Arkusz CHOCZEWO (4)

P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A

OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000

Arkusz CHOCZEWO (4)

Warszawa 2009 Autorzy: El Ŝbieta Gawlikowska*, Krzysztof Seifert*, Izabela Bojakowska*, Anna Pasieczna*; Paweł Kwecko*, Hanna Tomassi-Morawiec*, Jerzy Król**

Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny planszy A: Olimpia Kozłowska* Redaktor regionalny planszy B: Olimpia Kozłowska* we współpracy z Joann ą Szyborsk ą-Kaszyck ą*

Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka*

* – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50 056 Wrocław

ISBN ......

Spis tre ści I. Wst ęp – K. Seifert ...... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza –K. Seifert ...... 3 III. Budowa geologiczna – E. Gawlikowska, K. Seifert ...... 6 IV. Zło Ŝa kopalin – E. Gawlikowska, K. Seifert ...... 8 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – E. Gawlikowska, K. Seifert ...... 10 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – E. Gawlikowska, K. Seifert ...... 11 VII. Warunki wodne...... 12 1. Wody powierzchniowe – E. Gawlikowska, K. Seifert ...... 12 2. Wody podziemne – E. Gawlikowska, K. Seifert ...... 12 VIII. Strefa wybrze Ŝa –K. Seifert ...... 15 IX. Geochemia środowiska ...... 15 1. Gleby – A. Pasieczna, P.Kwecko ...... 15 2. Osady – I. Bojakowska ...... 18 3. Pierwiastki promieniotwórcze – H. Tomassi-Morawiec ...... 20 X. Składowanie odpadów – J. Król ...... 22 XI. Warunki podło Ŝa budowlanego – E. Gawlikowska ...... 29 XII. Ochrona przyrody i krajobrazu – E. Gawlikowska ...... 30 XIII. Zabytki kultury – E. Gawlikowska, K. Seifert ...... 36 XIV. Podsumowanie – E. Gawlikowska, J. Król ...... 36 XV. Literatura...... 38

I. Wst ęp

Arkusz Choczewo Mapy geo środowiskowej Polski (MG śP) w skali 1:50 000 został wy- konany w Pa ństwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie (plansza A i plansza B – warstwa geochemia środowiska) i Przedsi ębiorstwie Geologicznym „Proxima” SA we Wrocławiu (plansza B – warstwa składowanie odpadów) w 2009 roku. Przy jego opracowywaniu wykorzystano informacje zamieszczone na arkuszu Choczewo Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanego w roku 2003, w Przedsi ębiorstwie Geologicznym PROXIMA SA we Wrocławiu (Wo źniak, Gruszecki, 2003). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z instrukcj ą opracowania MG śP (Instrukcja..., 2005). Mapa geo środowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach informacyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, składowanie odpadów i geochemia środowiska, warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje przedstawione na mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju wo- jewództwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowa- niach ekofizjograficznych. Prezentowane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Do opracowania tre ści mapy zbierano materiały w archiwach: Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Pomorskiego Urz ędu Marszałkowskiego w Gda ńsku oraz w Instytucie Upraw, Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach. Wykorzystano równie Ŝ informacje uzyskane w: Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Gda ńsku, w sta- rostwach powiatowych, urz ędach gmin. Zostały one zweryfikowane w czasie wizji terenowej. Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zestawiono w kartach informacyjnych do banku danych, ści śle zwi ązanego z realizacj ą Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000.

II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza

Obszar arkusza Choczewo poło Ŝony jest pomi ędzy 17 o45’ i 18 o00’ długo ści geograficznej wschodniej oraz 54 o40’ i 54 o50’ szeroko ści geograficznej północnej.

3 Pod wzgl ędem administracyjnym teren ten nale Ŝy do województwa pomorskiego. Po- nad połow ę powierzchni zajmuje gmina Choczewo, która wraz z gmin ą Gniewino i Łęczyce (południowo-wschodnia cz ęść terenu arkusza) nale Ŝy do powiatu wejherowskiego. Powiat pucki reprezentuje fragment gminy Krokowa (północno-wschodnia cz ęś ci terenu), a powiat lęborski cz ęś ci gminy Wicko i Nowa Wie ś L ęborska (południowo-zachodnia cz ęść ). Według podziału fizycznogeograficznego (Kondracki, 2002) teren arkusza poło Ŝony jest w dwóch mezoregionach Pobrze Ŝa Koszali ńskiego: cz ęść północna to Wybrze Ŝe Słowi ń- skie, centralna i południowa – Wysoczyzna śarnowiecka (fig. 1). Zasadnicze elementy geomorfologii terenu powstały w okresie zlodowace ń północno- polskich. Pobrze Ŝe Słowi ńskie rozci ąga si ę wzdłu Ŝ całego wybrze Ŝa morskiego kilkukilome- trowym pasem. Jest to dolina nadmorska pochodzenia rzecznego. Tworzy j ą szereg tarasów akumulacyjnych i erozyjno-akumulacyjnych, pokrytych wydmami oraz równinami piasków przewianych, poro śni ętych nadmorskim borem sosnowym. Kompleksy le śne s ą rozdzielone podmokłymi ł ąkami i torfowiskami. Rz ędne dna doliny wynosz ą od 4 do 8 m n.p.m., maksymalna wysoko ść wydmy wynosi 37,1 m n.p.m. (na wysoko ści Sasina). Na południe od Po- brze Ŝa Słowi ńskiego rozci ąga si ę Wysoczyzna śarnowiecka. Jej płaska lub lekko falista powierzchnia wznosi si ę w kierunku południowym od około 55 m n.p.m. w okolicach Osieków do 120 m n.p.m. w rejonie Salina. Charakterystycznym elementem wysoczyzny s ą doliny wód roztopowych i rynny subglacjalne, dziel ące j ą na k ępy wysoczyznowe. Najwi ększe doliny przebiegaj ą w kierunku równole Ŝnikowym, na zachód od Jeziora Choczewskiego i s ą to: Do- lina Choczewska, Dolina Przeb ędowska oraz Dolina Barg ędzi ńska. Od południa dochodzi do nich Rynna Zwartowska. Na obszarze wysoczyzny dominuj ą grunty rolne z glebami wysokich klas bonitacyjnych. Przewa Ŝaj ą gleby brunatne wykształcone na podło Ŝu gliniastym oraz gleby pochodzenia organicznego skupione głównie w dolinach. Lasy to głównie bory sosnowe z domieszką buka i brzozy. Pod wzgl ędem klimatycznym teren arkusza znajduje si ę w regionie nadmorskim, charakteryzuj ącym si ę du Ŝą zmienno ści ą stanów pogody oraz, w porównaniu z innymi regiona- mi, zimniejszym latem i łagodniejsz ą zim ą. Średnia temperatura lata wynosi +13,5 oC, a zimy +1,8 oC. Średnie opady roczne nie przekraczaj ą 700 mm. Przez cały rok dominuj ą wiatry po- łudniowe i południowo-zachodnie. Charakterystycznym zjawiskiem s ą bryzy, a tak Ŝe cz ęsto przemieszczaj ące si ę ni Ŝe baryczne powoduj ące silne wiatry, sztormy i obfite opady. Pokrywa śnie Ŝna utrzymuje si ę 40–60 dni. Długo ść okresu wegetacyjnego dochodzi do 215 dni (Wo ś, 1999).

Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Choczewo na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002)

1 – granica podprowincji; 2 – granica mezoregionu; 3 – wi ększe jeziora Podprowincja: Pobrze Ŝa Południowobałtyckie Makroregion: Pobrze Ŝe Koszali ńskie Mezoregion: 313.41 – Wybrze Ŝe Słowi ńskie; 313.44 Wysoczyzna Damnicka; 313.45 – Wy- soczyzna śarnowiecka; 313.46 – Pradolina Łeby i Redy Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie Makroregion: Pojezierze Wschodniopomorskie Mezoregion: 314.51 – Pojezierze Kaszubskie

Wyst ępowanie na znacznych powierzchniach gleb wysokich klas bonitacyjnych sprzyja rozwojowi rolnictwa i przemysłu bezpo średnio z nim zwi ązanego (mleczarnie, masarnie, przetwórnie ryb oraz zakłady obsługi rolnictwa). Cały obszar charakteryzuje si ę stosunkowo małym zaludnieniem, wsie i osady s ą w miar ę równomiernie rozmieszczone. Najwi ększ ą z nich jest Choczewo, stanowi ące lokalny ośrodek administracji (siedziba urz ędu gminy) i usług.

5 Wybrze Ŝe, urozmaicony krajobraz, du Ŝe kompleksy le śne i jeziora stwarzaj ą bardzo dobre warunki dla rozwoju turystyki. Do najpopularniejszych miejscowo ści letniskowych nale Ŝą Białogóra, Lubiatowo oraz Salino. Sie ć dróg jest dobrze rozwini ęta. Z rejonami s ąsiednimi obszar ten poł ączony jest drogą wojewódzk ą nr 213, prowadz ącą ze Słupska przez Choczewo do Pucka. Wszystkie wsie poł ą- czone s ą ze sob ą drogami asfaltowymi. Lokalna linia kolejowa relacji Wejherowo-Słupsk jest od 1992 roku nieczynna. Przez obszar arkusza przebiega mi ędzynarodowy szlak pieszy E 9 i Szlak Cysterski (o znaczeniu ponadregionalnym).

III. Budowa geologiczna

Budowa geologiczna obszaru arkusza Choczewo przedstawiona została na podstawie arkusza Choczewo Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000 wraz z obja śnie- niami (Skompski, 1985a, b). Omawiany obszar poło Ŝony jest w granicach syneklizy perybałtyckiej, w której podło Ŝe krystaliczne znajduje si ę na gł ęboko ści około 3000 m. Na nim zalega paleozoiczna pokrywa skał osadowych: kambryjskich (iłowce, łupki, piaskowce), ordowickich (iłowce, wapienie), sylur- skich (iłowce, iłowce dolomityczne) i permskich (anhydryty, sole kamienne, gipsy, dolomity) o łącznej mi ąŜ szo ści około 2500 m. Na osadach permu osadziły si ę triasowe iłowce i mułowce wapniste (około 250 m mi ąŜ szo ści), przechodz ące w jurajskie piaski, piaskowce i iłowce (do 130 m mi ąŜ szo ści). Profil mezozoiku ko ńcz ą osady kredy górnej w postaci piaskowców, iłow- ców i mułowców o ł ącznej grubo ści do 90 m. Utwory trzeciorz ędowe charakteryzują si ę du Ŝą zmienno ści ą, a w obr ębie gł ębokich rozci ęć erozyjnych ich mi ąŜ szo ść gwałtownie maleje a Ŝ do całkowitego zaniku. Najwi ększ ą ich mi ąŜ szo ść , około 190 m i zarazem najpełniejszy profil, stwierdzono w okolicach D ębiny w po- łudniowej cz ęś ci obszaru arkusza. Na pozostałej cz ęś ci s ą one znacznie zredukowane lub całko- wicie ich brak. Sedymentacj ę trzeciorz ędu rozpoczynaj ą eoce ńskie mułki, mułowce i iły o ł ącz- nej mi ąŜ szo ści do około 100 m. Na nich zalega seria oligoce ńskich piasków, mułków i iłów (maksymalnie do 75 m grubo ści) oraz mioce ńskich piasków, iłów i mułków z wkładkami w ęgli brunatnych. Mi ąŜ szo ść osadów mioce ńskich dochodzi do 25 m. Skały czwartorz ędowe pokrywaj ą cały obszar arkusza Choczewo (fig. 1). Ich mi ąŜszo ść jest zmienna, przewa Ŝnie wynosi kilkadziesi ąt metrów, ale w skrajnych przypadkach osi ąga 273 m. Osady zlodowace ń południowopolskich wypełniaj ą zazwyczaj gł ębokie rozci ęcia ero- zyjne podło Ŝa. S ą to utwory piaszczyste i piaszczysto-Ŝwirowe o mi ąŜ szo ści od kilkunastu do 120 m, przykryte kilku metrow ą warstw ą glin zwałowych.

6 Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Choczewo na tle Mapy geologicznej Polski w skali 1:500 000 wg L. Marksa, A. Bera, W. Gogołka, K. Piotrowskiej (red.), (2006)

7 Na nich zalegaj ą osady zlodowace ń środkowopolskich. W dolnej cz ęś ci s ą to głównie osady mułków i mułków piaszczystych, przykrytych kompleksem glin zwałowych o mi ąŜszo- ści od 20 do 50 m. W górnej cz ęś ci zalegaj ą utwory wodnolodowcowe, głównie piaski oraz piaski i Ŝwiry, o mi ąŜ szo ści około 60 m. Utwory zlodowace ń północnopolskich wyst ępuj ą powszechnie na terenie całego arkusza. Ich maksymalna mi ąŜ szo ść osi ąga 91,4 m. Najni Ŝsz ą cz ęść profilu stanowi ą głównie osady fluwioglacjalne piaski oraz piaski i Ŝwiry przykryte od góry glinami zwałowymi. W rejonie dolin nadmorskich i w gł ębokich obni Ŝeniach terenu, gliny zwałowe zostały zredukowane całkowicie. Najmłodszymi utworami na obszarze arkusza s ą holoce ńskie piaski wydmowe i pla Ŝowe, gytie, torfy oraz piaski i namuły den dolinnych i zagł ębie ń bezodpływowych.

IV. Zło Ŝa kopalin

Na terenie arkusza Choczewo znajduj ą si ę trzy udokumentowane zło Ŝa kopalin pospolitych: piasków – „Choczewo I” oraz dwa zło Ŝa kredy jeziornej i gytii wapiennej – „Perlino” i „Ł ętowo” (tabela 1). Z bilansu zasobów wykre ślono wyeksploatowane zło Ŝa: kredy jeziornej „Ł ętowo II” (Matuszewski, 2007) oraz piasków „Choczewo” (Matuszewski, 2006a) i „ śela- zna” (Gurz ęda, 2004a). Zło Ŝe piasków i Ŝwirów „Mierzyno” (Gurz ęda, 2004b) zostało rów- nie Ŝ wybilansowane, poniewa Ŝ charakteryzuje si ę niekorzystnymi warunkami geologiczno- górniczymi i w cało ści znajduje si ę na terenie lasów.

Zło Ŝe wodnolodowcowych piasków „Choczewo I” zostało rozpoznane w kategorii C 1, na powierzchni 0,59 ha (Matuszewski, 2006b). Pod nadkładem gleby i gliny piaszczystej o grubo ści od 2,6 do 3,3 m ( średnio 2,9 m), zalegaj ą w formie pokładowej piaski z przewarstwieniami piasków ze Ŝwirami. Mi ąŜ szo ść kopaliny waha si ę od 12,3 do 14,4 m ( średnio 12,8 m). Zawarto ść ziarn poni Ŝej 2 mm (punkt piaskowy) wynosi od 79,0 do 85,0% ( średnio 81,8%), pyłów mineralnych od 1,4 do 1,5% ( średnio 1,5%), brak jest zanieczyszcze ń obcych. Zło Ŝe jest suche. Kopalina nadaje si ę do wykorzystania w budownictwie ogólnym i drogo- wnictwie. Zło Ŝe kredy jeziornej i gytii wapiennej oraz torfu (kopalina towarzysz ąca) „Perlino” zo- stało udokumentowane w kategorii C 1, na powierzchni 1,03 ha (kreda jeziorna i gytia wapienna) i 0,46 ha (torfy) (Matuszewski, 2000). Kreda i gytia wapienna wyst ępuj ą w formie pokładu. Kreda ma mi ąŜszo ść od 1,8 do 5,3 m ( średnio 2,6 m), a torf od 1,0 do 2,6 m ( średnio 1,7 m). Nadkład (bez torfu) tworzy gleba o grubo ści od 0,2 do 0,4 m ( średnio 0,3 m). W pod- ło Ŝu kredy wyst ępuj ą osady piaszczyste oraz ilaste zawieraj ące zmienn ą ilo ść substancji w ę- glanowej.

8 Tabela 1 Zło Ŝa kopalin i ich charakterystyka gospodarcza oraz klasyfikacja Zasoby Nr Wiek geologiczne Stan Przyczyny Kategoria Wydobycie Zastosowanie zło Ŝa Rodzaj kompleksu bilansowe zagospodaro- Klasyfikacja złó Ŝ konfliktowości Nazwa zło Ŝa rozpoznania (tys. ton) kopaliny na kopaliny litologiczno- (tys. ton) wania zło Ŝa zło Ŝa mapie surowcowego (tys. m 3)* wg stanu na rok 2007 (Gientka i in., 2008) Klasy 1-4 Klasy A-C 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 kj 19,4 - Sr 4 A - 3 Perlino Q C Z t* 6,0* 1 - Sr 4 -

4 Łętowo kj Q - C1 Z - Sr 4 A -

6 Choczewo I p Q 99 C1 G 9 Sd, Skb 4 A -

Łętowo II kj, t Q C1 ZWB

śelazna p Q C1 ZWB

9 9 Choczewo p Q C1 ZWB

Mierzyno pŜ Q C1 ZWB

Rubryka 3: p – piaski, p Ŝ – piaski i Ŝwiry, kj – kreda jeziorna i gytia wapienna, t – torfy, * - kopalina towarzysz ąca Rubryka 4: Q – czwartorz ęd Rubryka 7: zło Ŝa: G – zagospodarowane, Z – zaniechane, ZWB – wykreślone z Bilansu zasobów (zlokalizowane na mapie dokumentacyjnej doł ączonej do materiałów archiwalnych) Rubryka 9: Sd – drogowe, Skb – kruszywo budowlane, Sr – rolnicze Rubryka 10: zło Ŝa: 4 – powszechne, licznie wyst ępuj ące, łatwo dost ępne Rubryka 11: A – zło Ŝe małokonfliktowe

Kreda jeziorna charakteryzuje si ę: zasadowo ści ą ogóln ą od 41,8 do 46,9% ( średnio

44,3%), wilgotności ą zło Ŝow ą od 36,8 do 50,7% ( średnio 41,9%), zawarto ści ą SiO 2 od 9,60 do 13,81% ( średnio 12,74%) oraz CaO od 44,03 do 45,97% ( średnio 44,52%). Powy Ŝej kredy, w zachodniej cz ęś ci zło Ŝa, wyst ępuj ą torfy o miąŜ szo ści od 1,0 do 2,6 m ( średnio 1,7 m). Parametry jako ściowe torfów s ą nast ępuj ące: zawarto ść popiołu od 12,5 do 19,3% ( średnio 15,3%), stopie ń rozkładu poni Ŝej 50%, odczyn pH od 5,4 do 7,0% ( średnio 6,2%) oraz zawar- to ść siarki od 0,016 do 0,035%. Zło Ŝe jest zawodnione, swobodne zwierciadło wody wyst ępu- je na gł ęboko ści od 0,4 do 1,3 m. Kreda jeziorna, gytia wapienna oraz torfy mog ą by ć stoso- wane w rolnictwie do u Ŝyźniania gleb. Zło Ŝe kredy jeziornej i gytii wapiennej „Ł ętowo” zostało udokumentowane w kategorii

C1, na obszarze 4,80 ha (Matuszewski, 1997). Zło Ŝe ma form ę pokładu o mi ąŜ szo ści od 2,0 do 6,5 m ( średnio 4,9 m). W nadkładzie o grubo ści od 0,5 do 1,9 m ( średnio 1,1 m), wyst ępu- je gleba i torf (ze wzgl ędu na zbyt du Ŝą popielno ść – 28,2–55,1% i niewielk ą grubo ść w cało- ści został zaliczony do nadkładu), a zło Ŝe pod ścielaj ą piaski, mułki i iły. Kreda charakteryzuje si ę do ść równomiern ą średni ą zasadowo ści ą ogóln ą, wynosz ącą od 40,2 do 46,4%, średnio 43,9%. Posiada nisk ą wilgotno ść zło Ŝow ą zmieniaj ącą się od 43,4 do 57,7% ( średnio 50,1%), a zawarto ść CaO wynosi od 39,50 do 45,30% ( średnio 42,20%) i SiO 2 od 6,99 do16,72% (średnio 11,38%). ZłoŜe jest zawodnione, swobodne zwierciadło wód podziemnych jest na gł ęboko ści od 0,4 do 1,1 m. Drugi poziom wodono śny o zwierciadle napi ętym znajduje si ę na gł ęboko ści od 3,0 do 4,0 m. Kopalina mo Ŝe by ć stosowana w rolnictwie do wapnowania (odkwaszania) gleb. Według stanu na 31.12.2007 r. zasoby zło Ŝa zostały ju Ŝ wyeksploatowane, ale nie zostały rozliczone. Pod wzgl ędem konfliktowo ści złó Ŝ z chronionymi elementami środowiska przyrodniczego wszystkie zło Ŝa uznane zostały za małokonfliktowe. Stopie ń konfliktowo ści złó Ŝ kopalin pospolitych został uzgodniony z geologiem Pomorskiego Urz ędu Marszałkowskiego, a w przypadku złó Ŝ małych (do 2 ha powierzchni i wydobyciu rocznym nieprzekraczaj ącym 20 tys. m 3 ) z geologiem powiatowym.

V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin

Na obszarze arkusza Choczewo aktualnie zagospodarowane s ą dwa zło Ŝa – piasków „Choczewo I” oraz kredy jeziornej, gytii wapiennej i torfu „Perlino”. Koncesj ę na wydobycie kopaliny ze zło Ŝa „Choczewo I”, wa Ŝną do ko ńca 2016 roku, uzyskała firma „Roboty ziemno-transportowe, Radosław Fiedorowicz”. Na obszarze i terenie

10 górniczym o powierzchni 0,92 ha eksploatuje si ę piaski metod ą odkrywkow ą, przy pomocy koparki. Kopalina sprzedawana jest bez przeróbki. Wła ścicielem zło Ŝa „Perlino” jest osoba prywatna. Koncesja na eksploatacj ę tego złoŜa wa Ŝna jest do ko ńca 2010 roku. Ustanowiony został obszar górniczy o powierzchni 1,19 ha i teren górniczy o powierzchni 1,62 ha. Zło Ŝe nie jest eksploatowane od 2005 r. W wyniku prowadzonej działalno ści górniczej powstała sie ć wyrobisk o wymiarach około 30 na 50 m, wypełnionych wod ą. Eksploatacj ę zło Ŝa kruszywa naturalnego „Choczewo”, ze wzgl ędu na wyczerpanie za- sobów, zako ńczono w 2002 roku. Wyrobisko zrekultywowano w kierunku rolnym. Wydoby- cie piasków ze zło Ŝa „ śelazna” zako ńczono w 1993 roku. Aktualnie w wyrobisku zlokalizowane jest nielegalne składowisko odpadów. W latach 2003–2005 eksploatowano zło Ŝe kredy jeziornej „Ł ętowo II”, a w roku 2004 zako ńczono eksploatacj ę zło Ŝa kredy jeziornej „Ł ęto- wo”. Wyrobiska wypełnione s ą wod ą.

VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin

W granicach obszaru arkusza Choczewo, na podstawie analizy archiwalnych materia- łów geologicznych oraz wizji terenowej, wyznaczono jeden obszar prognostyczny torfów i jeden kredy jeziornej (tabela 2). Obszarów perspektywicznych nie wyznaczono. Na południe od miejscowo ści Przeb ędowo, na powierzchni 5,5 ha stwierdzono wyst ę- powanie torfowiska niskiego (Ostrzy Ŝek, D ębek, 1996). Jest to torfowisko rodzaju olesowego, w którym torfy maj ą średnio 1,5 m mi ąŜ szo ści. Ich szacunkowe zasoby wynosz ą około 84 tys. m3. Mog ą mie ć one zastosowanie w rolnictwie, do poprawy jako ści gleb. Rejon przebadany pod k ątem wyst ępowania kredy jeziornej poło Ŝony jest w południowo-wschodniej cz ęś ci obszaru arkusza pomi ędzy miejscowo ściami: Perlino, Mie- rzyno, Ł ętowo (Olszewski, 1988). Teren bada ń stanowiły ł ąki i pastwiska, poprzecinane rowami melioracyjnymi. Na powierzchni około 90 ha pod nadkładem torfu o mi ąŜ szo ści od 0,5 do 3,4 m zalega pokład kredy jeziornej i gytii wapiennej o grubo ści od 0,4 do 9,4 m. Mi ąŜ- szo ść osadów wapiennych mo Ŝe okaza ć si ę wi ększa, poniewa Ŝ nie zostały one przewiercone. Kopalina nadaje si ę do zastosowania w rolnictwie do odkwaszania gleb. Na omawianym terenie prowadzono równie Ŝ prace poszukiwawcze za zło Ŝami kruszywa naturalnego piaszczysto-Ŝwirowego w rejonie: Choczewa (Wojtkiewicz, Buczy ńska, 1967), Prusewa i Lublewa (Wojtkiewicz, Adamska-Je ńska, 1977), Mierzynka (Surma, 1986) i Mierzyna (Juszczak, J ędrzejewska, 1988). Wyniki przeprowadzonych prac okazały si ę nega-

11 tywne. Napotkano jedynie punktowe wyst ąpienia piasków lub piasków i Ŝwirów w śród glin zwałowych. Tabela 2 Wykaz obszarów prognostycznych Wiek Grubo ść Zasto- Numer Po- Parametry Zasoby Rodzaj kompleksu Grubo ść kompleksu sowa- obsza- wierzch- jakościowe kat. D kopali- litologiczno- nadkładu surowcowego 1 nie ru na nia od-do, śr. (tys. m 3)* ny surowcowe- (m) od-do, śr. kopa- mapie (ha) (%) (mln ton) go (m) liny 1 2 3 4 5 6 7 8 9 popielno ść – 5,8; I 5,5 t Q stopie ń rozkładu – 0 śr. 1,5 84* Sr 30 zawarto ść CaO: II 90 kj Q 0,5–3,4 0,4–9,4 2,5 Sr 35,4-51,5

Rubryka 3: t – torfy, kj – kreda jeziorna i gytia wapienna, Rubryka 4: Q – czwartorz ęd Rubryka 9: Sr – rolne

VII. Warunki wodne

1. Wody powierzchniowe

Obszar arkusza Choczewo poło Ŝony jest na granicy zlewni trzech rzek przymorza: Łe- by, Pia śnicy i Redy. Zachodnia cz ęść jest odwadniana przez rzek ę Chełst, która wraz z do- pływami Choczewk ą i Kanałem Biebrowskim nale Ŝy do zlewni Łeby. Wschodnia cz ęść obejmuje zlewnia Pia śnicy. Ten obszar odwadniany jest przez Bychowsk ą Strug ę i Białogór- sk ą Strug ę. Pas wydm ci ągn ących si ę wzdłu Ŝ wybrze Ŝa nale Ŝy do bezpo średniej zlewni Mo- rza Bałtyckiego. Na obszarze doliny nadmorskiej stosunki wodne regulowane s ą systemem rowów melioracyjnych zwi ązanych z Kanałem Biebrowskim i Białogórsk ą Strug ą. Przeja- wem wód podziemnych na powierzchni terenu s ą źródła. Du Ŝy obszar źródliskowy znajduje si ę w rejonie Górczyna. Najwi ększymi zbiornikami wód powierzchniowych s ą jeziora – Choczewskie o powierzchni 177,7 ha i Sali ńskie (Salino) o powierzchni 70,7 ha. Na omawianym obszarze Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska w ostatnich latach nie prowadziła pomiarów jako ści wód powierzchniowych.

2. Wody podziemne

Charakterystyka wód podziemnych została opracowana na podstawie arkusza Chocze- wo Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000 (Lidzbarski, 2000). W granicach obszaru arkusza wydzielono dwa u Ŝytkowe pi ętra wodono śne: czwartorz ędowe i trzeciorz ędowe.

12 Czwartorz ędowe pi ętro wodono śne jest wykształcone w dwóch poziomach: mi ędzymo- renowym i podglinowym. Poziom mi ędzymorenowy wyst ępuje w osadach wodnolodowcowych zlodowace ń środkowopolskich i północnopolskich, najcz ęś ciej poł ączonych w jeden kompleks wodonośny. Tylko w północnej cz ęś ci terenu, w okolicach Szklanej Huty, Słajkowa i Osieków, jest on przedzielony warstw ą glin zwałowych. Ł ączna mi ąŜ szo ść warstwy wodono śnej zazwyczaj wynosi 15–30 m, maksymalnie osi ąga 40 m. Poziom ten wyst ępuje najcz ę- ściej na gł ęboko ści 30–45 m, a nie mniejszej ni Ŝ 15 m. Wydajno ść potencjalna studni w połu- dniowej i środkowej cz ęś ci obszaru arkusza wynosi od 60 do 100 m 3/h, w pozostałej cz ęś ci zmniejsza si ę do około 30–50 m 3/h. Średni współczynnik filtracji wynosi 32 m/24h. Poziom ten jest zasilany z powierzchni terenu, przez wody opadowe. Drena Ŝ wód podziemnych od- bywa si ę głównie w kierunku Bałtyku, tylko lokalnie zwi ązany jest z Bychowsk ą Strug ą i rzeką Chełst. Poziom ten charakteryzuje si ę dobrymi warunkami hydrogeologicznymi, dlatego w jego obr ębie wyznaczono jeden z głównych zbiorników wód podziemnych „Zbiornik mi ędzymorenowy Salino” nr 108 (fig. 3). Jest to zbiornik mi ędzymorenowy o charakterze porowym, podlegaj ący na całej swojej powierzchni najwy Ŝszej ochronie (Kleczkowski, 1990). W roku 2001 została wykonana jego szczegółowa dokumentacja hydrogeologiczna (Bralczyk, 2001). Na mapie wrysowano granice GZWP nr 108 według dokumentacji. Sza- cunkowe zasoby dyspozycyjne tego zbiornika wynosz ą 45 tys. m 3/24h. Drugi czwartorz ędowy poziom wodono śny – podglinowy – ograniczony jest do wyst ę- powania osadów fluwioglacjalnych zlodowace ń południowopolskich, głównie w obr ębie struktur kopalnych. Wyst ępuje na gł ęboko ści od 120 do 200 m. Przykrywaj ą go gliny zwało- we młodszych zlodowace ń. Jego mi ąŜ szo ść zmienia si ę od ponad 100 m w południowej cz ę- ści obszaru arkusza do 20–70 m w cz ęś ci północnej. Parametry hydrogeologiczne pochodz ą tylko z jednego otworu. Wydajno ść potencjalna studni wynosi 30 m 3/h, współczynnik filtracji 18,8 m/24h. Zwierciadło swobodne wody stabilizuje si ę na rz ędnej 22 m n.p.m. Poziom ten na omawianym obszarze nie jest eksploatowany i stanowi podrz ędny poziom wodono śny. Pi ętro trzeciorz ędowe wyst ępuje prawie na całym obszarze arkusza, poza rejonami gł ę- bokich rozci ęć erozyjnych. Jest ono wykształcone w oligoce ńskich osadach piaszczystych, a mi ąŜ szo ść si ęga 20 m. W kierunku północnym traci znaczenie u Ŝytkowego pi ętra wodono- śnego ze wzgl ędu na malej ącą mi ąŜ szo ść oraz zwi ększenie si ę ilo ści frakcji ilastej w pia- skach. To pi ętro wodono śne wyst ępuje zazwyczaj na gł ęboko ści poni Ŝej 100 m, tylko lokalnie płycej – do 50 m. Wydajno ść potencjalna studni wynosi od 30 do 50 m 3/h na wschodzie i od 60 do 90 m 3/h na zachodzie terenu, a współczynnik filtracji waha si ę od 8 do 15 m/24h.

Fig. 3. Poło Ŝenie arkusza Choczewo na tle obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony, w skali 1:500 000 wg A.S. Klecz- kowskiego (1990)

1 – Obszar Najwy Ŝszej Ochrony (ONO); 2 – Obszar Wysokiej Ochrony (OWO); 3 – granica GZWP w o środku porowym; 4 – wi ększe jeziora

Numer i nazwa GZWP, wiek utworów wodono śnych: 107 – Pradolina rzeki Łeby, czwartorz ęd (Q); 108 – Zbiornik mi ędzymorenowy Salino, czwartorz ęd (Q); 109 – Dolina kopalna śarno- wiec, czwartorz ęd (Q); 110 – Pradolina Kaszubska i rzeka Reda, czwartorz ęd (Q)

Główn ą stref ę zasilania tego pi ętra stanowi Wysoczyzna śarnowiecka, natomiast baz ę drena Ŝu tworzy dno Bałtyku. Poziom oligoce ński pełni podrz ędn ą rol ę w zaopatrzeniu w wo- dę, a tylko na obszarach pozbawionych płytszych poziomów wodono śnych zyskuje rang ę głównego poziomu wodono śnego. W rejonie Wojciechowa, Słuchowa i Choczewa w miejscach bezpo średniego zalegania mioce ńskich utworów wodono śnych pod poziomem mi ędzymorenowym, pi ętro czwartorz ę- dowe i trzeciorz ędowe tworz ą wspólny poziom wodono śny.

14 Na mapie zaznaczono wi ększe uj ęcia wód podziemnych. S ą to głównie uj ęcia przemy- słowe byłych Pa ństwowych Gospodarstw Rolnych oraz komunalne, wykorzystuj ące najcz ę- ściej wody pi ętra czwartorz ędowego.

VIII. Strefa wybrze Ŝa

Obszar arkusza Choczewo obejmuje stref ę brzegow ą mi ędzy 153,3 a 169,9 km. Jest to wybrze Ŝe wydmowe. Wydmy wyst ępuj ą wzdłu Ŝ całego wybrze Ŝa. Wi ększo ść z nich przekracza 10 m wysoko ści wzgl ędnej, a maksymalnie niektóre z nich prawie 30 m wysoko ści wzgl ędnej (rejon Białogóry i na północ od Sasina). Pla Ŝa ma szeroko ść 15–90 m, a jej wysoko ść wynosi przewa Ŝnie 0,5–1,0 m, dochodz ąc do około 1,5 m u podnó Ŝa wału wydmowego. Brzeg morski jest nieustabilizowany na krótkich od- cinkach: 154,2– 54,6 km, 155,5– 56,7 km, 159,3–160,2 km, 162,4–163,5 i 164,1–165,8 (Zacho- wicz i in., 2007).

IX. Geochemia środowiska

1. Gleby

Kryteria klasyfikacji gleb Dla oceny zanieczyszczenia gleb zastosowano warto ści dopuszczalne st ęŜ eń metali określone w Zał ączniku do Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów gleby oraz standardów jako ści ziemi (DzU nr 165 z dnia 4 pa ździernika 2002 r., poz. 1359). Dopuszczalne warto ści pierwiastków dla poszczególnych grup u Ŝytkowania, ich zakresy oraz przeci ętne zawarto ści w glebach z terenu arkusza Cho- czewo, umieszczono w tabeli 3. W celu porównania tabel ę uzupełniono danymi o zawarto ści przeci ętnych (median) pierwiastków w glebach terenów niezabudowanych Polski (najmniej zanieczyszczonych w kraju).

Materiał i metody bada ń laboratoryjnych Dla oceny zanieczyszczenia gleb wykorzystano wyniki ze zbioru analiz chemicznych wykonanych do „Atlasu geochemicznego Polski 1:2 500 000” (Lis, Pasieczna, 1995) − opró- bowanie w siatce 5x5 km. Próbki gleb pobierano za pomoc ą sondy r ęcznej z wierzchniej warstwy (0,0–0,2 m) w regularnej siatce 5x5 km. Pobierana gleba o masie około 1000 g była su- szona w temp. pokojowej, kwartowana i przesiewana przez sita nylonowe. Przedmiotem zain-

15 teresowania była grupa metali, której źródłem s ą zanieczyszczenia antropogeniczne, a wi ęc pierwiastki słabo zwi ązane i łatwo ługowane z gleb. Tabela 3 Zawarto ść metali w glebach (w mg/kg)

Zakresy zawarto- Warto ść prze- Warto ść przeci ęt- ści w glebach na ci ętnych (me- nych (median) Warto ści dopuszczalne st ęŜ eń w glebie arkuszu 4 – Cho- dian) w glebach w glebach obszarów lub ziemi (Rozporz ądzenie Ministra czewo na arkuszu 4 – niezabudowanych Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r.) Choczewo Polski 4)

Metale N=8 N=8 N=6522 Frakcja ziarnowa <1 mm Grupa B 2) Grupa C 3) Mineralizacja Grupa A 1) HCl (1:4) Gł ęboko ść (m p.p.t.) Gł ęboko ść (m p.p.t.) 0,0 –0,3 0–2 0,0–0,2 As Arsen 20 20 60 <5–<5 <5 <5 Ba Bar 200 200 1000 4–31 19 27 Cr Chrom 50 150 500 <1–5 3 4 Zn Cynk 100 300 1000 9–37 22 29 Cd Kadm 1 4 15 <0,5–<0,5 <0,5 <0,5 Co Kobalt 20 20 200 2–2 2 2 Cu Mied ź 30 150 600 <1–6 3 4 Ni Nikiel 35 100 300 <1–4 3 3 Pb Ołów 50 100 600 4–13 11 12 Hg Rt ęć 0,5 2 30 <0,05–0,10 0,06 <0,05 Ilo ść badanych próbek gleb z arkusza 4 – Choczewo 1) grupa A w poszczególnych grupach u Ŝytkowania a) nie ruchomo ści gruntowe wchodz ące w skład obszaru As Arsen 8 poddanego ochronie na podstawie przepisów ustawy Ba Bar 8 Prawo wodne, Cr Chrom 8 b) obszary poddane ochronie na podstawie przepisów Zn Cynk 8 o ochronie przyrody; je Ŝeli utrzymanie aktualnego Cd Kadm 8 poziomu zanieczyszczenia gruntów nie stwarza zagro- Co Kobalt 8 Ŝenia dla zdrowia ludzi lub środowiska – dla obszarów Cu Mied ź 8 tych st ęŜ enia zachowuj ą standardy wynikaj ące ze sta- Ni Nikiel 8 nu faktycznego, Pb Ołów 8 2) grupa B – grunty zaliczone do u Ŝytków rolnych Hg Rt ęć 8 z wył ączeniem gruntów pod stawami i gruntów pod Sumaryczna klasyfikacja badanych gleb z obszaru rowami, grunty le śne oraz zadrzewi one i zakrzewione, arkusza 4 – Choczewo do poszczególnych grup u Ŝyt- nieu Ŝytki, a tak Ŝe grunty zabudowane i zurbanizowane kowania (ilo ść próbek) z wył ączeniem terenów przemysłowych, u Ŝytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych, 3) grupa C – tereny przemysłowe, u Ŝytki kopalne, tereny komunikacyjne, 8 4) Lis, Pasieczna, 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1: 2 500 000 N – ilo ść próbek

Gleby mineralizowano w kwasie solnym (HCl 1:4), w temp. 90 oC, w ci ągu 1 godziny. Oznaczenia As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Ni, Pb i Zn wykonano za pomoc ą atomowej spektrometrii

16 emisyjnej ze wzbudzeniem plazmowym (ICP-AES Inductively Coupled Plasma Atomic Emis- sion Spectrometry ) z zastosowaniem spektrometrów: PV 8060 firmy Philips i JY 70 Plus Geo- plasma firmy Jobin-Yvon. Analizy Hg przeprowadzono metod ą absorpcyjnej spektrometrii atomowej technik ą zimnych par (CV-AAS Cold Vapour Atomic Absorption Spectrometry ) z uŜyciem spektrometru Perkin-Elmer 4100 ZL z systemem przepływowym FIAS-100. Wszyst- kie oznaczenia wykonano w laboratorium Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. Kontrol ę jakości gwarantowały analizy wielokrotne tych samych próbek umieszczanych losowo w seriach analitycznych oraz stosowanie materiałów referencyjnych (wzorce Montana Soil, SRM 2710, SRM 2711, IAEA/Soil 7).

Prezentacja wyników Zastosowana g ęsto ść pobierania próbek (1 próbka na około 25 km 2) nie jest dostateczna do wykre ślenia izoliniowej mapy zawarto ści pierwiastków zgodnie z zasadami przyj ętymi w kartografii (dla skali 1:50 000 konieczne jest opróbowanie w siatce 0,5x0,5 km, czyli jedna próbka – jedna informacja na 1 cm2 mapy dla całego arkusza). Wyniki bada ń geochemicznych zostały wi ęc przedstawione na mapie w postaci punktów. Lokalizacj ę miejsc pobierania próbek (wraz z numeracj ą zgodn ą z baz ą danych) przedstawiono na mapie w postaci kwadratów wypełnionych kolorem przyj ętym dla gleb zaklasyfikowanych do grupy A (zgodnie z Rozporz ądzeniem. Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r.).

Zanieczyszczenie gleb metalami Wyniki bada ń geochemicznych gleb odniesiono zarówno do warto ści st ęŜ eń dopuszczalnych metali okre ślonych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r., jak i do warto ści przeci ętnych okre ślonych dla gleb obszarów niezabudowanych ca- łego kraju (tabela 3). Przeci ętne zawarto ści: arsenu, baru, chromu, cynku, kadmu, kobaltu, miedzi, niklu i ołowiu w badanych glebach arkusza s ą mniejsze lub równe w stosunku do warto ści przeci ęt- nych (median) w glebach obszarów niezabudowanych Polski. Wi ększ ą warto ść mediany wykazuje jedynie zawarto ść rt ęci. Pod wzgl ędem zawarto ści metali, badane próbki spełniaj ą warunki klasyfikacji do grupy A (standard obszaru poddanego ochronie), co pozwala na wielofunkcyjne u Ŝytkowanie gruntów. Z uwagi na zbyt nisk ą g ęsto ść opróbowania dane prezentowane na mapie nie umo Ŝli- wiaj ą oceny zanieczyszczenia gleb z terenu całego arkusza. Pozwalaj ą tylko na oszacowanie ich stanu w miejscach pobrania i w niezbyt odległym otoczeniu.

17 2. Osady

W osadach, powstaj ących na dnie jezior, rzek i zbiorników zaporowych, w wyniku se- dymentacji zawiesin mineralnych i organicznych pochodz ących z erozji, a tak Ŝe składników wytr ącaj ących si ę z wody oraz osadzania si ę materiału docieraj ącego ze ściekami przemysło- wymi i komunalnymi, jest zatrzymywana wi ększo ść potencjalnie szkodliwych metali i zwi ąz- ków organicznych trafiaj ących do wód powierzchniowych. Zanieczyszczone osady wodne mog ą szkodliwe oddziaływa ć na zasoby biologiczne wód powierzchniowych i cz ęsto po śred- nio na zdrowia człowieka. Osady o wysokiej zawarto ści szkodliwych składników s ą poten- cjalnym ogniskiem zanieczyszczenia środowiska. Cz ęść szkodliwych składników zawartych w osadach mo Ŝe ulega ć ponownemu uruchomieniu do wody w nast ępstwie procesów chemicznych i biochemicznych przebiegaj ących w osadach, jak równie Ŝ mechanicznego poru- szenia wcze śniej odło Ŝonych zanieczyszczonych osadów na skutek naturalnych procesów albo podczas transportu b ądź bagrowania. Tak Ŝe podczas powodzi zanieczyszczone osady mog ą by ć przemieszczane na gleby tarasów zalewowych albo transportowane w dół rzek.

Kryteria oceny osadów Jako ść osadów dennych, w aspekcie ich zanieczyszczenia metalami ci ęŜ kimi oceniono na podstawie kryteriów zawartych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz st ęŜ eń substancji, które powoduj ą, Ŝe urobek jest zanieczyszczony (DzU nr 55 poz. 498 z 14.05.2002 r.). Dla oceny jako ści osadów wodnych ze wzgl ędów ekotoksykologicznych zastosowano warto ści PEL (ang. Probable Effects Levels ) – okre ślaj ące zawarto ść pierwiastka, powy Ŝej której prawdopodobny jest szkodliwy wpływ zanieczyszczonych osadów na organizmy wodne. W tabeli 4 zamieszczono obowi ązuj ące w Polsce dopuszczalne zawarto ści pierwiastków w osadach wydobywanych podczas regulacji rzek, kanałów portowych i melioracyjnych oraz wartości ich tła geochemicznego dla osadów wodnych Polski i ich warto ści PEL .

Materiał i metody bada ń laboratoryjnych W opracowaniu wykorzystane zostały dane z bazy GEMONOS , zawieraj ącej wyniki bada ń geochemicznych osadów wodnych Polski wykonywanych na zlecenie Głównego In- spektora Ochrony Środowiska w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska (PM Ś).

18 Tabela 4 Zawarto ść pierwiastków i trwałych zanieczyszcze ń organicznych w osadach wodnych (mg/kg) Rozporz ądzenie Pierwiastek PEL ** Tło geochemiczne MŚ* Arsen (As) 30 17 <5 Chrom (Cr) 200 90 6 Cynk (Zn) 1000 315 73 Kadm (Cd) 7,5 3,5 <0,5 Mied ź (Cu) 150 197 7 Nikiel (Ni) 75 42 6 Ołów (Pb) 200 91 11 Rt ęć (Hg) 1 0,49 <0,05 * – ROZPORZ ĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. we sprawie rodzajów oraz st ęŜ eń substancji, które powoduj ą, Ŝe urobek jest zanieczyszczony. Dziennik Ustaw Nr 55 poz. 498 z dnia 14 ma- ja2002 r. ** – MACDONALD D., 1994 – Approach to the Assessment of sediment quality in Florida Coastal Waters. Vol. 1 – Development and evaluation of sediment quality assessment guidelines.

Próbki osadów jeziornych pobrano z gł ęboczków jeziora. W badaniach analitycznych wykorzystano frakcj ę ziarnowa drobniejsza ni Ŝ 0,2 mm. Zawarto ści arsenu, chromu, ołowiu, miedzi, niklu i cynku oznaczono metod ą atomowej spektrometrii emisyjnej ze wzbudzeniem plazmowym (ICP-OES), z roztworów uzyskanych po roztworzeniu próbek osadów wod ą kró- lewsk ą, oznaczenia kadmu wykonano metod ą absorpcyjnej spektrometrii atomowej w wersji płomieniowej (FAAS) tak Ŝe z roztworów uzyskanych po roztworzeniu próbek osadów wod ą królewsk ą, a oznaczenia zawarto ści rt ęci wykonano z próbki stałej metod ą spektrometrii absorpcyjnej przy zastosowaniu techniki zimnych par (CV-AAS). Wszystkie oznaczenia wykonano w Centralnym Laboratorium Chemicznym Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie.

Prezentacja wyników Lokalizacj ę miejsc opróbowania osadów przedstawiono na mapie w postaci trójk ąta o odmiennych kolorach dla osadów zaklasyfikowanych do zanieczyszczonych (czerwony) lub niezanieczyszczonych (fioletowy) i o nieprzekroczonych warto ściach PEL (niebieski). Przy klasyfikacji stosowano zasad ę zaliczania osadów do danej grupy, gdy zawarto ść , Ŝadnego pierwiastka nie przewy Ŝszała górnej granicy warto ści dopuszczalnej w tej grupie. W przypadku zakwalifikowania osadu do zanieczyszczonego ka Ŝdy punkt opisano na mapie symbolami pierwiastków decyduj ących o zanieczyszczeniu.

19 Zanieczyszczenie osadów Spo śród jezior znajduj ących si ę na arkuszu zbadane zostały osady jezior Choczewo i Sali ńskiego. Osady jeziora Choczewo charakteryzuj ą si ę bardzo niskimi zawarto ściami potencjalnie szkodliwych składników za ś osady Jeziora Sali ńskiego wykazuj ą podwy Ŝszone zawarto ści tych pierwiastków, zwłaszcza chromu, cynku i ołowiu. Jednak Ŝe s ą to zawarto ści ni Ŝsze od ich dopuszczalnych st ęŜ eń według rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r., s ą one równie Ŝ ni Ŝsze ni Ŝ ich warto ści PEL , powy Ŝej której obserwuje si ę szkodliwe oddziaływanie na organizmy wodne. Dane prezentowane na mapie umo Ŝliwiaj ą jedynie ocen ę zanieczyszczenia osadów w miejscach pobrania i w niezbyt odległym otoczeniu. Powinny by ć jednak sygnałem dla odpowiednich urz ędów i władz wskazuj ącym na konieczno ść podj ęcia bada ń szczegółowych i wskazania źródeł zanieczyszcze ń, nawet w przypadku, gdy przekroczenia zawarto ści dopuszczalnych zaobserwowano tylko dla jednego pierwiastka. Tabela 5 Zawarto ść pierwiastków w osadach jeziornych (mg/kg) Choczewo Jezioro Sali ńskie Pierwiastek (2000 r.) (2000 r.) Arsen (As) <5 8 Chrom (Cr) 7 40 Cynk (Zn) 15 151 Kadm (Cd) <0,5 0,7 Mied ź (Cu) 2 18 Nikiel (Ni) 3 24 Ołów (Pb) 8 59 Rt ęć (Hg) 0,013 0,107

3. Pierwiastki promieniotwórcze

Materiał i metody bada ń Do okre ślenia dawki promieniowania gamma i st ęŜ enia radionuklidów poczarnobylskiego cezu wykorzystano wyniki bada ń gamma-spektrometrycznych wykonanych dla Atlasu Radioekologicznego Polski 1:750 000 (Strzelecki i in., 1993,1994). Pomiary gamma-spektometryczne wykonywano wzdłu Ŝ profili o przebiegu N–S, przecinaj ących Polsk ę co 15”. Na profilach pomiary wykonywano co 1 kilometr, a w przypadku stwierdzenia stref o podwy Ŝszonej promieniotwórczo ści pomiary zag ęszczano do 0,5 km. Sonda pomiarowa była umieszczona na wysoko ści 1,5 metra nad powierzchni ą terenu, a czas pomiaru wynosił 2 minuty. Pomiary wykonywano spektrometrem GS-256 produkowanym przez „Geofizyk ę” Brno (Czechy).

20 4W PROFIL ZACHODNI 4E PROFIL WSCHODNI

21 21

Fig. 4. Zanieczyszczenia gleb pierwiastkami promieniotwórczymi na obszarze arkusza Choczewo (na osi rzędnych – opis siatki kilometrowej arkusza)

Prezentacja wyników Z uwagi na to, Ŝe g ęsto ść opróbowania nie pozwala na opracowanie map izoliniowych w skali 1:50 000, wyniki przedstawiono w formie słupkowej (fig. 4) dla dwóch kraw ędzi arkusza mapy (zachodniej i wschodniej). Zabieg taki jest mo Ŝliwy, gdy Ŝ te dwie kraw ędzie s ą zbie Ŝne z generalnym przebiegiem profili pomiarowych. Wykresy słupkowe sporz ądzono jedynie dla punktów zlokalizowanych na opisywanym arkuszu, natomiast do interpretacji wykorzystano informacje zawarte w profilach na arkuszu s ąsiaduj ącym wzdłu Ŝ zachodniej lub wschodniej granicy opisywanego arkusza. Prezentowane wyniki dawki promieniowania gamma obejmuj ą sum ę promieniowania pochodz ącego od radionuklidów naturalnych (uran, potas, tor) i sztucznych (cez).

Wyniki Warto ści dawki promieniowania gamma wzdłu Ŝ profilu zachodniego wahaj ą si ę w przedziale od około 8 do około 42 nGy/h. Przeci ętnie warto ść ta wynosi około 25 nGy/h i jest ni Ŝsza od średniej dla obszaru Polski wynosz ącej 34,2 nGy/h. Wzdłu Ŝ profilu wschodniego warto ści promieniowania gamma s ą podobne – zmieniaj ą si ę od około 10 do około 40 nGy/h i przeci ętnie wynosz ą tak Ŝe około 25 nGy/h. Wzdłu Ŝ obydwu profili najwy Ŝszymi dawkami promieniowania gamma (około 30– 40 nGy/h) cechuj ą si ę gliny zwałowe, a najni Ŝszymi – torfy i piaski eoliczne (8–15 Gy/h). St ęŜ enia radionuklidów poczarnobylskiego cezu zmierzone wzdłu Ŝ obu profili s ą bardzo niskie, charakterystyczne dla obszarów bardzo słabo zanieczyszczonych. Wzdłu Ŝ profilu zachodniego wynosz ą od 0,9 do 2,9 kBq/m 2, a wzdłu Ŝ profilu wschodniego wahaj ą si ę od 0 do 3,6 kBq/m 2.

X. Składowanie odpadów

Zasady wydzielania potencjalnych obszarów lokalizacji składowisk odpadów Przy okre ślaniu obszarów predysponowanych do lokalizowania składowisk uwzgl ęd- niono zasady i wskazania zawarte w „Ustawie o odpadach” oraz w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk odpadów. W nielicznych przypadkach przyjęto zmodyfikowane rozwi ązania w stosunku do wymienionych aktów prawnych, co wynika ze skali oraz charakteru opracowania kartograficznego i nie stoi w sprzeczno ści z mo Ŝliwo ści ą pó źniejszych weryfikacji i uszczegółowie ń na etapie projektowania składowisk.

22 Na mapie, w nawi ązaniu do powy Ŝszych kryteriów, wyznaczono: 1) tereny wył ączone całkowicie z mo Ŝliwo ści lokalizacji wszystkich typów składowisk ze wzgl ędu na wymagania ochrony hydrosfery, przyrody, infrastruktury oraz warunki in- Ŝyniersko-geologiczne; 2) tereny preferowane do lokalizowania w ich obr ębie składowisk odpadów, ze wzgl ędu na istnienie naturalnej, gruntowej warstwy izolacyjnej, s ą one traktowane jako potencjalne obszary lokalizowania składowisk (POLS); 3) tereny nieposiadaj ące naturalnej warstwy izolacyjnej, na których mo Ŝliwa jest jednak lokalizacja składowisk odpadów pod warunkiem wykonania sztucznej bariery izolacyjnej dla dna i skarp obiektu. Wymagania dotycz ące naturalnych cech izolacyjnych podło Ŝa, a tak Ŝe ścian bocznych potencjalnych składowisk s ą uzale Ŝnione od typu składowanych odpadów (tabela 6). Tabela 6 Kryteria izolacyjnych wła ściwo ści gruntów

Wymagania dotycz ące naturalnej bariery geologicznej Rodzaj składowanych odpadów Mi ąŜ szo ść Współczynnik filtracji k Rodzaj gruntów [m] [m/s] N – odpady niebezpieczne ≥ 5 ≤ 1 x 10 -9 Iły, iłołupki K – odpady inne ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne 1 – 5 ≤ 1 x 10 -9 O – odpady oboj ętne ≥ 1 ≤ 1 x 10 -7 Gliny

Ocena wykształcenia naturalnej bariery geologicznej pozwala na wyró Ŝnienie w obr ębie POLS: - warunków izolacyjno ści podłoŜa zgodnych z wymaganiami przyj ętymi w tabeli 6; - zmiennych wła ściwo ści izolacyjnych podło Ŝa (warstwa izolacyjna znajduje si ę pod przy- kryciem osadami piaszczystymi o mi ąŜ szo ści do 2,5 m; mi ąŜ szo ść lub jednorodno ść warstwy izolacyjnej jest zmienna). Omawiane wy Ŝej wydzielenia przestrzenne zostały przedstawione na Planszy B Mapy geo środowiskowej Polski. Jednocze śnie na doł ączonej do materiałów archiwalnych mapie dokumentacyjnej, wskazano lokalizacj ę wybranych wierce ń, których profile geologiczne wykorzystano przy wyznaczaniu obszarów POLS. Tło dla przedstawianych na Planszy B informacji stanowi stopie ń zagro Ŝenia głównego uŜytkowego poziomu wodono śnego, przeniesiony z arkusza Choczewo Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000 (Lidzbarski, 2000). Stopie ń zagro Ŝenia wód podziemnych wyznaczono w pi ęciostopniowej skali (bardzo wysoki, wysoki, średni, niski, bardzo niski)

23 i jest on funkcj ą nie tylko warto ści parametrów filtracyjnych warstwy izoluj ącej (odporności poziomu wodono śnego na zanieczyszczenia), ale takŜe czynników zewn ętrznych, takich jak istnienie na powierzchni ognisk zanieczyszcze ń czy obszarów prawnie chronionych. Stopie ń ten jest parametrem zmiennym i syntetyzuj ącym ró Ŝne naturalne i antropogeniczne uwarun- kowania. Dlatego te Ŝ obszarów o ró Ŝnym stopniu zagro Ŝenia nie nale Ŝy wprost porównywa ć z wyznaczonymi na Planszy B terenami pod składowiska odpadów. Wydzielone tereny o do- brej izolacyjno ści (POLS) mog ą współwyst ępowa ć z obszarami o ró Ŝnym zagroŜeniu jakości wód podziemnych. Informacje zaprezentowane na tej planszy zawieraj ą elementy wiedzy o środowisku, niezb ędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym. Naturalne warunki izolacyjno ści podło Ŝa s ą przesłank ą nie tylko przy projektowaniu składowisk odpa- dów, lecz tak Ŝe powinny by ć uwzgl ędniane przy lokalizowaniu innych obiektów zaliczanych do kategorii szczególnie uci ąŜ liwych dla środowiska lub mog ących pogorszy ć jego stan. Na terenach nieobj ętych bezwzgl ędnym zakazem lokalizowania składowisk przeanali- zowano tak Ŝe mo Ŝliwo ść istnienia wyrobisk po eksploatacji kopalin, które z racji na pozosta- wienie niezagospodarowanych nisz i zagł ębie ń w morfologii terenu mogłyby by ć rozpatrywa- ne jako potencjalne miejsca składowania odpadów pod warunkiem wykorzystania naturalnej bądź stworzenia sztucznej bariery izolacyjnej.

Obszary o bezwzgl ędnym zakazie lokalizacji składowisk odpadów Około 80% l ądowej cz ęś ci arkusza Choczewo obejmuje bezwzgl ędny zakaz lokalizowania wszystkich typów składowisk odpadów. Wył ączenia tych obszarów, w wielu przypadkach nakładaj ące si ę na siebie wydzielono ze wzgl ędu na: - wyst ępowanie holoce ńskich osadów rzecznych w dolinach rzek: Chełst, Bychowska Stru- ga i innych mniejszych cieków; - tereny bagienne i podmokłe, w tym ł ąki na glebach pochodzenia organicznego wraz ze stref ą o szeroko ści 250 m; - tereny poło Ŝone w obr ębie zagł ębie ń bezodpływowych, wypełnione w znacznym stopniu piaskami humusowymi i namułami; - obszary predysponowane do wyst ępowania osuwisk lub ruchów masowych na terenie arkusza (Grabowski i in., 2007); - strefa pasa o szeroko ści 1 km wzdłu Ŝ wybrze Ŝa morskiego; - obszary o nachyleniu stoków przekraczaj ących 10°; - obszary mis jeziornych i ich stref kraw ędziowych (Jezioro Choczewskie, Jezioro Salino) oraz inne drobne zbiorniki wód powierzchniowych wraz z buforem o szeroko ści 250 m;

24 - obszary źródliskowe wraz ze stref ą o szeroko ści 250 m; - obszar ochronny GZWP nr 108 – Zbiornik mi ędzymorenowy Salino; - kompleksy le śne o powierzchni powy Ŝej 100 ha; - rezerwaty przyrody: le śne („Babnica”, „Choczewskie Cisy”, „Borkowskie W ąwozy”) i florystyczny („Białogóra”); - obszary Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 – ochrony ptaków „Lasy L ęborskie” oraz ochrony siedlisk „Pia śnickie Ł ąki” i „Białogóra”; - obszary zwartej zabudowy i infrastruktury (istniej ącej i projektowanej) w obr ębie miejscowo ści gminnej Choczewo oraz innych mniejszych miejscowo ści; - teren lotniska Łebie ń-Lędziechowo.

Charakterystyka i ograniczenia warunkowe obszarów spełniaj ących wymagania dla składo- wania odpadów oboj ętnych Rejony, w których lokalizacja składowisk jest dopuszczalna, zajmuj ą około 20% terenu arkusza, głównie w jego środkowej, południowo-zachodniej i wschodniej cz ęś ci. W granicach arkusza wyznaczono potencjalne obszary preferowane do lokalizacji skła- dowisk odpadów oboj ętnych. Wydzielono je w miejscach, które posiadaj ą naturaln ą warstw ę izolacyjn ą wykształcon ą w postaci pakietu gruntów spoistych, spełniaj ących wymagania izolacyjno ści podło Ŝa okre ślone dla naturalnych barier geologicznych (zgodnie z tabel ą 6). W obr ębie omawianego terenu cechy izolacyjne spełniaj ące warunki pod składowanie odpa- dów oboj ętnych wykazuj ą gliny zwałowe zlodowace ń północnopolskich (wisły) i zlodowace ń środkowopolskich (warty). Obszary preferowane do składowania odpadów wyznaczono głównie w obr ębie wyst ę- powania glin zwałowych zlodowace ń wisły. S ą one przewa Ŝnie piaszczyste, a miejscami, do gł ęboko ści 1–2 m – ilaste. Le Ŝą one głównie na osadach wodnolodowcowych, a miejscami na osadach zastoiskowych zlodowace ń północnopolskich (wisły). Niewielki obszar POLS (rejon Biebrowa) wyznaczono w obr ębie wyst ępowania glin zwałowych zlodowace ń środkowopol- skich (warty). Gliny te s ą pylaste i piaszczyste, z licznymi przewarstwieniami mułków i pia- sków. Analiza otworów archiwalnych BDH oraz przekroju geologicznego zamieszczonego na Szczegółowej mapie geologicznej Polski arkusz Choczewo wraz z obja śnieniami (Skompski, 1985a, 1985b) wykazuje, Ŝe mi ąŜ szo ść pakietu izolacyjnego zbudowanego z glin zwałowych zlodowacenia (wisły), wynosi 2–10 m, a lokalnie mo Ŝe osi ągn ąć kilkana ście metrów. Wyst ę- puj ące przypowierzchniowo gliny zwałowe zlodowacenia warty mog ą równie Ŝ osi ągn ąć

25 mi ąŜ szo ść kilkunastu metrów. W miejscach tych mo Ŝna zatem spodziewa ć si ę korzystniej- szych parametrów charakteryzuj ących naturaln ą barier ę izolacyjn ą. Mi ąŜ szo ść glin w obr ębie potencjalnych obszarów lokalizowania składowisk jest zgod- na z wymaganiami dla utworzenia składowiska odpadów oboj ętnych i wynosi od 2 do kilkunastu metrów. Rejony o zmiennych wła ściwo ściach izolacyjnych dla składowisk tego typu odpadów wyznaczono w miejscach, gdzie warstwa glin zwałowych jest przykryta eluwiami oraz piaskami rzecznymi b ądź wodnolodowcowymi o mi ąŜ szo ści nieprzekraczaj ącej 2,0 m, równie Ŝ tam gdzie wyst ąpienia glin zajmuj ą niewielkie powierzchnie lub tam gdzie w obr ębie ich wyst ępowania budowa geologiczna jest do ść skomplikowana. Tereny wyst ępowania utworów piaszczystych z domieszk ą frakcji Ŝwirowej akumulacji lodowcowej i wodnolodowcowej, o mi ąŜ szo ści przekraczaj ącej 2,0–2,5 m, wyznaczono jako rejony pozbawione naturalnej bariery geologicznej. W rejonach tych lokalizacja ewentual- nych składowisk odpadów jest mo Ŝliwa pod warunkiem wykonania sztucznych barier izolacyjnych dna i skarp wyrobiska. Pod wzgl ędem geomorfologicznym obszary preferowane pod składowiska odpadów znajduj ą si ę głównie w obr ębie Wysoczyzny śarnowieckiej, zajmuj ącej centraln ą, zachodni ą, wschodni ą oraz południow ą cz ęść terenu arkusza. W cz ęś ci centralnej i południowo- zachodniej ma ona charakter wysoczyzny morenowej płaskiej i płaskiej zdenudowanej. Ró Ŝ- nice wysoko ści wzgl ędnych rzadko przekraczaj ą 2 m, a k ąt nachylenia stoków 2°. Cz ęść ob- szarów POLS znajduje si ę w obr ębie tarasów erozyjno-akumulacyjnych (północna cz ęść omawianego obszaru) oraz wysoczyzny morenowej falistej (rejon Mierzyna). W zasi ęgu wyznaczonych obszarów predysponowanych do składowania odpadów znajduj ą si ę dwa u Ŝytkowe pi ętra wodono śne – czwartorz ędowe i paleoge ńskie. Czwartorz ędowe pi ętro wodono śne wykształcone jest w dwóch poziomach – mi ędzymorenowym i podglinowym. Eksploatowane s ą wody poziomu mi ędzymorenowego, wyst ępuj ące najcz ęś ciej na gł ę- boko ści 30–45 m p.p.t. Pi ętro paleoge ńskie buduj ą piaski oligoce ńskie, wyst ępuj ące zazwyczaj na gł ęboko ści poni Ŝej 100 m, lokalnie płycej (50 m p.p.t.). Wody omawianego pi ętra wyst ępuj ą prawie na całym obszarze arkusza. Wi ększo ść obszarów POLS znajduje si ę w strefie o niskim i bardzo niskim stopniu zagro Ŝenia u Ŝytkowych poziomów wodono śnych. Jedynie fragmenty obszarów poło Ŝonych w środkowej (rejon Osieki), wschodniej (rejon Bychowo) i południowo-zachodniej cz ęś ci obszaru arkusza (rejon Strzeszewo-Basewice) znajdują si ę w strefach o średnim stopniu zagro Ŝenia wód podziemnych.

26 Przedstawione na mapie preferowane obszary wydzielono na podstawie zgeneralizowa- nego obrazu budowy geologicznej przedstawionego na arkuszu Choczewo Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000 (Skompski, 1985a). Zaznaczy ć nale Ŝy, Ŝe charakterystyka litologiczna utworów stanowi ących naturaln ą barier ę geologiczn ą, przedstawiona w obja śnieniach do Szczegółowej mapy geologicznej (Skompski, 1985b) jest bardzo ogólna i nie opisuje w pełni cech izolacyjnych warstwy. Dlatego te Ŝ w przypadku omawianych rejo- nów ka Ŝdorazowa lokalizacja składowiska wymaga przeprowadzenia szczegółowych bada ń geologicznych (maj ących na celu potwierdzenie rozprzestrzenienia poziomego i pionowego naturalnej warstwy izolacyjnej) oraz bada ń hydrogeologicznych. W obr ębie wyznaczonych POLS wydzielono rejony warunkowych ogranicze ń (RWU) lokalizowania składowisk, wynikaj ące z istnienia obszarów podlegaj ących ochronie ze wzgl ędu na: b – teren lotniska Rejon warunkowych ogranicze ń ze wzgl ędu na infrastruktur ę wyznaczono w promieniu 8 km od centrum lotniska wojskowego w Łebieniu-Lędziechowie. Lokalizacja składowiska w obr ębie rejonów posiadaj ących ograniczenia warunkowe powinna by ć rozpatrywana w sposób zindywidualizowany w ramach oceny jego oddziaływa- nia na środowisko, a w dalszej procedurze w ustaleniach z jednostkami administracji lokalnej i odpowiednimi słu Ŝbami: nadzoru budowlanego, gospodarki wodnej, ochrony przyrody, kon- serwatorem zabytków oraz administracj ą geologiczn ą.

Problem lokalizacji składowisk odpadów komunalnych Na terenie arkusza nie wyznaczono rejonów spełniaj ących wymagania pod lokalizacj ę składowisk odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne (komunalne), dla których wymaga- na jest przypowierzchniowa warstwa gruntów spoistych o współczynniku wodoprzepuszczal- no ści <1x10 -9m/s i mi ąŜ szo ści od 1 do 5 m. Osady tego typu nie wyst ępuj ą w granicach omawianego obszaru. W otworach archiwalnych, do gł ębokości 10 m, równie Ŝ nie stwierdzono wyst ępowania skał spoistych spełniaj ących wymagania dla lokalizacji składowisk odpadów komunalnych. Ewentualna lokalizacja składowiska odpadów komunalnych w granicach arkusza b ędzie si ę wi ązała z wykonaniem uzupełniaj ącej bariery gruntowej i zastosowaniem izo- lacji syntetycznej. Na obszarze arkusza Choczewo znajduj ą si ę dwa składowiska odpadów komunalnych stałych – w miejscowo ściach Choczewko i Gniewino. Oba zlokalizowane na obszarach

27 o bezwzgl ędnym zakazie składowania odpadów (obszar GZWP nr 108 i strefa 250 m od tere- nów podmokłych i bagiennych).

Ocena najkorzystniejszych warunków geologicznych i hydrogeologicznych do lokalizowania składowisk Najlepsze warunki naturalne dla składowania odpadów oboj ętnych wyst ępuj ą w pół- nocno-zachodniej (rejon Biebrowa), środkowej (rejon Osieki i Lublewko) i wschodniej (rejon Prusewa) cz ęś ci obszaru arkusza. Analiza przekroju Szczegółowej mapy geologicznej Polski oraz otworów archiwalnych Banku Danych Hydrogeologicznych, wskazuje na wyst ępowanie w tych rejonach glin zwałowych zlodowaceń wisły i warty (okolice Biebrowa), których mi ąŜ- szo ść waha si ę od 2 do kilkunastu metrów. Wyst ępuj ące tu u Ŝytkowe poziomy wodono śne (w pi ętrach czwartorz ędowym i paleoge ńskim) maj ą dobr ą izolacj ę, a stopie ń ich zagro Ŝenia jest bardzo niski i niski. Korzystne warunki do składowania odpadów oboj ętnych wyst ępuj ą w południowo-zachodniej cz ęś ci arkusza, jednak nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe omawiany rejon znajduje si ę w strefie ochronnej zwi ązanej z infrastruktur ą (tereny w promieniu 8 km od centrum lotniska).

Charakterystyka wyrobisk poeksploatacyjnych Na obszarach wydzielonych do mo Ŝliwej lokalizacji składowisk odpadów brak jest wyrobisk, które mog ą stanowi ć nisze do składowania odpadów. Przedstawione na mapie tereny i miejsca predysponowane do składowania wyró Ŝnio- nych typów odpadów nale Ŝy traktowa ć jako podstaw ę pó źniejszych wariantowych propozycji lokalizacyjnych i w nawi ązaniu do nich projektowania odpowiednich bada ń geologicznych i hydrogeologicznych. Dane i oceny zaprezentowane na planszy B zawieraj ą elementy wiedzy o środowisku niezb ędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym. Natu- ralne warunki izolacyjno ści podło Ŝa s ą przesłank ą nie tylko dla składowania odpadów, lecz tak Ŝe powinny by ć uwzgl ędniane przy lokalizowaniu innych obiektów zaliczanych do kategorii szczególnie uci ąŜ liwych dla środowiska i zdrowia ludzi lub pogorszy ć stan środowiska. Informacje dotycz ące zanieczyszczenia gleb i osadów dennych wód powierzchniowych mog ą by ć u Ŝyteczne przy wskazaniu optymalnych kierunków zagospodarowania terenów zdegra- dowanych. Plansza B prezentuje, wi ęc zarówno wybrane aspekty odporności na środowisko jak i zapis istotnych wska źników zanieczyszcze ń, do których dostosowane powinny by ć szczegółowe rozwi ązania w zakresie zarz ądzania przestrzeni ą.

28 XI. Warunki podło Ŝa budowlanego

Na obszarze arkusza Choczewo ocen ę warunków podło Ŝa budowlanego przeprowadzono na podstawie mapy geologicznej w skali 1:50 000 i mapy topograficznej. Z analizy warun- ków podło Ŝa budowlanego wył ączone zostały obszary wyst ępowania gleb chronionych klas I–IVa i ł ąk na glebach pochodzenia organicznego, rozległe tereny le śne, obszar Nadmorskie- go Parku Krajobrazowego i rezerwatów przyrody oraz złó Ŝ kopalin. Wydzielono dwie kategorie obszarów – o korzystnych i niekorzystnych warunkach dla budownictwa. Do terenów o korzystnych warunkach podło Ŝa budowlanego zaliczono przede wszystkim spoiste grunty w stanie zwartym, półzwartym i twardoplastycznym (gliny piaszczyste) oraz grunty niespoiste średniozag ęszczone (piaski i Ŝwiry) tworz ące kompleks glacjalno- fluwioglacjalny. Na wszystkich tych obszarach zwierciadło wód gruntowych wyst ępuje na poziomie poni Ŝej 2 m p.p.t., nie wyst ępuj ą zjawiska tu geodynamiczne, a nachylenie stoków na obszarach bezle śnych nie przekracza 12%. Na omawianym obszarze tereny korzystnych warunków podło Ŝa budowlanego wyst ępuj ą na wysoczyznach, w środkowej i południowej cz ęś ci terenu arkusza. Najwi ększe obszary o korzystnych warunków budowlanych wyst ępuj ą w okolicach Kurowa, Słajszewa, Go ści ęcina i Mierzyna. Do terenów o niekorzystnych warunkach podło Ŝa budowlanego zaliczono obszary wyst ępowania słabono śnych gruntów organicznych (namuły torfiaste i piaszczyste) i niespo- istych gruntów słabo zag ęszczonych (piaski i Ŝwiry), które wypełniaj ą doliny rzeczne. Nieko- rzystnymi warunkami charakteryzuj ą si ę te Ŝ niespoiste grunty słabozag ęszczone wykształco- ne w postaci piasków eolicznych – na terenach bezleśnych. Ponadto w dolinach zwierciadło wód gruntowych zalega zwykle płycej ni Ŝ 2 m p.p.t., a wody miejscami mog ą mie ć charakter agresywny wobec stali i betonu. Na obszarze arkusza Choczewo takie niekorzystne warunki podło Ŝa budowlanego wyst ępuj ą w pasie nadbrze Ŝnym pomi ędzy Sasinem i Białogór ą, wzdłu Ŝ dolin rzek: Chełst, Choczewki, Salinki i Bychowskiej Strugi oraz w obr ębie towarzysz ącym im rozległych podmokłych terenów, na których wyst ępuj ą piaski, humusowe torfy i namuły. Równie Ŝ tereny o spadkach powy Ŝej 12 o , w otoczeniu Jeziora Choczewskiego i Sali ńskiego, nie stwarzaj ą korzystnych warunków dla budownictwa. Ponadto w śród form maj ących wpływ na warunki budowlane nale Ŝy zwróci ć uwag ę na kraw ędzie k ęp wysoczy- znowych, które zdecydowanie oddzielaj ą si ę w morfologii terenu. W strefach kraw ędziowych wyst ępuj ą miejsca predysponowane do powstawania osuwisk. Na obszarze omawianego arkusza strefy takie znajduj ą si ę na wschód od Jeziora Salino, wokół Jeziora Choczewskiego,

29 od Mierzyna przez Gardkowice, Ł ętówko, Przeb ędowo i ku wschodniej granicy arkusza, od Przeb ędowa na południe przez Go ści ęcino, w rejonie Słajszewa, Ciekocina, Sasina, Słuchowa i Prusewa (Grabowski (red.)i in., 2007).

XII. Ochrona przyrody i krajobrazu

Na terenie arkusza Choczewo dobre gleby klasy I–IVa, wyst ępuj ące głównie w obr ębie wysoczyzn, sprzyjaj ą rozwojowi rolnictwa. Ł ąki na glebach pochodzenia organicznego po- wstały w dolinie Biebrowskiego Kanału, Białogórskiej Strugi i Bychowskiej Strugi. Na pozo- stałym obszarze, głównie w pasie nadmorskim oraz w południowej i zachodniej cz ęś ci obszaru arkusza, zachowały si ę zwarte kompleksy le śne. Tereny te w wi ększo ści zostały obj ęte ochron ą prawn ą w formie parku krajobrazowego, trzech obszarów chronionego krajobrazu, czterech rezerwatów i sze ściu u Ŝytków ekologicznych. W północno-wschodniej cz ęś ci obszaru opisywanego arkusza utworzono w 1978 r. Nadmorski Park Krajobrazowy (NPK). Zajmuje on całkowit ą powierzchni ę 18 804 ha (w tym 7 452 ha cz ęś ci l ądowej i 11 352 ha wód morskich Zatoki Puckiej), a jego otulina 17 540 ha. Cz ęść l ądowa parku obejmuje w ąski pas wybrze Ŝa morskiego, ci ągn ący si ę od Białogóry po Półwysep Helski oraz po zachodnie brzegi Zatoki Puckiej od Władysławowa do Mechelinek. Na obszarze arkusza znajduje si ę zachodni fragment NPK z najbardziej na wschód wysuni ę- tym stanowiskiem torfowiska wysokiego typu atlantyckiego. Zwi ększona wilgotno ść powie- trza oraz obecno ść siedlisk wydmowych i torfowych, pozwoliły na wykształcenie si ę w jego obr ębie unikatowych typów biocenoz nadmorskich. Północna oraz południowo-wschodnia cz ęść obszaru arkusza, zostały w du Ŝym stopniu zmienione przez człowieka, ale nadal posiadaj ą cenne walory przyrodnicze i kulturowe, wymagaj ące szczególnej ochrony. Dla ich zachowania utworzono na tych terenach w 1994 r. obszary chronionego krajobrazu. W Nadmorskim Obszarze Chronionego Krajobrazu (NO- ChK), o całkowitej powierzchni 14 940 ha, dominuj ą bory sosnowe z domieszk ą brzozy i dębu oraz zespoły ro ślinno ści torfowiskowej i ł ąkowej, porastaj ące teren zró Ŝnicowany i interesujący pod wzgl ędem zachodz ących procesów geomorfologicznych. W Choczewsko- Sali ńskim Obszarze Chronionego Krajobrazu (Ch-SOChK), o całkowitej powierzchni 8 684 ha, dominuj ą lasy bukowe oraz mieszane i wilgotne. Lasy te porastaj ą płask ą lub falist ą wysoczyzn ę morenow ą oraz obni Ŝenia pradolinne i rynnowe. W obr ębia arkusza Choczewo najcenniejsze pod wzgl ędem przyrodniczym tereny obj ę- to ochron ą rezerwatow ą (tabela 7). Rezerwat le śny „Babnica” utworzono dla ochrony stulet- niego lasu bukowo-dębowego, porastaj ącego strome zbocza czoła wydmy. Wyst ępuj ą tutaj

30 stanowiska rzadkich, chronionych gatunków porostów. Rezerwat florystyczny „Białogóra” obejmuje podmokłe, wypełnione torfem zagł ębienia mi ędzymorenowe otoczone borem baŜy- nowym i borem bagiennym. Znajduj ą si ę tu stanowiska szeregu rzadko ści florystycznych oraz stanowisko l ęgowe Ŝurawia. Natomiast rezerwat le śny „Choczewskie cisy” utworzono w celu zachowania stanowiska cisa pospolitego. W rezerwacie le śnym „Borkowskie W ąwozy” ochronie podlegaj ą biocenozy le śne oraz elementy środowiska abiotycznego, przede wszystkim urozmaicona rze źba terenu. Szczególnie cenne przyrodniczo drzewa podlegaj ą ochronie prawnej. Na terenie arkusza znajduje si ę 55 pomników przyrody (tabela 7). W śród nich dominuj ą d ęby, licznie wyst ępuj ą lipy oraz buki, ponadto wyst ępuj ą m.in. sosny, świerki, jesiony, klony, daglezja zielona, tulipanowiec ameryka ński. Du Ŝe znaczenie dla środowiska przyrodniczego maj ą torfowiska, bagna, drobne zbiorniki wodne, k ępy drzew i krzewów, skarpy itp. Niektóre z tych obiektów obj ęto ochron ą w formie u Ŝytków ekologicznych (tabela 7). Tabela 7 Wykaz rezerwatów, pomników przyrody i u Ŝytków ekologicznych Nr obiektu Forma Gmina Rok Rodzaj obiektu Miejscowo ść na ochrony Powiat zatwierdzenia (powierzchnia w ha) mapie 1 2 3 4 5 6 Le śnictwo Krokowa L – „Babnica” 1. R 2007 Białogóra pucki (55,99) Le śnictwo Krokowa Fl – „Białogóra” 2. R 2006 Białogóra pucki (211,56) Le śnictwo Choczewo L – „Choczewskie Cisy” 3. R 1961 Sasino wejherowski (9,19)* Le śnictwo Choczewo L – „Borkowskie W ąwozy” 4. R 2005 Zwartowo wejherowski (40,64) Choczewo 5. P Lubiatowo 1974 PŜ – cis pospolity wejherowski Choczewo 6. P Lubiatowo 1984 PŜ – bluszcz kwitn ący wejherowski Nadl. Choczewo, Choczewo 7. P Le śn. Kierzkowo, 1984 PŜ – d ąb szypułkowy wejherowski oddz. 182a Nadl. Choczewo, Choczewo 8. P Le śn. Szklana 1974 PŜ – buk pospolity wejherowski Huta, oddz. 207 Krokowa 9. P Górczyn 1976 PŜ – d ąb szypułkowy pucki Nadl. Choczewo, Krokowa 10. P Le śn. Białogóra, 1984 PŜ – 4 buki pospolite pucki oddz. 71p Nadl. Choczewo, Krokowa 11. P Le śn. Białogóra, 1986 PŜ – d ąb szypułkowy pucki oddz. 86a

31 1 2 3 4 5 6 Choczewo PŜ – d ąb szypułkowy, Ŝywot- 12. P Sasino 1989 wejherowski nik olbrzymi Choczewo 13. P Ciekocino 1989 PŜ – daglezja zielona wejherowski Choczewo 14. P Ciekocino 1989 PŜ – buk pospolity wejherowski Choczewo 15. P Osieki 1989 PŜ – 2 lipy drobnolistne wejherowski Krokowa 16. P Słuchowo 1976 PŜ – buk pospolity pucki Krokowa 17. P Słuchowo 1976 PŜ – buk pospolity pucki Krokowa 18. P Słuchowo 1977 PŜ – 5 lip drobnolistnych pucki Krokowa 19. P Słuchowo 1977 PŜ – lipa drobnolistna pucki Krokowa 20. P Słuchów 1976 PŜ – d ąb szypułkowy pucki Krokowa 21. P Prusiewo 1976 PŜ–– buk pospolity pucki Krokowa 22. P Prusewo 1976 PŜ – 3 d ęby szypułkowe pucki Krokowa 23. P Prusiewo 1976 PŜ – 3 d ęby szypułkowe pucki Choczewo 24. P Kurowo 1989 PŜ – klon pospolity wejherowski Choczewo 25. P Kurowo 1966 PŜ – d ąb szypułkowy wejherowski Choczewo 26. P Choczewo 1970 PŜ – 2 jesiony wyniosłe wejherowski Choczewo 27. P Choczewo 1971 PŜ – 3 d ęby szypułkowe wejherowski Choczewo 28. P Choczewo 1971 PŜ – d ąb szypułkowy wejherowski Choczewo 29. P Choczewo 1984 PŜ – 2 lipy drobnolistne wejherowski Nadl. Chocze- Choczewo 30. P wo,Le śn. Cho- 1974 PŜ – 2 buki pospolite wejherowski czewo, oddz. 263 Choczewo 31. P Starbienino 1996 PŜ – buk pospolity wejherowski Choczewo 32. P Starbienino 1996 PŜ – cis pospolity wejherowski Krokowa 33. P Bychowo pucki 2000 PŜ – d ąb szypułkowy Krokowa 34. P Bychowo pucki 2000 PŜ – d ąb szypułkowy Krokowa 35. P Bychowo pucki 2000 PŜ – d ąb szypułkowy Krokowa 36. P Bychowo pucki 2000 PŜ – jesion wyniosły Choczewo 37. P śelazna 1989 PŜ – świerk pospolity wejherowski Choczewo 38. P Łętowo 1970 PŜ – 2 graby pospolite wejherowski

32 1 2 3 4 5 6 Choczewo 39. P Łętowo 1970 PŜ – klon pospolity wejherowski Choczewo 40. P Łętowo 1970 PŜ – 3 cisy pospolite wejherowski Choczewo 41. P Łętowo 1970 PŜ – d ąb szypułkowy wejherowski Choczewo 42. P Zwartowo 2000 PŜ – d ąb szypułkowy wejherowski Choczewo 43. P Zwartowo 2000 PŜ – d ąb szypułkowy wejherowski Choczewo 44. P Zwartowo 2000 PŜ – d ąb szypułkowy wejherowski Choczewo 45. P Zwartowo 2000 PŜ – lipa drobnolistna wejherowski Choczewo 46. P Zwartowo 2000 PŜ – lipa drobnolistna wejherowski Choczewo 47. P Zwartowo 2000 PŜ – lipa drobnolistna wejherowski Choczewo PŜ – tulipanowiec ameryka ń- 48. P Zwartowo 2000 wejherowski ski Choczewo 49. P Zwartowo 2000 PŜ – buk pospolity wejherowski Choczewo 50. P Zwartowo 2000 PŜ – kasztan jadalny wejherowski Choczewo 51. P Zwartowo 2000 PŜ – choja kanadyjska wejherowski Choczewo 52. P Zwartowo 2000 PŜ – świerk pospolity wejherowski Choczewo 53. P Zwartowo 2000 PŜ – sosna wejmutka wejherowski Choczewo 54. P Zwartowo 2000 PŜ – klon pospolity wejherowski Choczewo 55. P Zwartowo 2000 PŜ – grab pospolity wejherowski Gniewino 56. P Salino 1979 PŜ – d ąb szypułkowy wejherowski Gniewino PŜ – lipa drobnolistna, 57. P Salino 1989 wejherowski klon pospolity Gniewino 58. P Salino 1989 PŜ – lipa drobnolistna wejherowski Gniewino 59. P Salino 1989 PŜ – grab pospolity wejherowski Nadl. Chocze- „Gajówka” – torfowisko Choczewo 60. U wo, Le śn. 2000 przej ściowe wejherowski Szklana Huta (1,78) Nadl. Choczewo, „Osoczne Oczko” – zbiornik Choczewo 61. U Le śn. 2000 wodny wejherowski Szklana Huta (1,36) Nadl. Choczewo, Choczewo „Torfowisko w Szklanej Hucie” 62. U 2000 Le śn. Białogóra wejherowski (0,86) Nadl. Choczewo, Choczewo „Źródlisko Bezimiennej” 63. U 2000 Le śn. Białogóra wejherowski (1,3) Nadl. Choczewo, Krokowa „Białogórskie Torfowisko” 64. U 2000 Le śn. Białogóra pucki (2,58) „Zwarcienko” – torfowisko Nadl. Choczewo, Choczewo 65. U 2000 przej ściowe Leśn. Dębina wejherowski (2,18)

Rubryka 2 : R – rezerwat, P – pomnik przyrody, U – u Ŝytek ekologiczny Rubryka 6: rodzaj rezerwatu: L – le śny, Fl – florystyczny; rodzaj pomnika przyrody: PŜ – przyrody Ŝywej; * – obiekt poło Ŝony cz ęś ciowo na obszarze s ąsiedniego arkusza

33 W układzie krajowej sieci ekologicznej ECONET (Liro, 1998) północna cz ęść omawianego arkusza le Ŝy w obr ębie mi ędzynarodowego obszaru w ęzłowego Wybrze Ŝe Bałtyku (2M), chroni ącego najbardziej specyficzne typy ekosystemów na tym terenie (fig. 5).

Fig. 5. Poło Ŝenie arkusza Choczewo na tle systemu ECONET (Liro, 1998) 1 – granica mi ędzynarodowego obszaru w ęzłowego, jego numer i nazwa: 2M – Wybrze Ŝe Bałtyku; 2 – krajowy korytarz ekologiczny, jego numer i nazwa: 10k – Redy–Łeby; 3 – wi ększe jeziora Według systemu NATURA 2000 na obszarze arkusza Choczewo znajduj ą si ę dwie ostoje ptasie o randze europejskiej – Przybrze Ŝne Wody Bałtyku i Lasy L ęborskie oraz dwa obszary ochrony siedlisk – Pia śnickie Ł ąki i Białogóra (tabela 8). Pierwszy z wymienionych obszarów obejmuje wody przybrze Ŝne morza o gł ęboko ści do 20 m, od Zatoki Pomorskiej na Półwyspie Helskim ko ńcz ąc. Zimuj ą tu cenne gatunki ptaków, m.in. nur czarnoszyi i nur rdzawoszyi. Lasy L ęborskie s ą bardzo wa Ŝną ostoj ą sowy włochatki. Obszar Białogóra obejmuje fragment Mierzei Słowi ńskiej, zbudowanej z ró Ŝnorodnych form eolicznych, z domina- cj ą wydm parabolicznych i du Ŝych zagł ębie ń mi ędzywydmowych o zró Ŝnicowanym stopniu zatorfie ń. Znajduje si ę tu unikalny na południowych wybrze Ŝach Bałtyku kompleks zbioro- wisk torfowiskowych i le śnych, tworz ących naturaln ą seri ę sukcesyjn ą.

34 Tabela 8 Wykaz obszarów chronionych Europejskiej sieci Ekologicznej Natura 2000

Nazwa obszaru Poło Ŝenie centralnego punktu Typ PołoŜenie administracyjne obszaru w granicach arkusza i obszaru Powierzchnia Lp. ob- Kod obszaru symbol oznaczenia na Długo ść Szeroko ść obszaru (ha) Kod szaru Województwo Powiat Gmina mapie geogr. geogr. NUTS 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Przybrze Ŝne Wody pucki Krokowa, 1 J PLB990002 Bałtyku 16 o46’39’’ E 54 o37’39’’ N 194626,73* PL0B2 pomorskie wejherowski Choczewo (P) Pia śnickie Ł ąki 2 E PLH220021 18 o05’30’’ E 54 o48’53’’ N 1084,99* PL0B2 pomorskie pucki Krokowa (S) Białogóra pucki Krokowa 3 E PLH220003 18 o55’28’’ E 54 o49’03’’ N 1 132,80* PL0B2 pomorskie (S) wejherowski Choczewo Choczewo, Lasy L ęborskie o o

35 35 4 A PLB220006 18 57’49’’ E 54 39’00’’ N 8 565,33* PL0B2 pomorskie wejherowski Gniewino, (P) Łęczyce

Rubryka 2: A – wydzielone OSO (obszary specjalnej ochrony) bez Ŝadnych poł ącze ń z innymi obszarami Natura 2000, E – SOO (specjalny obszar ochrony), który graniczy z innym obszarem Natura 2000 – OSO lub SOO, ale si ę z nim nie przecina, J – OSO, cz ęś ciowo przecinaj ący si ę z SOO Rubryka 4: P – obszar specjalnej ochrony ptaków, S – specjalny obszar ochrony siedlisk Rubryka 7: * – cz ęść obszaru na terenie s ąsiedniego arkusza Rubryka 8: nazwa regionu: PL0B2 – Gda ński

Stwierdzono tu równie Ŝ bardzo rzadkie w skali kraju zbiorowiska ro ślinne o charakterze atlantyckim. Pia śnickie Ł ąki, których tylko niewielki fragment znajduje si ę w północno- wschodniej cz ęś ci arkusza, to kompleks zmiennowilgotnych ł ąk poło Ŝonych w widłach rzeki Pia śnicy i jej starorzecza. Zachowała si ę tu charakterystyczna mozaika siedlisk le śnych i nie- le śnych. Obszar odznacza si ę bardzo bogat ą i unikatow ą w skali kraju flor ą, wyst ępuje tu oko- ło 265 ró Ŝnych gatunków roślin. Na omawianym obszarze brak jest propozycji pozarz ądowych (Shadow List) do obj ęcia ochron ą kolejnych obszarów w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000.

XIII. Zabytki kultury

Ślady osadnictwa ludzkiego na obszarze arkusza Choczewo, podobnie jak w całym rejonie północnej Polski, zaznaczaj ą si ę ju Ŝ od około dwóch i pół tysi ęcy lat p.n.e. Na mapie zaznaczono osady, kurhany i cmentarzyska nale Ŝą ce głównie do kultury wschodniopomor- skiej. Ze stanowisk archeologicznych wyst ępuj ących na omawianym terenie na uwag ę zasłu- guje grodzisko wczesno średniowieczne poło Ŝone na wyspie Jeziora Salino. Wśród zabytków dominuje architektura świecka. S ą to najcz ęś ciej pałace lub dwory z zabudow ą gospodarcz ą i parkami, zlokalizowane w: Biebrowie (dwór, park, magazyn zbo- Ŝowy), Ciekoci ńku (dwór, stodoła, gorzelnia, obora, park), Choczewku (dwór, magazyn zbo- Ŝowy, park), Choczewie (pałac, park), Gardkowicach (pałac, park), Jackowie (dwór, magazyn zbo Ŝowy, cukrownia, park), Kurowie (dwór, magazyn, stodoła, ku źnia, park), Ł ętowie (dwór, park, stodoła, gorzelnia), Prusewie (dwór, ogród), Mierzynku (dwór, aleja, ogród) i w Star- bieninie (dwór i pałac). Zabytkowe dwory znajduj ą si ę w Przeb ędowie, Borkowie Małym i Salinie. W Bychowie zachował si ę park z okazałymi drzewami. Stosunkowo niewiele zachowało si ę zabytków sakralnych, z których najstarszym jest ko ściół filialny p.w. NMP Gwiazdy Morza pochodz ący z XVIII wieku wraz z nieczynnym cmentarzem w Osiekach. Z XIX wieku pochodz ą ko ścioły filialne w Ciekocinie – pw. św. Piotra i Pawła i w Salinie – pw. św. Józefa. W tej ostatniej miejscowo ści ochronie podlegaj ą równie Ŝ dwa cmentarze: komunalny z kaplic ą grobow ą rodziny Rexin i ewangelicki. Natomiast w Zwartowie zlokalizowany jest ko ściół parafialny pw. św. Józefa Oblubie ńca NMP z 1929 roku.

XIV. Podsumowanie

Obszar arkusza Choczewo to tereny o wysokich walorach przyrodniczo- krajobrazowych, zwi ązanych z wybrze Ŝem morskim oraz du Ŝymi zwartymi kompleksami

le śnymi. Cz ęść tych terenów została obj ęta ochrona prawn ą w formie Nadmorskiego Parku Krajobrazowego, trzech obszarów chronionego krajobrazu, czterech rezerwatów przyrody i sze ściu u Ŝytków ekologicznych. Według systemu NATURA 2000 na obszarze arkusza Cho- czewo znajduj ą si ę dwie ostoje ptasie o randze europejskiej – Przybrze Ŝne Wody Bałtyku i Lasy L ęborskie oraz dwa obszary ochrony siedlisk – Pia śnickie Ł ąki i Białogóra. Gospodarka rolna rozwija si ę głównie w cz ęś ci południowej i centralnej, natomiast przemysł ograniczony jest tylko do przetwórstwa płodów rolnych na lokaln ą skal ę. Baza surowcowa omawianego terenu jest bardzo skromna, ogranicza si ę do złó Ŝ kruszywa naturalnego, kredy jeziornej i torfów (udokumentowano dwa zło Ŝa kredy jeziornej i jedno kruszywa naturalnego). Wydobycie kopalin ma niewielkie znaczenie w skali tego re- jonu. Eksploatowane jest jedno zło Ŝe piasków. Na podstawie obecnego stopnia rozpoznania geologicznego wyznaczono jeden obszar prognostyczny kredy jeziornej oraz jeden obszar prognostyczny torfów. Wody podziemne ujmowane s ą z dwóch pi ęter wodono śnych: czwartorz ędowego i trzeciorz ędowego. S ą to najcz ęś ciej uj ęcia przemysłowe byłych Pa ństwowych Gospodarstw Rol- nych. Na obszarze arkusza Choczewo obszary preferowane do lokalizacji składowisk odpa- dów zajmuj ą około 20% jego l ądowej powierzchni. Grupuj ą si ę w środkowej, północno- zachodniej, wschodniej i południowo-zachodniej cz ęś ci arkusza. S ą one predysponowane jedynie dla składowisk odpadów oboj ętnych, ze wzgl ędu na wła ściwo ści naturalnej warstwy izolacyjnej, któr ą stanowi ą gliny zwałowe zlodowacenia wisły i lokalnie – warty. Najbardziej korzystnych warunków nale Ŝy spodziewa ć si ę w środkowej i północno-zachodniej cz ęś ci obszaru arkusza, gdzie skonsolidowana warstwa izolacyjna osi ąga najwi ększ ą mi ąŜ szo ść dochodz ącą lokalnie do kilkunastu metrów. W przypadku podj ęcia decyzji o umiejscowieniu skła- dowiska odpadów we wskazanych na mapie miejscach konieczne b ędzie przeprowadzenie szczegółowych bada ń geologiczno-in Ŝynierskich i hydrogeologicznych, w celu potwierdzenia izolacyjnego charakteru podłoŜa. Głównym bogactwem naturalnym tego obszaru jest bogata szata ro ślinna, ciekawy i urozmaicony krajobraz, które wraz z wybrze Ŝem, stwarzaj ą bardzo korzystne warunki dla rozwoju turystyki. Powi ększanie bazy noclegowej i udost ępnienie interesuj ących przyrodniczo terenów, mo Ŝe przyczyni ć si ę do rozwoju gospodarczego tego terenu.

XV. Literatura

BRALCZYK M., 2001 – Dokumentacja hydrogeologiczna głównego zbiornika wód podziemnych (GZWP) nr 108 Salino. Centralne Archiwum Geologiczne, Pa ństwowy In- stytut Geologiczny, Warszawa. GIENTKA M., MALON A., TYMI ŃSKI M. (red.), 2008 – Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2007 r. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. GRABOWSKI D. (red.), JURYS L., NEUMANN M., WO ŹNIAK T., 2007 – System osłony przeciwosuwiskowej. Etap I: Mapa osuwisk i obszarów predysponowanych do wyst ępowania ruchów masowych w województwie pomorskim. Centralne Archiwum Geologiczne, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. GURZ ĘDA E., 2004a – Dodatek nr 1 do karty rejestracyjnej (dokumentacji geologicznej)

zło Ŝa kruszywa naturalnego „ śelazna” w kat. C 1. Centralne Archiwum Geologiczne, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. GURZ ĘDA E., 2004b – Dodatek nr 1 do karty rejestracyjnej (dokumentacji geologicznej)

rozliczaj ący zasoby zło Ŝa naturalnego kruszywa mineralnego „Mierzyno” w kat. C 1. Centralne Archiwum Geologiczne, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. INSTRUKCJA opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000, 2005 – Pa ń- stwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. JUSZCZAK E., J ĘDRZEJEWSKA W., 1988 – Sprawozdanie z bada ń geologiczno- poszukiwawczych złó Ŝ kruszywa naturalnego w N cz ęś ci woj. gda ńskiego. Archi- wum Geologiczne Urz ędu Marszałkowskiego, Gda ńsk. KLECZKOWSKI. A.S. (red.), 1990 – Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony w skali 1:500 000. AGH, Kraków. KONDRACKI J., 2002 – Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa. LIDZBARSKI M., 2000 – Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000. Arkusz Chocze- wo (4). Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. LIRO A.(red.), 1998 – Strategia wdra Ŝania krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska. Wydawnictwo Fundacji IUCN Poland, Warszawa. LIS J., PASIECZNA A., 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1:2 500 000. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.

MACDONALD D., 1994 – Approach to the Assessment of sediment quality in Florida Coastal Waters. Vol. 1 – Development and evaluation of sediment quality assessment guidelines. MARKS L., BER A., GOGOŁEK W., PIOTROWSKA K. (red.), 2006 – Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.

MATUSZEWSKI A., 1997 – Dokumentacja geologiczna w kategorii C 1 zło Ŝa kredy jeziornej i gytii wapiennej „Ł ętowo”. Centralne Archiwum Geologiczne, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.

MATUSZEWSKI A., 2000 – Uproszczona dokumentacja geologiczna w kategorii C 1 zło Ŝa kredy jeziornej i torfu „Perlino”. Centralne Archiwum Geologiczne, Pa ństwowy In- stytut Geologiczny, Warszawa. MATUSZEWSKI A., 2006a – Dodatek nr 1 do uproszczonej dokumentacji geologicznej zło- Ŝa piasku „Choczewo”. Centralne Archiwum Geologiczne, Pa ństwowy Instytut Geo- logiczny, Warszawa. MATUSZEWSKI A., 2006b – Dokumentacja geologiczna zło Ŝa kruszywa naturalnego – pia-

sku „Choczewo I” w kat. C 1. Centralne Archiwum Geologiczne, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. MATUSZEWSKI A., 2007 – Dodatek nr 1 do dokumentacji geologicznej zło Ŝa kredy jezior-

nej i torfu „Ł ętowo II” w kat. C 1. Centralne Archiwum Geologiczne, Pa ństwowy In- stytut Geologiczny, Warszawa. OLSZEWSKI J., 1988 – Sprawozdanie ze zwiadu generalnego w poszukiwaniu złó Ŝ kredy jeziornej w północnej cz ęś ci woj. gda ńskiego. Archiwum Geologiczne Urz ędu Mar- szałkowskiego, Gda ńsk. OSTRZY śEK S., DEMBEK W., 1996 – Zlokalizowanie i charakterystyka złó Ŝ torfowych w Polsce spełniaj ących kryteria potencjalnej bazy zasobowej z ustaleniem i uwzgl ęd- nieniem wymogów zwi ązanych z ochron ą i kształtowaniem środowiska, Instytut Me- lioracji i UŜytków Zielonych. Falenty. ROZPORZ ĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz st ęŜ eń substancji, które powoduj ą, Ŝe urobek jest zanieczyszczony. Dziennik Ustaw nr 55 z 14 maja 2002 r., poz. 498. ROZPORZ ĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi. Dziennik Ustaw nr 165 z dnia 4 pa ź- dziernika 2002 r., poz. 1359.

ROZPORZ ĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegóło- wych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk odpadów. Dziennik Ustaw nr 61

z dnia 10 kwietnia 2003 r., poz. 549. SKOMPSKI S., 1985a – Szczegółowa mapa geologiczna Polski. Arkusz Choczewo (4) 1:50 000. Instytut Geologiczny, Warszawa. SKOMPSKI S., 1985b – Obja śnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski. Arkusz Choczewo (4) 1:50 000. Instytut Geologiczny, Warszawa. STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S., SZEWCZYK J., LEWANDOWSKI P., 1993 – Mapy radioekologiczne Polski. Cz ęść I: Mapa mocy dawki promieniowania gamma w Pol- sce; Mapa st ęŜ eń cezu w Polsce. Skala 1:750000. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S., SZEWCZYK J., LEWANDOWSKI P., 1994 – Mapy radioekologiczne Polski. Cz ęść II: Mapy koncentracji uranu, toru i potasu w Polsce. Wyd. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. SURMA D., 1986 – Sprawozdanie z bada ń geologiczno-poszukiwawczych złó Ŝ kruszywa naturalnego dla celów budownictwa komunikacyjnego w rejonie Pucka. Archiwum Geologiczne Urz ędu Marszałkowskiego, Gda ńsk. USTAWA o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. Dziennik Ustaw nr 39, poz. 251 (tekst jed- nolity) z dnia 05 marca 2007r. WOJTKIEWICZ J., ADAMSKA-JE ŃSKA M., 1977 – Sprawozdanie z bada ń geologiczno- poszukiwawczych za zło Ŝami kruszywa naturalnego w północno-zachodniej cz ęś ci powiatu puckiego. Archiwum Geologiczne Urz ędu Marszałkowskiego, Gda ńsk. WOJTKIEWICZ J., BUCZY ŃSKA K., 1967 – Sprawozdanie z prac geologiczno-poszukiwawczych za kruszywem naturalnym wykonanym w rejonach Choczewa i Starbieni- na. Archiwum Geologiczne Urz ędu Marszałkowskiego, Gda ńsk. WO Ś A., 1999 – Klimat Polski. PWN, Warszawa. WO ŹNIAK M., GRUSZECKI J., 2003 – Mapa geologiczno-gospodarcza Polski w skali 1:50 000, arkusz Choczewo (4) wraz z obja śnieniami. Pa ństwowy Instytut Geolo- giczny, Warszawa. ZACHOWICZ J. (red.), 2007 – Aktualizacja i opracowanie cyfrowe w systemie Arc-Info 32 arkuszy „Mapy geodynamicznej polskiej strefy brzegowej Bałtyku południowego w skali 1:10 000”. Odcinek wschodni: Łeba – Gdynia. Centralne Archiwum Geolo- giczne, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.