Literacki Kraków Literary Krakow Krakowska Dekada Nowa
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ISSN 2299-4742 2014 6 Olga Boznańska (1865–1940), Portret z japońską parasolką, 1892, Muzeum Narodowe we Wrocławiu. Fotografia Arkadiusz Podstawka NR 6 (16) ROK III 2014 KRAKÓW Cena 12 zł (w tym 5% VAT) ISSN 2299-4742 LITERACKI KraKów LITERARY KraKow KRAKOWSKA DEKADA NOWA NDL_6_2014_okl.indd 1 2015-01-13 11:30:46 2 Artyści NDL_6_2014_okl.indd 2 2015-01-13 11:30:51 Literacki kraków FotografiaDariusz Tokarczyk LITERARY KRAKOW NDL_6_2014_okl.indd 2 2015-01-13 11:30:51 NOWA DEKADA KRAKOWSKA DWUMIESięcznik KULTURALNY issn 2299 – 4742 NOWA DEKADA KRAKOWSKA jest programową kontynuacją DEKADY LITERACKIEJ, której pierwszy numer ukazał się w grudniu 1990 roku, a w latach 1992 – 2004 wydawcą była Krakowska Fundacja Kultury. Redaguje zespół: Marta Wyka redaktor naczelna Teresa Walas zastępca redaktor naczelnej Anna Pekaniec sekretarz redakcji Aleksander Pieniek redaktor graficzny Tomasz Cieślak‑Sokołowski Bogdan Rogatko Paulina Małochleb Robert Ostaszewski Anna Pochłódka Współpracują: Anna Baranowa, Tomasz Gryglewicz, Krzysztof Lisowski, Anna Łabędzka, Łukasz Maciejewski, Henryk Markiewicz , Małgorzata Ruda, Małgorzata Szumna, Jacek Ziemek Redaktor prowadząca: Anna Pochłódka współpraca: Anna Grochowska, Malwina Mus Okładka: Kostium Lajkonika według projektu Stanisława Wyspiańskiego, fot. Tomasz Kalarus, dzięki uprzejmości Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Olga Boznańska, Portret z japońską parasolką, 1892, wł. Muzeum Narodowe we Wrocławiu, fot. Arkadiusz Podstawka; dzięki uprzejmości Muzeum Narodowego w Krakowie. Adres redakcji i wydawcy: Krakowska Fundacja Literatury, ul. Górna 9 / 3, 30 ‑094 Kraków, tel. / fax (012) 638 62 16, www.nowadekada.pl e‑mail: [email protected], [email protected] Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych i zastrzega sobie prawo skrótów. Nakład: 300 egz. + 200 egz. gratisowych Numer zamknięto 28 listopada 2014 roku Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Projekt jest współfinansowany ze środków Gminy Miejskiej Kraków. Dofinansowano ze środków Fundacji Tislowitzów. Wszystkim Donatorom bardzo dziękujemy! NR 6 (16) ROK III 2014 KRAKÓW Literacki kraków Od Redakcji 5 Elżbieta Rybicka Mapy i opowieści 6 Maps and stories 11 Michalina Kmiecik Trasa Awangardy: 16 Jagiellońska 5 – Jagiellońska 20 Anna Grochowska Kraków Michała Bałuckiego 20 Maciej Urbanowski Kraków Andrzeja Bobkowskiego 24 andrzej Bobkowski’s krakow 26 Malwina Mus Bona 28 Piotr Żołądź Konrad w Krakowie – Kraków Conrada 32 Conrad within Krakow 36 Malwina Mus Dom pod Globusem i Sala Mehoffera 40 Globe House and Mehoffer Room 43 Anna Grochowska Esplanada 46 Anna Grochowska Jama Michalika 48 Jama Michalika 51 iwona Boruszkowska Kraków Juliusza Kadena-Bandrowskiego 54 albo Generał Barcz w zaczarowanej dorożce Anna Grochowska Kawiarnia Rosenstocka 58 Anna Grochowska Kawiarnia Sauera i Klub „Pod Gruszką” 60 Anna Grochowska Kawiarnia Schmidta 64 Adam Puchejda Kraków Andrzeja Kijowskiego 68 Malwina Mus Klub pod Jaszczurami 70 Marta Wyka Kossakówka – przeszłość w stanie ruiny 74 Bogdan Rogatko Krakowskie czasopisma 76 Anna Pekaniec Kraków kobiet. Nie tylko pisarki 82 tomasz Lem Stary dom Lema na Klinach 90 Jacek Błach Mieszkanie Markiewicza 94 Malwina Mus Massolit Books & Café 96 Massolit Books & café 98 Malwina Mus Matras 100 Agnieszka Kosińska Kraków Miłosza 104 Miłosz’s krakow 108 Malwina Mus Nowa Prowincja 112 Nowa Prowincja 115 Anna Grochowska Paon 118 Paon 121 Malwina Mus Piękny Pies 124 Anna Łabędzka Śladem Olgi Scherer: 1924 –2001 128 Anna Grochowska Stołówka Domu Literatów 132 canteen of the writers’ House 136 teresa Walas Szymborska i jej mieszkania 140 Szymborska and her flats 144 Marta Wyka Kazimierz Wyka i jego krakowskie miejsca 148 kazimierz wyka and his places in krakow 151 Magdalena Popiel Kraków Wyspiańskiego. Nieistniejące centrum 154 wyspiański’s krakow. the non-existent centre 157 FELIETEON Paweł Taranczewski Czas odchodzić 160 OKIEM KRYTYKA Aleksander Fiut Wbrew nieistnieniu 162 Andrzej Zawadzki Andrzeja Mencwela opowieść 166 o Stanisławie Brzozowskim Bogdan Rogatko Kazimierz Wyka – jaka krytyka? 169 Malwina Mus Kraków przefiltrowany 171 Maria Wojciechowska O losie Muz 175 Anna Pekaniec Przymus pisania 177 Anna Pochłódka Śmierć nie przerywa opowieści 182 WSPOMNieNie Bogdan Rogatko Zofia Górzyna (1930–2014) 186 SZTUKA Paweł Taranczewski Uwagi na marginesie 188 wystawy obrazów Olgi Boznańskiej VARIA Nagroda Poetycka im. Krystyny i Czesława 198 Bednarczyków Artur Badach Jubileusz Stowarzyszenia Historyków Sztuki 198 Anna Pekaniec Mit Galicji 198 Bogdan Rogatko 25 lat Włoskiego instytutu w Krakowie 199 Bogdan Rogatko Powiewy wolności 200 Notatki z Festiwalu Conrada Anna Pekaniec Pisarki i pisarze w październikowym Krakowie 201 Katarzyna Wajda Boris Akunin: przefiltrować Rosję 202 Anna Dutka Spotkanie z Paulem Austerem 203 AUtOrZy 205 Od Redakcji Zapraszamy do wspólnego spaceru uli‑ cami Krakowa. Kraków, miasto litera‑ tury, historii, mitu, rowerów; miasto uniwersyteckie i intelektualne; kon‑ serwatywne i efemeryczne; oddycha‑ jące wolnością i zaduchem; matecznik artystów; CK twierdza; miasto tysiąca kościołów i niezliczonych knajp. Pięk‑ ne jak muzealna ekspozycja, miejsce to żyje w pamięci i wyobraźni, literackim zachwycie i kabaretowym żarcie. Pre‑ zentujemy Państwu eklektyczny, (in‑ ter)subiektywny leksykon literackiego Krakowa ostatnich stuleci, bo naszym zdaniem właśnie od XIX wieku wy‑ krystalizował się krakowski charakter i fenomen. Autorami są krakowianie urodzeni, naturalizowani bądź czysto honorowi; formuła tekstów jest zróż‑ nicowana, bo dla każdego z nich Kra‑ ków jest czymś innym. To język porządkuje przestrzeń – miejsca nagie, bez narracji, są głupie – dlatego ulicami Krakowa wędrować będziemy według klucza alfabetyczne‑ go zastosowanego do głównych haseł. Zapraszamy – jeszcze raz – na wspólny spacer po fantazmacie. 5 eLŻBieta rYBicka Elżbieta Wykładach o literaturze Vladimira W Nabokova można znaleźć odręcz‑ rybicka nie rysowane przez pisarza mapy Ulissesa i Mansfield Park. Kryje się w tym pewien paradoks – tak jakby rzeczywistość kre‑ owana słowem i proces lektury powieści Mapy wymagały kartograficznego suplementu. Mapa Ulissesa ma jednak osobliwą właś‑ i opowieści ciwość: nie jest tylko statycznym odwzo‑ rowaniem planu miasta, ale także próbą ujęcia powieściowej dynamiki, trajekto‑ rii przemieszczania się Leopolda Bloo‑ ma i Stefana Dedalusa po Dublinie. Tym sposobem ten mały szkic kartograficzny kondensuje kluczowe napięcie pomiędzy statyczną, nieruchomą i zastygłą w jed‑ nym obrazie mapą a ruchem wpisanym w narrację. Nie jest to oczywiście jedyne napięcie, jakie wywołuje zderzenie kar‑ tografii i opowieści, towarzyszą one so‑ bie od dawna, czasem wchodząc w spór, czasem zgodnie współpracując. Czytanie mapy i kartografowanie literatury bowiem to niejako dwie uzupełniające się prak‑ tyki. Co więcej, gdy rozpatrywać nawet samą mapę, to okaże się, iż wymaga ona równowagi pomiędzy trzema elementa‑ mi: obrazem, słowem i terytorium. Ja‑ kiekolwiek zakłócenie tej koegzystencji powoduje, jak zauważa Igor Piotrowski, że mapa staje nieczytelnym i niefunkcjo‑ nalnym artefaktem1. Interesować mnie jednak będą przede Dürer wszystkim wielorakie relacje pomiędzy ‑ kartografią a narracją. Mapy mogą stać się bezpośrednią inspiracją opowieści. Tak dzieje się na przykład w przypadku cyklu ndrzej Dudek ndrzej miniatur narracyjnych Jacka Dehnela za‑ A tytułowanych Kosmografia. Trzydzieści apokryfów tułaczych, wydanych w 2012 roku. Książka towarzyszyła wystawie Fotografia 6 LitErAcKi KrAKóW „Świat Ptolemeusza. Włoska kartografia nej, jak i geograficznej czy podróżniczej. renesansowa w zbiorach Biblioteki W obu bowiem przypadkach mamy do Narodowej”. Od razu warto zaznaczyć, czynienia nie tyle z obiektywną reprezen‑ iż opowieści Dehnela nie mają charakteru tacją świata, ile z interpretacją: „Mapy są ilustracyjnego, nie są ekfrazami map rene‑ abstrakcyjne i zarazem konkretne – przy sansowych kartografów; wynikają raczej całym swoim obiektywizmie wcale nie z próby przełożenia przestrzennych wyob‑ oferują odbicia rzeczywistości, lecz jedy‑ rażeń świata na język alegorycznych nar‑ nie jej śmiałą interpretację”3. Każda mapa racji. Każda z trzydziestu miniatur opo‑ będzie zatem oparta na regułach selekcji, wiada o innej przestrzeni postrzeganej symbolizacji, znajomości kodu i zasadach przez innego bohatera – począwszy od dekodowania – podobnie jak opowieści, brata Georga z opactwa Reichenbach, mi‑ które tworzy Schalansky. niaturzysty, który w 1465 roku zdaje nam Ani Dehnel, ani Schalansky nie opisują relację ze swych kłopotów wynikających map, z takimi ekfrastycznymi translacja‑ z rozdźwięku pomiędzy zmysłowym po‑ mi – z reprezentacji wizualnej na repre‑ strzeganiem świata a jego kartograficzną zentację językową – mamy jednak często schematyzacją. Najbardziej Dehnela inte‑ do czynienia w prozie. Najbardziej malow‑ resują jednak te rejony, które na dawnych niczym przykładem jest rzecz jasna opis mapach oznaczano białymi plamami i na‑ z Schulzowskiej Ulicy Krokodyli i w tym pisem Ubi sunt leones. Te puste miejsca to przypadku najbardziej intrygująca zdaje oczywiście wyzwanie dla wyobraźni; tylko się biała plama w okolicach tytułowej uli‑ tam, gdzie mieszkają dziwaczne potwory, cy: „świeciła pustą bielą, jaką na kartach otwiera się przestrzeń dla niekanonicznej geograficznych zwykło się oznaczać oko‑ opowieści literackiej. lice podbiegunowe, krainy nie zbadane Podobny punkt widzenia obiera Ju‑ i niepewnej egzystencji”4. Inne kartogra‑ dith Schalansky w cenionej i nagradzanej ficzne ekfrazy można