HOLLAND FESTIVAL

Dat doet u ook niet in uw eigen werk, wat is daarvoor de reden? HEINER GOEBBELS: ‘In het theater ligt een grote nadruk op het vertellen van verhalen, op het narratieve. We zijn daardoor als publiek ‘IK PROBEER DE HIËRARCHIE verplicht om het lineaire te volgen. Dat staat ons niet toe om alle registers te openen. Mijn werk is polyfoon, er zijn TUSSEN DE ELEMENTEN meerdere krachten in aanwezig, zoals licht, ruimte en geluid. Ik probeer de hi- erarchie tussen de elementen bewust te vermijden. Repertoire heeft dikwijls wel BEWUST TE VERMIJDEN’ een hiërarchie. zei ooit: “Alles wat geen verhaal is, zou een stuk Componist en theatermaker Heiner Goebbels is een vaste gast kunnen zijn.” Verhalen zijn volop aanwe- op het Holland Festival. Delusion of the fury is het zesde werk dat zig in ons dagelijkse leven, waarom zou ik daar nog een verhaal aan willen toe- het festival van hem toont. De veelzijdige kunstenaar is ook in- voegen? Er zitten wel degelijk verhalen tendant van de Ruhrtriennale (2012-2014), waar hij volgend jaar in mijn werk, vooral veel verschillende verhalen. De ruimte tussen die verhalen wordt opgevolgd door Johan Simons. Moos van den Broek sprak en tussen de elementen – tussen wat we met hem over het festival, zijn eigen werk en zijn rol als docent. zien en horen – is de drijvende kracht achter onze verbeelding. Die verbeelding heeft een kwaliteit die ik graag stimuleer. DOOR MOOS VAN DEN BROEK Een verhaal dwingt ons in een passieve positie. Ik geef de voorkeur aan ideeën orkesten, evenals vele muziektheater- waarbij het publiek zelf verbindingen stukken. Het Holland Festival toonde kan leggen, zoals de beeldende kunst dat Schwarz auf Weiß (1996), Eislermaterial doet. Die kunstvorm heeft dan ook een (1998), de opera Landschaft mit entfernten grote focus in mijn festival.’ Verwandten (2002), de installatie Stifters Dinge (2007), I went to the house but did not U gaf ook aan dat u bewust niet met enter (2008) en vorig jaar nog When the thema’s werkt in het festival, waarom mountain changed its clothing (2012), een niet? samenwerking met het meisjeskoor ‘Ik ben maar drie jaar intendant en zou heiner goebbels foto wonge bergmann Carmina Slovenica. waarschijnlijk wel naar thema’s grijpen Goebbels’ werk is uitgevoerd door als ik jaar in, jaar uit een programma Heiner Goebbels (1952) studeerde onder meer het , het zou moeten maken. Ik wil een bepaalde sociologie en muziek in , de ASKO Ensemble, en esthetiek laten zien in deze drie jaren en stad waar hij nog steeds woonachtig is. de Berliner Philharmoniker. Hij maakte het publiek een artistieke ervaring mee- In 1976 was hij een van de oprichters diverse geluidsinstallaties, onder meer geven. Thema’s beperken niet alleen mij van het Sogenanntes Linksradikales voor het Centre Georges Pompidou in als artistiek leider, maar ook de kunste- Blasorchester. Als componist en toetse- Parijs en andere musea. Verscheidene naars. Het publiek kijkt daardoor bo- nist maakte hij experimentele muziek eredoctoraten en studiebeurzen wer- vendien met een bepaalde bril. Een goed met componist-saxofonist Alfred Harth den aan hem toegekend, evenals vele kunstwerk echter heeft meerdere lagen (het duo Goebbels/Harth) en de artrock- internationale prijzen, waaronder de en raakt aan verschillende thema’s.’ band (Harth, Goebbels, drummer Prix Italia, de European Theatre Prize en gitarist Christoph Anders). en de International Ibsen Award (2012). Wat hebben de kunstenaars met wie u Ook componeerde hij voor flm en theater. Als professor geeft Goebbels les aan de werkt in de Ruhrtriennale gemeen? Vanaf de jaren tachtig creëerde hij een Justus-Liebig-Universität in Gießen. ‘Het zijn kunstenaars die de confron- aantal bekroonde hoorspelen, de meeste Sinds 2006 is hij directeur van de tatie willen en kunnen aangaan met op teksten van Heiner Müller. Daarnaast Hessische Theateracademie. de ruimte. Ik ben niet op zoek naar ontwikkelde hij ‘geënsceneerde concer- kunstenaars die hun visie op de ruimte ten’, een tot dan toe niet bestaand genre. In uw presentatie over het programma projecteren maar juist naar makers die Vanaf de jaren negentig volgden van de Ruhrtriennale benadrukt u dat erop reageren. Kunstenaars zoals Tino composities voor ensembles en grote u zich bewust niet focust op repertoire. Sehgal en Boris Charmatz werken, net

30 theatermaker 3/2014 heiner goebbels

delusion of the fury (2013), , regie heiner goebbels, muziek , vormgeving en licht klaus grünberg, kostuums florence von gerkan foto wonge bergmann als ik zelf, disciplineoverschrijdend. Ik De muziek van staat Romeo Castellucci bewerkt Le sacre du ben op zoek naar een specifeke artis- centraal in een van de hoofdprogramma’s printemps, een installatie met veertig tieke ervaring, een die de verbeelding van dit jaar: de voorstelling De materie. machines die stof van botten (het offer) stimuleert. Ik wil ontroeren en bij de Zag u dat werk live in 1989 en hoe goed verspreiden. Wat is uw rol als producent toeschouwer iets teweegbrengen wat hij kent u Andriessen? in deze productie? of zij nog niet kent. kon het ‘Ik volg Louis Andriessen sinds de jaren ‘Le sacre du printemps zou aanvanke- mooi beschrijven: “Rather than explaining zeventig en ken zijn muziek zeer goed. lijk door het International things, it is better to provide people with Zijn werk heeft mijn ontwikkeling als Festival geproduceerd worden, maar dat something to experience – and the experience componist medebepaald. We hebben een ging niet door om budgettaire, technische should be as new as going to a new country vergelijkbare geschiedenis. Hij werkte en planmatige redenen. Ik wilde het stuk or as getting lost in the woods.” Dat verdwa- destijds met de Volharding, ik met het heel graag realiseren, omdat ik het een len gebeurt vooral in de ruimte tussen Linksradikales Blasorchester. We hebben fantastisch idee vond. We zijn ermee aan de categorieën.’ ook een gemeenschappelijke vriend: Paul de slag gegaan en werden steeds belang- Binnerts. Ik vond het interessant dat hij rijker als producent in dit proces. Ik heb Gerard Mortier, onlangs overleden, heeft ook een politieke invalshoek nam ten intensief contact met Romeo, het is het de Ruhrtriennale geïnitieerd. Kende u aanzien van de esthetiek van de nieuwe boeiendste deel van mijn werk als inten- hem? muziek uit de naoorlogse periode. Zijn dant; kunstenaars steunen in hun ideeën ‘Ik heb Gerard Mortier drie jaar geleden composities gaan over kracht en reductie, en ze op gevaren wijzen. Het voordeel is ontmoet. Hij kwam naar het festival en ze zijn fysiek. De materie heeft een zeer dat ik zelf kunstenaar ben en collega’s ondersteunde ons. We hebben verschil- sterke akoestische architectuur en dwingt me snel vertrouwen. Ik richt me veel op lende gesprekken gehad, maar ik heb ons over flosofsche zaken na te denken. technische details, ook in mijn eigen werk hem eigenlijk te laat leren kennen. Maar Robert Wilsons versie van destijds heb ik overigens. Die discipline heb ik opge- met de uitgangspunten van zijn pro- niet live gezien, maar was uiteraard gra- bouwd. Elk proces draait om technische gramma van destijds heb ik de grootste fsch. Mijn bewerking staat in het grootste details en budgettaire consequenties. De affniteit, het was ook sterk gerelateerd gebouw van de Ruhrtriennale en gaat grote ruimten waarmee we werken in de aan de beeldende kunst.’ vanzelfsprekend over ruimte.’ Ruhrtriennale dragen ook een zeker risico

31 theatermaker 3/2014 heiner goebbels

in zich. Het verplaatsen van een tribune ruimte in het proces. Het onbewuste verbonden. Zijn muziek was een grote kost al snel een paar duizend euro.’ is als eerste verantwoordelijk voor de inspiratie voor me.’ artistiek kwaliteit van een kunstwerk. U wordt opgevolgd door Johan Simons, Instituten beperken die vrijheid. Er Partch’ muziek kent zeer veel verschil- hoe goed kent u hem? wordt veel gecalculeerd, dat is het grote lende etnische referenties. Waar kwam ‘Ik heb ooit samengewerkt met Johan probleem van het Duitse systeem.’ Partch’ kennis vandaan, reisde hij veel? Simons toen hij nog bij Hollandia werkte ‘Hij was de zoon van twee zendelingen met Paul Koek. Ik schreef de muziek voor Wat was voor u de waardevolste voor- in China en was enorm nieuwsgierig. De val van de goden. Eigenlijk was Johan in stelling of samenwerking tot nu toe? Hij zwierf veel rond en was een absolute de vorige periode van de Ruhrtriennale ‘Ik rankschik niet graag, maar de ont- eenzaat. Partch had een hekel aan de Oberleiter, hij bracht al vele producties moetingen met Heiner Müller waren wohltemperierte Europese muziek en de in. Er is niemand die het festival zo goed absoluut inspirerend, net als de sa- restrictie van geluiden en tonen. Hij wil- kent. Simons heeft een sterke signatuur, menwerking met andere auteurs als de met zijn muziek kunnen schilderen, daar komt onherroepelijk een spannend Robbe-Grillet en Gertude Stein. Ik werk niet één kleur rood maar twintig kleuren programma uit voort.’ maar met een handjevol auteurs. De rood. Daarom heeft hij zijn eigen sy- samenwerking en het vertrouwen van steem ontwikkeld met octaven van drie- Wat laat u achter dat er nog niet was bij het Ensemble Modern was belangrijk en enveertig noten. Het was precisiewerk. aanvang van uw intendantschap? dat geldt ook voor het , Hij wilde niet dat het academisch klonk, ‘Naast het muziektheater heb ik veel dat helaas gaat stoppen.’ muziek moest ook een fysieke sensatie dans ingebracht. Dat is een belangrijk kunnen oproepen. De instrumenten nevenprogramma geworden van het fes- U hecht veel waarde aan het niet-weten. bepalen dan ook de scenografe. Dat was tival. Er is een festivalcampus met hon- Wat is uw belangrijkste boodschap aan de grote uitdaging voor het Ensemble derdvijftig studenten uit heel Europa, die uw studenten? musikFabrik, waarmee ik de voorstelling kennis maken met de kunstenaars en ‘Theorie is een belangrijk onderdeel van heb gemaakt. Ze bouwden zijn instru- een seminar volgen. Er is een kinderjury de opleiding maar je kunt vanuit theorie menten na en leerden deze te bespelen. en ik ben een samenwerking begonnen niet bouwen aan een artistieke prak- Het idee kwam ook van de musikFabrik, met musea. Maar ik weet natuurlijk niet tijk. Ze zijn voor mij strikt gescheiden. dat zich nu verder buigt over de erfenis wat Simons wil behouden. Dat is ook Ik denk dat de artistieke connectie een van Partch. Dit is zijn masterpiece. Het het leuke aan de Ruhrtriennale: elke individuele is en door het lichaam van idee is zoveel mogelijk van zijn werk drie jaar wisselt de leiding en maakt het de kunstenaar gaat. Zit je te veel in je op te voeren en jonge componisten uit programma weer een nieuwe zwaai. Dat hoofd, dan komt er niets uit dat je niet al te nodigen om met de instrumenten maakt het publiek nieuwsgierig. Ik heb kent. In die zin is het van belang sterke nieuwe stukken te componeren.’ dingen opgebouwd maar ook afge- artistieke partners te zoeken of toe te bouwd, zo zat er bijna geen theater in het laten; dat kan een tekst zijn, materiaal, Dit is uw laatste jaar bij de aanbod van de afgelopen jaren. In plaats een muzikant of licht. Ook techniek Ruhrtriennale, wat zijn uw daarvan toonde ik veel performatieve en moet men kritisch bekijken; die is toekomstplannen? sterke werken uit de beeldende kunst.’ niet neutraal, heeft een verhaal, een ‘Waarschijnlijk zal ik vooral gaan verleden, een karakter of ideologische componeren, daarop heb ik me lang De radio heeft u sterk beïnvloed in uw bron. Je moet ermee kunnen werken. niet kunnen concentreren. Na de jeugd. Muziek en geluid hebben evenals Binnen de opleiding proberen we vooral Ruhrtriennale zoek ik de Ruhe op.’ de beeldende kunst een belangrijke onderzoek te realiseren, iets tot stand positie in uw werk. Hoe grijpen beide in te brengen wat we nog niet kennen, elkaar en waar begint een idee? waarvan we de uitkomst nog niet heb- Delusion of the fury door Ensemble ‘Het voordeel van radio is dat het de luis- ben. Verder is het belangrijk om ruimte musikFabrik, muziek Harry Partch, teraars niet met beelden bestormt en de te creëren voor de ontwikkeling van een regie Heiner Goebbels eigen visuele verbeelding bewaard blijft. eigen esthetiek.’ Dat speelt in mijn werk ook. Ik scheid 10-11 juni, Muziekgebouw aan het IJ vaak het akoestische van het beeld. De Het Holland Festival presenteert uw Amsterdam (Holland Festival) beeldende kunst representeert het vi- regie Delusion of the fury, op muziek van www.hollandfestival.nl suele deel van mijn werk. Maar een idee Harry Partch. Wat is uw relatie met het kan van overal ontstaan; het kan een werk van deze componist? Ruhrtriennale beeld zijn, een tekst of een samenwer- ‘Ik had al heel vroeg muziek van hem in 15 augustus t/m 28 september, king. Sinds 1999 heb ik een eigen team huis. Partch’ composities brachten een Duitsland opgebouwd, dat is belangrijk. Doordat ik nieuw geluid in, ze zweven tussen de niet alles met mijn medewerkers hoef pop en de moderne muziek. Het is niet www.ruhrtriennale.de te bespreken, krijgt het onbewuste meer academisch en is sterk met het lichaam

32