Aruba Aloë Verovert De Wereld

VS: leren Rutte gelooft Aruba in fi nale Eerbetoon aan van Aruba in Koninkrijk legacy Awards Wubbo Ockels

AJaargang 5, No. 5 R B December 2014 u Dushia Tera € 1.95

Aruba Aloë verovert de wereld

Humberto toont veelzijdig Aruba INHOUD COLOFON

Aruba Aloë export-hit 5 Aruba Dushi Tera verschijnt elke twee maanden en is bedoeld voor iedereen Award voor Arubaanse 9 die geïnteresseerd is in het wel en wee Zes eilanden in zes dagen 11 van Aruba en zijn inwoners.

Niet bang zijn voor wrijving 12 Realisatie: AD Caribbean BV Rutte gelooft in Koninkrijk 13 Aan deze uitgave werkten mee: Statuut versus gemenebest 14 Marjanne Havelaar Koninkrijksconcert voor jarig Statuut 17 Myriam Tonk-Croes René Zwart Conferentie drukbezocht 18 Nico van der Ven VS wil leren van Aruba 20 Santiago Cortes Elnathan Hijmering Het groene trilemma 22 Noel Werleman LED langs alle wegen 23 Marko Espinoza Pedro Diaz Geen keuze, wel haast 24 Sidney Kock Zo ziet Humberto Tan Aruba 26 Frank van Beek Reizen mag, maar anders 28 Opmaak en druk: Schotanus & Jens BV Powered by the sun 31 Samen geld verdienen 32 Oplage: 15.500 ex.

Van afval tot biogas 33 Alle auteursrechten ten aanzien van Luchthaven met ambities 34 (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Zonder trui naar de bios 36 Het overnemen van artikelen is toe- Eerste klant voor slimme wijk 39 gestaan onder vermelding van de bron.

Jaloers op Aruba 41 ABONNEREN Eerst Aruba, dan de Wadden 42 Wilt u Aruba Dushi Tera thuis of op het werk toegestuurd krijgen, stuur dan De kwetsbare baby Aarde 44 een e-mail naar: [email protected] Optimisme op klimaattop 46 ADVERTEREN Eerbetoon aan Wubbo Ockels 47 Adverteren in Aruba Dushi Tera? Mail Aruba in finale Legacy Awards 49 voor de mogelijkheden en tarieven naar: De revival van San Nicolas 50 [email protected]

Arubahuis R.J. Schimmelpennincklaan 1 2517 JN Den Haag T: (070) 3566200 E: [email protected] W: arubahuis.nl Gastcolumn De moderne dorpspomp

Door Jim Stolze

,,Werkt u voor de government?” De taxichauffeur had me zojuist opgepikt bij het Renaissance Convention Center en keek met belangstelling naar de badge om mijn nek. ,,Nee, ik ben hier speciaal voor het congres.” Demonstratief pakte ik de badge van GA-EMA 2014 van mijn borst en hield hem omhoog. ,,Ah, Green Aruba”, verzuchtte hij. De taxichauffeur zette de radio wat harder en zakte weg in zijn stoel.

,,Je kent het?” probeerde ik. ,,Ja, meneer. Op Aruba wordt veel gepraat hè? Veel congressen.” We raakten aan de praat over de ambitie van de regering om voor 2020 volledig duurzaam te zijn en over de rol van Aruba als hub naar Zuid- Amerika. Aan het einde van de rit boog de taxichauffeur zich naar me toe en zette zijn zonnebril af. Grote bruine ogen keken me indringend aan. ,,Maar gelooft u er echt in? In al die plannen? Wij Arubanen merken er nog niet zoveel van.” Ik viel een aantal seconden stil en moest terugdenken aan een van de sprekers op de eerste dag van GA-EMA. Hij benadrukte dat een goede Jim Stolze is internationaal visie altijd hand-in-hand moet gaan met zichtbare resultaten. In zijn innovatieconsultant en tevens woorden: ,,Action without vision becomes a nightmare. But a vision ambassadeur voor TED.com. without action will stay a dream.” Hij was te gast bij de conferentie Green Aruba, Terstond besloot ik de taxichauffeur een filmpje op mijn telefoon te where Europe meets the laten zien. Het was een opname die ik de vorige avond had gemaakt bij Americas (GA-EMA). In deze Ecotech. Ik was daar te gast bij de opening van de ‘Waste to Gas Plant’ column blikt hij daar op terug. die in het leven is geroepen om de afvalberg van Aruba te doen slinken en er gelijktijdig biogas en elektriciteit van te maken. De taxichauffeur keek zijn ogen uit! Hij zag onmiddellijk hoe deze fabriek paste in het plaatje van Aruba 2020 en hoe hij (en met hem alle Arubanen) daar daadwerkelijk van zouden gaan profiteren. Hij zette de motor van zijn taxi uit en vroeg me of ik nog meer voorbeelden kende. Ik geloof dat we nog zeker een half uur hebben gekletst over de verschillende cases en sprekers die ik op de conferentie was tegengekomen.

De chauffeur beloofde me plechtig om deze verhalen aan al zijn klanten van de komende tijd door te vertellen. Zo enthousiast was hij geworden! Daarom mijn advies aan de organisatie van GA-EMA: nodig voortaan niet alleen overheden, adviseurs en vertegenwoordigers van de corporates uit, maar ook een aantal taxichauffeurs! Want al die verhalen en presentaties zijn te mooi om voor onszelf te houden. En wat is nu een krachtiger medium dan de Arubanen zelf? Taxichauffeurs zijn super-connectors. Niet alleen van mensen en bestemmingen, ook van mensen en verhalen. En de verhalen van Aruba verdienen een groter publiek dan alleen de bezoekers van GA-EMA.

Taxi!

SEPTEMBER 2014, nr . 4 3 Eerste Hulpfiets

Drukbezochte evenementen zoals parades en activiteiten op plaatsen die lastig bereikbaar zijn voor auto’s worden voortaan begeleid door eerstehulpme- dewerkers op de fiets. Die kunnen zich veel sneller door het publiek manouevreren dan een ambulance. De medewerkers zijn niet alleen opgeleid voor het bieden van eerste hulp, maar hebben ook een speciale fietstraining gekregen om zich zonder brokken door een grote menigte te spoeden. n

Kansrijker

Het sociale vormingstraject voor jongeren die niet naar school gaan en ook geen baan hebben, is alweer aan zijn zesde lichting toe. In samenwerking met de marinierskazerne in Savaneta wordt hen eerst disci- pline en verantwoordelijkheidsgevoel bijgebracht waarna zij via stages bij bedrijven werkervaring opdoen. De praktijk wijst uit dat jongeren die aan het vormingstraject deelnemen hun kans op het vinden van werk daarmee aanzienlijk vergroten. n

Smart School

Minister van Onderwijs Michelle Hooyboer-Winklaar (rechts) en manager Social Responsability van Samsung Silva Cuevas hebben een overeenkomst getekend die Aruba toegang geeft tot het Smart School programma van het grootste electronica- concern ter wereld. Binnenkort worden twee digitale klaslokalen ingericht waar leerlingen en docenten kunnen profiteren van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van interactief onderwijs.

4 ARUBA DUSHI TERA het extract uit de bladeren gebruikt als basis voor geneesmid- Aruba Aloë delen. Hij verscheepte tonnen van het spul over de hele wereld. Destijds was dat het enige export- product van Aruba”, vertelt Veel. Het familiebedrijf bleef, overgaand is export-hit van vader op zoon, lang in handen van de familie Eman. ,,Na de Tweede Wereldoorlog werd veel onderzoek gedaan naar het gebruik van aloë als basis voor cosmetica. Er werd een nieuwe fabriek gebouwd, maar kort daarna liep de vraag sterk terug door de opkomst van synthetische verzorgingsproducten. Toch wist het bedrijf te overleven, met name door veel te investeren in kwaliteit. Een gouden zet, zo is inmiddels gebleken. Aruba Aloë groeide in de loop der jaren uit tot de grootste aanbieder van uit aloë gewonnen grondstoffen. Aruba Aloë werd een merknaam die tot ver over de grenzen van het Koninkrijk syno- Algemeen directeur Joshua Posner (rechts) en niem staat voor hoge kwaliteit. technisch directeur Koos Veel in het laboratorium. ,,Aruba biedt de ideale klimatologi- sche omstandigheden voor de Vrijwel iedereen op Aruba kent het sap van de aloë vera plant als aloë die van oorsprong in Zuid- een probaat huismiddeltje bij jeuk, zonnebrand of andere huid- Afrika groeit. De soort grond, de kwaaltjes. Het wekt dan ook geen verbazing dat in de fabriek van droogte en de constant hoge Aruba Aloë de gel uit de stekelige planten wordt verwerkt in een temperatuur zijn precies goed voor scala van huidverzorgende producten die in de hele wereld met de plant. Nergens ter wereld doet succes aan de man/vrouw worden gebracht. Het bedrijf is de de aloë vera het zo goed als hier. grootste exporteur van Aruba. Het is net als met druiven. Voor het beste resultaat moet je de Aruba Aloë is gevestigd in een niet iets te hoog gegrepen is, perfecte omstandigheden heb- bescheiden pand tussen de verwijst hij naar de spectaculaire ben”, benadrukt Posner. aloëvelden ten noorden van groei die het bedrijf de laatste Oranjestad. Algemeen directeur jaren doormaakt. ,,Vorig jaar Veel: ,,In 1986 was toenmalig Joshua Posner en technisch hadden we dertig medewerkers, premier Henny Eman eigenaar van directeur Koos Veel werken daar nu ruim zeventig. En daarmee Aruba Aloë. Hij nam mij in dienst.” aan de ontwikkeling van nieuwe houdt het niet op.” Niet lang daarna werd het bedrijf producten en marketingstrategie- verkocht omdat de minister-presi- ën. Ze lopen over van de ambities Aruba Aloë is het oudste produc- dent zich volledig wilde wijden aan om vanuit Aruba de wereld te tiebedrijf van het eiland. Het werd de opbouw van zijn land dat veroveren. ,,We willen uitgroeien in 1890 opgericht, lang voor de immers net de Status Aparte had tot wat Coca-Cola is voor de komst van de olie-industrie. verworven. Luis Posner nam de Verenigde Staten en Heineken ,,Cornelis Eman begon met het zaak over, maar het bleef een voor Nederland”, klinkt Posner winnen van grondstoffen uit de familiebedrijf. Na honderd jaar overtuigend. Op de vraag of dat aloë vera. In die tijd werd vooral werd Aruba Aloë nieuw leven

SEPTEMBER 2014, nr . 4 5 De werkgelegenheid van Aruba Aloë is in een jaar tijd meer dan verdubbeld. ingeblazen. Er werd een groter bedenken van nieuwe producten. brandwondencrème die wij bedrijfspand betrokken en de ,,Ons grootste succes in research hebben ontwikkeld in samenwer- focus werd verlegd naar het en development is ongetwijfeld de king met het brandwondencen- trum van de universiteit van Gent. Alhydran is een heel goed product dat in Europa op de markt wordt gebracht door het Belgische Bap Medical. Het wordt met succes gebruikt bij de behandeling van brandwonden”, aldus Veel.

Vorig jaar droeg Posner senior de leiding over aan zijn zoon Joshua. ,,Tot dan toe werden onze producten vooral geleverd aan de groot- handel. Mijn vader was al begonnen met verkopen via internet en het opzetten van eigen winkels op Aruba. Die lijn zet ik voort”, belooft junior. Hij intensiveerde de marke- ting. De gevolgen bleven niet uit. ,,De omzet heeft een enorme vlucht genomen. We verkopen heel veel online in de Verenigde

6 ARUBA DUSHI TERA Staten, Canada en Nederland. De vraag stijgt met de dag. We hebben klanten in 27 landen; dat is toch niet niks.” Ook de keuze voor eigen winkels blijkt een gouden greep. ,,We hebben nu vijftien winkels op Aruba - onder meer ook in het taxfree gedeelte van de luchthaven en de cruiseter- minal - en drie op Sint Maarten.”

Aruba Aloë werkt niet alleen aan de hoogst mogelijke kwaliteit van de producten, maar besteedt ook veel aandacht aan duurzaamheid. ,,De ingrediënten zijn allemaal natuurlijk en zuiver plantaardig. Onze producten worden getest zonder dat er dierproeven aan te pas komen. En alle verpakkingen zijn gemaakt van volledig gerecy- cled materiaal”, aldus Posner. De onderneming zoekt vanuit haar maatschappelijke verantwoordelijkheid ook steeds naar lokale partners voor de toelevering van benodigdheden. ,,Zo wilden we tassen laten maken om cadeau te geven aan klanten. De opdracht wilden we graag aan een lokaal bedrijf gunnen, maar dat kon een order van die omvang niet aan.

SEPTEMBER 2014, nr . 4 7 Dat heeft ons op het idee gebracht om kleine lokale bedrijfjes te gaan ondersteunen zodat ze zich kunnen ontwikkelen en in de toekomst wel dit soort orders aankunnen. Verder wordt in al onze winkels muziek gedraaid van lokale musici, gebruiken we werk van Arubaanse ontwerpers, krijgen we regelmatig schoolklassen op bezoek in ons museum en ondersteunen we een aantal maatschappelijke organisaties.”

Dat museum staat - van maandag tot en met zaterdag - ook open voor toeristen. Een bezoek begint met een audiovisuele presentatie waarin de historie wordt belicht. Daarna kan men op eigen gele- genheid of met uitleg van een gids een rondwandeling maken over de aloëplantage om te zien hoe de plant wordt geoogst. In de fabriek kan de verwerking van het sap uit de aloëbladeren in verschillende stadia worden gevolgd totdat de gel verwerkt in verschillende eindproducten verpakt wordt en gereed wordt gemaakt voor verzending naar afnemers waar dan ook ter wereld.

Het succes is voor Posner en Veel een stimulans om er nog harder tegenaan te gaan. ,,Het leuke van aloë is dat je het in enorm veel producten kunt gebruiken. De mogelijkheden zijn oneindig”, stelt Veel enthousiast vast. Posner staat een keten van winkels in de Verenigde Staten voor ogen. ,,We willen de grootste onderneming van Aruba worden, met internationale vertakkingen. Wat we nu zijn, is slechts het begin.”

I: www.arubaaloe.com n

8 ARUBA DUSHI TERA Award voor Arubaanse

De Arubaanse Isabel de Meza-Conradus is uitgeroepen tot Etnische vrouwen’ over multiculturele Vrouwelijke Manager Nederland 2014. De 46-jarige winnares die aan talenten op weg naar de top die de TU Delft toegepaste fysica studeerde, begon haar carrière in vorig jaar door de NTR werd 1995 bij de Isla-raffinaderij op Curaçao waarna zij in 2005 overstapte uitgezonden, vertelde De Meza- naar Valero op haar geboorte-eiland. Sinds 2008 is zij in dienst bij Conradus er als klein meisje van te Shell Nederland waar zij opklom tot Regio Manager Gas Processing hebben gedroomd professioneel Design van een team technische specialisten dat voor opdrachtge- balletdanseres te worden, maar op vers wereldwijd gasfabrieken ontwerpt. het Colegio Arubano ontdekte dat zij goed was in natuur- en schei- ,,Isabel heeft bijna twintig jaar achtergrond. Ik ben EZVN erken- kunde. Per 1 november is zij door internationale ervaring in de telijk voor wat zij doen om de posi- haar werkgever Shell gestationeerd olie- en gasindustrie”, aldus het tie van professionele etnische in Bangalore waar ze als General juryrapport. ,,Een vrouw in een vrouwen te versterken in de Manager Upstream East leiding mannenwereld die als rolmodel wil Nederlandse maatschappij. Ook geeft aan ontwerp- en operationele uitdragen dat er wel degelijk een ben ik Shell dankbaar voor de ondersteuningsactiviteiten in het plek is voor vrouwen in een mogelijkheden die het bedrijf Aziatisch-Pacifisch gebied. technische wereld. Ze straalt uit mij biedt om constant in ontwikke- dat ze wil breken met de traditio- ling te blijven”, aldus de Award- De Award-uitreiking is een initiatief nele rolpatronen. Professioneel zet winnares. van de Businessclub Etnische ze graag haar tanden in het In de televisiedocumentaire ‘Bonte Zaken Vrouwen Nederland (EZVN). n oplossen van moeilijke vraagstuk- ken. Door haar operationele ervaring, praktische aanpak en ideeën dwingt ze respect af. Isabel is ook buiten haar werk actief. Ze begeleidt vrouwen naar onderne- merschap.”

De Meza-Conradus kreeg de Award uitgereikt door voorzitter Hans de Boer van de werkgevers- organisatie VNO-NCW. ,,Ik ben ontzettend trots op het feit dat ik deze award gewonnen heb. Ik zie dit niet alleen als een bevestiging dat vrouwen in de techniek een verschil kunnen maken, maar ook als een bevestiging van mijn positie als rolmodel voor jonge Award-winnares Isabel de Meza-Conradus met VNO-NCW-voorzitter vrouwen met een etnische Hans de Boer (rechts) en juryvoorzitter Frans Lavooij.

SEPTEMBER 2014, nr . 4 9

gouverneur Fredis Refunjol, Statenvoorzitter Marisol Lopez- Zes eilanden Tromp, vertegenwoordigers van de drie fracties in de Staten en minister-president Mike Eman. Na een wandeltocht langs gerestau- in zes dagen reerde monumenten in Oranjestad maakten de voorzitters een rondrit over het eiland en bezochten zij onder meer het kunstproject Ateliers ‘89 en het nationaal park Arikok.

,,Mensen hebben mij gezegd dat je anders terugkomt als je naar het Caribisch deel van het Koninkrijk reist”, aldus Senaatsvoorzitter Broekers-Knol na terugkeer in het grijze, koude natte Nederland ,,En dat is ook zo.” Van Miltenburg voegde eraan toe dat je veel over plekken kunt horen en lezen, maar dat het anders is als je het zelf Kamervoorzitters Ankie Broekers-Knol en Anouchka van Miltenburg met ervaart. ,,Natuurlijk ken ik de plaat- Statenvoorzitters Marisol Lopez-Tromp (Aruba) en Mike Franco (Curaçao) bij het jes en weet ik wat hier leeft, maar nationaal park Arikok op Aruba. nu voel ik het ook echt. Wat ik mee terugneem, is vooral de Voor de eerste keer in de twee- Koninkrijk, de unieke kansen die er herinnering aan de mensen die ik honderd jaar dat het Koninkrijk vanuit de Cariben en Nederland heb ontmoet. Het zijn mensen die bestaat, hebben de beide over en weer liggen naar Europa alles uit hun eigen leven halen en voorzitters van de Kamers van en Zuid-Amerika en het belang zich inzetten voor het leven van de Staten-Generaal gezamenlijk van goede parlementaire betrek- anderen, vaak onder niet eenvou- een werkbezoek gebracht aan kingen, naast de samenwerking op dige omstandigheden. We hebben het Caribisch deel van het regerings- en bestuurlijk niveau. vooral geluisterd. Ik denk dat ons Koninkrijk. Voor zowel Ankie bezoek de onderlinge contacten Broekers-Knol (Eerste Kamer) Op Aruba werden Broekers-Knol zeker heeft versterkt.” als Anouchka van Miltenburg en Van Miltenburg ontvangen door n (Tweede Kamer) was het tevens ook persoonlijk een kennisma- king met - in zes dagen! - Aruba, Bonaire, Curaçao, Sint Maarten, Sint Eustatius en Saba.

De Kamervoorzitters blikten tevreden terug op de hartelijke ontvangst en de grote openheid waarmee zij op alle eilanden tegemoet werden getreden door bestuurders, volksvertegenwoordi- gers en burgers. De voorzitters onderstreepten het belang van Tweede Kamervoorzitter Anouchka van Miltenburg bekijkt de modecollectie van één sociale cohesie binnen het van de jonge kunstenaars van Ateliers ’98 op Aruba.

SEPTEMBER 2014, nr . 4 11 Minister Ronald Plasterk: Niet bang zijn voor wrijving

mee. Er hoeft geen sprake te zijn van een schuldge- voel, maar wij moeten ons aan deze kant van de oceaan wel realiseren dat het Koninkrijk een product is van een gemeenschappelijke geschiedenis die je niet zomaar los kunt laten. Die brengt een verantwoordelijkheid met zich mee.” De lotsverbondenheid staat voor de bewindsman voorop. ,,Vanuit die positie kijken wij naar de toekomst. De vraag is wat wij met elkaar willen en waartoe wij samen in dit Koninkrijk zitten. Ik merk hier in Nederland, maar ook aan de andere kant, dat het zoeken van een gedeeld belang veruit het belangrijkste bindende element is; het zoeken naar voordelen die je samen kunt bereiken.” Die voordelen zijn heel verschillend, voegde de minister er aan toe: ,,Het belang van de Cariben ten opzichte van hier is misschien wat sneller inzichtelijk. Bij de samenwerking in het Koninkrijk hoeft het Daar zijn immers geen instellingen voor hoger onder- niet alleen te gaan om economisch gewin, ook wijs en die zijn hier wel. Het is een kleine moeite om idealisme mag van minister Ronald Plasterk van medestaatsburgers uit andere delen van het Konink- Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een rol rijk bij ons hoger onderwijs te laten genieten waar- spelen. De bewindsman greep het debat met de door zij weer beter kunnen bijdragen aan de ontwik- Tweede Kamer over zijn begroting aan om uiting keling van hun land.” te geven aan zijn visie op de banden tussen Maar het profijt ligt niet eenzijdig bij de eilanden, Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten. erkende Plasterk. ,,Aan de Caribische kant van het Koninkrijk wordt hard gewerkt aan de invulling van ,,Aan de ene kant van de oceaan liggen zes eilanden een gemeenschappelijk economisch belang. Premier met aan de andere kant de rivierdelta Nederland. Mike Eman heeft het voortouw genomen met zijn plei- Samen vormen zij één staat, verdeeld in vier landen dooi Aruba als gateway te benutten. Het kan een waarbij die andere drie landen dan ook nog eens op voordeel zijn voor het Nederlandse bedrijfsleven dat een ingewikkelde manier verdeeld zijn over de een deel van ons Koninkrijk in Zuid-Amerika ligt en Bovenwindse en de Benedenwindse Eilanden. Als je dat men daar de taal en de cultuur van dat continent besluit om de wereld in voor de hand liggende kent.” statelijke verbanden in te delen, verzin je dit niet”, zo Maar: ,,Ik denk ook dat de Caribische landen een trapte de minister af. grote toegevoegde waarde kunnen ontlenen aan het Plasterk benadrukte dat de samenstelling van het feit dat men internationaal weet dat achter die kleine Koninkrijk alleen maar vanuit de geschiedenis kan eilanden de stabiliteit staat van het Nederlandse worden begrepen. ,,Tot hier heeft de geschiedenis rechtssysteem en van de Nederlandse expertise op ons gebracht. Dat brengt een verbondenheid met zich het gebied van financiën, alsmede de rechtsstatelijk-

12 ARUBA DUSHI TERA heid. Dat is voor de landen daar van het grootste voor de verantwoordelijkheid zoals die is gegroeid. belang.” Aan de andere kant van de oceaan zijn er bewegin- Voor Plasterk is het gemeenschappelijk belang als gen die zeggen: we willen toegroeien naar een grotere draagvlak voor het koninkrijksverband ‘te mager’: ,,Ik vorm van autonomie of zelfstandigheid. We zullen vind het helemaal geen schande om te zeggen dat zien hoe de geschiedenis zich ontwikkelt. Ik zal zeker daarnaast een zeker idealisme ook een rol speelt. niet zeggen dat het tot in de eeuwigheid zal blijven Nederland is een van de meest welvarende landen ter zoals het nu is, maar het is mijn taak als minister van wereld. Wij mogen best op een andere plek in de Koninkrijksrelaties voor het Statuut te staan. Ik ben wereld proberen het leven van mensen te verbeteren. groot voorstander van zacht zijn op de persoonlijke Omdat je niet alles in de hele wereld op je schouders relaties. Warmte en enthousiasme voor wat je met kunt nemen, zou ik zeggen: begin bij dat deel van de elkaar kan en moet doen, spelen een rol. Maar je wereld waarmee wij een gemeenschappelijke ge- moet ook grenzen kunnen stellen. Juist als je elkaar schiedenis hebben.” serieus neemt, moet je elkaar af en toe in de ogen De minister maakte in het debat een toespeling op de kunnen kijken en zeggen waar het op staat. Dat leidt initiatiefnota van VVD en SP om het Statuut voor het wel eens tot wrijving, maar daar moeten we niet bang Koninkrijk in te ruilen voor een meer vrijblijvend voor zijn. Zolang wij maar op basis van respect met gemenebestmodel. elkaar omgaan”, aldus het slotakkoord van minister ,,Als Nederland kunnen wij niet zomaar weglopen Plasterk. n Rutte gelooft in het Koninkrijk

Meningsverschillen die deze rijksbanden niet aangetast. En succes kan zijn dat Nederland zomer ontstonden tussen de De premier stond onlangs in zijn een toegangshaven is voor regeringen van de landen in het wekelijkse persconferentie na producten, diensten en onderne- Koninkrijk hebben het geloof van afloop van de Ministerraad stil bij merschap uit die eilanden naar minister-president Mark Rutte in de onderlinge relaties tussen Den Europa en omgekeerd. De eilan- de meerwaarde van de Konink- Haag, Willemstad, Oranjestad en den zijn een fantastische toegang Philipsburg. Op de vraag van voor het Nederlandse bedrijfsleven parlementair verslaggevers of hij naar Midden- en Zuid-Amerika. niet liever van het Koninkrijk af zou Samen heel veel geld verdienen, willen, antwoordde Rutte met een dat moet het devies zijn.” resoluut nee. De premier werd voorgehouden ,,Ik heb het vaker gezegd: je zou dat in de Tweede Kamer stemmen nooit kunnen bedenken dat een opgaan om de huidige statutaire middelgroot geïndustrialiseerd banden te vervangen voor een land in Europa een staatkundige losser gemenebestmodel. ,,Ik ben band heeft met zes eilanden in het er niet van op de hoogte dat daar Caribisch gebied. Dat bedenk je een meerderheid voor is. Mijn taak niet. Maar het is door de geschie- is het om van de huidige staatkun- denis zo gekomen. Dan moet je er dige regeling een succes te ook een succes van willen maken. maken.” n

SEPTEMBER 2014, nr . 4 13 Statuut versus gemenebest

Nederlandse belastingbetaler, blijf je in de situatie dat er belangen moeten worden afgewogen. Dat valt in de andere landen niet altijd goed, ook al omdat Nederland vrij strak in de leer is. Dus zeg ik: laten we er een Koninkrijk van vier onafhankelijke landen van maken die alleen voor zichzelf verantwoordelijk zijn.”

Als je artikel 43 schrapt, kan het Statuut inhoudelijk toch verder overeind blijven? ,,In principe kunnen wij alles hetzelfde houden. In een gemenebest kunnen we blijven samenwer- De Tweede Kamer maakt in december een aanvang met het debat ken op het gebied van defensie, over de initiatiefnota van André Bosman (VVD) en Ronald van Raak buitenlandse zaken en rechts- (SP) waarin zij ervoor pleiten het Statuut voor het Koninkrijk in te handhaving. Nederland kan ruilen voor een lossere gemenebestvorm. De timing is niet toevallig: expertise blijven leveren en sinds de staatkundige hervorming van 10 oktober 2010 is er meer mensen van de eilanden kunnen ‘gedoe’ tussen Nederland en de drie Caribische partnerlanden dan hier gewoon komen studeren. Het in de halve eeuw nadat koningin Juliana op 15 december 1954 het enige wat verandert, is dat als het Statuut ondertekende. Den Haag heeft recent zowel Curaçao, Sint in een van de landen misgaat de Maarten als Aruba via de Rijksministerraad een aanwijzing opge- Nederlandse belastingbetaler niet legd. Een gesprek met Kamerlid Bosman. langer verantwoordelijk is”

Vanwaar het initiatief om het is geen hiërarchie, maar de En hoe zit het met het Nederland- Statuut - toch de grondwet van eindverantwoordelijkheid ligt se paspoort? het Koninkrijk - bij het afval te vanwege artikel 43 van het Sta- ,,Als je een onafhankelijk land zetten? tuut, de waarborgfunctie, bij de bent, heb je ook een eigen pas- ,,In het VVD-verkiezingsprogram- Koninkrijksregering in Den Haag. poort.” ma staat dat wij voor een gemene- Die moet de belangen van alle vier best zijn. Het is een keuze die wij de landen bewaken. De Rijksmi- Het Statuut kan alleen met vanuit een liberaal oogpunt nisterraad staat altijd voor de instemming van alle landen maken: wij willen recht doen aan afweging welk belang het zwaarst worden gewijzigd. De kans dat de autonomie van de andere weegt. Oftewel: welk land is een Caribische Nederlanders hun landen.” risico voor het andere? Zolang wij Nederlandse paspoort opgeven, in een constructie zitten waarin de is uiterst klein. Wat is er mis aan het Statuut? eindverantwoordelijkheid bij ,,Dan blijft het zoals het is. Dan is ,,Alles. Wij zijn met vier landen. Er Nederland ligt, dus eigenlijk bij de het Statuut leidend en moet men

14 ARUBA DUSHI TERA niet piepen als er belangen tegen elkaar worden afgewogen.”

Wat noemt u piepen? ,,Bezwaar maken tegen een aanwijzing. Als je je niet aan de regels van het Statuut houdt, kan het geen verrassing zijn dat de Koninkrijksregering ingrijpt. Het is geen hogere wiskunde of magie, je ziet het aankomen.”

Je kunt ook zeggen dat het Statuut prima functioneert: Nederland grijpt in, het probleem wordt opgelost en we kunnen weer vrolijk verder. ,,Het probleem is dat we niet vrolijk verdergaan. Een aanwijzing maakt heel veel boosheid los. Men roept meteen: dit is onrechtmatig want we zijn toch autonoom. Je 15 December 1954: Koningin Juliana ondertekent in de Ridderzaal het Statuut voor hoort termen als kolonialisme...” het Koninkrijk der Nederlanden.

Op de eilanden verdenkt men de is dat we veel meer samen zullen regels van het Statuut accepte- VVD van een verborgen agenda gaan doen als wij niet meer voor ren.” om van de eilanden af te komen. elkaar verantwoordelijk zijn. Als nu ,,Je zal mij nooit horen zeggen dat een van de landen iets aan Neder- Hoe zit het met het vrije verkeer ik van de eilanden af wil. Ik wil van land vraagt, wil ik eerst de boeken van personen in uw gemenebest? de verantwoordelijkheid af want zien en alles weten om te bepalen ,,Iedereen met een paspoort kan die brengt mee dat Nederland via of we een risico lopen want ik ben vrij inreizen, maar als je je in de Rijksministerraad ingrijpt en dat een Nederlandse volksvertegen- Nederland wil vestigen, moet je leidt tot frustratie aan beide zijden woordiger.” een verblijfsvergunning aanvra- van de oceaan. Mijn verwachting gen.” Hoe gaat het nu verder met uw initiatiefnota? Van een paar honderd jaar ,,We beginnen met een zogeheten gedeelde geschiedenis blijft nota-overleg waar Ronald van weinig gemeenschappelijks voor Raak en ik ons idee zullen verdedi- de toekomst over? gen. De fracties krijgen gelegen- ,,Ik verwacht dat we juist veel heid vragen te stellen. Wij vinden meer samen gaan doen. Er het belangrijk dat de Kamer, dat ontstaat gelijkwaardigheid die er Nederland een standpunt inneemt. nu nauwelijks is. Het maken van Daarna zal het in het Interparle- samenwerkingsafspraken wordt mentair Koninkrijksoverleg met de eerder gemakkelijker dan moeilij- collega’s van de andere landen ker want we halen de krampach- aan de orde komen. Ik heb ze alle tigheid uit de relatie. Kansen stukken toegestuurd. Misschien genoeg zoals de gatewayfunctie hebben ze er geen behoefte aan. van de eilanden naar de Americas Het is ieders recht te zeggen: ik ten behoeve van Nederlandse doe niet mee. Dan zijn we snel bedrijven.” klaar en zeg ik: dan moet je wel de n

SEPTEMBER 2014, nr . 4 15 Benoeming

Huidig directeur-generaal van de Rijksvoorlichtings- dienst Henk Brons (57) is per 1 januari benoemd tot Vertegenwoordiger van Nederland in Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Hij begon zijn carrière in de journa- listiek. Later bekleedde hij verschillende functies in de overheidscommunicatie, onder andere als directeur Voorlichting bij het ministerie van OCW. Brons volgt Gerard van der Wulp op die met pensioen gaat..

Op bezoek

Statenvoorzitter Marisol Lopez-Tromp heeft een bezoek aan Nederland aangegrepen om bij vicepresident Piet Hein Donner van de Raad van State langs te gaan. ,,Wij zijn het eens dat een goede verstandhou- ding tussen de landen van het Koninkrijk in het belang is van al onze burgers. De heer Donner heeft mij verzekerd dat de Raad te allen tijde bereid is binnen de gestelde kaders bij te dragen aan een positieve ontwikkeling van het Koninkrijk en de onderlinge relaties”, aldus de Statenvoorzitter na afloop. n

Staatsraad

In Paleis Noordeinde heeft koning Willem-Alexander dr. Mito Croes (1946, Oranjestad) beëdigd als lid van de Raad van State van het Koninkrijk. De staatsrecht- expert heeft tijdens zijn lange bestuurlijke carrière diverse ministerschappen bekleed. Van 1994 tot 2001 vertegenwoordigde hij Aruba als gevolmachtigde minister in de Rijksministerraad. Croes heeft tal van publicaties op zijn naam waaronder het standaard- werk ‘De herdefiniëring van het Koninkrijk’.

16 ARUBA DUSHI TERA compositie ‘60 jaar Statuut’ van Edison-winnaar Randal Corsen Koninkrijksconcert voor het eerst uitvoert tot een spetterend optreden van rapper/ zanger Typhoon, van Mischu Laikah (Sint Maarten) en Yurmarya voor jarig Statuut Grijt (Curaçao) tot Sjors van der Panne die hoge ogen gooit bij The Voice of Holland en van de City Cubop big band van Lucas van Merwijk tot een prachtige uitvoe- ring door zes dansers van het internationaal befaamde Internati- onal Choreographic Arts Centre op de tonen van kunstfluiter Geert Chatrou.

De zestigste verjaardag van het Statuut wordt - eveneens op 15 december - ook ‘gevierd’ met een symposium in de monumentale Rolzaal op het Binnenhof. Het symposium wordt voorgezeten door prof.dr. Ernst Hirsch Ballin. Hij was van 1989 tot 1994 als Vorig jaar was koning Willem-Alexander eveneens aanwezig bij het Koninkrijkscon- minister belast met de coördinatie cert dat toen in het Circustheater in Scheveningen werd gehouden van Koninkrijksaangelegenheden. Als minister van Justitie was hij Het Koninkrijksconcert dat Caribische Nederlanders wonen tevens nauw betrokken bij de jaarlijks op 15 december (Ko- gaststad. Dit jaar is dat Amster- staatkundige hervorming van ninkrijksdag) wordt gehouden, dam. 2010. staat dit jaar in het teken van het Statuut voor het Koninkrijk Koning Willem-Alexander zal het Het symposium is bedoeld als een der Nederlanden dat zestig jaar concert, dat in de Meervaart wordt ,,vooruitblik door de ogen van de geleden, op 15 december 1954, gehouden, bijwonen. Ook de volgende generatie constitutio- in de Ridderzaal werd bekrach- premiers, gouverneurs en Staten- nalisten.” Minister Plasterk houdt tigd door koningin Juliana. voorzitters van Aruba, Curaçao en de openingstoespraak, waarna Sint Maarten zijn uitgenodigd. aan het woord komen: mr. Aubrich Het concert, waartoe toenmalig Gastheren zijn minister Ronald Bakhuis over hoger toezicht, minister van Bestuurlijke Vernieu- Plasterk van Binnenlandse Zaken mr.dr. Irene Broekhuijse over de wing en Koninkrijksrelaties Alexan- en Koninkrijksrelaties en burge- staatsvorm en geschillenregeling, der Pechtold in 2005 het initiatief meester Eberhard van der Laan. mr. Maite de Haseth over concor- heeft genomen, heeft als doel de De presentatie is in handen van de dantie en samenwerking op het verbondenheid te tonen tussen op Curaçao geboren Milouska gebied van bestuursrechtspraak Nederland en de Caribische delen Meulens (Jeugdjournaal) en en mr.dr. Wytze van der Woude van het Koninkrijk. Tijdens het Winfried Baijens (journalist/ over deugdelijk financieel bestuur. concert treden artiesten uit de vier rtv-presentator). Het symposium is een initiatief landen van het Koninkrijk op. Met van het ministerie van BZK, de zang, muziek en dans geven zij Het duo zal de gasten door een Universiteit van Tilburg en de een kleurrijke invulling aan het zeer gevarieerd programma Open Universiteit. thema Harmonie. Elk jaar is een loodsen: van de Tramharmonie uit andere gemeente waar veel Amsterdam die de speciale n

SEPTEMBER 2014, nr . 4 17 We kunnen het zelf, maar niet alleen

,,Wij kunnen het zelf, maar niet alleen”, aldus als Aruba. Daarom zijn wij op zoek gegaan naar minister-president Mike Eman in zijn welkomst- partners en hebben die gevonden in belangrijke woord bij de conferentie Green Aruba, where instituten van wereldformaat zoals TNO en de Carbon Europe meets the Americas. War Room. En gedurende deze conferentie zullen wij naar ik hoop weer een aantal nieuwe bondgenoot- ,,Ik zie de dingen die gebeuren en vraag me af: schappen sluiten.” waarom? Ik zie de dingen die niet gebeuren en vraag me af: waarom niet? De weg naar een duurzame De vijfde Green Aruba werd dit jaar gecombineerd toekomst is niet de gemakkelijkste. We hebben geen met de tweede Europe meets the Americas-conferen- keuze want het is de enige manier om de aarde ook tie. ,,Door deze te combineren, trekken we bedrijven, voor de na ons komende generaties leefbaar te overheidsvertegenwoordigers en investeerders aan houden. De uitdaging die wij als Aruba zijn aange- die niet alleen interesse hebben in duurzaamheid, gaan om onze energievoorziening in 2020 volledig te maar ook meer willen weten over de mogelijkheden hebben verduurzaamd, is groot voor een klein land om Aruba te benutten als hub tussen Europa en

̆ Van de speciale ruimte voor business-to-business gesprekken ̆ NASA-ingenieur (en Arubaan) werd gretig gebruikgemaakt. Edward Cheung gidste de conferentiegangers soepel door het programma.

̆ De openingsact werd verzorgd door de Nederlandse zandtovenaar Gert van der Vijver. Na afloop kreeg premier Mike Eman een spoedcursus toveren met zand. ̆ Vlnr. de ministers Benny Sevinger en Mike de Meza, conferentiedirecteur Richard Arends en EY-partner Jan Peter Balkenende. ̆ Zo’n 350 ondernemers, wetenschappers en vertegenwoordigers van overheden en instituten gaven de sprekers regelmatig een open doekje.

18 ARUBA DUSHI TERA We kunnen het zelf, maar niet alleen

latijns-Amerika”, aldus gastheer Mike de Meza, de worden gezet. Om dat laatste te bevorderen was er minister van Economische Zaken, Communicatie, door de organisatie veel aandacht besteed aan het Energie en Milieu. matchen van potentiële handelspartners. Van de voor business-to-business gesprekken beschikbare ruimte Het samenvoegen van de conferenties bleek een werd druk gebruikgemaakt. schot in de roos omdat daarmee een brug werd geslagen tussen wetenschap en praktijk; tussen De wens die premier Eman in zijn openingswoord denken en doen. Zo’n 350 vertegenwoordigers van deed, werd in ruime mate gehonoreerd. Nog staande bedrijven (waarvan 42 uit Nederland), instituten en de conferentie konden onder een tiental Memoran- overheden verzamelden zich eind oktober in Oranje- dums of Understanding handtekeningen worden stad om door een keur aan internationaal gelauwerde geplaatst. Conferentiedirecteur Richard Arends zag sprekers te worden bijgepraat over duurzame innova- het tevreden aan. n ties die rijp zijn of dat binnenkort worden om door naar expansie zoekende entrepreneurs in de markt te

̆ Vlnr. managing partner Ru Croes van Medwork Caribbean Aruba, minister Alex ̆ Parallel aan de conferentie werd een tradeshow gehouden van Schwengle van Volksgezondheid en Sport, innovaties die gereed zijn om naar minister Paul Croes van Sociale Zaken, de markt te brengen. Jeugd en Arbeid, senior bedrijfsarts Jos van Rooijen en manager Rob de Leeuw van Arbo Unie tonen hun vreugde na de ondertekening van een Memorandum of Understanding.

̆ André Kuipers poseert bereidwillig met een jonge bewonderaar die zijn kans grijpt een selfie met de astronaut te maken. ̆ Deputy Assistant Secretary Francisco Palmieri van het Amerikaanse State Department heeft zichtbaar plezier om wat oud-premier Jan Peter Balkenende hem

op zijn telefoon laat zien. ̆ Rector Glenn Thodé van de Universiteit van Aruba bespreekt met directeur Albert Bos van de STC-group (rechts) de geslaagde start van hun samenwerking. SEPTEMBER 2014, NR. 4 19 VS: Leren van Aruba ,,We kijken met grote belangstelling naar wat er op Aruba gebeurt. is voor duurzaamheid en dat de Onder minister-president Mike Eman is het eiland zich aan het positi- Caribische regio gezamenlijk oneren als een land met een vernieuwende kijk op de toekomst. Het initiatieven neemt om de wereld te blijft niet alleen bij visie, het ingezette beleid levert ook echte resulta- laten zien wat mogelijk is op dat ten op en daar verbinden wij graag onze steun aan. Aruba is met zijn gebied. transitie naar een in alle opzichten duurzame samenleving voor de VS Waar bestuurlijk Nederland nogal een voorbeeld waarvan wij kunnen leren.” lauwtjes doet over de duurzaamheidsagenda van Koninkrijkspart- Francisco ‘Paco’ Palmieri is halen wat voormalig vicepresident ner Aruba steekt Palmieri zijn lof Deputy Assistant Secretary for the Al Gore in 2010 naar voren bracht allerminst onder stoelen of ban- Caribbean and Central America in bij de eerste Green Conference. ken. ,,Ik spreek in mijn omgeving the Bureau of Western Hemisphere ,,Als je snel wil gaan, ga dan veel deskundigen die zeer onder Affairs van het State Department alleen. Maar als je ver wil komen, de indruk zijn van wat Aruba in de Verenigde Staten. Hij was moet je samen optrekken. Ik hoop presteert. Premier Eman schildert een van de sprekers op de confe- dat deze regio samen met Aruba een inspirerend beeld van wat rentie Green Aruba, where Europe de weg inslaat naar een duurzame Aruba doet om volledig duurzaam meets the Americas. Palmieri toekomst.” Palmieri stelt vast dat te worden: onafhankelijkheid van begon zijn voordracht met aan te Aruba vier jaar later een showcase andere landen, diversificatie van

20 ARUBA DUSHI TERA energiebronnen en het streven voorbeeld als naar een complete overgang naar het gaat om het het benutten van alle aanwezige toepassen van hernieuwbare energiebronnen. duurzame Waar andere landen twintig energie op een procent het hoogst haalbare manier waar achten, is dat voor Aruba pas het andere landen begin.” van kunnen Het Amerikaanse energiebeleid is leren. ,,We zien niet alleen gericht op het eigen hoe op Aruba land. ,,Wij bepleiten dat alle landen partners worden minder afhankelijk worden van samengebracht dure en vervuilende fossiele met als doel de brandstoffen en meer duurzame gebruikskosten energie gaan toepassen”, legt van energie voor burgers en bedrij- partners bij elkaar. Die aanpak Palmieri uit. ,,Onze vicepresident ven te beheersen en tegelijkertijd zorgt ervoor dat minder geld Joe Biden heeft het Caribbean het leefmilieu gezonder te maken. besteed hoeft te worden aan het Energy Security Initiative in het Wij willen daar graag bij helpen, inkopen van fossiele brandstoffen. leven geroepen waarmee we bijvoorbeeld door mogelijkheden Het geld dat wordt bespaard, kan Caribische landen aanmoedigen voor financiering te zoeken en gebruikt worden voor het stimule- duurzame keuzes te maken. En we technische assistentie te leveren.” ren van de economie.” bieden daarbij concrete hulp aan.” Concreet betekent dit volgens In het Initiative gaat het om het Palmieri dat de Amerikaanse De aantrekkingskracht die het verlagen van de CO2-uitstoot, het regering investeerders gaat kleine Aruba uitoefent op wereld- ontwikkelen van meer duurzame zoeken om Aruba te helpen bij het macht Amerika heeft wellicht te energie en het verlagen van de realiseren van de doelstelling in maken met de fascinatie van de energiekosten. ,,Onze regering is 2020 een volledig duurzame Amerikanen voor wie de eerste, de vastbesloten de ontwikkeling van energievoorziening te hebben. beste of de grootste is. ,,Aruba kan voldoende betrouwbare duurzame ,,We zien Aruba als een goede als eerste land in de wereld een energie voor de Caribische regio partner. We gaan nauw met de volledig duurzame energievoorzie- te stimuleren. Ook daarin vinden regering samenwerken en als er ning bereiken. Een model voor de wij Aruba aan onze zijde. Dit land hier mogelijkheden gecreëerd wereld hoe een land zich onafhan- is namelijk niet alleen hard op weg worden voor Amerikaanse bedrij- kelijk kan maken van fossiele om de eigen zeer ambitieuze ven om te investeren, zullen wij energie. Misschien is dat niet doelstellingen te realiseren, maar dat van harte ondersteunen.” mogelijk voor alle landen, maar het is ook bereid om de verworven Naast financiering voor energie- voor de bewustwording, de trans- kennis en opgedane ervaring te projecten richt het Amerikaanse formatie in het denken over het delen met de rest van de wereld.” beleid zich op het ontwikkelen van produceren en gebruiken van Volgens de hoge diplomaat good governance, condities voor energie, is de leidende rol van beschouwt zijn regering Aruba als energiebeleid en het stimuleren Aruba uitermate belangrijk.” van internatio- Voor Palmieri is het niet de vraag of nale samen- Aruba te aanzien van duurzaam- werking op dat heid de rol van gidsland kan vlak. vervullen. ,,Aruba is al een voor- ,,Wat premier beeld en daarom willen wij het Eman hier met eiland graag ondersteunen. De zijn mensen Caribische regio is een paradijs voor elkaar voor hernieuwbare energie. Zon, krijgt, is uniek. wind en geothermie in overvloed. Hij schept de Laten we van deze unieke gelegen- goede condi- heid gebruik maken en ons verbin- ties en brengt den voor een toekomst met de juiste CO2-neutrale duurzame energie.” n

SEPTEMBER 2014, nr . 4 21 Het groene trilemma

de energiebedrijven WEB en Elmar klanten, de burgers en de bedrij- onder ressorteren. ven. Bij alles wat er is aan mogelijk- Met gepaste trots maakte hij tijdens heden om duurzamer te worden, de conferentie Green Aruba, where vragen wij ons af wat de conse- Europe meets the Americas quenties zijn voor de kostprijs en bekend dat voor de productie van dus de tarieven.” Volgens Hoe- elektriciteit en water nu rond de vertsz hebben de energiebedrijven veertig procent minder fossiele te maken met wat hij noemt een brandstof wordt gebruikt dan zes trilemma. ,,We moeten voortdurend jaar geleden. ,,We hebben een een balans zien te vinden tussen traject uitgezet om tot honderd pro- duurzaamheid, betrouwbaarheid en cent te komen. De efficiëntie van betaalbaarheid.” de productie kan nog beter, maar De laatste tijd moet Utilities zelfs er zijn ook allerlei projecten gaande macro-economisch denken. ,,Ieder om alternatieve energiebronnen vat olie dat wij gebruiken, moet in beter te benutten.” het buitenland worden afgerekend. Als wij minder fossiele brandstof Dat brengt Hoevertsz op de importeren, heeft dat direct een grootste uitdaging: de onbereken- positieve invloed op de betalings- Aruba is hard op weg om de baarheid van de natuur. ,,Zonne- balans van het land Aruba. Daar ambitie waar te maken dat de energie en windenergie kennen hebben wij nooit eerder over energievoorziening in 2020 geen stabiele aanvoer. Soms is het hoeven na te denken. Wij kijken nu volledig duurzaam is. Dat doel meer, soms is het minder. Elektrici- nadrukkelijk naar het macro-econo- wordt langs drie sporen bereikt: teitsnetten zijn niet berekend op die misch effect van onze beslissingen. het stapsgewijs vervangen van schommelingen. Daar moeten we Wat is de impact van een windmo- fossiele brandstoffen voor een oplossing voor bedenken, lenpark? Of van een zonnepark? hernieuwbare bronnen zoals zon anders krijgen we te maken met Wij menen te weten dat die positief en wind, het efficiënter maken storingen. Gelukkig hebben we is, maar wij willen het zeker weten. van productie en distributie en steun van partners als TNO. We Duurzaamheid reikt dus veel verder last but not least het bevorderen komen steeds een stapje verder.” dan het vervangen van vervuilende van bewust energiegebruik door Een ander aspect zijn de tarieven. brandstof voor schone”, aldus burgers, bedrijven en bezoeken- ,,We doen dit allemaal voor onze Hoevertsz. n de vakantiegangers.

,,We zijn inderdaad goed op koers, maar onderweg komen wij wel steeds weer nieuwe uitdagingen tegen. We ontdekken nu dat ook onze rol als utiliteitsbedrijven verandert met de toename van de hoeveelheid duurzame energie. Waren we voorheen producenten en distributeurs van energie, nu komt de nadruk steeds meer te liggen op het managen van energie”, zegt directeur Franklin Hoe- vertsz van Utilities, de holding waar

22 ARUBA DUSHI TERA Volgens Lavoie is het voor Aruba met zijn visie op duurzaamheid een logische stap om reguliere lichtpunten te vervangen door LED-verlichting. ,,Daarmee wordt de benodigde energie tot ongeveer de helft teruggebracht. Bovendien is dit licht beter voor de omgeving en het menselijk oog. Een andere factor is dat onze LED-verlichting veel minder onderhoud vergt.” Die zijn voorzien van wifi-technologie waardoor zij aangesloten kunnen worden op het ‘slimme netwerk’ van elektrici- teitsdistributeur Elmar. Op die manier kan via de computer per Topman Denis Lavoie (links) van het Canadese bedrijf LED Roadway Lighting en individueel lichtpunt worden Utilities-directeur Frank Hoevertsz feliciteren elkaar met de ondertekening van het gecontroleerd waar zich een Memorandum of Understanding. eventuele storing voordoet of een lamp moet worden vervangen.

LED Roadway Lighting kijkt verder dan Aruba. De Canadezen zien in LED langs het eiland een springplank naar andere markten in de regio. De 2.000 straatlantarens die zij eerder op Aruba hebben geïnstalleerd, worden benut om de aandacht te alle wegen trekken van andere potentiële klanten in de Cariben. ,,Veel landen volgen met grote interesse wat Aruba op het gebied van Het Canadese bedrijf LED zijn ook afspraken gemaakt over verduurzaming aan het doen is. Roadway Lighting gaat alle het verwijderen van de oude Onze aanwezigheid op Aruba wegen, straten en pleinen op lichtpunten waarin kwik verwerkt heeft ons al veel opgeleverd. We Aruba uitrusten met energiezui- is. Het bedrijf neemt de lampen kunnen ons geen betere showcase nige LED-verlichting. Tijdens de mee naar Canada waar alle wensen dan dit mooie eiland”, conferentie Green Aruba, where componenten op een milieutech- aldus Lavoie. Europe meets the Americas nisch verantwoorde wijze gerecy- tekende algemeen directeur cled worden. Als het aan de Arubaanse regering Denis Lavoie een Memorandum Topman Denis Lavoie twijfelt er ligt, blijft de transitie naar zuinige of Understanding met de Aru- niet aan dat de Arubaanse autori- LED-toepassingen niet beperkt tot baanse regering en Utilities teiten een goede keuze hebben het wegennet, maar moet deze Aruba. gemaakt. ,,Wij zijn gespecialiseerd zich ook uitstrekken tot binnenver- in straatverlichting. Wij doen niets lichting. Daarom is Philips ge- De overeenkomst houdt in dat de anders dan LED-verlichting leveren vraagd een projectplan te maken 12.000 traditionele lichtpunten die voor de openbare ruimte. Eerder om alle stroomvretende verlichting momenteel het wegennet van dit jaar wonnen we de ‘Best in in openbare gebouwen te vervan- Aruba verlichten, worden vervan- class’ award van het Amerikaanse gen, in de hoop dat hotels en gen door armaturen met LED- ministerie van Energie. Dat zegt bedrijven het goede voorbeeld verlichting. Met de Canadese firma toch wel wat.” volgen. n

SEPTEMBER 2014, nr . 4 23 Geen keuze, wel haast

,,We hebben geen keuze en we praktisch zijn. Ik heb de verbinding de wereld. Er zijn plekken op aarde hebben haast.” Oud-premier Jan gelegd met de sustainable infra- waar je niet eens meer adem kunt Peter Balkenende - partner structure. Dat heeft te maken met halen. De vraag is hoe we onze Corporate Responsibility bij wegenbouw, hoe kijk je aan tegen planeet leefbaar kunnen houden Ernst & Young en hoogleraar mobiliteit, hoe kijk je naar bedrijven- voor de na ons komende genera- Governance, Institutions aan de parken. Mijn derde punt was het ties. Daarom heb ik aangegeven Erasmus Universiteit Rotterdam zetten van concrete stappen. Want dat wat er op Aruba gebeurt niet - draaide er niet om heen in zijn ideeën zijn mooi, maar het gaat er alleen Aruba aangaat, maar bijdrage aan de conferentie vooral om hoe je zaken in bewe- onderdeel is van de bigger picture. Green Aruba, where Europe ging krijgt en kunt versnellen. En Er staat veel op het spel, daarom meets the Americas. dat is nodig want we kunnen niet hebben we haast.” in de fase blijven steken van mooie ,,Mijn boodschap bestond uit vier ideeën. Het gaat om de vraag wat Aruba moet net als andere landen punten. Eén: Ik heb iets willen we in de praktijk aan veranderin- bezuinigen, terwijl duurzaamheid zeggen over duurzaamheid in het gen kunnen bewerkstelligen. En grote investeringen vergt. algemeen. Het gaat over een tenslotte vier: Een oproep aan ,,In het verleden hebben wij gezien betere wereld waaraan we moeten iedereen om de regering van Aruba dat als de economie tegenzat er werken. We kunnen daar niet nog te ondersteunen bij wat men hier minder aandacht was voor maat- langer mee wachten. Er is ontzet- voor ogen heeft om van Aruba een schappelijk verantwoord onderne- tend veel te doen. Er zijn heel veel sustainable island te maken.” men en het thema duurzaamheid. ideeën, maar die in de praktijk Waarom zoveel haast? We zitten in een tijd waarin wij ons brengen, blijkt vaak lastig. Daarom ,,Ik heb gerefereerd aan het bewust zijn wat er gaande is. Meer mijn tweede punt: We moeten smelten van ijsbergen in delen van en meer zie je dat bedrijven van

24 ARUBA DUSHI TERA het zelf, maar niet alleen. Vandaar Uw stelling is helder: Duurzaam- dat er bijvoorbeeld ook wordt heid is geen keuze, maar moet. ingezet op publiekprivate partner- Merkt de gewone burger er ships. Ik vind dat heel verstandig.” eigenlijk in het dagelijkse leven nog wat van? Het kabinet Eman grijpt de ,,Wanneer we het hebben over duurzaamheidsagenda aan om duurzaamheid, dan hebben wij het Aruba als gateway tussen Europa over de kwaliteit van leven. Als en Latijns-Amerika te positione- landen het op de goede manier ren. Hoe kansrijk is dat? aanpakken - en Aruba is daarin ,,Voor Aruba dat nu erg afhankelijk een voorbeeld - zullen mensen er is van het toerisme is het noodza- direct profijt van hebben. Duur- kelijk de economie te diversifice- zaamheid betekent een schonere ren. De regering zet zich daar en aantrekkelijkere leefomgeving, sustainability een business case sinds haar aantreden in 2009 maar ook een betere samenwer- maken. Je kunt zaken doen op een terecht voor in. Als E&Y hebben wij king tussen overheid, onderwijs en duurzame manier en daar ook nog onderzoek gedaan naar de moge- bedrijven. Als je het goed doet, geld mee verdienen. Het verschil lijkheden voor diversificatie waarbij gaat het ook banen opleveren. van nu ten opzichte van vroeger is wij hebben gekeken hoe je kunt Kiezen voor duurzaamheid is de creativiteit van ondernemingen inspelen op de ontwikkelingen in kiezen voor een toekomst die om met nieuwe producten en dien- landen in Zuid-Amerika die vanuit mensen perspectief biedt. Vanzelf sten te komen. De beste onderne- Aruba goed bereikbaar zijn. Daar is zal het niet gaan. Je zult er iedere mers zijn die ondernemers die bijvoorbeeld het toerisme sterk in dag voor moeten knokken.” duurzaam ondernemen en duur- opkomst. Aruba heeft juist op dat n zame innovaties ontwikkelen.” gebied heel veel expertise Aruba heeft de ambitie om in opgebouwd die 2020 volledig duurzaam te zijn. je actief naar de Hoe realistisch is dat? markt kunt ,,Wij hebben op de conferentie brengen. Ook prachtige voorbeelden gezien van met de ervaring wat er allemaal gedaan wordt. ten aanzien van Natuurlijk, er is nog veel te doen. duurzaamheid Dat weet iedereen, ook de regering heeft Aruba weet dat. Mijn advies is: investeer andere landen in samenwerking met anderen. De veel te bieden. TNO-vestiging op het eiland is een Ik zie daarom mooi voorbeeld waartoe dat kan uitstekende leiden. TNO komt met nieuwe mogelijkheden kennis en ideeën die hier verder voor Aruba om kunnen worden ontwikkeld. Ik ben zich te ontwik- ook mensen van Philips tegenge- kelen als komen die actief betrokken zijn bij kennishub. het efficiënt omgaan met licht in Zo’n nieuwe gebouwen op Aruba. Er zijn veel economische van dit soort initiatieven nodig om pijler draagt bij de noodzakelijke versnelling te aan de duur- bewerkstelligen. Het is de bedoe- zame samen- ling dat er de komende jaren nog leving die de veel meer op dit vlak gaat gebeu- regering ren. Premier Eman verwoordde het nastreeft.” mooi in zijn speech: We kunnen

SEPTEMBER 2014, nr . 4 25 De veelzijdigheid van Humberto en Aruba

De Aruba-foto’s van Humberto Tan waren eerder te zien in de Amsterdamse Libertine Gallery. Wie dat gemist heeft, kan de komende weken in het Arubahuis terecht.

Nederlands populairste talkshow-host van dit moment Humberto Tan bevestigt zijn veelzijdigheid met een expositie die de komende weken in het Arubahuis te bezichtigen is. Daar wordt een bijzondere serie foto’s getoond waarmee fotograaf Tan de andere kant van Aruba laat zien. Het toeristenbureau kwam op het idee hem te benaderen toen hij zich in zijn Late Night-show liet ontvallen in zijn vrije tijd graag te fotograferen.

,,Wij waren op zoek naar een zon, zee en strand is. Ik heb deze fotograaf met een unieke en werkvakantie als erg positief verfrissende blik op nieuw beeld- ervaren. Aruba is een mooi eiland, materiaal voor onze campagne. lekker weer, alles was goed Wij hebben Humberto een vakan- geregeld, wat wil je nog meer? Ze tie met zijn gezin aangeboden als zien me absoluut nog eens terug. hij voor ons foto’s zou maken. Ik stel voor: over twee jaar weer Aruba heeft veel meer te bieden nieuwe foto’s.” dan zon, zee en strand. Vandaar dat wij gevraagd hebben de De gelegenheidsfotograaf kwam veelzijdigheid van het eiland in met 60 prachtige foto’s terug beeld te brengen. Verder hebben waarvan er 25 zijn geselecteerd wij hem helemaal vrijgelaten”, voor de expositie. Een aantal daar- aldus directeur Tirso Tromp van van wordt volgend jaar wereldwijd het Arubaanse Toeristenbureau in de promotiecampagne van het voor Europa. toeristenbureau gebruikt.

Tan: ,,Het was heel makkelijk om Op deze pagina’s alvast een de andere kant van Aruba te vin- voorproefje. Zie voor de openings- den. Het beeld dat vooral bestaat tijden van de expositie: van Aruba is zon, zee en strand. Die andere kant is alles wat niet www.arubahuis.nl n

26 ARUBA DUSHI TERA De veelzijdigheid van Humberto en Aruba

SEPTEMBER 2014, nr . 4 27 Reizen mag, maar anders

,,Het traditionele toerisme is dood. Met bijna 7,2 conferenties Sustainable Tourism en Green Aruba, miljard mensen op de wereld kun je niet doen where Europe meets the Americas. Hij twitterde volop alsof alles hetzelfde blijft. Steeds meer mensen over het ecologische Bucuti Hotel en de eilandbewo- willen de weinige vakantieoases die we hebben, ners die zo enthousiast zijn over duurzaamheid en bezoeken en dat heeft consequenties. Iedereen stuurde prachtige foto’s naar zijn 50.000 volgers. mag van mij de wereld blijven bereizen en genie- Aruba heeft er weer een ambassadeur bij in het ten van de schoonheid ervan, maar het moet wel streven naar een duurzame toekomst. op een andere manier.” ,,Aruba is een belangrijk epicentrum van het toerisme. Fabien Cousteau, kleinzoon van de fameuze ontdek- Het eiland is uitermate succesvol in de ontwikkeling kingsreiziger en oceanograaf Jacques Cousteau, van duurzaam toerisme. De sleutel voor een nieuwe heeft zeker genoten van zijn verblijf op Aruba. Hij was toekomst ligt op dit paradijselijke eiland”, antwoordde er om als spreker een bijdrage te leveren aan de Cousteau op de vraag waarom hij uit de vele verzoe- ken die hij dagelijks krijgt om lezingen te houden en waarvan hij de meeste moet afslaan dat van Aruba wel heeft gehonoreerd.

,,Ik ben met een doel gekomen. Het valt me op dat er, als het over duurzaamheid gaat, vaak niet verder wordt gedacht dan wat er op het land mogelijk is. Aruba en de andere landen in het Caribisch gebied zijn in de positie om de discussie over duurzaamheid naar een hoger niveau te tillen. Daarbij speelt het water een doorslaggevende rol want toeristen komen naar eilanden vanwege de zee. Ze willen zwemmen, het onderwaterleven van dichtbij bekijken en vis eten.”

Cousteau heeft een bijzonder idee overgehouden aan zijn verblijf van 31 dagen in een ‘glazen huis’ op de zeebodem, project Ocean 31, waarmee hij het oude record van zijn opa Jacques met een dag verbrak. ,,Ik voorzie een toekomst waarin mensen meer gaan vertoeven in de wereld onder water. Waarin het mogelijk is een kamer te boeken in een onderwater- hotel en via tunnels over de zeebodem te lopen.” Voordat het zover is, zou Cousteau graag zien dat de toeristische industrie in kustgebieden zich meer gaat richten op het stimuleren van wat hij noemt de human-ocean-connection om daarmee te bewerkstelligen dat toeristen zich er bewuster van worden dat zij ook op een duurzame manier vakantieplezier kunnen

28 ARUBA DUSHI TERA hebben. ,,Mijn opa zei altijd: Mensen beschermen de oceaan bijzonder is. Zij zullen dat gevoel de rest waar ze van houden. Hoe kunnen mensen bescher- van hun leven met zich meedragen.” men wat ze niet begrijpen? De sleutel is educatie. Ik deel zijn visie en maak me er sterk voor dat wij als Het streven van Aruba om de energievoorziening in oceanografen en documentairemakers onze kennis 2020 volledig te hebben vergroend, kan op de volle en ervaringen delen met het publiek. Anders zullen de support van Cousteau rekenen. ,,Opwindend dat meeste mensen nooit te weten komen hoe belangrijk Aruba besloten heeft het voortouw te nemen met de de oceanen zijn voor het voorbestaan van het leven ontwikkeling van een volledig duurzame samenleving op aarde.” en ook actief is om de opgedane kennis en ervaring te delen met andere landen. Mijn advies is om duur- De familie Cousteau brengt deze gedachte in de zaam zeebeleid daar nadrukkelijk bij te betrekken. Ik praktijk met de Ocean Future Society. In samenwer- beschouw water als de universele verbindende factor. king met de Ritz Carlton Hotel Company is het Als kleine eilandnatie kan Aruba model staan voor programma Ambassadors of the Environment opge- andere, grotere gemeenschappen.” zet. ,,Dat is een platform om kinderen op een interac- tieve manier te onderwijzen over de oceaan. Ze Cousteau hoopt dat de andere eilanden in de regio worden letterlijk ondergedompeld tijdens de lessen. samen met Aruba een coalitie vormen om te beplei- Kayakken, snorkelen of pootje baden en dan maar ten dat we beter voor de aarde moeten zorgen. kijken, vragen stellen en ervaren wat er in het water ,,Ik ben diep onder de indruk van wat Aruba nu al in gebeurt.” zijn eentje presteert. Ik vind het absoluut fenomenaal wat hier gebeurt. Het is betekenisvol voor de toe- Het programma draait ook op Aruba en had dit jaar komst van onze aarde. Een gemeenschap creëren die een heel bijzondere les. Cousteau ontving in zijn in staat is zichzelf te bedruipen met behulp van onderwaterverblijf Aquarius virtueel bezoek van twee duurzame energie bespaart niet alleen een hoop klassen van de basisschool Kudawecha. Via Skype kosten, maar beperkt ook de aantasting van de sprak hij met de kinderen, beantwoordde tientallen natuurlijke omgeving. Hoe sneller Aruba dat als vragen en liet hen vissen tekenen. Voor de kinderen voorbeeldland realiseert, des te eerder kunnen we de een onvergetelijke ervaring. ,,Dat is precies wat de toekomst van de aarde tegemoet zien als een gezon- bedoeling is. De leerlingen hebben meegekregen dat dere plek om te leven.” n

SEPTEMBER 2014, nr . 4 29 Eilandstaten

Op verzoek van de Nederlandse regering heeft minister-president Mike Eman de Koninkrijksdelegatie geleid naar de derde conferentie van de Verenigde Naties voor Small Island Developing States (SIDS) op Samoa. De premier vroeg aandacht voor de oneven- redig grote impact die zaken als de wereldwijde crisis en de opwarming van de aarde op kleine eilandstaten hebben. Hij riep de landendelegaties op samen aan een duurzame toekomst te werken. n

Modernisering

Oud-staatssecretaris van Financiën en hoogleraar fiscale economie Willem Vermeend is door minister Angel Bermudez gevraagd te helpen bij het moderni- seren van het Arubaanse belastingstelsel. Tegelijker- tijd assisteert hij bij het efficiënter laten functioneren van de belastingdienst, onder meer door werkzaam- heden te digitaliseren. ,,Het fiscale stelsel wordt eenvoudiger en dus begrijpelijker, maar ook beter uitvoerbaar”, aldus Vermeend. n

Uitwisseling

Gevolmachtigde minister Alfonso Boekhoudt heeft tijdens een bijeenkomst in Berlijn van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) namens de Arubaanse regering een Memoran- dum of Understanding ondertekend. De overeenkomst regelt de uitwisseling tussen de deelnemende landen - waaronder ook Nederland - van financiële informatie over burgers en bedrijven die verdacht worden van witwassen en belastingontduiking. n

30 ARUBA DUSHI TERA Powered by the sun de lovend toe. ,,Grote doelen kunnen vaak het beste bereikt worden door een groot aantal kleine stappen te zetten. Dit project is daarvan een voorbeeld. Het draagt bij aan het verwezenlijken van de ambitie om de Arubaanse energievoorziening te verduurza- men. Het getuigt van moed om in een dergelijk uniek project te geloven. Het is meer dan een investering om geld te verdienen, het is een investering in het welzijn en de toekomst van Aruba.” De premier erkende volmondig niet zonder de private sector te kunnen Directeur/eigenaar Bert Kamsteeg van technisch ontwerpbureau BKConsult geeft om de groene ambities van zijn premier Mike Eman en voorzitter José Maria Figueres van de Carbon War Room kabinet waar te maken. ,,Iedere uitleg hoe het solar park elektriciteit levert aan het netwerk. keer dat een ondernemer de uitdaging aangaat, is dat een Onder het toeziend oog van de deelnemers aan Green Aruba, where positief signaal aan anderen om Europe meets the Americas is de eerste fase van het solar park bij de hetzelfde te doen. Wij hebben dat luchthaven Reina Beatrix ceremonieel op het lichtnet aangesloten. hard nodig. Als regering kunnen we nog zoveel willen, het moet wel Wie van de aankomsthal naar Fazio wel ideeën hoe de luchtha- gebeuren.” buiten stapt, ziet meteen de ven er gebruik van kan maken. ,,Als enorme overkapping boven het er een oplaadpunt voor elektrische Als het hele project volgend jaar parkeerterrein waarop duizenden voertuigen komt, kunnen wij op klaar is, beschikt Aruba over het zonnepanelen hun werk doen. termijn ons gehele wagenpark aan grootste solar park van de Cariben luchthavendirecteur James Fazio landzijde vervangen door elektrisch en het Koninkrijk. Volgens beden- noemde het project waardevol voor aangedreven voertuigen. Daar ker Elmar-ingenieur Elton lampe zowel de huidige als de toekom- zetten we dan op ‘powered by the leveren de 14.400 zonnepanelen stige generaties. ,,Alle lof voor de sun’. Geweldig toch?” jaarlijks 7 miljoen kilowattuur wat visie van het kabinet. Je kunt gelijk staat circa zes procent van allerlei motieven bedenken om niet Minister-president Mike Eman de voor Aruba benodigde elektrici- te beginnen aan een project als dit sprak investeerder Pfixx Solar uit teit, goed voor zo’n 1.500 huishou- want het is nogal complex, ook al Nederland die het project realiseer- dens. n omdat er zoveel partijen bij betrokken zijn. Mensen met lef hebben besloten om het toch te doen. Nu wordt iets dat we op Aruba in overvloed hebben, zonlicht, omgezet in iets dat we nodig hebben, energie. Dat is een goede ruil.” Hoewel het solar park geen eigen- dom is van Aruba Airport Authori- ties, maar van private partijen, heeft

SEPTEMBER 2014, NR. 4 31 Den Haag en de landen Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Het is zijn taak in dialoog te blijven met de regeringen, oppositie en maatschappelijke groeperingen.

,,Er is mijn regering veel aan gelegen om een succes te maken van de economische samenwerking tussen de landen van het Koninkrijk. De reden daarvoor is heel simpel en zelfzuchtig. Neder- landse bedrijven willen profiteren van de groeiende economieën in Midden- en Zuid-Amerika. Dat is goed voor de Nederlandse economie. Voor veel bedrijven is het handig om de Caribische landen als hub te gebruiken.”

Van der Wulp refereerde aan de lange historische relatie. ,,Onze sterke band kan worden versterkt en verdiept door het uitbreiden van de economische samenwer- Gerard van der Wulp: Nederlandse ondernemers kunnen profiteren van de king als de sleutel voor een vrucht- gateway-functie van de Caribische landen van het Koninkrijk. bare toekomst voor ons allemaal.” De Vertegenwoordiger kon er niet omheen om ook even stil te staan bij de politieke spanning die er de laatste tijd tussen de vier landen Samen geld is. ,,Regeringen zijn het niet altijd eens, maar juist als er discussie is op politiek niveau, is het belangrijk om de economische banden aan te halen. Zo laten we zien dat we verdienen bij elkaar horen. De Vertegenwoor- diging van Nederland is altijd actief met het stimuleren van ,,Volgens mij kan het niet anders dan dat Nederlandse en Caribische contacten tussen bedrijven en ondernemers samen een succesvolle toekomst tegemoet gaan en ondersteunende organisaties. Dat veel geld gaan verdienen”, aldus Gerard van der Wulp. De Vertegen- doen we omdat handel drijven de woordiger van Nederland in het Caribisch deel van het Koninkrijk ruggengraat is van onze econo- deed zijn voorspelling aan de vooravond van de conferentie Green mieën. Zoals mijn minister-presi- Aruba, where Europe meets the Americas. dent als mantra heeft: we willen samen geld verdienen.” Voordat Van der Wulp in 2011 in Rijksvoorlichtingsdienst, hoofdre- deze functie werd benoemd, was dacteur van het NOS-Journaal en Van der Wulp gaat begin 2015 met hij plaatsvervangend Chef de correspondent in de Verenigde pensioen. Hij wordt opgevolgd Poste op de Koninkrijksambas- Staten. Als Vertegenwoordiger van door Henk Brons die thans direc- sade in Washington DC. Daarvoor Nederland is Van der Wulp een teur-generaal van de Rijksvoorlich- was hij onder meer baas van de soort verbindingsofficier tussen tingsdienst is. n

32 ARUBA DUSHI TERA Van afval tot biogas

Met de start van het produceren van biogas heeft Aruba weer een flinke stap gezet in de richting van het uitbannen van vervuilende en dure fossiele brandstoffen. Het bedrijf Ecological Technologies & Trading Freezone heeft een installatie in gebruik genomen waarmee huishoudelijk en bedrijfsafval wordt omgezet in biogas. Dat gas wordt afgeno- men door het Water- en Ener- giebedrijf WEB dat het gebruikt bij de opwekking van elektriciteit. Deze aanpak levert niet alleen schone energie op, maar biedt tegelijkertijd de oplossing voor een vraagstuk waarmee veel eilanden kampen: waar Mandy Kelkboom werd bij de officiële openingshandeling van de biogasinstallatie naar toe met de groeiende berg geassisteerd door premier Mike Eman. Haar vader Freddy, directeur van Ecological, afval? en manager Paul Arends van Ecogas kijken goedkeurend toe.

Directeur Freddy Kelkboom van laatste gaat naar een fabriek in huidige afvalaanbod in zo’n twee Ecological: ,,Het meeste afval van India die er printerinkt van maakt.” procent van de energiebehoefte Aruba gaat op dit moment nog Elke 35 kilo afval die het proces op het eiland. ,,Onze capaciteit is naar een stortplaats. Inmiddels ingaat, levert bijna 25 kilowattuur groot genoeg om al het afval van hebben wij met veel bedrijven en aan elektriciteit op. De waarde van Aruba te verwerken. Op termijn een deel van de particuliere het bedrijf zit daarnaast in de kunnen we stukje bij beetje de huishoudens een contract voor het kennis die is opgedaan met de dump afgraven en er biogas uit ophalen van hun afval. Wij halen er ontwikkeling van deze technolo- winnen. We kunnen ook vervuilde - volledig geautomatiseerd - alle gie. ,,Alle eilanden in de Cariben grond of het restslib van de recyclebare materialen uit. Die en ook de meeste landen elders in afvalwaterzuivering verwerken”, verkopen wij aan buitenlandse de wereld zitten met dezelfde aldus Kelkboom. Onafhankelijke bedrijven die deze als grondstof uitdagingen op het gebied van deskundigen hebben voorgere- verwerken in producten. De afval. We worden bijna dagelijks kend dat het bedrijf voldoende biologische materialen die overblij- benaderd door mensen uit de capaciteit heeft om zoveel biogas ven, gaan naar een installatie om regio, maar ook uit de Verenigde te leveren als nodig is om te er pellets (knikkervormige korrels; Staten en Midden-Amerika. Wij voldoen aan tien procent van de red) van te maken. Alles wordt doen hier iets wat nog niemand is totale eilandelijke energievraag. gedroogd, versnipperd en geperst gelukt, namelijk op een honderd tot kleine brokjes. Die gaan naar procent schone manier afval De vergassingsinstallatie werd in de vergassinginstallatie. Uiteinde- wegwerken en daar biogas aan het bijzijn van de deelnemers van lijk blijft er gas over en een geringe overhouden.” de Green Aruba-conferentie hoeveelheid restmateriaal. Dat De installatie voorziet met het feestelijk in gebruikgesteld. n

SEPTEMBER 2014, nr . 4 33 Kleine luchthaven, groot potentieel

Luchthaven Reina Beatrix heeft genoeg in huis om Fazio’s begon zijn carrière in 1985 bij de New Jersey de komende vijf tot tien jaar te verdubbelen in Ports Authority. Daar beklom hij gestaag de corporate passagiersaantallen. ,,Dat kan op een duurzame ladder. In 1997 werkte hij bij John F. Kennedy Interna- manier, dus zonder onze financiële onafhankelijk- tional toen het besluit viel om het management van heid te verliezen terwijl we een aantrekkelijke terminal vier te privatiseren. Het consortium waar de omgeving blijven voor ons personeel, een goede Schiphol Group deel van uitmaakte, won de aanbe- buur voor de Arubaanse maatschappij en de steding en bouwde een geheel nieuwe terminal. Fazio kosten voor de luchtvaartmaatschappijen niet werkte in die periode veel met de Nederlanders zullen stijgen”, aldus James Fazio. De Amerikaan samen en dat verliep van beide kanten plezierig. geeft sinds 1 september leiding aan de Arubaanse luchthaven die mede door de Schiphol Group Toen Schiphol hem vroeg om voor hen te komen wordt gemanaged. werken, aarzelde hij dan ook geen moment. Al snel werd Fazio benoemd tot Chief Operations Officer, belast met de dagelijkse leiding over Terminal 4. In 2010 werd de terminal fors uitgebreid om ook Sky- teampartner Delta Airlines te faciliteren. De Schiphol Group kocht haar partners uit en ging alleen verder. ,,In april van dit jaar werd ik gebeld met het aanbod van een positie voor vijf jaar op Aruba. Ik ben gaan kijken en wat ik zag beviel me dus ik heb de baan geaccepteerd.”

Een efficiënt functionerende luchthaven is volgens de nieuwe CEO belangrijk voor de gateway-functie van Aruba. ,,Reina Beatrix heeft de professionaliteit in zich om een zeer effectieve hub te zijn. We zijn een CEO James Fazio van Reina Beatrix : moderne airport, maar er moet nog veel gedaan ,,Commitment met de samenleving.” worden om het niveau te bereiken waarnaar wij

34 ARUBA DUSHI TERA streven. Pas als we ons kunnen meten met de grote Behalve de controles wordt ook de indeling van de internationale luchthavens kunnen we optimaal als luchthaven verbeterd. ,,De VIP-ruimte en de lounges hub functioneren.” voldoen niet aan de eisen van de kritische zakelijke reiziger. Aan de verbetering wordt al volop gewerkt. Volgens Fazio steekt de Arubaanse luchthaven Dat is ook belangrijk in het kader van het beleid van gunstig af bij andere Caribische vliegvelden, maar dat de Arubaanse overheid het kwaliteitstoerisme te zegt op zichzelf weinig, vindt hij: ,,Reizigers kijken niet bevorderen.” op die manier naar een luchthaven. Die vergelijken met waar ze vandaan komen en in het geval van Fazio streeft naar een duurzame ontwikkeling van Aruba is dat veelal een grote internationale luchtha- Reina Beatrix. Volgens hem houdt dat in dat een ven. Zeker zakelijke reizigers verwachten dat ze luchthaven aan meer voldoet dan aan de klassieke zonder oponthoud comfortabel kunnen reizen en vereisten van duurzaamheid, zoals milieubewustzijn. onderweg in alle rust kunnen werken. Aan die ver- Hij wil nadrukkelijker invulling geven aan het thema wachting moet een airport voldoen, wil die een maatschappelijke verantwoordelijkheid. ,,Duurzaam- bijdrage leveren aan het gateway-concept.” heid is commitment aan de samenleving waar je deel van uitmaakt. Dat je je als organisatie bewust bent van Om die reden wil Fazio op korte termijn verbeteringen je verantwoordelijkheid voor de mensen die voor je aanbrengen in het proces van controles waaraan werken, maar ook voor de toekomstige generaties. We passagiers worden onderworpen. ,,Het kan beter en zijn van plan projecten te organiseren voor scholen, sneller. Ik wil af van de paspoortcontrole voor vertrek- met als doel leerlingen enthousiast te maken voor de kende passagiers. Bij het inchecken worden de luchtvaart.” paspoorten al gecontroleerd en die gegevens kunnen vrij simpel worden gedeeld. Aan het einde van dit jaar Fazio heeft plannen om de Arubaanse gemeenschap beginnen we met een proef om de identiteit van ook op andere manieren meer te betrekken bij de passagiers richting de Verenigde Staten elektronisch luchthaven. ,,We denken aan kunstprojecten waarbij te controleren. Dat gaat tweemaal zo snel als het werkstukken van leerlingen een paar weken worden handmatige proces van nu.” opgehangen op plaatsen waar de reizigers langsko- men. Dat is toch een geweldige expositiemogelijkheid? Neem nu die praalwagen die in de aankomsthal staat. Daar moet een uitleg bij over het Arubaanse carna- val zodat aankomende reizigers iets leren over de cultuur van het eiland. Zo moeten we ook beter nadenken over de muziek die we laten horen.”

Volgens Fazio moet Reina Beatrix zich meer bewust zijn van haar plaats in de Arubaanse gemeenschap. ,,Tot nu toe heeft de airport in haar eigen bubbel gefunctio- neerd. Dat was heel goed om de kwalitatief uitstekende luchthaven te worden die we thans zijn. Nu moeten we ervoor zorgen dat we uitstralen dat de samenleving en de luchthaven bij elkaar horen zodat reizigers bij aankomst een goede Fazio tijdens de ceremoniële oplevering van een eerste upgradingsfase eerste en bij vertrek een goede van de Arubaanse luchthaven. laatste indruk van Aruba krijgen.” n

SEPTEMBER 2014, nr . 4 35 In die tijd leerde hij ook huidig premier - maar toen nog opposi- tieleider - Mike Eman kennen. ,,Hij Zonder trui wist dat ik thuis was in de energie- wereld. In 2008 ben ik terugge- keerd naar Eneco. Toen hij in 2009 minister-president werd, stuurde hij me een mailtje met de vraag of naar de bios ik wilde meedenken over duurzame energie op Aruba. In 2010 ben ik er drie keer naar toe ge- Rens Knegt is al zo’n vijfentwin- daan kom: een kleine, gezellige en gaan. Met een klein groepje tig jaar actief in de energiesec- hechte gemeenschap. Alleen met hebben wij gebrainstormd en in tor. Hij was onder meer plaats- dit verschil dat de zon er altijd augustus hadden wij de hoofdlij- vervangend directeur-generaal schijnt.” Knegt maakte de laatste nen van het beleid op papier.” Energie bij het ministerie van jaren mee van het MEP-kabinet Economische Zaken en maakte Oduber dat in die periode veel In oktober van dat jaar beleefde de deel uit van de directie van het ruzie maakte met Nederland. ,,Ik conferentie Green Aruba haar energieconcern Eneco. En hij was er naar toegegaan met de première. ,,De premier wilde Aruba kent Aruba goed. gedachte dat de relatie vriend- op de kaart zetten als een duur- schappelijk was, maar de emoties zaam eiland. Wat ik tijdens mijn ,,Van 2006 tot 2008 ben ik de liepen over en weer erg hoog op. bezoeken merkte, was dat hij ver Vertegenwoordiger van Nederland Ik zat tussen twee vuren. Wat ik voor de troepen uitliep. Niet op Aruba geweest. Het is een ervan heb geleerd, is dat nooit een iedereen kon hem bijhouden, maar heerlijk eiland om te leven. Ik vind van beide partijen helemaal gelijk tot mijn verwondering slaagde hij het net Maastricht waar ik van- had.” er wel in iemand als Al Gore naar

36 ARUBA DUSHI TERA Aruba te halen. Die eerste conferentie was een groot succes. Een volle zaal met veel experts. Niemand kon meer om de ambities van het eiland heen.”

Knegt is sinds zijn pensionering bij Eneco in april van dit jaar als adviseur betrokken bij de TNO- activiteiten in de Cariben. De Arubaanse vestiging van TNO is volgens hem het voorbeeld voor andere Nederlandse organisaties om het eiland als ‘Green Gateway’ naar de regio en Latijns-Amerika te benutten. Hij houdt zich onder meer bezig met een terrein waarop hij als expert te boek staat: elektrisch vervoer. Daarover ging ook zijn bijdrage aan Green Aruba, where Europe meets the Americas. ,,Aruba wil dat in 2020 al het vervoer op het eiland elektrisch is. in de benzineaccijns. Je maakt zo ,,Ik kom op Aruba heel veel Ik heb de afgelopen maanden het rijden in een zuinige auto en enthousiasme tegen voor het onderzoek gedaan naar wat wel en bewust rijgedrag voordeliger ten duurzaamheidsbeleid van het niet haalbaar is. De ambitie van opzichte van wie dat niet doet. Aan kabinet, maar men moet de lat niet 2020 is te hoog gegrepen, maar er de relatief hoge aanschafprijs van te hoog leggen. Bedenken is één, kan de komende jaren wel heel elektrische auto’s kun je als het vervolgens uitvoeren is een veel worden gedaan om de overheid heel snel iets doen door stuk lastiger. Gedrag van mensen CO2-uitstoot door het verkeer fors de importheffing naar 0 te verlagen en ondernemers is erg belangrijk. terug te dringen.” De eerste winst en die van benzineauto’s te Het is mede aan bedrijven en is volgens Knegt te behalen door verhogen naar bijvoorbeeld 50%. burgers te danken dat er de eisen te hanteren voor de kwaliteit Dat helpt om het elektrisch autorij- afgelopen jaren stappen vooruit van de benzine. ,,Overal in de den economisch haalbaarder te zijn gezet. Kijk maar naar de groei westerse wereld worden beperkin- maken. Als je dat doet, wordt het van zonnepanelen op daken van gen opgelegd aan de CO2-emissie bijvoorbeeld voor de autoverhuur- woonhuizen en de hotels. Per- van auto’s door eisen te stellen aan bedrijven aantrekkelijker om soonlijk vind ik het grote winst dat de motor en de benzine. Dat kun je elektrische auto’s in hun vloot op ik in de bioscoop op Aruba niet op Aruba zo navolgen. Je kunt ook te nemen.” Knegt ziet een voor- langer een trui aan hoef. Ik heb mij wat doen met de motorrijtuigenbe- beeldrol voor de overheid. ,,Mijn er altijd over verwonderd waarom lasting. Nu zie je iedereen in voorstel is om in 2015 een pilot te het daarbinnen 18 graden moest februari in de rij staan. Handiger is beginnen met auto’s die door de zijn.” het om deze heffing te verwerken overheid worden gebruikt. Telkens n als er weer een paar leasecontrac- ten aflopen, kun je er elektrische auto’s voor terugnemen.” Een tweede pilot speelt zich af in de Smart Community waar onder coördinatie van TNO een woonwijk zal verrijzen met de nieuwste duurzame technologische snufjes waaronder elektrisch vervoer.

SEPTEMBER 2014, nr . 4 37 energy independency with a smart island approach

TNO is supporting Aruba to become the first energy independent island in the Caribbean. To achieve this, TNO-Caribbean develops in 2014 together with (local) companies and the government the Smart Community. tno.nl/ You can become a partner! cariBBean

Go to TNO.Nl/CARIBBEAN for more information.

38 ARUBA DUSHI TERA mij als ondernemer wel aan.” Optixolar is een start-up in zonne- energie. ,,We hebben een paneel ontwikkeld waarmee wij een kleine revolutie teweeg denken te brengen. Door een lenstechnolo- gie, optica, gaat het omzetten van zonlicht in energie veel efficiënter. Bij omgevingstemperaturen van meer dan 25 graden en een grote hoeveelheid stralen loopt de temperatuur van zonnecellen zo hoog op dat de output afneemt. Met ons paneel is dat niet het geval. Die levert een hogere opbrengst tegen lagere kosten. Maar voordat die in productie kan, Managing director Simon Meijer van Optixolar (rechts) en willen we eerst uitgebreid testen. directeur Jan Ebbing van de Arubaanse vestiging van TNO Daarvoor is Aruba de ideale bij het ondertekenen van het Memorandum of Understanding. locatie. Niet alleen vanwege het grote aantal zonne-uren en de hoge temperaturen, maar ook vanwege de wind zodat we kunnen kijken wat windbelasting Eerste klant doet met ons paneel.”

Meijer woont in het Midden-Oos- ten en dan heb je het niet elk dag voor Smart over een ver eiland in de Cariben, maar dat is nu wel anders. Hij vindt Aruba om nog meer redenen interessant. ,,Het concept Green Community Gateway Aruba is een slim idee. Zuid- en Midden-Amerika zijn voor ons heel interessant. Vandaar dat we kijken naar de mogelijkheden Optixolar is de eerste Nederlandse onderneming die op Aruba om die markten vanuit Aruba te gebruik gaat maken van de Smart Community die door een consor- bedienen. Misschien dat de Free tium onder aanvoering van TNO wordt ontwikkeld. Deze slimme Zone een optie is hier ook iets te woonwijk is bedoeld als living lab waar bedrijven hun duurzame doen met productie en logistiek.” technologische innovaties onder realistische omstandigheden - met Nu hij persoonlijk kennis heeft echte gebruikers - aan praktijktesten kunnen onderwerpen. gemaakt met het eiland en de drijvende krachten achter het Een trotse managing director geleden is het eerste contact duurzaamheidsbeleid kan Meijer Simon Meijer tekende tijdens gelegd. Een van onze adviseurs is niet anders concluderen dan dat Green Aruba, where Europe meets nauw betrokken bij wat er hier op Aruba hem bevalt. ,,Men heeft niet the Americas met directeur Jan Aruba gebeurt op het gebied van alleen visie, maar ook de ambitie Ebbing van de Arubaanse TNO- duurzaamheid. Hij heeft voor de om die waar te maken zonder zich vestiging een Memorandum of introductie gezorgd. Daarna is het te laten tegenhouden door proble- Understanding. ,,Dat wij de heel snel gegaan. Het is mij men die niet op een conventionele primeur hebben, maakt het extra sowieso opgevallen dat men hier manier zijn op te lossen.” bijzonder. Nog maar een half jaar van aanpakken weet. Dat spreekt n

SEPTEMBER 2014, nr . 4 39 Erkenning

De in Nederland woonachtige Arubaanse schrijver Quito Nicolaas is opgenomen in de encyclopedie van de Universiteit van Oxford. Hij is daarmee erkend als één van de belangrijkste auteurs van de Cariben. Nicolaas heeft tien boeken op zijn naam staan, vele gedichten en talloze columns. ,,Ik ben er trots op dat de naam van Aruba op deze manier verspreid wordt onder vele bibliotheken en literaire instellingen in de wereld”, aldus de schrijver.. n

Herdenking

Bij de herdenking van de Bijlmerramp van 1992 heeft waarnemend directeur van het Arubahuis Shandra John namens de regering en bevolking van Aruba een krans gelegd bij de ‘boom die alles zag’, de gedenk- plek waar nabestaanden, hulpverleners en andere betrokkenen jaarlijks op 4 oktober bijeenkomen. Onder de 43 slachtoffers bevonden zich 13 Nederlan- ders van Arubaanse en Antilliaanse afkomst. n

Vino Vince

De Arubaanse wijnboer Vicente Kock heeft een bijzondere herinnering overgehouden aan het bezoek van Italiaanse journalisten aan zijn wijnmakerij Vino Vince in Santa Cruz. Bestuurslid Wanda Migliore van het toerismebureau AstiTurismo zag dat Kock wel wat nieuwe wijnvaten kon gebruiken. Terug in Italië stuurde ze een wijnvat plus wat stekken van wijnran- ken richting Aruba die daar in dank werden aanvaard.

Zie ook: www.youtube.com n

40 ARUBA DUSHI TERA Jaloers op Aruba

vorig jaar ook al was opgevallen. Ik denk dat we gezamenlijk goede stappen kunnen zetten om de ambities van Aruba waar te maken.”

De ondernemers in zijn delegatie zijn vooral naar de conferentie gekomen om zich te oriënteren: ,,Over: wat kunnen wij doen, hoe kunnen wij bijvoorbeeld gebruik- maken van de hubfunctie van Aruba richting interessante markten zoals Colombia en Brazilië? Het heeft dus nog wel wat meer tijd nodig voordat er uit deze handelsmissie concrete resultaten komen, maar de eerste contacten Een hartelijk weerzien van directeur-generaal Simon Smits van Buitenlandse zijn gelegd. De bedrijven zijn Economische Betrekkingen met premier Mike Eman. buitengewoon gecommitteerd en hebben in elk geval allemaal de ,,Aruba heeft iets waar Nederland jaloers op kan zijn en dat zijn de intentie om te kijken of ze samen natural resources. Dan heb ik het niet alleen over de prachtige met Arubaanse partners zaken stranden, maar ook over de zon en de wind. Zoveel zonuren zullen kunnen doen op voor hen nieuwe wij in Nederland, tenzij het klimaat wel heel erg veranderd, nooit markten op het Latijns-Amerikaan- hebben. De wind is misschien een ander verhaal, maar het blijft se continent.” indrukwekkend wat Aruba allemaal doet op het gebied van duurzame energieopwekking. Anderhalf jaar geleden zei premier Eman In de marge van de conferentie me dat er bij de luchthaven een solar park zou komen. Ik kwam er voerde Smits overleg met premier net langs: de zonnepanelen staan er en zijn operationeel. Dat zijn Eman en minister Mike de Meza buitengewoon belangrijke stappen om van Aruba daadwerkelijk een van Economische Zaken. ,,We Green Island te maken.” hebben besproken na te gaan hoe wij elkaar meer kunnen helpen, Directeur-generaal Simon Smits het terrein van energie-innovaties. bijvoorbeeld met economische van Buitenlandse Economische Er zit ook een opleidingsinstituut promotie door het Koninkrijk als Betrekkingen van het ministerie bij dat heel serieuze belangstelling geheel sterker te positioneren in de van Buitenlandse Zaken was niet heeft om hier iets te beginnen. Het wijde wereld. Uiteraard vooral in alleen naar Green Aruba, where is voor Nederland en Aruba goed deze regio want daar liggen voor Europe meets the Americas dat deze ondernemers aan de Aruba en de andere Caribische gekomen. ,,Ik ben hier met een conferentie deelnemen. Wij Koninkrijksdelen de beste kansen.” handelsdelegatie vanuit Neder- hebben naar de verschillende Op de vraag van een Arubaanse land, met tien hele goede bedrij- speeches geluisterd, onder andere tv-reporter met welk gevoel hij naar ven die zeer geïnteresseerd zijn in die van minister-president Mike Nederland zou terugkeren, ant- het samen zakendoen op en met Eman. Ik merkte dat daar onver- woordde de DG lachend: ,,Aruba is Aruba. Het zijn onder meer specia- kort nog steeds dezelfde visie, dushi. Morgen weer terug in de listen op ICT-gebied, maar ook op ambitie en drive uitspreekt die mij regen en storm.” n

SEPTEMBER 2014, nr . 4 41 Eerst Aruba, dan de Waddeneilanden

Geen onderneming die tijdens Green Aruba, where Europe meets the Americas zo veel contacten heeft gelegd als het Nederlandse Accenda. En dat kwam niet alleen omdat de directie in tweevoud aanwezig was. De gebroeders John en Martin Seiffers ontpopten zich als kampioen-netwerkers. Verbonden aan de TU in Delft - waar zij nog altijd kantoor houden - begonnen zij zes jaar geleden hun eigen bedrijf. ,,Wij brengen twee werelden bij elkaar, die van de technische kennis en het bedrijfsleven. Wij zijn de brug tussen innovatie en implementatie en helpen ondernemers die met een idee rondlopen, maar niet weten hoe ze het kunnen realiseren. Wij helpen met de ontwikkeling, de productie en de toepassing. Voor het onderzoek betrekken wij er vaak TU-studenten bij. Voor de engineering schakelen wij vooral HBO’ers en MBO’ers in”, aldus Martin Seiffers.

Een jaar of drie geleden hebben de broers hun eigen gebruik te maken van bestaande auto’s en daar een droom verwezenlijkt door zelf een product te ontwik- elektromotor voor te ontwikkelen die in heel korte tijd kelen. Dat was de reden voor hun komst naar Aruba. kan worden ingebouwd. Met een stukje elektronica en ,,Wij willen elektrisch rijden laagdrempeliger maken. de juiste batterij erbij is het ons gelukt om voor We zeggen altijd: we willen het ook toegankelijk minder dan 10.000 euro auto’s full electric te laten maken voor mensen zoals wijzelf. Dat betekent dat je rijden.” die auto goedkoper moet maken want de aanschafprijs is voor veel mensen te hoog. Maar hoe maak je De Seiffers werden door TNO gewezen op de groene een elektrische auto goedkoper? Het antwoord: door visie van Aruba. ,,Ze zeiden: wat jullie doen, sluit daar

(Advertentie) Visie, passie en lef

In ‘Visie, passie en lef’ vertelt minister-president Mike Eman openhartig over het gezin waarin hij opgroeide, zijn schooltijd, zijn besluit om tegen de wil van de familie de politiek in te gaan, hoe hij in het leven staat, zijn inspirators, verloren en gewonnen verkiezingen, zijn premierschap, het Aruba van zijn dromen en hoe hij die dromen aan het realiseren is.

Bestelwijze ‘Visie, passie en lef’ is in Nederland verkrijgbaar door overmaking van 15,00 euro naar reknr. NL84 RABO 0361525982 t.n.v. AD Caribbean BV onder vermelding van uw naam en adres. De opbrengst gaat naar kindertehuis Imeldahof op Aruba.

42 ARUBA DUSHI TERA De kampioen-netwerkers van Green Aruba John (links) en Martin Seiffers slaan met hun bedrijf Accenda bruggen tussen innovatie en implementatie. uitstekend op aan. Vandaar dat wij naar deze confe- huidige benzineprijs, zijn de kosten van het ombou- rentie zijn gekomen”, verklaart broer John. ,,Je hebt wen in 2 à 3 jaar terugverdiend. Wij gaan het concept hier te maken met een kleine markt waardoor het nu eerst in overleg met TNO verder uitwerken. Begin importeren van elektrische auto’s niet snel rendabel 2015 hopen we terug te zijn en dan wil ik de eerste wordt. Het zal voor de meeste mensen sowieso auto met mijn eigen handen ombouwen. Wij beginnen voorlopig te duur blijven. Het tegen een redelijke prijs met gezinsauto’s die hier het meest in gebruik zijn”, ombouwen van auto’s die hier al rondrijden, is de aldus John. oplossing. Wij zijn daarvoor op zoek naar partners. Wij zijn graag bereid onze kennis en ervaring over te Als het project eenmaal draait, versterkt dat de positie dragen aan lokale organisaties. Voor het ombouwen van Aruba als kennishub. ,,Je kunt dan bijvoorbeeld zijn monteurs nodig. Die moeten eerst worden opleidingen gaan verzorgen voor monteurs van opgeleid. Daar zijn weer docenten voor nodig. Deze andere eilanden in de regio waar ze dit concept ook aanpak draagt bij aan de reductie van CO2, maar willen toepassen. Misschien kunnen wij het ook levert dus bovendien werkgelegenheid op.” kopiëren naar de Waddeneilanden”, filosoferen de Aruba is volgens de broers bij uitstek geschikt voor broers. ,,Dan hebben we wel een hele omweg ge- elektrisch autorijden. ,,De afstanden zijn klein. Er maakt door eerst op Aruba te beginnen. Niet erg want zullen niet veel mensen zijn die per dag meer dan 150 wij hebben het hier hartstikke naar ons zin.” En weg kilometer, de actieradius van een elektrische auto, zijn ze, naar hun volgende afspraak met een potenti- rijden. Opladen doe je via een stekker. Als je thuis een ële lokale partner. n zonnepaneel hebt, is dat gratis. Uitgaande van de n

SEPTEMBER 2014, nr . 4 43 De kwetsbare baby Aarde

Voor het slotakkoord van Green Aruba, where Europe meets the je in de ruimte bent, dringt het Americas mengden zich ruim honderd studenten tussen de zakelijke besef tot je door wat je eigenlijk al deelnemers. Voor het toetje van de conferentie hadden zij graag hun wel weet. Ik wist dat ik op een bol vrije zaterdagmorgen over en daar hadden zij, bleek na afloop, geen woon en dat de dampkring niet spijt van. Tweevoudig astronaut André Kuipers hield een inspireren- oneindig is. Maar als ik naar buiten de presentatie waarin hij zijn geboeide toehoorders figuurlijk mee- loop, is de aarde gewoon plat en nam op zijn vijf maanden durende ruimtemissie. lijkt de dampkring oneindig. Dat dat niet zo is, voel je plotseling ,,We hebben een heel mooie We leven op een mooie, maar ook heel intens als je vanuit het planeet waar we vooral van heel kwetsbare planeet.” ruimtestation ISS naar de aarde moeten genieten, maar aan dat kijkt. Je beseft: O, wacht even, het genieten moeten we wel grenzen U zei letterlijk dat we de aarde is echt alleen maar een klein stellen. We moeten zuinig zijn op aan het ‘killen’ zijn. bolletje. Het heeft mijn denken onze voorraden; die zijn niet ,,Ja, we zijn met roofbouw bezig. over het leven sterk beïnvloed. Ik oneindig. De aarde moet de kans De oceanen worden leeggevist, de zie de aarde nu als een kwetsbare krijgen te herstellen. Onze planeet oerwouden worden gekapt en we baby in het heelal waar we uiter- wordt niet voor niets Spaceship geven de aarde geen tijd zich te mate zorgzaam mee moeten Earth genoemd. We zweven met herstellen. Als je een goede omgaan. z’n allen als astronauten in een ondernemer bent, bijvoorbeeld De ervaring die ik heb opgedaan, ruimteschip door het heelal. Mijn boer, dan zorg je ervoor dat je land probeer ik over te brengen. belangrijkste boodschap is: niet uitgeput raakt zodat ook Bewustwording is heel belangrijk. volgende generaties nog steeds Ik geef veel presentaties met de voldoende gewassen kunnen ruimtevaart als rode lijn, maar heel oogsten. Dat geldt voor de hele vaak duurzaamheid en de kwets- aarde. Op dit moment zijn we daar baarheid van de aarde als thema. niet goed mee bezig. Het is meer Er zijn steeds meer mensen die van ‘Na ons de zondvloed’. Dat inzien: Ja, we moeten het anders moet echt veranderen. Het is tijd gaan doen, anders hebben we in dat wij ons bewust worden dat de toekomst een probleem.” ons hele systeem duurzamer moet worden gemaakt. Dat betekent U heeft zwevend in de ruimte groener denken.” ontdekt dat er voor ons geen andere plek in het heelal is om Was u voor uw ruimtemissies ook het leven voort te zetten als we al door dit thema gegrepen? de aarde hebben opgebruikt. ,,Nee, niet echt. Gewoon, zoals ,,Er is geen alternatief. De aarde is iedereen. Het hield me wel bezig, de enige planeet binnen ons maar ik zag niet in hoe urgent het zonnestelsel waar we op kunnen echt was. Dat gevoel kreeg ik pas leven. Je zou naar Mars kunnen, goed door die ruimtevlucht. Zodra maar dan zal je toch in een

44 ARUBA DUSHI TERA op hun agenda hebben staan. Ik vind het heel intrigerend dat het idee van vergroening hier zo breed leeft. Aruba is daarmee een voorbeeld voor andere landen waar toch vaak wordt gedacht dat de zorg voor ons leefmilieu veel geld kost en ten koste gaat van ons comfort. Dat hoeft dus helemaal niet. We kunnen dingen duurzaam doen en nog steeds hetzelfde comfortlevel houden. Bovendien valt er wel degelijk geld mee te verdienen. Kijk maar eens naar de schappen in de supermarkt waar steeds meer biologische producten liggen. Waarom gebeurt dat? Omdat die ruimtepak onder de grond moeten het eiland een duurzame samenle- gekocht worden en er dus geld om te overleven. Bovendien is ving te maken. Toen ik in april op mee wordt verdiend. Hetzelfde daar verder niks dus je moet alles vakantiebezoek bij mijn dochter geldt voor elektrische auto’s, meebrengen. De enige plek die we was, heb ik de premier opnieuw groene energie en noem maar op. hebben, is onze planeet. Hoewel ontmoet. Hij vertelde over de Dat besef begint langzaam door de wereldbevolking elke dag met conferentie en nodigde mij uit om te dringen in de maatschappij. iets van 200.000 mensen groeit, een presentatie te komen geven.” Wat de wereld nodig heeft zijn wordt de aarde niet groter. We voorbeelden zoals Aruba. Los moeten dus slim te werk gaan, U bent zich meer gaan verdiepen daarvan vind ik het hier prima bijvoorbeeld door nieuwe techno- in Aruba. toeven. Het is zowel boven als logieën te ontwikkelen om het ,,Zeker, ja! Er zijn niet veel rege- onder water een prachtig eiland.” evenwicht te herstellen. Voor ringen die duurzaamheid zo hoog n onszelf, maar zeker voor de generaties na ons. Ik vind het daarom geweldig om te zien hoe iedereen hier op Aruba, van overheid tot burgers en van scholen tot bedrijven, enthousiast meezoekt naar duurzame oplos- singen.”

Hoe bent u in aanraking gekomen met Aruba? ,,Het is begonnen met mijn dochter die vanwege haar oplei- ding stage liep in een hotel op Aruba. Vervolgens raakte ik betrokken bij TEDx Binnenhof waar ik in de jury zat die de sprekers selecteerde. Eén van hen was minister-president Mike Eman. Ik heb hem daar ontmoet en hem bijzonder bevlogen horen spreken over zijn ambitie om van

SEPTEMBER 2014, nr . 4 45 burgers. Het toekomstig succes Optimisme op van landen hangt niet alleen van het bruto binnenlands product af. Op Aruba hebben wij, geholpen door economische tegenwind, VN-klimaattop ingezien dat aspecten als sociale cohesie en participatie minstens zo belangrijk zijn en misschien zelfs wel randvoorwaarden voor voorspoed. De essentie van de nieuwe wereld is hoe wij mensen met elkaar omgaan.”

Tijdens de paneldiscussie onder leiding van Ban Ki-moon vertelde Eman dat Aruba onder meer heeft gekozen voor kwaliteits- in plaats van massatoerisme om zo de eigenheid van het eiland en het leefmilieu te beschermen. ,,Duur- zame energie hoort daar ook bij. Wij willen over zes jaar alleen nog maar hernieuwbare energie Karel van Oosterom, de permanente vertegenwoordiger van het Koninkrijk bij de VN, gebruiken. Het is eervol om als neemt met premier Eman de agenda van de klimaattop door. voorbeeld te worden gezien, maar wij doen het primair voor onszelf. De Verenigde Naties heeft de 193 lidstaten opgeroepen om hun Het geld dat wij nu kwijt zijn aan economie voor het jaar 2100 CO2-vrij te maken. De organisatie ziet de import van dure en vervuilende daarbij Aruba als een voorbeeld voor de wereld. Vandaar dat minister- olie, investeren we liever in voor- president Mike Eman op uitnodiging van VN-secretaris Ban Ki-moon zieningen die bijdragen aan het tijdens de klimaattop eind september in New York een presentatie gaf welzijn van onze bevolking.” over de stappen die Aruba zet om een einde te maken aan het ge- De premier deelde het optimisme bruik van fossiele brandstoffen. Dat doel moet als het aan de premier van de VN-secretaris over de ligt in 2020 zijn bereikt, 80 jaar eerder dus dan de tijdlijn van de VN. bereikbaarheid van een duurzame wereld: ,,Er is spanning in de Eman lichtte het waarom en hoe daar nationale consensus voor te wereld, maar hier, waar alle landen van die ambitieuze doelstelling zoeken en alle lagen van de samen zijn, voelen we de gemeen- toe. ,,In 2009 werd Aruba zwaar bevolking mee te laten profiteren schappelijke urgentie van een geraakt door de economische door de beoogde welvaartsgroei betere wereld. Dat is bemoedi- crisis. We verloren in één klap te vertalen in eerlijk verdeeld gend.” Ban Ki-moon benadrukte vijftien procent van ons bruto welzijn. ,,We willen niet alleen dat de koers van Aruba aansluit bij binnenlands product.” Het herstel vijfsterrenhotels voor toeristen, de toekomstplannen van de VN werd ingezet met de visie van de maar ook vijfsterrenwoonwijken, om de lidstaten te stimuleren regering om van het eiland een vijfsterrenscholen, vijfsterrenge- duurzame samenlevingen te duurzame samenleving te maken, zondheidszorg etc. voor onze ontwikkelen. n

46 ARUBA DUSHI TERA Het klikte tussen de professor en de politicus en er volgde een uitnodiging later dat jaar naar Aruba te komen om - naast een andere duurzaamheidsgoeroe, Al Gore - als spreker op te treden tijdens de eerste editie van Green Aruba. Ockels die het eiland tot dan alleen van een blik vanuit de Spaceshuttle kende, stelde bij dat eerste bezoek vast dat Aruba er niet alleen van droomt het eerste land ter wereld te worden met een volledig duurzame economie, maar er ook hard aan werkt om die droom werkelijkheid te laten worden. Die constatering bete- kende het begin van een intensief, Premier Mike Eman en astronaut André Kuipers tijdens het indrukwekkend eerbetoon maar helaas ook veel te kort aan de eerder dit jaar overleden Wubbo Ockels. bondgenootschap en een - wat Ockels en Eman betreft - zeer hechte vriendschap.

Ockels raakte nauw betrokken bij het uitwerken van Aruba’s groene Eerbetoon aan agenda. In december 2012 maakte hij met zijn zelf ontworpen zero- emission zeilschip Ecolution en geassisteerd door de Arubaanse TU-student Javier Sint Jago de Wubbo Ockels oversteek over de Atlantische Oceaan. Afgemeerd in de haven van Oranjestad liet hij het niet bij adviseren alleen, maar zette hij Op de slotdag van de conferentie Green Aruba, where Europe meets zich persoonlijk in, bijvoorbeeld the Americas is op indrukwekkende wijze een eerbetoon gebracht door in enkele maanden tijd aan de eerder dit jaar overleden Wubbo Ockels. samen met het Green’s Cool-team alle scholen van het eiland te In het bijzijn van een Nederlandse premier de hoogleraar in duur- bezoeken om de jeugd voor het handelsmissie, wetenschappers zaamheid in diens werkkamer bij groene beleid te winnen. Zijn uit Europa, de VS en Latijns-Ame- de TU Delft opzocht. Eman was ziekte weerhield hem er niet van rika, Arubaanse studenten, maar verrast dat zijn gastheer nauwelijks tot vlak voor zijn overlijden op 18 ook onder meer oud-premier Jan over de ruimte en de sterren mei van dit jaar actief te blijven Peter Balkenende, voormalig vertelde, maar vooral over wat meedenken. president van Costa Rica José deze noemde spaceship earth. Maria Figueres en tweevoudig Ockels op zijn beurt luisterde De 350 deelnemers aan Green ruimtevaarder André Kuipers stond verbaasd naar de ambities van dat Aruba betuigden na de toespraak minister-president Mike Eman stil kleine landje in de Cariben om in van premier Eman over wat bij wat Ockels voor Aruba heeft 2020 het gebruik van vervuilende Wubbo Ockels voor het eiland betekend. fossiele brandstoffen voor de heeft betekend hun respect met De twee leerden elkaar in het voor- eigen energievoorziening volledig een luid applaus. jaar van 2010 kennen toen de te hebben uitgebannen. n

SEPTEMBER 2014, nr . 4 47 Groen licht

Alle verlichting van luchthaven Reina Beatrix is recent voorzien van LED-lampen. In en rond de gebouwen, de parkeerplaatsen, de platforms en de landingsbaan zijn alle traditionele lampen vervangen. ,,Een win- win-win-situatie”, volgens CEO James Fazio. ,,De LED-lampen gebruiken 84 procent minder energie, het equivalent van 260.000 kilowattuur per jaar. Dat is goed voor het milieu en voor onze portemonnee. LED-lampen zijn bovendien minder storingsgevoelig en vergen minder onderhoud.” n

Meer Miami

American Airlines voert het aantal dagelijkse retour- vluchten tussen Miami en Aruba op van twee naar drie. De uitbreiding is ingegeven door het grote aantal boekingen voor het winterseizoen die bevestigen dat Aruba zich (ook) bij Amerikaanse zonzoekers nog steeds in een groeiende belangstelling mag verheu- gen. De extra vlucht die wordt uitgevoerd met een Boeing 737-800 draagt uiteraard ook bij aan de gatewayfunctie van Aruba tussen Europa en de Americas. n

Naar Manaus

InselAir Aruba vliegt vanaf 14 januari twee keer per week nonstop tussen Oranjestad en Manaus. De zich economisch snel ontwikkelende hoofdstad van de staat Amazonas in het noorden van Brazilië is tevens gateway naar Brasilia, São Paulo en Rio de Janeiro. De vluchten worden uitgevoerd met een Fokker 70 en de vluchtduur bedraagt nog geen 3 uur. InselAir werkt nauw samen met de KLM. De snelgroeiende maatschappij verbindt de ABC-eilanden met meer dan twintig bestemmingen in de regio. n

48 ARUBA DUSHI TERA vijftig meest invloedrijke visionairs wordt gerekend die strijden tegen de vernietiging van de aarde. Hij is Aruba in finale als redacteur verbonden aan het in het tientallen landen verschijnende National Geographic Traveler Magazine. De jury vat bij de beoordeling van de kandidaten het Legacy Awards begrip duurzaamheid breed op. Het beleid moet verder strekken dan milieuvriendelijke activiteiten, maar ook gericht zijn op het actief beschermen van het natuurlijke en culturele erfgoed. Het moet tevens bijdragen aan het welzijn van de lokale samenleving en de best practices dienen ruimhartig te worden gedeeld met de rest van de wereld.

Aruba is tot de finale doorgedron- gen omdat het demonstreert welke concrete stappen - ook als klein land - kunnen worden onderno- men in de strijd tegen de klimaat- verandering. ,,Aruba heeft veel geïnvesteerd in hernieuwbare energie en werkt aan het doel om Juryvoorzitter Costas Christ van de door de National Geographic in het leven in 2020 het eerste land te zijn met geroepen World’s Legacy Awards bracht het goede nieuws van de Arubaanse een volledig CO2-neutrale energie- nominatie persoonlijk over aan premier Mike Eman. voorziening. Het slimme groeimo- del wordt inmiddels door zes Aruba behoort tot de drie finalisten die in aanmerking komen voor andere eilanden in het Caribisch een van de The World’s Legacy Awards. De uitreiking is een initiatief gebied gevolgd”, aldus de jury die van de National Geographic Society, met een bereik van 450 miljoen verder constateert dat de Aruba mensen een van de grootste en meest prestigieuze non-profit Tourism Authority en ondernemers organisaties ter wereld op het terrein van wetenschap, educatie en in de toerismesector een belang- toerisme. rijke bijdrage leveren.

De nominatie heeft alles te maken De National Geographic Society met het ambitieuze duurzaam- wil met de toekenning van the heidsbeleid dat het kabinet Mike World’s Legacy Awards bedrijven, Eman sinds zijn aantreden in organisaties en bestemmingen, I: www.nationalgeographic.com/ oktober 2009 voert. De andere variërend van luchtvaartmaat- worldlegacyawards n twee finalisten zijn het publiekpri- schappijen tot hotels en van lokale vate vakantiegebied Val D’Aran in gemeenschappen tot landen, die de Spaanse Pyreneeën en de zich in duurzaamheid onderschei- beheerder van Yosemite, Delaware den in de schijnwerpers zetten om North Parks and Resorts. De zo anderen aan te moedigen hun winnaar wordt in maart tijdens de voorbeeld te volgen. internationale toerismebeurs ITB in De jury staat onder voorzitter- Berlijn bekendgemaakt. schap van Costas Christ die tot de

SEPTEMBER 2014, nr . 4 49 De revival van San Nicolas

Elk nadeel heb zijn voordeel. Hoe waar deze Cruijffiaanse wijsheid vervangen door nieuwbouw. Een is, kunnen de inwoners van San Nicolas beamen. Het besluit van de groot deel van het immense terrein Amerikaanse eigenaar Valero om de olieraffinaderij definitief stil te was en bleef onbebouwd. Het leggen, was een hard gelag voor de kleine gemeenschap aan de werd slechts gebruikt als door- uiterste oostzijde van het eiland. Maar de sluiting opent ook een gang naar Baby Beach en Rod- nieuwe toekomst waarin Aruba’s tweede stad zich kan ontwikkelen gers Beach en als graasterrein tot een badplaats 2.0. Het ondertekenen van een Memorandum of voor ezels en geiten. Hoewel zich Understanding met de Dominicaanse Piñero-groep voor de bouw al vaker geïnteresseerde project- van een luxe resort uit de Bahia Principe Don Pablo Collection was ontwikkelaars gemeld hebben om dan ook reden voor een opgetogen stemming in het voormalige er hotels te bouwen, vonden de oliestadje. plannen tot nu toe steeds geen doorgang omdat het uitzicht op de De plannen omvatten een all-inclu- Voor anderen was Seroe Colorado rookpluimen van de raffinaderij sive resort met 570 kamers, verboden terrein. In de jaren niet echt aanlokkelijk is. Nu de geflankeerd door verschillende negentig gaf de raffinaderij het productie is stilgelegd en de instal- winkelgalerijen, in Seroe Colorado. eigendomsrecht terug aan de laties ontmanteld zullen worden, Lange tijd was de wijk in handen Arubaanse overheid. Veel van de staat de weg open voor de toeris- van de raffinaderij die er haar in verval geraakte woningen tische ontwikkeling van het door Amerikaanse stafleden huisvestte. werden verkocht en opgeknapt of natuur omgeven San Nicolas.

50 ARUBA DUSHI TERA Bestuursvoorzitter Pablo Piñero ontwikkeling van Seroe Colorado den zijn onze besprekingen was voor de ondertekening naar betekent veel voor de families hier. begonnen en nu al zetten we onze Aruba gekomen. Hij koestert hoge In de meeste gezinnen werken handtekeningen. In februari 2015 verwachtingen van het nieuwe beide ouders in een hotel aan de gaat de bouw beginnen zodat het hotel dat, zoals hij het omschrijft, andere kant van Aruba. Ze moeten resort in oktober 2016 de eerste komt te staan op ,,een heel mooi vroeg weg en komen pas laat gasten kan ontvangen. Ik kijk uit gedeelte van de Parel van het thuis. Voor hen is de opvoeding en naar dat moment”, aldus Oduber. Caribisch gebied”. Namens de begeleiding van hun kinderen Arubaanse regering zette minister daardoor een grote uitdaging. De In de eerste fase worden 350 van Economische Zaken Mike de Piñero-groep heeft hier uitsteken- kamers gebouwd en een winkel- Meza zijn handtekening onder het de werknemers voor het uitkiezen. centrum. Een volgende fase omvat MoU. Hij noemde de onderteke- Het zijn hardwerkende mensen die nog eens 220 kamers. Met de ning een grote dag voor San hun talen spreken en veel ervaring eerste fase is een investering Nicolas. De in Seroe Colorado hebben in de hotelsector”, bena- gemoeid van tachtig tot honderd woonachtige bewindsman maakt drukte minister De Meza die er niet miljoen dollar. Het vijfsterrenresort zich al zijn hele politieke loopbaan aan twijfelt dat Bahia Principe betekent veel voor de werkgele- sterk voor dit deel van het eiland. Aruba zal uitgroeien tot het genheid in San Nicolas en omge- Tijdens het kabinet Mike Eman I vlaggenschip van de Piñero-groep. ving en voor de toeristische heeft hij als minister van Financiën ontwikkeling van de tweede stad een bijzondere belastingregeling Ook minister Otmar Oduber van van Aruba. Volgens Piñero biedt ontwikkeld om nieuwe bedrijvig- Toerisme woonde de onderteke- zijn resort bij de opening aan heid aan de oostkant van Aruba te ningsceremonie bij. Hij leidde de ongeveer duizend mensen werk. stimuleren. De aanleg van een onderhandelingen met de hotel- Minister Oduber rekent op nog ‘green corridor’ van Oranjestad en groep en reisde naar Santo veel meer banen. ,,Het gaat niet de luchthaven naar San Nicolas Domingo om met eigen ogen te alleen om de mensen die in het vergroot bovendien de bereikbaar- zien of het concern voldoet aan de resort en de winkels aan de slag heid. De Piñero-groep is een van hoge eisen die Aruba aan toeristi- kunnen, maar ook om alle activi- de eerste investeerders die daar sche ontwikkelingen stelt. ,,Ik werd teiten er omheen zoals het organi- op inspeelt. rondgeleid in een luxe resort dat seren van tours en het aanbieden zeker niet onderdoet voor hotels van watersportactiviteiten. De ,,San Nicolas wacht er al decen- op Aruba. Dit initiatief past goed in komst van dit resort is met recht nialang op dat politici de beloftes ons streven om selectief te groeien een reden voor een feestje”. die ze in verkiezingstijd doen door het aantrekken van kwali- daarna ook waarmaken. De teitstoerisme. Een half jaar gele- n

Met het onder het toeziend oog van zijn echtgenote en de ministers Mike de Meza (links) en Otmar Oduber ondertekenen van een MoU luidde bestuursvoorzitter Pablo Piñero van de naar hem vernoemde hotelgroep een nieuwe beloftevolle toekomst in voor San Nicolas.

SEPTEMBER 2014, nr . 4 51 Bij het ter perse gaan van dit nummer nog maar enkele schaduwplekjes beschikbaar onder deze dividiviboom.

Bon Bini op Aruba. Waar je zomaar uit je hangmat kunt ontsnappen en voorbij de dividiviboom de zee in wandelt. Hier dompel je jezelf letterlijk onder in een wereld vol kleurrijke papegaaivissen en oude scheepswrakken. Ja, op ons eiland ben je zowel boven als onder water even welkom.

Ontsnap in alle exclusiviteit aan de massa. Kijk nu op aruba.com