MBI GJËNDJEN DHE PERSPEKTIVËN E STUDIMEVE MJEDOLOGJIKE

Mentor QUKU E-mail: [email protected]

1.Hyrje me thash etheme, sa me dishepuj aq U deshën të kalonin 70 vjet nga vde- edhe me kundërshtarë: Kemi të bëjmë kja e magjistarit të tingujve të gjuhës me një Shqiptar të Madh që zotëronte shqipe, Dom Ndre Mjedës, që më në energji të pashterrshme, që tërë jetën fund të organizohej një veprimtari luftoi për lirinë e tij, për lirinë e atdheut, shkencore me karakter solemn, kush- si dhe për lirinë e tërë njerëzve të globit. tuar veprës letrare dhe gjuhësore të tij. Kemi të bëjmë me një artist gjenial, me Kjo është sa optimiste aq edhe tragjike. një shkencëtar të përmasave botërore, Para 20 vjetëve, Idriz Ajeti, në fjalën i cili tejkaloi shekullin e vet, i cili nuk përmbyllëse të Seminarit XII ndërkom- arriti ta kuptonte. bëtar për gjuhën, letërsinë dhe kultu- rën shqiptare, (1986, Prishtinë) nënvi- 2. Niveli i sotëm i studimeve zonte i dëshpëruar se vepra letrare dhe mjedologjike gjuhësore e Ndre Mjedës u vështrua nga Mjeda është një nga personalitetet disa anë të saj, por jo sa e donte puna dhe më të lexuara, më të studiuara dhe sa e meritonte kjo figurë e shquar e kulturës më të debatura në historinë e gjuhë- shqiptare. Më pas u bënë edhe tre vepri- sisë, letërsisë dhe kulturës shqiptare. mtari të tjera, kushtuar Mjedës, por që Tashmë mund të flitet lirshëm për nuk e ndryshuan gjëndjen e përgjith- ekzistencën e një disipline shkenco- shme, njera në New York (1987), tje- re më vete, Mjedologjinë , e cila është tra në Shkodër (1996) dhe së fundi në ndërtuar mbi qëllime, objektiva dhe Napoli (2001). Të tëra këto veprimtari ligje të qarta që veprojnë në mënyrë patën vlerat e veta, por nuk arritën aktive në studimet mbi Mjedën. Jeta të tërhiq nin mendimin shkencor në dhe vepra e Ndre Mjedës , mbetet ndër masën që e meritonte jeta dhe vepra e temat më të klikuara në internet, ndër Mjedës. Emri i Mjedës ishte i lidhur sa temat më të botuara e më të lexuara. me një neglizhencë aq edhe me një in- Ajo mbetet objekti i plotë i nevojshëm teresim të madh, sa me debate aq edhe dhe i mjaftueshëm për Mjedologjinë. 109 MENTOR QUKU

Mjeda ishte produkt i kohës së vet, meritë e tyre që sot është përvijuar por që e tejkaloi atë në shumë drejti- dimensioni shumëplanësh i Mje- me. Si e tillë, Mjedologjia , si disiplinë dës, profili i tij si klerik i devotshëm, shkencore, mban lidhje me shkencat atdhetarizmi i tij i flaktë, vokacioni i mëmë, si Historia e Shqipërisë, Histo- tij si lirik modern, misioni i tij si poli- ria e Albanologjisë, Historia e Letërsisë tikan i vendosur i çështjes kombëtare, shqipe, Historia e Gjuhësisë shqiptare . angazhimi i tij si luftëtar i paepur i Po ashtu me shkencat e rëndësishme lirisë. Poet i ndjesive të veçanta, nd- si Mitologjia, Demonologjia, Hagjiogra - jekës i shkollës klasike, me gjendje fia, Patrologjia , Sociologjia, Politologjia, romantike, i ndikuar nga kontakti Estetika, Teologjia, Filozofia , Bibliogra- me rrymat simboliste, moder niste, fia, Kaligrafia, Ortoepia, Ortografia , etj. de kadente, Mjeda është novator i po- Besoj se në një të ardhme të afërme në ezisë shqipe, një ndër majat olimpike fakultetet shqiptare do të studiohet si të saj. Por po aq i shquar paraqitet në shkencë më vete. Ajo do të përbëjë një prozën shqipe, duke i dhënë letërsisë degë të rëndësishme të programeve shqiptare perla të vërteta. Por qe edhe kualifikuese të albanologëve të rinj. muzikolog, muzikant, piktor, skulp- Si çdo shkencë edhe Mjedologjia për- tor, arkitekt, estet, kritik i zoti. Qe një jeton fillimet e veta, ndërkohë që pret artist në kuptimin e vërtetë të fjalës, të kultivohet e thellohet më tej. Po ndoshta ndër të paktët, vepra e të cilit skaliten të vërtetat e mëdha që lidhen do të përballojë shtrëngatat e kohës. me jetën dhe veprën e Mjedës, janë Mjedologjia po merr një hov të paparë, ato që nuk kanë nevojë për t’u vërte- provë e sa cilës është edhe suksesi i tuar. Siç ishte Mjeda një shumë kon- mbajtjes së kësaj konference. Fon- tradiktash të brendshme, edhe studi- det arkivore e bibliotekare të hapura met mjedologjike janë një pasqyrë e japin mundësira të mëdha për zhvilli- tyre: në disa segmente këto studime min e Mjedologjisë. kanë mbetur prapa, në nivele fillesta - Por në përgjithësi studiuesit e de- re apo në gjë ndje latente. Studiues me ritanishëm janë marrë edhe me shumë emër të kohës, si Justin Rrota, Injac tema të tjera, përveç asaj të Mjedës, Zamputi, , Jup kështu që krahas kontributeve të ty- Kastrati, Vehbi Bala, Mark Gurakuqi, re të vyera, studimet e tyre, shpesh Mark Ndoja, Rinush Idrizi, Llazar Si- kanë mbetur në sipërfaqe, në rajone liqi, Robert Shëanke, Qemal Draçini, të kufizuara tematike, apo të shkëpu - Jolanda Kodra kanë bërë gjëra shu- tura nga njera-tjetra. Kanë munguar më të bukura në fushë të studimeve studimet e specializuara. Censura, mjedologjike. Ata janë pararendësit autocensura, retushimet dhe kufizi - e kësaj disipline shkencore. Është met e kohës kanë bërë punën e tyre

110 WWW.ALB-SHKENCA.ORG Mbi gjëndjen dhe perspektivën e studimeve mjedologjike N kufizuese. Studimet mjedologjike e gjeun e qiellit shqiptar, por pikërisht D ka në pësuar shpesh herë nga emocio- ky fakt shkaktoi një valë refraksioni R net negative, duke kaluar në betejën e në popullsinë qytetare konservatore E fjalëve. Ka munguar mendimi kritik, shkodrane, të cilët në ndryshim nga e sidomos kritika e specializuar në të huajt, i pranuan ata me rezerva. M fushë të Mjedologjisë . Kanë munguar J projekte serioze nga institutet shken- Problemi i rinisë dhe i studimeve E core zyrtare. jashtë shtetit: Problemi tjetër i rëndë- D sishëm që pret të sqarohet është pe- 3. Perspektivat e studimeve riudha e studimeve të tij në seminaret A mjedologjike jezuite, që përmbyllet me largimin Zhvillimet e Mjedologjisë kanë nxje- dhe kthimin në atdhe. Mbeten për rrë në pah një gamë të pafund proble- t’u bërë gjurmime të hollësishme në mesh që lidhen me jetën dhe veprën arkivat, kryesisht në Arkivin e Pro- e Mjedës: poganda Fides, Arkivin e Jezuitëve, Fëmijëria e Mjedës në atdhe: Jeta Arkivin Sekret të Vatikanit, në Arki- e Mjedës është plot paradokse, plot vin Historik të provincës Veneto në enigma, plot kontradikta, gjë që ka Gallarate. Duhet gjurmuar në Krakoë, sjellë vështirësi serioze për studiue- Kraljevica, Francë, Spanjë, Cremo- sit e tij. Vështirësitë më të mëdha i na, Gorizia, Stamboll, Romë. Por kjo takojnë periudhës së fëmijërisë, që nuk përjashton kërkimet që duhet e kaloi në vendlindje, si dhe asaj të të vazhdojnë në AQSH, apo arkivat, rinisë që e kaloi me studime jashtë muzeumet apo bibliotekat shqiptare, shtetit. Periudha e fëmijërisë dhe e qoftë edhe në arkivat e bibliotekat ado leshencës e kaluar në qytetin e personale. lindjes, në Shkodër, si dhe në fshatrat rrethe-qark, mbetet një nga pjesët më Dorëshkrimet autografe të Mje- të panjohura të jetës së tij. Pavarësisht dës: Një ndër fushat më të hapura, ku studimeve të shumta, kjo periudhë ka mund të nxiten sidomos mjedologët e mbetur mjaft e paqartë. Kanë mun- rinj, ku kërkohen programe e projek- guar informacioni dhe burimet doku- te të kualifikuara e të specializuara, mentare. Kjo ka ndodhur për shkak se është ajo e kërkimeve të dorëshkrime- prindërit e tij ishin njerëz të thjeshtë ve autografe të Mjedës. Duke patur nga populli, pa një biografi publike, parasysh se Mjeda ishte një punëtor e cila nuk mungon për personalitete i palodhur që punoi shumë gjatë tërë të tjera shkodrane të nivelit përfaqë- jetës së tij, mendojmë se dorëshkrimet sues. Është e vërtetë se ylli i vëllezër- autografe që kemi sot në dispozicion ve Mjeda u ngjit shumë shpejt në apo- prej tij e që nuk janë të pakta, megji-

AKTET E TAKIMIT V JETOR IASH 2007 111 MENTOR QUKU thate zënë një përqindje të vogël të fushë studimi i specializuar i kaligra- sasisë së përgjithshme të atyre që fisë së Mjedës mbetet detyrë parësore duhet të ekzistojnë në të vërtetë. Por për mjedologët e rinj sepse pjesa më duhen kërkuar, duhen gjetur, duhen e madhe e veprës së Mjedës është identifikuar, duhen transkriptuar e shpërndarë, e falur ose anonime. dhe komentuar me akribi shkencore. Mbetet një objekt studimi praktika Mbetet që të zbulohen dorëshkrimet drejtshkrimore e Mjedës dhe evolui- e veprave të tij të njohura, po ashtu mi i saj në periudha të ndryshme të edhe variantet e shumta të dorëshkri- jetës së tij. Duhet që të kemi parasysh meve të përpunimeve të poezive të se pavarësisht teorive të tij novatore tij. Po ashtu dorëshkrimet e studime- në gjuhësi, Mjeda nuk i përdori ato në ve apo të përkthimeve të veprave ha- drejtshkrimin e tij, sepse kishte bin- gjiografike e në përgjithësi atyre kon - djen se ato, duhen pranuar prej të gji- fesionale. Mbeten objekt kërkimesh thëve më parë, pastaj të praktikohen dorëshkrimet e transkriptimit të au- nga ai. torëve tanë të vjetër, si Bogdani, Budi, apo të tjerët. Supozohet që mbeten Letërkëmbimi i Mjedës: Dom akoma të sapo zbuluara dorëshkri- që në moshë të re hyri në met e veprimtarisë së tij të dendur lidhje me albanologët më të mëdhenj politike në parlamentin shqiptar në të kohës si Gustav Meyer, Holger vitet 1921-1924, në grupin Ora e male - Pedersen, Carlo Brugmann, Patch, ve . Kryesisht duhet kërkuar në fondet Jagiç, Norbert Jokli, Siebertz, Na- e parlamentit që ruhen në AQSH. chtigal, Tagliavini, Ippen, Zambaur, Pastaj vijnë dorëshkrimet e studi- Rappaport, dhe u përpoq të hynte në meve të tij me karakter gjuhësor e lin- lidhje me figurat më eminente të Ri - guistik. Duhen kërkuar dorëshkrimet lindjes Kombëtare, si Kristoforidhi, e veprave të tij të panjohura si Miku Naim Frashëri, Sami Frashëri, Jani Bestar, E Diela në Kishë të katundeve, Vreto, De Rada, , Nikolla Kalendari i shoqnisë Dija 1906 . Men- Naço, po ashtu edhe me figurat më të dojmë se duhen kërkuar e bërë studi- larta të hierarkisë kishtare, si Miece- me lidhur me vepra që dihet se ai i slao Ledohovskin, Vladimir Ledoho- ka patur në dorë po që nuk dihet se vskin, Jungun, Pasin, Abatin Doçi, ku kanë përfunduar, si Fjalori etimolo - Viezzolin, Della Pjetrën, Ernesto Coz- gjik, Fjalori i gjuhës shqipe, si dhe atyre zin, etj. Pati marrëdhënie me valiun që njihen si Juvenilia 1917 , Vërejtje për e Shkodrës, me Ministrin e jashtëm artikuj e premna prones të gjuhes shqi - te AH, Golluhovskin. Po ashtu me pe(1934). Duhen bërë kërkime edhe figura të shquara si , për autografet që ka dhënë Në këtë Nikolla Kaçorri, Shtjefën Gjeçovin,

112 WWW.ALB-SHKENCA.ORG Mbi gjëndjen dhe perspektivën e studimeve mjedologjike N Pashk Bardhin, Justin Rrotën, Ndue fjalë për zbulimin dhe vlerësimin e D Palucën, Gjergj Pekmezin, Gjergj veprës së tij albanologjike, zbulimin e R Qiriazin, Kolë Rrotën. La mbrapa ndihmesës së tij si përkthyes, si estet, E dishepuj si Nikoll Gazullin, Ndue si eseist, si bujk e mekanik bujqësor, Doçin, Mark Hasin, Injac Zamputin, si ekonomist i ekonomisë kapitaliste M Giacomo Gardinin, Zef Oroshin, etj. shqiptare, si sociolog e ambjentalist, J Jeta e tij e ndërlikuar politike bëri të që bëri përpjekje e eksperimente për E kishte lidhje me figurat më të shquara të transformuar fshatin shqiptar. D të kohës të botës shqiptare, si Ahmet Mbeten detyra parësore përpjekjet Zogun, Musa Jukën, Fan Nolin, Luigj për kontributet e Mjedës në letërsinë A Gurakuqin. shqiptare për fëmijë (autorësia Mjeda- Pikërisht këto marrëdhenie të shu- Xanoni), problemi i Gramatikës kraha - mta ngrejnë si një problem problem suese, Fjalorit etimologjik, Fjalorit të mjaft të mprehtë përpara studimeve gjuhës shqipe, Komentarit të letrave, Pa - mjedologjike, gjurmimin e letërkëmbi - raqitje e krahasuar e alfabeteve të shqipes, mit të Mjedës . Të dhënat që dalin nga bashkëpunimi me revistat Elçia apo letërkëmbimi i tij janë të një rëndë- , përkthimi i tragjedisë Sauli sie të veçantë sepse shprehin situata të Alfierit, e të sa e sa kontributeve dhe përjetime të brëndshme, japin të tjera të tij në fusha të ndryshme të njoftime për plane dhe projekte të dijes. Kërkime intensive duhen bërë rëndësishme me një sasi të madhe in- lidhur me prozën e Mjedës, me pro- formacionesh, më të madhe se ato që blemet e metodës krijuese apo lidhur rrjedhin nga relacione e dokumenta- me periodizimin e veprës poetike të cione zyrtare, të cilat duhen marrë me tij. I një rëndësie të veçantë duhet të rezerva. Ne njohim vetëm letërkëm- konsiderohet problemi i pseudoni- bimet e Mjedës me Meyerin, ndonjë meve të Mjedës, apo ai i veprave të segment të letërkëmbimit me Nikolla tij anonime. Mjeda mbetet ndër mble- Naçon, me Lazër Mjedën, me Jakë dhësit e përpunuesit më të hershëm Gardinin, me Ndre Zadejen, me mi- të folklorit e mitologjisë vendase. Në nistrin e brendshëm Musa Jukën. Por Shahiri , ai botoi një nga variantet më kemi të dhëna të sigurta të ekzisten- të hershme të kangës popullore të cës së letërkëmbimit të Mjedës me Jo- Mahmut pashës. Në periodikun Stu- klin, Jagiçin, Pedersenin, Nachtigalin, dime Shqiptare VI, të Meyerit, që u Brugmannin, Paul Siebertzin, etj. botua nga Akademia e Shkencave e Vjenës, në vitin 1897, Mjeda botoi fjalë Zbulimi dhe identifikimi i veprës të urta shqipe, këngë lirike shqipe, kën- së Mjedës: Mbetet problemi më ma- gë trimërie, kryesisht nga Shqipëria e dhor i studimeve mjedologjike. Bëhet Veriut, si dhe legjenda mirditore. Duhet

AKTET E TAKIMIT V JETOR IASH 2007 113 MENTOR QUKU parë raporti i folklorit dhe i mitologjisë core në Elbasan, vazhdon me transkrip- vendase me krijimtarinë e tij poetike, si timin e autorëve të vjetër dhe mbyllet dhe vendi që zënë ato tek poemthat me me ndihmesën e Mjedës në praktikën tingllime Scodra e Lissus . gjuhësore të revistës Leka.

Kontributet mbi alfabetin e për- Mjeda politikan i çështjes kom- bashkët dhe normën letrare të gjuhës bëtare. Studimet mjedologjike kanë shqipe: Mbetet ndofta problemi më detyrë që të sqarojnë angazhimet poli- delikat e më i nxehtë për t’u trajtuar, tike të Mjedës, pavarësisht nga mbajtja sepse është më i ngarkuari me emo- me nder e veladonit të priftit, apo e sta- cione negative të bartura nga thellësitë turës së tij prej shkencëtari. Duhet që e kohës. të sqarohen paradokset e rastit, si dhe A) Puna e Mjedës për alfabetin e për - zakonet e Mjedës për të protestuar apo bashkët gjatë viteve 1887-1914. Këtu për- për të përgënjeshtruar veten, sa herë u fshihen problemet e fillimeve të punës ekspozua me politikë. Mbetet për t’u së Mjedës me alfabetin e shqipes në sqaruar lidhjet që pati indisplinimi i periudhën 1887-1898, për të vazhduar tij në shoqërinë e Jezuitëve për shkak me ato që lindën sapo Mjeda erdhi në të angazhimeve e aspiratave politike Shkodër në krye të shoqërisë Bashki- kombëtare, lidhjet mes këtij aspekti dhe mi (1899). Pastaj kemi periudhat e daljes nga shoqëria e jezuitëve, si dhe angazhimeve të Mjedës në shoqërinë kthimi në atdhe. Duhen sqaruar më tej Agimi, në Konferencën e Ipeshkvijve pjesëmarrja e Mjedës në kryengritjen e shqiptarë në Shkodër(1-10 maj 1902), mirditorëve e pukjanëve në vitin 1901- atë të triumfit të alfabetit të Mjedës 02, angazhimi i tij në kryengritjet antio- (1902-03), si dhe atë të botimit të parë smane të viteve 1910-12 në luginën e të serisë së librave shkollorë Këndime Drinit të Zi, arrestimi i tij nga turqit në për shkollë të para të Shqipniesë. Finalja tetor 1902, arrestimi i tij nga turqit në e punës së Mjedës me alfabetin e për- nëntor 1912, arrestimi i tij nga serbët në bashkët shqip, ka krijuar tre probleme shkurt 1916. Një kapitull i veçantë është që presin për t’u ndriçuar: Puna e Mje- edhe ndriçimi i pjesëmarrjës aktive të dës për kompromis mes Bashkimit, Agi - Dom Ndre Mjedës në Revolucionin e mit dhe Stambollit , ndihmesa e Mjedës Qershorit 1924, jeta politike e tij aktive në Kongresin e Manastirit , si dhe puna e në punimet e parlamentit shqiptar në tij për të transkriptuar tekstet shkollore vitet 1921-25 që përfundon me arresti- (1910-1914). min nga Zogu në janar-mars 1925. B) Puna e Mjedës për një normë letrare shqiptare. Kjo fillon me veprimtarinë në Angazhimi i Mjedës për shkollën e Komisinë Letrare dhe ekspeditën shken- arsimin shqip. Janë përpjekje titanike

114 WWW.ALB-SHKENCA.ORG Mbi gjëndjen dhe perspektivën e studimeve mjedologjike N të Mjedës që kur ishte student jasht administrimi i tyre nga studiuesit e rinj. D shtetit për të hartuar tekste shkollore, Kjo lidhet me një lloj impresionimi të R për t’u kthyer në atdhe për të ngritur studiuesve të rinj nga fetishizimi i bu- E atje një shkollë shqipe të vërtetë mbi rimeve e informacioneve. baza moderne. Lidhen me këto plane M përpjekjet e Mjedës për të hartuar një 4. Botimi i veprës së Mjedës J Gramatikë shqipe të krahasuar , për të har- Botimi i veprës së Mjedës mbetet sot E tuar një Histori të Shqipërisë , për të bërë një nga problemet më të mprehta lidhur D gjurmime në arkivat e Vatikanit si dhe ngushtë me studimet mjedologjike. Per në ato të Vjenës, si dhe për të vazhduar shkaqe nga më të ndryshme botimi i A korpusin e Coletit e Farlatit, Illyricum veprës së Mjedës është shoqëruar me Sacrum . Këtu përfshihen angazhimet e gabime fatale, të përsëritura në kohë. tij për hapjen e shkollave shqipe, në Vig, Këtu përfshihen lapsuset e Mjedës, ga- në Iballe, në Kryezi, si dhe për hapjen e bimet e tipografive, e më pas gabimet një gjimnazi shqip. Po ashtu puna e tij e botuesve të veprës së Mjedës. Duhet si mësues në Vig e në Dajç të Zadrimës. të pranojmë se me përjashtim të Mark Titanike puna e tij për hartimin e tek- Gurakuqit, Dhimitër Shuteriqit, Jup steve shkollore shqipe. Kastratit dhe Mark Ndojës, botimet e veprës së Mjedës janë bërë nga njerëz Probleme të metodave të Mjedo- inkompetentë, ose të udhëhequr nga logjisë. Mbetet që të vihet në themel qëllime komerciale. Por edhe titullarët të metodave krijuese në këtë fushë të që përmendëm më sipër nuk kanë bërë shkencës gjurmimet dhe kërkimet e më të mirën e mundshme. Mungesa e burimeve dokumentare. Ndër metodat dorëshkrimeve ka ndikuar në realizi- theksohet se janë të dobishme sipas ra- min e botimeve në nivele amatoreske stit qoftë deduksionet qoftë induksio- të veprës së Mjedës. Është neglizhuar net, gjithmonë duke kujtuar prioritetet botimi i prozës, nën pretekstin se në që kanë metodat krahasimtare. Vërehet shumicën e rasteve ajo është prozë një lloj ngurrimi në përdorimin me gu- hagjiografike, ndërsa edhe një botim i xim të hipotezave shkencore. Duhen veprës gjuhësore të Mjedës u hodh në përjashtuar paramendimet apo subjek- karton. tivizmat në shkencë, ardhur në formë Priten botime për kategori të ndrysh- atavizmash nga e kaluara jo e largët. Si me të shkollave apo moshave, botime metoda ndihmëse janë edhe statistika, lidhur me veprën e Mjedës për fëmijë. metoda biografike, anketimi, intervista, Ndofta në fillim duhet botuar ajo pjesë transkriptimi, transliterimi, fototipia, e letërsisë për fëmijë që është provuar arkivistika, etj. Po ashtu lind nevoja e se është e Mjedës, për t’u lënë për më zotërimit të materialeve burimore dhe vonë një botim me i plotë, shoqëruar

AKTET E TAKIMIT V JETOR IASH 2007 115 MENTOR QUKU me studimet e bëra në drejtim të au- Jorgo Bulo, Koçi Petriti, Rinush Idrizi, torësisë së Mjedës. Duhen botuar stu- Kolec Çefa, Vjollca Osja, Gazmend Kra- dimet gjuhësore linguistike të Mjedës. sniqi, Marjana Ymeri. Siç shihet, Prishti- Jam i sigurtë se tani vepra gjuhësore e na është kthyer tashmë në qëndër gra- Mjedës e botuar nga Jup Kastrati është viteti të studimeve mjedologjike. e kapërcyer. Lind nevoja për botimin Duhet menduar për një politikë e kontributeve në fushën e mbledhjes stimuluese në këtë drejtim, gjë e cila dhe botimit të foklorit shqiptar. Një fu- mbetet një fushë për t’u diskutuar herë shë e rëndësishme është botimi urgjent pas here. Duhet pranuar se në rastin e i Historisë Shejte të Mjedës si një nga arri- Mjedës nuk kemi të bëjmë me një temë tjet më të larta të prozë shqiptare. Po që pret të shterrohet. Ajo mbetet temë e ashtu edhe gjithë letërsisë hagjiografike përjetshme, sepse edhe vepra e tij nuk të Mjedës, qoftë edhe të katekizmave e ka mortje. Shqiptarët do të kenë nevojë letërsisë tjetër kishtare. Mbeten për t’u t’i kthehen e t’i rikthehen veprës së tij, bërë botime të zgjedhura të veprës së gjithnjë ato do të kenë nevojë të gjejnë Mjedës e mbi çdo gjë botimi kritik i saj, zgjidhje të problemeve të veta, qoftë ndarë në katër korpuse: poezia, proza, edhe të atyre të ditës tek jeta e vepra folklori dhe studimet gjuhësore. e Mjedës. Parashikoj se këto linja nuk do të dobësohen me kalimin e viteve, 5. Organizimi dhe nxitja por do të thellohen e fuqizohen. Vepra e studimeve mjedologjike e tij mbetet e tillë që do përballoje rre- Çfarë mund të bëhet pas shuarjes së beshet e kohës. Studimet mbi Mjedën brezit të parë, të mjedologëve si Koliqi, kanë lidhje me vetëdijen letrare si dhe Pipa, Camaj, Oroshi, Shwanke, Cordi- atë kombëtare të shqiptarëve. Mendoj gnano, Valentini, Ndue Doçi, Qemal se katër janë linjat që do të kenë për Draçini, Jolanda Kodra, Varfi, Ndocaj, detyrë të nxisin dhe të organizojnë stu- Shuteriqi, Ashta, Prela, Gurakuqi, Bala, dimet mjedologjike: Siliqi, Kastrati? Stafetën e studimeve në 1. Institucionet albanologjike, akade- këtë fushë e ka marrë në dorë një brez mitë, arkivat, muzeumet e bibliotekat i ri, nga më të kualifikuarit, duke filluar shqiptare. me studiuesit elitë Rexhep Qosja, Anton 2 Universitetet, institucionet peda- Berisha, Isak Ahmeti, Begzad Baliu, Mi- gogjike-arsimore dhe në përgjithësi lazim Krasniqi, Ruzhdi Ushaku, Myr- shko llat shqiptare. vete Dreshaj-Baliu, Adil Olluri, Tahir 3. Institucionet e larta shtetërore, si Foniqi, Zenun Gjocaj, Xheladin Zymbe- ministria e kulturës, ajo e arsimit, ajo e ri, Hamit Xhaferi, Nebi Caka, Ali Caka, rinisë. Afrim Rexhepi, Stefan Çapaliku, Sken- 4. Duhet menduar për krijimin e or- der Drini, Kolec Topalli, Tomor Osmani, ganizmave speciale, në formë OJQ-sh,

116 WWW.ALB-SHKENCA.ORG Mbi gjëndjen dhe perspektivën e studimeve mjedologjike N të cilat të kenë mundësi të stimulojnë unversiteteve, fakulteteve, institutive D studimet shkencore mjedologjike. Me albanologjike, rrugëve, shesheve, urave, R interes do të ishte krijimi i një fonda- auditoreve me emrin e Ndre Mjedës. E cioni Ndre Mjeda , i cili të organizojë Duhet menduar për një pasqyrim të studime, kërkime, të japë tituj e grada Mjedës në vepra monumentale që të M shkencore, të subvencionojë botimet zbukurojnë sheshet tona, ndërtesat e J e veprës së Mjedës apo të studimeve pallatet tona, ndërtesat qeveritare ku- E mjedologjike. Të nxisë studiuesit e rinj do që të jenë. Është e pafalëshme që D që kanë nevojë për mbështetje, të japë shqiptarët të neglizhojnë në këtë drejtim, A stimuj, çmime e të akordojë bursa stu- serpse imazhi i Mjedës përbën një nga dimi lidhur me Mjedën. nivelet përaqësuese kombëtare. Rrethet shkencore-arsimore duhet të organizo- 6. Përjetësimi jnë veprimtari shkencore, si kon ferenca, Mbetet detyrë e studimeve mjedo- simpoziume, po ashtu edhe veprimtari logjike që të sensibilizojnë shoqërinë përkujtimore. Ndërsa me diat eletronike shqiptare për të gjetur rrugët e duhura dhe shtypi shkencor deri ai periodik, për të përjetësuar Mjedën e veprën e tij. duhet t’i bëjnë jehonë jetës dhe veprës Duke filluar me emërtimin e shkollave, së këtij kolosi të kulturës kombëtare.

AKTET E TAKIMIT V JETOR IASH 2007 117