KILOMETROAKAMASA | VILLABONA | ZIZURKIL 2020 HIZKUNTZA berean hitz egiten dugu ORKLIN, konfortaren eta pertsonen segurtasunerako soluzioetan munduko liderra izanik, hizkuntza berean hitz egiten dugu. Konpromiso sozialaren, zintzotasunaren, talde-lanaren, aniztasunaren eta iraunkortasunaren hizkuntzan aritzen gara…eta gainera euskaraz.

“Funtsezkoa ikusezina da begientzat” Antoine de Saint-Exupery

INDUSTRIAS JAGUAR, S.A.L. N-1 errepidea, 443 Km. - Apdo. 23 / 20150 VILLABONA () Tel.: +34 943 69 12 83 / Fax: +34 943 69 18 50 KILOMETROAK 2020 AMASA | VILLABONA | ZIZURKIL

AURKIBIDEA

HITZAURREA 4 SARRERA 6 8 EREDU BERRIA 10 MILIMETROAK 12 ONURA SOZIALEKO EKIMENAK 14 AUZOLANEAN 16 PINPILIPAUXAREN BIDEA 18 ABESTIA ETA BIDEOKLIPA 22 EKINJOLASJAI 25 KPT 26 KILOMETROAK ASTEA 28 SEGURTASUNA ETA PREBENTZIOA 30 GURE INGURUA ETA MENDIMETROAK 32 KILOMETROAK IRUDITAN 34

KILOMETROAK KULTUR ELKARTEA Lege Gordailua: D987-2020

> Aldizkarian zehar agertzen diren ikono hauek estekak dira. Horietan klik egiten baduzu informazio osagarria ikusi ahal izango duzu: bideoak, argazkiak...

| 3 | Eta maite dugun talde baten parte ga- KILOMETROAK rela jakiteak, ikastolen mugimenduaren parte, gure lanaren erdigunean nor- IKASTOLAK beraren eta ingurukoen zaintza jartzen laguntzen digu. Batzuetan errealitateak DIRA gainditzen bagaitu ere, garrantzitsua da ibilbide kolektiboak eraikitzea gure oso- Lau urteko hausnarketaren ondoren tasuna babesteko eta elkarrekin egiten pozik eta harro iragarri genuen Gi- dugun lanaz gozatzeko. Ikastolen mu- puzkoako ikastolek 2020ko Kilometroek gimenduak bere sorreratik egin duenari eredu berri bat izango zutela. Zubimusu lehentasuna ematea, alegia. Krisi honek ikastolaren eskutik Gipuzkoako ikastolok aukerak ematen dizkigulako mugimen- 2019ko urrian heldu genion eredu berria du herritar, komunitario, euskaldun eta ezartzeari. Pandemia-egoerak, baina, ez eraldatzaile hau bizirik mantentzeko. digu ekimena bere osotasunean gara- Pandemiarik gabe ere hori baitzen Ki- tzen utzi. Halere, goraipatu egin nahiko lometroak ekimenaren eredu berriaren nituzke Zubimusu ikastolak egin dituen helburua. ahaleginak ekimena egoera “berrira” egokitzeko, eta Gipuzkoako ikastolen Mugimendu herritarretatik eraikitzen elkartasuna. diren sareak boteretsuak eta ezinbeste- koak dira, eta horien alde lan egiten ja- Egun bizi dugun egoerak gure egune- rraitzea funtsezkoa da gure burua modu rokoa aldatu egin du, eta kasu askotan, kolektiboan zaintzeko, orainean eta baita hankaz gora jarri ere. Sakon har- etorkizunean. tzen dugu arnas, eta birtualtasunean bilatzen ditugu gizarte-urruntzearen Eta Gipuzkoako ikastolen jaiak horreta- eta errutinaren aldaketen ondorioz gure rako aukera ematen digu. Kilometroak baitan gertatzen denari bide emateko elkar zaintzarako sarea da. Kilometroak espazioak. Pixkanaka-pixkanaka kon- krisiari erantzun kolektiboa ematea da. finamenduaren triskantzaz ohartzen Kilometroak taldea da. Kilometroak eus- gara, eta jakin badakigu, -eta hala sen- karaz bizitzea da. Kilometroak hezkun- titzen dugu-, krisia ez dela soilik osasun tza-eredu propioa eraikitzeko bidearen arlokoa. Eta COVID-19aren garaiko zati bat da. Kilometroak ikastolak dira. emozio ugariren kontzientzia hartzen ari garen honetan, funtsezkoa da eusten Nekane Artola (Gipuzkoako digun eta parte garen taldearen balio Ikastolen lehendakaria) eta indarraren aitortza egitea.

| 4 | KILOMETROAK 2020 AMASA | VILLABONA | ZIZURKIL

zatu dugu. Zizurkilgo herrigunera nak herriari eskainiko dion onura IZENA DUENA joaten naizen bakoitzean, bertan preziatua. ikusten dut Pello Mari Otaño- BADA! ri eskainitako grafitia. Grafiti bat Kilometroak ekimenak bide luzea Ez dakit urte zaila izan dela esa- marrazki bat besterik ez da, bai- du, aurtengo ospakizuna 44.a teak aurten bizi izandako egoe- na lan horren atzean gauza asko da. Duela bost urte, Kilometroak ra ongi irudikatzen ote duen. Eta ezkutatzen dira. Kilometroak jaia beste eredu baten arabera zaila izan ez bada aurtengo errea- antolatzeak eta gauzatzeak es- antolatzeko, “Kilometroak bidea” litatea, konplexua izan dela be- kaintzen duen satisfazio handie- izeneko hausnarketa-prozesua hintzat baiezta dezakegu. Ez da netarikoa euskara eta euskal kul- jarri genuen abian, eta aurtengo ohikoa urtebete baino zertxobait turaren alde lan egitea da. Pello Kilometroak edizioak horren apli- gehiago irauten duen dinamika Mari Otaño horren irudikapena kazioa izan behar zuen. Artikulu hiruzpalau hilabetez geldirik ego- izan da, zalantzarik gabe. Baina honen hasieran esaten genuen tea, pandemia baten ondorioz. Ez lan honen beste onuretariko bat bezala, ez da ohiko urtea izan, da ohikoa, halaber, bere jaiegun herriko eragileekin sortzen den eta, horren ondorioz, seguru aski, handia ospatu baino hilabete le- elkarlana da. Herriko udalekin, ez ditugu gauzatu egin nahi geni- henago, Euskal Herriko ikastolen bai Villabonarekin, baita Zizurkil- tuen gauza guztiak. Baina gauza jai guztiak ez direla egingo era- goarekin ere. Herriko eragileekin; batez bai harro egon gaitezkee- bakitzea eta adieraztea. Beraz, Mintzola Ahozko Lantegia, Teo- la; hausnarketa-dinamikak lan Kilometroak jaiaren 2020. urteko doro Hernandorena Kultur Elkar- egiteko mentalitate berri bat jarri ediziorik izan da ala ez da izan? tea, Behar Zana, Oinkari, eta abar du abian, eta horretan, azpima- luze batekin. Eta modu batean rratzekoa da, Zubimusu ikastolak “Izena duena bada” esan ohi da. edo bestean modu indibidualean ez ezik, Gipuzkoako gainontzeko Korri, punpa, ttak! izan da aur- parte hartu duten ehunaka per- ikastolek ere izan duten inplika- tengo leloa. Zubimusu ikastola tsonarekin ere aritu gara elkarla- zioa. Oraingo honetan ere auzo- izan da horren sortzailea eta an- nean. lana indartuta atera da. tolatzailea, eta haren ideiak eta jarduerak Amasa-Villabona eta Urtero, Kilometroak jaia antola- Irailaren 28tik urriaren 4ra bitar- Zizurkilen sortu eta Gipuzkoako tzen ibiltzen garenontzat kezka tean, Zizurkilgo Atxulondo kultur lurraldera lorautseztatu dira. Ez bera errepikatzen da. Kilome- etxean, “Kilometroak historian al zaizu iruditzen, irakurle maitea, troak “hemendik” beste herri zehar” erakusketa izango da izen asko daudela Kilometrorik batera doa, baina zein da bertan ikusgai. 1977an hasi eta gaur arte, izan ez dela esateko? uzten duen ondarea? Euskara, Kilometroak jaiaren edizio bakoi- transmisioa, komunikazioa eta tzak bere “panela” izango du; Maiz esaten dugu Kilometroak umorea: horiexek dira gure hiz- 44. urtekoa, hain zuzen, Amasa- tradizioz, urriaren lehenengo kuntza berpizteko behar diren Villabona-Zizurkilen 2020. urtean igandearekin antolatzen den jaia ezaugarriak. Kilometroak ekime- antolatu den Kilometroak jaia- baino, urte osoko dinamika dela. nak martxan jarri duen Pello Mari ri dagokiona da. Izan ere, izena Aurtengo jarduera oso dinami- Otaño bekaren bitartez, Aiztondo duena bada, eta jarraituko du iza- koa eta sortzailea izan da. Aldiz- bailarako gazte bertsolari batzuk ten! kari honetan irakurri ahal izango zirtoak ikertu eta ikastetxeetara duzun bezala, ekintzaz eta eki- eramateko material didaktikoa Mikel Egibar (Kilometroak Kultur menez beteriko plangintza gau- prestatzen ari dira. Hori izango Elkarteko koordinatzailea) da aurten Kilometroak ekime-

| 5 | ZUBIMUSU IKASTOLA BIZI-BIZIRIK Kilometroak jaiaren eredu berria mar- txan jartzeko zein toki hoberik Amasa- Villabona eta Zizurkilgo Zubimusu ikas- tola baino? Aldi berean iritsi dira biak, pa- rekatuta. Kilometroak jaiaren eraldaketa- rekin bat egin dute Zubimusu ikastolako berrikuntzek ere, bai ereduari nola funtzio- Zubimusu ikastolaren eredu naturalari namenduari begira. Amasa-Villabona erantzun nahian eratu zen orain sei urte eta Zizurkilgo Kilometroak jaiaren ‘Korri, kooperatiba, eta ondoren etorri dira ku- punpa, ttak’ leloarekin ere erraz topatuko deaketa eta pedagogiari lotutako gaine- dugu parekotasunik. Zubimusu ikastola rako berrikuntzak. Indar handiko ikastola Santio ikastola bezala sortu zen Zizurkilen da Zubimusu, oinarrian duen 2Zia proie- 1965. urtean (Korri). 2014. urtean, Zubimu- ktu berritzailea bezalaxe, bizi-bizirik da- su kooperatiba sortu zen (Punpa). Ondo- goena. Ikaslea bera da gure ikaskuntza- rengo urteetan aldaketak etorri ziren: fun- prozesuko ardatza. Irakaslea, berriz, ikas- tsezkoena 2Zia proiektua bera, eta hari learen bidelagun, elkarlanean eta kon- lotuta etorri ziren eraikinei lotutako be- fiantza giroan, ikasleen gaitasunak ga- rrikuntzak, metodologia berriak eta Kilo- ratu eta zailtasunak kudeatzea helburu metroak jaia antolatzeko ardura (Ttak). duena.

| 6 | KILOMETROAK 2020 AMASA | VILLABONA | ZIZURKIL

Eraldaketa horretan, Zubimusu ikastolak egiturake- miaren eraginez, urte berezia izan da aurtengoa, eta tari, ikastolek historikoki egin duten ibilbideari, ko- hainbat asmo bertan behera uztera behartu gaitu munitatearen parte-hartzeari nahiz herritarren atxi- egoerak. Baina aurrera egiten jakin dugu, eta pozik kimenduari erantzuna ematea lortu du. Eta horretaz gaude egin dugun bidearekin. Urriaren 4ko Kilome- baliatu gara pedagogikoki aldaketa egin ahal izate- troak jaiaren ordez, beharrezko segurtasun-neurri ko. Q, K, K bidea jarraitu dugula diogu: Kalitatezko guztiak betez, Kilometroak astea antolatuko dugu Q-a 2010. urtean eskuratu ondoren, Kooperatiba irailaren 28tik urriaren 4ra. 44. edizioa ezohikoa izan- sortu baikenuen 2014an, eta Kilometroak jaia etorri go da; baina etorri bezala, beste herri batera joan- baita 2020an. go da. Zubimusu ikastolaren 2Zia proiektuak, ordea, bizi-bizirik jarraituko du, eta noski, etorkizun luzean Azken hori ere ez da, inondik ere, saiakerarik gabeko ere hala izan dadin jarraituko dugu lanean. bidea izan. 2014-2015 ikasturteaz geroztik, urtez urte aurkeztu baitugu Kilometroak jaia gure ikastolak, Zubimusu ikastolak, antolatzeko eskaera. Gure hel- buruak zehaztu, gure beharrak aipatu eta izugarrizko ilusioarekin aurkeztu genuen gure lehen txostena, baita ondorengo guztiak ere. Ilusioz eta grinaz bete- ta. Eta azkenean iritsi zen 2020an Aiztondo bailaran lehenengoz Kilometroak jaia antolatzeko erronka, ardura, lana eta poza.

Geroztik, erronka handi horri erantzun nahian, elkar- lanean gabiltza: irakasle, ikasle eta gurasoak bide berean. Pausoz pauso egin dugu aurrera: hastapen taldeetan bilduz lehenengo, erantzun bikaina izan zuten pintxo-tertuliak antolatuz gero, batzorde ez- berdinak eratu, eta arloka bereizita lanean jarraian.

Ezin ahaztu 2018ko ekainean Zizurkil eta Amasa- Ana Santamaria Villabonaren artean antolatu genuela Milimetroak (Zubimusu ikastolako zuzendari pedagogikoa) festa. Kilometroak jaiaren aurrekari modukoa izan Nerea Zumega zen, entsegu txiki bat. Milimetroak festaren baitan, (Zubimusu ikastolako zuzendari gerentea) pozarren iragarri genuen 2020. urtean, azkenean, Gaizka Ezeiza gure ardura izango zela Kilometroak jaia antolatzea. (Zubimusu ikastolako Kilometroak jaiaren koordi- natzailea) Tartean, COVID-19ak, tamalez, nahikoa baldintzatu Mikel Egibar du Kilometroak 20 jaiaren antolaketa-lana. Pande- (Kilometroak Kultur Elkarteko koordinatzailea).

| 7 | 1965.IKASTOLA urtean sortu zen gaur egungo gure Zubi- eta horrelaxe bihurtu zen gure ikastola koope- musu ikastola. Udara zen, uztaila, hain zuzen ere. ratiba. Urte hartan, ikastolaren biziraupenari eta Udan seme-alabak euskal giroan hazi nahi zituen etorkizunari begira jarri, eta, Ikastolen Elkarte- Zizurkil eta Villabonako guraso-talde batek eman ko gainerako ikastola guztiek emandako pauso zituen ikastola sortzeko lehen urratsak. Zizurkil- bera emanez, kooperatibaren bideari heldu zion. go Zubimusu etxea izan zen guraso haiek erabili Urte hartan hartu zuen ikastolak Zubimusu izena. zuten lehen eraikina. Pixkanaka-pixkanaka, umez Geroztik, kooperatiba integrala eta parte-hartzai- betetzen joan zen eraikin hura, eta, taldeak han- lea da gurea. Kooperatiba-ereduan oinarritutako ditzearekin batera toki arazoak sortu zirenez, Vi- hezkuntza-komunitatea; guraso, ikasle, lagun- llabonako Zentro eraikinean hutsik zeuden gela tzaile eta langileen parte-hartze zuzena duena. batzuk erabiltzen hasi behar izan zuten. 1973-74 Gure ikastolan ikaslea da ardatza, eta, giza ba- ikasturtean, OHO bezala ezagutu genuen lege lioetan oinarrituta, herria hobetuko duten pertso- berria iristean, garai hartan zeuden beste ikaste- na euskaldun, kritiko, kooperatibo, ekintzaile eta txe batzuekin bateratu behar izan zuen ikastolak, sortzaileak heztea du helburu. eta harrezkero dirau Zubimusu Ikastolak. “Korri” egiteari Zizurkilen ekin genion eta Villabonan jarraitu, Zubimusu zubiaren bi aldeetan mugitu izan baikara beti.

Behin bide hori “Korri” eginez abiatuta, 2014. urte- ra iritsi ginen, eta urte hartan “Punpa” momentua iritsi zen. Ikastolak ibilbide bat egina zuen ordu- rako, eta bidean geldiune bat egiteko garaia iritsi zen, hausnarketa eta gogoeta egiteko abagunea;

| 8 | KILOMETROAK 2020 AMASA | VILLABONA | ZIZURKIL

“Punpa” garai hark aukera eman zigun eten bat egin eta etorkizunari begira jartzeko. Kooperatiba bilakatze hutsa ez zen aski, haratago joan nahi genuen. Izan ere, pedagogian pauso bat eman beharra genuen, eta orduan etorri zen “Ttak” egiteko unea; hots, gure etorkizuna irudikatzeko eta pedagogiari buelta bat emateko momentua. Beraz, pedagogia berritzaileak, neurozientziak guztiaren inguruan formazioa jaso, eta ikastola hankaz gora jarri genuen. Lehendabiziko pau- soak Zizurkilgo eraikinean eman genituen, gure proiektua martxan jartzeko espazioak egokitu tzak eskainiko zaizkio autonomia garatzeko, adin desberdineko haurrekin elkarrekintzan aritzeko eta haurrak berezkoak dituen senak lantzeko.

Eta honek guztiak eraman gintuen Kilometroe- tarako gure hautagaitza aurkeztera, Kilometroak antolatzeko beharra izatera. Hirutan aurkeztu ge- nuen gurea eta hirugarrengoan egokitu zitzaigun, beharrezkoa baikenuen Kilometroak gure herrira, gure bailarara ekartzea. Gure ikastola Hezkun- tza Eraldatzearekin bat dator, eta, gure proiektu behar izan genituen, eta hor lehen obrak. On- pedagogikoaren izenak dioen bezala, proiektu doren, Villabonako Txermin eraikinekoak etorri bizia da, aktiboa, egokitzapenak, aldaketak behar ziren. Horrela hasi ginen gure proiektua eraiki- dituena. Ezin dugu ukatu Hezkuntza Eraldatzeak tzen, gure 2ZIA proiektuari forma ematen. 2ZIA, ekonomikoki esfortzu ekonomiko handia eska- Konfiantzaren Pedagogiaz gain, beste hainbat tzen duela: eraikinetan obrak egin behar dira, ge- eredutatik edaten duen proiektua da. Proiektu lak askotariko material berriz hornitu behar dira, honetan ikaslea gaitasunez beteriko izaki bezala teknologia berriak sartu, profesionalak trebatu, ulertzen dugu. Ikaslea bera ikaskuntza-prozesua- eta abar. Zubimusu ikastolaren eskaintza eta ren ardatz bihurtzen da, haurrarengan sinesten zerbitzuak hobetzeko helburuz jarraituko dugu dugulako. Ikasleak bere buruarengan, besteen- lanean. gan eta bere inguruan konfiantza sentitzen duen heinean, bere gaitasunak garatu eta zailtasunak kudeatzeko baliabideak eskuratzen ditu. Irakas- learen egitekoa ikaslearen hezkuntza-ibilbidean bidelagun izatea izango da, eta haren gaita- sunak, beharrizanak eta zailtasunak deskubritzen laguntzea. Horretarako, baldintza egokiak sortu beharko ditu. Ikastolan diseinatutako espazioe- tan eta denbora-antolaketan haurraren garapen naturala errespetatuko da. Ikasleari aukera ani-

| 9 | KILOME TROAK | Eredu berria| Azken bost urte hauetan Kilometroak tzarik gabe, eredu berriaren barne-lanke- jai-eredua ertz eta hegi guztietatik az- ta, aurten bizitzen ari garen une zail ho- tertzen aritu gara. Gauza asko aldatu netarako, oso lagungarria izan da. Izan nahiko genituzke, baina, Kilometroak ere, Kilometroak jaiaren antolaketa bere herriaren ondarea dela jabeturik, herrian zurruntasunetatik urrundu eta moldaga- eta herritik nahi denari ere erreparatu be- rriago bilakatu da, eta, horri esker, plas- har diogu. Horregatik, behin baino gehia- tizitate handiagoarekin indartu nahi izan gotan, doikuntzaz hitz egin dugu; alegia, dugu jaia. Bestela esanda, Kilometroak garaian garaiko egoerari kasu eginez, jaia erresilientziaren bidean jarri dugu. Kilometroak jaiaren formatua aldatu eta egokitzen jakiteaz. Eta horixe bera da gure jaia: euskara eta euskal kulturarekiko metafora modukoa. Zeinek esango zigun 2020. urte honetan, Estatu gabeko nazioek hamaika eta bi eredu berria martxan jartzeko aurreikusi- egin behar dituzte bizirauteko. Maiz esan ta genuen urte honetan, pandemia dela ohi da: sormenik gabe desagertzea dela eta, eguneko jaia bertan behera utzi be- gure bide antzua. Kilometroak euskara- harko genuela? Bada, zailtasun guztien rako eta euskal kulturarako herriko plaza gainetik Kilometroak jaia egiten saiatu da, eta plaza zer ote da? Komunitatea, garen arren, ez da posible izan. Zalan- euskal komunitatea.

| 10 | KILOMETROAK 2020 AMASA | VILLABONA | ZIZURKIL

Globala eta lokala, postmodernismotik buruzko hausnarketan ikusi dugunez, datozkigun bi kontzeptu trinko dira. Tek- jaia edozein kulturaren zati garrantzi- nologia berrien bitartez lokalaren eta glo- tsua bada ere, kontsumoak “norabide balaren arteko mugak asko lausotu dira, bakarreko” kulturaren erabilera ekarri du eta garai batean urrutitik zetorren glo- berekin. Eta joera horretatik desbideratze bal kontzeptua bat-batean gure etxeko edota nahi ez ditugun egoerak sor dai- ordenagailuaren pantailan begi-bistan tezkeela ohartu gara. Kultura ondare ko- daukagu. Lokala, berriz, harreman zuze- muna denez, denok parte hartzen dugu na da, ahozko komunikazioa, esperien- kulturaren “osasunean”. Euskal Herriko tzia pertsonal zein kolektiboa. Zalantza- ikastoletatik abiatuta, Kilometroak jaia, rik gabe, globalaren eta lokalaren artean parte-hartzearen bitartez, “harrobi kul- oreka bilatu behar dugu; hori izan ezean, tural” bihurtu nahi dugu, eta harrobi kul- lokala eta txikia den guztia globalak xur- tural horretatik sortuko den horrentzat gatzeko, asimilatzeko joera izango baitu. guztiarentzat zein da “oholtza” onena? Herriko plaza, Kilometroak jaia den eus- COVID-19 pandemiarekin batera konfi- kal komunitatearen plaza. namendua etorri zaigu. Hilabete luzee- tan plazak hutsik izan ditugu; gure or- Euskal komunitateak plaza behar badu, denagailuak, berriz, kea zeriela, jo eta su Euskal Herrian plaza asko euskal hiztu- muga guztien gainetik jauzika ibili dira. nez osatuta daude. Pandemiarekin, gure Plazak betetzeko garaia iritsi den arren, nazioa administratzeko dauden hutsu- berriro ere, birusak ez digu utzi guk nahi neak agerian geratu dira berriz: bi estatu, bezalako festa egiten. Hala ere, ziur gau- hiru administrazio, arau eta irizpide ez- de aurki iritsiko dela berriro plazak bete berdinak. Txillardegik zioen bezala, “eus- eta euskarak bere tokia berreskuratzeko kara lurralde libre bakarra da”, euskal na- garaia. zioa, euskararen lurraldea da. Hori dela eta, eredu berriaren ezaugarrietako bat Aurtengo Kilometroak jaiak, inoiz bai- moldatzeko gaitasuna izan da, eta bide no gehiago, kolaborazioa eta koope- horri eutsi nahiko genioke, auzolanean razioa behar zituen, eta, kooperazioa jarraituz, euskarari nahiz euskal kultu- aipatzearekin batera, parte-hartzea ere rari dagokien tokia emateko. Hori dela areagotu beharko genuke. Kontsumoa eta, jarrai dezagun Herri Urrats, Nafarroa oso labainkorra den kontzeptua da, eta Oinez, , eta Kilo- gutxituak diren hizkuntzek eta kulturek metroak jaien bidez euskara zein euskal bizirauteko beren kontsumoa sustatzea kultura plazaratzen; unean uneko egoera beharrezkoa dela iruditzen zaigu. Ere- eta baldintzetara egokituz. du berriari lotuta kontsumoaren gaiari

| 11 | MILIMETROZ MILIMETRO | Kilometroak osatzen dira|

NOLA ANTOLATZEN DA KILOMETROAK JAIA? azpimarratu eta ideia hori gauzatu nahi du. Ikas- MILIMETROKA! tola guztiek badute zer esana, baita beren inguru Galdera-erantzun hauek izan ziren 2018. urtean sozialean xede edota nahiak aldarrikatzeko be- Amasa-Villabona eta Zizurkilen Zubimusu ikasto- harra ere. Horrela, “ikastolatik plazara!” ideia lan- lak jai bat antolatzeko ideiaren jatorria. Ikastolak, tzen hasi ginen, eta, asmo horrekin, 2018. urte- kooperatiba bilakatu zenetik, behin eta berriro ko Milimetroak jaiarekin esperimentatu genuen aurkeztu izan du bere hautagaitza Kilometroak ildotik, herriarekin batera hainbat ekimen anto- jaia antolatzeko. Urteak aurrera joan ahala, eta latzea planteatu genuen. Kilometroak jaiaren azterketaren baitan landu- tako jai-eredu berriaren testuinguruan, Zubimu- Izan ere, kultura txikitasunetik eraikitzen dela si- su ikastolak tamaina txikiko jai bat antolatu zuen, nesten dugulako, ikastolak “harrobi kulturalak” egun osokoa. Laburbilduz, hauek dira jaiaren os- direla azpimarratu nahi dugu. pakizunarekin lortutako emaitzak: Bi ezaugarri horiek oinarri hartuta, aurtengo Ki- • Ikastolako komunitatea indartuta, kohesionatu- lometroak jaiaren baitan Gipuzkoan barrena Mili- ta atera zen. metroak jaiak antolatzeari ekin genion. • Ikastolaren proiektu pedagogikoa garatu eta zabaldu zen, haurren basoa ekimenaren bitar- Oarsoaldeko Milimetroak tez. Lau ikastolaren artean antolatu genuen jaia: Ore- • Jaia ikastolaren komunitatea baino haratago reta ikastola, Pasaia Lizeoa, Haurtzaro ikastola iritsi zen: herriko plazetan gauzatu zen. eta Zubimusu ikastola. • Xede ekonomikoa alde batera utzita, onura soziala eta zerbitzu publikoa eskaintzen zituz- ten ekimenak jarri ziren martxan. • Euskarari eta euskal kulturari presentzia akti- boa eskaini zitzaien.

Bi urte geroago, azkenean, Kilometroak anto- latzeko hautagaitza Zubimusu ikastolari onartu zitzaion, eta onarpenarekin batera, Kilometroak jaiaren eredu berria martxan jartzeko eskaera ere bai.

Eredu berriak, ezaugarri askoren artean, Kilo- metroak Gipuzkoako ikastola guztien jaia dela

| 12 | KILOMETROAK 2020 AMASA | VILLABONA | ZIZURKIL

Oarsoaldeko Milimetroak jaiaren xede nagusiak bat antolatzea. honako hauek ziren: • Eskualdeko ikastoletako ikasleen artean ha- rremana lantzea eta ikastolako komunitatea • Naziotasuna: Euskal Herriko zenbait toki ikas- indartzea. leen topagunea izatea. • Kilometroak Gipuzkoako ikastolen jaia denez, • Jaiaz gozatzeko praktika erakargarria gauza- Milimetroak antolatzea. tzea. • Euskaraz biziz eta euskaraz gozatuz antolatzea • Herri-hizkera desberdinek topo egitea. Bai eus- jaia. kalki desberdinak, bai erdal guneetan euskara • Ikasleak protagonistak bihurtzea. batuan moldatzen doazen eta moldatu behar • Gurasoak pintxo-tertulia batera gonbidatuz, diren hizkerak. jaiaren partaide bihurtzea. • Eredu bat, esperientzia bat, eskaintzea euskal- gintzari eta bereziki Ikastolen jaiei. Batzuetan emaitza bezain garrantzitsua proze- sua dela esan ohi da. Bada, gure kasuan ikasto- Tolosaldeko Milimetroak la guztien artean bizi izan dugun elkarlana oso aberasgarria izan dela azpimarratu nahi dugu.

Zoritxarrez aurtengo Milimetroak ospatzeko as- tebete besterik falta ez zenean, pandemiaren au- rrean konfinamenduaren neurria iritsi zitzaigun. Milimetroak gauzatzeko “plazak” bero-bero egon arren, prestatutako guztia karpeta batean sartu eta tiradera batean gorde behar izan dugu. Berri- ro diogu: gorde egin dugu. Izan ere, horren eki- men aberatsa ezin da karpeta batean geratu, pla- Sei ikastolaren artean antolatu genuen jaia: Uz- za behar du, Kilometroak behar du. Horregatik, turpe ikastola, Laskorain ikastola, Inmakulada 2020, 2021, 2022 urteetan Kilometroak antolatzen ikastola, Anoeta herri ikastola, Irurako ikastola eta jarraituko dugu. Zubimusu ikastola. Tolosaldeko Milimetroak jaiaren gai nagusia ho- Milimetroak egin gabe nola arraio egingo ditugu nako hau izan zen: Kilometroak?

Inklusioa: “Mundu ko lore!”. Inklusio kontzeptua zabala da. Milimetroak jaialdiarekin kulturarteko- tasunari garrantzia eman nahi diogu. Gure herrira iristen diren etorkinek gure kultura eta hizkun- tzarekin gustura sentitzeko kontzientzia piztu eta egoera praktikoak landu nahi ditugu.

Eta xede nagusiak honako hauek izan ziren:

• Ikastolen komunitatea “harrobi kulturala” dela erakustea, herrigintzan aritzen dela. • Herriko beste eragileekin batera elkarlanean jai

| 13 | EUSKARA ETA EUSKAL HERRIA HURBILDU TXANGOEN, PELLO MARI OTAÑOREN ETA ZIRTOEN BIDEZ

2020ko Kilometroak jaiak berritzailea 2019ko maiatzean hamarnaka zubimusu- izateko helburua du. Festaren eredu tra- kidek ikastolan egindako pintxo-tertulian dizionala onenak emanda zegoela iku- 2020ko Kilometroak jaiak landu behar zi- sirik eta aurrez ondo egindakoa aintzat tuen balioak zein ziren zerrendatu zituz- harturik, Gipuzkoako ikastolen eta he- ten. Horien artean, euskararen eta eus- rrialdeko jendartearen eskakizun berriei kal kulturaren sustapena, naziotasuna; egokituko zaien eredua zehazten aritu da eta ikastola eta euskal mundua komuni- antolakuntza gaurdaino. tate migranteetara irekitzea nabarmendu ziren. Horretaz gain, balio horiek nola Ildo horretan, 2020. urteko Kilometroak eta norekin landu nahi ziren ere definitu festak Zubimusu ikastolaren aldeko sos- zen: herritar eta herri-eragileekin elkar- tengu ekonomikoa jasotzeko helburua lanean. Kilometroak jaiak gure hezkun- izateaz gain, herri onurarako ekimen bat tza-sisteman zenbaitek elikatu nahi duen ere finantzatu nahi izan du. Baina zein publiko-pribatu dikotomia puskatu eta ekimen gauzatu? Edo gure herrietan in- elkarlanerako gune izan behar zuela ere darrean dauden zein ekimen lagundu? erabaki zen. Eta bukatzeko, hori guztia Horra hor ikastolako komunitateari sor- barnebilduko zuen pertsonaia ezin ego- tutako zenbait galdera. kiago bat eskualdean bazegoela kontu- ratuta, Pello Mari Otaño bertsolari zizur- kildarrari aitortza egitea erabaki zen.

| 14 | KILOMETROAK 2020 AMASA | VILLABONA | ZIZURKIL

Pintxo-tertuliako printzipioei jarraiki, onu- larien inguruko ikerketa bat burutzeko ra sozialeko bi ekimen garatzea erabaki beka plazaratzea erabaki zen. Hemen ere zen. Batetik, Euskal Herria elkarrekin eza- pandemiak eragina izan zuen, eta, lehen gutzen ekimena martxan jarri nahi izan deialdian bekarako ikerlaririk aurkeztu zen. Egitasmo honen helburua jatorri atze- ez zenez, epeak luzatu eta ikerketa-gaia rritarreko eta “bertako” familien arteko zabaltzea erabaki zen. Azkenik, Tolosal- harremanak sendotzea eta euskal mun- deko Harituz Bertsozaleen Elkarguneko dutik urrun dauden pertsona horiei gure kideek Aiztondoko zirtoaren inguruko herriaren inguruko ezagutza zabaltzea ikerketa landu eta berau bertso-eskole- zen. Baina nola egin hori? Amasa-Villa- tan zein ikastetxeetan aplikatzeko pro- bona eta Zizurkilgo komunitate migrante posamen didaktikoa garatzeko proiektua antolatuarekin elkarlanean, Euskal Herri helarazi zuten. luze-zabalean hiruzpalau txango egi- nez. Horrela, Bizkaiko kostaldera, Ara- Zirtoa egunerokoan ematen diren ate- bako Errioxara, Baztanera eta Zuberoako raldi errimatu moduan defini daiteke; as- Kakuetara txangoak programatu ziren kotan, bertsolarien eta bertsolaritzaren modu ludiko batean komunitateen arte- inguruan erabili izan da gure herrian, eta, ko harremanak estutu eta gure herriaren egun, oraindik ez zaio dagokion tokia ai- errealitatea ezagutarazteko. Dena prest tortu jendartean. Gaiak duen interesa iku- zegoen momentuan COVID-19 malapar- sirik eta Aiztondoko herritar guztiei zein tatua azaldu zen gure munduan, eta eki- hezkuntza komunitate osoari ekarpen mena bertan behera gelditu zen. bat egin diezaiokeela baloratuz, proiek- tua onartzea erabaki zen. Orri hauek ba- Bestetik, Pello Mari Otañoren itzala ba- liatu nahi ditugu ikastolaren aldetik es- liatuz, Aiztondoko herritarrentzat eta kerrik beroena helarazteko Teodoro Her- bereziki bertako hezkuntza-komunita- nandorena Kultur Elkarteko Joxin Azkueri, te osoarentzat erabilgarria izango zen Mintzola Fundazioko Karlos Aizpuruari proposamen pedagogiko bat sortzea eta Harituz Bertsozaleen Elkarguneko erabaki zen. Ideia horretatik abiatuta, Mikel Artola, Haritz Mujika, Oihana Igua- 3.000 €-ko saria duen Pello Mari Otaño ran, Beñat Iguaran, Unai Mendizabal eta ikerketa-beka jarri zen martxan, Zizurkil- Imanol Artola bertsolari eta ikerlariei. go Teodoro Hernandorena Kultur Elkar- tearekin eta Amasa-Villabonan dagoen Mintzola Ahozko Lantegiarekin batera. Hasiera batean, bekaren nahia Pello Mari Otañoren inguruko ikerketa bat egin eta berau eskualdeko ikasleen artean za- baltzeko unitate didaktikoa garatzea zen. Otañoren inguruko hainbat lan zeudela ikusita, Aiztondoko emakume bertso-

| 15 | KILOMETROAK FESTA, OINARRIZKO BALIOAK, URRATSAK ETA | Tertuliatik bertsora, HELMUGA sustraietatik hostora | Aski ezaguna da denontzat Kilometroak jaiak beti agertu duen izaera komunitarioa. Heda- pen zabaleko festa honek auzolanean du bere oinarria, eta hori gabe ezinezkoa litzateke au- rrera eramatea. Urte bakoitzak baditu bere berezitasunak, eta, aurtengoan ere, nola ez, ibilbide partikularra izan du gure festak.

Ildo horretatik, festaren ardatz diren balio es- pezifikoak definitzeko, guztion ahotsak entzu- teko espazioak ireki dira. Herrian, oihartzun itzela eta babes zabala izan duten pintxo- tertulien eskutik. Hasieran, ezohiko proposa- mena bazirudien ere, sarritan elkartu da for- matu honetan ikastolaren inguruan diharduen komunitatea. Jaia herritik eta herriarentzat iza- nik, ezin espazio egokiagorik eskaini!

Zubimusu ikastolaren komunitateak hasieratik izan du topaketarako espazioen beharra. Fes- taren ardura eskuratu orduko, herrialde honek duen izaera propioaz bustitzea garrantzitsu- tzat jo da. Izan ere, zer da, bada, ospakizun bat oinarrian hura osatzen dutenen aldarrikapena baino?

| 16 | KILOMETROAK 2020 AMASA | VILLABONA | ZIZURKIL

gatu egin dira. Egitura kozkorra zuen antolake- ta mardul batetik oinarrietara itzuliz. Festa he- rrikoiagoa bultzatzea izan da helburu nagusia. Komunitateak horrela eskatuta. Herritik he- rrira. Handia, bere txikitasunean. Zuhaitz bat gordetzen duen hazia bezala.

Tertulia horiek argi utzi dute hasiera-hasiera- tik Amasa, Villabona eta Zizurkilek parteka- tzen duten ikuskera gaurkotua. Zeinen ondo ulertzen den egungo gizartean hainbat ba- lio indartzeko beharra. Aitzitik, zein zaila den balio horiek bateratzea egitura bakar batean eta festa abiapuntutzat jota haien transmisio-

COVID-19aren egoerak bete-betean hartu ba- gaitu ere, lanean jarraitu dugu. Ahal izan du- gun neurrian, gure ahotsak uztartuz, Aiurri al- dizkariak sustatutako BertsoVid19 ekimenean, gizarte bateratua garela gogoratuz. bide bilakatzea. Denon ahotan dantzan jar- tzen ditugu “aniztasuna”, “familia”, “euskal kul- tura”... Eta erronkarik handiena datozen belau- naldiei balio horien lekukoa pasatzean datza. Horretan dabil ikastola, hori da nahi dugun gizartea. Hori da sustraitzea nahi dugun hazia.

Kilometroak jaiak hari horri tiraka eman ditu urratsak, makrofesta izaerari uko eginez. Ar- datz nagusi diren giza helburuei men egiten saiatu da hasieratik. Lan-batzordeak ere mu-

BIDEOAK IKUSI

| 17 | PINPILIPAUXAREN BIDEA | Kilometroak 2020 ipuina | Korri, punpa, ttak. Iragana, oraina, etorkizuna. Ikastolako komunitatea osatzen dugun ki- deok pintxo-tertulia bat egin genuen logoa Juan Kruz Igerabidek Kilometroak 2020 eta leloa pentsatzen hasteko, eta han ai- jaiaren leloaren eta logoaren aurkezpenean patutako ideiak, gure jaiaren ildo nagusiak, kontatu zigun ipuin musikatua duzue hauxe. logoa eta leloa bera hartuta, Juan Kruz Ige- rabiderekin elkartu ginen, eta eskatu ipuin bat sor zezan jaiaren bidez zabaldu nahi dugun mezua islatuko zuena.

Eta hauxe duzue emaitza. Seguru gaude guri bezainbeste edo gehiago gustatuko zaizuela.

Ipuina Juan Kruz Igerabiden hitzetan > BIDEOA IKUSI

| 18 | KILOMETROAK 2020 AMASA | VILLABONA | ZIZURKIL

Amona, zatozkit, otoi, biloba laztan ezazu (Lizardi, Asaba zaharren baratza)

Korri-korri-korri Ez hain aspaldi, baina ezta atzo goizean ere, amona euskarari ezpai- nak estutu zizkioten. Ia itoan zegoen.

Larri eta estu, korrika-korrika, biloba bi hurbildu zitzaizkion, biloba bi Villabonakoak, ezpainetan musu ematera, korri-korri-korri; beste bi Amasakoak, ezpainetan musu ematera, korri-korri-korri, beste bi Zizur- kilgoak, ezpainetan musu ematera, korri-korri-korri, beste biloba ba- tzuk Aiztondo guztikoak, ezpainetan musu ematera, korri-korri-korri.

Bilobak han, bilobak hemen, Euskal Herriko alde guztietatik agertu ziren, korri-korri-korri, amona arnasberritzera. Kilometro ugari egiten zituzten joan-etorrian. Biloba batzuk gauez aritzen ziren musu ema- ten, gaueko musueskoletan, korri-korri-korri; beste batzuk, egunez, musuikastoletan, korrika-korrika; zubiazpian ere jardun ziren batzuk, zubimusuikastoletan, korrika-korrika. Hasieran, urrieskolak ziren, gero herrieskolak, eta azkenik ugarieskolak, denak musuikasten.

Eta amona, arnasberritu.

Baina oraindik arnasnekez dago, biloba gehiagoren zain, korri- korri-korri, zeinek musu emango.

Ezpain irribarretsuek pinpilinpauxen antza omen dute. Ba, azkenean, musuen eraginez, pixkanaka pinpilinpauxa bihurtuko den harra jaio zaio ezpainetan amonari. Miraria den, miraria ez den, etorri eta ikusi nola gertatu den.

| 19 | punpa-punpa-punpa Pinpilinpauxa, tximeleta, mitxirrika, zer axola zer izango den har hori! Punpaka dabil amo- naren ezpainetan, punpa-punpa-punpa, hitzak janez. Bihotzaren pilotaria dirudi, punpa- punpa-punpa, alde batetik bestera, punpa-punpa-punpa, Villabonako erreboteko pilota bezala. Ameztoi amasarraren ametsetako paisaia dirudi, punpa-punpa-punpa, ametse- tako landareak janez. Pello Mari Otaño zizurkildarraren Pampako bertso-punpakaria dirudi, punpa-punpa-punpa, urrutiko doinuak janez. Plazida Otañoren hitz pinpina dirudi, punpa-punpa-punpa, etxeko doinuak janez.

Eskuz esku dabil pinpilinpauxaren harra, punpa-punpa-punpa, partida bateko pilota haus- kor bat bezala, pilotarien eskutik eskura, atzera-aurrera, txokora-zabalera, errebotera, kon- tu handiz, punpa-punpa-punpa. Bihotzaren pilotari horrek, punpa-punpa-punpa, kantu baten erritmoa sortzen du, ahotik ahora, aitona-amonengadik gurasoengana, gurasoen- gandik haurrengana: Ene amak aitari pinpilinpauxa ekarri; laster-laster helduko dio haur- txoak ere horri, ene aitak amari, pinpilinpauxa ekarri.

Eskuz eskuz dabil, bada, punpa-punpa-punpa, hi- tzak janez, sentipenak ja- nez, burutazioak janez, belaunaldi batetik bestera, punpa-punpa-punpa.

Ezpain irribarretsuek pinpi- linpauxen antza omen dute. Ba, azkenean, musuen era- ginez, amonari pixkanaka pinpilinpauxaren harra pausatu eta beldarra ager- tu zaio ezpainetan. Gal- tzeko zorian zeuden hitzak eta doinuak itsatsita geratu zaizkio. Miraria den, miraria ez den, etorri eta ikusi nola gertatu den.

| 20 | KILOMETROAK 2020 AMASA | VILLABONA | ZIZURKIL ttak-ttak-ttak Pinpilinpauxa, tximeleta, mitxirrika, zer axola beldarraren barruan dagoenaren izena! Eta, ttak, pinpilinpauxa hori laster jaioko da, eta ttak-ttak-ttak hasiko da hara eta hona, xurga honi, xurga hari, lorezti finez elikatzen.

Ttak, asmoak xurgatuko ditu, asmoak gustatzen zaizkio, asmoak asmatzen ditu. Ttak, egi- tasmoak. Ttak, gezurtasmorik ez, kalte egiten baitiote.

Ttak, forma zaharren gainean pausatuko da, txorro-morro-piko-tallo, ttak, eta xurgatu egingo ditu, eta, ttak, forma berriak amestuko ditu.

Ttak, auzolanean jardungo da beste pinpilinpauxekin, ttak, punta-puntako elikagaien bila, ttak, eta ilusioa sortuko du amonaren ezpainetan, ttak, etorkizuneko bideak amestuz. Ttak, amona xahar-xaharrari bizirauteko gogoa berrituko dio, ttak, gaztetu egingo du, soineko berriz jantzi, ttak, pinpilinpauxaren koloreak estanpatuko dizkio ezpainetan, Balentziaga- ren villabonatar estilorik finenean.

Ttak, amonaren ezpainak zabaltzen ari dira, ttak, pentsatzeko modu guztiak xurgatzen ditu pinpilinpauxak.

Ttak, amonaren ezpainak zabaltzen ari dira, ttak, sentitzeko modu guztiak xurgatzen ditu ditu pinpilinpauxak, ttak, amonaren ezpainak zabaltzen ari dira, baina pinpilinpauxak ez du ondo digeritzen errespetu faltarik, amona, eme eta umeekiko bortxarik.

Ttak, amonaren ezpainak zabaltzen ari dira, pinpilinpauxak elikagai osasuntsuak nahi ditu, ttak, elikagai freskoak, gaurkotuak.

Ttak, amonaren ezpainak zabaltzen ari dira, ttak; ezpain irribarretsuek pinpilinpauxen an- tza omen dute. Ba, azkenean, ttak eta ttak eta ttak, amonaren ezpainetako pinpilinpauxa mundu zabalera hegaldatzen ari da. Miraria den, miraria ez den, etorri eta ikusi nola ger- tatzen den. korri-punpa-ttak Eta badoa pinpilinpauxa lorez lore, korri-punpa-ttak, herriz herri, korri-punpa-ttak, den- boraz denbora, korri-punpa-ttak, izarrez izar, korri punpa ttak. Amonaren irribarreak zerua bilduko du alderik alde, korri-punpa-ttak.

| 21 | ABESTIA ETA BIDEOKLIPA korri, punpa, ttak

IRAGANA, ORAINA ETA ETORKIZUNA UZTARTZEN musikagintzan, bai Akelarre taldean, bai beste proiektu batzuetan ere. Hitzei dagokienez, Amaia Zubimusutarrok oso harro gaude gure komunita- Agirreren esku geratu ziren. Amaiak, ikasle ohia teko kideek egindako lanaz. Abesti eta bideokli- izateaz gain, bertsolaritzaren lanketa egiten du paren egileak une oro izan dira Kilometroak jaia- ikastolan. Gainera, “Zubimusu gara” abestia ere, ren antolakuntzan, hasierako pintxo-tertulietako Xabi eta Amaiaren artean osatua da. hausnarketetan, eredu berriaren finkapenean... Beraz, zerbait xumea baina edukiz betea egite- Halaber, bideoklipa osatzeko lanak Nagore Arin, ko gai izango ziren uste osoa genuen, eta halaxe Irune Alfonso eta Irene Larrañaga ikasle ohiek izan da. gauzatu dituzte. Nagore eta Irune Ikus-entzu- nezko Komunikazioan graduatuak dira, eta Ire- Abestiaren doinua ikastolako musikako irakaslea ne Larrañagak Goi-mailako zikloa du Irudi eta den Xabi Zubeldiak egin du, ibilbide zabala du Soinuan.

| 22 | KILOMETROAK 2020 AMASA | VILLABONA | ZIZURKIL

Xabi Zubeldia punpa, ttak”, pilota irudikatuz edo borobila itxiz, Zer sentitu zenuen Kilometroak 20 jaiaren abestia beste elementuak, estrofa eta estribilloaren bi- egiteko aukera eman zizutenean? tartez aurkeztu nahi izan ditut abestiaren bukae- ran luzapena eginez, zati koral bat sartuz umeen Kanta egiteko esan zidatenean ardura eta ilusioa ahotsekin. Erritmoa, berriz, bizia da, gure proiektu sentitu nituen. Ikastolako parte naizen heinean, 2ZIAri keinu eginez. alde batetik, kanta ondo egitearen ardura, eta, bestetik, erronka potoloa eta polita zen niretzat; Amaia Agirre beraz, ilusioz heldu nion lanari. Zer pentsatu zenuen abestiaren melodiari hitzak jartzeko erronka luzatu zitzaizunean? Bi hitz gurutzatu ziren nire buruan, ohorea eta ar- dura. Baina, bide erdia egina zegoenez, ezin ba erdibidean geratu, eta gogoz hartu nuen erronka.

Nola izan zen prozesua? Lehenik, ikuskizun-batzordeko kideekin bildu nintzen nolako letra nahi zen adosteko; umeek erraz ulertu, barneratu eta ikasiko zuten letra, to- kian tokiko erreferentziak zituena, Kilometroak jaia eta ikastolaren balioak agerian uzten zituena: euskara, hezkidetza, auzolana nahiz transmisioa. Zer izan duzu oinarri abestia osatzeko? Jarraian, melodiari hitzak jartzeari ekin nion. Nik Argi nuen kantuan hainbat elementuk agertu be- doinua eginda jaso nuen, eta metrika horretara har zutela. Orain arteko Kilometroak jai guztiei moldatu behar izan nuen. Buruhauste handienak erreferentzia egin nahi izan diet, aurtengo leloa estribilloa osatzerakoan izan nituen; alde batetik, eta logoari ere bai noski, eta, azkenik, Zubimusu abestiaren zati luzeena delako, eta, bestetik, estri- ikastolako adierazle den 2ZIA proiektu pedago- billoaren garrantziaren jakitun naizelako. Abestia gikoari. osatzeko esaldi motzak asmatzea, errimak be- hartu gabe sartzea, hitz gutxitan asko esatea eta Nola islatu duzu hori guztia abestian? sonoritate aldetik belarrientzat gozagarri izatea Aurtengo leloak “Korri, punpa, ttak” dio, pilo- izan dira oinarria. ta-jokoari keinua egiteaz gain, iragana, oraina eta etorkizuna adierazten ditu. Horrela, abestiaren hasieran, Kilometroak jaien hastapenak eta ira- gana edo “korri” irudikatzeko, hirurogeita hama- rreko hamarkadako musika-tresnak eta soinuak sartu ditut, orduko baxua eta bateria nahiz Hammond teklatuen sonoritateak erabiliz. Gaur egungo soinuak ere badira, egungo baliabideak erabiliz, oraina, “punpa” edo eredu berriaren tes- tigantza modura, eta, azkenik, “ttak” edo etorki- zunaren seinale diren soinu futuristak sortu ditut. Bestalde, logoaren irudia oinarri hartuta, kan- taren hasiera eta bukaera berdinak dira, “Korri,

| 23 | KILOMETROAK 2020 AMASA | VILLABONA | ZIZURKIL

Nagore Arin / Irune Alfonso / Irene Larrañaga Zer sentitu zenuten Kilometroak 20ko abes- tiaren bideoklipa egiteko erronka jaso zenute- nean?

(Nagore Arin) Ilusioa eta ardura sentitu ge- nituen, proportzio berean. Lehenik, ilusioa: guregan konfiantza hori jartzeagatik, eta horrelako sormen-lan bat aurrera eramate- (Irune Alfonso) Bideokliparen sorkun- ko aukera emateagatik. Bigarrenik, ardura; tza-prozesuan lagungarri izan da hirurok an- izan ere, erantzukizun handia da Kilometroak tolakuntzako kideak izatea. Hasierako mo- komunitatearen eta aurtengo aldiaren balio mentutik barneratu ditugu bertako asmo, guztiak ikus-entzunezko batean jaso nahi helburu eta trasmititu nahi diren balioak, izatea. Hasieratik ikusi dugu erronka gisa, eta eta, hori ondo ulertuta, bideokliparen kon- erronka hori bete bitarteko prozesuan aha- takizuna modu naturalean sortu dugu. “Ko- lik eta gehien gozatzen saiatu gara. Mimoz rri, punpa, ttak” leloak atzean duen istorio eta gozamenez eginiko lan bat beti da ikus- eta esanahi guztia transmititzen ahalegindu entzuleentzat atseginagoa. Ilusioz eta arduraz gara, ñabarduna eta xehetasun bakoitza ikus- jaso genuen proposamena, eta zirrara horiei entzunezko hizkuntzara eramanez. Jaiaren eutsiz eta ahalik eta zuku gehien ateraz egin antolakuntzaren hastapenean egon izan ez diogu aurre proiektuari. bagina, ez genukeen oinarri hori izango.

Hasieratik izan zarete Kilometroak jaiaren an- Nolakoa izan zen prozesua? tolakuntzako kide. Lagungarria izan al zen bi- deokliparen ideia garatzerakoan? (Irene Larrañaga) Elkarlanean proiektu bat aurrera eramateko izan dugun lehen auke- ra da, eta hasieratik ohartu ginen elkarren osagarri izango ginela, bakoitzaren soslaiak gauza gehigarri bat eransten baitio proiek- tuari. Prozesuan izugarri gozatu dugu, eta ko- ronabirusaren krisia dela eta arraro samarra izan den arren, bakoitzak bere talentutik eta bere esperientziatik, emaitza aberatsa osatu dugula uste dugu. Ezohiko testuinguru ba- tean murgilduta egin dugu lan, segurtasun- neurrietara eta ‘normalitate berrira’ egokituta, baina hasieratik genuen ideia ahalik eta gehi- en islatzen ahalegindu gara.

Urriaren 4tik aurrera > IKUSI BIDEOKLIPA

| 24 | KILOMETROAK 2020 AMASA | VILLABONA | ZIZURKIL ekinjolasjai

Azken urte hauetan, aldake- Mugimenduak, gorputz-adieraz- Urtero egiten diren ekimenak ta-prozesu batean murgilduta penak eta jolas kooperatiboek izanik, gutxieneko erantzun bat egon da Kilometroak ekimena, eta dute protagonismoa Ekinjolasjai- eman nahi izan dugu, eta, hori lor- eredu zaharretik eredu berrirako ren barruan, baina oso argi ge- tzeko asmoz, Mendimetroak.eus jauzia Zubimusu ikastolari ego- nuen haratago joan behar genue- webgunea elikatu dugu. Bertan, kitu zaio. Jauzi horren prozesuan la, euskara kultura eta hizkuntza Amasa-Villabona eta Zizurkile- hainbat aldaketa egin behar izan bezala indartuz, ludikotasunaren ko txokoetan barrena egin dai- ditugu, eta horietako bat Erronka- bidez. Hori lortzeko asmoz, bes- tezkeen ibilbideak aurkituko di- ri norabidea aldatzekoa izan da: te modu bateko jolas eta jokoak tuzue, inguruko karobi, baserri Euskarajolas ekimena sortu dugu. planteatzea da helburua. eta tontorrez gozatzeko. Zailtasun Baina zer da Ekinjolasjai? Zein eta luzera ezberdineko ibilbideak dira aldaketa horren helburuak? Atzoko eta gaurko jolasek Ki- daude, adin-tarte ezberdinetarako lometroak egunean presentzia prestatuak, guztiok parte hartze- izatea nahi genuen; Milimetroak ko eta Aiztondo bailara ezaguta- ekimenean parte-hartze prozesu razteko helburua dutenak. eder bat jarri genuen martxan, eta jarraipena eman nahi genion Gure asmo eta helburuak argi Kilometroak egunean ere. Asko ditugu: euskara eta euskal kultu- dugu gure aitona-amonengandik ra erdigunean jarri, ludikotasuna ikasteko, eta horixe izan zen haien bultzatu eta nerabe eta gazteei parte-hartzea bultzatzeko arra- ahalduntzeko aukera ematea. zoietako bat. Kolektibo horren- gandik informazioa jaso, nera- Gure leloak dioen bezala, Korri beak zireneko pasarte eta jokoak egin dute ikastolek urteetan ze- Euskara eta euskal kultura ardatz bildu, horiek gaur egungo nerabe har, punpa egiten ari gara gaur- harturik, kirolarekin lotuz sortu- eta haurrekin praktikan jarri... ko egunez eta ttak egiten jarrai tako ekimen berritzailea dugu dezatela familia, ume, nerabe eta Ekinjolasjai. Parte-hartzea, koo- Ludikotasunarekin lotutako beste aitona-amona guztiek. perazioa, talde-lana eta, batez ere, ekimen batzuk ere gauzatzeko as- gazte eta nerabeen ahalduntzea moa genuen, baina COVID-19aren ditu helburu ekimen berri honek. ondorioz bertan behera utzi be- Ohikotasuneko erronka eta lehia har izan ditugu; besteak beste, alde batera utzi, eta kulturaren eta Mendimetroak eta Ziklometroak, jolasen arteko lotura egitea izan ekimen eder eta oso aberasga- da gure helburua, erronka beste rriak, kirola sustatzeaz gain, gure ikuspegi batetik planteatuz eta herrietako txoko ugari ezagutze- euskararen plaza indartuz. ko aukera ematen baitute.

| 25 | k,p,t.| Mundutik itxialdira | KPT MUNDUAN Kilometroak 2020ko pilotak, jaurti bada jaurti, ibilbi- de oparoa egin du. Han eta hemen ibili da punpaka: gertuko zein urruneko txokoetan; mendian nahiz hondartzan; eguzkitan zein elurretan; mozorro, dan- bor edota upel artean; pilotari eta korrilakarien aho- tan; eta abar. Geure mugetatik at ere gozatu ederra hartu du: Amasa-Villabona-Zizurkildik Maroko, Japo- nia, Frantzia, Norvegia eta Australiara ere iritsi baita. Ez da, ez, makala!

Eta, zalantzarik gabe, Korri, punpa, ttak eginez ja- rraituko zukeen gustura, baldin eta koronabirusak ateak itxi izan ez balizkio.

KPT ITXIALDIAN Jakina denez, geure pilotak mundutik etxerako bi- dea egin behar izan du martxoaren erdialdean. Etenaldia, dena den, emankorra izan da, norabidea finkatzeko baliagarria. Hausnarketa-aldi bati eman baitio bide. Pauxa gure maskota ere izan da egoera horren adie- baitu. Hegalak itxi eta atsedenaldia hartu du; ez al- razgarri. Itxialdian zehar, aire zabalean hegan egi- ferrik, ordea, indarberrituta atera baita. teari utzi eta etxeko goxotasunera itzuli behar izan Zeregin horretan, Zubimusuko ikasleak izan ditu laguntzaile, denen artean biziberritu egin baitute. Nork bere modura eta era askotariko materialak era- biliz, hegalak sendotu dizkiote, kolorez hornitu dute eta distira berezi bat eman diote. Hegaldi berrirako prestatu dute. A ze artistak!

Bideoak eta argazkiak ikusteko > Sartu Kilometroak-en Facebook-ean

| 26 | Etorkizuneko hazia

www.gipuzkoa.eus KILOMETROAK ASTEA

IRAILAREN 28tik URRIAREN 3ra arte ZIZURKILGO ATXULONDO PARTE-HARTZAILEAK KULTUR ARETOAN • • EUSKAL HERRIKO IKASTOLAK

URRIAREN 1EAN, 19:00ETAN, AMASAKO KULTUR ETXEAN

GURE INGURUKO BAZTERRAK EZAGUTZEKO TXANGOAK ZURE MAILAKO TXANGOA EGIN, ARGAZKIA ATERA EDO BIDEOA GRABATU, ETA KILOMETROAK DENDARA JOAN ZAITEZ ZURE OPARIAREN BILA! (URRIAREN 3RA ARTE)

| 28 | BERTSOLARIAK: AMETS ARZALLUS MAIALEN LUJANBI O OIHANA IGUARAN HARITZ MUJIKA ANJEL MARI PEÑAGARIKANO GAI-JARTZAILEA: AMAIA AGIRRE

URRIAREN 2AN, 19:00ETAN, ZIZURKILGO INTXAUR FRONTOIAN URRIAREN 3AN VILLABONAKO SARRERAK: IRIARTE ETXEAN , ERREBOTE PLAZAN AMASA KAFETEGIAN ETA KILOMETROAK.EUS WEBGUNEAN

PARTE-HARTZAILEAK • HIKHASI • OINHERRI EUSKAL HERRIKO IKASTOLAK SARRERAK: IRIARTE ETXEAN, AMASA KAFETEGIAN ETA KILOMETROAK.EUS WEBGUNEAN URRIAREN 1EAN, 19:00ETAN, AMASAKO KULTUR ETXEAN

SARRERAK: IRIARTE ETXEAN, AMASA KAFETEGIAN ETA KILOMETROAK.EUS WEBGUNEAN

| 29 | SEGURTASUNA ETA PREBENTZIOA | Prebentzioa heziketa da; aisialdiak marko pedagogiko bat behar du. |

Aurten, mundu mailan pairatzen ari garen ko- nabarmena izan da. Eta aisialdirako tarte eta ronabirusaren pandemiaren ondorioz, neurri denbora gehiago izatea kontsumismoarekin oso zorrotzak hartu dira, horien artean konfi- lotu da, batik bat. namendua. Edozein pertsona 30 egun baino gehiago isolamendu-egoeran egotera behar- Festak edo festa-giroa asteburura, gau-girora, tuta dagoenean, ezinbestean zenbait alorre- lokal espezializatuetara eta espazio konkre- tako ondorioak sufritzen hasten da (fisikoak, tuetara mugatzen da, batez ere. Azken urte sozialak, emozionalak). Egoera horretatik hauetan, aisialdirako kultura-industriak anto- ateratakoan, ezin da ezer gertatu ez den itxu- latutako ekintzek indar handia hartu dute, eta ra egin eta aurrerantzean dena lehen bezala onddoak bezala barra-barra edonon atera dira. izango dela pentsatu; ezinbestean neurriak hartu behar dira. Badakigu festak aproposak direla egune- rokoarekin hausteko, errutina eteteko, diber- Baina zein neurri? Guk hemen garrantzi ge- titzeko, musika entzuteko, bere erritmoekin hien aisialdia kudeatzeko moduari emango dantzan aritzeko, hartu-emanetarako, ligatz- diogu. Izan ere, gure eremu naturala Kilome- eko, erlazionatzeko, sentsazioak eta ilusioak troak izanik, aisialdian festa egiteko modua esperimentatzeko. eta hautua aztertu nahi ditugu. Baina pasibotasunean jausiko garenak ere ez Lehenik eta behin, festak ulertzeko moduan gara gu izango, ez baitugu pentsatzen “ezer (zer diren, zertarako; nola egin behar diren; egiterik ez dagoela”. Konplizitatean ere ez noiz, nola, zeinekin; eta abar) gertatzen ari di- dugu erori nahi, bihar ere egunak argitu egin- ren joera batzuek kezkatu egiten gaituzte, era- go duelako. gin zuzena izaten ari baitira ikastolen festetan ere. Berriz esango dugu: zorionez, jokabide horiek ez dira gehien nabarmentzen gure festetan. Aisialdia eta denbora librea kontzeptuak abia- Baina arrastoa uzten dutelako, behar-beha- da bizian aldatzen ari dira. Azken urte hauetan, rrezkoa da era honetako jokabideak festetatik igandea asteko jaiegun bakarra izatetik (eta aldentzea. zazpigarren egunean atseden hartu zuen), asteburua hiru egunekoa izatera igaro da (os- tirala-larunbata-igandea), eta hori aldaketa

Informazio gehiago > IKUSI

| 30 |

GURE INGURUA Amasa-Villabona eta Zizurkil ezagutu nahi?

rezi du geldialdia egin eta bertako txokoetan barne- ratzea. Erakunde, talde, elkarte eta norbanako uga- riren bultzadaz sortutako herri-giro bizi eta atsegina dute. Baita naturaz inguratutako txoko ederrak eta baserri-giroko gune zabalak ere. Tartean, Amasa eta Zizurkilgo herriguneak, historiaz betetako kasko do- toreak.

Tolosaldea eta Beterri-Aiztondoko eskualdeetako zati dira bi herriok. Besteren artean, Aduna, Asteasu, Larraul, , Anoeta, Tolosa edota herriak dituzte mugakide.

Ondo komunikatutako herriak dira biak ere: trenaz Amasa-Villabona eta Zizurkil Hernio mendiaren eta gain, hainbat autobus-zerbitzu ere badituzte, bai eta N-1 errepidearen artean kokatuta dagoen Aizton- oinez nahiz bizikletaz gerturatzeko egokitutako bi- do bailarako bi herri dira. Ingurukoak ez diren gi- deak ere. Tolosa eta Andoaindik sei kilometrora dau- puzkoar askok maiz zeharkatzen dituzte autoz nahiz de. Donostiatik, berriz, hogeira. trenez, batetik bestera joateko. Lehen bistan, herri luze eta zatarrak dira ezagutzen ez dituzten asko- Gure herrietara gerturatzeko gonbita Mendimetroak rentzat. Baina etxe altuez gain, bada zer ikusia, bai ekimenaren bidez egin nahi dizuegu. Amasa-Villabonan, bai Zizurkilen. Horrexegatik, me-

| 32 | KILOMETROAK 2020 AMASA | VILLABONA | ZIZURKIL

Baina zertan datza Mendimetroak? Azken lau urtee- Txango bakoitzaren gainean klik eginda, ibilbideari tan Gipuzkoako ikastola guztiok, ikastola bakoitzak buruzko informazio osoa ikusi ahal izango duzue, ki- bere inguruan, txango bat antolatu dugu mendira. lometroak.eus webgunean. Bakoitzak bere ikastolaren inguruan gauzatutako ekimen honen bidez, gure kolektiboa osatzen duen Ibilbide hauek guztiak lasai eta taldean, lagunekin komunitatea indartu nahi izan dugu. Ez da tonto- edo familian egiteko prestatuta daude. rrik behar! Ikastola bakoitzak erabakitzen du erreka batera, baso batera, zelai batera edota mendiak es- Mendiari ezin diogu bizkarra eman, gure historia, kaintzen duen edozein ingurutara joatea. izaera eta nortasunarekin guztiz lotuta baitago. Goazen, beraz, gure gazteekin mendira eta ikas de- Honekin batera, iaz Zarautzen antolatu genuen Kilo- zagun espazio horretaz gozatzen. metroak jaiaren testuinguruan, ekimen berri bat jarri zen martxan: gure inguru eta bazterrak ezagutzera emateko mendi-txangoen proposamenak.

Aurten ere eutsi diogu ekimenari eta adinen arabe- rako zenbait txango prestatu ditugu (HH, LH, DBH), bakoitzak gai batekin lotuta:

Hauek dira prestatu ditugun txangoak:

• Urkamendi mendi enblematikoa • Aranerreka magikoa • Basagain Burdin Aroko herrixka • Atseden gozagarria hartzeko Lasturreko borda • Irizibarko karobia • Atxulondoko burdinola

| 33 | KILOMETROAK IRUDITAN

‘Korri, punpa, ttak’ leloa zabaldu zen 2020ko Lilatoian Donostiako kaleetan barrena.

Antzinako jolasak egunera ekarri ziren Kilometroak Txikia egunean.

Tanta boletoak Hernaniko sagardotegietan barrena ere saldu ziren.

| 34 | Pauxa maskota, haur eta gaztetxoen laguna.

Amasatik behera taldean oinez Kilometroak Txikia egunean.

Urtarrilaren amaieran hiru mezu aireratu ziren Zizurkilgo Joxe Arregi plazan.

“Zure irrifarra, nire indarra” ekimenarekin bat egin zuen Zubimusu Ikastolak martxoko lilatoian. Villabonako dendan bezala, Gipuzkoako txoko ugaritan saldu da Kilometroak 20 arropa.

| 35 |