UNII EUROPEJSKIEJ Ambasady

2019

Ustrój polityczny Podział administracyjny Geografia Gospodarka Kultura KRAJE Warto zobaczyć Narodowe potrawy UNII EUROPEJSKIEJ Ambasady

Obszar PKB Stolica Ustrój Język Punkt Informacji Europejskiej Waluta Europe Direct – Poznań … przy Wielkopolskiej Izbie Rzemieślniczej w Poznaniu

Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej ISBN 978-83-89333-75-9 KRAJE UNII EUROPEJSKIEJ AUSTRIA 2 LITWA 30 BELGIA 4 LUKSEMBURG 32 BUŁGARIA 6 ŁOTWA 34 CHORWACJA 8 MALTA 36 CYPR 10 NIEMCY 38 CZECHY 12 POLSKA 40 DANIA 14 PORTUGALIA 42 ESTONIA 16 RUMUNIA 44 FINLANDIA 18 SŁOWACJA 46 FRANCJA 20 SŁOWENIA 48 GRECJA 22 SZWECJA 50 HISZPANIA 24 WĘGRY 52 HOLANDIA 26 WIELKA BRYTANIA 54 IRLANDIA 28 WŁOCHY 56

KRAJE KANDYDUJĄCE ALBANIA 58 SERBIA 61 CZARNOGÓRA 59 TURCJA 62 MACEDONIA PÓŁNOCNA 60

POTENCJALNY KANDYDAT BOŚNIA I HERCEGOWINA 63

Europe Direct Poznań Informacje o Europe Direct Poznań 64 KRAJE UNII EUROPEJSKIEJ

Wstęp Z przyjemnością oddajemy w Państwa ręce kolejną, uzupełnioną publikację opra- cowaną przez Punkt Informacji Europejskiej Europe Direct – Poznań, działający w ramach Wielkopolskiej Izby Rzemieślniczej w Poznaniu. Zawiera ona nie tylko informacje o państwach członkowskich Unii Europejskiej, ale również o grupie krajów kandydu- jących. Mamy nadzieję, że ta broszura zachęci do pogłębiania wiedzy o Unii Europejskiej i państwach zjednoczonej Europy, ich historii, kulturze i tradycji. Będzie zaproszeniem do poznawania nowych miast, regionów i krajów, tym bardziej że od 2004 roku, kiedy to Polska przystąpiła do Unii Europejskiej można już podróżować po niej znacznie ła- twiej, prościej i szybciej. Zapraszamy także do odwiedzenia naszego Punktu Informacji Europejskiej Europe Direct – Poznań, gdzie nie tylko udzielamy bezpłatnych informacji m.in. o Unii Euro- pejskiej i programach unijnych, ale informujemy o możliwościach przeprowadzenia lekcji europejskich w szkołach na terenie całej Wielkopolski. Zbieramy także zapytania, opinie i sugestie obywateli, które przekazujemy do Komisji Europejskiej. Organizujemy spotkania, szkolenia, konferencje i konkursy. Chętnie współpracujemy z nauczycielami i instytucjami oświatowymi, młodzieżą, przedsiębiorcami, samorządem terytorialnym, jak również instytucjami otoczenia biznesu.

Zespół Europe Direct – Poznań

Punkt Informacji Europejskiej Europe Direct – Poznań przy Wielkopolskiej Izbie Rzemieślniczej w Poznaniu

Flaga

Godło

Hymn „Land der Berge, Land am Strome” Kraju gór, kraju rzek

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 84 tys. km² Do końca I Wojny Światowej przez wiele stuleci Austria • Liczba mieszkańców*: 8,86 mln była centrum wielkiego cesarstwa obejmującego więk- szość terenów Europy Środkowej. Obecnie jest republiką • Stolica: Wiedeń federalną złożoną z dziewięciu krajów związkowych, z któ- rych każdy ma własny rząd. Ustrój reguluje konstytucja • Ustrój polityczny: z 1920 roku. Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego republika federalna (związkowa) parlamentu (Izby wyższej – Rady Związkowej i Izby niższej – Rady Narodowej). Władzę wykonawczą sprawuje rząd • Język urzędowy: niemiecki z powołanym przez prezydenta kanclerzem związkowym. • Prezydent: Alexander Van der Bellen (od 2017 r.) • Waluta: euro (od 2002 r.) • Kanclerz: Brigitte Bierlein (od 2019 r.) Największe partie to: Socjaldemokratyczna Partia Austrii • Rok przystąpienia do UE: 1995 r. (SPÖ), Austriacka Partia Ludowa (ÖVP) oraz Wolnościowa • Rok przystąpienia do NATO: nie należy Partia Austrii (FPÖ). • Całkowity PKB*: 386 mld euro Podział administracyjny Austria dzieli się na 9 krajów związkowych (patrz: mapka • PKB na głowę mieszkańca*: na str. 3), 15 okręgów miejskich, 85 wiejskich oraz 2368 43 640 euro gmin. • Święto państwowe: 26 października Geografia (rocznica uchwalenia ustawy Austria jest krajem alpejskim, większą część terytorium o neutralności, 1955) (75%) zajmują Alpy. Najwyższym szczytem jest Grossglock- ner (3797 m n.p.m.). Najniższym punktem jest Jezioro

2 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Austrii na 9 krajów związkowych

Nezyderskie (115 m n.p.m.). Największe jezioro to Jezioro Bodeńskie (541 km²). Najdłuższą rzeką kraju jest Dunaj i niemal całe terytorium Austrii, bo aż 96% należy do do- rzecza tej rzeki. Austria graniczy z 8 państwami: Czechami, Lichtensteinem, Niemcami, Słowacją, Słowenią, Szwajca- rią, Węgrami i Włochami. Gospodarka Gospodarka Austrii łączy w sobie zarówno przemysł jak i rolnictwo (w dużej części jest to rolnictwo ekologiczne). Ważną rolę odgrywa turystyka. Austria ze względu na do- godne warunki naturalne i rozwiniętą infrastrukturę jest popularnym miejscem uprawiania narciarstwa oraz turystyki górskiej. Chętnie odwiedzanymi miastami są Wiedeń, Graz, Salzburg i Innsbruck. Drogi i koleje są bardzo dobrze rozwinięte i utrzymane, co dodatkowo sprzyja rozwojowi turystyki. Katedra św. Szczepana w Wiedniu Kultura Austria ma bogate dziedzictwo kulturowe. Szczególne Narodowe potrawy miejsce zajmuje muzyka Wolfganga Amadeusza Mozarta, Wiener Schnitzel (sznycel wiedeński z mięsa cielęcego), Franza Josepha Haydna i Franza Schuberta. Znane na ca- Apfelstrudel (strucla jabłkowa), Kipfle (rodzaj pączków) łym świecie jest malarstwo współtwórcy secesji Gustawa oraz Tort Sachera (tort czekoladowy). Klimta, oraz idee twórcy psychoanalizy Zygmunta Freuda. Ambasady Warto zobaczyć Ambasada RP w Austrii • Wiedeń – ważny ośrodek kultury europejskiej z licznymi Auhofstrasse 19 B zabytkami m.in. centrum z Katedrą św. Szczepana wpi- 1130 Wien saną na listę światowego dziedzictwa UNESCO, pałac tel.: +43 1 87015 100 Hofburg i Schönbrunn oraz wzgórze Kahlenberg, fax: +43 1 87015 132 • Salzburg – uważany za najpiękniejsze miasto Austrii, e-mail: [email protected] Dom Mozarta, starówka (lista Unesco) i twierdza Hohen- www.wien.polemb.net salzburg. Ambasada Republiki Austrii w Polsce • Karyntię – krainę bogatą w zabytki (zamki, stare kościoły ul. Gagarina 34 i klasztory), również przedhistoryczne; na Magdalens- 00-748 Warszawa berg znajdują się odkopane ruiny miasta celtycko-rzym- tel.: +48 22 841 00 81-84 skiego. fax: +48 22 841 00 85 e-mail: [email protected] www.ambasadaaustrii.pl 3 BELGIA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn „Brabançonne” Brabantka

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 30 tys. km² Monarchia konstytucyjna dziedziczna w linii męskiej. Kon- • Liczba mieszkańców*: 11,47 mln stytucja Belgii została przyjęta w 1831 r. Od 1993 r. państwo federalne składające się ze wspólnot i regionów: Flandria • Stolica: Bruksela na północy kraju, gdzie mówi się w języku flamandzkim, Walonia na południu, gdzie używa się języka francuskiego • Ustrój polityczny: oraz Region Brukseli, gdzie języki francuski i flamandzki są monarchia konstytucyjna językami urzędowymi. Głową państwa jest król, którego wszystkie akty muszą być podpisane przez odpowiedniego • Język urzędowy: ministra lub premiera. Władza ustawodawcza należy do flamandzki, francuski, niemiecki 2-izbowego parlamentu złożonego z Izby Reprezentantów i Senatu. Władzę wykonawczą sprawuje rząd federalny • Waluta: euro (od 2002 r.) z premierem na czele, mianowanym i odwoływanym przez króla. • Rok przystąpienia do UE: 1952 • Król: Filip I Koburg (od 2013 r.) (państwo założycielskie) • Premier: Sophie Wilmes (od 2019 r.) Największe partie to: Nowy Sojusz Flamandzki (N-VA), Par- • Rok przystąpienia do NATO: 1949 tia Socjalistyczna (PS), Chrześcijańscy Demokraci i Flaman- • Całkowity PKB*: 460 mld euro dowie (CD&V), Flamandzcy Liberałowie i Demokraci (VLD), Ruch Reformatorski (MR). * • PKB na głowę mieszkańca : 30 320 euro Podział administracyjny • Święto państwowe: 21 lipca (rocznica Belgia dzieli się na 3 autonomiczne regiony: Flandrię wstąpienia na tron Leopolda I, 1831) i Walonię, obejmujące 10 prowincji oraz Region Brukseli (patrz: mapka na str. 5).

4 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Warto zobaczyć • Brukselę – Ratusz oraz kamienice na Le Grand Place (wpisane na listę UNESCO), Manneken Pis, Pałac Królewski, Katedrę św. Michała, a także siedziby instytucji Unii Europejskiej. • Brugię – typowe średniowieczne miasto niderlandzkie, którego zabytkowe centrum wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Podział administracyjny Belgii na regiony i prowincje

Geografia Belgia to kraj w większości nizinny. Najwyższym szczytem jest Botrange (694 m n.p.m.). Teren Belgii należy do zlewiska Morza Północnego i prawie w 100% leży w dorzeczu dwóch głównych rzek kraju: Mozy i Skaldy. Belgia graniczy z 4 państwami: Francją, Holandią, Luksemburgiem i Niemcami. Organizacje międzynarodowe w Belgii W Brukseli ma swoje siedziby wiele organizacji między- narodowych m.in. większość instytucji UE (Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Le Grand Place z Ratuszem w Brukseli Komitet Regionów) oraz NATO. Gospodarka Narodowe potrawy Podstawą gospodarki jest wysoko rozwinięty przemysł Belgia słynie z doskonałej, znanej na całym świecie cze- (głównie hutniczy, maszynowy, elektrotechniczny, spo- kolady. Najbardziej tradycyjną belgijską potrawą są mał- żywczy, chemiczny, włókienniczy) oraz wysokotowarowe że oraz frytki, które według legendy, zostały wynalezione rolnictwo (hodowla bydła, trzody, uprawa zbóż, buraków właśnie w tym kraju. W Belgii produkuje się ponad 1000 cukrowych). Antwerpia jest największym w świecie ośrod- rodzajów piwa. kiem szlifowania i sprzedaży diamentów. Liczne atrakcje turystyczne są między innymi w: Antwerpii, Brukseli, Bru- Ambasady gii oraz Gandawie. Ambasada RP w Belgii Belgia ma znakomicie rozwiniętą sieć drogową, kolejową Rue Stevin 139 i lotniczą. Transport wodny jest wykorzystywany na szero- 1000 Bruxelles ką skalę do przewozu towarów. tel.: +32 (0)2 78 04 500 fax: +32 (0)2 73 61 881 Kultura e-mail: [email protected] Sztuka belgijska nawiązująca do flamandzkich i holender- www.bruksela.msz.gov.pl/pl skich mistrzów rozwinęła się po utworzeniu niezależnego Ambasada Belgii w Polsce państwa belgijskiego w 1830 r. Przedstawicielami belgij- ul. Senatorska 34 skiej secesji są Victor Horta oraz Henry van de Velde. Sur- 00-095 Warszawa realizm reprezentują Rene Magritte oraz Paul Delvaux. tel.: + 48 22 551 28 00 Belgia to europejska stolica komiksu. Do najbardziej zna- fax: + 48 22 828 57 11 nych twórców historii obrazkowych należą: Hergé (Tintin), e-mail: [email protected] Peyo (Smerfy), a ostatnio Jean Van Hamme (XIII, Thorgal). https://poland.diplomatie.belgium.be/pl 5 BUŁGARIA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Miła Rodino Kochana Ojczyzno

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 111 tys. km² Bułgaria jest republiką. Głową państwa jest prezy- * dent wybierany w głosowaniu powszechnym. Jest on • Liczba mieszkańców : 7 mln zwierzchnikiem sił zbrojnych, powołuje premiera i mi- nistrów, ma prawo weta wobec uchwał parlamentu. • Stolica: Sofia Władza ustawodawcza należy do 1-izbowego parlamentu (Zgromadzenia Narodowego). Władze wyko- • Ustrój polityczny: republika nawczą sprawuje rząd zatwierdzany przez parlament. • Prezydent: Rumen Georgiew Radew (od 2017 r.) • Język urzędowy: bułgarski • Premier: Bojko Borisow (od 2014 r.) Największe partie to: GERB, Bułgarska Partia Socja- • Waluta: lew listyczna, Zjednoczeni Patrioci, Ruch na rzecz Praw i Wolności • Rok przystąpienia do UE: 2007 r. Podział administracyjny • Rok przystąpienia do NATO: 2004 r. Bułgaria dzieli się na 28 obwodów (mapka na str. 7) i 278 gmin. • Całkowity PKB*: 56 mld euro

* Geografia • PKB na głowę mieszkańca : 7 980 euro W Bułgarii przeważają góry i wyżyny zajmujące 60% obszaru kraju, 35% pokrywają lasy. • Święto państwowe: 3 marca Najwyższym szczytem jest Musała (2925 m n.p.m.), (rocznica wyzwolenia a największym jeziorem jest Jezioro Burgaskie (27,6 km²). spod niewoli tureckiej, 1878) Terytorium Bułgarii podzielone jest na zlewiska Morza Czarnego (57% pow.) i Morza Egejskiego (43% pow.). Najdłuższą rzeką kraju jest Dunaj. 6 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Bułgarii na obwody

Bułgaria graniczy z 5 państwami: Grecją, Macedonią, Rumunią, Serbią i Turcją. Gospodarka Gospodarka Bułgarii łączy w sobie zarówno rolnictwo, rybołówstwo, jak i przemysł. Bułgaria jest największym na świecie eksporterem olejku różanego. Coraz bardziej znaczącym źródłem dochodu jest turystyka, rozwinięta szczególnie na wybrzeżu Morza Czarnego. Chętnie odwiedzanymi miastami są Sofia, Warna i Burgas. Kultura Bułgaria posiada starą i bogatą tradycję malarstwa ikon oraz śpiewu chóralnego. Jednym z najbardziej znanych, bułgarskich średniowiecznych twórców jest Joan Kuku- zel, kompozytor i twórca tzw. nowobizantyjskiego zapi- su nutowego. Do znanych Bułgarów zaliczają się między innymi filozof Julia Kristeva, laureat nagrody Nobla w dziedzinie Katedra prawosławna św. Aleksandra Newskiego w Sofii literatury w 1981 r. Elias Canetti oraz Christo Javachev znany jako „Christo”, autor wielu awangardowych in- stalacji przestrzennych np. „zapakowania” w folię m.in. gmachu Reichstagu w Berlinie. Bułgaria słynie ze swojej muzyki ludowej. Ambasady Ambasada RP w Republice Bułgarii Warto zobaczyć Adres: ul. Chan Krum 46 • Nesebyr – miasto jest rezerwatem archeologicznym 1000 Sofia i architektonicznym wpisanym na listę światowego tel.: +359 2 902 34 00 dziedzictwa kultury UNESCO, posiada przepiękną śre- fax: +359 2 987 29 39 dniowieczną starówkę z licznymi cerkwiami. e-mail: [email protected] • Burgas – piękne plaże z leczniczym tlenkiem żelaza, Ka- https://sofia.msz.gov.pl/ tedra Cyryla i Metodego, cerkiew ormiańska. Ambasada Republiki Bułgarii w Polsce Al. Ujazdowskie 33/35 Narodowe potrawy 00-540 Warszawa Musaka z mielonego mięsa i ziemniaków, gjuwecz (po- tel.: +48 22 6294071 trawka z mięsa duszonego z bakłażanami i ziemniaka- fax: +48 22 6282271 mi), sałatka szopska oraz jogurt. e-mail: [email protected] 7 CHORWACJA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Lijepa naša domovino Piękna nasza ojczyzno

* Ustrój polityczny • Obszar lądowy : 57 tys. km² Chorwacja jest wielopartyjną republiką parlamentar-

* ną na podstawie konstytucji z 1990 roku. Prezydent • Liczba mieszkańców : 4,1 mln wybierany jest na 5 lat w wyborach powszechnych. Władza ustawodawcza jest w rękach jednoizbowego • Stolica: Zagrzeb Parlamentu – Zgromadzenia Chorwackiego (Saboru) wybieranego na 4 lata i złożonego z różnej liczby człon- • Ustrój polityczny: republika ków (w zależności od ilości głosujących), wahającej się od 100 do 160 deputowanych. • Język urzędowy: chorwacki • Prezydent: Kolinda Grabar-Kitarović (od 2015 r.) • Premier: Andrej Plenković (od 2016 r.) • Waluta: kuna Najważniejsze partie polityczne: Chorwacja Wspólnota Demokratyczna (HDZ), Koalicja Narodowa, Most Nieza- leżnych List, Żywy Mur. • Rok przystąpienia do UE: 2013 Podział administracyjny • Rok przystąpienia do NATO: 2009 Chorwacja podzielona jest na 20 żupani (województw) i 1 miasto wydzielone – Zagrzeb (mapka na str. 9). Na • Całkowity PKB*: 52 mld euro obszarze Chorwacji znajduje 429 gmin. Największe miasta to: Zagrzeb ok. 700 tys. mieszkańców, Split (ok. • PKB na głowę mieszkańca*: 12 560 euro 190 tys.), Rijeka (ok. 140 tys.), Osijek (ok. 90 tys.). Geografia • Święto państwowe: 8 października Część południowa i zachodnia jest górzysta (Góry (Dzień Niepodległości, 1991) Dynarskie), a północna i wschodnia nizinna (Nizina Panońska). Chorwacja ma także dostęp do Morza Ad- riatyckiego. Państwo to posiada wyjątkowe w skali 8 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Widok na centrum Zagrzebia ze słynnym pomnikiem króla Tomislava

Podział administracyjny Warto zobaczyć Chorwacji na żupanie • Split – znajduje się na liście UNESCO. Wrażenie robią pozostałości Pałacu Dioklecjana, który jest jednym z najciekawszych dzieł architektury późnego antyku. świata wybrzeże z ustawionymi równolegle do niego • Dubrownik – „Perła Adriatyku” - stare miasto wpisa- podłużnymi wyspami. Ten typ to tzw. wybrzeże dalma- ne na listę UNESCO. tyńskie, którego nazwa pochodzi właśnie od tej chor- • Rovinj – malownicze miasteczko z katedrą św.Eufe- wackiej krainy – Dalmacji. Na terenie kraju znajduje się mii, nazywane chorwackim Saint Tropez. Leży na za- 1185 wysp i wysepek, z czego 66 jest zamieszkanych. chodnim brzegu Istrii. Największa z nich to Krk – 405 km². Długość wybrze- • Park narodowy Jeziora Plitwickie (na liście UNESCO) ża chorwackiego wynosi 5835 km (łącznie z wyspami). – kompleks 16 jezior krasowych połączonych ponad Najwyższym szczytem jest Dinara – jej wysokość to 90 wodospadami. 1830 m n.p.m. Poza tym najbardziej znanym parkiem narodowym są Jeziora Plitwickie (na liście UNESCO). Narodowe potrawy Kraj ten graniczy z Bośnią i Hercegowiną, Czarnogórą, Jedzenie w Chorwacji jest bardzo urozmaicone, od Serbią, Słowenią i Węgrami. świeżych ryb i owoców morza na wybrzeżu do potraw środkowoeuropejskich, takich jak gulasz w głębi lądu. Gospodarka Najczęściej podawanymi potrawami mięsnymi jest meso Gospodarka Chorwacji bazuje przede wszystkim na sa žara – mięso z grilla (najczęściej wieprzowina), mije- usługach, głównie turystyce oraz w mniejszym stopniu šano meso – kilka rodzajów mięsa z warzywami, ražnjiei na przemyśle lekkim i spożywczym. Chorwacja posiada (szaszłyk), pljeskavica (kotlet mielony z 3 rodzajów mię- mało surowców mineralnych. Do głównych gałęzi prze- sa). Duży jest wybór potraw rybnych, w wielu restaura- mysłu należą: hutnictwo żelaza i aluminium przemysł cjach można zjeść brodet z kilku gatunków ryb w sosie. stoczniowy oraz petrochemiczny. Ambasady Kultura Ambasada RP w Republice Chorwacji W Chorwacji swój wpływ zaznaczają kultury zachodnio- Chorwacja, 10000 Zagrzeb, Miramarska 23 europejska, śródziemnomorska oraz słowiańska. Można tel.: +3851 4899444 zwiedzać wiele pozostałości imperium rzymskiego np. e-mail: [email protected] pałac cesarza Dioklecjana w Splicie czy amfiteatr w Puli. www.zagrzeb.msz.gov.pl Wśród znanych malarzy chorwackim są Ivan Generalić, Ambasada Republiki Chorwackiej w Polsce Charles Billicha, Ivan Lacković-Croata. Poza tym do gro- ul. Ignacego Krasickiego 25 na sławnych Chorwatów należy również Faust Vrančić 02-611 Warszawa (wynalazca spadochronu, filozof i leksykograf) oraz Ivan tel.: +48 22 844 23 93, +48 22 844 39 94 Meštrović – rzeźbiarz i architekt, jeden z największych fax: +48 22 844 48 08 współczesnych światowych artystów, znany ze swych e-mail: [email protected] dzieł np. Studni Życia w Zagrzebiu czy Indian w Chicago. http://pl.mvep.hr/pl/ 9 CYPR Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Imnos pros tin Eleftherian Hymn do wolności

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 9 tys. km² Od 1974 roku wyspa jest podzielona na Południe, czyli Re- (w tym 3 450 km² część turecka) publikę Cypryjską, która jest obecnie stabilnym państwem

* demokratycznym, w którym wybory przeprowadza się re- • Liczba mieszkańców : 0,88 mln gularnie, z zachowaniem zasad konstytucyjnych. Parlament jest 1-izbowy – Izba Reprezentantów. Północ wyspy jest od • Stolica: Nikozja 1974 roku okupowana przez Turcję i w 1983 r. powstała tam • Ustrój polityczny: republika samozwańcza, nie uznawana przez żadne państwo (oprócz Turcji), Turecka Republika Północnego Cypru. W maju 2004 • Język urzędowy: roku Republika Cypryjska została przyjęta do Unii Europej- skiej. Zgodnie z decyzją podjętą na szczycie w Kopenhadze grecki, angielski, turecki w 2002 roku, cały Cypr został włączony do Unii Europejskiej, • Waluta: euro (od 2008 r.) jednakże na północnej części wyspy zawieszono obowiązy- wanie prawa wspólnotowego. • Rok przystąpienia do UE: 2004 r. Cypr jest republiką prezydencką. Funkcje głowy państwa sprawuje prezydent, który jest jednocześnie szefem rządu. • Rok przystąpienia do NATO: nie należy Wyłaniany jest w wyborach powszechnych na 5‑letnią ka- dencję. Formalnie stanowisko prezydenta zajmuje przed- • Całkowity PKB*: 21 mld euro stawiciel ludności greckiej, wiceprezydenta – ludności tureckiej. Prezydent i wiceprezydent powołują rząd, który • PKB na głowę mieszkańca*: 24 290 euro jest przed nimi odpowiedzialny. Władza ustawodawcza jest w rękach parlamentu. Władza wykonawcza należy do • Święto państwowe: 1 października prezydenta, wiceprezydenta oraz rządu. (Dzień Niepodległości, 1960) • Prezydent: Nikos Anastasiadis (od 2013 r.) • Premier: Nikos Anastasiadis (od 2013 r.)

10 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Strefa kontrolowana przez ONZ – linia podziału Cypru Strefa kontrolowana przez brytyjską armię

Podział administracyjny Cypru na dystrykty

Największe partie to: Koalicja Demokratyczna, Postępowa Partia Ludzi Pracy (AKEL), Partia Demokratyczna. Podział administracyjny Cypr dzieli się na 6 dystryktów, ich nazwy pochodzą od nazw miast, które są stolicami dystryktów: Famagusta, Kirenia, Larnaka, Limassol, Nikozja, Pafos. Geografia Cypr jest wyspą, położoną w aktywnej strefie sejsmicznej, której linia brzegowa wynosi 648 km. Najwyższym szczytem jest Olimp (1951 m n.p.m.). Sobór św. Jana w Nikozji Żadna z rzek wyspy nie ma stałego przepływu w ciągu roku. Większość wysycha podczas lata. Narodowe potrawy Gospodarka Tradycyjne dania kuchni cypryjskiej to zestaw cypryjskich Najważniejszymi dla wyspy gałęziami gospodarki są tury- przysmaków znany pod nazwą meze oraz ser halloumi. styka, handel, przemysł tekstylny i rzemiosło oraz trans- Inna potrawa cypryjska to kleftikó (gr.) albo küp kebap port morski. Do tradycyjnych wyrobów rzemieślniczych (tur.) – tłusty kawałek pieczonego mięsa jagnięcego lub należą hafty oraz wyroby garncarskie i miedziane. koziego z warzywami. Innymi przysmakami są nadziewana zapiekanka w formie pasztecika z oliwką (eliópitta), czy ta- Kultura khinópitta (pierożek z nadzieniem sezamowym). W literaturze współczesnej znane są takie nazwiska, jak Costas Montis (poeta i pisarz) i Demetris Th. Gotsis (pi- Ambasady sarz). Słynni kompozytorzy to Evagoras Karageorgis i Ma- Ambasada RP w Republice Cypryjskiej rios Tokas. Kennedy Avenue 12/14, Office 601 1087 Nicosia Warto zobaczyć tel.: +357 22 668 415 • Skałę Afrodyty – legendarne miejsce narodzin bogini, fax: +357 22 751 981 malowniczą plażę ze skałami wyrastającymi z wody oraz e-mail: [email protected] ruiny świątyni Afrodyty. www.nikozja.msz.gov.pl • miasto Pafos – które ze względu na bogactwo i dużą Ambasada Republiki Cypryjskiej w Polsce liczbę zabytków znajduje się na liście światowego dzie- ul. Jarosława Dąbrowskiego 70 dzictwa UNESCO. Warte zobaczenia są tutaj podłogowe 02-561 Warszawa mozaiki rzymskie, które przetrwały przez 16 wieków pod tel: +48 22 844 45 77 ziemią w prawie nienaruszonym stanie. fax: +48 22 844 25 58 • Nikozja – linia demarkacyjna dzieli miasto na część połu- e-mail: [email protected] dniową – cypryjską i północną – turecką. http://www.mfa.gov.cy/mfa/embassies/embassy_warsaw.nsf/

11 CZECHY Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Kde domov můj Gdzie mój dom

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 79 tys. km² Republika Czeska stała się niezależnym państwem w stycz-

* niu 1993 r. po rozpadzie Czechosłowacji. Jest demokracją • Liczba mieszkańców : 10,65 mln parlamentarną. Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego parlamentu: Izby Poselskiej i Senatu. Głową pań- • Stolica: Praga stwa jest prezydent wybierany przez Parlament, który powołuje i odwołuje rząd. Rząd jest naczelnym organem • Ustrój polityczny: republika władzy wykonawczej. • Prezydent: Miloš Zeman (od 2013 r.) • Język urzędowy: czeski • Premier: Andrej Babiš (od 2017 r.) Najważniejsze partie polityczne: ANO, Obywatelska Partia • Waluta: korona czeska Demokratyczna (ODS), Czeska Partia Piratów (Pirati), Wol- ność i Demokracja Bezpośrednia (SPD) • Rok przystąpienia do UE: 2004 r. Czechy są członkiem Grupy Wyszehradzkiej. Podział administracyjny • Rok przystąpienia do NATO: 1999 r. Czechy dzielą się na 13 krajów i miasto wydzielone – Pra- gę, które jest traktowane jako 14 kraj (mapka na str. 13). • Całkowity PKB*: 208 mld euro Geografia * • PKB na głowę mieszkańca : 19 550 euro Większość terytorium Czech zajmują tereny wyżynno-gór- skie. Najwyższym szczytem jest Śnieżka w Sudetach Karko- • Święto państwowe: 28 października noskich (1602 m n.p.m.). (Dzień Niepodległości, 1918) Czechy leżą w zlewisku trzech mórz: Północnego (65%), Czarnego (25%) oraz Bałtyckiego (10%).

12 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Czech na kraje samorządowe

Najdłuższą rzeką w Czechach jest Wełtawa – 430 km, która jest dopływem Łaby. Czechy graniczą z 4 państwami: Austrią, Niemcami, Słowa- cją i Polską. Gospodarka Podstawą gospodarki jest produkcja, zwłaszcza samocho- dów, maszyn oraz wyrobów konstrukcyjnych. Coraz więk- sza rolę odgrywa turystyka, corocznie odwiedza Czechy około 30 mln turystów. Kultura Czechy mogą się poszczycić bogatym dziedzictwem kul- turowym. Znani na całym świecie kompozytorzy to m.in.: Antonin Dworzak i Bedřich Smetana, podobnie jak przed- stawiciel secesji malarz i grafik Alfons Mucha. Pisarzami Most Karola w Pradze o ciekawym dorobku są Franz Kafka i Milan Kundera. Warto zobaczyć • Pragę – Hradczany z zamkiem i gotycką katedrą, Zło- z ponad 900 źródeł naturalnych, co stanowi rekord w skali tą Uliczką złożoną z miniaturowych domków z XVI w. światowej. wbudowanych w załomy późnogotyckich murów zamko- wych, Most Karola z barokowymi rzeźbami oraz Ratusz Ambasady staromiejski ze słynnym zegarem astronomicznym. Stare Ambasada RP w Republice Czeskiej miasto wpisane jest na światowa listę UNESCO. ul. Valdštejnská 8 • Góry Połabskie – nie imponują wysokością ale zachwyca- 118-01 Praha 1 ją nagromadzeniem niecodziennych obiektów skalnych tel.: +420 257 099 500 tj. ostańców, iglic, kopuł, wąwozów i kanionów, które fax: +420 257 530 399 miejscami tworzą prawdziwe skalne miasta. e-mail: [email protected] www.prague.msz.gov.pl Narodowe potrawy Ambasada Republiki Czeskiej w Polsce Knedliki (ciasto gotowane na parze i krojone w plastry), ul. Koszykowa 18 podawane z wieprzowiną i duszoną kapustą), pieczeń 00-555 Warszawa z polędwicy w śmietanie, wafle karlowarskie (karlovarské tel.: +48 22 525 18 50 oplatky) oraz racuchy (lívance). fax: +48 22 525 18 98 W Czechach produkuje się słynne na całym świecie piwo, e-mail: [email protected] w tym Pilznera, jak również wodę mineralną pochodzącą www.mzv.cz/warsaw 13 DANIA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn „Kong Kristian, Der er et yndigt land” Król Kristian, Jest taki piękny kraj Ustrój • Obszar lądowy*: 43 tys. km² Monarchia konstytucyjna. Obowiązuje konstytucja z 1953 r. * Głową państwa jest król/królowa, tron jest dziedziczny, • Liczba mieszkańców : 5,8 mln zasady sukcesji określa ustawa z 1953 r. dołączona do konstytucji. Formalnie władza ustawodawcza należy do • Stolica: Kopenhaga króla i parlamentu, a wykonawcza do króla, który realizuje ją poprzez ministrów. Parlament jest 1-izbowy, wyłaniany • Ustrój polityczny: w wyborach. Faktycznie władza wykonawcza należy do monarchia konstytucyjna rządu, który obraduje pod przewodnictwem króla. Na czele rządu stoi premier. • Język urzędowy: duński • Królowa: Małgorzata II (od 1972 r.) • Premier: Mette Federiksen (od 2019 r.) • Waluta: korona duńska Największe partie polityczne: Socjaldemokracja Danii, Duń- ska Partia Socjalliberalna, Duńska Partia Ludowa, Venstre. • Rok przystąpienia do UE: 1973 Dania jest członkiem Unii Nordyckiej.

• Rok przystąpienia do NATO: 1949 Podział administracyjny Dania składa się z 5 regionów (mapka na str. 15), które • Całkowity PKB*: 298 mld euro z kolei dzielą się na 98 gmin. Terytoriami autonomicznymi jest Grenlandia i Wyspy Owcze. • PKB na głowę mieszkańca*: 51 480 euro Geografia • Święto państwowe: 5 czerwca Dania jest krajem nizinnym. 70% powierzchni przypada (rocznica uchwalenia konstytucji, 1849) na Półwysep Jutlandzki. Reszta kraju położona jest na 406 wyspach, z czego 82 są zamieszkane. Największą wyspą jest Zelandia (7031 km²). 14 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Danii na regiony (od 2007 r.) Mała Syrenka znajdująca się w porcie w Kopenhadze Najwyższym punktem jest Møllehøj (170 m n.p.m.). Najdłuższa rzeka to Gudena (160 km). Długość wybrzeża wynosi 7314 km. • Odense – miejsce urodzin sławnego duńskiego pisarza Dania graniczy z Niemcami (68 km). Hansa Christiana Andersena. • Aarhus – znane jako „stolica prowincji”. Miasto w rzadki Gospodarka na skalę europejską sposób łączy atmosferę metropo- Dania posiada silnie rozwinięty sektor rybołówstwa oraz lii z klimatem małej miejscowości. Miasto znane jest znaczących rozmiarów flotę handlową. Najważniejsze ze swej sceny muzycznej, a także z okolicznych lasów sektory produkcji to przemysł spożywczy, maszynowy, ce- i plaż. lulozowo-papierniczy i metalurgiczny. Dużą rolę odgrywa wydobycie surowców energetycznych, których nadwyżki Narodowe potrawy są eksportowane. Dania jest światową potęgą w produkcji Tradycyjne potrawy kuchni duńskiej to przede wszystkim i eksporcie mleka, mięsa, masła i serów. Ważnym sekto- smørrebrød (rodzaj kanapek), kotleciki mielone o nazwie rem gospodarki jest także turystyka. frikadelle, gotowane lub karmelizowane ziemniaki, goto- Od VIII do IX wieku mieszkańców terenów dzisiejszej Da- wana czerwona kapusta, schab pieczony ze skórą (flaeske- nii określano mianem Wikingów. Wraz z mieszkańcami steg) i pieczona kaczka. dzisiejszej Norwegii i Szwecji prowadzili podboje w całej Europie i wyruszali na wyprawy handlowe. Dzisiaj Dania Ambasady jest państwem opiekuńczym, zapewnia szeroką ochronę Ambasada RP w Danii socjalną wszystkim członkom społeczeństwa. Kopenhaga, Richelieus Alle 12 2900 Hellerup Kultura tel.: +45 3946 7700 Do najsłynniejszych Duńczyków można zaliczyć sławnego fax: +45 3946 7766 bajkopisarza Hansa Christiana Andersena, pisarkę Karen e-mail: [email protected] Blixen i projektanta Arne Jakobsena. Kino duńskie rozsła- www.kopenhaga.msz.gov.pl wił przede wszystkim nowatorski reżyser Lars von Trier. Ambasada Królestwa Danii w Polsce ul. Marszałkowska 142 Warto zobaczyć 00-061 Warszawa • Zamek Kronborg – położony w pobliżu Helsingor (Elsy- tel.: +48 22 565 29 00 nor) sławny jako miejsce dramatu Szekspira „Hamlet”. fax: +48 22 565 29 70 W tym renesansowym zamku (na liście UNESCO) mieści e-mail: [email protected] się obecnie Muzeum Morza. http://polen.um.dk 15 ESTONIA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Mu Isamaa Moja rodzinna ziemia

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 45 tys. km² Estonia jest republiką. Głową państwa jest prezydent.

* Władza ustawodawcza jest w rękach 1-izbowego parla- • Liczba mieszkańców : 1,32 mln mentu wyłanianego w wyborach powszechnych. Władzę wykonawczą piastuje rząd, który składa się z premiera • Stolica: Tallin i ministrów. Prezydent desygnuje premiera. • Prezydent: Kersti Kaljulaid (od 2016 r.) • Ustrój polityczny: republika • Premier: Jüri Ratas (do 2016 r.) Największe partie to: Estońska Partia Centrum, Estońska • Język urzędowy: estoński Partia Reform, Partia Socjaldemokratyczna i Estońska Kon- serwatywna Partia Ludowa. • Waluta: euro (od 2011 r.) Podział administracyjny • Rok przystąpienia do UE: 2004 Estonia dzieli się na 15 okręgów (mapka na str. 17) i 6 miast wydzielonych. • Rok przystąpienia do NATO: 2004 Geografia Estonia jest krajem nizinnym z dużą ilością jezior i wysp. • Całkowity PKB*: 26 mld euro Długość wybrzeża wynosi 374 km.

* Najwyższym wzniesieniem jest Suur Muna (318 m n.p.m.). • PKB na głowę mieszkańca : 19 740 euro Największą wyspą jest Naissaar (19 km²). Najdłuższa rzeka to Parnawa (144 km). • Święto państwowe: 2 luty Największym jeziorem jest Jezioro Pejpus na granicy z Ro- (Dzień Niepodległości, 1918) sją (1,5 tys. km² w granicach Estonii). Cały obszar Estonii należy do zlewiska Morza Bałtyckiego. Estonia graniczy z 2 państwami: Łotwą i Rosją. 16 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Estonii na prowincje

Gospodarka Kraj przemysłowo-rolniczy. Silnie rozwinięty przemysł maszynowy, elektroniczny, drzewny, meblarski, chemiczny oraz spożywczy. Duża komputeryzacja państwa. Gospo- darka oparta o usługi (69%). Coraz większe znaczenie ma turystyka. Kultura Friedrich Reinhold Kreutzwald, autor eposu narodowego „Kalevipoeg” oraz pisarz Jaan Kross, którego dzieła przetłumaczone zostały na ponad 20 języków to najbardziej znani Estończycy. Warto zobaczyć Widok na Tallinn • Tallinn – ze Starówką – Vanalinn, wpisaną na listę świa- towego dziedzictwa UNESCO. Stare Miasto składa się z dwóch części – Górnej i Dolnej, otoczonych dobrze Ambasady zachowanymi murami obronnymi. Ambasada RP w Estonii • Park Narodowy Lahemaa – nad zatoką Fińską, ponad Suur-Karja 1 70% parku porasta dziewiczy las, a wybrzeże usiane jest 10140 Tallinn licznymi głazami narzutowymi. tel.: +372 627-82-01 fax: +372 644-52-21 Narodowe potrawy e-mail: [email protected] W kuchni estońskiej wyczuwalne są wpływy innych naro- www.tallinn.polemb.net dów, pod których panowaniem kraj znajdował w różnych Ambasada Republiki Estońskiej w Polsce okresach historycznych: Duńczyków, Szwedów, Polaków ul. Karwińska 1 i Rosjan. Tradycyjne dania to między innymi marynowany 02-639 Warszawa węgorz, kaszanka oraz kapusta kiszona duszona z wieprzo- tel.: +48 22 881 18 10 winą, a także sernik z kminkiem i solą (korp) oraz napój na fax: +48 22 881 18 12 bazie młodego piwa, miodu i śmietany podawany z dodat- e-mail: [email protected] kiem białego sera (kahja). https://tallinn.msz.gov.pl/pl/ 17 FINLANDIA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Maamme Nasz kraju

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 338 tys. km² Finlandia jest republiką. Głową państwa jest prezydent * wybierany w wyborach powszechnych. Władza ustawo- • Liczba mieszkańców : 5,52 mln dawcza należy do 1-izbowego parlamentu a wykonawcza do prezydenta i rządu. • Stolica: Helsinki • Prezydent: Sauli Niinistö (od 2012 r.) • Premier: Antti Rinne (od 2019 r.) • Ustrój polityczny: republika Największe partie to: Partia Centrum, Koalicja Narodowa, Liga Zielonych, Socjaldemokratyczna Partia Finlandii, Pe- • Język urzędowy: fiński i szwedzki russuomalaiset i Sojusz Lewicy. Finlandia jest członkiem Unii Nordyckiej. • Waluta: euro (od 2002 r.) Podział administracyjny • Rok przystąpienia do UE: 1995 Finlandia jest podzielona na 20 regionów (mapka na str. 19), regiony są podzielone na 72 podregiony, a te na 342 gminy. • Rok przystąpienia do NATO: nie należy Geografia *: • Całkowity PKB 234 mld euro Finlandia jest krajem nizinnym, gdzie 10% powierzchni * stanowią jeziora, których jest 60 tys. • PKB na głowę mieszkańca : 42 500 euro Linia brzegowa jest silnie rozwinięta z dużą ilością ma- łych wysepek. Wybrzeże o długości 1100 km jest zwykle • Święto państwowe: 6 grudnia strome i skaliste. Kraj posiada 30 tys. wysp, największym (rocznica proklamowania archipelagiem są Wyspy Alandzkie. niepodległości, 1917) Najwyższym szczytem jest Haltiatunturi (1325 m n.p.m.). Najdłuższa rzeka to Kemi, mająca 483 km. Najwyższy wo- dospad to Imatra 18,5 m. 18 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Pałac Prezydencki w Helsinkach

Warto zobaczyć • Twierdzę Suomenlinna – położoną na wysepkach przy wejściu do portu w Helsinkach (na liście UNESCO). • Rauma – małe portowe miasteczko założone w XV w., którego dumą jest tzw. Stara Rauma, z drewnianą zabu- dową, wpisana na listę dziedzictwa kulturowego UNE- SCO. • Zamek w Savonlinnie – Olavinlinna to najlepiej zachowa- ny zamek średniowieczny w Europie Północnej. • Rovaniemi – Stolica Laponii, miejsce zamieszkania św. Podział administracyjny Finlandii Mikołaja. na regiony Narodowe potrawy Pieróg rybny (kalekukko) i inne dania rybne ze śledzi, ło- sosia i ikry miętusa. Mięso renifera, a także karjalanpaisti Największym jeziorem jest Saimaa (4400 km²). – danie przygotowywane z paru gatunków duszonych mięs Lasy stanowią 74% powierzchni całego kraju. (wołowiny, baranin i cielęciny). Finlandia graniczy z 3 państwami: Norwegią, Rosją i Szwe- cją. Ambasady Ambasada RP w Finlandii Gospodarka 00570 Helsinki Gospodarka Finlandii jest nowoczesna i konkurencyjna. Armas Lindgrenin tie 21 Najważniejszymi gałęziami jest przemysł: telekomunika- tel.: +3589 618 280 cyjny, metalowy, maszynowy, drzewny oraz celulozowo- fax: +3589 6847477 papierniczy. Tradycyjnym i dobrze rozwiniętym działem e-mail: [email protected] gospodarki Finlandii jest leśnictwo, rybołówstwo i prze- www.helsinki.msz.gov.pl twórstwo ryb. Ambasada Republiki Finlandii w Polsce ul. Chopina 4/8 Kultura 00-559 Warszawa Piękno Finlandii było inspiracją dla licznych artystów, mię- tel.: +48 22 598 95 00 dzy innymi kompozytora Jana Sibeliusa. fax: +48 22 621 34 42 Tove Jansson jest natomiast znaną na całym świecie autor- e-mail: [email protected] ką książek dla dzieci o historiach Muminków. www.finland.pl 19 FRANCJA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn La Marseillaise Marsylianka

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 633 tys. km² Francja to republika o systemie parlamentarno-prezydenc-

* kim. Głową państwa jest prezydent wybierany w wybo- • Liczba mieszkańców : 67,03 mln rach powszechnych, ma szerokie uprawnienia w zakresie władzy wykonawczej i ustawodawczej. Władza ustawo- • Stolica: Paryż dawcza należy do 2-izbowego parlamentu: Zgromadzenia Narodowego i Senatu. Władzę wykonawczą sprawuje rząd • Ustrój polityczny: republika z premierem na czele. • Prezydent: Emmanuel Macron (od 2017 r.) • Język urzędowy: francuski • Premier: Édouard Philippe (od 2017 r.) Największe partie polityczne: La République En Marche!, • Waluta: euro (od 2002 r.) Republikanie, Ruch Demokratyczny oraz Unia Demokra- tów i Niezależnych. • Rok przystąpienia do UE: 1951 Podział administracyjny Francja podzielona jest na 22 regiony (mapka na str. 21) • Rok przystąpienia do NATO: 1949 obejmujące 96 departamentów. W skład Francji wchodzi

* 5 departamentów zamorskich (Gujana Francuska, Gwade- • Całkowity PKB : 2 353 mld euro lupa, Majotta, Martynika i Reunion), terytoria zamorskie i wspólnoty zamorskie. • PKB na głowę mieszkańca*: 34 980 euro Geografia • Święto państwowe: 14 lipca Ponad połowę powierzchni Francji zajmują płaskie i pagór- (zdobycie Bastylii, 1789) kowate niziny o wysokości do 200 m. Najwyższym szczytem jest Mont Blanc (4807 m n.p.m.). Najniższym punktem jest delta Rodanu (2 m p.p.m.). 20 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Francji na regiony

Najdłuższa rzeka to Loara (1020 km). Wieża Eiffla w Paryżu Największym jeziorem jest Jezioro Genewskie (581 km²). Francja graniczy z 8 państwami: Andorą, Belgią, Hiszpanią, Luksemburgiem, Monaco, Niemcami, Szwajcarią i Wło- chami. Gospodarka • Carcassonne – największy w Europie średniowieczny Kraj wysoko rozwinięty. Główne obszary działalności go- kompleks urbanistyczny. spodarczej to produkcja samochodów, przemysł maszynowy, aeronautyczny, technologie informacyjne, przemysł Narodowe potrawy elektroniczny, wyroby chemiczne i farmaceutyczne oraz Francuska kuchnia, najczęściej kojarzona z żabimi udka- moda w szerokim tego słowa znaczeniu. Rolnictwo należy mi, ślimakami, bagietką, serami i winem, należy do naj- do bardzo wydajnych, cechuje je wysoka mechanizacja. bardziej podziwianych w Europie. Gotowanie i jedzenie Ważną rolę w gospodarce odgrywa turystyka. stanowią nieodłączny element francuskiej kultury i stylu życia. Do najpopularniejszych potraw francuskich należą: Kultura Foie Gras (wątróbka), Pot au feu (gulasz wołowy), Coq Au Z Francji pochodzą najznamienitsi pisarze i myśliciele kon- vin (kogut w winie), Confit z kaczki, zupa cebulowa i deser tynentu europejskiego, między innymi Kartezjusz, Pascal, – crem brûlée. Rousseau, Wolter, Balzak, Flaubert oraz Camus. Znanymi malarzami francuskimi są: Renoir, Monet, Cézanne oraz Ambasady Gauguin. Wśród kompozytorów można wymienić Debus- Ambasada RP we Francji siego, Bizeta czy Offenbacha. rue de Talleyrand 1 75007 Paris Warto zobaczyć tel.: +33 143 17 34 00 • Paryż – Muzeum w Luwrze – mieści się w wielkim kom- fax: +33 143 17 34 01 pleksie budowli pałacowych i należy do najbogatszych e-mail: [email protected] na świecie. Spośród licznych arcydzieł sztuki do najbar- www.paris.polemb.net dziej znanych należą: Wenus z Milo i Nike z Samotraki Ambasada Republiki Francuskiej w Polsce oraz Mona Liza Leonarda da Vinci. ul. Piękna 1 • Awinion – miasto, które w średniowieczu było rezydencją 00-477 Warszawa papieży, do dziś zachowało ślady swej dawnej świetności tel.: +48 22 529 30 00 a Pałac papieski, most, mury obronne, kościoły i kaplicz- fax: +48 22 529 30 01 ki nadają miastu unikatowy charakter (lista UNESCO). www.ambafrance-pl.org 21 GRECJA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Imnos pros tin Eleftherian Hymn do wolności

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 132 tys. km² Grecja jest republiką, na czele której stoi prezydent wybierany przez parlament. Władza ustawodawcza należy do • Liczba mieszkańców*: 10,72 mln 1-izbowego parlamentu (Wuli), wybieranego w wyborach powszechnych. Władzę wykonawczą sprawuje rząd z pre- • Stolica: Ateny mierem powoływanym przez prezydenta. • Prezydent: Prokopis Pawlopulos (od 2015 r.) • Ustrój polityczny: republika • Premier: Kiriakos Mitsotakis (od 2019 r.) Największe partie polityczne to: lewicowa Koalicja Rady- • Język urzędowy: grecki kalnej Lewicy oraz prawicowo-konserwatywna Nowa De- mokracja. • Waluta: euro (od 2002 r.) Podział administracyjny • Rok przystąpienia do UE: 1981 Grecja dzieli się na 13 regionów (54 nomosy) oraz 1 region autonomiczny – Góra Athos. Mapka na str. 23. • Rok przystąpienia do NATO: 1952 Geografia • Całkowity PKB*: 185 mld euro Grecja jest krajem leżącym w bardzo aktywnej strefie sejsmicznej, posiadającym silnie rozwiniętą linię brzegową • PKB na głowę mieszkańca*: 17 220 euro o dł. 15 tys. km z licznymi wyspami. Blisko 80% kraju zaj- mują góry. Duże wyspy to: Kreta, Wyspy Jońskie, Sporady • Święto państwowe: 25 marca Południowe i Północne oraz Cyklady. (rocznica wybuchu powstania przeciw Najwyższym szczytem jest Olimp (2917 m n.p.m.). władzy tureckiej, 1821) Najdłuższą rzeką jest Aliakmon (297 km). Grecja graniczy z 4 państwami: Albanią, Bułgarią, Macedo- nią i Turcją. 22 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Grecji na regiony

Gospodarka Ponad połowa greckiego przemysłu jest skoncentrowana w aglomeracji ateńskiej. Najważniejsze sektory gospodarki to przemysł wydobywczy, budownictwo, rolnictwo, turystyka i żegluga. Kultura Grecja odegrała ważną rolę w kształtowaniu kultury europejskiej. Kraj ten jest dumny ze swoich starożytnych ko- rzeni i znanych z tego okresu postaci, takich jak: Homer, Sofokles, Eurypides, Demokryt, Platon czy Arystoteles. Akropol w Atenach Najsłynniejsi współcześni Grecy to reżyser Kostas Gavras, zdobywca Nagrody Nobla Odysseus Elitis oraz kompozytor Mikis Theodorakis. Ambasady Ambasada RP w Grecji Warto zobaczyć Ateny, Chryssanthemon 22 • Ateny – stolicę Grecji, gdzie zachowały się unikatowe 154 52 Paleo Psychiko zabytki kultury starożytnej: Akropol z potężnymi ruinami tel.: +30 210 6797700 Partenonu, Erechtejonu i Świątynią Nike (lista UNESCO). fax: +30 210 6797711 • Meteory – wiszące klasztory wpisane na listę światowe- e-mail: [email protected] go dziedzictwa UNESCO. www.ateny.msz.gov.pl Ambasada Republiki Greckiej w Polsce Narodowe potrawy ul. Górnośląska 35 Dolmadakia – gołąbki w liściach winorośli, tiropitakia – go- 00-432 Warszawa rące rogaliki ze sławnym greckim serem feta, musaka – za- tel.: +48 22 622 94 60, 622 94 61 piekanka z jagnięciny i bakłażana, stifado – gulasz, tzatziki fax: +48 22 622 94 64 – sos, souvlákia – szaszłyki z marynowanej jagnięciny i wa- e-mail: [email protected] rzyw oraz sałatka wiejska z serem feta. www.mfa.gr/missionsabroad/en/poland-en 23 HISZPANIA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Marcha Real Marsz Królewski

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 505 tys. km² Hiszpania jest dziedziczną monarchią parlamentarną. • Liczba mieszkańców*: 46,93 mln Obowiązuje konstytucja z 1978. Głową państwa jest król, symbol jedności i trwałości • Stolica: Madryt państwa. Osoba króla jest nietykalna, nie ponosi jakiej- kolwiek odpowiedzialności. Król powołuje premiera, • Ustrój polityczny: członków rządu, jest naczelnym dowódcą sił zbrojnych, monarchia konstytucyjna rozwiązuje parlament, sankcjonuje ustawy, korzysta z prawa łaski. • Język urzędowy: hiszpański Władzę ustawodawczą sprawuje 2-izbowy parlament oraz regionalnie: kataloński, galisyjski – Kortezy Generalne, złożony z Kongresu Deputowanych i baskijski i Senatu. Senat jest izbą reprezentacji terytorialnej. Wła- • Waluta: euro (od 2002 r.) dza wykonawcza należy do rządu. Premiera powołuje król za zgodą Kongresu Deputowanych. Rząd musi mieć zaufa- • Rok przystąpienia do UE: 1986 nie Kongresu. • Król: Filip VI Burbon (od 2014 r.) • Rok przystąpienia do NATO: 1982 • Premier: Pedro Sánchez Pérez-Castejón (od 2018 r.)

* Największe partie to: Partia Ludowa (PP), Hiszpańska So- • Całkowity PKB : 1 202 mld euro cjalistyczna Partia Robotnicza (PSOE), Unidos Podemos, • PKB na głowę mieszkańca*: 25 730 euro a także Obywtaele – Partia Obywatelska. • Święto państwowe: 12 października Podział administracyjny (rocznica odkrycia Ameryki Podział administracyjny: 17 regionów autonomicznych, przez Kolumba, 1492) 2 miasta wydzielone (Ceuta, Melilla). Mapka na str. 25.

24 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Hiszpanii na regiony Pałac Królewski Geografia w Madrycie Hiszpania zajmuje ok. 85% powierzchni Półwyspu Iberyj- skiego. Do jej terytorium należą również: Baleary, Wyspy Kanaryjskie oraz miasto Ceuta i miasto Melilla w Afryce Warto zobaczyć Północnej. Jest krajem wyżynno-górskim. Lasy zajmują • Alhambra w Granadzie – uważana jest za jeden z naj- 30% powierzchni kraju. piękniejszych przykładów budownictwa arabskiego Najwyższym szczytem jest Mulhacén (3478 m n.p.m.). w Europie, wpisana na listę UNESCO. Najdłuższą rzeką jest Ebro (910 km). • Barcelona – bogata w zabytki z różnych epok, warto Hiszpania graniczy z 5 państwami: Andorą, Gibraltarem zobaczyć: gotycką dzielnicę, niezwykły kościół Sagrada (należącym do Wielkiej Brytanii), Francją, Marokiem i Por- Familia, secesyjne kamienice zaprojektowane przez tugalią. Gaudiego. Gospodarka Narodowe potrawy Hiszpanię charakteryzują duże dysproporcje regionalne Słynne specjalności kuchni hiszpańskiej to paella (którą w rozwoju gospodarczym, najwyższy poziom osiągnęły robi się z ryżu, kurczaka, owoców morza i warzyw), tortilla regiony: Madryt i Katalonia. W gospodarce Hiszpanii bar- (omlet z ziemniakami), gazpacho – chłodnik pomidorowy, dzo dużą rolę odgrywa obcy kapitał, który doprowadziły tapas – wszelkiego rodzaju zakąski. do szybkiego uprzemysłowienia Hiszpanii oraz rozbudowy bardzo nowoczesnej infrastruktury turystycznej. Najwięk- Ambasady szą rolę odgrywa przemysł maszynowy, środków trans- Ambasada RP w Hiszpanii portu, chemiczny oraz spożywczy. Hiszpania specjalizuje Guisando 23 bis się w produkcji roślinnej: posiada liczne plantacje gajów 28035 Madryt oliwnych, winnic oraz sadów owocowych. tel.: +34 913 736605 e-mail: [email protected] Kultura www.madryt.msz.gov.pl Hiszpania dumna jest z wielu słynnych artystów od Velázqu- Ambasada Królestwa Hiszpanii w Polsce eza w XVII w., poprzez Goyę w XVIII i XIX w., aż po Picassa, ul. Myśliwiecka 4 Dalego i Miró w XX w. Hiszpańska muzyka i taniec flamenco 00-459 Warszawa są podziwiane na całym świecie, a powieść „Don Kichot” tel.: +48 22 583 40 00 Cervantesa stanowi podwaliny literatury europejskiej. Hisz- fax: +48 22 622 54 08 pańscy reżyserzy filmowi, np. Pedro Almodóvar i Luis Buñuel e-mail: [email protected] zdobyli wiele nagród na międzynarodowych festiwalach. www.exteriores.gob.es/Embajadas/VARSOVIA/pl 25 HOLANDIA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Wilhelmus van Nassouwe Wilhelm z Nassau

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 41 tys. km² Holandia jest monarchią konstytucyjną, ustanowioną na • Liczba mieszkańców*: 17,28 mln mocy konstytucji z 1814. Podstawy prawne ustroju okre- śla konstytucja z 1987. Głową państwa jest dziedziczny • Stolica: Amsterdam monarcha – symbol jedności i tradycji narodowej, mający też uprawnienia w zakresie władzy ustawodawczej i wyko- • Ustrój polityczny: nawczej. Jego akty wymagają kontrasygnaty właściwych monarchia konstytucyjna ministrów, którzy ponoszą za nie polityczną odpowiedzial- ność. Władza ustawodawcza należy do 2‑izbowych Sta- • Język urzędowy: niderlandzki nów Generalnych: Izba Pierwsza (wyższa) oraz Izba Dru- • Waluta: euro (od 2002 r.) ga (niższa). Władzę wykonawczą sprawuje rząd, którego członków powołuje i odwołuje monarcha. • Rok przystąpienia do UE: 1952 • Król: Wlihelm Aleksander (od 2013 r.) (państwo założycielskie) • Premier: Mark Rutte (od 2010 r.) Największe partie to: Apel Chrześcijańsko-Demokratyczny, • Rok przystąpienia do NATO: 1949 Partia Pracy, Partia Ludowa na rzecz Wolności i Demokra-

* cji, Partia Socjalistyczna, Partia Wolności, Demokraci 66 • Całkowity PKB : 774 mld euro oraz GroenLinks. * • PKB na głowę mieszkańca : 44 920 euro Podział administracyjny • Święto państwowe: 30 kwietnia Holandia składa się z 12 prowincji i 458 gmin. (oficjalne obchody urodzin królowej Mapka na str. 27. Juliany, 1909 i wstąpienie na tron królowej Beatrix, 1980) Geografia Holandia jest krajem nizinnym, 25% kraju to depresja. Linia brzegowa wynosi 750 km z wyspami 1000 km. 26 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Holandii na 12 prowincji oraz 3 gminy specjalne

Posiada liczne przybrzeżne piaszczyste wyspy, największe: Walcheren, Noord-Beveland, Zuid-Beveland (W. Zelandz- kie) i Texel. Do morza Północnego ujście mają rzeki: Ren, Moza i Skalda. Westerkerk (Kościół Zachodni) w Amsterdamie. Holandia graniczy z 2 państwami: Belgią i Niemcami. Gospodarka Najważniejsze gałęzie przemysłu to produkcja sprzętu Narodowe potrawy elektrycznego i elektronicznego, przemysł maszynowy, Specjalności kuchni holenderskiej to surowy śledź, wędzo- rafineryjny (największy w świecie kompleks rafinerii ropy ny węgorz, makrela w bułce, zupa z zielonego grochu, cia- naftowej w zespole portowym Rotterdamu), przetwór- steczka z cynamonem oraz słynne holenderskie sery, jak stwo żywności oraz uprawa kwiatów (Holandia jest naj- Edammer czy Gouda. większym na świecie eksporterem cebulek kwiatowych). Port w Rotterdamie jest największym portem przeładun- Ambasady kowym świata. Ambasada RP w Holandii Alexanderstraat 25 Kultura 2514 JM Haga Na przestrzeni stuleci malarze niderlandzcy cieszyli się tel.: +3170 7990 110, +3170 7990 100 wielką sławą. Wiek XVII był wiekiem mistrzów flamandz- fax: +3170 7990 137 kich, najbardziej znanym jest Rembrandt van Rijn. W XIX e-mail: [email protected] i XX w. swoimi pracami wsławił się Vincent van Gogh oraz www.haga.msz.gov.pl Piet Mondriaan. Ambasada Królestwa Niderlandów w Polsce ul. Kawalerii 10 Warto zobaczyć 00-468 Warszawa • Amsterdam – miasto malowniczych kanałów, Pałacu tel.: +48 22 559 12 00 Królewskiego oraz muzeum Van Goga. fax: +48 22 840 26 38 • Madurodam – słynne na cały świat haskie miniaturowe e-mail: [email protected] miasteczko to miejsce, gdzie można zobaczyć wszystkie https://www.netherlandsandyou.nl/your-country-and- atrakcje Holandii. the-netherlands/poland/ 27 IRLANDIA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Amhrán na bhFiann Pieśń żołnierza

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 70 tys. km² Irlandia jest republiką. Głową państwa jest prezydent

* wybierany w głosowaniu powszechnym i bezpośrednim. • Liczba mieszkańców : 4,9 mln Uprawnienia prezydenta są ograniczone. Na wniosek izby niższej parlamentu prezydent powołuje premiera, a z ko- • Stolica: Dublin lei na wniosek premiera rozwiązuje parlament. Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu (Oire- • Ustrój polityczny: republika achtas), złożonego z Izby niższej, tj. Izby Deputowanych i Senatu. Władzę wykonawczą sprawuje rząd, na którego • Język urzędowy: irlandzki, angielski czele stoi premier, mający szerokie kompetencje. Stosunki między parlamentem a rządem są uregulowane wg zasad • Waluta: euro (od 2002 r.) systemu parlamentarno-gabinetowego. Rząd jest odpowiedzialny politycznie przed Izbą niższą parlamentu. • Rok przystąpienia do UE: 1973 • Prezydent: Michael Daniel Higgins (od 2011 r.) • Premier: Leo Varadkar (od 2017 r.) • Rok przystąpienia do NATO: nie należy Największe partie polityczne: Fine Gael, Fianna Fail, Sinn Feil, Partia Pracy. • Całkowity PKB*: 324 mld euro Podział administracyjny

* Wyspa Irlandia dzieli się na 4 prowincje, te z kolei dzielą się • PKB na głowę mieszkańca : 66 670 euro na 29 hrabstw (mapka na str. 29). Prowincję Ulster tworzy 9 hrabstw, z czego 6 hrabstw należy do Irlandii Północnej, • Święto państwowe: 17 marca należącej do Wielkiej Brytanii. (Dzień św. Patryka)

28 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Życie nocne na jednej z uliczek Dublina

Podział administracyjny Irlandii na 4 prowincje

Warto zobaczyć • Rock of Cashel – to zespół średniowiecznych zabudowań Geografia o charakterze sakralno-obronnym. Jest to jedna z naj- Irlandia to wyspa, której środkową część stanowią bagna chętniej odwiedzanych przez turystów atrakcji Irlandii. i torfowiska. • Grobowce Newgrange – zespół neolitycznych budowli Najwyższy szczyt – Corrán Tuathail (1041 m). z grobowcem korytarzowym, starszym niż egipskie pira- Linia brzegowa jest dobrze rozwinięta, wybrzeża zachod- midy. Wpisane na listę UNESCO. nie są strome i skaliste, wschodnie – niższe i mało urozmaicone. Narodowe potrawy Najdłuższą rzeką jest Sionna (259 km). Wśród specjałów narodowych Irlandii dominują gulasze Największym jeziorem jest Loch Coirib (176 km²). (z jagnięciny i baraniny) podawane z kluseczkami robiony- Irlandia graniczy z Wielką Brytanią. mi z łoju, dania mięsne (głównie z wołowiny) oraz ziemniaki przygotowywane na wiele sposobów. Gospodarka Rozwinięty przemysł elektroniczny (m.in. produkcja kom- Ambasady puterów), metalowy, maszynowy, informatyczny, spożyw- Ambasada RP w Irlandii czy (m.in. mleczarski, mięsny, piwowarski, wyrób whisky) 5 Ailesbury Road Ballsbridge i włókienniczy. Dublin 4 Użytki rolne zajmują 62% pow. kraju, w tym łąki i pastwi- tel.: +3531 283 08 55 ska 56%. Rozwinięta jest hodowla bydła, owiec, trzody fax: +3531 269 83 09 chlewnej i drobiu. Irlandia osiąga wysoką produkcję mleka e-mail: [email protected] krowiego – 2 miejsce w świecie po Nowej Zelandii. www.dublin.msz.gov.pl Ambasada Irlandii w Polsce Kultura ul. Mysia 5 Irlandia, często nazywana jest ziemią uczonych i świętych, 00-496 Warszawa pochodzą stąd znakomici pisarze anglojęzyczni, tacy jak tel.: +48 22 849 66 33, +48 22 849 66 55 James Joyce, Samuel Beckett, Oskar Wilde i George Ber- e-mail: [email protected] nard Shaw. https://www.dfa.ie/pl/ambasada-irlandii/polska/ 29 LITWA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Tautiška Giesmė Pieśń narodowa

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 65 tys. km² Zgodnie z konstytucją z 1992 Litwa jest republiką, na czele której stoi prezydent, wybierany na 5-letnią kadencję w wy- • Liczba mieszkańców*: 2,79 mln borach powszechnych i bezpośrednich. Władzę ustawodaw- czą sprawuje 1-izbowy parlament – Sejm, wyłaniany w wy- • Stolica: Wilno borach powszechnych. Władzę wykonawczą sprawuje rząd (Rada Ministrów) z premierem na czele. Prezydent mianuje • Ustrój polityczny: republika i odwołuje premiera za zgodą sejmu, a ministrów – na wniosek premiera. Program rządu musi uzyskać aprobatę sejmu. • Język urzędowy: litewski Rząd jest politycznie odpowiedzialny przed sejmem. • Prezydent: Gitanas Nausėda (od 2019 r.) • Waluta: euro (od 2015 r.) • Premier: Saulius Skvernelis (od 2016 r.) Największe partie polityczne: Litewski Związek Rolników • Rok przystąpienia do UE: 2004 i Zielonych, Litewska Partia Socjaldemokratyczna, Związek Ojczyzny-Litewscy Chrześcijańscy Demokraci, Litewska So- • Rok przystąpienia do NATO: 2004 cjaldemokratyczna Partia Pracy. • Całkowity PKB*: 45 mld euro Podział administracyjny Litwa dzieli się na 10 okręgów. Mapka na str. 31. • PKB na głowę mieszkańca*: 16 160 euro Geografia • Święto państwowe: 16 luty Litwa jest krajem nizinnym, średnia wysokość wynosi (Dzień Odrodzenia Państwa 99 m. Najwyższym wzniesieniem jest Józefowa Góra, Litewskiego) 294 m n.p.m. Gęsta sieć rzek, na 1 km² przypada 0,4 km rzeki. Najdłuż- szą jest Niemen (długość w granicach Litwy – 469 km). 30 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Litwy na 10 okręgów

Występuje ponad 4000 jezior, największe to Jezioro Dry- światy 44,79 km². Litwa graniczy z 4 państwami: Białorusią, Łotwą, Polską i Rosją. Gospodarka Główne gałęzie przemysłu przetwórczego to przemysł: spożywczy, lekki (włókienniczy i dziewiarski), metalowy, maszynowy i elektrotechnicznego, materiałów budowla- nych, chemiczny oraz drzewny. Rozwinięte jest rzemiosło (wyroby z bursztynu i ceramiki). Kultura Katedra św. Stanisława w Wilnie Kultura Litwy jest bardzo zbliżona do kultury polskiej. Jed- nak Litwa była bardziej podatna na wpływy rosyjskie, toteż wytworzyła pewne znamienne cechy charakterystyczne mąki (z kminkiem, miodem, trawami, rodzynkami itd.). Kil- dla swojego folkloru oraz tradycyjnych świąt. Mikałojus kaset rodzajów sera, począwszy od tradycyjnych twardych Čiurlionis to znany artysta i kompozytor. serów do owocowych (jabłkowych) albo wędzonych. Warto zobaczyć Ambasady • Wilno – miasto położone nad Wilią i Neris. Tutejsza sta- Ambasada RP na Litwie rówka wpisana jest na listę UNESCO. Założony w 1579 r. Šv. Jono 3 Uniwersytet Wileński to kompleks budynków w stylu re- 01123 Wilno nesansowym, którego niezliczone dziedzińce wewnętrz- tel.: +37 05 2194 700 ne sprawiają, że tworzy miasto w mieście. fax: +37 05 2194 747 • Troki – zamek z XIV wieku na wyspie nieopodal Wilna, e-mail: [email protected] otoczony ze wszystkich stron wodami jeziora Galve. www.wilno.msz.gov.pl Ambasada Republiki Litewskiej w Polsce Narodowe potrawy Al. Ujazdowskie 14 Cepellin – najbardziej znana litewska potrawa, rodzaj 00-478 Warszawa „pyz” lepionych z ziemniaków i nadziewanych farszem tel.: +48 22 625 33 68 z mięsa, twarogu lub grzybów. Kugielis (zapiekanka karto- fax: +48 22 625 34 40 flana), szwilpikaj (kartoflane pałeczki), kartoflane kiełba- e-mail: [email protected] ski, które nazywane są wiedierie i chłodnik. Chleb z żytniej www.pl.mfa.lt 31 LUKSEMBURG Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Ons Hémécht Nasza ojczyzna

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 2,6 tys. km² Wielkie Księstwo Luksemburga jest dziedziczną monarchią • Liczba mieszkańców*: 0,61 mln konstytucyjną, z obowiązującą konstytucją z 1868 (wielokrotnie modyfikowaną). Głową państwa jest Wielki Książę, • Stolica: Luksemburg który desygnuje premiera. Rząd odpowiada politycznie przed 1-izbowym parlamentem – Izbą Deputowanych. • Ustrój polityczny: Prawo inicjatywy ustawodawczej ma Wielki Książę (fak- monarchia konstytucyjna tycznie rząd) i parlament. Niewielkie uprawnienia legisla- cyjne ma także pełniąca funkcję doradcy Wielkiego Księ- • Język urzędowy: francuski, niemiecki, cia Rada Państwa. Składa się z 21 członków wybieranych luksemburski (od 1985 r.) dożywotnio przez monarchę. Konsultuje ona z gabinetem wszelkie projekty ustaw i ma prawo weta. • Waluta: euro (od 2002 r.) • Wielki Książę: Henryk (na tronie od 2000 r.) • Premier: Xavier Bettel (od 2013 r.) • Rok przystąpienia do UE: 1952 Największe partie to: Luksemburska Socjalistyczna Partia (państwo założycielskie) Robotnicza (POSL), Partia Demokratyczna (PD) i Chrześci- jańsko-Społeczna Partia Ludowa. • Rok przystąpienia do NATO: 1949 Podział administracyjny • Całkowity PKB*: 60 mld euro Luksemburg dzieli się na 3 dystrykty. Mapka na str. 33. * • PKB na głowę mieszkańca : 98 640 euro Geografia • Święto państwowe: 23 czerwca Luksemburg to niewielki kraj o powierzchni wyżynnej. (Święto Narodowe) Najwyższy punkt to Kneiff 560 m n.p.m. Najniższy punkt to rzeka Mozela 133 m.

32 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Luksemburga na 3 dystrykty

Ratusz miasta Luksemburg Luksemburg graniczy z 3 państwami: Belgią, Francją i Niemcami. Gospodarka Kraj wysoko rozwinięty, o dominującej roli usług, które tworzą aż 80% PKB (ważny zwłaszcza sektor finansowy). Dużą rolę odgrywa turystyka. Przemysł hutniczy (produkcja stali), oraz spożywczy (głównie piwowarski i produkcja win). Około 60% energii elektrycznej dostarczają hydro- Ambasady elektrownie. Ambasada RP w Luksemburgu 24 Rue Guillaume Schneider Warto zobaczyć L-2522 Luxembourg • Luksemburg – malowniczo położona stolica księstwa, tel.: +352 260032 gdzie znajdują się Pałac Wielkiego Księcia, forteca z ka- e-mail: [email protected] zamatami, katedra Notre-Dame z grobami władców www.luksemburg.msz.gov.pl księstwa oraz siedziby instytucji europejskich. Ambasada Wielkiego Księstwa Luksemburga w Polsce ul. Słoneczna 15 Narodowe potrawy 00-789 Warszawa Do popularnych dań w Luksemburgu należą między inny- tel.: +48 22 507 86 50 mi solona wieprzowina podawana z fasolą (judd mat gar- fax: +48 22 507 86 61 debohn’en) oraz wędzona szynka ardeńska z marynowaną e-mail: [email protected] cebulą (jambon d’Ardennes), a także potrawka z zająca. www.varsovie.mae.lu

33 ŁOTWA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Dievs, Sveti Latviju Boże, błogosław Łotwę

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 65 tys. km² Łotwa jest republiką. Obowiązuje konstytucja z 1922, z późniejszymi zmianami. Głową państwa jest prezydent, • Liczba mieszkańców*: 1,92 mln wybierany przez sejm na 4-letnią kadencję. Władza ustawodawcza należy do 1-izbowego parlamentu, Sejmu (Sa- • Stolica: Ryga eima), wyłanianego w wyborach powszechnych, bezpo- średnich. Władzę wykonawczą sprawuje rząd. Prezydent • Ustrój polityczny: republika wyznacza premiera, który z kolei wybiera ministrów. Pre- mier i ministrowie ponoszą odpowiedzialność polityczną • Język urzędowy: łotewski przed Sejmem. • Prezydent: Egils Levits (2019 r.) • Waluta: euro (od 2014 r.) • Premier: Arturs Krišjānis Kariņš (od 2019 r.) Największe partie polityczne: Zgoda, Jedność, Związek • Rok przystąpienia do UE: 2004 Zielonych i Rolników, Nowa Partia Konserwatywna, Dla Rozwoju/Za! • Rok przystąpienia do NATO: 2004 Podział administracyjny • Całkowity PKB*: 29 mld euro Od 1 lipca 2009 r., w wyniku reformy administracyjnej, Łotwa podzielona jest na 109 powiatów i 9 miast wy- • PKB na głowę mieszkańca*: 15 130 euro dzielonych. Mapka na str. 35. • Święto państwowe: 18 listopada Geografia (rocznica proklamowania Łotwa to kraj nizinny, lasy zajmują 47% powierzchni. niepodległości) Najwyższym szczytem jest Widzeme (311 m n.p.m.). Najdłuższa rzeka to Dźwina (367 km na terytorium Ło- twy). 34 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Łotwy na 109 powiatów i 9 miast wydzielonych

Na terenie Łotwy jest około 3000 jezior, które zajmują 1/6 powierzchni kraju, największe to Łubań (90 km²). Łotwa leży nad Morzem Bałtyckim i graniczy z 4 państwa- mi: Białorusią, Estonią, Litwą i Rosją. Gospodarka Ponad 70% PKB pochodzi z dobrze rozwiniętych usług. Coraz większe znaczenie odgrywa sektor IT, telekomuni- kacyjny, jak również przemysł środków transportu i elektrotechniczny. Kultura Znani Łotysze to m.in. malarz ekspresjonista Mark Rothko oraz współczesny kompozytor Pēteris Vasks. Warto zobaczyć Starówka Rygi • Rygę – Stare miasto (na liście UNESCO) z Katedrą Do- mską, Kościołem św. Piotra, Kościołem św. Jana, Ko- ściołem św. Jakuba, zespołem budynków mieszkalnych Ambasady „Trzech Braci” i Zamkiem Ryskim. Na Placu Ratuszowym Ambasada RP na Łotwie odrestaurowany jest Dom Czarnogłowych oraz Ratusz. Mednieku iela 6b • Kuldīga – jedynie miasto na Łotwie, w którym zachowa- LV 1010 Ryga ła się jednolita zabudowa drewniana z XVIII–XIX w. Dla tel.: +37 16 703 15 12 miasta charakterystyczne są wąskie uliczki i domy pokry- e-mail: [email protected] te czerwoną dachówką. www.ryga.msz.gov.pl Ambasada Republiki Łotewskiej w Polsce Narodowe potrawy ul. Królowej Aldony 19 Kuchnia łotewska jest mało urozmaicona, opiera się głów- 03-928 Warszawa nie na rybach i potrawach mącznych, które są bardzo sycą- tel.: +48 22 617 11 05 ce. Specjalnością kuchni łotewskiej są speķa pīrādziņi (za- fax: +48 22 617 11 06 piekanka z boczkiem) oraz zupa z chleba kukurydzianego e-mail: [email protected] i śmietany (maizes zupa). www.mfa.gov.lv/pl/

35 MALTA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn L-Innu Malti Hymn Malty

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 0,4 tys. km² Malta jest republiką, zgodnie z konstytucją z 1974. Gło- • Liczba mieszkańców*: 0,49 mln wą państwa jest prezydent, wybierany przez parlament. Władza ustawodawcza należy do Izby Reprezentantów • Stolica: Valetta (parlamentu), której członkowie wybierani są w wyborach powszechnych. Władzę wykonawczą sprawuje rząd z pre- • Ustrój polityczny: republika mierem (mianowanym przez prezydenta). • Prezydent: George William Vella (od 2019 r.) • Język urzędowy: maltański, angielski • Premier: Joseph Muscat (od 2013 r.) Największe partie to: Partia Narodowa i Maltańska Partia • Waluta: euro (od 2008 r.) Pracy.

• Rok przystąpienia do UE: 2004 Podział administracyjny Malta podzielona jest na 68 samorządów (54 na wyspie • Rok przystąpienia do NATO: nie należy Malta, 14 na wyspie Gozo). Mapka z podziałem na str. 37. • Całkowity PKB*: 12 mld euro Geografia * • PKB na głowę mieszkańca : 25 560 euro Malta to grupa siedmiu wysp na Morzu Śródziemnym. Tyl- ko trzy największe z nich, Malta, Gozo i Comino to wyspy • Święto państwowe: 21 września zamieszkałe. Powierzchnia wysp jest nizinna z licznymi wa- (rocznica odzyskania niepodległości piennymi wzniesieniami, wybrzeże jest klifowe. 1964), 13 grudnia (rocznica Najwyższym szczytem jest Dingli (257 m n.p.m.). proklamowania republiki, 1974) Rzeki są krótkie, głównie okresowe. Malta posiada duże zasoby wód podziemnych.

36 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Malty na 68 samorządów

Gospodarka Turystyka ma dla Malty ogromne znaczenie, ale również ważny jest sektor usług portowych. Ministerstwo Spraw Zagranicznych w Valeccie Kultura Malta to mieszanka kultury Włoch, Anglii, Francji i arab- skiej Afryki. Symbolem Malty jest czerwony ośmiokątny krzyż, oznaczający osiem boskich błogosławieństw. Czerwony krzyż to pozostałość po prawie 300-letniej obec- ności zakonu rycerzy św. Jana, nazywanych od siedziby Ka- walerami Maltańskimi. Warto zobaczyć Ambasady Brak polskiej placówki dyplomatycznej • Vallettę – miasto rycerzy Zakonu Św. Jana, nazywane Państwo podlega kompetencji terytorialnej arcydziełem renesansu. Znajdują się tu fort św. Elma, Ambasady RP w Rzymie (Włochy). Konkatedra św. Jana, Pałac Wielkich Mistrzów, Teatr Ma- noela – trzeci najstarszy teatr Europy. Valletta wpisana Konsulat Honorowy RP w Valletta jest na listę UNESCO, jako jeden z najbardziej skoncen- konsul honorowy: Stephen P. England trowanych zespołów zabytkowych na świecie. (język konsula angielski, włoski) • Wyspę Gozo – z megalitycznymi świątyniami Tarxien South Street, VLT 1103 Temples zbudowanymi między 3600 a 2500 r. p.n.e., Malta, Valletta, 60 to najstarsze odkryte na ziemi wolnostojące świątynie tel.: +3562 12 44 306 (lista UNESCO). fax: +3562 12 33 093 e-mail: [email protected] Narodowe potrawy Ambasada Republiki Malty w Polsce Potrawy maltańskie należą do kuchni śródziemnomor- ul. Wiśniowa 40/4 skiej. Bliskość Włoch spowodowała rozpowszechnienie na 02-520 Warszawa Malcie potraw z makaronu, po Brytyjczykach zostały steki, tel.: +48 22 646 46 39 szarlotka i smażona ryba z frytkami. Specjalnością miej- fax: +48 22 646 46 85 scowej kuchni są dania faszerowane, a potrawą narodową e-mail: [email protected] jest Stuffat Tal-Fenek (duszony królik). www.foreign.gov.mt/default.aspx?MDIS=4118 37 NIEMCY Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Das Lied der Deutschen Pieśń Niemców

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 357 tys. km² Niemcy są republiką związkową o systemie parlamentarno-gabinetowym, złożoną z 16 krajów związkowych • Liczba mieszkańców*: 83 mln (landów). Konstytucja pochodzi z 1949 i była wielokrotnie nowelizowana. Głową państwa jest prezydent federalny, • Stolica: Berlin wybierany przez Zgromadzenie Federalne (Bundesversam- mlung), które składa się z posłów do parlamentu (Bunde- • Ustrój polityczny: republika federalna stag) i z takiej samej liczby członków wybieranych przez parlamenty krajowe. Prezydent ma niewielkie kompeten- • Język urzędowy: niemiecki cje i nie ponosi też odpowiedzialności politycznej. Władzę ustawodawczą posiada 2-izbowy parlament: Izba Niższa • Waluta: euro (od 2002 r.) (Bundestag) i Rada Federalna (Bundesrat). Władzę wyko- nawczą sprawuje kanclerz federalny (Bundeskanzler) i kie- • Rok przystąpienia do UE: 1952 rowany przez niego rząd. Kanclerza wybiera Bundestag. (państwo założycielskie) • Prezydent: Frank-Walter Steinmeier (od 2017 r.) • Kanclerz: Angela Merkel (od 2005 r.) • Rok przystąpienia do NATO: 1955 Największe partie to: Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (CDU), Unia Chrześcijańsko-Społeczna (CSU), Socjaldemo- • Całkowity PKB*: 3 344 mld euro kratyczna Partia Niemiec (SPD), Wolna Partia Demokra- tyczna (FDP) i Alternatywa dla Niemiec (AfD). • PKB na głowę mieszkańca*: 40 340 euro Podział administracyjny • Święto państwowe: 3 października Niemcy podzielone są na 16 krajów związkowych (landów) (Dzień Jedności Niemiec, 1990) w tym 3 miasta–landy. Mapka na str. 39.

38 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Brama Brandenburska w Berlinie

Warto zobaczyć • Lubeke – miasto hanzeatyckie, nad starówką z zabyt- kowym rynkiem góruje siedem kościelnych wież. Stare miasto zostało uznane za światowe dziedzictwo kultury UNESCO jako jedno z najbardziej znaczących świadectw gotyckich zabudowań z czerwonej cegły. • Berlin – to m.in. Wyspa Muzeów na Szprewie. • Trewir – to najstarsze miasto Niemiec z ponad 2000‑letnią Podział administracyjny Niemiec historią. Warto zobaczyć rzymski amfiteatr, termy cesar- na 16 krajów związkowych skie i bazylikę Konstantyna oraz katedrę trewirską, która jest najstarszym biskupim kościołem w Niemczech. • Bamberg – miasto wzniesione na siedmiu wzgórzach, Geografia stanowi objęty ochroną zespół dzieł sztuki pochodzących Niemcy posiadają bogate ukształtowanie powierzchni od od średniowiecza do okresu mieszczańskiego baroku. Niziny Niemieckiej na północy kraju, przez Średniogórze Niemieckie i strefę alpejską na południu. Narodowe potrawy Najwyższym szczytem jest Zugspitze (2963 m n.p.m.). Podstawą niemieckiej kuchni jest mięso, a pieczeń z so- Najdłuższą rzeką jest Ren, w Niemczech ma długość sem (Schweinebraten) to potrawa narodowa. 867 km). Równie popularna jest sałatka ziemniaczana (Kartoffelsa- Największą wyspą jest Rugia (926 km²). lat), kluski (Spatzle) i potrawa jednogarnkowa (Eintopf). Niemcy graniczą z 9 państwami: Austrią, Belgią, Czechami, Niemcy są drugim co do wielkości producentem chmielu Danią, Francją, Holandią, Luksemburgiem, Polską i Szwaj- na świecie i słyną z wyrobu doskonałych piw. W dolinach carią. Mają dostęp do Morza Bałtyckiego i Północnego. Mozeli i Renu produkuje się wino. Gospodarka Ambasady Gospodarka Niemiec zajmuje co do wielkości trzecie miej- Ambasada RP w Niemczech sce na świecie. Najważniejsze sektory to produkcja samo- 14193 Berlin chodów, sprzęt elektroniczny i komunikacyjny, wyroby Lassenstr. 19-21 chemiczne oraz farmaceutyczne. tel.: +49 30 223130 e-mail: [email protected] Kultura www.berlin.msz.gov.pl Niemcy mają ważne miejsce na muzycznej mapie Europy Ambasada Republiki Federalnej Niemiec w Polsce dzięki takim postaciom jak Jan Sebastian Bach, Ludwig van 00-467 Warszawa Beethoven, Johannes Brahms i Ryszard Wagner. Filozofię ul. Jazdów 12 i literaturę reprezentują dzieła Marcina Lutra, Johanna tel.: +48 22 584 17 00 Wolfganga Goethego, Fryderyka Schillera, Fryderyka Nie- fax: +48 22 584 17 39 tzschego, Immanuela Kanta, Bertolta Brechta czy Tomasza e-mail: [email protected] Manna. www.warschau.diplo.de

39 POLSKA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Jeszcze Polska nie zginęła Mazurek Dąbrowskiego

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 313 tys. km² Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 Polska jest republiką parlamentarną z systemem parla- • Liczba mieszkańców*: 37,97 mln mentarno-gabinetowym. Głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią • Stolica: Warszawa kadencję. Władzę ustawodawczą stanowi dwuizbowy Parlament składający się z Sejmu liczącego 460 posłów • Ustrój polityczny: republika i Senatu, składającego się z 100 senatorów. Organami wła- dzy wykonawczej są Prezydent RP oraz Rada Ministrów. • Język urzędowy: polski W skład Rady Ministrów wchodzą: prezes Rady Ministrów (premier), wicepremierzy, ministrowie oraz przewodniczą- • Waluta: złoty cy komitetów. • Prezydent: Andrzej Duda (od 2015 r.) • Rok przystąpienia do UE: 2004 • Premier: Mateusz Morawiecki (od 2017 r.) Największe partie polityczne to: Prawo i Sprawiedli- • Rok przystąpienia do NATO: 1999 wość (PiS), Platforma Obywatelska (PO), Kukiz’15, No-

* woczesna, Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL), Wiosna • Całkowity PKB : 496 mld euro Roberta Biedronia. • PKB na głowę mieszkańca*: 12 920 euro Podział administracyjny Polska jest podzielona na 16 województw, 379 powiatów • Święto państwowe: i 2479 gmin. Mapka na str. 41. 3 maja (Święto Narodowe 3 Maja), 11 listopada (Dzień Niepodległości) Geografia Polska jest krajem nizinnym leżącym nad Morzem Bałtyc- kim. Niziny stanowią 91,3% pow. 40 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Zamek Królewski w Warszawie Podział administracyjny Polski na 16 województw

• Tatry – najwyższe pasmo górskie pomiędzy Alpami i Kau- Najwyższym szczytem są Rysy (2499 m n.p.m.). kazem. Jego szczyty pokrywa śnieg, a strome zbocza, Najdłuższą rzeką jest Wisła ma długość 867 km. malownicze doliny i liczne stawy decydują o niezwykłym Polska graniczy z 7 państwami: Białorusią, Czechami, Li- uroku tego miejsca. Wielbicieli narciarstwa przyciągają twą, Niemcami, Rosją (obwód kaliningradzki), Słowacją urozmaicone trasy zjazdowe, zaś miłośnicy wędrówek i Ukrainą. górskich mają do dyspozycji szlaki o łącznej długości około 250 kilometrów. Warto odwiedzić także turystycz- Gospodarka ną stolicę Podhala – Zakopane, gdzie wciąż żywy jest W ostatnich latach najlepiej rozwijał się przemysł paliwo- góralski folklor. wo-energetyczny, spożywczy oraz produkcja samochodów • Kraków – jedno z najpiękniejszych miast w Europie, i maszyn. Sektor usług wytwarza 66% PKB, przemysł w którym urzeka zarówno sama atmosfera miasta, jak 30%, a rolnictwo 4%. i zabytkowa architektura. Można tu obejrzeć średnio- Głównym partnerem handlowym Polski są kraje Unii Euro- wieczną katedrę, Wawel, barokowe kościoły oraz sece- pejskiej i Rosja. Na Niemcy przypada około 25% polskiego syjny teatr. eksportu i importu. Polska ma ujemny bilans w handlu zagranicznym. Narodowe potrawy Najbardziej znana polską potrawą jest bigos. Tradycyjne Kultura dania kuchni polskiej to także barszcz czerwony, gołąbki Kultura polska jest ściśle związana z ponad 1000-letnią hi- i pierogi nadziewane między innymi kapustą z grzybami. storią Polski i tradycjami kultury słowiańskiej. Najbardziej znani polscy kompozytorzy muzyki poważnej to: Fryderyk Przedstawicielstwa Chopin, Karol Szymanowski, Ignacy Jan Paderewski, Hen- Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce ryk Wieniawski, Krzysztof Penderecki, Zbigniew Preisner, Centrum Jasna Wojciech Kilar. Nie można zapomnieć również o wybitnych ul. Jasna 14/16a poetach i pisarzach, do których należą Adam Mickiewicz, 00-041 Warszawa Władysław Reymont, Juliusz Słowacki, Henryk Sienkiewicz, tel.: +48 22 556 89 89 Stanisław Wyspiański, Stefan Żeromski czy współcześni fax: +48 22 556 89 98 Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz oraz Wisława Szymbor- e-mail: [email protected] ska. Słynnymi Polakami są również: Mikołaj Kopernik, Ma- http://ec.europa.eu/polska/index_pl.htm ria Skłodowska-Curie oraz papież Jan Paweł II. Stałe Przedstawicielstwo RP przy Unii Europejskiej Rue Stevin, 139 Warto zobaczyć 1000 Bruxelles • Wieliczkę – założona tutaj w XIII wieku kopalnia soli to tel.: +32 2 7804 200 całe podziemne miasto, z sanatorium, teatrem, kościo- fax: +32 2 7804 297 łem i kawiarnią. Wszystko, od schodów po żyrandole, e-mail: [email protected] jest wykonane z soli. https://brukselaue.msz.gov.pl/pl/ 41 PORTUGALIA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn A Portuguesa Portugalka

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 92 tys. km² Portugalia jest republiką o parlamentarno-prezydenckim systemie rządów. Obowiązuje konstytucja z 1976 roku. • Liczba mieszkańców*: 10,27 mln Głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych i bezpośrednich na 5 lat. Może być wybra- • Stolica: Lizbona ny na najwyżej dwie kadencje. Przy prezydencie działa ciało doradcze – Rada Państwa. Władzę ustawodawczą • Ustrój polityczny: sprawuje jednoizbowe Zgromadzenie Republiki. Składa się republika parlamentarna z 230 deputowanych wybieranych na 4 lata w głosowaniu powszechnym, bezpośrednim oraz proporcjonalnym. Rząd • Język urzędowy: portugalski jest naczelnym organem administracji publicznej. • Prezydent: Marcelo Nuno Duarte Rebelo de Sousa • Waluta: euro (od 2002 r.) (od 2016 r.) • Premier: António Luís Santos da Costa (od 2015 r.) • Rok przystąpienia do UE: 1986 Największe partie to Partia Socjalistyczna, Partia Socjalde- mokratyczna, Partia Ludowa oraz Blok Lewicy. • Rok przystąpienia do NATO: 1949 Podział administracyjny * • Całkowity PKB : 204 w mld euro Portugalia podzielona jest od 1976 roku na 20 dystryktów, z których dwa posiadają status autonomiczny (Azory i Ma- * • PKB na głowę mieszkańca : 19 830 euro dera), 308 gmin. Mapka na str. 43. W życiu codziennym dominuje jednak historyczny podział • Święto państwowe: 10 czerwca na 11 regionów, obowiązujący oficjalnie w latach 1936–75. (Dzień Portugalii, 1580) W ten sposób klasyfikowane jest na przykład pochodzenie produktów spożywczych, m.in. wina.

42 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Wieża Belém w Lizbonie

m.in. Maurów, Rzymian Celtów, jak i tych, z którymi Portu- galczycy mieli kontakt w wyniku morskich wypraw w okre- Podział administracyjny sie wielkich odkryć geograficznych. Portugalii na 20 dystryktów Fermando Pessoa i Jose Saramago to znani pisarze. A muzyka fado to jeden z najbardziej charakterystycznych ele- mentów kultury portugalskiej. Geografia Warto zobaczyć Portugalia jest krajem leżącym na zachodzie Półwyspu Ibe- • Lizbonę – m.in. Klasztor Hieronimitów, przepiękny ma- ryjskiego. Ten niewielki kraj charakteryzuje się wyżynno- nueliński kompleks klasztorny (na liście UNESCO). górzystym krajobrazem. • Fatimę – jedno z najbardziej znanych sanktuariów chrze- Najwyższym szczytem jest Ponta de Pico na Azorach ścijańskich. (2351 m n.p.m.). • Coimbrę – zabytkowe miasteczko uniwersyteckie z ma- Najdłuższa rzeka to Tag. lowniczymi brukowanymi uliczkami, pierwsza stolica Najniższy punkt: Ocean Atlantycki 0 m n.p.m. Portugalii. Linia brzegowa – 1792 km to łączna długość biorąc pod • Bragę – portugalski odpowiednik Rzymu. uwagę wyspy: Azory i Maderę, które leżą poza kontynen- talną częścią Europy. Długość wybrzeża samej Portugalii Narodowe potrawy wynosi 832 km. Każdy region Portugalii ma swoje tradycyjne potrawy Portugalia graniczy jedynie z Hiszpanią, zajmującą większą z mięsa i owoców morza. Narodową potrawą Portugalii część Półwyspu Iberyjskiego. jest bacalhau – solony i suszony dorsz, którego podobno można zrobić na 365 sposobów. Każdy z regionów ma Gospodarka swój unikalny sposób jego przyrządzania. Innym, równie Portugalia jest jednym z najszybciej rozwijających się kra- popularnymi daniem są grillowane sardynki. jów Europy, ale nadal zalicza się do biedniejszych krajów UE. Na przyspieszenie rozwoju gospodarczego wpłynęło Ambasady członkostwo w UE i napływ kapitału zagranicznego z USA. Ambasada RP w Portugalii Obecnie największy wpływ na produkt krajowy brutto Avenida das Descobertas 2 mają usługi – aż 75%, na które składa się głównie turysty- 1400-092 Lizbona ka i handel. Przemysł to przede wszystkim przetwórstwo tel.: +351 21 3041410 spożywcze oraz produkcja odzieży, ale również ważną rolę e-mail: [email protected] odgrywa przemysł samochodowy, elektrotechniczny i pa- www.lizbona.msz.gov.pl pierniczy. Portugalia zajmuje 1 miejsce na świecie w pro- Ambasada Republiki Portugalskiej w Polsce dukcji korka z dębu korkowego. ul. Ateńska 37 03-978 Warszawa Kultura tel.: +48 22 511 10 10 W kulturze Portugalii widoczny jest wpływ różnych cywi- e-mail: [email protected] lizacji zarówno tych, które przybyły na Półwysep Iberyjski www.ambasada-portugalii.pl/pl/ 43 RUMUNIA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Deşteaptă-te, Române! Przebudź się Rumunio!

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 238 tys. km² Rumunia jest republiką. Na czele władzy wykonawczej stoi prezydent wybierany w wyborach powszechnych co 5 lat. • Liczba mieszkańców*: 19,4 mln Jest on najwyższym reprezentantem państwa, mianują- cym ambasadorów, szefem armii – nie sprawuje jednak • Stolica: Bukareszt rzeczywistej władzy, która koncentruje się w rękach szefa rządu. U podstaw władzy ustawodawczej stoi dwuizbowy • Ustrój polityczny: republika parlament, składający się z Izby Deputowanych i Senatu jako izby wyższej. Każdorazowo liczba deputowanych i se- • Język urzędowy: rumuński natorów jest określana w ordynacji wyborczej. Władza wykonawcza jest w rękach rządu, na czele z premierem. • Waluta: lej • Prezydent: Klaus Iohannis (od 2014 r.) • Premier: Ludovic Orban (od 2019 r.) • Rok przystąpienia do UE: 2007 Najważniejsze partie to: Partia Socjaldemokratyczna, Par- tia Narodowo-Liberalna, Związek Zbawienia Rumunii. • Rok przystąpienia do NATO: 2004 Podział administracyjny • Całkowity PKB: 203 mld euro Rumunia dzieli się na 41 okręgów oraz jedno miasto wydzielone – Bukareszt, 2686 gmin wiejskich oraz 265 gmin • PKB na głowę mieszkańca*: 10 420 euro miejskich i miast. Mapka na str. 45. • Święto państwowe: 1 grudnia Geografia (rocznica zjednoczenia Siedmiogrodu Na północy Rumunii dominuje krajobraz górzysty, a na po- i Rumunii, 1918) łudniu rozległa Dolina Dunaju. Dunaj uchodząc do Morza Czarnego tworzy deltę, która jest rezerwatem przyrody

44 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Rumunii na 41 okręgów licznych gatunków ptaków wędrownych. Najwyższy szczyt Rumunii to Moldoveanu (2544 m n.p.m.) Cerkiew Kretzulescu w Bukareszcie Najdłuższa rzeka to Dunaj. Rumunia graniczy z Bułgarią, Mołdawią, Serbią, Ukrainą i Węgrami. Gospodarka Wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego Rumunia posiada znaczne ilości bogactw naturalnych − i Przyrodniczego UNESCO. ropy, gazu, węgla, żelaza, miedzi oraz boksytów. Najważ- • Bran – zamek Drakuli. niejsze gałęzie przemysłu to metalurgia, petrochemia oraz • Transylwanię – z pięknymi krajobrazami i licznymi bu- przemysł maszynowy. W Rumunii rozwija się także turysty- dowlami sakralnymi o konstrukcji obronnych warowni. ka. Jest to kraj z gospodarką wolnorynkową, który podob- Narodowe potrawy nie jak inne państwa bloku wschodniego przeszedł trans- formację z gospodarki planowanej do kapitalistycznej. Specjalność kuchni rumuńskiej to między innymi pulpety mięsne, gołąbki, wieprzowina duszona z czosnkiem i ce- Kultura bulą oraz pączki ze śmietaną i serem. Tradycyjną potra- Wśród słynnych Rumunów wymienić można pisarza wą jest mamałyga, krem bakłażanowy i dania warzywne, Eugène Ionesco, poetę Mihaila Eminescu oraz kompo- m.in. ciorba. zytora George’a Enescu. Rumunia ma też wielowiekową Ambasady skomplikowaną historię, która wpłynęła na obecną kulturę i liczne zabytki architektury. Ambasada RP w Rumunii Aleea Alexandru 23 Warto zobaczyć 011821 Bukareszt • Bukareszt – stolicę Rumunii z XIX-wieczną zabudową. tel.: +40 21 308 2200 Znajdują się tu Pałac Parlamentu (największy po Pen- e-mail: [email protected] tagonie budynek na świecie), Muzeum Wsi – ciekawy www.bukareszt.msz.gov.pl skansen, gdzie z wielką dokładnością odtworzono realia Ambasada Rumunii w Polsce dawnej wsi rumuńskiej oraz Pałac w Mogosaia – jeden ul. Chopina 10 z najpiękniejszych zabytków XVII-wiecznej architektury 00-559 Warszawa rumuńskiej. tel.: +48 22 628 31 56, +48 22 621 59 83 • Sighiszoarę – miasto otoczone murami i zdominowane fax: +48 22 628 52 64 przez charakterystyczną wieżę Zegarową nazywane ru- e-mail: [email protected] muńskim Carcassonne, ale częściej Perłą Transylwanii. www.varsovia.mae.ro

45 SŁOWACJA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Nad Tatrou sa blýska Nad Tatrami się błyska

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 49 tys. km² Słowacja jest republiką. Stała się niezależnym państwem

* w styczniu 1993 r. po rozpadzie Czechosłowacji. Na czele • Liczba mieszkańców : 5,45 mln państwa stoi prezydent, wybierany w wyborach powszechnych (od 1999) na pięcioletnią kadencję. Jego kompetencje • Stolica: Bratysława w polityce wewnętrznej są ograniczone. Nominuje premiera i rząd, ma możliwość rozwiązania parlamentu przed • Ustrój polityczny: republika terminem w określonych konstytucyjnie sytuacjach. Nie ma prawa weta. Prezydent dzieli się władzą wykonawczą • Język urzędowy: słowacki z premierem, który stoi na czele gabinetu posiadającego poparcie większości jednoizbowego parlamentu – 150‑oso- • Waluta: euro (od 2009 r.) bowej Rady Narodowej Republiki Słowackiej. Zarówno rząd, jak i prezydent w drodze specjalnej procedury referendalnej • Rok przystąpienia do UE: 2004 mogą zostać odwołani przez społeczeństwo, co jak na Euro- pę Środkową jest rozwiązaniem unikatowym. • Rok przystąpienia do NATO: 2004 • Prezydent: Andrej Kiska (od 2014 r.) • Premier: Peter Pellegrini (od 2018 r.) Najważniejsze partie polityczne: Kierunek-Socjalna Demo- • Całkowity PKB*: 90 mld euro kracja, Wolność i Solidarność, Zwyczajni Ludzie i NOVA,

* Słowacka Partia Narodowa, Partia Ludowa Nasza Słowacja. • PKB na głowę mieszkańca : 16 470 euro Słowacja jest członkiem Grupy Wyszehradzkiej. • Święto państwowe: 1 stycznia Podział administracyjny (Dzień Powstania Republiki Słowackiej) Słowacja jest państwem podzielonym na 8 krajów i 79 powiatów. Mapka na str. 47.

46 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Słowacji na 8 krajów

Geografia Słowacja leży w samym sercu Europy Środkowej. Północną część kraju pokrywają Karpaty, ze wspaniałymi widokami i rozwiniętą infrastrukturą do uprawiania sportów zimo- wych. Naddunajskie niziny to żyzny region rolniczy. 40% kraju porastają lasy. Tereny chronione zajmują 25% obszaru Słowacji. Najwyższy szczyt górski to Gerlach (wys. 2 655 m n.p.m.). Najdłuższa rzeka to Sawa. Słowacja graniczy z Austrią, Czechami, Polską, Ukrainą i Wę- grami. Pałac Prezydencki w Bratysławie Gospodarka Słowacja ma dynamicznie rozwijającą się gospodarkę, jednak występują wyraźne różnice w rozwoju gospodarczym między zachodnią bogatszą, a wschodnią biedniejszą zabytków dokumentujących najstarszą historię zasiedla- częścią kraju. Nadal duży udział w tworzeniu PKB odgrywa nia Spiszu (Spiš) i całej Słowacji. przemysł, który opiera się głównie na hutnictwie, przemy- • Vlkolinec – wieś składająca się z 45 drewnianych chałup, śle motoryzacyjnym i elektronicznym. która jest żywym skansenem słowackiej architektury ludowej. Wpisana na listę UNESCO. Kultura Narodowe potrawy Znani słowaccy pisarze to Dominik Tatarka, Karol Horák oraz Vladimir Balla, który jest określany outsiderem współ- Tradycyjne potrawy kuchni słowackiej to haluszki z bryn- czesnej literatury słowackiej. Do czołowych współczesnych dzą i pierogi bryndzowe oraz placki ziemniaczane. kompozytorów należą: R. Berger, M. Bázlik, I. Zeljenka. Słowacja wykazuje bardzo bliskie związki kulturowe z pol- Ambasady ską góralszczyzną. Mieszkańcy pogranicza to tzw. gorole, Ambasada RP na Słowacji których gwara jest bardzo bliska polskiej gwarze góral- Paulínyho 7 skiej. 814 91 Bratysława tel.: +421 2 5949 0211 Warto zobaczyć e-mail: [email protected] • Bratysławę – stolicę Słowacji, nazywaną także Perłą www.bratyslawa.msz.gov.pl Dunaju, gdzie znajduje się Zamek Bratysławski, Katedra Ambasada Republiki Słowackiej w Polsce św.Marcina oraz XV-wieczny Ratusz. ul. Litewska 6 • Słowacki Raj – znajdujący się we wschodniej części Sło- 00-581 Warszawa wacji z jedną z największych jaskiń lodowych na świecie tel.: +48 22 525 81 10 – Doboszyńską Jaskinią (na liście UNESCO) i atrakcyjną fax: +48 22 525 81 22 krainę krasowych płaskowyżów, wąwozów, wodospa- e-mail: [email protected] dów i jaskiń. Nie brakuje tu również wartych obejrzenia www.mzv.sk/varsava 47 SŁOWENIA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Zdravljica Toast

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 20 tys. km² Słowenia, była kiedyś jedną z republik związkowych Ju-

* gosławii. W roku 1991 stała się niepodległym państwem • Liczba mieszkańców : 2,08 mln w wyniku rozpadu federacji jugosłowiańskiej. Konstytucja Słowenii z 1991 roku ustanowiła parlamentarny system • Stolica: Lublana rządów. W skład dwuizbowego parlamentu wchodzi: Zgromadzenie Państwowe wybierane na 4 lata i składają- • Ustrój polityczny: republika ce się z 90 deputowanych (88 w głosowaniu bezpośred- nim, 2 delegowanych – jeden przez mniejszość węgierską, • Język urzędowy: słoweński drugi przez włoską) oraz Rada Państwowa wybierana na 5 lat i złożona z 40 członków, która jest organem dorad- • Waluta: euro (od 2007 r.) czym. Prezydent, wybierany jest na okres 5 lat w wyborach powszechnych. Władzę wykonawczą sprawuje prezydent, • Rok przystąpienia do UE: 2004 premier oraz 19 ministrów. • Prezydent: Borut Pahor (od 2012 r.) • Rok przystąpienia do NATO: 2004 • Premier: Marjan Šarec (od 2018 r.) Najważniejsze partie polityczne: Słoweńska Partia Demo- kratyczna, Lista Marjana Šarca, Socjaldemokraci, Partia No- • Całkowity PKB*: 46 mld euro woczesnego Centrum, Lewica. • PKB na głowę mieszkańca*: 22 080 euro Podział administracyjny Słowenia podzielona jest na 12 regionów statystycz- • Święto państwowe: 25 czerwca nych, które składają się z 211 gmin, w tytm 11 o statu- (Święto Narodowe Słowenii) sie gminy miejskiej. Mapka na str. 49.

48 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Słowenii na regiony historyczne

Geografia Na terytorium Słowenii stykają się ze sobą cztery ważne krainy geograficzne Europy: Alpy, Góry Dynarskie, Nizina Panońska i Morze Śródziemne. Słowenia jest krajem gó- Ratusz w Lublanie rzystym, występują też liczne zjawiska krasowe, których przykładem jest Jaskinia Postojna. Prawie 50% kraju zaj- mują lasy, dzięki czemu Słowenia to jedno z najbardziej zielonych państw na świecie. Najwyższy szczyt to położony • Cerknicę – największe miasto leżące w sąsiedztwie okre- w Alpach Julijskich Triglav (2864 m n.p.m.). Główne rzeki sowo zanikającego jeziora – fenomenu natury zaliczane- to Sawa i Drawa wpadające do Dunaju. go do największych atrakcji Słowenii. Słowenia graniczy z 4 państwami: Austrią, Chorwacją, Wę- • Dolinę rzeki Rak – wspaniały wąwóz krasowy. grami i Włochami. • Bled – miejscowość, w której znajduje się turkusowowo- zielone Jezioro Bledzkie z malowniczą wysepką, na któ- Gospodarka rej wznosi się barokowy kościół, oraz Zamkiem Bledzkim Słowenia ma najwyższy wskaźnik PKB na osobę w porów- z XI w. zbudowanym na wysokiej skale pionowo spadają- naniu z 9 krajami, z którymi wstąpiła do Unii Europejskiej cej ku wodom jeziora. w maju 2004. Uważana jest za najszybciej rozwijający się kraj w ramach Unii Europejskiej. Najważniejsze gałęzie Narodowe potrawy przemysłu to produkcja wyrobów metalowych, części Na słoweńską kuchnię silny wpływ miały sąsiadujące ze samochodowych, wyrobów chemicznych, urządzeń elek- Słowenią kraje. Z kuchni austriackiej przejęto Strudel trycznych i elektronicznych. Coraz większe znaczenie od- i Wiener schnitzel, od Włochów risotto i ravioli, a od Wę- grywa turystyka. grów gulasz. Specjalnością słoweńskiej kuchni jest potica, czyli rodzaj zawijanego ciasta z orzechami oraz jota – zupa Kultura z fasoli, ziemniaków i kiszonej kapusty. W Słowenii od XVI w. rozwijała się kultura słoweńska, po- stacią która miała bardzo ważny wkład był Primož Trubar. Ambasady: Intensywniejszy rozwój kultury słoweńskiej datuje się od Ambasada RP w Słowenii pierwszej połowy XIX w. France Prešeren, twórca słoweń- Bežigrad 10 skiego hymnu, uznawany jest za największego słoweńskie- 1000 Lublana go poetę. Josip Jurčič uchodzi za pierwszego wielkiego tel.: +386 1 436 47 12 słoweńskiego epika. e-mail: [email protected] Malarz Rihard Jakopič uważany jest za najbardziej znanego www.lublana.msz.gov.pl słoweńskiego artystę-malarza I połowy XX wieku i twórcę Ambasada Republiki Słowenii w Polsce słoweńskiego impresjonizmu. Al. Jana Chrystiana Szucha 17/19, IV p. 00-580 Warszawa Warto zobaczyć tel.: +48 22 849 82 82, +48 22 849 84 84 • Jaskinie Postojną – z kilkukilometrową trasą turystyczną, fax: +48 22 848 40 90 składającą się z licznych sal i korytarzy, w których znajdu- e-mail: [email protected] ją się imponujące stalaktyty i stalagmity. www.varsava.veleposlanistvo.si

49 SZWECJA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Du gamla, du fria Tyś starodawna, Tyś wolna

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 410 tys. km² Szwecja jest monarchią konstytucyjną. Konstytucja nie jest jednolitym aktem prawnym, ponieważ w jej skład • Liczba mieszkańców*: 10,23 mln wchodzą: Akt o wolności prasy, Akt o sukcesji tronu, Akt o formie rządów oraz Podstawowe prawo swobody wy- • Stolica: Sztokholm powiedzi. Głową państwa jest król mający niewielkie uprawnienia i pełniący jedynie funkcje reprezentacyjne. • Ustrój polityczny: Rząd sprawuje władzę wykonawczą i składa się z premie- monarchia konstytucyjna ra i powołanych przez niego ministrów. W Szwecji istnieją dwa rodzaje ministrów. Ministrowie kierujący określonymi • Język urzędowy: szwedzki ministerstwami oraz ministrowie bez teki (tzw. radcy kon- sultanci). Władzę ustawodawczą pełni jednoizbowy parla- • Waluta: korona szwedzka ment królestwa Szwecji – Riksdag. Liczy 349 posłów, którzy wybierani są na czteroletnią kadencję. • Rok przystąpienia do UE: 1995 • Głowa państwa – król Karol XVI Gustaw (od 1973 r.) • Premier: Stefan Löfven (od 2014 r.) • Rok przystąpienia do NATO: nie należy Najważniejsze partie polityczne to Szwedzka Socjalde- mokratyczna Partia Robotnicza (SAP), Partia Lewicy (VP), • Całkowity PKB*: 471 mld euro Umiarkowana Partia Koalicyjna (MSP), Partia Centrum, Szwedzcy Demokraci, Liberałowie, Chrześcijańscy Demo- • PKB na głowę mieszkańca*: 46 310 euro kraci. Szwecja jest członkiem Unii Nordyckiej. • Święto państwowe: 6 czerwca (Święto Narodowe Szwecji) Podział administracyjny Szwecja administracyjnie podzielona jest na 21 regionów terytorialnych. Mapka na str. 51. 50 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Szwecji na regiony

Zamek Królewski w Sztokholmie

Centrum nauki Universeum Muzeum Sztuki z najwięk- szymi na świecie zbiorami sztuki skandynawskiej. • Malmo – port położony na półwyspie Skania nad Sun- dem. Nazywane Miastem Parków, ma też piaszczyste Geografia plaże prawie w samym centrum. Warto zobaczyć jeden Szwecja ma zróżnicowany krajobraz, od nizin na południu, z nielicznych zachowanych w Skandynawii zamków re- poprzez wyżyny do wyżynno-górzystych terenów na pół- nesansowych – Malmöhus oraz najnowszą atrakcję ar- nocy. Posiada największą liczbę ludności ze wszystkich chitektoniczną miasta, jaką jest wieżowiec mieszkalny krajów skandynawskich. Czym dalej na północ tym zagęsz- Turning Torso. czenie ludności jest mniejsze. Najwyższy szczyt to Kebne- • Visby – stolica wyspy Gotlandii, otoczone murami bar- kaise 2111 km n.p.m. Największym jeziorem jest Wener dzo dobrze zachowane średniowieczne miasto wpisane 5546 km2. Linia brzegowa jest długa na 3218 km. na listę UNESCO. Szwecja graniczy z Finlandią i Norwegią. Narodowe potrawy Gospodarka Kuchnia szwedzka opiera się głównie na daniach z ryb. W Szwecji bardzo ważną rolę odgrywa wydobycie bogactw Słynie ze smacznych przekąsek, zapiekanki z ziemniaków, naturalnych, przede wszystkim rud żelaza. Przemysł to cebuli i szprotek, oraz mięsnych kulek – Köttbullar. Przy- głównie produkcja maszyn, hutnictwo, przemysł samo- smakiem jest mięso renifera. chodowy i stoczniowy oraz elektroniczny, a także celulozowo-papierniczy. Najbardziej znaną na świecie szwedzką Ambasady firmą jest IKEA. Ambasada RP w Szwecji Karlavägen 35 Kultura 114 31 Sztokholm Do najbardziej cenionych szwedzkich pisarzy należą Au- tel.: +46 8 50575000 gust Strindberg, Pär Lagerkvist, Harry Martinson, Eyvind e-mail: [email protected] Johnson, a także autorka literatury dziecięcej Astrid Lind- www.sztokholm.msz.gov.pl gren. Najbardziej znanym reżyserem szwedzkim jest Ing- Ambasada Królestwa Szwecji w Polsce mar Bergman. ul. Bagatela 3 00-585 Warszawa Warto zobaczyć tel.: +48 22 64 08 900 • Göteborg – miasto położone na Zachodzie Szwecji, nazy- fax: +48 22 64 08 983 wane sercem Szwecji, w którym znajduje się jeden z naj- e-mail: [email protected] większych w Europie ogrodów – Botaniska Trädgården, https://www.swedenabroad.se/pl/embassies/polska-warszawa/ 51 WĘGRY Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Hymnus, a’ Magyar nép zivataros századaiból Hymn, z burzliwych wieków narodu Węgierskiego Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 93 tys. km² Na Węgrzech obowiązuje konstytucja z 1949 r. Od 1989 Węgry są republiką o charakterze parlamentarno-gabi- • Liczba mieszkańców*: 9,77 mln netowym. Prezydent jest wybierany przez Zgromadzenie Narodowe na okres pięciu lat. Ma prawo zgłaszania inicja- • Stolica: Budapeszt tyw ustawodawczych i posiada prawo veta. Jednoizbowy parlament wybierany jest co cztery lata w wyborach po- • Ustrój polityczny: republika wszechnych. Władzę wykonawcza stanowi rząd na czele z premierem. • Język urzędowy: węgierski • Prezydent: János Áder (od 2012 r.) • Premier: Viktor Orbán (od 2010 r.) • Waluta: forint Najważniejsze partie polityczne to Fidesz-KNDP, Jobbik, Węgierska Partia Socjalistyczna – Dialog na rzecz Węgier. • Rok przystąpienia do UE: 2004 Węgry są członkiem Grupy Wyszehradzkiej. • Rok przystąpienia do NATO: 1999 Podział administracyjny Węgry podzielone są na 19 komitatów i 23 miasta na pra- • Całkowity PKB*: 134 mld euro wach komitatów. Komitaty składają się 214 miast i 2898 gmin. Mapka na str. 53. • PKB na głowę mieszkańca*: 13 690 euro Geografia • Święto państwowe: 15 marca (Święto Węgry to kraj nizinny, a na północy górzysty. Najwyższy Narodowe, 1848), 23 października szczyt to Kékes 1015 m n.p.m. Najdłuższa rzeka to Dunaj. (Święto Republiki, 1956) Na Węgrzech leży największe jezioro Europy Środkowej – Balaton. W mieście Hévíz znajduje się również najwięk- sze w Europie jezioro termalne – Hévíz. 52 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Podział administracyjny Węgier na 19 komitatów

Węgry sąsiadują z 7 państwami: Austrią, Chorwacją, Ru- munią, Serbią, Słowacją, Słowenią i Ukrainą. Gospodarka Węgry posiadają złoża surowców naturalnych, do najważ- niejszych należą boksyty. Przemysł opiera się głównie na produkcji maszyn, elektrotechnice, przemyśle samocho- dowym, spożywczym i chemicznym. Turystyka odgrywa również duże znaczenie. Węgry to kraj o największym w Europie stopniu wykorzy- stania powierzchni rolnej – przeszło 60% obszaru kraju.

Kultura Budynek parlamentu w Budapeszcie Węgierska muzyka ludowa była inspiracją dla Franciszka Liszta i Béli Bartóka. Inni znani Węgrzy to zdobywca Nagro- dy Nobla w dziedzinie literatury Imre Kertész oraz nagro- dzony Oskarem reżyser István Szabó. Warto zobaczyć Ambasady • Budapeszt – leżącą na obu brzegach Dunaju stolicę kraju, Ambasada RP na Węgrzech która powstała z połączenia dwóch miast: Budy i Pesztu. Varosligeti fasor 16 Miasto słynie też z wód leczniczych. Godnym zobaczenia 1068 Budapeszt jest Wzgórze Zamkowe (na liście UNESCO), Parlament, tel.: +3614138200 Opera, Pałac Królewski a także Most Łańcuchowy. e-mail: [email protected] • Jezioro Balaton – bardzo popularne wśród turystów. www.budapeszt.msz.gov.pl • Opactwo benedyktyńskie Pannonhalma – zabudowania Ambasada Republiki Węgierskiej w Polsce klasztorne z XII w. (na liście UNESCO). ul. Chopina 2 00-559 Warszawa Narodowe potrawy tel.: +48 22 537 56 60 Zupa gulaszowa to tradycyjne danie, które jada się na fax: +48 22 621 85 61 ostro z papryką. Innymi znanymi potrawami węgierskimi e-mail: [email protected] są halászlé czyli zupa rybna oraz leczo. https://varso.mfa.gov.hu/pol 53 WIELKA BRYTANIA Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn God save the Queen Boże chroń królową

* Ustrój polityczny • Obszar lądowy : 245 tys. km² Dziedziczna monarchia konstytucyjna to ustrój polityczny * Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Pół- • Liczba mieszkańców : 66,65 mln nocnej. Nie ma konstytucji. Podstawy systemu prawnego stanowią normy prawne i prawo zwyczajowe. Głową pań- • Stolica: Londyn stwa jest monarcha, który pełni funkcje ceremonialno- reprezentacyjne. Parlament składa się z Izby Gmin i Izby • Ustrój polityczny: Lordów. Władzę wykonawczą stanowi rząd pod przewod- monarchia konstytucyjna nictwem Premiera. • Głowa państwa: Królowa Elżbieta II (od 1952 r.) • Język urzędowy: angielski • Premier: Boris Johnson (od 2019 r.) Najważniejsze partie polityczne to Partia Pracy i Partia • Waluta: funt szterling Konserwatywna. 23 czerwca 2016 odbyło się w Wielkiej Brytanii referendum • Rok przystąpienia do UE: 1973 w sprawie wyjścia kraju z Unii Europejskiej. Większość gło- sujących opowiedziała się za opuszczeniem Unii Europej- • Rok przystąpienia do NATO: 1949 skiej przez Wielką Brytanię. Za zachowaniem członkostwa w UE głosowało 48,1% wyborców, za opuszczeniem UE • Całkowity PKB*: 2 419 mld euro 51,9% wyborców. 29 marca 2017 r. Wielka Brytania rozpo- częła formalnie procedurę wychodzenia z UE (uruchomienie • PKB na głowę mieszkańca*: 36 410 euro art. 50 TUE). Obecnie trwają negocjacje warunków Brexitu. Podczas negocjacji Wielka Brytania pozostaje członkiem UE • Święto państwowe: 8 czerwca ze wszystkimi wynikającymi z tego przywilejami. Zgodnie (oficjalne obchody urodzin królowej) z planem Brexit miał nastąpić w marcu 2019 r., jednak za zgodą państw członkowskich wyjście Wielkiej Brytanii z UE zostało odroczone do 31.01.2020 r. (stan na 31.10.2019 r.). 54 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Znaki rozpoznawcze Londynu – czerwony autobus oraz Big Ben

Podział administracyjny Wielkiej Brytanii Warto zobaczyć • Londyn – tętniące życiem wielokolorowe miasto różnych kultur i wielu narodowości. Należy koniecznie odwiedzić tu British Museum, National Galery oraz muzeum sztuki Podział administracyjny współczesnej Tate Modern. Warto także zobaczyć dziel- Wielka Brytania składa się z Anglii, Walii, Szkocji i Irlandii nicę Richmond, która chlubi się wspaniałymi domami Północnej. Obszary te z kolei dzielą się na własne jednost- i ogrodami (najsłynniejszy jest pałac Hampton Court ki administracyjne: Anglia – 9 regionów i 83 jednostki ad- Henryka VIII, najstarszy tudoriański pałac w Anglii, oraz ministracyjne poziomu hrabstwa, Szkocja – 32 jednostki Kew Gardens, ogrody, gdzie na powierzchni 300 akrów administracyjne, Walia – 22 jednostki administracyjne, rośnie ponad 40.000 gatunków roślin). Irlandia Północna – 26 dystryktów. • Stonehenge – najsłynniejszy na świecie zespół megali- Wielka Brytania posiada na całym świecie wiele teryto- tyczny (lista UNESCO). riów zależnych. • Cardiff – stolica Walii z charakterystycznymi Cardiff Castle, Millennium Stadium w centrum miasta. Warto także wy- Geografia brać się nad zatokę Cardiff Bay, gdzie mieści się Wales Mil- Wielka Brytania leży na wyspach: Wielkiej Brytanii i pn.- lennium Centre oraz centrum nauki Techniquest a także wsch. części Irlandii. Krajobraz jest różnorodny, można na przedmieścia Cardiff, by zobaczyć zamek Castell Coch. tam spotkać zarówno wybrzeża klifowe, jak i wyżyny czy też niziny. Najwyższym szczytem jest leżący w Szkocji Ben Narodowe potrawy Nevis o wysokości 1343 m n.p.m., a najdłuższa rzeka to Typowe angielskie śniadanie to jajka na bekonie, smażone Severn płynąca przez Anglię i Walię. pomidory i pieczarki oraz gotowana fasolka. Fish and chips to smażona na głębokim tłuszczu ryba z frytkami. Five Gospodarka o’clock to herbata podawana między 16 a 17 godziną wraz Wielka Brytania posiada bogate złoża węgla, gazu ziemne- z przekąską. go i ropy naftowej. Posiada też produkcję w sektorze za- awansowanych technologii i innych gałęziach przemysłu. Ambasady Gospodarka opiera się w bardzo dużym stopniu na sekto- Ambasada RP w Wielkiej Brytanii rze usług, w tym bankowości i ubezpieczeniach. Londyń- 47 Portland Place skie City jest światowym centrum usług finansowych. W1B 1JH London tel.: +44 2072913520 Kultura e-mail: [email protected] Za najwybitniejszego pisarza angielskiego uważany jest www.londyn.msz.gov.pl dramaturg William Szekspir. Inni znani pisarze to Alan Ale- Ambasada Zjednoczonego Królestwa xander Milne, Agatha Christie, Charles Dickens, sir Arthur Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w Polsce Conan Doyle, Jane Austen, J.R.R. Tolkien oraz J.K.Rowling. ul. Kawalerii 12 Wielka Brytania odgrywa także dużą rolę we współczesnej 00-468 Warszawa muzyce rozrywkowej, będąc krajem pochodzenia dla wie- tel.: +48 22 311 00 00 lu cenionych zespołów i wykonawców rockowych i metalo- e-mail: [email protected] wych m.in. The Beatles, The Rolling Stones i Pink Floyd. www.gov.uk/world/poland 55 WŁOCHY Oznaczenie Euroband na tablicach rejestracyjnych XX Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Fratelli d’Italia Bracia Włosi

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 301 tys. km² Włochy to republika parlamentarna. Ustrój polityczny • Liczba mieszkańców*: 60,36 mln Włoch opiera się na obowiązującej od 1948 Konstytucji. Głową państwa jest Prezydent wybierany na 7 lat przez • Stolica: Rzym specjalne kolegium składające się z członków Parlamentu oraz delegatów rad regionalnych. Władza ustawodawcza • Ustrój polityczny: republika jest w rękach dwuizbowego Parlamentu, wybieranego w wyborach powszechnych na 5 lat, który składa się z Se- • Język urzędowy: włoski natu (315 członków) i Izby Deputowanych (630 członków). Władza wykonawcza sprawowana jest przez Rząd. • Waluta: euro (od 2002 r.) • Prezydent: Sergio Mattarella (od 2015 r.) • Premier: Giuseppe Conte (od 2018 r.) • Rok przystąpienia do UE: 1952 Najważniejsze partie polityczne to Ruch Pięciu Gwiazd, (państwo założycielskie) Partia Demokratyczna, Liga Północna, Forza Italia.

• Rok przystąpienia do NATO: 1949 Podział administracyjny Włochy podzielone są na 20 regionów składających się • Całkowity PKB*: 1 765 mld euro z 109 prowincji i 8092 gminy. Mapka na str. 57. • PKB na głowę mieszkańca*: 29 220 euro Geografia Włochy są krajem wyżynno-górzystym (77% powierzchni). • Święto państwowe: 2 czerwca Do Italii należą duże wyspy Sycylia i Sardynia oraz Elba (rocznica proklamowania republiki, a także około 70 mniejszych wysepek. Długość wybrzeża 1946) włoskiego wynosi aż 7600 km. Oblewają je wody: Morza Liguryjskiego, Tyrreńskiego, Jońskiego i Adriatyckiego. Najwyższym szczytem jest Monte Bianco di Courmayeur 56 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Rzymskie Koloseum Podział administracyjny Włoch na 20 regionów

– jego wysokość to 4748 m n.p.m. We Włoszech na Sy- dzielnicy Oltrarno oraz pałace nad rzeką Arno. cylii wznosi się najwyższy, czynny wulkan Europy – Etna • San Gimignano – słynne z wież zbudowanych przez za- (3323 m). możnych mieszkańców w XIII–XV w. (lista UNESCO). Italia graniczy z Austrią, Francją, Słowenią i Szwajcarią. Na • Rzym – kolebkę europejskiej cywilizacji pełnej znanych terenie Włoch znajdują się dwa niezależne państwa: Pań- zabytków począwszy od Koloseum przez Kaplicę Sykstyń- stwo Watykańskie w Rzymie i Republika San Marino. ską czy Bazylikę św. Pawła aż do Fontanny di Trevi czy Schodów Hiszpańskich. Gospodarka Najważniejsze sektory gospodarki Włoch to turystyka Narodowe potrawy (ok. 40 mln odwiedzających rocznie), przemysł motoryza- Kuchnia włoska należy do najbardziej różnorodnych w Eu- cyjny, maszynowy, odzieżowy oraz spożywczy. Włochy zaj- ropie. Łączy w sobie pikantne smaki Neapolu i Kalabrii, mują pierwsze miejsce w produkcji win na świecie. Duże dania liguryjskie z dodatkiem pesto oraz sery i risotto cha- znaczenie odgrywa sadownictwo, w tym głównie uprawa rakterystyczne dla Alp Włoskich. Do najpopularniejszych winorośli, gajów oliwnych i drzew owocowych. potraw włoskich należą: spaghetti, pizza, lasagne, ravioli, focaccia oraz tortellini. Kultura Półwysep Apeniński był sercem Imperium Rzymskiego, Ambasady którego imponujące dziedzictwo można obecne spotkać Ambasada RP we Włoszech w archeologii, kulturze i literaturze. Kultura Włoch odci- Via Pietro Paolo Rubens, 20 snęła znaczące piętno na sztuce i kulturze innych krajów 00197 Rzym Europy. Wszystkim znane są nazwiska takich artystów tel.: +39 06 362 04 200 renesansu jak Leonardo da Vinci, Michał Anioł czy Botti- fax: +39 06 321 78 95 celli, a ich dzieła „Mona Lisa”, Kaplica Sykstyńska czy Pieta e-mail: [email protected] weszły już na stałe do kanonu sztuki. Inni znani artyści to www.rzym.msz.gov.pl kompozytorzy Giuseppe Verdi oraz Giacomo Puccini. Ambasada Republiki Włoskiej w Polsce pl. Dąbrowskiego 6 Warto zobaczyć 00-055 Warszawa • Florencję – „perłę Toskanii”, miasto (na liście UNESCO). tel.: +48 22 826 34 71 Wrażenie robi Baptysterium San Giovanni oraz powstała fax: +48 22 827 18 21 na przełomie IV i V wieku Katedra Santa Reparata. Moż- e-mail: [email protected] na podziwiać świetnie zachowane uliczki rzemieślniczej www.ambvarsavia.esteri.it 57 ALBANIA Oznaczenie na tablicach rejestracyjnych AL

Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Hymni i Flamurit Hymn o fladze Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 29 tys. km² Albania jest wielopartyjną demokracją parlamentarną. Występuje: władza ustawodawcza – jednoizbowy parla- • Liczba mieszkańców*: 2,86 mln ment (Zgromadzenie) składający się z 140 posłów wybieranych na 4 lata, władza wykonawcza – prezydent i rząd • Stolica: Tirana z premierem na czele oraz władza sądownicza. Ustrój reguluje Konstytucja z 1998 r. • Ustrój polityczny: republika • Prezydent: Ilir Rexhep Meta (od 2017 r.) • Premier: Edi Rama (od 2013 r.) • Język urzędowy: albański Geografia • Waluta: lek Albania leży w południowo-wschodniej Europie na Bał- kanach. W 75% to kraj górzysty. Na zachodzie ma dostęp • Rok przystąpienia do UE: do Morza Adriatyckiego, a na południowym zachodzie do kraj kandydujący Morza Jońskiego. Od Włoch oddziela ją cieśnina Otranto o szerokości ok. 72 km. Najwyższy szczyt to Korab 2764 m • Rok przystąpienia do NATO: 2009 n.p.m. Łączna długość granic lądowych wynosi 720 km, natomiast wybrzeża morskiego – 362 km. Graniczy z Czar- * • Całkowity PKB : 13 mld euro nogórą, Grecją, Kosowem i Macedonią Północną. Warto zobaczyć Butrint, to starożytne miasto z VIII w p.n.e. wpi- * • PKB na głowę mieszkańca : 4 530 euro sane na listę Dziedzictwa Światowego UNESCO w 1992 r. • Święto państwowe: 28 listopada Gospodarka (Dzień Niepodległości) Albania ma znaczne bogactwa naturalne tj. rudy chromu, miedzi, żelaza i niklu. Coraz większe znaczenie odgrywa turystyka, głównie na Riwierze Albańskiej. 58 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Oznaczenie CZARNOGÓRA MNE na tablicach rejestracyjnych

Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Oj, svijetla majska zoro O, jasny majowy poranku

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: Republika Czarnogóry jest republiką parlamentarną, 14 tys. km² w której prezydent jest wybierany na 5 lat w wyborach • Liczba mieszkańców*: 0,62 mln powszechnych. Ustrój polityczny państwa reguluje konstytucja z 2007 roku. Kraj jest niepodległy od 3 czerwca • Stolica: Podgorica 2006 roku. Parlament składa się z 76 posłów wybieranych na 4 lata. • Ustrój polityczny: republika • Prezydent: Milo Đukanović (od 2018 r.) • Premier: Duško Marković (od 2016 r.) • Język urzędowy: czarnogórski

Geografia • Waluta: euro (od 2002 r.), wcześniej Czarnogóra to kraj leżący na Półwyspie Bałkańskim. Więk- marka niemiecka (od 2000 r.) szość powierzchni zajmują góry, grunty orne to zaledwie 5% powierzchni kraju. Najwyższy szczyt to Zla Kolata o wy- • Rok przystąpienia do UE: sokości 2534 m n.p.m. Największym zbiornikiem wodnym kraj kandydujący jest Jezioro Szkoderskie z koloniami pelikanów. Czarnogóra graniczy z Albanią, Bośnią i Hercegowiną, Chorwacją oraz • Rok przystąpienia do NATO: nie należy Serbią. Warto zobaczyć Budve ze średniowieczną starów- ką i górującą nad nią cytadelą. • Całkowity PKB*: 4,66 mld euro

Gospodarka • PKB na głowę mieszkańca*: 7 490 euro Gospodarka Czarnogóry opiera się na rolnictwie (uprawa oliwek, fig, winorośli, cytrusów), hodowli zwierząt, rybo- • Święto państwowe: 13 lipca łówstwie, przemyśle spożywczym, górnictwie rud cynku, (Święto Państwowości) ołowiu i boksytów oraz w coraz większym stopniu na turystyce. * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. 59 MACEDONIA PÓŁNOCNA Oznaczenie na tablicach rejestracyjnych MK

Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Denes nad Makedonija Dziś nad Macedonią

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 25 tys. km² Macedonia Północna jest republiką, w której prezydent wybierany na 5-letnią kadencję jest głową państwa. Mace- • Liczba mieszkańców*: 2,08 mln doński parlament – Zgromadzenie (Sobranie) składa się ze 120 członków, wybieranych na 4-letnią kadencję, Na czele • Stolica: Skopje rządu stoi premier. • Prezydent: Stewo Pendarowski (od 2019 r.) • Ustrój polityczny: republika • Premier: Zoran Zaew (do 2017 r.) • Język urzędowy: macedoński Geografia Macedonia Północna leży na Półwyspie Bałkańskim. To • Waluta: denar macedoński kraj górzysty położony w strefie sejsmicznej. Najwyższym szczytem kraju jest Golemi Korab (2764 m). Najdłuższa • Rok przystąpienia do UE: rzeka to Wardar (320 km długości). Macedonia Północna kraj kandydujący graniczy z Albanią, Bułgarią, Grecją, Kosowem i Serbią. Warto zobaczyć Skopje i Ochrydę z licznymi cerkwiami i • Rok przystąpienia do NATO: nie należy ruinami twierdzy cara Samuela z X–XI w. (miasto na liście UNESCO). • Całkowity PKB*: 10,7 mld euro Gospodarka * • PKB na głowę mieszkańca : 5 140 euro Gospodarka Macedonii Północnej jest słabo rozwinięta. Dominuje przemysł spożywczy, włókienniczy, drzewny • Święto państwowe: 8 września oraz metalurgiczny. Energię produkuje się głównie w ma- (Dzień Niepodległości, 1991) łych elektrowniach wodnych.

60 * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Oznaczenie SERBIA SRB na tablicach rejestracyjnych

Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Боже правде Sprawiedliwy Boże Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: Serbia jest republiką, w której prezydent wybierany jest 88 tys. km² w wyborach powszechnych. Ma szerokie uprawnienia, • Liczba mieszkańców*: w tym prawo veta. Ustrój polityczny państwa reguluje 6,96 mln konstytucja z 2006 roku. Jednoizbowy parlament – Zgro- • Stolica: madzenie Narodowe składa się z 250 posłów. Rządem Belgrad kieruje premier. • Prezydent: Aleksandar Vučić (od 2017 r.) • Ustrój polityczny: republika • Premier: Ana Brnabić (od 2017 r.) • Język urzędowy: serbski Geografia • Waluta: Serbia jest krajem wyżynno-górzystym. Najwyższy szczyt dinar serbski to Djeravica 2656 m n.p.m. Posiada także żyzne równiny • Rok przystąpienia do UE: północnej Wojwodiny. Graniczy z ośmioma państwami: Albanią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czar- kraj kandydujący nogórą, Kosowem, Macedonią Północną, Rumunią, oraz Węgrami. Warto zobaczyć Belgrad i Smederevo z jedną z • Rok przystąpienia do NATO: nie należy największych twierdz w Europie. • Całkowity PKB*: 43 mld euro Gospodarka * Przemysł opiera się głównie na eksploatacji rud, metalur- • PKB na głowę mieszkańca : 6 140 euro gii, przemyśle maszynowym, chemicznym oraz spożyw- czym. Użytki rolne zajmują ok. 70% powierzchni kraju. • Święto państwowe: 15 lutego Rolnictwo jest dobrze rozwinięte. (Święto Narodowe Serbii)

* Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. 61 TURCJA Oznaczenie na tablicach rejestracyjnych TR

Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Istiklâl Marsi Marsz niepodległości

Ustrój polityczny • Obszar lądowy*: 781 tys. km² Ustrój polityczny Turcji opiera się na Konstytucji Republi- • Liczba mieszkańców*: 82 mln ki Turcji z 1982. Głową państwa jest prezydent wybierany przez obywateli na 5-letnią kadencję. Parlament to 1-izbo- • Stolica: Ankara we Wielkie Zgromadzenie Narodowe Turcji złożone z 550 posłów. • Ustrój polityczny: • Prezydent: Recep Tayyip Erdoğan (od 2014 r.) republika prezydencka • Premier: Binali Yıldırım (od 2016 r.) Geografia • Język urzędowy: turecki Turcja jest krajem, którego znaczna część leży na terenie • Waluta: lira turecka Azji. Część europejska to jedynie 3% powierzchni kraju. Obie części kraju oddziela niewielkie, śródlądowe Morze • Rok przystąpienia do UE: Marmara i dwie cieśniny: Bosfor i Dardanele. Najwyższym kraj kandydujący punktem w Turcji jest Ararat (5165 m n.p.m.), a najdłuższą rzeką jest Kyzył Irmak, czyli Czerwona Rzeka. Turcja gra- • Rok przystąpienia do NATO: 1952 niczy z 8 państwami: Armenią, Azerbejdżanem, Bułgarią, Grecją, Gruzją, Iranem, Irakiem i Syrią. * • Całkowity PKB : 653 mld euro Gospodarka • PKB na głowę mieszkańca*: 8 000 euro Turcja jest jedną z dwudziestu największych gospodarek świata. Posiada znaczne zasoby surowców mineralnych, • Święto państwowe: 23 kwietnia zwłaszcza rud metali. Do najstarszych i najlepiej rozwi- (Święto Niepodległości) niętych gałęzi przemysłu przetwórczego należą: przemysł spożywczy (cukrowniczy, mleczarski, tytoniowy) oraz włó- kienniczy i odzieżowy. Jednak jedną z najszybciej rozwija-

* jących się gałęzi gospodarki jest turystyka. 62 Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. Oznaczenie BOŚNIA I HERCEGOWINA BIH na tablicach rejestracyjnych

Symbole narodowe

Flaga

Godło

Hymn Intermeco – Državna himna Bosne i Hercegovine Hymn państwowy Bośni i Hercegowiny

Ustrój polityczny * Bośnia i Hercegowina (BiH) jest republiką federacyjną, • Obszar lądowy : 51 tys. km² zgodnie z konstytucją z 1995 r. składającą się z Federacji • Liczba mieszkańców*: 3,5 mln Muzułmańsko-Chorwackiej i Republiki Serbskiej. Funkcje głowy państwa pełni 3-osobowe Prezydium Republiki, • Stolica: Sarajewo złożone z przedstawiciela Muzułmanów, Chorwatów i Ser- bów, wybieranych na 4‑letnią kadencję. Na jego czele stoi • Ustrój polityczny: przewodniczący, zmieniający się rotacyjnie co 8 miesięcy. republika federacyjna Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu – Skupsztiny, złożonego z Izby Narodowych Repre- • Język urzędowy: bośniacki, chorwacki zentantów (42 posłów) i Izby Narodów (15 posłów), 2/3 i serbski posłów jest z terytorium Federacji Muzułmańsko-Chor- wackiej a 1/3 z Republiki Serbskiej. • Waluta: marka zmienna • Prezydencja kolektywna = Prezydium Republiki Bośni • Rok przystąpienia do UE: i Hercegowny: Serb – Milorad Dodik (od 2018 r.), Chorwat potencjalny kandydat – Željko Komšić (od 2019 r.), Bośniak – Šefik Džaferović • Premier: Denis Zvizdić (od 2015 r.) • Rok przystąpienia do NATO: kraj kandydujący Geografia BiH położona jest w zachodniej części Półwyspu Bałkań- • Całkowity PKB*: 17 mld euro skiego. Na państwo składają się dwie historyczne krainy: * Bośnia – ok. 80% pow. kraju oraz Hercegowina – ok. 20% • PKB na głowę mieszkańca : 4 867 euro pow. Wybrzeże ma zaledwie 17 km długości. To kraj górzy- • Święto państwowe: 25 listopada sty, najwyższy szczyt Maglić 2386 m n.p.m. BiH graniczy (Święto Państwowości) z Czarnogórą, Chorwacją i Serbią. Warto zobaczyć Mostar ze Starówką wpisaną na listę Dziedzictwa Światowego UNESCO w 1992 r. oraz wodospady Kravica. * Źródła danych podano na stronie redakcyjnej. 63 Punkt Informacji Europejskiej Europe Direct – Poznań

przy Wielkopolskiej Izbie Rzemieślniczej w Poznaniu

Działania punktu: • bezpłatne informowanie m.in. o Unii Europejskiej i programach unijnych • organizowanie spotkań, szkoleń, konferencji i konkursów • prowadzenie lekcji europejskich • przekazywanie Komisji Europejskiej zapytań, opinii i sugestii obywateli Do współpracy zapraszamy: • mikro, małych i średnich przedsiębiorców • nauczycieli i instytucje oświatowe • młodzież • przedstawicieli samorządu terytorialnego • organizacje pozarządowe

Punkt Informacji Europejskiej Europe Direct – Poznań przy Wielkopolskiej Izbie Rzemieślniczej w Poznaniu

61-874 Poznań, Al. Niepodległości 2 tel.: 61 852 16 70 fax: 61 852 13 16 e-mail: [email protected] czynny od poniedziałku do piątku w godz. 9:00–15:00 Bezpłatna infolinia Europe Direct (00 800 6 7 8 9 10 11) www.europe-direct.poznan.pl Źródła: www.europa.eu https:/ec.europa.eu/eurostat www.europa.eu/about-eu/countries/index_pl.htm www.msz.gov.pl/pl/informacje_konsularne/polskie_placowki/placowki www.infowarszawa.pl/ambasady.html www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/swiatowe-dziedzictwo/ lista-swiatowego-dziedzictwa/europa-i-ameryka-polnocna/ www.encyklopedia.pwn.pl www.wikipedia.pl Liczba ludności – dane z 1.01.2019 r. PKB – dane z 2018 roku

Redakcja: Punkt Informacji Europejskiej Europe Direct – Poznań: Bogumiła Frąckowiak

Opracowanie graficzne, skład: Piotr Gołębniak

Wydano na zlecenie: Punkt Informacji Europejskiej Europe Direct – Poznań przy Wielkopolskiej Izbie Rzemieślniczej w Poznaniu www.europe-direct.poznan.pl

Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej

Wszelkie prawa zastrzeżone.

Możliwe wykorzystanie w celach niekomercyjnych pod warunkiem podania źródła. Poglądy wyrażone w publikacji są poglądami autorów i nie muszą odzwierciedlać ofi- cjalnego stanowiska Komisji Europejskiej. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzial- ności za zawartość stron internetowych podanych w niniejszej publikacji, z wyjątkiem własnych stron internetowych. Strony innych organizacji i instytucji zostały wymienio- ne wyłącznie dla celów poglądowych – nie stanowią wyczerpującej listy stron na dany temat ani w żaden sposób tych stron nie wyróżniają.

Stan na 31.10.2019 r. Wydanie ósme poprawione i uaktualnione ISBN 978-83-89333-75-9 Wydawca: AR COMPRINT, ul. Pajzderskiego 22, 60-469 Poznań www.comprint.com.pl 2019

Ustrój polityczny Podział administracyjny Geografia Gospodarka Kultura KRAJE Warto zobaczyć Narodowe potrawy UNII EUROPEJSKIEJ Ambasady

Obszar PKB Stolica Ustrój Język Punkt Informacji Europejskiej Waluta Europe Direct – Poznań … przy Wielkopolskiej Izbie Rzemieślniczej w Poznaniu

Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej ISBN 978-83-89333-75-9