Cinq clés pour des aliments plus sûrs
En Kikongo
M alongi tanu ya ngudi samu na madya ya védila
1. Béno sadilaka bunkété ntangu nyonso
° Béno sukulaka m aboko ya béno ntété na kusim ba m adya m pé batangu m ingi, béno sukulaka dyaka yawu na ntangu yina béno ké lam baka ; ° Béno sukuluka m aboko na béno na m anim a ya kukatulaka na kabiné ; ° Béno sukulaka m pé béno védisaka bisika nyonso na bisalulu ya kutudila m adya ; ° Béno kim isaka banyam a ya fioti-fioti, bam puku m pé bibulu yankaka ntam a na bisika yina kélé m adya m pé bikuku
S amu na yinki ?
M ikolobi yina ke pesaka ve bim bévo m e lutila na lutangu, kasi m ikolobi m ingi ya nsisi ke vwandaka na yinsi ya ntoto m pé na kati ya m aza, dyaka m pé ne nzutu ya bibulu na ya bantu.
M ikolobi yayi ya nsisi ke sam bukilaka na m aboko, na bikusununu, na bandonga m pé na bisalulu ya kikuku, vula –vula m abaya ya kuzenzila m abola.
A ta kusim ba kaka ya yawu m élunga sam u ti ya luta na m adya m pé ya natina bim bévo ya kivum u.
2. Béno kutulaka kisika mosi vé madya ya nkunzu na ya kulamba
° Béno kutulaka ngom bé, nsusu na m bisi ya nkunzu kisika m osi vé na m adya yankaka ; ° Béno kusadilaka dyaka vé sam u na m adya yankaka bisalulu ya kikuku m utindu bam bélé na m abaya ya kuzéngila m abola yina ngé m é katuka kusadila sam u na m adya ya nkunzu ; ° Béno bum baka m adya na kati ya bisalulu yina bakékangaka sam u m adya ya nkunzu kusangana vé na m adya yina m ékubam a na kudya.
1 S amu na yinki ?
M adya ya nkunzu, vula-vula ngom bé, nsusu na m bisi m pé m aza ya bawu lénda kuvwanda na m ikolobi ya nsisi yina lénda kulubisa m adya yankaka na tangu ya kulam ba to ya kubum ba yawu.
3. Béno yisaka mboté madya
° Béno yisaka m boté m adya vula-vula ngom bé, nsusu, m éki na m bisi ; ° Béno tokisaka m ilam bu m utindu basapu na ba « sauces » yina kézabisa béno ti tiya m élungisa im éni dadégélé 70. S am u na ngom bé m pé nsusu béno fwana kutula kana m isuni ya bawu ké dyaka bwaki vé, m ingi, ngé lénda m pé kusadila kitélézo ya lungila ; ° Béno yam unaka m boté m adya yina balam baka
S amu na yinki ?
N gisulu ya m adya na tiya ya kulutila késalaka ti ndam bu m ingi ya m ikolobi ya nsisi kwiza kufwa.
Y a ké ya kuzabakana ti ntondo kélé vé kana m untu kwiza kudya m adya yina m é kuya na badégélé 70 ya tiya.
Béno fwana kusala kéba na ntangu yina béno kélam baka m adya yankaka m utindu ba ngom bé na ban susu m uvim ba yina kézingilaka na tiya ntété na kuya
4. Béno bumbaka madya na « température » to tangu ya mboté
° Béno kubikaka vé m adya ya kuya m pwélélé kuluta bangunga zolé; ° Béno tulaka m bangu na fuluzidélé m adya ya kulam ba m pé m adya yina kébébaka m bangu-m bangu sam u na kukum isa yawu m adidi (badégélé kuluta vé 5); ° M adya ngé m élam ba fwana kuvwanda tiya m ingi (ya ba dégélé kuluta 60) té ntangu ba ké kudya yawu; ° Béno kum bum baka vé na tangu m ingi m adya ata ya vwanda na fuluzidélé ° Béno kum anisaka vé m adidi ya m adya m ékatuka na fuluzidélé na kisika ya pwélélé
2 S amu na yinki?
N a kisika ya pwélélé m ikolobi na m adya kébutanaka m bangu-m bangu. N a badégélé kuluta vé 5 na badégélé ya kulutila 60, nkundusulu ya m ikolobi yayi késalam aka m além bé-m além bé bantangu yankaka ya késukaka.
M ikolobi yankaka ya nsisi kétatam anaka na kubutana na badégél kuluta vé 5
5. Béno sadilaka maza mpé madya ya védila
° Béno sadilaka m aza ya védila to béno védisaka yawu ntété sam u na kukim isa bim bévo késam bukilaka; ° Béno solaka m adya ya kupola vé m pé ya védila; ° Béno zolaka m ingi m adya ba m védisa m utindu m iliki ya kutokisa sam u ti m adya yayi ké na ntondo vé; ° Béno sukulaka bam bum a m pé bandunda, vula-vula kana béno ké kudya yawu ya nkunzu; ° Béno kudyaka vé m adya yina bilum bu ya nkébolo ya yawu sukaka im éni
S amu na yinki?
M adya bavédisaka vé m utindu m osi na m aza m pé m atadi ya m adidi lénda kuvwanda na m ikolobi ya nsisi m pé bilongo ya m indélé “poison” lénda kubutam a na m adya ya kubéba to na m adya yina ké na m funda.
M adya bavédisaka vé ké ntondo m ingi vé kana yawu solom aka na bunkété nyonso to kana basukulaka m pé tundaka yawu.
Kuzaba = kuzabisaka
N tom osono ya m adya
3