Artvin Yöresinin Iklim, Toprak Yapısı, Orman Alanları, Ağaç Serveti Ve
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Kafkas Üniversitesi Artvin Orman Fakültesi Dergisi (2002) : 1 (50-62) ARTV İN YÖRES İNİN İKL İM, TOPRAK YAPISI, ORMAN ALANLARI, A ĞAÇ SERVET İ VE ORMANCILIK ÇALI ŞMALARIYLA İLG İLİ GENEL B İR DE ĞERLEND İRME Turan YÜKSEK [email protected] Zafer ÖLMEZ [email protected] Kafkas Üniversitesi Artvin Orman Fakültesi, 08000 ARTV İN Geli ş Tarihi: 18.04.2002 Özet: Çalı şma konusu olan Artvin, Kuzeydo ğu Karadeniz Bölgesinde yer almaktadır. Artvin ormanları ılıman iklim ku şağından, sert-karasal iklim ku şağına kadar farklı ku şaklarda yayılı ş göstermektedir. Artvin yöresi 390471 hektar orman alanına sahiptir. Orman alanlarının 276883 hektarı (%70.91’i) do ğal ormanlar, 113588 hektarı (% 29.09’u) baltalık ormanlardan olu şmaktadır. Toplam arazinin % 54.77’si ormanlarla kaplıdır. Artvin Orman Bölge Müdürlü ğü ormanları, Picea ssp ., Pinus ssp ., Abies ssp ., Fagus ssp ., Alnus ssp ., Castanea ssp ., Quercus ssp ., Tilia ssp ., Carpinus ssp ., Acer ssp ., Fraxinus ssp ., Betula ssp ., Juniperus ssp. gibi a ğaçlarla kaplıdır. Çalı şmada, Artvin Yöresinin iklim özellikleri, jeolojik yapısı ve toprak özellikleri, ormanların servet ve alansal dağılımı ile bazı silvikültürel çalı şmalar üzerinde durulmu ştur. Anahtar Kelimeler: Artvin, ormancılık, orman, iklim, toprak A GENERAL ASSESSMENT OF CLIMATE, SOIL STRUCTURE, FOREST AREAS, GROWING STOCK AND SOME FORESTRY APPLICATIONS OF ARTVIN REGION Abstract: Artvin is located in the North Eastern Blacksea region of Turkey. Forests of Artvin are spread out from cool climate zone to cold climate zone. Artvin has approximately 390471 ha of forests, which is consist of 276883 ha (70.91%) natural forest and 113588 (29.09 %) coppice forests. Forest area covering 54.77% of total land of Artvin. Most of species of forests (natural and coppice forests) are coniferous trees, such as Picea ssp. , Pinus ssp. , Juniperus ssp. and broaded leaves such as Quercus ssp. , Fagus ssp. , Castanea ssp. , Carpinus ssp. , Fraxinus ssp. and Betula ssp . In this study, it was discussed that climatological characteristics, geological and forest soil structure, distrubution of forests as growing stock and area, some silvicultural practices in Artvin Region. Key words: Artvin. forestry, climate, forest, soil 1. GİRİŞ Do ğal kaynaklar içinde özel bir yeri olan ormanların, bütün dünyada artan bir hızla azaldı ğı hepimiz tarafından bilinmektedir. Öte yandan, sayılamayacak kadar çok yönlü yararlar sa ğlayan bu do ğal varlı ğın önemi anlatıla anlatıla bitirilememekte, hakkında ciltler dolusu kitaplar yazılmı ş bulunmaktadır. Hiç ku şkusuz 6000 çe şit kullanma yeri oldu ğu söylenen odun hammaddesi büyük de ğer ta şımaktadır. Fakat çevre sorunları artıp, bu sorunların çözümünde ormanların fonksiyonel de ğerinin çok önemli rol oynadı ğı anla şılınca “orman” kavramında anlayı ş de ğişikli ği olmu ştur (1). Bulundu ğumuz yüzyıl içerisinde birçok teknolojik olanak insanlı ğın hizmetine sunulmakla birlikte, sanayile şme, şehirle şme, a şırı nüfus artı şı ve bunun sonucu olarak birim alandan fazla ürün almak için organik maddelerin bilinçsiz şekilde kullanılması ve çevrenin bazı yerlerde ya şanamayacak kadar çok kirlenmi ş olması, birtakım uluslararası anla şmalara ra ğmen, henüz halledilmi ş de ğildir. Bu sebeple insanlı ğın gelece ği büyük tehlike altında bulunmaktadır (2). Do ğal bitki örtüsü, özellikle orman ekosistemi, uzun yıllar boyunca bulundu ğu yerde olu şturdu ğu denge ile erozyona kar şı topra ğı en iyi koruyan ve su rejimini düzenleyen en iyi araçtır. Ormanlar yok edildiğinde ya ğış hiçbir engelle kar şıla şmaksızın do ğrudan topra ğa ula şmakta, erozyon ve sellere neden olmaktadır (3). Artvin Yöresinin İklim, Toprak Yapısı, Orman Alanları, A ğaç Serveti ve Ormancılık Çalı şmalarıyla İlgili Genel Bir De ğerlendirme Ormanlar, odun hammaddesinin ve birtakım yan ürünlerin kayna ğı olarak ekonomik nitelikte faydalar sa ğladıkları gibi, bunun yanı sıra topra ğı korumak, akarsuların rejimini düzenlemek, iklim ve sa ğlık üzerinde olumlu etkiler yapmak, i ş olanakları yaratmak, estetik, turistik ve stratejik yönlerden rol oynamak suretiyle sosyal ve kültürel hizmetler de görürler. Yeteri kadar ormana sahip bulunmayan veya mevcut ormanları çe şitli nedenlerle (yangın, hayvan otlatması, silvikültür tekni ğine ve yasalara aykırı usulsüz kesimler vs.) tahrip edilmi ş, çıplakla şmı ş ve verimsiz hale gelmi ş ülkeler, orman alanlarını geni şletmek ve do ğal yolla verimli hale getirilmeleri güçle şmi ş veya tamamen olanaksızla şmı ş olan orman alanlarını yeniden imar ve ıslah etmek için çok eski tarihlerden beri geni ş ölçüde a ğaçlandırma çalı şmalarına giri şmi şlerdir (4). Bugün Türkiye'de var olan 20.7 milyon ha orman alanının % 51.9'u (10.7 milyon ha) son derece verimsiz, ilk planda a ğaçlandırmalarla verimli hale sokulmayı bekleyen bozuk orman alanı durumundadır (5). Yapılan hesaplamalara göre, bir ülkede toplumun ormandan olan beklentilerinin sa ğlıklı bir şekilde kar şılanabilmesi için, o ülkenin en az % 30'unun verimli ormanlarla kaplı olması gerekmektedir (6). Türkiye ormanları uzun süreler boyunca yangınlar, a şırı hayvan otlatmaları, tarla açmaları, usulsüz ve a şırı kesimler sebebiyle tahrip edilmi ş ve yer yer de orman örtüsünü kaybederek çıplakla şmı ştır. Da ğlık ve ormanlık bölgelerde ya şayan halk, geçim sıkıntısını hafifletmek için ormanlara çe şitli müdahalelerde bulunmaktadır (4). Do ğu Karadeniz Bölgesinde da ğınık yerle şim nedeniyle halk-orman iç içe ya şamaktadır. Bu durum da orman tahribini hızlandırmaktadır (7). Bu çalı şmada, Do ğu Karadeniz Bölgesinin do ğusunda yer alan Artvin Yöresi, iklim, jeolojik yapı, toprak özellikleri bakımından genel olarak tanıtılmı ş, ormanlar ve yapılan ormancılık çalı şmaları kısaca de ğerlendirilmi ştir. Böylesine güzel bir do ğal yapıya sahip Artvin Yöresi ormanlarının, sürdürülebilir ormancılık anlayı şından hareketle, odun üretiminden çok fonksiyonel de ğerlerinin ön plana çıkarılabilmesi için bazı önerilerde bulunulmu ştur. 2. ARTV İN İLİNİN GENEL TANITIMI 2.1. Co ğrafi Konum ve Topo ğrafik Yapı Artvin İli Türkiye’nin Karadeniz Bölgesinin kuzeydo ğusunda yer almaktadır. İlin do ğusunda Gürcistan, güneyinde Ardahan ve Erzurum, batısında Rize ve Erzurum kuzeyinde Karadeniz yer almaktadır. İlin yüzölçümü 7359 km 2 ve toplam nüfusu 187174 ki şidir ( Şekil 1). Artvin ve çevresinde üç büyük da ğ grubu olan Do ğu Karadeniz Da ğları, Mescit Da ğları ve Yalnızçam Da ğları bulunmaktadır. Bu da ğlık birimler içindeki bazı önemli noktalar; kuzeydo ğuda Tiryal Da ğı (2500 m) ve kuzey-kuzeybatı yönünde Alacada ğ (2844 m), güneyde Avsek (2872 m) ve Çubuk Da ğı (2560 m) ve batıda Karada ğ (2399m)’dır. Artvin ilindeki en büyük akarsu güneyden kuzeydo ğuya do ğru akı şını sürdüren Çoruh Nehridir. Çoruh Nehrinin önemli kolları do ğudan Barhal Deresi, güneybatıdan Murgul ve Hatila (Atila) Dereleridir (8). 51 T. YÜKSEK, Z. ÖLMEZ Şekil 1. Artvin İlinin Co ğrafi Konumu 2.2. İklim Bitki örtüsünün olu şmasında en önemli faktörlerden birisi de iklim özellikleridir. Artvin ilinin iklim özelliklerinin belirlenmesinde Artvin Meteoroloji İstasyonunun uzun süreli gözlem de ğerleri kullanılmı ştır. Artvin, Karadeniz Bölgesinin Do ğu Karadeniz Bölümü sınırları içerisinde yer almaktadır. İklimin karakteristi ği, kı şların ılık, yazların sıcak ve çok yüksek ya ğışların sıkça görülmesidir. Çoruh Nehri ve Cankurtaran Geçidinden gelen nemli hava ile hem Karadeniz’in etkisi altında bulunmakta hem de yüksek bir arazi yapısına sahip oldu ğu için sık sık ya ğış görülmekte ve sis olu şmaktadır. Yıllık ortalama sıcaklık 12.3 ○C, yıllık ortalama yüksek sıcaklık 32.0 ○C, yıllık ortalama düşük sıcaklık - 2.48 ○C’dır. Yılın en sıcak ayı 43 ○C ile a ğustos ayı, yılın en so ğuk ayı ise -16.1 ○C ile ocak ayıdır. Yıllık ortalama ya ğış 689.4 mm olup, yılın en ya ğışlı ayı 99.7 mm ile ocak ayı, yılın en kurak ayı ise 27.1 mm ile a ğustos ayıdır. Mevsimler itibariyle ya ğış rejimi İlkbahardan Yaza do ğru hızla azalmaktadır. En ya ğışlı mevsim kı ş, en kurak mevsim yazdır (Tablo 1 ve 2). Tablo 1. Artvin Meteoroloji İstasyonun 1948-1997 yıllarına ait meteoroloji ölçüm de ğerleri (9). Meteorolojik A Y L A R Yıllık Elemanlar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ortalama 2.7 3.7 7.1 12.1 16 18.6 20.5 20.7 17.8 14.5 9.1 4.6 12.3 Sıcaklık ( 0C) Ortalama Yüksek 18.9 21.2 28.4 34.4 36.4 39 42 43 38.4 33.9 27.9 20.9 32.3 Sıcaklık ( 0C) Ortalama Dü şük -16.1 -11.1 -8.5 -4.3 2.7 3.7 9.7 10 4.2 -1.3 -8.2 -10.6 -2.48 Sıcaklık ( 0C) Ortalama 99.7 73.2 56.3 54.1 52.3 47.9 27.2 27.1 35.1 57.5 70.1 88.9 689.4 Ya ğış (mm) 52 Artvin Yöresinin İklim, Toprak Yapısı, Orman Alanları, A ğaç Serveti ve Ormancılık Çalı şmalarıyla İlgili Genel Bir De ğerlendirme Tablo 1’in devamı Ortalama Ba ğıl 64 64 62 60 64 68 71 70 69 66 64 64 65 Nem (%) En Dü şük Ba ğıl Nem (%) 16 17 8 6 10 17 14 17 12 16 19 19 6 Ort. Bulutluluk 6.4 6.3 6.4 6.2 5.8 5.4 6 5.3 5 5 5.7 5.9 5.8 (0-10) Ort. Açık Gün Say. 4.2 4.2 3.7 3.9 3.5 4.5 3.8 6 7 8 4.9 5 58.7 (0-1.9) Ort. Bulutlu Gün 14.6 12.8 15.3 15.4 19.4 18.6 18.3 17.5 16.1 15.8 16.1 16 195.9 Say. (2.0-8.0) Ort. Kapalı Günler 12.2 11.2 12 10.7 8.1 6.9 8.9 7.4 6.8 7.2 9 10 110.4 Sayısı (8.1-10.0) Ort. Kar Ya ğışlı 5.6 6.5 5 0.5 1.1 0.8 0.8 0.5 1.1 0.2 1.1 2.3 21.1 Gün Sayısı Ortalama Karla 11.8 12 4 0.3 1.1 0.8 0.8 0.5 1.1 0.2 1.6 6.4 36.3 Örtülü Gün Sayısı Ortalama Sisli Gün 1.8 1.5 1.3 1.1 1.6 0.6 0.9 1.2 1.1 1.4 1.3 1.7 15.6 Sayısı En Hızlı Rüzgar NW W NW NW W NW NW NW NW NW SN SE NW Yönü En Hızlı Rüzgar 15.6 14.4 21.8 15.3 18.7 14.4 17.8 15.2 15.2 13.2 13.7 17.6 21.8 Hızı (m/sec) Artvin Meteoroloji İstasyonu : Yükselti 597 m 41 0 10 ’ KE.