2019 YILI ARTV İN İLİ VE İLÇELER İ YÜZEY ARA ŞTIRMASI

DERLEME MAKALES İ Dr. Ö ğr. Üyesi Osman AYTEK İN Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü [email protected] ORCID: 0000-0002-1145-8290 Gönderim Tarihi: 04.05.2020 Kabul Tarihi: 23.06.2020 Alıntı: AYTEK İN, Osman (2020). “2019 Yılı Artvin ili ve İlçeleri Yüzey Ara ştırması” AHBV Edebiyat Fa- kültesi Dergisi, (2) 75-92.

Bu çalı şma, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlü ğü’nün 14 Haziran 2019 tarih ve 491146 sayılı ve Proje No: YA010801 “Artvin İli ve İlçelerinde Orta ça ğ ve Sonrasına Ait Türk Dönemi Eserleri”ne yönelik yüzey ara ştırmasına ili şkin onay do ğrultusunda ve söz konusu alanlarda; Bakanlık temsilcisi olarak Kars Müze Müdürlü ğü uzmanı Bilal YET İM gözetiminde ve ba şkanlı ğımdaki ekipçe 16.07.2019-28.07.2019 tarihleri arasında gerçekle ştirilmi ştir. Ara ştırma, Türk Tarih Kurumu Ba şkanlı ğı'nın maddi destekleri ile yürütülmü ştür. Ba şkanlı ğımdaki ara ştırmaya, Dr. Ö ğr. Üyesi Turgay BEYAZ, Dr. Ö ğr. Üyesi Zehra ÖZBULUT, Ö ğr. Gör. Yunus Emre AYTEK İN ve Fatih GÜLTEK İN i ştirak etmi şlerdir. Ayrıca, Sanat Tarihçisi Fatih KARACA ile Yeşilköy Köyü ve Küre Köyü’nden yer gösteriminde vatanda şlar eşlik etmi şlerdir. Arazi çalı şmaları, Artvin İl Çevre ve Şehircilik Müdürlü ğü’nden temin edilen araçla sa ğlanmı ştır. Söz konusu izinlerinden dolayı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlü ğü’ne, maddi destekleri için Türk Tarih Kurumu Ba şkanlı ğı’na, Bakanlık temsilcimize, ekip arkada şlarıma, Artvin İl Çevre ve Şehircilik Müdürlü ğü’ne ve fedakâr kaptanımız Sava ş Aydemir’e çok te şekkür ederim. ÖZ: Bu makale; Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi adına, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlı ğımızın izinleri ve Türk Tarih Kurumu Ba şkanlı ğının maddi destekleri do ğrultusunda, ba şkanlı ğımdaki ekip tarafından, “Artvin İli ve İlçelerine Yönelik Yüzey Ara ştırması” çerçevesinde elde edilen verilerden olu şturulmu ştur. Bir kısmı ilk kez tespiti yapılan söz konusu ta şınmaz kültür varlıkları; Artvin Merkez İlçe ba şta olmak üzere Hopa, Kemalpa şa, Borçka, Murgul ve Yusufeli ilçelerinde, toplam 16 adet Orta ça ğ’dan Osmanlı dönemi sonuna kadar uzanan süreçteki manastır, kilise, şapel, kale, cami ve köprü gibi yapılardan olu şmaktadır 1997 yılından beri yörede sürdürdü ğümüz incelemeler göstermi ştir ki, küçük bir co ğrafyada, zengin sayılabilecek oranda ta şınmaz kül- tür varlı ğı potansiyeli bulunmaktadır. Bu da bize, Orta Ça ğ’dan beri kırsal mimari gelene ğin, mevcut topog- rafyasına uygunluk içerisinde geli şti ğini do ğrulamaktadır. Anahtar Kelimeler: Artvin, Manastır, Kale, Cami, Kırsal Mimari.

Surface Research on Artvin Province and its Districts in 2019 ABSTRACT: This article is composed of the data from the “Surface Survey on Artvin Province and Its Dis- tricts”, conducted by the team led by me on behalf of Van Yuzuncu Yil University and with the kind permis- sions of Ministry of Culture and Tourism of Turkish Republic and the financial support of the Turkish Historical Society. The number of the immovable cultural assets in question, some of which have been determined for the first time, is 16, mainly in the Central District of Artvin, and in the districts of Hopa, Kemalpa şa, Borçka, Murgul and Yusufeli. They consist of structures such as monasteries, churches, chapels, castles, mosques and bridges dating back to the period from the Middle Ages to the late Ottoman period. Our investigations, which have been carried on by us in the region since 1997, show that in a small geography there is a potential for a wealth of immovable cultural assets. This finding shows us that since the Middle Ages, rural architec- tural tradition has developed in accordance with its current topography. Key Words: Artvin, Monastery, Castle, Mosque, Rural Architecture.

Giri ş Artvin, Do ğu Karadeniz Bölgesi’nin en do ğu ucunda yer almakta olup, Gürcistan Cum- huriyeti ile kom şulu ğu bulunan; Arhavi, Hopa ve Kemalpa şa kıyı şeridinde, Artvin Merkez, Borçka, Murgul, Ardanuç, Şav şat ve Yusufeli ilçeleri ise iç kısımda olmak üzere 9 ilçeye sahip- tir. İlin tarihsel geçmi şi Eski Ça ğlara kadar götürülmeye çalı şılsa da eldeki verilerin ekseri- yeti Orta ça ğ dönemine aittir. Yüzeydeki verilerden yola çıkarak Orta ça ğda zengin bir Hıristi- yan kültürünün varlı ğı dikkat çekmektedir. 16. Yüzyılın ortalarından itibaren Osmanlı 76 AHBV Edebiyat Fakültesi Dergisi (HEFAD) Sayı 2 / 2020 Bahar

İmparatorlu ğu içinde yer almaya ba şlayan bölge, 1878’de biten Osmanlı-Rus Sava şı sonra- sında Çarlık Rusya’nın i şgaline u ğramı ş ve 7 Mart 1921 yılında tekrar ana vatana kavu şma şansını yakalamı ştır. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi adına 1997 yılında ba şlattı ğımız Artvin İli ve İlçelerine yö- nelik Yüzey Ara ştırmaları, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlı ğı’nın izinleri ve Türk Tarih Kurumu Ba şkanlı ğı’nın kısıtlı destekleri ile yürütülmektedir. Bu bildirinin içeri ği, 2019 yılında yapılan Yüzey Ara ştırmalarına ait incelemelerine dayanmaktadır. Bu bildiri; bir kısmı ilk kez tarafımızca belgelenen ta şınmaz kültür varlıklarından olu ş- makta olup, a ğırlıklı olarak Artvin Merkez ilçesine ait köylerde olmak üzere; Hopa, Kemalpa şa, Borçka, Murgul ve Yusufeli ilçelerine ait toplam 16 adet Orta ça ğ’dan Osmanlı dönemi sonuna kadar uzanan farklı i şlevlere sahip ta şınmaz kültür varlı ğının hava foto ğraflarıyla desteklenmi ş biçimde anlatımını içermektedir. Bir kısmı daha önceki ara ştırmalarımız sırasında tespit ve incelemeleri yapılmı ş olmakla birlikte, güncel durumlarının belirlenmesi ve ula şılması mümkün olmayan kale yapılarının uzaktan da olsa ilk kez drone ile çekilmesi bizim açımızdan çok faydalı olmu ştur. Artvin Merkez İlçesi Aşağı Maden Köyü Camii: Kare planlı olan camiye, yakla şık 120 cm yüksekli ğindeki 6 basamaklı bir merdiven ile giri ş sa ğlanmaktadır. Caminin dı ş cephe duvarlarının kalınlı ğı 80 cm ile 100 cm arasında de ğişiklik göstermekte olup, duvarlar yöreye ait kaba yonu ta şları kul- lanılarak örülmü ştür. Kahverengi, gri, kiremit rengi ve devetüyü renklere sahip ta şlar arasında derz dolgu bulunmaktadır. Caminin kuzeyinde iki katlı son cemaat yeri; kuzeybatı kö şesinde ise tek şerefeli, üzeri sac ile örtülü fazla yüksek olmayan bir ah şap minaresi bulunmaktadır. Son cemaat yerinden camiye giri şte ceviz a ğacından yapılmı ş, yakla şık 180 cm yüksekli ğinde ve 100 cm geni şli ğinde, üzerinde oyma tekni ğinde yapılmı ş bitkisel motifler bulunan çift kanatlı bir kapı bulunmaktadır. Alt katta, bayanların namaz kılmı ş oldu ğu üst kattaki mahfil bölümünü ta şıyan 2 ah şap direk bulunmaktadır. Bu direkler ile mahfil bölümünde bulunan 6 adet ah şap direk üzerinde oyma tekni ği ile yapılmı ş zengin bitkisel ve geometrik süslemeler bulunmakta- dır. Caminin tavanında, merkezde ah şaptan yapılmı ş bir sekizgen süsleme mevcuttur. Sekiz- genin içi sarı, turuncu ve kahverengi boyayla boyanmı ştır. Yapı, 40.99249840 Enlem, 41.83652680 Boylam, 240 Ada ve 7 Parsel üzerinde yer almaktadır. Caminin kitabesi bulunmadı ğından yapım tarihi net olarak bilinmemekle birlikte, yapım tekni ği ve bölgedeki di ğer camiler de göz önünde bulunduruldu ğunda 1830’lu yıllardan sonra yapılmı ş (19. yy.) Osmanlı dönemi camilerinden oldu ğu dü şünülmektedir. Caminin tamamen ah şap olan tavanı, çatıdan su aldı ğından tavan ah şaplarında şişme ve renk de ğişiklikleri belirgindir. Ayrıca caminin güney cephe duvarı da çatı gibi su aldı ğından, cephe duvarı üzerinde sıva dökülmeleri ve renk de ğişiklikleri göze çarpmaktadır. Camide ivedi olarak çatı bakımının yapılmasına ve gerekli tedbirlerin alınmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Trabzon Vakıflar Bölge Müdürlü ğü tarafından köklü bir restorasyona tabi tutulması için ön pro- jelendirme çalı şmaları yapılmı ş ise de henüz uygulamasına ba şlanmamı ştır. Dr. Ö ğr. Üyesi Osman AYTEK İN, …Artvin İli ve İlçeleri Yüzey Ara ştırması 77

Yukarı Maden Köyü (Yukarı Hod-Tanzagara Mezrası) Kalesi: Kale sur duvarları ge- nellikle temel seviyesinde ve yer yer 1-2 metre yüksekte iken, kalenin gözetleme kulesi ise yakla şık 6 metre yüksekli ğinde olup, sur duvarlarına göre daha sa ğlam olarak günümüze ula ş- mı ştır. Sarp ve engebeli bir tepe üzerinde yer alan kaleye yol olmadı ğından ula şım mümkün olamamı ştır. Kalede sadece uzaktan foto ğraflama çalı şmaları yapılmı ş, ula şımı mümkün ol- madı ğından ayrıntılı çalı şma yapılamamı ş ve koordinatı alınamamı ştır. 78 AHBV Edebiyat Fakültesi Dergisi (HEFAD) Sayı 2 / 2020 Bahar

Derinköy Köyü Kilise Kalıntısı: Kilise, köyün So ğuksu mahallesinde yer almaktadır. Kilise önemli ölçüde tahribata u ğramı ş, do ğu duvarı nispeten ayakta, batı duvarının yakla şık 1/3 ü ayakta, kuzey ve güney cephe duvarları ise tamamen yıkılmı ş olup, bu cephelerde sa- dece temel seviyesinde duvarlar gözlemlenmi ştir. Kilisenin ayakta kalan duvarlarında küçük ve orta boy kesme ta şlar iç ve dı ş yüzeylerde kullanılmı ş, araları ise dolgu ta şlarla kireç harcı kullanılarak doldurulmu ştur. İç cephe duvarları üzerinde sıva vb. herhangi bir kaplama kulla- nılmamı ştır. Kilisenin ayakta kalan duvarları üzerinde yo ğun bitki örtüsü bulunmaktadır.

Okumu şlar (Boselt) Köyü Kalesi: Sarp ve oldukça engebeli bir kayalık üzerinde yer alan kale önemli ölçüde sa ğlamdır. Kale duvarları küçük ve orta boy düzgün kesme ta şlar kul- lanılarak in şa edilmi ş ve ta şlar arasında kireç harcı kullanılmı ştır. Kalenin kuzey sur duvarları üzerinde tüm vadiye hâkim bir gözetleme kulesi bulunmaktadır. Sur ve burç yükseklikleri yer yer 10-12 metreyi bulmaktadır. Kalede sadece uzaktan foto ğraflama çalı şmaları yapılmı ş, ula- şımı mümkün olmadı ğından ayrıntılı çalı şma yapılamamı ştır. Yapı, 41.08260516 Enlem, 41.88538200 Boylam, 106 Ada ve 26 Parsel üzerinde yar almaktadır. Dr. Ö ğr. Üyesi Osman AYTEK İN, …Artvin İli ve İlçeleri Yüzey Ara ştırması 79

Ortaköy (Berta)-Duganala Mezrası Parehi Manastırı: Önceki yıllarda belgeleme çalı ş- maları yapılmı ş olan manastır ve ma ğara yerle şiminde bu yıl sadece foto ğraflama çalı şmaları yapılmı ş ve manastırın son durumu tespit edilmi ştir. Alanda iki kilise ve ma ğara altında me- kanlar mevcuttur. Manastır yakınlarına gitmek mümkün olamadı ğından yakla şık 700 metre uzaktan foto ğrafları çekilmi ş, ancak ula şmak mümkün olamadı ğından koordinat alınamamı ştır.

80 AHBV Edebiyat Fakültesi Dergisi (HEFAD) Sayı 2 / 2020 Bahar

Ortaköy Köyü Kilise-Camii: Kilise oldukça sarp ve dik bir kayalık üzerinde ve tüm va- diye hâkim bir konumda in şa edilmi ştir. Dikdörtgen planlı olan kilise, düzgün kesme tüf ta şın- dan in şa edilmi ştir. Kilise duvarlarında kullanılan ta şlar yöreye ait ta şlar olmayıp, ba şka bir yerden getirilerek kullanıldıkları tahmin edilmektedir. Kilisenin dı ş duvarları oldukça sa ğlamdır. Kapıları kilitli oldu ğundan kilisenin içine girmek mümkün olmamı ştır. Kilisenin etrafında mah- zenler ve ba şka yapılara ait duvar kalıntıları da bulunmaktadır. Yapı, 41.24910044 Enlem, 41.98368798 Boylam, 415 Ada ve 1 Parsel üzerinde yer almaktadır. Sonradan camiye çevrilerek tek şerefeli ta ş bir minare eklenen cami minaresinde 1958 tarihi bulunmaktadır. Ancak bu tarihin kilisenin camiye çevrili ş tarihi mi yoksa minarenin yapım tarihi mi oldu ğu net de ğildir. Kilisenin güneybatısında yer alan kilise ile ba ğlantılı ba şka bir yapıya ait duvarın arkası- nın toprak alınmak suretiyle bo şaltılmı ş oldu ğu görülmü ş, bu durum önceki yıllarda da yaptı ğı- mız çalı şmalarda tespit edilmi ştir. Söz konusu duvarın yıkılmasına sebebiyet verebilecek olan toprak bo şaltma i şinin ivedi olarak durdurulmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Dr. Ö ğr. Üyesi Osman AYTEK İN, …Artvin İli ve İlçeleri Yüzey Ara ştırması 81

Alabalık (Skarotavi) Köyü Yerle şim Yeri: Artvin merkeze ba ğlı Alabalık Köyü sınırları içerisinde yer alan yerle şim yerinin etrafında yakla şık 10-15 metre yüksekli ğinde duvar kalıntı- ları bulunmaktadır. Duvarla çevrili alan içerisinde birçok mekâna ait temel seviyesinde duvar kalıntıları ile bir kilise bulunmaktadır. Ayrıca bu yerle şim yeri çevresindeki 3 tepe üzerinde ben- zer yapım teknikleri kullanılarak yapılmı ş 3 şapel bulunmaktadır. Şapellerin duvarlarında kaba yonu küçük ve orta boy yöre ta şları kullanılmı ştır. Kilise duvarlarında ise yöreye ait olmayan küçük ve orta boy tüf ta şları kullanıldı ğı görülmü ştür. Yapılar, 41.26333448 Enlem, 41.09614414 Boylam, 102 Ada ve 1 Parsel üzerinde yar almaktadır.

82 AHBV Edebiyat Fakültesi Dergisi (HEFAD) Sayı 2 / 2020 Bahar

Foto ğraftan da anla şılaca ğı üzere, 3 şapelden en batıda yer alan şapelin yakla şık 40 metre kuzeyinden bir yol geçirildi ği, yol yapım çalı şmaları sırasında şapel benzeri bir yapıya ait temel seviyesindeki duvar kalıntısının tahrip edildi ği, ayrıca yol ile alakası bulunmayan bahse konu duvarın içerisinde de (muhtemelen yol yapım çalı şmaları sırasında define bulma amacıyla) kazı yapıldı ğı anla şılmı ştır. Seyitler Köyü Kilisesi (Nigala Kilisesi): Düzlük bir alan üzerinde kurulan kilisenin ku- zey ve güney cephe duvarları önemli ölçüde yıkılmı ştır ve sadece temel seviyesinde duvar kalıntıları mevcuttur. Do ğu ve batı cephe duvarları 3-4 metre yüksekli ğindedir. Apsisin iki ya- nındaki pastaforion hücrelerinden güneyde olan sa ğlam, kuzeydeki ise muhtemelen yol yapım çalı şmaları sırasında yıkılmı ştır. Kilisenin güney cephe duvarına biti şik bir mekâna ait temel seviyesinde duvar kalıntıları mevcuttur. Yörenin yerli ta şları kullanılarak yapılmı ş olan kilise duvarlarındaki ta şlar gri, siyah ve devetüyü renkli küçük ve orta boy ta şlardır. Kilise içerisinde ve kilise duvarları üzerinde a ğaçlar bulunmakta olup, bu a ğaç kökleri kiliseye zarar verdi ğinden kilisenin korunabilmesi için a ğaçların ivedi olarak kesilmesi ve kök- lerinin kurutulmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Yapı, 41.20062325 Enlem, 41.84376859 Boylam, 154 Ada ve 48 Parsel üzerinde yar almaktadır. Dr. Ö ğr. Üyesi Osman AYTEK İN, …Artvin İli ve İlçeleri Yüzey Ara ştırması 83

Seyitler Köyü Şapeli: Şapel, köyün Yeni Mahallesinde yer almaktadır. Şapelin sadece 2 metrelik bir duvarı ayakta olup, duvarda yörenin yerli ta şı kullanılmı ştır. Şapelin hemen biti- şiğindeki evin sahibi tarafından şapel duvarına ekleme yapılarak odunluk yapılmı ştır. Şapelde foto ğraflama ve tespit çalı şmaları yapılmı ştır. Yapı, 41.20635441 Enlem, 41.85534841 Boy- lam, 117 Ada ve 8 Parsel üzerinde yer almaktadır.

84 AHBV Edebiyat Fakültesi Dergisi (HEFAD) Sayı 2 / 2020 Bahar

Godrahev Köprüsü: Köprü; Seyitler Köyü ile Varlık Köyü arasında, Batum-Ardahan tarihi yol güzergâhında yer almaktadır. Köprünün 3 eski ta ş aya ğı üzeri beton ile yükseltilmi ş ve üzerine beton köprü oturtulmu ştur. Köprü çevresinde ta ş duvarlarla olu şturulmu ş istinat du- varları bulunmaktadır. 3 ta ş aya ğı haricinde di ğer tüm orijinal özelliklerini kaybetmi ş olan köp- rüde tespit ve foto ğraflama çalı şmaları yapılmı ştır. Yapı, 41.21018695 Enlem, 41.86450061 Boylam, 185 Ada ve 1 Parsel üzerinde bulunmaktadır.

Dr. Ö ğr. Üyesi Osman AYTEK İN, …Artvin İli ve İlçeleri Yüzey Ara ştırması 85

Hopa İlçesi Ye şilköy Köyü Kalesi (Ciha): Hopa İlçesine yakla şık 7-8 km uzaklıktaki Ye şilköy Köyü ile Çamlı Köyü arasında oldukça yüksek bir tepe üzerinde yer alan kaleye yol olmadı ğından ve yo ğun bitki örtüsü sebebiyle ula şım sa ğlanamamı ş, yakla şık 1-1.5 km uzaktan kaleyi foto ğraf- lama çalı şmaları yapılmı ştır. Oldukça gür bir orman örtüsü içerisinde bulunan kaleye ili şkin köylülerle yapılan görü şmede; kalenin sadece birkaç duvarının 1-2 metre yüksekli ğinde ayakta oldu ğu, di ğer duvarlarının ise yıkılmı ş oldu ğu ifade edilmi ştir.

86 AHBV Edebiyat Fakültesi Dergisi (HEFAD) Sayı 2 / 2020 Bahar

Kemalpa şa İlçesi Kemalpa şa Kilisesi: Deniz kıyısına yakla şık 150 metre uzaklıkta in şa edilen kilisenin etrafını çevreleyen 2-3 metre yüksekli ğinde bir çevre duvarı bulunmaktadır. Kilisenin çevre du- varları kalınlı ğı 70-90 cm arasında olup, duvar yapımında kireç harcı kullanılmı ştır. Dikdörtgen planlı olan kilisenin kuzey duvarına biti şik yakla şık 15-20 metre yüksekli ğinde bir çan kulesi bulunmaktadır. Kilise ve çan kulesi duvarlarında çakıl ta şı a ğırlıklı olmak üzere kesme bazalt ta şları ile ate ş tu ğlaları kullanılmı ştır. Kilise içerisinde ve kilise duvarları üzerinde a ğaçlar bulunmakta olup, bu a ğaç kökleri kiliseye zarar verdi ğinden kilisenin korunabilmesi için a ğaçların ivedi olarak kesilmesi ve kök- lerinin kurutulmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca, kilisenin yakla şık 15 metre güneybatısın- daki bo ş araziye kamyonlarca hafriyat topra ğı döküldü ğü görülmü ştür. Yükseklikleri yer yer 7- 8 metreyi bulan bu hafriyat toprakları kilisenin siluetini etkilemekte olup, kiliseyi görmeye gele- cek olan ziyaretçiler için de görüntü kirlili ğine sebebiyet verece ğinden hafriyat topraklarının ivedilikle kaldırılması ve bu alana hafriyat topra ğı dökülmesinin engellenmesi gerekmektedir. Yapı, 41.48864434 Enlem, 41.52839204 Boylam, 106 Ada ve 7 Parsel üzerinde yer almakta- dır.

Dr. Ö ğr. Üyesi Osman AYTEK İN, …Artvin İli ve İlçeleri Yüzey Ara ştırması 87

Yusufeli İlçesi Alanba şı (Kiskim) Köyü Kalesi: Kale köye yakla şık 2 km uzaklıktaki bir kayalık üze- rinde yer almaktadır. Kale sur duvarları yüksekli ği yer yer 8-10 metreyi bulmaktadır. Kaleye çıkan yol bulunmaması ve arazinin engebeli olmasından dolayı kaleye çıkmak mümkün olma- mı ş, kalenin tespit ve foto ğraflama çalı şmaları yapılmı ştır.

88 AHBV Edebiyat Fakültesi Dergisi (HEFAD) Sayı 2 / 2020 Bahar

Murgul İlçesi Küre Köyü Kalesi: Küre Köyünün ku ş uçu şu yakla şık 2 km kuzey do ğusunda bulunan bir da ğın yamacındaki kayalık tepe üzerinde in şa edilen kale, tüm vadiye hâkim konumdadır. Do ğu-batı doğrultusunda uzanan kale bozuk dikdörtgen planlıdır. Do ğu, batı ve güney duvar- ları yükseklikleri yer yer 7-8 metre iken kuzey duvarı yüksekli ği ise 1-2 metre civarındadır. Küçük boyutlu yörenin yerel ta şlarının kullanıldı ğı sur duvarlarında kireç harcı da kullanılmı ştır. Kale içerisinde sıvalı bir sarnıç da bulunmaktadır. Yapı, 41.305514299 Enlem, 41.58246485 Boylam, 196 Ada ve 1 Parsel üzerinde yer almaktadır.

Dr. Ö ğr. Üyesi Osman AYTEK İN, …Artvin İli ve İlçeleri Yüzey Ara ştırması 89

Akanta ş Köyü Köprüsü: Kokolet Deresi üzerinde bulunmakta olan Köprü, Akanta ş (Bu- cur) Köyü ile Korucular (Gevul) köylerini birbirine ba ğlamaktadır. Dere yata ğının iki yanında ana kayaya oturtulmu ş kar şılıklı birer ayak üzerinde yükselen, yuvarlak kemerli bir yay formuna sahiptir. Köprü kemerleri düzgün kesme ta ştan, ayak ve di ğer kısımları moloz ta ştan in şa edil- mi ştir. Köprü yakla şık 170 cm geni şli ğinde ve 7,00 metre uzunlu ğundadır. Köprüde tespit ve foto ğraflama çalı şmaları yapılmı ştır. Yapı, 41.30181437 Enlem, 41.63434193 Boylam, 110 Ada ve 5 Parsel üzerinde yer almaktadır.

90 AHBV Edebiyat Fakültesi Dergisi (HEFAD) Sayı 2 / 2020 Bahar

Borçka İlçesi Maral Köyü İremit Mahallesi Camii: Kare planlı ve ah şap olan cami ah şap direkler üzerine oturmaktayken, köylüler tarafından bu ah şap direklerin yerine ta ş duvarlarla yapılmı ş bir bodrum olu şturuldu ğu ve caminin bu bodrum üzerine oturtuldu ğu ifade edilmiştir. Caminin 2 kanatlı yakla şık 90 cm geni şli ğinde ve 1,65 metre yüksekli ğinde bir ah şap kapısı bulunmak- tadır. Cami içerisindeki ah şaplar ve oyma tekni ğinde yapılmı ş bitkisel ve geometrik motiflerin üzeri kırmızı, türkuaz, ye şil, mavi, siyah, beyaz ve pembe renklerdeki ya ğlı boyalarla sonradan boyanmı ştır. Kestane a ğacı kullanılarak in şa edilmi ş olan caminin şerefesiz, üzeri sac ile kaplı bir minaresi bulunmaktadır. Yapı, 41.48329121 Enlem, 41.92667912 Boylam, 298 Ada ve 2 Parsel üzerinde yer almaktadır. İncelemelerimiz esnasında, hayırsever biri tarafından finanse edilen ve plan proje dı şında uygulanan cephe tamiratı dikkatlerimizi çekmi ştir.

Dr. Ö ğr. Üyesi Osman AYTEK İN, …Artvin İli ve İlçeleri Yüzey Ara ştırması 91

92 AHBV Edebiyat Fakültesi Dergisi (HEFAD) Sayı 2 / 2020 Bahar

De ğerlendirme ve Sonuç Artvin ili ve ilçelerinde yakla şık 28 yıldır yapmı ş oldu ğumuz ara ştırmalarda çok sayıda ta şınmaz kültür varlı ğı tespit edilerek incelenmi ş ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı’na rapor edile- rek, korunması gerekli ta şınmaz kültür varlıkları olarak tescillenmeleri sa ğlanmı ştır. Böylece, Artvin’in tarihsel geçmi şini günümüze ta şıyan somut veri niteli ğindeki bu sanat yapılarının ko- runmaları ve gelecek nesillere miras olarak ula şmalarının sa ğlanması açısından önemli bir görevi ifa etti ğimiz kanaatindeyim. Hâlihazırda, Artvin’in Kültür ve Turizm Bakanlı ğı’na ait bir müzesi bulunmamaktadır. Ba- kanlı ğın di ğer birimleri de, bölge müdürlükleri şeklinde il dı şından faaliyetlerini sürdürmektedir- ler. İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri, ancak büro i şlerini ve resmi yazı şmaları ilgilisine havale etme yükümlülü ğünde olduklarından, il bazında çe şitli bo şlukların ortaya çıkması kaçınılmaz olmaktadır. Sonuç olarak; Artvin ili ve ilçelerinde 1997 yılı itibarı ile yapılmakta olan Yüzey Ara ştır- malarının önemli bir kısmı tamamlanmı ş bulunmaktadır. Ancak, bir ara ştırma sezonu içerisinde tespitini yaptı ğımız ve yukarıda etraflıca anlatımı yapılan ta şınmaz kültür varlıklarından da an- la şılaca ğı üzere, bunlardan bir kısmı ilk kez bu ara ştırma sezonunda tespit edilmi ştir. İş te bu yüzden, gelecek yıllarda da bu ara ştırmanın bir zaman daha sürdürülmesinin yararlı olaca ğı kanaatini ta şımaktayız.