DOCSLIB.ORG

HET WATER KOMT! • Hulpacties Na De Vloed Van 1825 • Blokhuizen En Kustlijnen • Herre Kingma En De Zeedijken • Wie Was Ir

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
HET WATER KOMT! • Hulpacties Na De Vloed Van 1825 • Blokhuizen En Kustlijnen • Herre Kingma En De Zeedijken • Wie Was Ir 17DE JAARGANG | NUMMER 2 | MAART 2011 | €4,95 COLUMN ANNA'S ROTANVLECHTER EELKE LOK ONTVANGST RINKE BOSMA HET WATER KOMT! • Hulpacties na de vloed van 1825 • Blokhuizen en kustlijnen • Herre Kingma en de zeedijken • Wie was ir. Wouda? COLOFON VAN DE REDACTIE Historisch tijdschrift Fryslân is een uitgave van het Koninklijk Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur/Keninklik Frysk Understrûpt Genoatskip foar Skiednis en Kultuer. www.friesgenootschap.nl Fryslân verschijnt tweemaandelijks. In onze kinderjaren waren de zomers eindeloos heet en de winters lang en koud. Hoe Hoofdredactie: Siebrand Krul. Eind- en beeldredactie: Marijke de ouder we worden, hoe meer de uitzonderingen de herinneringen kleuren. In mijn kin- Boer. Redactie: Marlies Stoter, Kerst Huisman, Meindert Seffinga, derjaren zullen heus niet elk jaar de landerijen aan ’t Meer, tussen Heerenveen en De Doeke Sijens, Hans Koppen en Jan van Zijverden. Knipe, onder water hebben gestaan. Aan de ‘stille kant’ van de Schoterlandse Redactieadres Compagnonsvaart fietsten we Redactie Fryslân Uitgeverij Waanders t.a.v. Siebrand Krul dan over het overstroomde pad, Postbus 1129 8001 BC Zwolle www.historischtijdschriftfryslan.nl • www.waanders.nl vermoedelijk tot angst en beven Email: [email protected] van onze ouders. Eind jaren zestig was het Vormgeving Frank de Wit gedaan met die wateroverlast. Een nieuw afvoerkanaal? Druk ÈposPress Zwolle Het Hooglandgemaal? Betere dijken? Advertenties Wij kinderen stonden daar niet Uitgeverij Waanders / Marieke Kolthof Tel. 038-467 34 88, [email protected] zo bij stil. De meeste Nederlanders vinden water- Abonnementen Ondergelopen land zuidelijk van 't Meer (De Knipe-Heerenveen) in Abonnementenland Postbus 20 1910 AA Uitgeest de jaren zestig. (Collectie Feito v.d. Wal) staatsgeschiedenis reuze boei- Tel. 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 end. Met recht en reden, want € 0,10 per minuut Fax 0251-31 04 05 de dreiging van het water is dan wel minder geworden, voortdurend is het in het Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen nieuws: de afsluiting van de zeewering in Harlingen, een nieuw ‘supergemaal’ voor onze € Losse prijs: 4,95 provincie, gedoe rond de verkiezingen van het Wetterskip, een nieuwe sluis in Stavoren. Abonnement (6 nummers): € 29,95 In deze Fryslân een rijke variatie aan onderwerpen uit onze waterstaatsgeschiedenis. Het abonnement kan op elk gewenst moment ingaan. Niet alleen rampspoed van zout water (de vloed van 1825), de bemoeienis van de over- Abonnementen kunnen schriftelijk tot uiterlijk twee weken voor beëindiging van het lopende abonnement worden opgezegd. Bij niet heid (bouw van blokhuizen), ook de lasten van zoet water (overstromingen in de veen- tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd. derijen) worden behandeld. De waterstaatsgeschiedenis bracht ook een veelheid aan Lidmaatschap Koninklijk Fries Genootschap (Historisch Tijdschrift bijzondere bouwwerken in het Friese landschap, zoals bijvoorbeeld het Woudagemaal Fryslân plus Jaarboek De Vrije Fries plus ledenvoordelen) € 37,50 bij Tacozijl. Maar wie was deze Wouda? Verder vertelt oud-dijkgraaf Herre Kingma zijn Illustraties passie voor zeedijken. De uitgever heeft zijn uiterste best gedaan de rechten met betrek- king tot de illustraties te regelen volgens de bepalingen van de Minder opvallend dan het gemaal, maar zeker zo bijzonder in het landschap zijn de Auteurswet. Hij die desondanks meent zekere rechten te kunnen pestbosjes, beschreven aan de hand van het voorbeeld van Snikzwaag. Van heel andere doen gelden, wordt verzocht contact op te nemen met de uitgever. orde is het authentieke verslag van de ontvangst van Anna van Hannover in Friesland, Voor werken van beeldend kunstenaars aangesloten bij een CISAC- in 1734. organisatie is het auteursrecht geregeld met Pictoright te Amsterdam C/o Pictoright Amsterdam 2011 Veel plezier. < © 2011 Koninklijk Fries Genootschap / Uitgeverij Waanders Siebrand Krul REDACTIE Marijke de Boer (Sigerswâld, 1971) studeerde Siebrand Krul (De Knipe, 1955) studeerde geschiede- Marlies Stoter (Woerden, 1960) studeerde Zweeds en Fries in Groningen. Werkzaam bij Omrop nis in Groningen. Werkt sinds eind 1990 bij Uitgeverij Nederlandse taal- en letterkunde en Fryslân en Letterhoeke (Tresoar). Waanders in Zwolle als coördinator/redacteur (histori- Kunstgeschiedenis in Groningen. Sinds 1999 conserva- sche) boeken. tor kunstnijverheid bij het Fries Museum in Leeuwarden. Publiceerde over Fries zilver, Fries aarde- Kerst Huisman (Terwispel, 1940) begon als onderwij- werk, Japans lakwerk en de VOC. zer, werd journalist bij de Friese Koerier, vervolgens Meindert Seffinga (Easterlittens, 1961) studeerde redacteur bij de Leeuwarder Courant. Studeerde geschiedenis in Groningen. Werkt sinds 1988 bij het Jan van Zijverden (Waarder (ZH), 1967) studeerde geschiedenis in Leeuwarden en Groningen. Hij schreef Fries Scheepvaart Museum (tot 2005 als registrator en maritieme geschiedenis in Leiden en geschiedenis aan tal van publicaties over de Friese geschiedenis met tentoonstellingsmaker en vanaf 2005 als directeur). de VU. Werkte bij het Scheepvaartmuseum nadruk op sociale onderwerpen. Amsterdam, het Mariniersmuseum Rotterdam en sinds 2004 als hoofd Educatie & Informatie bij het Fries Hans Koppen (Batavia, 1949) is historisch-geograaf. Doeke Sijens (Hantum, 1955) is algemeen manager Museum. Publiceerde (maritieme) artikelen. Na een loopbaan in bestuur en management houdt hij van de Openbare Bibliotheek Groningen. Hij was zich bezig met het Friese cultuurlandschap en de redacteur van het literaire tijdschrift Trotwaer en geschiedenis van Sneek. Hij publiceerde over histori- naderhand van De Moanne. Publiceert over leden van Op het omslag: De overstroming van 1825. Het redden van mensen sche en geografische onderwerpen. de kunstenaarsvereniging De Ploeg en is redacteur in de Kleine Miente onder Oldeholtwolde, naar een werk van van het Ploegjaarboek. D.P. Sjollema. (Museum Willem van Haren) 2 INHOUD MAART 2011 4 10 14 THEMA: HET WATER KOMT! 4 Hond in de pot 8 Droege fuotten Mosterd na de maaltijd Dijken beschermen Friesland tegen de binnendringende zee, maar ook de afvoer van overtollig regenwater moet goed zijn geregeld om droge voeten te houden. Dat water 6 Plekken met verhalen verzamelt zich in de Lege Midden, die als een diepe kom midden in de provincie ligt. Pestbosjes 10 Twee blokhuizen, twee stadhouders en de Friese westkust 21 Kort nieuws In de 16de de eeuw waren de blokhuizen van Leeuwarden, Harlingen en Stavoren de 22 Column Eelke Lok belangrijkste steunpunten van het centraal gezag dat de Saksische hertogen en Karel V en Gemengde berichten Filips II over Friesland uitoefenden. Zonder die blokhuizen zou de Friese kustlijn verder naar het oosten hebben gelegen. 24 Nieuw leven van de ‘Secretaris Schumacher’ 12 Opsterlandse veenderijen onder water De lage veenderijen in Opsterland zijn in de 19de eeuw een aantal keren overstroomd, 26 De warme ontvangst van met dramatische gevolgen voor de bevolking. De veenderijen leken in de winter, als het Anna van Hannover in binnenwater omhoog kwam, soms een grote binnenzee. Friesland 14 ‘Frysland lait d’r foorlopig failig bij’ Oud-dijkgraaf Herre Kingma heeft een passie voor zeedijken. Als kind ging hij met zijn vader 30 Boeken mee op dijkinspectie. Nu rijdt hij nog een paar keer per week naar de dijk om te kijken hoe die er bij ligt, vooral als er harde wind is voorspeld. 31 Kalender KFG Nieuws 16 ‘Wie slagen wil, die slagen kan’ Het grootste werkende stoomgemaal ter wereld is genoemd naar ir. D.F. Wouda. Deze 32 Verdwenen beroepen hoofdingenieur van de provinciale waterstaatsdienst ontwierp de kathedraal van stoom en Rotanvlechter leidde de bouw ervan, maar liet ook elders zijn sporen na, zoals in Leeuwarden. 18 Hulpverlening en wederopbouw na de watervloed in 1825 De watersnood van 1825 was de grootste natuurramp die Nederland in de 19de eeuw heeft getroffen. Bijna tweederde van Friesland raakte door het zeewater bedolven. Er kwamen verbazingwekkend snel hulpacties op gang die uitgroeiden tot een gecoördineerd reddingsplan op regionaal niveau. 3 HOND IN DE POT MARLIES STOTER Mosterd na de maaltijd Een belangrijk gevolg van het vol- In de zogeheten Kleine IJstijd, een relatief brengen van de Elfstedentocht is koude periode die duurde van de 15de eeuw tot en met de 19de eeuw, wordt de winter dat de deelnemer bewonderd gevreesd door de bewoners van Europa. Om wordt door familie, kennissen en de zoveel jaar ligt het gewone leven maanden- andere bekenden. Ook voor de lang volledig lam vanwege de kou en onder- vinden mens en dier de desastreuze gevolgen schaatsers en menners van sleden, aan den lijve. Gelukkig is het niet alleen kom- Mosterdpotje met oranje- die vroeger de Zuiderzee oversta- mer en kwel. Op het bevroren water van rivie- decor, aardewerk uit de I periode 1775-1800. ken, ging dit op. Zonder het ren, kanalen, meren en zelfs op de zoute (Het Princessehof) Wadden- en Zuiderzee wordt het vervoer van wakend oog van verslaggevers en lading en passagiers overgenomen door paard de Friezen daar in een week voor f. 40.000 camera’s moesten zij zelf voor de en wagen, door sleden en schaatsers. Het is aan goud en zilver kochten. Overal kan men bewijsvoering zorgen. Ze kochten bekend dat in de winter van 1740 meer dan “aardigheden ter gedachtenis” kopen, vooral honderd paard en wagens vanuit Harlingen, zilveren lepels met opschriften.’ Zilver is een daarom aan de overkant een zilve- over de Zuiderzee, naar Amsterdam gaan. De ijsherinnering
Load more

Recommended publications
  • Monumenten Inventarisatie Project Concept
    Monumenten Inventarisatie Project concept - GEMEENTEBESCHRIJVING MENALDUMADEEL PROVINCIE FRIESLAND - REGIO NOORD NOORD het &tdt Leeuwardsracttel *,^ ; A* Tlstlancswradaal / .. v Litt«n»erBdi«l % 9#A • Smallingerland WEST SnMk •—•"*...•" INHOUDSOPGAVE INLEIDING 2 BODEMGESTELDHEID 2.1 Ontstaansgeschiedenis en bodemsoorten 3 2.2 Reliëf 3 2.3 Waterbeheersing 4 2.3.1 Zeewering 4 2.3.2 Afwatering 4 3 GRONDGEBRUIK, VERKAVELING EN LANDSCHAPSBEELD 3.1 Grondgebruik 4 3.2 Verkaveling 5 3•3 Landschapsbeeld 5 4 INFRASTRUCTUUR 4.1 Waterwegen 5 4.2 Landwegen = 5 4.3 Spoorwegen en tramverbindingen 6 4.4 Militaire infrastructuur 6 MIDDELEN VAN BESTAAN 7 6 NEDERZETTINGEN 6.1 Algemeen 9 6.2 Ontstaansgeschiedenis en oorspronkelijke structuur . 9 6.3 Ontwikkeling na I85O 10 6.4 De grootste kernen 10 6.4.1 Beetgum en Beetgumermolen 10 6.4.2 Berlikum 11 6.4.3 Dronrijp 12 6.4.4 Marssum 12 6.4.5 Menaldum 13 LITERATUUR 15 BIJLAGE I BEVOLKINGSONTWIKKELING 16 1 INLEIDING De gemeente Menaldumadeel ligt in het noordwesten van de provincie Friesland in de regio Noord. De gemeente grenst in het westen aan de gemeente Franekeradeel, in het noorden aan Het Bildt, in het noordoosten aan Leeuwarderadeel, in het oosten aan Leeuwarden en in het zuiden aan de gemeente Littenseradiel, in de regio Zuid- west. In 1961 werd Schenkenschans geannexeerd door de gemeente Leeuwarden. Bij de gemeentelijke herindeling van 1984 werden de grenzen van Menaldumadeel met de gemeenten Het Bildt en Leeuwarden gewijzigd (zie kaart 2). De oppervlakte van de gemeente bedraagt in totaal 71.08 km2, waarvan 1,02 km2 tot het binnenwater behoort.
    [Show full text]
  • Gemeente Op Maat 2010
    Skarsterlân 1 Verklaring van tekens . = gegevens ontbreken * = voorlopig cijfer x = geheim − = nihil − = (indien voorkomend tussen twee getallen) tot en met 0 (0,0) = het getal is kleiner dan de helft van de gekozen eenheid niets (blank) = een cijfer kan op logische gronden niet voorkomen 2010−2011 = 2010 tot en met 2011 2010/2011 = het gemiddelde over de jaren 2010 tot en met 2011 2010/’11 = oogstjaar, boekjaar, schooljaar enz., beginnend in 2010 en eindigend in 2011 2008/’09−2010/’11 = oogstjaar, boekjaar enz., 2008/’09 tot en met 2010/’11 In geval van afronding kan het voorkomen dat het weergegeven totaal niet overeenstemt met de som van de getallen. Colofon Uitgever Inlichtingen Centraal Bureau voor de Statistiek Tel. (088) 570 70 70 Henri Faasdreef 312 Fax (070) 337 59 94 2492 JP Den Haag Via contactformulier: www.cbs.nl/infoservice Prepress en druk Bestellingen Centraal Bureau voor de Statistiek E-mail: [email protected] Grafimedia Fax (045) 570 62 68 Omslag Internet Teldesign, Rotterdam www.cbs.nl Kengetal: A-127 ISBN: 978-90-357-1848-7 © Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag/Heerlen, 2011. Verveelvoudiging is toegestaan, mits het CBS als bron wordt vermeld. 2 Inhoud Enkele gebruikte afkortingen 2 Leeswijzer 5 1 Bevolking 6 1.1 Aantal inwoners 6 1.2 Bevolkingssamenstelling 7 1.3 Bevolkingsontwikkeling 9 2 Bouwen en wonen 13 2.1 Woonruimtevoorraad 13 2.2 Nieuwbouw en onttrekking 13 2.3 Woningwaarde 15 3 Bedrijven 17 3.1 Bedrijfsvestigingen 17 3.2 Werkgelegenheid 18 3.3 Bedrijfsgegevens 20 4 Onderwijs 22 4.1 Primair onderwijs
    [Show full text]
  • Nieuwsblad Van Friesland : Hepkema's Courant
    Vrijdagavond September Verschijnt Maandags-, Woensdags- en Vrijdagsavonds 6 1940. - No. 108. HEPKEMA'S COURANT (67e jaargang) " HEERENVEEN. ADVERTENTIES p. reg. Maand, en Woensd Ho. 18 0., Vrijd.no. 15 c. In breedere recl.- fcolom dubbele prijs. Bulten 4 Noordelijke prov. Maand, en V7oensd.no. 17 c, Vrtjd.no. 20 o. Reclames resp. 35 en 40 o. -:- -:- LEESGELD per halfjaar f 2.50. Inning 15 et.. Amerika per Jaar f 12.50. Losse no.'i 6 ét. — Postglro 6894. — Tel. no. 8. -:" NIEUWSBLAD VAN FRIESLAND Dit no. bestaat uit TWAALF bladzijden; Het spreekt vanzelf, dat men in Duitsch- De Duitsche luchtaanvallen op gewicht 85 gram. HET BESTUUR DER land en Italië de zaak alleen van deze zijde IHET GROTE SUCCES I POSTTARIEF: porto binnenland per 50 Men daar deze transactie Engeland. beziet. noemt hebben ntfet gram IVj cent; buitenland per 50 gr. 21/iet. dat wij reeds nu weer Heerenveensdie Onderl. Brandwaarborg Vereen. de verkoop van het eerst-geboorte- Gelijk uit de tegenberichten en de «mi- onze zeer zuinige en gepatenteerde ni entarie daarop blijkt, worden die luchtaan- " geeft hierdoor kennis dat de gegeven vergunning tot het houden der recht voor een schotel linzen vallen op EngeJiand onverpoosd dlag en EERSTE BLAD zware druk Cokes °Haardkachel en beschouwt deze daad als het begin der nacht voortgezet. Bijzonder wordt uitgeoefend op de Zuid-Oostkust■ en ook geschiktvoor hout, turf, anthraciet algemeene liquidatie van Groot-Brittannië. het achterland. Naar uit betrouwbare be- groote kookplaat, is voor U Buitengewone Algemeene Ledenvergadering Beschouwd van het standpunt der Monroe- en met PHILIPS», WALDORP EN richten blijkt, zijn drie militaire vliegvelden een dringende reden alvorens een op Maandag 9 Sept., 's avonds 8 uur, in de Schouwburgzaal leer acht men in Italië de zaak als onbe- In die voorste verdedigingslinie reeds vol- Haardkachel te kopen, hiernaar eerst BLAUPUNKT-RADIO langrijk, het is dan een zuiver Amerikaan- komen onbruikbaar gemaalkt, zoodiat de ver- nader te inlormeeren.
    [Show full text]
  • Jaarrekening Stichting BRM DFM 2017
    JAARREKENING 2017 Stichting BRM-DFM P/a Wolsmastate 5 8513 CN OUWSTERHAULE Balk, 10 april 2018 Geacht bestuur, Hierbij doen wij u toekomen de jaarrekening over het jaar 2017, het resultaat over het jaar 2017, groot € 6.070 negatief is ten laste geboekt van het stichtingskapitaal. Vertrouwende uw opdracht naar genoegen te hebben uitgevoerd. Hoogachtend, Poortema & Van Roosmalen J.A.M. van Roosmalen Register Consulent en Adviseur STICHTING BRM-DFM BALANS PER 31 DECEMBER 2017 Activa 31 december 2017 31 december 2016 Vaste activa Monumenten 32 32 Vlottende activa Debiteuren 0 0 Vooruitbetaalde kosten 0 0 0 0 Liquide middelen ING 0002.3734.56 3.445 39.025 ING 0002.3734.56 spaarrekening 496.415 499.448 499.860 538.473 499.892 538.505 Passiva 31 december 2017 31 december 2016 Eigen vermogen Stichtingskapitaal 6.850 12.920 Voorzieningen Reserveringen restauraties 464.961 525.585 Kortlopende schulden Crediteuren 28.081 0 28.081 0 499.892 538.505 STICHTING BRM-DFM WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2017 2017 2016 Opbrengsten Subsidie De Fryske Marren 125.000 102.500 Subsidie Prot. Gemeente Wijckel 6.935 0 Prot. Gem. Oudemirdum-Nijemirdum 0 64.558 Subsidie Nationaal Restauratiefonds 81.205 43.843 Subsidie Provincie Fryslan 0 6.805 Rente spaarrekening 1.967 3.418 Onttrekkingen voorzieningen 121.524 148.504 336.631 369.628 Kosten Onderhoud en restauratie 264.465 126.965 Bureau/ bestuurskosten 6.683 4.346 Diverse algemene kosten 10.654 19.080 Toevoeging voorzieningen 60.899 219.207 342.701 369.598 Resultaat -6.070 30 STICHTING BRM-DFM TOELICHTING OP DE
    [Show full text]
  • Sporen Van De Vroege Geschiedenis 3 V O O R a F
    stadswandeling en fietstochten LEEUWARDEN Sporen van de vroege geschiedenis 3 v o o r a f VOORAF De rijke geschiedenis van Leeuwarden omvat meer dan tienduizend jaar. Van de relatief recente historie getuigen gebouwen, landschapselementen en aardrijkskundige namen, terwijl de prehistorie grotendeels in de bodem verborgen ligt. Het gebied dat nu Leeuwarden heet, biedt sinds duizenden jaren gunstige leefomstandigheden. Al in de midden en late steentijd– tussen 8000 en 2000 voor Chr.– sloegen rondtrekkende groepjes jagers-verzamelaars er tijdelijke kampjes op, maakten jacht op wild en zochten bessen, paddenstoelen en ander voedsel. Toen in de midden-ijzertijd (500-250 voor Chr.) de eerste kolonisten zich er voor langere tijd vestigden, was het landschap ingrijpend gewijzigd: er was een kwelder ontstaan. Nog weer later– in de Romeinse tijd– maakte de huidige gemeente deel uit van een vijf à zes kilometer brede strook tussen een smalle zeearm in het westen en eindeloze veengebieden in het oosten. Die zeearm, de Bordine, stroomde door een waddengebied dat overging in kwelders. Op de grens van wad en kwelder slibde een relatief hooggelegen wal op, waarachter zich een lager gelegen zône uitstrekte. De landstreek veranderde continu. De zich in fasen verbredende Bordine vrat zich steeds verder een weg zuidwaarts. Grillig meanderende waterlopen zochten voortdurend nieuwe beddingen. Op de ene plaats spoelde grond weg, terwijl andere plekken opslibden. Sommige delen van het veen verdwenen, over andere werd een kleidek afgezet. Toch waren de bestaansmogelijkheden gunstig: in de lage kwelder kon vee geweid worden, de hoogste gedeelten waren ook geschikt voor akkerbouw. In de veenstreken waren niet alleen bessen en kruiden te TijDBALK midden steentijd nieuwe steentijd bronstijd 8800 v.C.
    [Show full text]
  • State Aid Map: the Netherlands
    C 176/10EN Official Journal of the European Union 28.7.2007 Guidelines on National Regional aid for 2007-2013 — National regional State aid map: The Netherlands (Text with EEA relevance) (2007/C 176/08) State aid N 249/07 — THE NETHERLANDS National regional State aid map 1.1.2007-31.12.2013 (1) (Approved by the Commission on 27.6.2007) Ceiling for regional invest- Name Region/ ment aid (1) NUTS II-III Commune (eligible districts) (applicable to large enter- prises) 1.1.2007-31.12.2013 1. Regions eligible for aid under Article 87(3)(c) of the EC Treaty for the whole period 2007-2013 NL11 Groningen NL111 Oost-Groningen 15 % Menterwolde (Zuidbroek; Uiterburen; Heiligelaan; Westeind; W A Schottenweg; Verspreide huizen Zuidbroek; Muntendam met Oude Verlaat; Tussenklappen; Tripscompagnie; Borgercompagnie (gedeeltelijk); Verspreide huizen Muntendam), Pekela (Boven-Pekela; Verspreide huizen Nieuwe Pekela), Scheemda (Scheemda; Eexta; Eexta-Zuid; Heili- gerlee; Scheemdermeer; Napels; Nieuw-Scheemda; 't Waar; Hamrikkerweg; Scheemderzwaag), Stadskanaal (Mussel; Ver- spreide huizen Mussel; Kopstukken; Vledderveen; Alteveer; Verspreide huizen Alteveer; Ceresdorp; Industriegebied; Dideldom; Buitengebied-Zuid), Veendam, Vlagtwedde (Ter Apel; Ter Apelkanaal; Ter Apel 't Heem; Verspreide huizen Ter Apel en Ter Apelkanaal; Agobuurt; Jipsingboermussel en Zandberg), Winschoten. NL112 Delfzijl en omgeving 10 % Appingedam, Delfzijl (Delfzijl-Centrum; Delfzijl-Noord; Delfzijl-West; Fivelzigt; Tuikwerd; Meedhuizen; Uitwierde; Ver- spreide huizen Eemskanaal (ten
    [Show full text]
  • De Vrije Mes
    de vrije Mes Jaarboek Uitgegeven door het Fries Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde en de Fryske Akademy Zevenenzeventigste deel (1997) Redactie: Ph.H. Breuker, L.G. Jansma, G.Th. Jensma, H. Spanninga Redactieadres: Doelestraat 8 (Fryske Akademy) Leeuwarden CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG Vrije De Vrije Fries: jaarboek: zevenenzeventigste deel (1997)/uitg. door het Fries Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde en de Fryske Akademy. - Ljouwert [Leeuwarden]: Fryske Akademy.-III.-(Fryske Akademy; nr. 851) Met lit.opg. ISBN 90-6171-851-1 NUGI 641 FA-nr. 851 Inhoud Personalia medewerkers en redacteuren Artikelen H. de Jong Fersierde slibtegels yn it Haskerkonvint Victoria B. Greep Wytskes in memoriam en de kroniek van haar familie K. van Berkel Het Oldeklooster in de Friese politiek, 1572-1580 Hans van de Venne Nogmaals Vibrandus Dominicus Bornstra (ca. 1530-ca rector te Gouda en professor te Dowaai Feico Hoekstra Wybrand de Geest, schilder van 'Asch en Stof' Onno Hellinga It register fan Feicke Tetmans (± 1537-1601) Tony (A) Feitsma Oardielen oer J.H. Halbertsma as etymolooch Ph.H. Breuker Feitsma fan replyk tsjinne oer Halbertsma Panorama fan Fryslân Geart de Vries Fryske kultuer Tineke Steenmeijer-Wielenga Fryske taal- en letterkunde S. ten Hoeve Monumintesoarch Archeologische kroniek van Friesland over 1996 Jaarverslag van het Fries Genootschap Personalia medewerkers en redacteuren K. van Berkel (1953), is sinds 1988 als hoogleraar in de Geschiedenis na de Middeleeuwen verbon­ den aan de Rijksuniversiteit te Groningen. J.M. Bos (1957), studeerde filosofie en middeleeuwse archeologie aan de Universiteit van Amster­ dam (prom. 1988), universitair docent aan het Archeologisch Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen.
    [Show full text]
  • Zomerpolders Natuur En Landbouw
    Nijlân (Nijland) 16 Nijland Tsjalhuzum (Nijlân) (Tjalhuizum) Loënga Terhornster 39 Akkrum meer Ysbrechtum Gauwster Remswerd Goëngerkolk hoppen Wolsumerketting Terherne Kruiswater Terhornster De Herne e poelen n r o h g Kâlde Fijfhûs n Folsgare E (Folsgeare) Mage 17 Wolsum Sneeker Morrawieltje Ropsterhorne Offingawier (Offenwier) Sn e e ke rm ee r Zoutepoel Haklânshop 21 Kleine Brijpot Potten He er en gat Terkaplesterpoelen Abbegeasterketting meer De Drie Pollen k o l K e w D u Kruiswater e e Abbega G (Abbegea) Feytebuorren 37 Westhem Gossepalen (Westhim) Oosthem Goïngarijpster (Easthim) Goëngarijpster IJlst (Drylts) Oosthemmer poelen poelen 45 Toppenhuzen Terkaple meer (Oppenhuizen) 11 Goingarijp (Goaiïngaryp) De Liens Pikesyl Drylts Nijezijl (IJlst) Swarte De Gravinnepoel (Nijesyl) 65 Hissemeer Wite Akmarijp (Eagmaryp) Brekken Piekemeer 10 Twellingea Draeisterhuzen Br ekken (Uitwellingerga) Anewiel Langstaarten poel Louwepoel Scharrewiel l e o p n ie e Zevenepoel 36 L Oudega Hengstepoel (Aldegea) Jutryp (Jutrijp) 44 Jent jem eer Oudhof Zwettepoel Schuttel 8 poel Anewi el Snikzwaag (Sniksweach) 19 Lytshuzen Broek Palsepoel Idzega De Hommerts Gravepoeltje (Idzegea) (Hommerts) De Brekken 43 Rintje poel Osingahuzen Ker kehop (Osingahuizen) 9 Bokke I dz e g a a s t e r p oe l g wiel e w e d 25 u Kleine Gaastmeer Boornzwaag O (Lytse Gaastmar) Heech over de Wielen Joure Heeg (Heeg) 32 (De Jouwer) (Heech) Lippenwoude Legenda 15 L a n g w e e r d e r w i e l e n Landbouw Gaastmeer 14 (De Gaastmar) 28 Polder buiten RWK Boornzwaag (Boarnsweach) Heeger Zomerpolder meer Smelbrege (Smallebrugge) Natuur 13 26 Langweer (Langwar) Fiskersbuorren PolderH basukeitrheonrn eRWK (Haskerhoarne) 40 K o e v o r d e r H e e g e r m e e r Koufurderrige Dijken Zomerpolder (Diken) Noorder Gebiedsnummering Ee 55 Yndyk (Indijk) m e e r Indijk (Yndyk) Zomerpolders natuur en landbouw gebiedsnummering: Deelkaart 6 63 Scharsterbrug Wâldsein (Skarsterbrêge) (Woudsend) datum : 09-06-2009 schaal : 1:50.000 Teroele Ouwsterhaule 56 1 (Ousterhaule) 3 Legemeer versienr.
    [Show full text]
  • De Vrije Fries DE VRIJE FRIES SINDS 1839
    De Vrije Fries DE VRIJE FRIES SINDS 1839 ACHTENZEVENTIGSTE DEEL 1998 Jaarboek uitgegeven door het Fries Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde en de Fryske Akademy REDACTIE Wiebe Bergsma, Goffe Jensma, Gilles de Langen, Hotso Spanninga REDACTIE-ADRES Nieuwesteeg 8 8911 DT Leeuwarden ONTWERP Invorm - Tom Sandijck OPMAAK EN DRUKWERK Grafisch Bedrijf Hellinga ISBN 90-6171-879-1 FA-nummer 879 De redactie houdt zich aanbevolen voor kopij. In het algemeen gaat haar voorkeur uit zowel naar weten­ schappelijke artikelen als naar meer essayistische bijdragen op het terrein van de Friese geschiedenis, kunst, literatuur en archeologie. De plaatsing van de Friese 'stof in een bredere context is daarbij gewenst. Kopij dient, voorzover mogelijk, te worden aangeleverd op floppydisk (plus één uitdraai) en in het formaat van één van de tegenwoordige tekstverwerkingsprogramma's [WP 4.2 tot WP 8; Word 6 tot Word 971. Annotatie en literatuurverwijzing gaan volgens de regels die binnen het vakgebied van een bijdrage gel­ den, echter met deze beperking dat verwijzing tussen haakjes in de tekst niet is toegestaan. De auteur dient in de eindnoten een verkort titelsysteem te hanteren, dat doorverwijst naar een aan het eind van de bijdrage op te nemen literatuurlijst en eventuele lijst van archivalia. Inhoud REDACTIONEEL Traditie en vernieuwing 7 BIJDRAGEN Jos Bazelmans, Danny Gerrets en Arent Pol Metaaldetectie en het Friese koninkrijk. Kanttekeningen bij de centrumfunctie van noordelijk Westergo in de vroege Middeleeuwen 9 J.A. Mol lt begjin fan de ridderoarders yn midsieusk Fryslân 49 S. Zijlstra In doalhôf fan 'e menisten. De polemyk tusken in grifformearde predikant en in meniste dokter om 1660 hinne 57 Ritske Mud Het Leeuwarder metselaars- en steenhouwersgilde in de achttiende eeuw 77 C.
    [Show full text]
  • Plangebied Broek Zuid Nabij Joure
    RAAP-NOTITIE 5519 Plangebied Broek Zuid nabij Joure Gemeente De Fryske Marren Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en karterend veldonderzoek Archeologisch Adviesbureau Versie 7.0 Colofon Opdrachtgever: De Fryske Marren Titel: Plangebied Broek Zuid nabij Joure, gemeente De Fryske Marren; archeologisch vooronderzoek: een bureau- en karterend veldonderzoek Status: eindversie Datum: *datum_maand* Auteur: drs. H.W. Veenstra Projectcode: FMBZ Bestandsnaam: NO5519_FMBZ Projectleider: drs. H.W. Veenstra Projectmedewerkers: D. van den Berg, T.M. Perger & E.J.M. van der Zwet ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer: 65414 Autorisatie: drs. J.L. van Beek Bevoegde overheid: gemeente De Fryske Marren ISSN: 0925-6369 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. Leeuwenveldseweg 5b telefoon: 0294-491 500 1382 LV Weesp telefax: 0294-491 519 Postbus 5069 E-mail: [email protected] 1380 GB Weesp © RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V., 2016 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen. Versie 7.0 Plangebied Broek Zuid nabij Joure, gemeente De Fryske Marren; archeologisch vooronderzoek: een bureau- en karterend veldonderzoek 1 Inleiding 1.1 Administratieve gegevens • type onderzoek: een bureau- en karterend veldonderzoek • bevoegde overheid: gemeente De Fryske Marren • onderzoekskader: bestemmingsplanwijziging • periode veldonderzoek: eind maart, mei en juni 2015 • locatie: het plangebied ligt ten westen van Joure, in het noorden
    [Show full text]
  • Grondwatersysteembeschrijving Fryslân
    Grondwatersysteembeschrijving Fryslân Eindrapportage Hunzebreed, rapport 188 December, 2017 1 Inhoudsopgave blz 1 Inleiding 3 1.1 Achtergrond 3 1.2 Aanpak en leeswijzer 4 2 Opbouw ondergrond en ontstaansgeschiedenis provincie Fryslân 6 2.1 Diepe ondergrond, hydrologische basis 6 2.2 Sedimenten uit het Laat-Tertiair en Kwartair (Pleistoceen) 8 2.3 Het Holoceen en de vorming van Fryslân 16 2.4 Landschapshistorische ontwikkelingen 22 3 Ontwikkeling zoet-zout grondwatersysteem 28 3.1 Natuurlijke ontwikkeling zoet-zout grondwatersysteem 28 3.2 Invloed van de mens op zoet-zout grondwatersysteem 42 4 Huidig grondwatersysteem 58 4.1 Definitie en uitwerking grondwatersystemen 58 4.2 Watervoerende pakketten en slecht doorlatende lagen: diep, middeldiep, 59 ondiep en freatisch grondwater 4.3 Ontwikkeling onderzoek grondwatersystemen in Fryslân 63 4.4 Sturende factoren regionale grondwatersystemen 66 4.5 Grondwater nabij het maaiveld 70 4.6 Toelichting landelijke grondwatersysteemkartering 1989 76 4.7 Toelichting grondwatersysteemanalyse IWACO, 1989 79 5 Verziltingsproblematiek drinkwaterwinning 92 5.1 Overzicht huidige grondwaterwinning, toekomstige ontwikkeling 92 5.2 Verziltingsproblematiek huidige grondwaterwinningen 94 5.3 Vroeger winplaatsonderzoek (vlekkenplan) en keuzes uit het verleden 109 5.4 Locatiestudie grondwaterwinning Friesland, IWACO, 1992 en Bronnenonder- 113 zoek Friesland, Royal Haskoning, 2008. 6 Referenties 120 Kaarten (afzonderlijk toegevoegd) 1 Maaiveldhoogte 2 Keileemverbreiding 3 Potkleiverbreiding 4 Bodemkaart 5 Veendiktekaart 6 Oppervlaktewaterpeilen 7 Grondwatertrappen 8 Kwel en infiltratie (kwalitatief beeld uit provinciaal waterhuishoudingsplan, 2009) 8a Kwel en infiltratie (kwantitatief beeld op basis van MIPWA-berekeningen) 9 Gemiddelde stijghoogte diep grondwater 10 Grensvlak brak en zout grondwater (Cl- 1000 mg/l) 11 Regionale grondwatersystemen 12 Meetpunten provincie diep grondwater 2 1.
    [Show full text]
  • Woonplaatsen En Hun Betekenis in De Gemeente Leeuwarden 12 April 2007
    Woonplaatsen en hun betekenis in de Gemeente Leeuwarden 12 april 2007 Woonplaatsen en hun betekenis Gemeente Leeuwarden INHOUD INLEIDING OPSOMMING WOONPLAATSEN UITLEG PER WOONPLAATS BIJLAGEN BRONNEN 1 Woonplaatsen en hun betekenis Gemeente Leeuwarden INLEIDING In de loop der jaren/eeuwen is Leeuwarden qua gemeente veranderd van vorm en woonplaatsen. De gemeentegrenzen ten opzichte van de omliggende gemeenten veranderden in de afgelopen eeuw gedurig. (zie rapport Woonplaatsgrenzen voor een compleet overzicht) Tot 1942 was Huizum een dorp en Leeuwarden een stad. Huizum behoorde daarvoor tot de gemeente Leeuwarderadeel. De stad was tevens de Gemeente Leeuwarden. Door de Raad der Gemeente Leeuwarden werd op 25 Februari 1942 vastgesteld dat het dorp Huizum bij de stad Leeuwarden werd gevoegd. Door de onderstaande beschikking kwamen in 1944 de volgende dorpen bij de Gemeente Leeuwarden: (daarvoor behorende tot de Gemeente Leeuwarderadeel) Hempens / Teerns / Goutum / Wirdum / Wytgaard / Swichum / Lekkum / Miedum (Snakkerburen behoorde als gehucht tot Lekkum en werd in 1975 als buurtschap benoemd/ Wytgaard werd in 1957 officieel als naam van kracht) “Beschikking van den Secretaris-Generaal van het Departement van Binnenlandse Zaken van 29-12-1943 betreffende wijziging van de grenzen der gemeenten Leeuwarden, Leeuwarderadeel en Tietjerksteradeel: (Nederlandsche Staatscourant d.d. 29-12-1943) : Ingangsdatum: 1 januari 1944 Artikel 1. 1. Met ingang van 1 januari 1944 wordt een gedeelte van de gemeente Leeuwarderadeel bij de gemeente Leeuwarden gevoegd. A. De noordelijke grens der gemeente Leeuwarden zal loopen als volgt: zij volgt de bestaande grens tot het oostelijk einde van de Jelsumervaart en het verlengde hiervan tot het midden van de Dokkumer Ee, vervolgens door het midden van de Dokkumer Ee tot het verlengde van de bestaande grens tusschen Leeuwarderadeel en Tietjerksteradeel en van hier langs dit verlengde en langs deze grens.
    [Show full text]