Antwerpen, 22-30 augustus Inhoudstafel Woord vooraf | Philip Heylen 7 Laus Polyphoniae 2009 | Dag aan dag 10 Introductie | Bart Demuyt 23 Interview met Philippe Herreweghe 27 Essays De Spaanse furie in de pauselijke kapel 35 De Magistri Caeremoniarum, hoeders en beschermers van de rooms-katholieke liturgie 51 De Lage Landen in de pauselijke kapel 87 Muziekbronnen in het Vaticaan 103 Het Concilie van Trente 121 De Romeinse curie 137 De dagelijkse zangpraktijk in de pauselijke kapel 151 Muziek aan het hof van de Medici-pausen 171 Het groot Westers Schisma (1378-1417) 187 Rituelen bij overlijden en begrafenis van de paus 205 Virtuozen aan de pauselijke kapel 225 De architectuur van de Sixtijnse Kapel 241 Meerstemmige muziekpraktijk en repertoire van de Cappella Sistina 257 De paus en het muzikale scheppingsproces 271 De pausen in Avignon (1305-1377) 295 Van internationaal tot nationaal instituut: de Sixtijnse Kapel in de 17de eeuw 349 Decadentie en verval van de pauselijke kapel 379 Concerten Cursussen, lezing & interview 22/08/09 20.00 Collegium Vocale Gent 39 Polyfonie in de Sixtijnse Kapel, cursus polyfonie voor dummies 97 23.00 Capilla Flamenca & Psallentes 55 Cappella Sistina, themalezing 167 23/08/09 06.00 Capilla Flamenca & Psallentes 61 Philippe Herreweghe en de klassieke renaissancepolyfonie, interview 183 09.00 Capilla Flamenca & Psallentes 65 De Sixtijnse Kapel: geschiedenis, kunst en liturgie, cursus kunstgeschiedenis 221 12.00 Capilla Flamenca & Psallentes 69 Op bezoek bij de paus, muziekvakantie voor kinderen 291 15.00 Capilla Flamenca & Psallentes 75 Summer School Cappella Pratensis 363 18.00 Capilla Flamenca & Psallentes 81 20.00 Cantar Lontano 91 Biografi eën 390 24/08/09 13.00 Joshua Rifkin & Cappella Pratensis 109 Uitgevoerde werken 418 20.00 graindelavoix 125 Praktische info 432 25/08/09 13.00 Scorpio Collectief 141 Organisatie AMUZ 435 20.00 Collegium Vocale Gent 155 Stadsplan & adressen 436 26/08/09 13.00 Oltremontano 175 Beknopte bibliografi e 438 20.00 Mala Punica 193 Subsidiënten & partners 443 22.15 Huelgas Ensemble 211 Colofon 448 27/08/09 13.00 La Caccia 229 20.00 Gesualdo Consort Amsterdam 245 22.15 Collegium Vocale Gent 261 28/08/09 13.00 Janas Ensemble 277 20.00 laReverdie 301 29/08/09 20.00 The Sixteen 353 30/08/09 11.00 Ensemble Summer School Cappella Pratensis 363 20.00 Le Poème Harmonique & Vlaams Radio Koor 383 International Young Artist’s Presentation - Historical Wind Instruments 2009 311 Colloquia De Cappella Sistina en de Lage Landen, van Du Fay tot Ameyden, internationaal colloquium 99 Musica Antiqua Revisited, studienamiddag over de toekomst van de ‘oude muziek’ 375 Woord vooraf De langverwachte fusie van de vzw’s Augustinus en Festival van Vlaanderen-Antwerpen is een feit: AMUZ zal zich verder positioneren als dé plek waar wetenschap en uitvoeringspraxis hand in hand gaan, waar ons publiek musici zal horen en zien, die hun vak benaderen vanuit een gedreven zoektocht naar de oorspronkelijke bron. Een huis met een missie vraagt om nieuwe uitdagingen voor de toekomst. Ik ben verheugd dat vzw AMUZ (Festival van Vlaanderen- Antwerpen) hiervoor een structurele samenwerkingsovereenkomst heeft afgesloten met de Alamire Foundation, het Internationale Centrum voor de Studie van de Muziek in de Lage Landen. Laus Polyphoniae reist dit jaar af naar de Sixtijnse Kapel in Rome. Het muzikale repertoire dat aan de pauselijke kapel verbonden is, bevat enkele van de meest canonieke werken uit de muziekgeschiedenis, maar dat wil niet zeggen dat deze festivaleditie alleen maar betreden paden zal bewandelen. Dit unieke festival zou zijn reputatie geen eer aandoen, mocht het niet ook een podium bieden aan recente (her)ontdekkingen, nieuwe benaderingswijzen en wereldpremières. Het Collegium Vocale Gent heet ik hartelijk welkom. Het ensemble in residence heeft geen introductie meer nodig. Zijn artistieke bezieler Philippe Herreweghe is Cultureel Ambassadeur van Vlaanderen, Offi cier des Arts et des Lettres, Chevalier de la Légion d’Honneur en bovenal een geëngageerd musicus die tijdens Laus Polyphoniae zal terugkeren naar zijn grote, oude, maar nooit vergeten liefde: de renaissancepolyfonie. Een speciaal woord van dank aan de Vlaamse Gemeenschap, de Provincie en de Stad Antwerpen voor hun steun, aan onze vele partners, aan alle bestuurders en medewerkers voor hun blijvende inzet en enthousiasme, alsook aan de sturende krachten die AMUZ en Laus Polyphoniae de voorbije jaren hebben uitgebouwd en dit jaar de fakkel hebben doorgegeven. Petrus ( -ca. 64) 7 De positieve beoordeling van ons beleidsplan door Vlaanderen en de bekrachtiging met een structurele ondersteuning, evenals mijn persoonlijke sympathie en waardering ten aanzien van AMUZ doet me geloven in de gestage groei en in een bijzondere toekomst voor AMUZ als unieke culturele plek in Antwerpen, Vlaanderen en Europa. Philip Heylen, Voorzitter AMUZ (Festival van Vlaanderen-Antwerpen) schepen van cultuur en toerisme Stad Antwerpen 8 Linus (ca. 66-ca. 78) 9 ZA | SAT 22/08/09 ZO | SUN 23/08/09 09.00 06.00 concert Capilla Flamenca & Psallentes AMUZ 10.00 09.00 concert Capilla Flamenca & Psallentes AMUZ 11.00 10.00 12.00 11.00 13.00 12.00 concert Capilla Flamenca & Psallentes AMUZ 14.00 13.00 15.00 14.00 16.00 15.00 concert Capilla Flamenca & Psallentes AMUZ 17.00 16.00 18.00 17.00 19.00 18.00 concert concertinleiding Capilla Flamenca & Psallentes Sint-Carolus Borromeuskerk AMUZ 20.00 19.00 concert concertinleiding Collegium Vocale Gent Sint-Jacobskerk Sint-Carolus Borromeuskerk 21.00 20.00 concert Cantar Lontano Sint-Jacobskerk 22.00 21.00 23.00 concert 22.00 Capilla Flamenca & Psallentes AMUZ 10 Anacletus I (ca. 79-ca. 91) Clemens I (ca. 91-ca.101) 11 MA | MON 24/08/09 DI | TUE 25/08/09 09.00 09.00 10.00 10.00 Summer School cursus cursus Cappella Pratensis polyfonie voor dummies polyfonie voor dummies Elzenveld 11.00 Elzenveld 11.00 Elzenveld 12.00 12.00 kindervakantie kindervakantie 13.00 Elzenveld 13.00 Elzenveld concert concert Joshua Rifkin & internationaal colloquium Scorpio Collectief internationaal colloquium Cappella Pratensis Elzenveld kapel Elzenveld Elzenveld AMUZ 14.00 14.00 15.00 15.00 cursus cursus polyfonie voor dummies polyfonie voor dummies 16.00 16.00 Elzenveld Summer School Elzenveld Summer School Cappella Pratensis Cappella Pratensis Elzenveld Elzenveld 17.00 17.00 18.00 18.00 19.00 19.00 concertinleiding concertinleiding Sint-Pauluskerk AMUZ 20.00 20.00 concert concert graindelavoix Collegium Vocale Gent Sint-Pauluskerk AMUZ 21.00 21.00 22.00 22.00 23.00 23.00 12 Evaristus (ca. 100-ca.109) Alexander I (ca. 109-ca.116) 13 WO | WED 26/08/09 DO | THU 27/08/09 09.00 09.00 10.00 10.00 themalezing Summer School Summer School Cappella Sistina Cappella Pratensis Cappella Pratensis Elzenveld Elzenveld cursus Elzenveld 11.00 11.00 kunstgeschiedenis Elzenveld 12.00 12.00 internationaal colloquium kindervakantie 13.00 Elzenveld 13.00 Elzenveld concert kindervakantie concert Oltremontano Elzenveld La Caccia kapel Elzenveld AMUZ 14.00 14.00 15.00 15.00 interview Philippe Herreweghe publieke coachings Elzenveld IYAP-Historical Winds 2009 kapel Elzenveld cursus kunstgeschiedenis 16.00 16.00 Summer School Elzenveld Summer School Cappella Pratensis Cappella Pratensis Elzenveld Elzenveld 17.00 17.00 18.00 18.00 19.00 19.00 concertinleiding concertinleiding AMUZ AMUZ 20.00 20.00 concert concert Mala Punica Gesualdo Consort AMUZ Amsterdam 21.00 21.00 AMUZ 22.00 22.00 concert concert Huelgas Ensemble Collegium Vocale Gent Sint-Pauluskerk Onze-Lieve-Vrouweka- 23.00 23.00 thedraal 14 Sixtus I (ca. 116-ca.125) Telesforus (ca. 125-ca. 136) 15 VR | FRI 28/08/09 ZA | SAT 29/08/09 09.00 09.00 10.00 10.00 Summer School Cappella Pratensis cursus Elzenveld 11.00 kunstgeschiedenis 11.00 presentation Elzenveld IYAP-Historical Winds 2009 deel I AMUZ 12.00 12.00 kindervakantie Elzenveld 13.00 13.00 concert Janas Ensemble AMUZ 14.00 14.00 presentation IYAP-Historical Winds 2009 15.00 15.00 deel II publieke coachings AMUZ IYAP-Historical Winds 2009 cursus kapel Elzenveld kunstgeschiedenis toonmoment kindervakantie 16.00 Elzenveld 16.00 Elzenveld Summer School Cappella Pratensis Elzenveld proclamatie IYAP 2009 AMUZ 17.00 17.00 18.00 18.00 19.00 19.00 concertinleiding concertinleiding AMUZ Sint-Carolus Borromeuskerk 20.00 20.00 concert concert laReverdie The Sixteen AMUZ Sint-Carolus Borromeuskerk 21.00 21.00 22.00 22.00 23.00 23.00 16 Hyginus (ca. 138-ca. 142) Pius I (ca. 142-ca. 155) 17 ZO | SUN 30/08/09 09.00 10.00 11.00 concert Ensemble Summer School kapel Elzenveld 12.00 13.00 14.00 studienamiddag 15.00 Music Antiqua Revisited AMUZ 16.00 17.00 18.00 19.00 concertinleiding Vlaamse Opera 20.00 concert Le Poème Harmonique & Vlaams Radio Koor 21.00 Vlaamse Opera 22.00 23.00 18 Anicetus (ca. 155-ca. 166) Soter (ca. 166-ca. 174) 19 2020 2121 Introductie TIJD speelt een fundamentele rol in het verhaal van AMUZ. Niet enkel het tijdstip waarop een kunstwerk ontstond, houdt ons bezig, ook de tijdsgeest waarin een muziekstuk klonk, de tijdsspanne tussen de vroegste muziek en die van vandaag. AMUZ biedt u tijdens Laus Polyphoniae 2009 een kleurrijke waaier aan van stilistische momentopnames. Michelangelo creëerde met gedrevenheid en nauwgezetheid de majestueuze fresco’s – zijn ultieme compositie – in de Cappella Sistina. En net naar die ruimte keren wij in deze 16de editie van Laus Polyphoniae terug om het muzikale erfgoed uit de middeleeuwen, de renaissance en de vroegbarok te laten klinken. De traditie van het pausdom en de muzikale aspecten daaromheen vormen tot op vandaag een quasi ononderbroken lijn. Het centrale festivalthema krijgt hierdoor een bijzonder actueel karakter. Het was voor ons een noodzaak dit aspect te integreren en een opdracht te geven aan een hedendaags meester.