Rond De Grenssteen, Winter 1988
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
NUMMER 8: WINTER 1988 ROND DE GRENSSTEEN EEN UITGAVE VAN DE STICHTING HEEMKUNDEKRING DE GRENSSTEEN MOOK - MIDDELAAR - MOLENHOEK Foto omslag: twee vrouwenkopjes, één van de prachtige schilderstukken van Dirk Ocker. Deze kunstenaar wist op geheel eigen, vaak mystieke wij- ze, sfeer te brengen in zijn composities. I. Pinckers-van Roosmalen A. Pinckers De Plasmolense Schilders Dirk Ocker (2) Dirk Ocker geloofde dat hij be- brengen. Ze deden geen dieren, lijk gelopen werd, tussen de spin- zig was met zijn laatste hoe klein ook, kwaad: geen spin, newebben door. Pauw hield er reïncarnatie-gang hier op aarde. geen mier, geen hond of kat of van in het bos te slapen, en ze We moeten hem dan ook probe- vogel. In huis waadde men als baadde zich geregeld in één van ren te zien in het licht van deze het ware door de spinnewebben; de drie meertjes. En dat in die overtuiging. Zo vond hij dat hij je kon precies zien waar gewoon- tijd! alleen te maken had met zijn op- dracht voor dit leven: schilderen. Dat deed hij met volle overgave zonder zich te storen aan welke kritiek dan ook. Hij werkte zo hard mogelijk om boven niet met lege handen aan te komen. Dit verklaart ook waarom hij niet graag werken verkocht. Verko- pen deed hij alleen als het letter- lijk broodnodig was. Het is opvallend dat de schilders die beïnvloed werden door de Theosofie allen anders werkten en tot verschillende conclusies kwamen. Mondriaan bijvoor- beeld werd abstract, tot op he- den nog bevreemdend voor een grote groep mensen. Dirk Ocker maakte mystiek, geheimzinnig, sfeer oproepend. Als je naar zijn schilderijen kijkt, zie je aanvan- kelijk wat vage vlekken. Lang- zaam doemen figuren op die steeds helderder, zichtbaarder worden. Dat is iets geheimzin- nigs. Dirk en Pauw hadden een bij- zondere band met de natuur, wat ook weer terug te voeren is tot hun theosofische levensopvat- ting. In hun huisje hing Pauw grote dennetakken op aan het plafond om het bos dichterbij te Meisjeskopje 1 Over die leefwijze van Dirk en Dirk was totaal anders dan Pauw Ocker zijn vele verhalen in Pauw. Hij was teruggetrokken, omloop, genoeg om een boek te introvert, hield niet van feesten, kunnen vullen. Het opvallende is maar was bezeten van zijn werk. dat de meeste verhalen over Zó zelfs dat zijn collega-schilders Pauw gaan. Zij was extroverter af en toe boos werden en zeiden: dan haar man en sprong er op "Houd toch eens op en kom met vele manieren uit. Ze hield van ons feestvieren." Hij zei: "Ik feesten en deed dit dan ook vol doe geheimzinnig, dat hebben de overgave, samen met de andere mensen graag." Hij deed het schilders, zoals van Mourik en voorkomen alsof hij het leuk Job en wie er al toevallig in de vond om geheimzinnig te doen. buurt was. Zij kleedde zich uit- In werkelijkheid had hij geen bundig en hulde zich in allerlei boodschap aan dat gedoe, al die lappen. Door intensief gebruik mensen en hun meningen. Als werden kledingstukken al gauw zijn vrouw voor iemand de deur een deel van Pauw. Zo kreeg ze open deed, dan was hij in staat een hermelijnen cape van de kle- om vanuit zijn atelier naar bene- Dirk en Paula Ocker, samen met dingzaak Haspels in ruil voor een den te roepen: "Zeg maar dat ik Jacques van Mourik. schilderij van Dirk; ze veegde er dood ben." het aanrecht mee af. Mejuf- Eéns kwam er een hoge officier Een ooggetuige schreef: "Ik ver- frouw Favejee, een goede beken- in vol ornaat, zoals vroeger ge- telde U ... wij waren vroeg in- de van de schilders, ging eens bruikelijk was, aan de deur. Dirk gelicht. Ik stroopte onder langs naar een feest waar Pauw ook deed open en riep: "Pauw kom het ven. Brandnetels, bra- kwam. Pauw had een groen flu- eens, d'r staat hier iemand van menstruiken, niets stond ons in welen lap op haar, tot in hoge de Gruyter aan de deur", de weg. Daar op Geuldertdijk ouderdom nog pikzwarte haar. waarop hij de deur dicht smeet. staan zware eiken van de Geul- "Je ziet er uit als een prinses, ik Een ander die aan de deur kwam dert naar 'De Kooi'. Daar voel me gewoon een schooier," kreeg een dubbeltje. Het was spookte het zei mijn grootmoe- zei Favejee. Pauw antwoordde: soms op het beledigende af. der (Bijgeloof). Ik schrok me "Zo voel ik me ook, een rot!!! Zit me daar in zo'n krui- prinses." Dirk was bezig met zijn grote le- sing van takken vrouw Ocker, vensopdracht: schilderen. Van- hele lange haren en poedelnaakt. Zag Pauw er apart uit met haar wege de sfeer schilderde Ocker Ocker schilderde (Geesten??). lappen en grote schoenen waar graag 's nachts. Als theosoof Moet je overkomen, voelt U. de tenen uitgeknipt waren, met was hij zeer gevoelig voor het Diep met de ogen terneergesla- grove sokken en een doek om mysterieuze, het occulte. In zijn gen strompelden we toch door. haar zwarte haren, Dirk was ook jonge jaren kreeg hij van Mourik Maar daags daarna had ze het niet bijster modieus gekleed. Hij zo ver dat die met hem meeging aan mijn Moeder verteld. Ja. droeg net als van Mourik altijd diep het bos in. Ocker hoorde Toen werden we voorgelicht; een grauwe witzijden sjaal, vast- mijn ouders waren niet preuts. gemaakt met een veilig- Wonderbaarlijk om zoiets mee te heidsspeld, een uitgedeukte hoed maken, en nog wel een flinkerd en een broek die door bretels tot hoor. Maar vodden om zich heen onder de oksels was opgetrok- en nimmer zag je zo'n schone ken. Ook had hij donkere krul- huid. Maar die allemaal hoorde len die niet grijs werden. Zijn je nooit vieze taal spreken, die oma zou eens gezegd hebben: waren 50 jaar voor." "Als Dirk naar Amsterdam komt, dan hoop ik dat hij niet Als je dit leest kun je je een beet- weer een gat in zijn hoed geknipt je voorstellen wat voor een enor- heeft." De familie kon hun kle- me indruk de leefwijze van Dirk ding niet zo waarderen. Dirk en en Pauw op de mensen maakte. Pauw gingen eens naar een ten- Volgens Dineke Janssen, vrouw toonstelling in Amsterdam. Dirk van pottenbakker Janssen (de had nieuwe schoenen aan maar Vuurvogel) in de Milsbeek leer- hing de sokken om zijn nek. den de ingezetenen door de schil- Pauw droeg een bloemenmand- ders vreemde mensen accepteren je, dat gevonden werd op het en werd hun blik ruimer. Waterlooplein, op haar hoofd. Paula Ocker-Jannette. 2 dan in de wind Demonen en ont- waarde enorme Vrouwengestal- ten bij de vijvers. Jacques van Mourik heeft dit laatste geschil- derd: de Nympf bij het Groene Water (zie ref. 1, foto op blz. 16). Toen hij een keer door een ge- weldige windvlaag van de fiets geblazen werd beweerde hij dat Napoleon hem dat geleverd had. Naar zijn zeggen vocht hij met de geesten van de soldaten die hier in de loop der tijden gesneu- veld waren. In hoeverre dit alles te maken had met de theosofie is niet ge- heel duidelijk: de grote band, die Dirk en Pauw met de natuur hadden, was wel degelijk in over- eenstemming met hun theosofi- sche levensinstelling. Zij leefden mét en in het bos en met zijn be- woners als deel ervan. Als Pauw het bos inging, kon het gebeuren dat een bosuil op haar schouders vloog en tijdens de wandeling bleef zitten. Na het eten werd er niet afgewassen. De vuile vaat werd buiten neergezet, zodat ook de dieren plezier van de maaltijd Mystiek vage figuren. hadden. In later jaren zou Dirk Intussen waren Dirk en Pauw nen te kopen vroeg hij bij de mo- opmerken: "Pauw wordt echt heel arm. Dirk verkocht alleen len in de Plasmolen meelzak- burgerlijk, ze wast tegenwoordig als hij in grote geldnood zat. ken. Ocker was met een dubbel- af." Frans Giebels vertelde dat er eens portret begonnen; de vorm van Pauw had een buitengewone fan- een fietser aan zijn vader 'Gradje het 'doek' was ongeveer vier- tasie. Er kwam eens een grote Kniep' de weg naar Ocker vroeg. kant. Ontevreden over het geheel hazewind de keuken binnengelo- Hij wilde een schilderij kopen. maakte hij er nog een stuk aan, pen. Naderhand vertelde ze dat "Naar Ocker kun je gaan, maar zodat het schilderij langwerpig er warempel een paard bij haar een schilderij kopen zal niet luk- werd. Ook dit beviel hem niet en in de keuken stond. In Amster- ken. Ocker heeft pas iets ver- toen maakte hij om het geheel dam beweerde ze doodleuk, dat kocht en bij mij inkopen gedaan. nog eens een brede strook, zodat de mensen in de Plasmolen zó Voorlopig heeft die niets meer het een behoorlijk groot schilde- primitief waren, dat ze nog in nodig.," zou Gradje geantwoord rij werd, bestaande uit aan el- holen onder de grond leefden. hebben. Vaak ruilde Ocker zijn kaar genaaide meelzakken. De doeken voor goederen. Soms achterkant is merkwaardig en kreeg hij van de pottenbakker wél zo boeiend als de voorkant. Janssen uit Milsbeek geld, waar- mee hij sigaren kocht in de win- Dirk Ocker heeft slechts enkele kel van Giebels. Hij koos dan malen zelfstandig geëxposeerd. met zorg mooie exemplaren uit. De eerste maal was in het begin Naar verloop van tijd kwam Oc- van 1900. De kritiek was niet van ker dan weer bij Janssen en zei: dien aard dat hij gestimuleerd "Kies maar een schilderij uit dat werd vaker te exposeren. De je mooi vindt." tweede keer was in januari 1935, Er bestaat een heel merkwaardig samen met Lanooy, in Galerie schilderij van Ocker.