Le Concert Lorrain & Nederlands Kamerkoor Olv.Christoph Prégardien
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
architectuur theater dans muziek MUZIEK BLAUWE ZAAL GROTE PODIA LE CONCERT LORRAIN & NEDERLANDS KAMERKOOR olv. CHRISTOPH PRÉGARDIEN DO 22 MAART 2012 T +32 (0)3 248 28 28 WWW.DESINGEL.BE DESGUINLEI 25 / B-2018 ANTWERPEN WORD FAN VAN DESINGEL OP FACEBOOK deSingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Gemeenschap en geniet de steun van hoofdsponsor mediasponsors 2011-2012 FOCUS PRÉGARDIEN CHRISTOPH PRÉGARDIEN PUBLIEKE MASTERCLASSES ZANG ZA 28 EN ZO 29 JAN 2012 CHRISTOPH PRÉGARDIEN . JULIAN PRÉGARDIEN . MICHAEL GEES VR 2 MRT 2012 LE CONCERT LORRAIN & NEDERLANDS KAMERKOOR OLV. CHRISTOPH PRÉGARDIEN DO 22 MRT 2012 CHRISTOPH PRÉGARDIEN . CAMERATA MUSICA LIMBURG A/D LAHN OLV. JAN SCHUMACHER ZA 28 APR 2012 INTERVIEW CHRISTOPH PRÉGARDIEN ZA 28 APR 2012 (NA CONCERT) 2011-2012 BACH KAMMERORCHESTER BASEL OLV. JULIA SCHRÖDER DO 15 DEC 2011 FREIBURGER BAROCKORCHESTER & COLLEGIUM VOCALE GENT OLV. MARCUS CREED VR 23 DEC 2011 KOOR & ORKEST COLLEGIUM VOCALE GENT OLV. PHILIPPE HERREWEGHE DO 26 JAN 2012 LE CONCERT LORRAIN & NEDERLANDS KAMERKOOR OLV. CHRISTOPH PRÉGARDIEN DO 22 MRT 2012 RIAS KAMMERCHOR & AKADEMIE FÜR ALTE MUSIK BERLIN OLV. HANS-CHRISTOPH RADEMANN DO 3 MEI 2012 KOOR & ORKEST BACH COLLEGIUM JAPAN OLV. MASAAKI SUZUKI DO 31 MEI 2012 inleiding Katherina Lindekens / 19.15 uur / blauwe foyer begin 20.00 uur einde omstreeks 22.10 uur er is geen pauze teksten programmaboekje Ignace Bossuyt, 2011 vertaling interview Prégardien Marleen Wauters coördinatie programmaboekje deSingel LE CONCERT LORRAIN & NEDERLANDS KAMERKOOR CHRISTOPH PRÉGARDIEN muzikale leiding RUTH ZIESAK sopraan ANDREAS SCHOLL altus JAMES GIlcHRIST tenor (Evangelist) ERIC STOKLOSSA tenor (aria’s) YORCK-FELIX SPEER bas (Christus) DIETRICH HENSCHEL bas (aria’s en Pilatus) JOHANN SEBASTIAN BACH (1685-1750) Johannes-Passion, BWV245 gelieve uw GSM uit te schakelen De inleidingen kan u achteraf beluisteren via www.desingel.be Selecteer hiervoor voorstelling/concert/tentoonstelling van uw keuze. Op www.desingel.be kan u uw visie, opinie, commentaar, appreciatie, … REAGEER betreffende het programma van deSingel met andere toeschouwers delen. & WIN Selecteer hiervoor voorstelling/concert/tentoonstelling van uw keuze. Neemt u deel aan dit forum, dan maakt u meteen kans om tickets te winnen. Bij elk concert worden cd’s te koop aangeboden door ’t KLAverVIER, Kasteeldreef 6, Schilde, 03 384 29 70 > www.tklavervier.be Grand café deSingel open alle dagen 9 > 24 uur informatie en reserveren +32 (0)3 237 71 00 www.grandcafedesingel.be drankjes / hapjes / snacks / uitgebreid tafelen Luther zelf vanaf het begin van de 16de eeuw was uitgebouwd. De koralen REFLECTIE EN DRAMA zijn eenvoudige, strofische gezangen die het gelovige volk kon meezingen en waarmee het zich als gemeenschap kon inleven in de Bijbelse bood- IN DE JOHANNESPASSIE schap. VAN JOHANN SEBASTIAN Zo onderbreekt Bach bijvoorbeeld het evangelieverhaal na de volgende mededeling bij Christus’ gevangenneming: ‘Simon Petrus aber folgete Jesu BACH nach und ein ander Jünger’ (‘Simon Petrus volgde Jezus, en ook nog een andere leerling’). Aansluitend plaatst hij een commentariërende aria die begint met de woorden: ‘Ich folge dir gleichfalls mit freudigen Schritten’ Leipzig, Nicolaikirche, 7 april 1724. Johann Sebastian Bachs ‘Johannes- (‘Ook ik volg je met vreugdevolle passen’). De zakelijke mededeling krijgt Passion’ wordt uitgevoerd tijdens de liturgie op Goede Vrijdag. In tegen- een religieuze interpretatie, ze wordt betrokken op het individuele leven stelling tot andere steden in Duitsland zoals Hamburg, was in Leipzig een van de gelovige hier en nu: zoals de apostelen Jezus in zijn passie willen uitgebreide muzikale passie tijdens de Goede Week toen nog geen ge- volgen, zo wil ook ik Hem volgen. Het verhaal gaat verder met de con- vestigde traditie. Bachs ‘Johannes-Passion’, zijn eerste monumentale werk frontatie tussen Jezus en de hogepriester. Na een slag in zijn gezicht door na zijn aanstelling in 1723, was dan ook een waar proefstuk, zowel voor de een van de dienaren reageert Jezus: ‘Hab ich übel geredt, so beweise es, componist zelf als voor de geestelijke overheid en voor gelovige ge- hab ich aber recht geredt, was schlägest du mich?’ (‘Als ik verkeerd heb meenschap. In de loop van de 17de eeuw werd in de muzikale passie het gesproken, bewijs het, als ik echter de waarheid heb gezegd, waarom sla Bijbelse verhaal uitgebreid met bespiegelende commentaren en reflec- je mij dan?’). Hier onderbreekt Bach de evangelietekst met een toepas- ties, die geleidelijk aan de vorm kregen van recitatieven en aria’s, naar het selijk koraal: ‘Wer hat dich so geschlagen’. Terwijl in de tekst ’Ich folge model van het oratorium en de opera. Deze genres waren gebaseerd op dich gleichfalls’ de individuele gelovige uiting geeft aan zijn betrokkenheid een voor de gelegenheid geschreven libretto, waarbij de oorspronkelijke bij Jezus’ passie, sluit in de koralen de hele gelovige gemeenschap zich verhalen, meestal ontleend aan het Oude Testament of aan de antieke ge- mede-lijdend bij het gebeuren aan. schiedenis, werden herdicht, geïnterpreteerd en eventueel geactualiseerd. Die uiteenlopende teksten worden muzikaal verschillend uitgewerkt, met Vooral de transpositie van het passieverhaal van de historische naar de als resultaat een bijzonder gevarieerd geheel. De evangelietekst wordt actuele tijd stond centraal in de oratoriumpassie: de boodschap van Christus’ gebracht als een verhaal in de vorm van recitativo secco, een muzikale lijden en dood geldt ook voor de gelovige nu. Bij deze traditie sloot Bach voordracht geïnspireerd door het declameren van een tekst: overwegend zich in de ‘Johannes-Passion’ aan. De vrij gedichte teksten voor de aria’s syllabisch (één toon per lettergreep) en zonder woordherhalingen. De ontleende Bach overwegend aan een libretto van een passieoratorium, solostem van de verteller wordt alleen ondersteund door de basso conti- een nieuw genre dat vooral in Hamburg succes kende en waarin het nuo. Op dezelfde manier worden de woorden van de personages vertolkt verhaal van Jezus’ lijden en dood volledig was herdicht, vooral met het oog (Jezus, Pilatus, de hogepriester…). Waarheidsgetrouw is voor de woorden op het aandikken van de emoties. Dit bijzonder populaire libretto uit 1712, van groepen (de soldaten, de omstanders…, de zogenaamde ‘turbae’) getiteld ‘Der für die Sünde der Welt gemarterte und sterbende Jezus’, was een koor voorzien. De aria’s daarentegen zijn uitgebreide zangstukken, van de hand van de Hamburgse dichter Barthold Heinrich Brockes. Het met veel nadrukkelijke tekstherhalingen, vaak met virtuoze zangpartijen. werd elf keer op muziek gezet, onder meer door Georg Friedrich Händel De inbreng van de instrumenten, die constant in dialoog treden met de en Georg Philipp Telemann. Bach paste de teksten die hij aan Brockes zangstem, is essentieel. De bezetting is overigens erg gevarieerd, met een ontleende evenwel aan, mogelijk met de hulp van een ervaren tekstdich- solistisch aandeel van soms minder gebruikelijke instrumenten, zoals luit, ter, wellicht Picander, die later de toegevoegde teksten voor de Matthäus- viola d’amore en viola da gamba. Passion schreef. Brockes’ verzen, die gebukt gaan onder vaak vergezoch- te beeldspraak, werden vereenvoudigd en aangepast aan een meer op De koralen zijn doorgaans vierstemmige akkoordische zettingen, met de intieme devotie gericht taalgebruik. Andere toegevoegde commentaren ontleende melodie in de bovenstem. Zij functioneren als reflecterende waren bestaande liedteksten met hun overeenkomstige melodieën, de zo- rustpunten binnen een dramatische context, die Bach overigens sterk in genaamde koralen, geput uit de rijke liederenschat in de volkstaal die met de verf zet. Als componist van de laatbarok, die erop uit is teksten een le- vendige verklanking te geven, laat Bach geen gelegenheid voorbijgaan om de toehoorder het drama zonder omwegen te laten meebeleven, niet via complexe symboliek of onwaarschijnlijke vergezochte getallentheorieën, maar met ‘klinkend materiaal’ dat direct herkenbaar en vatbaar is. In zijn eerste grote vocale compositie voor Leipzig stelt Bach alles in het werk om zijn bedrevenheid in een ‘sprekende’ muziektaal te demonstreren. Na zijn verloochening weent Petrus bittere tranen: ‘und weinete bitterlich’. Niemand ontsnapt aan de ontroering bij het horen van de indroevige me- lodie op die woorden. En de geselslagen die Jezus ondergaat zijn lijfelijk te voelen in de harde, eindeloos lange melodische lijn op ‘geiselte’. Vooral de koren zijn indrukwekkend door hun dramatische kracht. De veroordelingsscène, vanaf de doornenkroning door de soldaten (‘Und die Kriegsknechte flochten eine Krone’) tot aan de kruisgang naar Golgotha (‘Da überantwortete er ihn’) is overweldigend: in afwisseling tussen verhalende gedeelten en zes grandioze koren stuwt Bach het drama van Christus’ lijden naar een verpletterende climax. Alleen het koraal ‘Durch dein Gefängnis, Gottes Sohn’ zorgt voor enige verademing. Aansluitend volgt alweer een schitterend moment: in de basaria ‘Eilt, ihr angefocht’nen Seelen’ wordt de gelovige opgeroepen Christus te volgen naar Golgotha. ‘De Bewening van Christus’ (1635) van Antoon Van Dyck (1599-1641). Koninklijk Museum voor De dramatische impact wordt nog verhoogd door de vragende uitroepen Schone Kunsten Antwerpen. van het volk: ‘Wohin?’. Toch ligt in het Johannesevangelie niet zozeer de nadruk op Jezus’ lijden als mens, maar eerder op zijn goddelijkheid die onaangetast blijft: hij is Gods gezant die de blijde boodschap naar de mensheid brengt. Zijn lijden