Leksykon Polskiej I Światowej Muzyki Elektronicznej
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Piotr Mulawka Leksykon polskiej i światowej muzyki elektronicznej „Zrealizowano w ramach programu stypendialnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego-Kultura w sieci” Wydawca: Piotr Mulawka [email protected] © 2020 Wszelkie prawa zastrzeżone ISBN 978-83-943331-4-0 2 Przedmowa Muzyka elektroniczna narodziła się w latach 50-tych XX wieku, a do jej powstania przyczyniły się zdobycze techniki z końca XIX wieku m.in. telefon- pierwsze urządzenie służące do przesyłania dźwięków na odległość (Aleksander Graham Bell), fonograf- pierwsze urządzenie zapisujące dźwięk (Thomas Alv Edison 1877), gramofon (Emile Berliner 1887). Jak podają źródła, w 1948 roku francuski badacz, kompozytor, akustyk Pierre Schaeffer (1910-1995) nagrał za pomocą mikrofonu dźwięki naturalne m.in. (śpiew ptaków, hałas uliczny, rozmowy) i próbował je przekształcać. Tak powstała muzyka nazwana konkretną (fr. musigue concrete). W tym samym roku wyemitował w radiu „Koncert szumów”. Jego najważniejszą kompozycją okazał się utwór pt. „Symphonie pour un homme seul” z 1950 roku. W kolejnych latach muzykę konkretną łączono z muzyką tradycyjną. Oto pionierzy tego eksperymentu: John Cage i Yannis Xenakis. Muzyka konkretna pojawiła się w kompozycji Rogera Watersa. Utwór ten trafił na ścieżkę dźwiękową do filmu „The Body” (1970). Grupa Beaver and Krause wprowadziła muzykę konkretną do utworu „Walking Green Algae Blues” z albumu „In A Wild Sanctuary” (1970), a zespół Pink Floyd w „Animals” (1977). Pierwsze próby tworzenia muzyki elektronicznej miały miejsce w Darmstadt (w Niemczech) na Międzynarodowych Kursach Nowej Muzyki w 1950 roku. W 1951 roku powstało pierwsze studio muzyki elektronicznej przy Rozgłośni Radia Zachodnioniemieckiego w Kolonii (NWDR- Nordwestdeutscher Rundfunk). Tu tworzyli: H. Eimert (Glockenspiel 1953), K. Stockhausen (Elektronische Studie I, II-1951-1954), H. Kagel, H. Pousser, L. Berio. Ze studiem współpracowali: fizyk W. Meyer-Eppler i inżynier F. Enkel. To tutaj opracowano metody tworzenia muzyki z dźwięków pochodzących wyłącznie z generatorów elektronicznych. Można było je też przekształcać za pomocą filtru i modulatora w dowolny sposób zmieniając m.in. barwę, wysokość, głośność, rytm, tempo. Była to muzyka elektronowa- elektroniczna (niem. elektronische musik). Pierwszy publiczny koncert odbył się w Kolonii w październiku w 1955 roku. Wzorem Kolonii powstały na całym świecie studia muzyki elektronicznej: Studio di Fonologia Musicale w Mediolanie, Studio di Fonologia Musicale we Florencji, Studio Muzyki Elektronicznej w Tokio, studio w Belgradzie, Studio Eksperymentalne w Warszawie, Columbia-Princeton Musie Center w Nowym Jorku, w Utrechcie, w Brukseli (obecnie przy uniwersytecie w Liege), w Hilversum, w Londynie (BBC Radiophonic Workshop), w Toronto (Kanada), w Gravesano (Szwajcaria), Bildhoven 3 (Holandia). Granice pomiędzy muzyką konkretną i muzyka elektroniczną zaczęły się zacierać z powodu wzajemnego przenikania się obu stylów. W latach 60-tych XX wieku łączono muzykę konkretną z muzyką elektroniczną. Takie kompozycje tworzyli m.in. The Beatles, The Beach Boys, Frank Zappa. Do rozwoju muzyki elektronicznej w latach 50-tych przyczyniły się również komputery. Dzięki temu powstała muzyka komputerowa (ang. computer music). Pojęcie to odnosi się do muzyki wykorzystującej instrumentarium tradycyjne, której partytura została stworzona za pomocą komputera, jak i do tej, której dźwięki wytworzył komputer. Pierwsze próby komponowania muzyki komputerowej podjęli w USA L.Hiller i L.M. Isaacson. Za premierowy utwór uznaje się suitę „Illiac na kwartet smyczkowy” (1957). Ta kompozycja powstała w studiu Uniwersytetu Illinois w USA na urządzeniu Illiac. Komputery pojawiły się później w studiach muzycznych w Paryżu, Marsylii, Sztokholmie, Padwie oraz w laboratoriach w USA w Stanford i San Diego. W tym samym czasie w USA powstały próby określane jako „music for tape” („muzyka na taśmę”). Od 1951 roku Władimir Usażewski i Otto Luening w Columbia University w Nowym Jorku rozpoczęli eksperymentowanie z muzyką nagraną na taśmie magnetofonowej. Polegało ono na nagrywaniu dźwięków instrumentalnych i na ich przekształcaniu w celu uzyskania efektów niemożliwych do uzyskania przez samych instrumentalistów. W latach 60-tych i 70-tych XX wieku dzięki wynalezieniu nowych elektronicznych instrumentów muzycznych, czyli syntezatorów (ang. synthesizer) oraz postępowi techniki komputerowej, nastąpił niebywały rozwój muzyki elektronicznej. Początkowo syntezatorem nazywano urządzenie wytwarzające dźwięki “zaprogramowane” na taśmie perforowanej za pomocą generatorów elektronicznych np. Mark II firmy RCA z 1959 roku. Dopiero wynalazek Roberta Mooga z 1964 roku- syntezator analogowy z klawiaturą, uczynił to urządzenie muzycznym instrumentem elektronicznym. Konstruktor zastosował generatory sterowane napięciem, które umożliwiały zmianę wysokości dźwięków. Walter Carlos (asystent R. Mooga) wykorzystał ten wynalazek do nagrania płyty z muzyką J.S. Bacha „Switched-On Bach” w 1968 roku. Jako pierwszy zastosował syntezatory, które zastąpiły prawdziwą orkiestrę. Jego płyta zdobyła aż trzy nagrody Grammy. Syntezator Mooga kupiło w owym czasie wiele gwiazd show biznesu m.in. zespół The Rolling Stones i zespół The Beatles. Na szczególną uwagę zasługuje grupa Chicory Tip, która nagrała “Son of My Father” w 1972 roku. Był to pierwszy syntezatorowy hit. Płytę wyprodukował Giorgio Moroder, znany kompozytor i producent muzyczny. W tym samym 4 czasie grupa Hot Butter wydała nową wersję utworu "Popcorn" z 1969 roku Gershona Kingsleya i osiągnęła duży sukces. W 1970 roku powstał pierwszy przenośny syntezator Minimoog, który imitował dźwięki instrumentów muzycznych. Było to niedrogie urządzenie. Dzięki tej innowacji wielu artystów sięgnęło po Minimooga i zaczęło tworzyć elektroniczną muzykę. Pierwsze nagrania płytowe z muzyką elektroniczną to: „Tontos Expanding Head Band” (Atlantic 1975) - Roberta Marqouleffa i Malcolma Cecila, „Yankee Transcendoole” (Takoma 1976) - Josepha Byrda, „Sequencer” (Passport 1976)- Synergy. W latach 70-tych skonstruowano syntezator cyfrowy, wykorzystujący generator cyfrowy, np. Synclavier, Fairlight CMI, Yamaha DX 7. Dużą popularnością cieszyła się m.in. Donna Summer a także producent Giorgio Moroder. Nagrali elektroniczny hit „I Feel Love” (1977). W tym samym czasie powstały pierwsze kluby i dyskoteki tzw. discoteque, w których tańczono przy muzyce odtwarzanej z płyt. Królowała wtedy muzyka disco. Muzyka disco pod koniec lat 70-tych popadła w niełaskę. Ludzie byli nią znudzeni. Doszło nawet do publicznego spalenia płyt disco na stadionie w Chicago (12 lipca 1979). W latach 80-tych muzyka elektroniczna zaczęła się prężnie rozwijać. Dj-e zaczęli eksperymentować i tworzyć nowe style muzyczne. Powstały liczne odłamy m.in. electro-funk, house, acid house, garage. W 1982 roku nagrano pierwszy utwór electro-funk “Planet Rock” Dj Afriki Bambaaty oparty na “Trans-Europe Express” (1977) i “Numbers” (1981) zespołu Kraftwerk i na muzyce funky „The Mexican” (1972) Babe Ruth. Dj-e i producenci zaczęli później na masową skalę korzystać z techniki samplingu, czyli wykorzystywania pojedynczego dźwięku w różnych kombinacjach. Dzięki temu powstały nowe kompozycje. Sampling przyczynił się do narodzin takich gatunków elektronicznych jak house i techno. Niektórzy dj-e z USA stali się rezydentami europejskich klubów muzycznych. Do sukcesu muzyki house przyczyniła się Ibiza (wyspa na Morzu Śródziemnym). Turyści z Wielkiej Brytanii przenieśli nowe rytmy z Ibizy do swojego kraju. Wielu artystów do komponowania swoich utworów wykorzystywało syntezatory, samplery i inne urządzenia elektroniczne. Instrumenty te produkowały firmy: Roland, Yamaha, Korg oraz Moog. Wzorem dla innych stali się tacy artyści jak: Tangerine Dream, Jean Michel Jarre, Vangelis oraz Kraftwerk, Sabrina, Sandra, Samatha Fox. W 1983 roku powstał system MIDI, który umożliwiał komunikację między urządzeniami elektronicznymi. Duży wpływ na dalszy rozwój muzyki elektronicznej miały późniejsze komputery m.in. Commodore, Amiga, Atari, które wykorzystano, jako programowalne syntezatory i sekwencery. Odtąd syntetyczne dźwięki weszły do filmu, teatru, 5 opery i na sale koncertowe. Zadomowiły się niemal w każdym stylu muzyki. W latach 90-tych popularność zdobyła elektroniczna muzyka klubowa m.in.: garage, drum and bass, dubstep, eurodance, Do najważniejszych artystów, którzy dziś święcą triumfy w muzyce elektronicznej należą m.in. Daft Punk, Armin Van Buuren, Tiësto, Deadmau5, David Guetta, Carl Cox, Swedish House Mafia, Avicii, Skrillex i Martin Garrix. Muzykę elektroniczną popularyzują festiwale m.in. Ars Electronica w Linzu w Austrii, Audioriver w Płocku, Mayday w Niemczech oraz Sensation w Amsterdamie w Holandii. Rozwój techniki i dostęp do różnych programów komputerowych takich jak: Ableton Live czy FL Studio (Fruity Loops) spowodował, że dzisiaj każdy może być twórcą muzyki elektronicznej. Najważniejsze style muzyki elektronicznej to: Ambient, Breakbeat, Drum and bass, Electro, Garage. House, Jungle, Noise, Rave, Techno, Trance, Trip-hop, Na początku XXI wieku narodziły się nowe style muzyki elektronicznej m.in. brostep, moombahton, skweee. 6 Style i gatunki muzyki elektronicznej Acid House (Acid) (ang. acid tzw. kwaśny) styl muzyki house, narodził się w Chicago w latach 80-tych. Nazwa „acid” pochodzi od nagrania „Acid Tracks” (1987) grupy Phuture. Zdobył popularność przede wszystkim na Ibizie, w Wielkiej Brytanii a później w całej Europie. Symbolem acid house stał się smiley (żółty uśmieszek) popularny wśród klubowiczów