną mistrzy- funkcji w świecie sportu. Była wiceprezesem PKOl, członkiem nię olimpijską premier Mateusz Morawiecki.

Szewińską we wzruszających słowach pożegnali wybitni polscy sportowcy: /MEDIASPORT Pani Ireno na zawsze w mojej pamięci. Będzie Nam Pani brakowało. W Rio spełniło się moje marzenie, kiedy miałam przyjemność otrzymać złoty medal. Tak jak wtedy, podczas ceremonii łzy ze wzruszenia leciały strumieniami, tak teraz łzy lecą po stracie tak wspaniałej osobowości. R.I.P. I. Szewińska. ANITA WŁODARCZYK

Zanim udekorowała mnie medalem, poprosiła o autografy. Zatkało mnie! Pani Irena (TA PANI IRENA!!!) prosi mnie o autografy! To że tam była tego wieczoru, było dla mnie ważniejsze i bardziej doniosłe niż odbiór olimpijskiego złota! JUSTYNA KOWALCZYK

To bardzo, bardzo smutna wiadomość i ogromna strata dla naszego środowiska sportowego. Nie tylko ze względu na siedem medali olimpijskich, ale - może nawet przede wszystkim - przez Jej podejście do życia i zaangażowanie. Mimo że od jakiegoś czasu walczyła z chorobą, zawsze pogodna, zawsze blisko najważniejszych wydarzeń sportowych. Choć sama tak utytułowana, nie szczędziła wsparcia i życzliwości innym reprezentantom Polski. Doskonale wiedziała, ile pracy i wyrzeczeń wymagają sukcesy sportowe, więc jak nikt potrafiła docenić te osiągnięcia. Tym większy żal po stracie tak wyjątkowej osoby. ADAM MAŁYSZ

Nie żyje Irena Szewińska. Najwybitniejsza polska sportsmenka. Przez wiele lat kobiecy przykład wytrwałości i determinacji w dążeniu do celu. Pani Ireno jestem dumna, że mogłam Panią poznać, zasiadać w tych samych komisjach, uczyć się od Pani. Na zawsze w moim sercu. OTYLIA JĘDRZEJCZAK

FORUMTRENERA | NUMER 1 (1) 2018 65 DOBRE ZARZĄDZANIE RELACJA ZE SPONSOREM CZY POLSKI SPORT PAPIERY DO SZUFLADY W POLSKICH ZWIĄZKACH TO ZWIĄZEK, JEST GOTOWY CZAS NA OSTATNIĄ SPORTOWYCH A NIE ROMANS NA RODO? CYFRYZACJĘ W SPORCIE © ADAM NURKIEWICZ © ADAM /MEDIASPORT W NUMERZE

Spis Treści:

FORUM TRENERA 69 Dobre zarządzanie w polskich związkach sportowych. Zarządzanie Sportem

71 Relacja ze sponsorem to związek, a nie romans. Wydawca: Instytut Sportu - Państwowy 75 Czy polski sport jest gotowy na RODO? Instytut Badawczy w Warszawie 79 Papiery do szuflady. Czas na ostatnią cyfryzację w sporcie. Redaktor naczelny – koordynator wydawniczy: Olgierd Kwiatkowski

Redaktor naczelny – zarządzanie sportem: Jan Ciepiela

Zdjęcia: Adam Nurkiewicz

Opracowanie graficzne: Łukasz Janusz

Skład i łamanie: Łukasz Janusz, Jan Ciepiela

Korekta: Katarzyna Szoch-Jędrys

Webmaster: Marcin Szafert

67 FORUMTRENERA ZARZĄDZANIE SPORTEM | NUMER 1 (1) 2018 EDYTORIAL

SZANOWNI PAŃSTWO

lamka zapadła - przedstawiamy Państwu pierwsze wy- oraz możliwością zaczerpnięcia wiedzy dla szerszego grona danie magazynu poświęconemu tematyce zarządza- odbiorców. nia sportem. Praktycy z biznesu sportowego podzielą się z Państwem swoim wieloletnim doświadczeniem. Wszyscy doskonale wiemy, że na sukces trzeba zapraco- KW dobie przesytu tradycyjnych form reklamy, biznes świadomie wać. Na sukces ten poza sportowy, również dlatego dołożymy szuka alternatywnego dotarcia do nowych klientów - jest to wszelkich starań, aby treści zawarte w niniejszym magazynie niewątpliwa szansa dla sportu aby w odpowiedni sposób poka- skutecznie pomogły Państwu w osiągnieciu zamierzonych biz- zać swoją obecność oraz gotowość do dojrzałej wielopłaszczy- nesowych celów. znowej współpracy. Część Zarządzania Sportem Magazynu Forum Trenera bę- Nie jest tajemnicą, że polskie związki sportowe często są dzie istotnym uzupełnieniem samej Akademii. Znajdą w nim zarządzane przez świetnych trenerów, sędziów czy zawodni- Państwo dodatkowe informacje na temat pozyskiwania środ- ków, lecz bez doświadczenia w zarządzaniu organizacją o za- ków finansowych dla swojej organizacji, aspekty prawne jak sięgu ogólnopolskim, dysponującą wielomilionowym budżetem. i najnowsze trendy marketingowe, które łatwo można wdrożyć Projekt Akademia Zarządzania Sportem to program skierowany w swojej organizacji. do kadr zarządzających polskimi związkami sportowymi w sportach olimpijskich a magazyn ma być jego integralną częścią Z ogromną przyjemnością życzę Państwu miłej lektury!

Grzegorz Botwina Kierownik Projektu „Akademia Zarządzania Sportem” Instytut Sportu – Państwowy Instytut Badawczy

FORUMTRENERA ZARZĄDZANIE SPORTEM | NUMER 1 (1) 2018 68 AKADEMIA ZARZĄDZANIA SPORTEM Dobre zarządzanie w polskich związkach sportowych 12 kwietnia 2018 r. na PGE Narodowym odbyła się konferencja „Dobre zarządzanie w polskich związkach sportowych”. W dyskusji wzięli udział: Minister Sportu i Turystyki –Witold Bańka, Irena Szewińska, Patrick Baumann – Członek MKOL, Sekretarz Generalny FIBA, Snežana Samardžić-Marković – Dyrektor Generalny na Rzecz Demokracji, Rada Europy, Andrzej Kraśnicki – Prezes PKOl, oraz Olgierd Cieślik, Prezes Totalizatora Sportowego.

Grzegorz Botwina Kierownik Projektu „Akademia Zarządzania Sportem” Instytut Sportu – Państwowy Instytut Badawczy

onferencja była zarazem inauguracją nowego projektu Zarządzania Sportem to program skierowany do kadr zarzą- Ministerstwa Sportu i Turystyki – Akademii Zarządzania dzających polskimi związkami sportowymi w sportach olimpij- Sportem. Wszyscy uczestnicy panelu zwracali uwagę skich. Jest to cykl szkoleń z obszaru: zarządzania, organizacji, na wagę dobrego zarządzania w organizacjach sporto- marketingu - dostosowanych do polskich realiów. Program Kwych. Coraz bardziej profesjonalizujące się organizacje muszą przewiduje zajęcia prowadzone przez ekspertów i praktyków działać w sposób zbliżony do przedsiębiorstwa. Stawiać sobie zarówno z Polski jak i zagranicy. cele i w efektywny sposób je realizować. Rynek sportowy jest coraz bardziej konkurencyjny, a polskie związki sportowe pomi- Akademia Zarządzania Sportem jest odpowiedzią na raport mo swojego monopolu muszą iść z duchem czasu. W konferen- Fundacji Idea Rozwoju z 2016 r., w którym jasno wskazane są cji wzięli udział przedstawiciele większości polskich związków braki w kompetencjach menadżerskich kadr zarządzających sportowych i organizacji odpowiedzialnych za sport w Polsce. związkami sportowymi. Ponadto wskazane są braki w stra- tegii czy brak oferty sponsorskiej w wielu związkach. Wiele problemów gnębiących sport w naszym kraju jest efektem Nie jest tajemnicą, że polskie związki sportowe często są braku kompetencji wśród osób decyzyjnych. Stąd w programie zarządzane przez osoby ze środowiska sportowego nieposia- Akademii znajdują się zajęcia z zakresu zarządzania strategicz- dające odpowiednich kwalifikacji. Często są to świetni trene- nego, prowadzone przez specjalistów z USA, Węgier i Polski, rzy czy sędziowie, ale gdy przychodzi do zarządzania organi- czy zajęcia z marketingu, PR i sponsoringu, prowadzone przez zacją o zasięgu ogólnopolskim, dysponującą wielomilionowym uznanych praktyków z branży – przedstawicieli agencji mar- budżetem, po prostu nie dają sobie rady. Projekt Akademia ketingowych, firm doradczych czy przedstawicieli sponsorów.

69 FORUMTRENERA ZARZĄDZANIE SPORTEM | NUMER 1 (1) 2018 Więcej informacji o projekcie można znaleźć na stronie zarzadzaniesportem.org

Materiały własne MSiT, od lewej Michał Pol, Irena Szewińska, Patrick Baumann, Witold Bańka, Snežana Samardžić, Andrzej Kraśnicki, Olgierd Cieślik.

Akademia Zarządzania Sportem ma pomóc polskim związ- UCZESTNICY DEBATY kom sportowym w profesjonalizacji działalności prowadzonej Irena Szewińska przez te instytucje. Często wśród managerów w związkach Polski Komitet Olimpijski brakuje wiedzy i kompetencji niezbędnych do kierowania tymi organizacjami w obecnych warunkach, przez co wiele trady- Patrick Baumann cyjnych sportów przeżywa regres. Edukacja, transfer wiedzy Międzynarodowy Komitet Olimpijski i dobrych praktyk pomiędzy związkami oraz z zagranicy mogą być receptą na bolączki polskiego sportu. Witold Bańka Minister Sportu i Turystyki „Głównym celem powołania do życia Akademii Zarządzania Sportem jest podniesienie standardów w funk- Snežana Samardžić-Marković cjonowaniu polskich związków sportowych oraz wsparcie kadr Dyrektor Generalny Rada Europy zarządzających. Planowanie, uczciwość i efektywność to fun- damenty niezbędne w skutecznym kierowaniu polskimi związ- kami sportowymi. Wierzę, że nowo powstała Akademia będzie Andrzej Kraśnicki Prezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego miejscem, które znacząco przyczyni się do profesjonalizacji ich działania.” – Wypowiedź Ministra Sportu i Turystyki Witolda Olgierd Cieślik Bańki, fanpage fb MSiT. Prezes Zarządu Totalizator Sportowy

W ramach projektu do Polski przyjadą eksperci z: USA, Francji, Niemiec, Szwajcarii, Norwegii, Wielkiej Brytanii czy PROWADZĄCY Węgier. Zajęcia w ramach Akademii Zarządzania Sportem Michał Pol będą prowadzone na PGE Narodowym. Program szkoleń Dyrektor programowy obejmuje 7 bloków tematycznych tj.: organizacja i zarządzanie, segmentu sportowego społeczna odpowiedzialność sportu, zarządzanie strategiczne, Grupa Onet – RASP. marketing i PR, sponsoring, zarządzanie projektem oraz umie- jętności menadżerskie. Projekt realizowany jest przez Instytut Sportu – Państwowy Instytut Badawczy.

Poza szkoleniami Akademia Zarządzania jest idealnym miejscem do wymiany doświadczeń pomiędzy przedstawi- cielami związków sportowych, którzy często nie widzą punk- tów wspólnych swojej działalności lub po prostu się nie znają. W ramach spotkań związki sportowe mogą również tworzyć wspólne projekty lub szukać synergii swoich działań.

FORUMTRENERA ZARZĄDZANIE SPORTEM | NUMER 1 (1) 2018 70 SPONSOR SPONSOR RELACJA ZE SPONSOREM TO ZWIĄZEK, A NIE ROMANS

To stwierdzenie najlepiej podsumowuje zasadę, którą każdy sportowiec powinien się kierować. Zrób wszystko, żeby Twoja relacja ze sponsorem nie była przelotnym (np. jednorocznym) romansem, ale trwałym związkiem zbudowanym na solidnych podstawach, takich jak: zaufanie, szacunek i wzajemność. Jeśli sponsor poczuje, że zależy Ci na nim, to otworzy się przed Wami ogromna szansa.

Dorian Patynowski Właściciel HEXA PLUS Group

01. Poznaj swojego sponsora i zrozum czego oczekuje 02. Zostań marketerem

Musisz znać potrzeby swojego sponsora, ponieważ różne Jesteś sportowcem więc myślisz, że wystarczy jak będziesz firmy sponsorują z różnych powodów. Niektórzy robią to, aby trenować i startować w zawodach? Niestety, te czasy są już np. zwiększyć świadomość marki, a inni aby zwiększyć lojal- za nami. W dzisiejszym świecie wszyscy musimy być multiin- ność klientów. Jedni np. sponsorują Cię dla leadów, a drudzy po strumentalistami, nawet Ty. Dlatego poza treningami i starta- prostu dla ekspozycji. Twoim obowiązkiem jest znać właściwy mi w zawodach, musisz stać się marketingowcem i PR-owcem. powód sponsoringu i prowadzić własne działania wizerunko- No chyba, że jesteś w tej cudownej sytuacji, co kilka procent we w taki sposób, by dostarczyć firmie odpowiednich efektów najpopularniejszych sportowców i masz za sobą sztab ludzi od i „dowieść” wszystkie wyniki. Ciągle rozmawiaj ze sponsorem, różnych zadań. Ale jeśli nie to – wiedz, że musisz tak samo dbać bądź z nim w kontakcie i zrozum czego oczekuje od Waszej o wizerunek swój, jak i swoich sponsorów. relacji. Pokaż że dostarczasz mu prawdziwą wartość, a nie samą reklamę dla reklamy - to już jest passé. Jeśli zaoferujesz sponso- Gdy publikujesz coś w swoich kanałach społecznościowych, rowi tylko umieszczenie logo (reklamy), to szybciej może wybrać piszesz na blogu lub stronie, albo masz po prostu zaplanowany bilbord w środku miasta zamiast Ciebie - będzie taniej i bardziej występ w mediach, to wkomponuj sponsora organicznie w swój efektywne dla niego. przekaz i komunikację. Niech nie będzie to sztuczne i na siłę, bo

71 FORUMTRENERA ZARZĄDZANIE SPORTEM | NUMER 1 (1) 2018 uzyskasz efekt odwrotny od zamierzone- z szacunkiem i staraj się być pozytywny we go. Zrób to naturalnie, zgodnie z kontek- wszystkich sytuacjach. stem przekazu i jego treścią oraz poszukaj związku przyczynowo-skutkowego. Nie 04. Angażuj się w media zapominaj nigdy o świecie cyfrowym, społecznościowe gdyż aktualnie to jeden z ważniejszych, o ile nie najważniejszy, element przekazu Firma zawsze potrzebuje treści do marketingowego. swoich social mediów, czy na swoją stronę internetową. Im więcej kontentu możesz Jeśli tylko możesz i kiedy tylko mo- dostarczyć, tym bardziej prawdopodobne, żesz, wykorzystuj produkty lub usługi że firma go wykorzysta. Nie miej poczucia, swojego sponsora i aktywnie zachęcaj że nie możesz wysłać zdjęcia lub filmu do swoich fanów, kibiców, followersów, czy sponsora, bo nie jest wystarczająco do- nawet znajomych i przyjaciół do ich zaku- bry. Wysiłek zostanie doceniony i wcale pu i użytkowania. Pamiętaj też o tym, że nie trzeba czekać na idealne zdjęcie, aby sponsoring będzie efektywny tylko, jeśli je udostępnić. cztery strony na nim skorzystają: sponsor, klient sponsora, kibic i Ty. Rzecz jasna, naj- Regularnie aktualizuj swoje social me- lepiej gdy kibic jest też klientem sponso- dia. Utrzymywanie ich na bieżąco pomoże ra, ale nie zawsze to się pokrywa. Wtedy Ci być ważnym dla sponsorów i kibiców, Twoja dobra współpraca ze sponsorem a także pozwoli pokazać, że prowadzisz może (i powinna) przekonwertować kibica ekscytujące życie. Wiele mediów śle- w klienta, a inwestycją na przyszłość dla dzi przecież codzienne życie osobistości Ciebie będzie zamiana klientów sponsora i sportowców. Możesz mieć poczucie, że w swoich kibiców. powinieneś publikować tylko wtedy, gdy startujesz w zawodach, ale kibice chcie- Pamiętaj też o tym, by zaoferować liby zobaczyć też ciężką pracę, która zo- sponsorowi spersonalizowaną propozycję stała włożona w treningi i przygotowania. współpracy, czyli taką jaką opracowałby Ludzie nie są zainteresowani tylko Twoimi dobry marketer. Nie rozsyłaj tej samej stan- osiągnięciami. Oni interesują się Tobą. dardowej oferty do wszystkich firm. Poznaj Oczywiście nie musisz i nie powinieneś in- biznes sponsora i jego rynek, zrozum spon- formować świata o każdym swoim posu- sora i jego branżę oraz sposób, w jaki Twoja nięciu, bo to cienka linia i możesz osiągnąć propozycja pasuje do jego planów i działań negatywny efekt poprzez przesycenie. Ale promocyjnych. Potem opracuj ciekawą pamiętaj że informowanie o sobie sprawia, i wartościową ofertę aktywacji, która od- że świat jest Tobą zainteresowany. powie na jego potrzeby i oczekiwania. 05. Regularnie komunikuj się ze 03. Bądź profesjonalistą i godnie sponsorem i utrzymuj właściwe reprezentuj sponsora relacje

W tym wypadku chodzi zarówno o pro- Relacja sponsorska, jak każda re- fesjonalizm sportowy, jak i biznesowy. Jako lacja zresztą powinna być dwukierun- sponsorowany sportowiec powinieneś kowa. Tak jak chcesz, aby twój spon- postępować odpowiedzialnie. Chcesz być sor wykazywał zainteresowanie Tobą, łatwy w kontaktach, łatwy w kooperacji ważne jest aby pokazać Mu zaintere- i wywiązywać się ze wszystkich zobowią- sowanie Jego biznesem. Śledź to co zań? Terminowo odpowiadaj na maile, tele- dzieje się w Jego firmie, miej oko na fony i wiadomości. Im łatwiej jest się z Tobą Jego social media i od czasu do czasu skontaktować, tym łatwiej też współpra- wchodź w interakcje z postami spon- cować. Obiecałeś dwa razy w miesiącu sora, komentuj je. Okazjonalnie mo- publikować post o Twoim sponsorze? To żesz także wysłać krótki mail z kilkoma publikuj go dwa razy w miesiącu. Bądź do- ciepłymi słowami. Upewnij się, że re- brym ambasadorem biznesu swojego spon- gularnie informujesz sponsora o swo- sora. Nie reprezentujesz już tylko siebie, ale ich postępach, bieżących wynikach całą firmę sponsora i powinno Ci zależeć, i projektach, w które się angażujesz. aby poczuł się dumnie. Traktuj wszystkich Podsyłaj zdjęcia, artykuły prasowe i inne © ADAM © ADAM NURKIEWICZ

FORUMTRENERA ZARZĄDZANIE SPORTEM | NUMER 1 (1) 2018 72 aktualizacje. Sponsorzy wspierają Cię przecież z jakiegoś powodu. Wierzą w Ciebie i w to co robisz, więc chcą być na bieżąco informowani o Twoich postępach, występach i osią- gnięciach. Ważne by pozostać w kontakcie ze swoim sponsorem nawet wtedy, gdy według Ciebie nic ważnego, czy wartego uwagi się nie dzieje. Nawet krótki mail lub telefon z informacją, że ciężko trenujesz do kolejnego startu będzie dobrze odebrany.

Zwróć uwagę, żeby Wasza relacja nie stała się czysto transakcyjna. Owszem on płaci za świadczenia umow- ne, a Ty dostarczasz Mu odpowiednich korzyści, ale zrób wszystko, aby pójść dalej. Twoje rozmowy i interakcje ze sponsorem nie mogą dotyczyć zawsze tylko sponsoringu. Zaangażuj się głębiej. Spotkaj się z nim od czasu do czasu, wyślij wspomniany mail, albo po prostu zadzwoń by powie- dzieć zwykłe „dzień dobry”. Nie chcesz przecież pozwolić sponsorowi myśleć, że rozmawiasz z nim tylko wtedy, gdy czegoś oczekujesz.

W trakcie sezonu często okazuje się także, że potrzebujesz dodatkowego wsparcia finansowego. Sportowcy obawiają się o nie poprosić obecnego sponsora, gdyż nie chcą wyjść na chci- 07. Dawaj od siebie więcej niż bierzesz wych lub niewdzięcznych. Pamiętaj że jeśli tylko pokazałeś, jak bardzo cenisz Waszą relację, to sponsor oczekuje, że przyjdziesz Sponsoring jest rodzajem umowy wzajemnej o świad- do Niego jako pierwszego, gdy pojawią się nowe możliwości. czeniach równoważnych – ja daję Ci 100, Ty mi świadczysz To kwestia otwartości i szczerości, jak w normalnym związku. równowartość 100. Ale jeśli firma udziela Ci wsparcia, Ty też powinieneś jej pomóc. Nie podchodź do relacji ze spon- 06.Pamiętaj o sponsorze w trakcie sezonu i po nim sorem jakbyś był aptekarzem. Postaraj się dać od siebie coś extra, czego nie ma w umowie. To znaczy że niezależ- Oczywiste jest że prowadzisz działania promocyjne sponso- nie o co poprosi sponsor w zamian, zrób to i jeszcze coś ra podczas sezonu sportowego. Wspominasz o nim i prezentu- dodatkowego. Jeśli chcesz dać więcej niż brać, pokazujesz jesz Jego produkty/ usługi podczas zawodów. Ale czy robisz to sponsorowi, jak poważnie traktujesz Jego inwestycję oraz także po nich i pomiędzy nimi? Przy nadarzających się okazjach Wasze stosunki. i odpowiednich kontekstach zawsze wspominaj o sponsorze, staraj się umieszczać także wezwanie do działania (call to action) 08. Mniej obiecuj, a więcej rób w wiadomościach kierowanych do kibiców. Zawsze tak – nigdy na odwrót. Chyba, że chcesz szybko Jeśli wszystko pójdzie dobrze sponsorem może zostać fir- stracić sponsora. Jeśli nie jesteś pewien, czy będziesz mógł ma, z którą będziesz pracował długoterminowo. By pokazać, spełnić jakieś wymagania, albo dać sponsorowi jakieś atrak- że ciągle jesteś zainteresowany Waszą relacją, dostarczaj ja- cyjne świadczenie, to po prostu tego nie obiecuj. Zawsze jest kieś bonusy od czasu do czasu. Tak jak firmy zdobywają dłu- lepiej, gdy mile zaskoczysz swojego partnera, niż przeciwnie. goterminowych klientów zniżkami, programami lojalnościowy- Osobisty stosunek do sponsora lub kogoś z Jego zespołu nie mi i innymi zachętami, powinieneś zrobić coś podobnego dla może wpływać na realizację Waszej umowy. Pomimo wszel- swojego sponsora. kich ewentualnych niesnasek, zawsze będziesz za nią odpowiedzialny, bo umowa musi być bezwzględnie wypełniona. Po zakończeniu sezonu, a jeszcze przed końcem Waszej umowy, koniecznie wyślij sponsorowi raport, w którym poka- Nie będzie dobrze, gdy dotrzesz do końca sezonu i stwier- żesz wpływ sponsoringu na Jego biznes. Zawrzyj w nim m.in.: dzisz, że po prostu nie spełniłeś tego, co obiecałeś. Nic nie pomiar zasięgu marki, liczbę potencjalnych konwersji i dowody psuje relacji szybciej niż zdobycie zaufania, składanie obietnic, na to, że wypełniłeś wszystkie zapisy Waszej umowy, co do a następnie brak ich realizacji. Wtedy sponsor czuje się oszu- zakontraktowanych świadczeń. Uwzględnij też zdjęcia i wideo. kany i rezygnuje z możliwości dalszej współpracy z Tobą.

09. Włóż tyle samo wysiłku w realizację umowy, co w poszukiwania sponsora

Etap poszukiwania sponsora jest bardzo czaso- i pra- w ofercie. Spotkaj się ze sponsorem i omów poszcze- cochłonny. Często tak bardzo, że po podpisaniu umowy spor- gólne działania, porozmawiajcie co można było zrobić towiec czuje się, jakby złapał Pana Boga za nogi i na tym koń- lepiej, a z czego ewentualnie zrezygnować. To pierw- czy swoje starania. To wielki błąd i nie pozwól, by przytrafił szy krok do odnowienia sponsoringu na następny rok. się Tobie. Gdy tylko podpiszesz umowę ze sponsorem, od razu musisz przerzucić swoją energię na jej prawidłowe wykona- Zawsze odbywając takie podsumowujące spotkania ze nie, angażując do tego całą swoją uwagę i sumienność. Wielu sponsorem bądź tak transparentny, jak to najbardziej możliwe. sportowców nie dopełnia tego punktu, ponieważ ich cele kon- Przyznaj szczerze, co mogłeś spełnić (i jak to zrobiłeś), a czego centrują się na kwocie wniesionych przez sponsora pieniędzy, nie mogłeś zrealizować (i dlaczego nie). Bądź uczciwy i otwar- a nie na Jego satysfakcji z inwestycji. ty. Sponsor najczęściej jest świadomy wpływu, jaki wywarły Jego pieniądze. Fałszowanie bądź ukrywanie opinii, myśląc że 10. Zaangażuj się charytatywnie nigdy się tego nie dowie, może doprowadzić do zakończenia Waszej ewentualnej dalszej współpracy. Przecież wszyscy po- Może to nieoczywiste, ale warte rozważenia i bardzo pełniają błędy, a rzeczywistość może zmienić się w okresie pomocne w relacjach ze sponsorem. Jeśli firma angażuje się sponsoringu. Najgorsze co możesz jednak zrobić, to ukrywać w działalność charytatywną, zrób to też i Ty. Tak jak sponsor fakty przed sponsorem lub wprost kłamać. Przejrzystość jest finansuje Twoje przygotowania i starty, tak Ty z kolei zrób coś bardzo ważna i zachęci Twojego sponsora do zachowania dobrego dla organizacji, z którą on współpracuje. Może to być transparentności także wobec Ciebie – co z kolei jest bardzo darowizna pieniężna, rzeczowa, wizerunku lub zwykłe poda- pomocne w czasie odnawiania umowy. rowanie swojego cennego czasu.

11. Szczerość, uczciwość, transparentność... i dowody Silna, szczera i trwała relacja ze sponsorem jest najważniej- sza, ponieważ jak wiadomo utrzymanie sponsora jest znacznie Jak już wspominałem podsumuj współpracę ze sponsorem łatwiejsze (i tańsze!) niż znalezienie nowego. Uwierz że biznes dostarczając dowody, na to że spełniłeś swoje zobowiązania lubi stabilność i długofalowe relacje. Jeśli nie zaakceptujesz wobec Niego. Zdjęcia, filmy, monitoring mediów, prezenta- takich zasad gry, to biznes znajdzie sobie innego partnera do cja pokazująca, że udało się osiągnąć wskaźniki oszacowane współpracy, który to rozumie.

FORUMTRENERA ZARZĄDZANIE SPORTEM | NUMER 1 (1) 2018 74 PRAWO

CZY POLSKI SPORT JEST GOTOWY NA RODO?

maja 2018 r. weszło w życie Rozporzą- dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku 25z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodne- go przepływu takich danych, potocznie zwane „RODO”. Będzie ono obowiązywało bezpośrednio również w Polsce i zastąpi dotychczas stosowane w naszym kraju przepisy z zakresu ochrony danych osobowych. Celem wprowadzenia RODO jest ujedno- licenie poziomu ochrony bezpieczeństwa danych osobowych osób fizycznych na terenie całej UE. Jak zmieniły się zasady przetwarzania danych osobowych? Jaki to będzie miało wpływ na branżę sportową? Co grozi za brak wdrożenia RODO?

Dane osobowe w sporcie

Jak zmiany mają się do branży sportowej? Mają one ogromne znaczenie dla funkcjonowania klubów, związków sporto- Marcin Mróz Magdalena Kot wych, szkółek i akademii, dla organizatorów zawodów spor- Radca prawny Radca prawny LAWMORE LAWMORE towych, w tym także dla e-sportu.

75 FORUMTRENERA ZARZĄDZANIE SPORTEM | NUMER 1 (1) 2018 JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO WDROŻENIA RODO? Przygotowanie do wdrożenia RODO jest jednocześnie pierwszym etapem tego procesu. Polega ono na przeprowadzeniu wewnętrznego audytu w przedsiębiorstwie. Najlepiej kroku po kroku sprawdzić, jak dotychczas wyglądała ochrona danych osobowych w przedsiębiorstwie i odpowiedź na pytanie, czy:

• Przetwarzasz dane osobowe i w jakim zakresie? • Czy dane osobowe są profilowane? • Jakiego rodzaju dane przetwarzasz? • Jakie zabezpieczenia danych stosujesz? • W jakim celu przetwarzasz dane? • Czy firma posiada wdrożoną dokumentację w oparciu • Skąd pochodzą dane? o dotychczasowe przepisy (zgłoszenie zbioru danych, polityka bezpieczeństwa, polityka prywatności)? • Jak wyglądały klauzule wyrażenia zgody na przetwarzanie danych? • Czy posiadasz zawarte umowy o przetwarzanie danych? • Jaką rolę pełni Twoje przedsiębiorstwo w stosunku do • Jakie jest ryzyko naruszenia danych osobowych? przetwarzanych danych – czy jesteś administratorem • Jakie byłyby konsekwencje naruszenia danych? czy przetwarzającym?

Podmioty ze świata sportu na dużą skalę przetwarzają roz- maite dane osobowe kibiców i to w różnych celach. Posiadają LISTA DOKUMENTACJI ogromne bazy zarejestrowanych użytkowników, którzy brali udział w organizowanej przez klub imprezie masowej. Dane te WEWNĘTRZNEJ DOTYCZĄCEJ obejmują nie tylko: imię, nazwisko, numer telefonu, adres e-mail PRZETWARZANIA DANYCH czy PESEL, ale także wizerunek kibica (zdjęcie), który może zo- OSOBOWYCH W ORGANIZACJI stać uznany za daną wrażliwą. Bazy te wykorzystywane są rów- nież do prowadzenia działań: marketingowych, promocyjnych, • Procedury informowania o incydentach naruszeń czy też handlowych. Każdy klub sportowy (a także niektóre ochrony danych osobowych. związki) posiada również sklep kibica on-line, prowadzi program lojalnościowy dla swoich kibiców. W ramach tych wszystkich • Zasady zarządzania dostępami do systemów, działań przetwarza oraz powierza do przetwarzania całą masę w których przetwarzane są dane osobowe. danych. • Systemy weryfikacji dostawców usług outsourcingowych, którym administrator powierza Kluby posiadają również rozbudowane bazy danych wraż- przetwarzanie danych osobowych np. swoich liwych dotyczących zawodników, w szczególności stanu ich klientów/ pracowników (wraz z nowym wzorem zdrowia. Powoduje to że nie będą mogły one skorzystać z nie- umowy na powierzenie przetwarzania danych). których ułatwień jakie na gruncie RODO będą przysługiwały mniejszym przedsiębiorcom (np. rezygnacja z przeprowadza- • Rejestr upoważnień do przetwarzania danych nia analizy ryzyka czy powołania IOD). (wraz z nowym wzorem pełnomocnictwa do przetwarzania danych). Warto pamiętać również o szczególnych zasadach prze- • Nowa polityka bezpieczeństwa. twarzania danych osobowych dzieci. Podmioty ze świata sportu dysponują takimi danymi, w tym również danymi wraż- • Polityka zarządzania ryzykiem utraty prywatności; liwymi, zarówno w odniesieniu do swoich nieletnich kibiców, • Raport z analizy ryzyka. jak też w odniesieniu do zawodników drużyn młodzieżowych i akademii.

Kluby sportowe i związki stanowią również szczególną ka- tegorię podmiotów, ponieważ zgodnie z art. 40 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych dokonu- ją przetwarzania danych osobowych dotyczących bezpieczeń- stwa imprez masowych, w tym danych o osobach, przeciwko

FORUMTRENERA ZARZĄDZANIE SPORTEM | NUMER 1 (1) 2018 76 Nie ulega wątpliwości, że wdrożenie RODO jest tańsze niż ewentualne skutki jego naruszenia. © ADAM © ADAM NURKIEWICZ

77 FORUMTRENERA ZARZĄDZANIE SPORTEM | NUMER 1 (1) 2018 którym toczy się postępowanie karne lub naruszenia przepisów o ochronie danych URZĄD OCHRONY przeciwko którym skierowano wniosek osobowych. O ile wcześniej GIODO nie DANYCH o ukaranie za czyn popełniony w związ- nakładał żadnych kar, a jedynie wydawał ku z masową imprezą sportową, w tym decyzje nakazujące wykonanie określo- OSOBOWYCH MOŻE meczem piłki nożnej; przynależność nych czynności aby dostosować działal- UKARAĆ PODMIOT do klubów kibica oraz charakterystyki ność do obowiązującego prawa, o tyle W SZCZEGÓLNOŚCI ZA: zachowania podczas i w związku z ma- obecnie organ regulacyjny będzie mógł sowymi imprezami sportowymi, w tym nakładać kary pieniężne i to wysokie. • brak uwzględnienia ochrony meczami piłki nożnej; danych o osobach, danych w fazie projektowania co do których zapadł prawomocny wyrok W przypadku stwierdzenia naruszeń (privacy by design); lub prawomocne orzeczenie o ukaraniu RODO, organ nadzorczy ma do dyspozy- za przestępstwo albo wykroczenie, po- cji w pierwszej kolejności lżejsze sankcje • brak umowy powierzenia pełnione w związku z masową imprezą w postaci: ostrzeżeń, upomnień, naka- przetwarzania danych sportową, w tym meczem piłki nożnej, zów oraz wprowadzenia czasowego lub osobowych; w tym informacje o zastosowaniu środ- całkowitego ograniczenia przetwarzania • brak rejestru czynności ka karnego zakazu wstępu na imprezę danych, w tym zakazu przetwarzania. przetwarzania danych masową. Nie są to co prawda dane wraż- Powyższe środki mogą być stosowane osobowych; liwe w rozumieniu RODO, natomiast zamiast lub obok innych sankcji, w tym dotykają na tyle delikatnych sfer życia obok administracyjnych kar pienięż- • niezgłoszenie incydentu osoby fizycznej, że potencjalne skutki ich nych.Z kolei administracyjne kary pie- godzącego w bezpieczeństwo ujawnienia mogą być ogromne, co z kolei niężne przewidziane przez RODO wahają przetwarzania danych zwiększa zakres odpowiedzialności orga- się od 10. do 20. milionów euro lub od osobowych; nizatorów imprez masowych za zachowa- 2% do 4% wartości rocznego światowego • naruszenie zasady nie wszelkich wymogów bezpieczeństwa obrotu przedsiębiorstwa, w zależności od bezpieczeństwa; w tym zakresie. Dla tych danych RODO tego, która z tych kwot będzie wyższa. przewiduje szczególne wymogi w zakre- • naruszenie statusu inspektora sie przetwarzania. Co prawda straszenie karami nie jest ochrony danych osobowych; pozytywne, ale prowadząc działalność • łączenie zgód na przetwarzanie Jak widać zmian jest bardzo dużo, biznesową trudno nie kalkulować ryzy- danych osobowych; pomimo że część z nich może nie mieć ka wynikającego z negatywnych konse- • brak podstawy prawnej zastosowania do określonych grup pod- kwencji związanych z naruszeniem pra- miotów (np. ze względu na rozmiar za- wa. Nie ulega wątpliwości, że wdrożenie do przetwarzania danych trudnienia w danym podmiocie, przed- RODO jest tańsze niż ewentualne skutki osobowych. miot przetwarzanych danych lub sposób jego naruszenia. Nie od dziś wiadomo, że ich przetwarzania). Ich wdrożenie wyma- llepiej zapobiegać niż leczyć. ga czasu i odpowiedniej wiedzy.

Odpowiedź na wszystkie powyższe Podsumowanie pytania pomoże ustalić w jaki sposób przygotować dokumentację RODO oraz ile pracy będzie to wymagało. Audyt Nowe przepisy o ochronie danych można zrobić samodzielnie, ale lepiej po- osobowych mają w założeniu zwięk- wierzyć to wykwalifikowanym podmio- szyć bezpieczeństwo i poczucie kontroli tom, które zajmują się kompleksowym osób fizycznych nad własnymi danymi. wdrażaniem RODO. Zazwyczaj jest to Oznacza to przeniesienie ciężaru od- pierwszy etap całego procesu, wchodzą- powiedzialności za ich przetwarzanie cy w pakiet usług wdrożeniowych. na administratorów. Biorąc pod uwa- gę zakres zmian oraz ilość i specyfikę danych, jakie są przetwarzane przez Czerwona kartka, czyli kilka słów podmioty ze świata sportu, czasu na o karach za naruszenie RODO dostosowanie się do zmian już nie ma. Tym bardziej należy niezwłocznie rozpo- RODO zmieniło również system cząć proces wdrożenia i powierzyć jego odpowiedzialności za ewentualne przeprowadzenie specjalistom.

FORUMTRENERA ZARZĄDZANIE SPORTEM | NUMER 1 (1) 2018 78 Papiery do szuflady Czas na ostatnią cyfryzację w sporcie

Praca rzecznika prasowego w organizacji sportowej jest zdecydowanie trudniejsza i bardziej skomplikowana niż wydaje się to na pierwszy rzut oka. Jego rola nie sprowadza się tylko do bycia „głosem” organizacji którą reprezentuje. Dziś to bardziej sprawny manager, często kierujący pracami całego działu komunikacji, zarządzający wieloma procesami w klubie czy związku, współpracujący i muszący pogodzić interesy wielu osób zarówno we własnej organizacji, jak i funkcjonujących poza nią.

Maciej Krzyżanowski COO Accredito.com

omunikacja z mediami, analiza Dwa kroki przed wszystkimi W Accredito.com dziennikarz po- publikacji, odpowiedzi na zapy- siada jedno konto, dzięki któremu może tania, umówienie spotkań i wy- W Polsce nieco ponad dwa lata temu kontaktować się ze wszystkimi klubami wiadów, organizacja procesów sytuacja nie różniła się niczym do tej czy ligami prowadzącymi swoje biu- Kakredytacyjnych i samej pracy mediów w Niemczech czy Hiszpanii. Dziś z całą ra prasowe w ramach platformy. Biura w dniu meczu, wydruk identyfikatorów pewnością możemy jednak ocenić, że or- prasowe zyskują narzędzie do organiza- prasowych, poinformowanie o decyzjach ganizacja pracy pomiędzy biurami praso- cji pracy swojego zespołu, przeprowa- dziennikarzy wnioskujących o wejściów- wymi klubów, ligi i związków, a mediami dzenia wszystkich działań związanych ki, to tylko fragment długiej listy zadań znajduje się już kilka poziomów wyżej z komunikacją czy procesami akredyta- z którymi każdego dnia mierzą się pra- niż choćby w krajach zachodniej Europy. cyjnymi, a dzięki automatyzacji realnie cownicy działów komunikacji. Każdy działał na własną rękę, a dzien- oszczędzają czas. nikarz podążający za jednym klubem na Pojawienie się Accredito.com w znacz- Jeszcze do niedawna każdy radził mecze w całym sezonie co kilka dni wy- nym stopniu ułatwiło i ujednoliciło proce- sobie z takimi jak mógł. Drukowane do- pełniał kolejne formularze i dokumenty, sy akredytacje większości polskich klubów kumenty, uproszczone procedury, for- by ubiegać się o akredytacje. sportowych i nie tylko. Dzięki niemu biu- mularze on-line do kontaktu z mediami Zmieniła to platforma Accredito. ra prasowe mogą pracować efektywniej czy proste systemu pozwalające mini- com, która nie tylko zaoferowała biu- wykorzystując wiele pomocnych rozwią- malnie usprawnić pracę. Tak naprawdę rom prasowym i dziennikarzom, kom- zań, jak na przykład możliwość szybkiego nic nie było docelowym rozwiązaniem. pletny zestaw narzędzi do ich codzien- uwiarygodnienia wniosku o akredytację. Na stworzenie indywidualnych dedyko- nej współpracy, ale również stosując Narzędzie to okazało się też sprawdzonym wanych systemów, również ze wzglę- jedną, centralną bazę użytkowników rozwiązaniem dla mediów. – mówi Izabela du na koszty, pozwalały sobie tylko otworzyła wszystkim drzwi do zupełnie Kruk, rzecznik prasowy Legii Warszawa. największe organizacje. nowych możliwości.

79 FORUMTRENERA ZARZĄDZANIE SPORTEM | NUMER 1 (1) 2018 Proces akredytacyjny od A do Z

Prześledźmy zatem jak właściwie w klubie sportowym wygląda choćby przeprowadzenie procesu akredyta- ACCREDITO W LICZBACH cyjnego. Poinformowanie dziennikarzy o procesie, przyjęcie wniosków wraz z kompletem danych, stworzenie list wniosków z podziałem na typy akredy- 12 670 2 402 tacji, sprawdzenie poprawności danych, podjęcie decyzji o przyznaniu akredy- Dziennikarzy Redakcji tacji, przyznanie miejsc parkingowych, wyznaczenie miejsc dla dziennikarzy, poinformowanie ich o swojej decyzji, przygotowanie zestawu danych do wy- druku identyfikatorów, odebranie wy- 2 840 146 drukowanych identyfikatorów, wydanie ich dziennikarzom, stworzenie list dla Wydarzeń Biur prasowych obsługi parkingu, przyznanie wejśció- wek. To jeszcze wcale niezbyt rozbudo- wana procedura, a na jej końcu rzecznik prasowy powinien jeszcze zadać sobie Usprawnienie procesów decyzyjnych Razem znaczy skuteczniej pytanie, czy właściwie ma pewność, że i wprowadzenie automatyki do naszych wszyscy ludzie którzy złożyli wnioski są działań realnie pozwala nam zaoszczę- Korzyści płynące z funkcjonowania tymi osobami za które się podają, a na- dzić w ciągu tygodnia od kilku do kilku- w jednej „społeczności” błyskawicznie wet jeśli tak, to czy z punktu widzenia nastu godzin pracy. Szczególnie dziś, gdy dostrzegły też organizacje zarządzające li- klubu powinny otrzymać akredytacje? komunikacja musi być bardzo sprawna gami sportowymi w Polsce To bardzo waż- i klarowna, ma to niebagatelne znaczenie ne, aby kluby mogły ze sobą współpracować Bez odpowiedniego narzędzia, przy – przyznaje Łukasz Borowicz, rzecznik w takim aspekcie jak komunikacja z mediami. nawet średniej wielkości meczu to dro- prasowy Lecha Poznań, który jako je- Wykorzystując do tego odpowiednie narzę- ga przez mękę i godziny pracy, brak den z pierwszych skorzystał z rozwią- dzia, takie jak Accredito.com, możemy też pewności co do poprawności danych zań oferowanych przez Accredito.com skutecznie wspierać kluby, łatwo wprowa- i przede wszystkim również obowiązek dzać jednolite, wysokie standardy pod kątem ich odpowiedniego zabezpieczenia. Proces akredytacyjny nie kończy komunikacji, identyfikacji czy samych pro- się jednak na samym podjęciu decyzji cedur – mówi rzecznik prasowy PZKosz, Wykorzystanie takiego narzędzia o zaakceptowaniu wniosku dziennikarza. Justyna Woja. jak Accredito.com nie tylko uspraw- Pozostaje jeszcze kwestia wpuszczenia nia działanie dziennikarza, ale przede go na obiekt i odpowiedniej współpracy Quo vadis? wszystkim zapewnia właściwą i szyb- podczas samego wydarzenia ką pracę po stronie biura prasowego. Przestrzeń dotycząca zarządzania Wykorzystanie automatyzacji w szeregu Podczas zeszłorocznego Intel Extreme relacjami między biurami prasowymi or- zagadnień powoduje, że rzecznik praso- Masters w trakcie wszystkich dni imprezy ganizacji sportowych, a mediami przez wy nie musi sam pamiętać i wykonać musieliśmy obsłużyć około tysiąca dzien- długi czas pozostawała właściwie ostat- choćby takich działań jak poinformo- nikarzy, streamerów i przedstawicieli me- nią „niezdigitalizowaną” przestrzenią na wanie dziennikarzy o procesie, przy- diów. To niezwykle ważne, aby z tak liczną rynku. Widzieliśmy już doskonałe stro- pomnieniu o jego końcu, przekazanie grupą osób efektywnie komunikować się ny internetowe, świetny content video, decyzji dotyczących przyznania akre- nie tylko przed wydarzeniem, ale również rozwiniętą komunikację w social media, dytacji czy szczegółów dotyczących or- odpowiednio zadbać o nich już w trakcie zaawansowane sklepy internetowy, a ja- ganizacji pracy w trakcie meczu. System samej imprezy. W takiej sytuacji dobór kimś cudem w tym cyfrowym świecie, nie tylko wyśle wszystkie niezbędne odpowiednich rozwiązań np. zapewniają- współpraca z dziennikarzami często powiadomienia do właściwych osób, cych na możliwość błyskawicznej weryfi- pozostawała na poziomie drukowanych ale sam wprowadzi odpowiednie dane kacji i wydania akredytacji jest kluczowy dokumentów. Tak jak wszędzie również i treści. Co więcej, każdy dziennikarz – mówi Adrian Kostrzębski, Dyrektor i tak dziedzina musi pójść w kierunku wszystkie informacje otrzyma w przy- ds. Sprzedaży i Komunikacji ESL, naj- w którym idzie świat: automatyzacji, pisanym do niego języku, co na pozio- większej światowej organizacji e-spor- standaryzacji, bezpieczeństwa i czerpa- mie współpracy międzynarodowej ma towej, która korzysta z Accredito.com nia wzajemnych korzyści przez przed- niebagatelne znaczenie przy organizacji IEM w Katowicach. stawicieli jednego środowiska.

FORUMTRENERA ZARZĄDZANIE SPORTEM | NUMER 1 (1) 2018 80