De Vlaamse Kunstenaar in Het 17E -Eeuwse Rome
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Augustus 2010 MASTERSCRIPTIE RENAISSANCESTUDIES DE VLAAMSE KUNSTENAAR IN HET UNIVERSITEIT 17E -EEUWSE ROME. UTRECHT Beschrijving van de economische, sociale en historische context. Pauline Rebel Begeleider: dr. G.J.P. Kieft De Vlaamse kunstenaar in het 17e-eeuwse Rome. Afbeelding titelpagina: Jan Asselijn, Schilder en tekenaar in de natuur, roodbruin en zwart krijt, penseel in grijs, 187 x 237mm, Staatliche Museen zu Berlin, Berlijn. 2 De Vlaamse kunstenaar in het 17e-eeuwse Rome. “Want Room is de stadt, daer voor ander plecken, Der Schilders reyse haer veel toe wil strecken.” Karel van Mander (1604) 3 De Vlaamse kunstenaar in het 17e-eeuwse Rome. 4 De Vlaamse kunstenaar in het 17e-eeuwse Rome. Inhoud Voorwoord .............................................................................................................................................. 7 1. Inleiding ............................................................................................................................................... 9 2. De Identiteit van de Vlaamse kunstenaar ......................................................................................... 15 Opleiding ........................................................................................................................................... 15 Een plek op de arbeidsmarkt ............................................................................................................. 17 3. De reis naar Italië ............................................................................................................................... 20 De regentenzoon op Groote Tour ...................................................................................................... 20 Reisvoorbereidingen .......................................................................................................................... 21 De route naar Italië ........................................................................................................................... 23 De reis naar Rome in het werk van de kunstenaar ............................................................................ 26 4. De stad Rome .................................................................................................................................... 29 Eerste ontmoeting met de Eeuwige Stad. ......................................................................................... 29 Rome in de 17e eeuw: het ‘Theatrum Mundi’ .................................................................................. 30 Romeinse Politiek .............................................................................................................................. 31 Cultureel klimaat in Rome ................................................................................................................. 34 5. Wonen in Rome ................................................................................................................................. 36 6. Werken in Rome. ............................................................................................................................... 40 Werken voor opdrachtgevers ............................................................................................................ 40 Werken voor de vrije markt ............................................................................................................... 43 Werken op de ‘Schildersgaley’ ........................................................................................................... 46 Handelaren en Huisbazen .................................................................................................................. 48 Verkopen en het bepalen van de prijs ............................................................................................... 49 Financiële staat van de Vlaamse kunstenaars .................................................................................. 50 7. Parochies, Broederschappen, de Accademia en de Schildersbent ................................................... 54 Religieuze belangen ........................................................................................................................... 54 Economische belangen ...................................................................................................................... 57 Sociale belangen: De Bentvogels ....................................................................................................... 60 8. Het leven na Rome ........................................................................................................................... 66 9. Conclusie ........................................................................................................................................... 70 Bibliografie ............................................................................................................................................ 75 Bijlagen ................................................................................................................................................. 79 5 De Vlaamse kunstenaar in het 17e-eeuwse Rome. 6 De Vlaamse kunstenaar in het 17e-eeuwse Rome. Voorwoord Deze scriptie is geschreven ter afsluiting van de master Renaissancestudies aan de faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht. De keuze voor het onderwerp van de scriptie, de Vlaamse kunstenaars in het 17e-eeuwse Rome, lijkt misschien op het eerste gezicht niet goed te passen binnen een master die zich richt op de Renaissance. Toch zie ik de scriptie wel als een logische afsluiting van mijn studiejaren. Tijdens mijn bachelor Kunstgeschiedenis leerde ik over de artistieke relaties tussen Italië en de Nederlanden. Binnen de master Renaissancestudies was er natuurlijk veel aandacht voor de kunst en cultuur van Italië. Gedurende mijn masterjaar bestudeerde ik vooral onderwerpen uit de 15e- en 16e-eeuw, maar de excursie met medestudenten naar Rome wekte ook mijn interesse voor de 17e-eeuw. In verschillende Romeinse musea zag ik de kleine schilderijtjes van kunstenaars uit de Nederlanden, de ‘Bambocciaden’. Daarnaast kende ik de verhalen over de Bentvogels en leek het mij leuk om meer over deze groep van Nederlandse kunstenaars in Rome te weten te komen. De (interdisciplinaire) master Renaissancestudies liet mij kennis maken met andere disciplines binnen de geesteswetenschappen, zoals literatuurwetenschappen en geschiedenis. Deze scriptie heeft een kunsthistorisch thema, maar ook een historisch karakter. Het definitieve onderwerp van deze scriptie ontstond in een gesprek met mijn begeleider, dr. Ghislain Kieft. Hij raadde mij aan eens te gaan uitzoeken hoe kunstenaars uit de Nederlanden nu eigenlijk leefden in Rome en hoe zij aan inkomsten kwamen. Zodoende kwam ik op het idee om een breder beeld te schetsen rond de reis naar Italië en de woon- en werkomstandigheden van de naar Rome gereisde kunstenaars. Ik wil mijn begeleider hierbij hartelijk bedanken voor het aandragen van dit idee en de verdere begeleiding bij het schrijven van mijn scriptie. Daarnaast bedank ik Marloes, die binnenkort afstudeert binnen de master Gouden Eeuw studies (UvA), voor het geven van literatuurtips. Mijn vriend en persoonlijke ICT adviseur Redmer wil ik bedanken voor het redden van mijn scriptie toen deze bijna ten prooi was gevallen aan een gemeen computervirus. Tot slot wil ik mijn ouders, Henk-Jan en Fia Rebel, bedanken voor de support tijdens mijn studie. Pauline Rebel Augustus 2010 7 De Vlaamse kunstenaar in het 17e-eeuwse Rome. 8 De Vlaamse kunstenaar in het 17e-eeuwse Rome. 1. Inleiding In de 16e en 17e-eeuw reisden vele kunstenaars uit Nederlanden, waaronder schilders, naar Rome om hier enige tijd te verblijven. De schilderijen van deze Italië-gangers zijn door kunsthistorici veelvuldig onderzocht op Italiaanse invloeden. Van de Italianen leerden de noordelijke schilders bijvoorbeeld een juist perspectief te gebruiken. Daarnaast leerden zij het menselijk lichaam anatomisch correct te schilderen, en, in navolging van Michelangelo, neer te zetten in ingewikkelde maniëristische poses.1 Niet alleen werden kunstenaars uit de Nederlanden beïnvloed door het werk van hun Italiaanse collega’s, ook andersom was er bij Italiaanse kunstenaars en kunstkenners interesse in de noordelijke schilderkunst. Noordelijke schilders werden bewonderd om hun gevoel voor detail en hun landschappen.2 Er was sprake van een artistieke wisselwerking tussen Italiaanse kunst en de kunst van de Nederlanden. Sommige kunstenaars uit de Nederlanden namen zoveel van de Italianen over dat zij bijna kunnen doorgaan voor Italiaanse meesters. Andere kunstenaars, zoals Jan van Scorel, combineerden de noordelijke kenmerken met de Italiaanse en creëerden een hybride-stijl. Omdat tekeningen en schilderijen van de Nederlandse kunstenaars laten zien dat zij veel ontleenden aan de Italianen, zijn kunsthistorici ervan uit gegaan dat kunstenaars van boven de Alpen naar Italië reisden om ‘te zien en te leren’.3 De kunstenaar verbleef een tijdje in Rome om de grote meesters van de schilderkunst en de overblijfselen uit de Oudheid, zoals klassieke beelden en klassieke architectuur, te bestuderen. Het ‘Schilder-boeck’ van Karel van Mander draagt sterk bij aan dit beeld van Rome als leerschool. Van Mander raadt jonge kunstenaars aan om naar Rome te reizen, omdat Rome het ‘hooft is van de scholen van pictura’.4 Hij geeft de indruk dat er een strijd gaande is om artistieke suprematie tussen de Italiaanse schilders