Kammerorchester Basel Olv. Heinz Holliger
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Kammerorchester Basel olv. Heinz Holliger za 14 mrt 2020 / Grote podia / Blauwe zaal 20 uur / pauze ± 20.45 uur / einde ± 21.45 uur inleiding Rudy Tambuyser / 19.15 uur / Blauwe foyer 2019-2020 ken uw klassiekers Anima Eterna Brugge olv. Jos van Immerseel vr 27 sep 2019 Le Concert Olympique olv. Jan Caeyers zo 8 dec 2019 Chamber Orchestra of Europe olv. Lorenza Borrani concertmeester do 6 feb 2020 Kammerorchester Basel olv. Heinz Holliger za 14 mrt 2020 Le Concert Olympique olv. Jan Caeyers za 25 apr 2020 teksten programmaboekje coördinatie programmaboekje deSingel Kammerorchester Basel Rudy Tambuyser D/2020/5.497/033 Heinz Holliger muzikale leiding George Li piano Franz Schubert (1797-1828) Sechs Deutsche Tänze, D820,opus posthumus 9’ (arr. Anton von Webern) Nonet in es, D79 ‘Franz Schuberts Begräbnis-Feyer, eine kleine Trauermusik’ 5’ Roland Moser (°1943) ‘Echoraum’ bij ‘Franz Schuberts Begräbnis-Feyer’ 5’ (Belgische creatie) Felix Mendelssohn (1809-1847) Pianoconcerto nr 1 in g, opus 25 21’ Molto allegro con fuoco Andante Presto - Molto allegro e vivace pauze Franz Schubert Andante in b, D936A 12’ (arr. voor orkest door Roland Moser, naar schetsen uit 1828) Franz Schubert Symfonie in b, D759 ‘Onvoltooide’ 25’ Allegro moderato Andante con moto Gelieve uw GSM uit te schakelen Concertvleugels Met bijzondere dank aan Ortwin Moreau voor het stemmen en het onderhoud van de De inleidingen kan u achteraf beluisteren via concertvleugels van deSingel desingel.be Moreau Pianoservice / Kapucinessenstraat 32 / 2000 Selecteer hiervoor voorstelling / concert / Antwerpen / +32 (0)486 83 63 98 tentoonstelling van uw keuze. moreau-pianoservice.be ‘Gesellschaftsspiel der Schubertianer’. Aquarel van Leopold Kupelwieser, 1821 Holligers Schubert-Feyer Begräbnis-Feyer’ aan gaf, is omstreden. Verbeeldde de jongen Niet dat een goed concert zo nodig een rode draad moet hebben, zich werkelijk zijn eigen begrafenis? Dat steeds weer Schuberts maar vanavond is er onmiskenbaar een: de hoorn - het enigszins doodsgedachten uit zijn muziek spreken, is vandaag een ronde, blinkende ding met de smalle in- en brede uitgang, gemeenplaats - honderd jaar geleden dacht men bij zijn naam waarvan er in een orkest twee tot wel acht zitten, naargelang nochtans even algemeen aan ‘Das Dreimäderlhaus’ (het razend hun functie er een van mild pastorale, plechtstatig militaire of populaire, door E.W. Emo in 1936 verfilmde boek van Rudolf oorverdovend meta-symfonische aard is. Bartsch, waarin Schubert en drie dochters van hetzelfde huis de hoofdrol spelen, rt), of aan een danslokaal. In het Eerste Pianoconcerto in g opus 25 van Felix Mendelssohn- Misschien ligt de ware toedracht toch wat meer voor de hand: Bartholdy en in de Onvoltooide Symfonie van Franz Schubert zit op 26 augustus, dus slechts enkele weken voordien, was de de rol van de hoorns uiteraard enigszins aan de binnenkant van 22-jarige dichter Theodor Körner in de bevrijdingsoorlog tegen het orkestrale betoog. In Schuberts ‘Nonet in es, D79’ bijgenaamd Napoleon gevallen bij Gadebusch. Körner, nog nieuw in Wenen, ‘Franz Schuberts Begräbnis-Feyer’, zijn ze dan weer gedurende was een snel rijzende ster. Zonder twijfel was de geniale jongen precies de helft van het stuk alles wat er klinkt. En in ‘Echoraum’, die Schubert was, zeer onder de indruk van hem. Uit de kort het werk dat Roland Moser ter gelegenheid van dit programma daarna postuum verschenen dichtbundel ‘Leyer und Schwerdt’ als commentaar op Schuberts Nonet schreef, evenals in het werk heeft Schubert in geen tijd elf liederen gecomponeerd, en er dat Heinz Holliger, die vandaag het Kammerorchester Basel bovendien een Singspiel over een deserteur op gebaseerd. dirigeert, met dezelfde bedoeling had moeten schrijven, maar niet tijdig klaarkreeg, moest de hoorn dan ook vanzelfsprekend De vorm van deze treurmuziek is van een lapidaire scherpte: een een sleutelrol vervullen. tweedelige melodie met herhalingen, alleen gespeeld door twee hoorns. Door een voor deze instrumenten destijds ongewone Het ontbrekende werk van Holliger wordt overigens vervangen chromatiek ontstaat door de stoptonen een ongewoon bedrukte door het orkestarrangement dat Anton von Webern maakte van klank, die door de trillers op de leidtoon haast omslaat in Schuberts ‘Deutsche Tänze’. Dit zesdelige pianowerkje werd het groteske. Verbluffend is daarna de krachtige inzet van alle begin 1931 ontdekt in de archieven van het Gesellschaft der negen de blazers, waaronder ook trombones en een contrafagot. Musikfreunde in Wenen. Webern maakte er in opdracht van Ze herhalen precies hetzelfde stuk met herhalingen, maar zonder Universal Edition nog datzelfde jaar een arrangement van voor de fatale trillers. Uit dit stugge herhalen en aandringen ontstaat strijkers, houtblazers en… twee hoorns. Het werd een eerbetoon een monumentaliteit zonder weerga. van een van de grootste orkestrators van de 20ste eeuw aan de vroeg-romanticus die misschien wel als eerste de ‘orkestratie’, “Mijn reactie op deze compositie komt neer op een vergroting, de precieze kleur van klanken, als basisparameter van een zoals je die in een echokamer vindt. Zoals net voor zonsondergang muziekstuk installeerde. Maar daarover straks meer. grote, lange schaduwen op de grond geworpen worden, zijn de motieven sterk gerekt in de tijd en verlangzaamd. In het Met ‘Echoraum (nach Franz Schuberts Nonett D.79 “Franz instrumentarium vinden we een bijkomende verbreding, met Schuberts Begräbnis-Feyer”)’ antwoordt de Zwitserse twaalf diepe strijkers en pauken. Welbeschouwd horen we het componist Roland Moser zoals gezegd op het mysterieuze geheel maat voor maat opnieuw, louter met uitgecomponeerde Nonet dat Franz Schubert op zijn zestiende componeerde - herhalingen. De Schiksalstonart es blijft de hele tijd naspeurbaar - volgens de overlevering voor zijn eigen begrafenis. Op 8 maart, zij het enigszins in de verte.” vorige week pas, ging het stuk in première in het Festspielhaus in Baden-Baden. We laten Moser aan het woord over wat er bij het §§§ componeren in zijn hoofd omging. Hoewel Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847) zijn “De 16-jarige Franz Schubert schreef op 19 september 1813 Pianoconcerto in g opus 25 in 1831 schreef en hij toen al zeker een kort, raadselachtig werk in mi mol klein voor negen een concerto voor piano en strijkers én twee concerto’s voor blaasinstrumenten. Of hij er zelf de titel ‘Franz Schuberts twee piano’s op de teller had staan, wordt het Concerto in g 8 9 toch algemeen het Eerste Pianoconcerto genoemd - wat een Het orkest begeleidde goed en het werk zelf was… behoorlijk componist schrijft, is maar zelden integraal wat hij als zijn wild.” eigenlijke catalogus beschouwt. De numerieke consensus is hier alleszins groter dan die over Schuberts Onvoltooide, maar Het Concerto in g werd standaardrepertoire voor heel wat daarover verderop meer. Mendelssohn was 22 jaar in 1831, zijn virtuozen van de 19de eeuw, onder wie Clara Schumann en carrière liep gesmeerd, maar was nog niet bij het grote Franz Liszt. De populariteit van het werk deed Hector Berlioz er vedettestadium aanbeland. Hij had in 1929 zijn debuut als een even hilarisch als vilein verhaal over schrijven, waarin een dirigent gemaakt in Londen; getoerd in Engeland, Schotland en Erard-piano die het werk 30 keer op rij had moeten verduren door Wales; in Berlijn had hij onder meer de operette ‘Die Heimkehr de muziek bezeten werd en niet meer kon stoppen haar te spelen. aus der Fremde’ en de Vijfde Symfonie (‘Reformatie’) geschreven. Tot hij zonder verdere plichtplegingen met een bijl werd In de herfst van 1831, op reis door Italië, schetste hij de ouverture verhakkeld en voor de zekerheid ook verbrand. Berlioz eindigt de ‘De Hebriden’, de ‘Schotse’ en de ‘Italiaanse’ Symfonie. In de ‘anekdote’ ironisch: “Zo’n fraai instrument! We waren er het hart late zomer begaf hij zich stilaan terug naar Duitsland. Na een van in. Maar goed, wat konden we anders doen?” oponthoud in Zwitserland kwam hij in oktober in München aan, waar een concert met zijn muziek werd gegeven. Zijn Eerste §§§ Symfonie in c en de Ouverture ‘Ein Sommernachtstraum’ zouden worden opgevoerd, en hij schreef het Concerto onderweg om het Naar de late symfonie in si klein van Franz Schubert die we programma te vervolledigen. vanavond horen, verwijzen we maar best met haar bekende bijnaam ‘De Onvoltooide’. Of ze de Zevende (Neue Schubert- Hoewel Mendelssohn geen beeldenstormer zoals Ludwig van Ausgabe) of de Achtste (Brahms) is, daarover bestaat immers Beethoven was, rekte hij van tijd tot tijd bestaande muzikale geen consensus onder de kenners - en zelfs diegenen die de grenzen toch behoorlijk op. De opening van het Eerste Piano- Onvoltooide hetzelfde nummeren, ruziën dan weer vaak over concerto in g is daarvan een mooi voorbeeld. De piano, die het de nummering van de tweeënhalf latere symfonieën. orkest nagenoeg meteen in de rede valt met een dominant Alleszins is de Symfonie in si klein een van Schuberts meest betoog, stelt zich voortdurend als een uitdager op - wat een geliefde orkestwerken. Nog steeds zijn de details van de verschil met de gewoonte in die tijd, de vaak bedaarde binnenkomst ontstaansgeschiedenis enigszins troebel. Zeker is dat Schubert van de piano door een lange symfonische introductie te laten het werk - of wat we ervan kennen - in de herfst van 1822 voorafgaan. De hoekdelen van dit driedelige concerto zijn pure componeerde. Alleen de eerste twee delen werden voltooid - ‘Sturm und Drang’. Het rapsodische middendeel is vooral een zoals courant in die tijd waren er meer delen voorzien. Van