Bitlis İl Gıda Tarım Ve Hayvancılık Müdürlüğü 2013 YILI BRİFİNGİ

T.C. BİTLİS VALİLİĞİ

İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü

BİTLİS, 2014

KURUMUN GENEL TANIMI YASAL DAYANAK Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının kurulması; 06/04/2011 tarihli ve 6223 sayılı Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak, Bakanlar Kurulu’nca 03/06/2011 tarihinde kararlaştırılmıştır. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmündeki Kararname (KHK/639), 08/06/2011 tarih ve 27958 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kararname ile taşra teşkilatlarının kuruluşu da hükme bağlanmıştır. Bitlis İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü de bu kanun hükmündeki kararname esaslarına göre faaliyetlerini sürdürmektedir.

TEŞKİLAT YAPISI "Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Taşra Teşkilatının Görevleri, Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönergenin” 4 üncü maddesine göre İl Müdürlüğü; Gıda ve Yem Şube Müdürlüğü, Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüğü, Hayvan Sağlığı Yetiştiriciliği ve Su Ürünleri Şube Müdürlüğü, Tarımsal Altyapı ve Arazi Değerlendirme Şube Müdürlüğü, Kırsal Kalkınma ve Örgütlenme Şube Müdürlüğü, Koordinasyon ve Tarımsal Veriler Şube Müdürlüğü ile İdari ve Mali İşler Şube Müdürlüğünden oluşmaktadır. Ayrıca İl Müdürlüğümüzde Hukuk Birimide bulunmaktadır. İlimiz Adilcevaz, Ahlat, Güroymak, Hizan, Mutki ve Tatvan İlçelerinde Bakanlık İlçe Müdürlüğü bulunmaktadır. İlçe Müdürlükleri “Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Taşra Teşkilatının Görevleri, Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönergenin” 8. maddesine göre faaliyetlerini sürdürmektedir.

MİSYONUMUZ; Belirlenmiş gıda ve tarım politikaları çerçevesinde tarımsal üretim ve gıda piyasalarında etkili denetim ve düzenleme, tüketici ve halk sağlığını koruyucu tedbirler ile kırsal hayatın sosyoekonomik açıdan geliştirilmesi amacıyla; Çiftçi eğitimi ve örgütlenmesi, bitki, hayvan hastalık ve zararlılarıyla ilgili mücadele ve karantina, tarımsal faaliyet gösteren kurum ve kuruluşların ve gıda üreticilerinin ruhsatlandırılması ve denetlenmesi, güvenilir gıda arzı, arazi toplulaştırma hizmetleri, tarımsal işletmelere yönelik desteklerin etkinlik ve verimliliğinin sağlanması, tarımsal projelerin hazırlanması, uygulanması ve takibi, biyolojik çeşitlilik ve gen kaynaklarının korunması faaliyetlerini yürüten yenilik ve gelişime açık bir kurumuz.

VİZYONUMUZ; Bilgi ve teknoloji ile bütünleşmiş, Hızlı ve etkin hizmet üreterek çevreye duyarlı, uluslararası standartlara ve kurallara uyumlu, sağlıklı gıda arzı ve sürdürülebilir tarımsal işletmeler oluşturmak.

İL MÜDÜRLÜĞÜNÜN GÖREVLERİ a) İlin tarımsal envanterini çıkarmak ve ilin tarım üretim potansiyelini mevcut teknolojiye göre belirlemek, b) Her türlü il yayım programlarını hazırlamak ve yayınların kendi elemanlarına, tüketicilere ve çiftçilere ulaştırılmasını sağlamak, c) Çevreye duyarlı doğal kaynakların korunması ve sürdürülebilirlikle ilgili yeni teknolojileri ve bilgileri çiftçilere ulaştırabilmek, ilin tarımsal yayım programını hazırlamak programın gerçekleşebilmesi için üretici, üretici örgütleri, üniversite, özel sektör ile işbirliği yapmak, c) Araştırma kuruluşları ile doğrudan merkeze bağlı olan benzeri kuruluşlarla işbirliği halinde uygulamaya dönük deneme ve demonstrasyonlar programlamak ve yürütmek,

d) İlde çiftçilerin karsılaştığı problemleri araştırma enstitülerine iletmek, çözümlerin çiftçilere iletilmesini sağlamak, ilde görev yapan personelin hizmet içi eğitimlerini koordine etmek, e) Tarım ürünlerinin islenip, değerlendirilmesine, pazarlamasına ve bunun için gerekli tesislerin kurdurulmasına yardımcı olacak çalışmaları yapmak, bu konuda üreticileri ve müteşebbisleri yönlendirmek, f) İlin tarım ürünlerini ekiliş, verim ve üretimlerini tahmin çalışmaları yapmak, tarımla ilgili her turlu istatistik bilgilerinin zamanında toplanmasını sağlamak, g) Hayvan ve bitki sağlığı ile gıda ve yem konusunda il düzeyinde risk kriterlerini ve yönetimi esaslarını belirleyerek değerlendirme yapmak ve gerekli iletişimi sağlamak, ğ) İldeki hayvanların refahının sağlanması ile salgın ve paraziter hastalıklardan korunmasını sağlamak, bulaşıcı hastalıkların yurt çapında yayılmasını önlemek amacıyla il çapında plan, program ve projeler hazırlamak, gerek bunları, gerekse Bakanlık tarafından belirlenenleri, ilde uygulamak, izlemek, denetlemek, h) İl dahilinde çözümlenemeyen hastalık, teşhis ve tedavi problemlerini ilgili araştırma merkezlerine ve Bakanlığa intikal ettirmek, araştırma ve teşhis sonuçlarına göre gerekli tedbirleri almak, ı) Suni tohumlama hizmetlerini yürütmek ve soy kütüğü sisteminin yurt çapında yaygınlaştırılması için il bazında gerekli çalışmaları yapmak, i) Bakanlığa bağlı hayvan sağlığı ile ilgili hastane, klinik vb. merkezleri yönetmek; özel sektörce kurulacak bu çeşit tesislere Bakanlıkça belirlenecek esaslara göre izin vermek ve kurulmuş olanları denetlemek, j) Hayvan sağlığı ile ilgili madde ve malzemelerin üretim, satış, ihracat, ithalat, taşıma, muhafazası ile ilgili kayıtları tutmak, Bakanlıkça belirlenmiş esaslarla ve yetkiyle sınırlı olarak faaliyetleri ile ilgili izin vermek, izlemek, kontrol etmek ve denetlemek k) Özel sektörce kurulacak suni tohumlama istasyonları ve damızlık yetiştirme isletmelerine Bakanlıkça belirlenecek esaslara göre izin vermek ve denetlemek, l) İl dahilinde uygulanan entegre ve münferit tarım ve kırsal kalkınma projelerinin gerektirdiği hizmetleri yapmak, yeni yapılacak projelerin gerektirdiği ön etüt ve envanter çalışmalarını yürütmek, m) Projeye dayalı olarak kurulacak isletmelere ait kredi taleplerini inceleyerek uygun olanların gerekli proje ve çiftlik geliştirme projelerini hazırlamak, n) İl dahilindeki bitki ve hayvan sağlığı ile ilgili iç ve dış karantina hizmetlerini mevzuatı doğrultusunda yürütmek, resmi ve özel mezbaha ve kombinaları sağlık yönünden denetlemek, ildeki damızlık boğa, koç, teke ve aygırların sağlık kontrollerini yapmak, uygun olmayanları enemek, o) İl dahilinde bitkilere zarar veren zararlı hastalık ve organizmaların tespitini yapmak ve koruma programlarını hazırlamak, onaylanmış programların uygulanmasını sağlamak, ö) İl dahilinde faaliyette bulunan bitki koruma ürünleri, zirai mücadele alet makineleri, tohum ve gübre bayileri ile ilaçlama yapan özel ve tüzel kişilerin kontrolünü yapmak, gıda ve yem stokları, gıda ve yem konularını ilgilendiren etüt ve envanterleri hazırlamak, ruhsatlı yem fabrikalarını asgari teknik ve sağlık şartları bakımından denetlemek, gıda ve yem sanayileri ürünlerinin belirlenmiş esaslara uygunluğunu denetlemek, ihracat ve ithalatında Bakanlık ile ilgili işlemlerinin il düzeyindekilerini yürütmek, p) Bitki, hayvan, gıda ve yem güvenirliğini gözeterek tüketiciyi ve halk sağlığını koruma amacıyla il düzeyinde tedbirler almak, Bakanlıkça belirlenen tedbirlerin ilde uygulanmasını sağlamak, izlemek, değerlendirmek, konusunda faaliyet gösteren laboratuarları mevzuatı çerçevesinde belgelendirilmek, kaydını almak, izlemek, yetkili oldukları hususlarda denetlemek, r) Su ürünlerinin ve su ürünleri kaynaklarının sürdürülebilirlik temelinde işletilmesi ve geliştirilmesini sağlamak, buna yönelik koruma önlemlerini gerçekleştirmek, avcılık ve yetiştiriciliğe, su ürünlerinin işlenmesi ve pazarlanmasına, balıkçı barınakları ve balıkçılık ve su ürünleri alt yapılarının geliştirilmesi ve isletilmesine, su ürünleri ile ilgili her turlu bilgi ve belge toplanmasına ve bu bilgilere yönelik kayıt sisteminin geliştirilmesine ilişkin düzenlemeleri uygulamak, getirilen düzenlemeler kapsamında izleme, kontrol ve denetim ile cezai müeyyideleri gerçekleştirmek, su ürünleri ile ilgili inceleme ve değerlendirmeler yapmak ve her türlü teşvik ve 3

koruma tedbirlerinin alınmasını, üretim alanlarının kiralanması ve işletilmesini ve buralarda verimliliğin artırılmasını sağlamak, su kaynaklarının kirletilmesini önleyecek ve su ürünlerini zarardan koruyacak tedbirleri almak ve aldırmak, balıkçılık ve su ürünleri ilgili ihracat, ithalat işlemlerini mevzuatı çerçevesinde yürütmek. s) Mera tespit tahdit, ıslah ve tahsis ile mera dışına çıkarılma ve bu gibi yerler ile ilin içerisinde bulunduğu tarım havzasına dair faaliyetlerde mevzuatı doğrultusunda işlemler yürütmek, tarım arazisinde ekili, dikili alanlarının ve bunların ürünlerinin taşınır ve taşınmaz çiftçi mallarının korunmasını ve tabii afetlerden zarar gören çiftçilere özel mevzuatına göre yardım yapılmasını sağlamak için ilgili kuruluşlarla işbirliği yapmak ve çalışmalara yardımcı olmak, ş) Projeler çerçevesinde köylerde istihdam imkanlarını artırmak amacıyla el sanatlarının geliştirilmesini, yayılmasını ve tanıtılmasını sağlayıcı ve mamullerinin pazarlanmasını kolaylaştırıcı tedbirler almak, t) Çiftçilerin kooperatif veya birlik seklinde teşkilatlanmasını ve kooperatifçiliği tevsik etmek, bu amaçla etüt ve projeler hazırlamak, kooperatiflerin ve birliklerin kurulması için teknik ve yetkisi dahilinde mali yardımda bulunmak ve denetlemek, u) Örnek çiftçi yetiştirmek gayesi ile çiftçi kadınlar ile çiftçi çocukları ve gençleri için eğitim programları ve projeleri uygulamak, ü) Gıda, gıda katkı maddeleri ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemeler konusunda faaliyette bulunan yerlerin gerekli kayıtları yapmak, izinleri vermek, üretim isleme ve satış yerlerini mevzuatı çerçevesinde denetlemek, bu malzemelerin ihracat ve ithalatında Bakanlık ile ilgili işlemlerinin il düzeyindekilerini yürütmek, v) Tohumluk üretimlerinin beyanname kabulü, tarla kontrollerini yapmak ve numune alarak ilgili kuruluşlarına göndermek, y) Tohumluk piyasasında yetkilendirme ile ilgili faaliyetleri yürütmek, tohumluk üretici ve bayilerinin kontrolünü yapmak, z) Tohumluk, süs bitkileri, doğal çiçek soğanları ve kesme çiçek ile ilgili ithalat ve ihracat işlemlerini yürütmek, aa) Bakanlıkça yürütülen iç ve dış kaynaklı entegre ve münferit bitkisel üretim, hayvancılık ve su ürünleri üretim, değerlendirme, pazarlama ve kırsal kalkınma projelerinin ili ile ilgili kısımları uygulamak, uygulatmak, hibelerin zamanında ve amacına uygun olarak kullanılmasını takip ve kontrol etmek, bb) Küresel iklim değişiklikleri, tarımsal cevre, kuraklık, çölleşme ile ilgili çalışmalar il düzeyinde olanları yürütmek, diğer afetler ve tarım sigortası ile ilgili olarak 14/6/2005 tarihli ve 5363 sayılı Tarım Sigortaları Kanunu çerçevesindeki uygulamaların yaygınlaştırılmasına yönelik eğitim, yayım ve tanıtım ve mevzuatla verilen diğer çalışmaları yapmak, cc) Hayvan ıslahı faaliyetlerini ve bu faaliyetlerin veri tabanı çalışmalarını yürütmek, Bakanlıkça düzenlenen suni tohumlama kurslarına ilişkin koordinasyonu sağlamak, suni tohumlama yapma izni vermek, sperma ve embriyo üretim merkezleri ve laboratuarlarının kontrol ve denetimlerini yapmak, çç) Büyükbaş ve küçükbaş damızlık yetiştiriciliği yapılan işletmelerin teknik yönden kontrolünü yapmak, dd) Hayvancılık projeleriyle ilgili personel eğitimi ve bütçe ihtiyaçlarını tespit etmek ve ilin hayvancılık konusunda üretim potansiyelini belirlemek, mevzuatı doğrultusunda projeler yapmak, yürütmek, İlde hayvansal üretimin insan sağlığı ve ekolojik dengeyi koruyucu yöntemlerle yapılmasına ilişkin çalışmalar yapıp bunları denetlemek, ee) Projeye dayalı olarak kurulmak istenen hayvancılık işletmelerine ilişkin teknik yardım taleplerini değerlendirmek, ff) İl dahilinde faaliyette bulunan her türlü gübre ve toprak düzenleyicilerin üretim yerleri, gübre bayileri ile bu bayilerin depolarını ve buralardaki piyasaya arz edilmiş ürünleri belirlenmiş esaslara göre uygunluğunu denetlemek, gg) Bakanlığın il müdürlüklerine yetki devri yaptığı gübreler için ithalat uygunluk belgelerini düzenlemek, 4

hh) İlde ilk defa faaliyete geçen gübre fabrikaları ile gübre üretim yerleri için lisans başvurularında, bu fabrika ve üretim yerlerinin mevzuata uygunluğunu denetlemek, uygunluk raporunu Bakanlığa göndermek, ıı) İlde bitkisel, hayvansal ve su ürünleri üretimi ile ilgili bilgi sistemlerinin kurulması ve kullanılmasını sağlamak, ii) Kayıt sistemleri veri girişleri ve kayıt sistemlerine dayalı destekleme uygulamalarını yapmak, jj) Tarımsal üretimi arttırmak, geliştirmek, kolaylaştırmak, kalitesini arttırmak ve maliyeti düşürmekle ilgili iş ve işlemleri usulünce yürütmek, çiftlik muhasebe veri ağının il ile ilgili kısımlarını mevzuatı çerçevesinde gerçekleştirmek, kk) Üreticilerce toprak analiz sonuçlarına dayalı gübre kullanımını sağlamak için eğitim çalışmaları yapmak, ll) İlde bulunan toprak-bitki–sulama suyu analiz laboratuarlarının yetkilendirilmesi ve faaliyetleri ile ilgili olarak Bakanlıkça istenen hususları yerine getirmek. mm) Alternatif üretim tekniklerine yönelik üretici, üretici örgütleri, müteşebbis ve tüketicilere eğitim ve yayım hizmetlerinde bulunmak, denetim faaliyetlerini yürütmek, alternatif tarımsal üretim tekniklerine yönelik Bakanlıkça verilecek görevleri yapmak. nn) Sulamaya acılan alanlarda tarım tekniklerini çiftçilere öğretmek ve yaymak, oo) İlin, tohum, fidan, fide, gübre, ilaç, aşı, serum, zirai alet ve makine, damızlık hayvan, yumurta, civciv, balık yavrusu ve yumurtası, ipek böceği tohumu, ana arı, kovan, sperma zirai kredi gibi girdi ihtiyaçlarını ilçelerden gelen bilgiler ışığında tespit etmek, bunların tedarik ve dağıtımı için T.C. Ziraat Bankası, Tarım Kredi Kooperatifleri, Tarım Satış Kooperatifleri, tarımsal amaçlı kooperatifler, döner sermaye, bütçe imkanları ve varsa fon gibi kaynaklardan yararlanmak üzere tedbirler almak, öö) Tarımsal yayım ve danışmanlık hizmetlerini düzenleyen, 8/9/2006 tarih ve 26283 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Hizmetlerinin Düzenlenmesine Dair Yönetmelik kapsamındaki iş ve işlemleri yapmak, uygulamaları yaygınlaştırmak için eğitim, yayım ve tanıtım çalışmaları yapmak, pp) İlde kurulu bulunan döner sermaye işletmesi ile ilgili iş ve işlemleri mevzuatına uygun olarak yürütmek, rr) Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu ile arazi edindirme, tarım arazilerinin parçalanmasını önlemek, arazi düzenlemesi ve toplulaştırması, sulama verimliliğini arttırmak için uygun sulama tekniklerinin kullanılması ve tesislerinin yapılması, toprak kaynaklarını korumak, tarla içi geliştirme hizmetlerini yürütmek, 3083 sayılı Kanun çerçevesinde ve Bakanlıkça verilen yetki ve görevler dahilinde gerekli faaliyetleri yapmak, ss) İlde bulunan Bakanlık kuruluşları arasında merkezden istenen verilerin toplanarak merkez kuruluşlarına bildirilmesi ve Bakanlıkça verilen talimat çerçevesinde koordinasyonu sağlamak, şş) Bakanlıkça önceden tespit edilen ilke ve esaslar çerçevesinde hazırlanan il yıllık yatırım ve bütçe tekliflerinin planlanmasını, uygulamasını ve değerlendirmesini yapmak, tt) İlde, Bakanlığın orta ve uzun vadeli strateji politikaları çerçevesinde çalışmalarını yürütmek. uu) Mevzuatla verilen diğer görevler ile Bakanlık ve Vali tarafından verilecek benzeri görevleri yapmak.

İl / İlçe Bazlı Personel Durumu:

Ahlat

Norm Norm

Hizan

Mutki

Kadro

Tatvan

Merkez

Toplam

Doluluk Doluluk

oranı % oranı

Adilcevaz Boş Kadro Boş ÜNVANI Güroymak İl Müdürü 1 ------1 1 0 İl Müdür Yardımcısı ------0 1 -1 Şube Müdürü 1 ------1 7 -6 14

İlçe Müdürü 0 0 1 0 0 0 1 2 6 -4 33 29 Mühendis 16 3 3 2 1 2 4 31 104 -73 31 Veteriner 8 3 2 1 1 2 21 66 -45

Sosyolog 1 ------1 - 60 Tekniker (Ziraat) 7 4 4 0 2 0 0 17 28 -11 25 Teknisyen (Ziraat) 2 1 2 0 0 1 1 7 28 -21

Teknisyen(Diğer) 2 0 1 0 0 0 1 4 - 4

Tekniker(Diğer) 8 0 1 0 0 0 2 11 - Avukat 1 0 0 0 0 0 0 1 - 11 Veteriner Sağlık Teknikeri 0 1 - 1 0 1 - 3 27 -24 11 Veteriner Sağlık Teknisyeni 1 0 - 1 1 0 - 3 27 -24

Sağlık Teknikeri 1 - - - - - 2 3 -

Sivil Savunma Uzmanı 0 0 -

Araştırmacı 1 1

Şef 7 ------7 -

Ev Ekonomisi Teknisyeni ------1 1 -

Memur / Daktilograf 5 2 1 1 2 1 5 17 -

Ambar Memuru - - - 1 1 0 - 2 -

Şoför 2 0 0 0 3 1 0 6 -

Teknisyen Yardımcısı 2 - - - 1 - - 3 -

Bekçi - - - - 1 - - 1 -

Hizmetli - - 1 - 1 1 3 -

Daimi İşçi 48 4 9 8 5 3 20 97 -

Geçici İşçi 15 - - - 2 - 3 20 -

Bilgisayar İşletmeni 4 - - - - 1 - 5 - dVeri Haz. Ve Kont. 1 1 - - 1 - 3 -

Koruma ve Güvenlik Görevlisi 3 ------3 - Ayniyat Saymanı 1 ------1 -

TARGEL Mühendis (KADROLU) 6 5 6 6 5 2 6 36 -

TARGEL Veteriner Hekim(KADROLU) 3 3 3 3 6 4 4 26 -

TARGEL Mühendis (SÖZLEŞMELİ) 5 1 2 1

TARGE Veteriner Hekim(SÖZLEŞMELİ) 1 1 2 1 1 26 Toplam 153 27 35 26 31 20 53 345

İl-İlçe Araç Durumu: Merkez Adilcevaz Ahlat Güroymak Hizan Mutki Tatvan İl Toplamı Gayri Gayri Gayri Gayri Gayri Gayri Gayri Gayri Faal Faal Faal Faal Faal Faal Faal Faal Faal Faal Faal Faal Faal Faal Faal Faal Binek 1 ------1 - Pick-Up 3 1 1 - 1 - - - 2 - 1 - 2 - 10 1 Traktör 2 - - - 1 ------3 - Minibüs 1 ------1 - Toplam 7 1 1 - 2 - - - 2 - 1 - 2 - 15 1

Bina ve Arsa Varlığı: 2013 yılı sonu itibariyle bina ve lojman vb. taşınmazların ilçeler üzerinden dağılımı aşağıda tablo halinde verilmiştir. İlçe Adı Hizmet Binası (Adet) Lojman (Adet) Misafirhane Garaj Merkez 2 33 1 1 Adilcevaz 1 1 - 2 Ahlat 2 2 - 1 Güroymak 1 - - - Hizan 1 7 - 1 Mutki 1 4 - - Tatvan 1 0 - - Toplam 9 47 1 5

İLİMİZİN GENEL TARIMSAL DURUMU: Genel Bilgiler: Yüzölçümü 8.855 km2 Toplam Nüfusu (2013) 337.156 kişi Belde ve Köy nüfusu (2013) 152.702 kişi ÇKS’de kayıtlı Çiftçi Sayısı (2013) 8.286 kişi ÇKS’de kayıtlı Arazi Varlığı (2013) 851.763 da

Tarım Arazilerinin Dağılımı: Tarım Alanlarının Dağılımı Alan (Ha) Tarım Alanları Kullanılış Şekli İçindeki Oranı (%) Tarla Arazisi 111.101 83 Nadas 18.126 13 Sebze Bahçeleri 1.422 1 Meyve-Bağ Arazisi 4.269 3 Toplam 134.918 100

2013 yılı İlimiz Tarım (Kültür) Alanları

Tarım Arazilerinin % Dağılımı ALAN TİPİ Toplam İl Arazisine Alan(ha) Oranı(%) Tarıma Elverişli Alan 134.918 15,72 Çayır Mera Alanları 297.662 34,68 Orman Fundalık ve Dağ 164.756 19,20 Alanı Göl Alanı 187.600 21,86 Tarıma Elverişsiz Alan 73.264 8,54 TOPLAM 858.200 100,00

Bitkisel Üretim Değerleri 2013 yılı İlimizde Üretilen Başlıca Tarla Ürünleri Ekim Alanları (da) Ürün Adı Merkez Ahlat Adilcevaz Güroymak Hizan Mutki Tatvan Toplam(da)

Buğday 5.000 115.000 110.000 90.000 1.800 2.500 62.000 386.300

Arpa 210 5.300 1.000 10.000 200 900 3.200 20.810

Fasulye (Kuru) 200 4.000 2.000 - 12 - 300 6.512

Tütün 800 - - 2.500 1.200 1.510 - 4.830

Patates 250 32.000 500 3.000 20 - 2.000 37.770

Korunga(Yeşil Ot) 2500 7.000 92.500 2.000 8.000 - 8.000 120.000

Fiğ (Yeşil Ot) 20 10 40 2.000 - - 920 2.990

Yonca (Yeşil Ot) 29.000 57.047 137.600 27.000 24.000 78.455 100.000 453.102

Silajlık Mısır 300 700 500 2.000 - 4.600 2.000 10.100

Şeker Pancarı - 28.000 600 4.000 - - 7.000 39.600

Ayçiçeği - 15.600 1.200 - - - - 16.800

2013 Yılı İlimizde Üretilen Başlıca Tarla Ürünleri Üretim Değerleri Toplam Verim Üretim Birim Fiyatı Ürün Adı Üretim Değeri (TL) (da) (Kg/da) (Ton) (TL/Kg)

Buğday 386.300 185 71.364 0.72 51.382,080

Arpa 20.810 195 4.061 0.60 2.436,600

Fasulye (Kuru) 6.512 250 1.624 2.50 4.060,000

Tütün 4.830 172 834 6 5.004,000

Patates 37.770 4.385 165.665 0.27 44.729,550

Korunga(Yeşil Ot) 120.000 545 65.500 0.30 19.650,000

Fiğ (Yeşil Ot) 2.990 703 2.352 0.30 705,600

Yonca (Yeşil Ot) 453.102 720 325.838 0.55 179.210,900

Silaj Mısır 10.100 4.272 43.150 0.20 8.630,000

Şeker Pancarı 39.600 3.911 154.900 0.125 19.362,500

Ayçiçeği 16.800 292 4.920 1.40 6.888,000

2013 yılı İlçeler Bazında Yetişirciliği Yapılan Başlıca Sebze Ürünleri Ekim Alanları (da) Ürün Adı Merkez Ahlat Adilcevaz Güroymak Hizan Mutki Tatvan Toplam

Domates 600 1.500 2.400 1.500 20 25 2.000 8.045 Biber 83 - - 1.000 28 45 70 1.226 Patlıcan - - - - 10 - - 10 Hıyar 600 - - 700 25 - 28 1.353 Kavun - - 490 100 - - - 590 Karpuz - - 600 790 - - 10 1.400 Fasulye (Taze) 180 - - - 15 25 240 460 Lahana (Beyaz) 70 - - 410 - - - 480

2013 yılı İlimizde Yetiştiriciliği yapılan Başlıca Sebzelere ait Üretim Değerleri Ürün Adı Ekim Alanı (Da) Üretim Miktarı (Ton) Birim Fiyatı (TL/Kg) Üretim Değeri (TL)

Domates 8.045 31.047 0.40 12.418,800

Biber 1.226 2.224 0.60 1.334,400

Patlıcan 10 8 1 8,000

Hıyar 1.353 3.379 0.50 1.689,500

Kavun 590 2.210 0.40 884,000

Karpuz 1.400 6.000 0.24 1.440,000

Fasulye (Taze) 460 374,5 1.1 411,950

Lahana (Beyaz) 480 755 0.50 377,500

2013 yılı İlçeler Bazında Yetişirciliği Yapılan Başlıca Meyvelik Alanları (da) Ürün Adı Merkez Ahlat Adilcevaz Güroymak Hizan Mutki Tatvan Toplam

Elma 383 985 5.103 150 135 2.221 705 9.682

Armut 96 122 203 20 60 1.014 35 1.550

Kiraz 171 203 152 40 15 28 155 764

Ceviz 272 101 7.101 1.000 10.485 3.043 1.000 23.002

Üzüm - - - - 2.050 - - 2.050

Fındık - - - - 4.000 - - 4.000

2013 yılı İlimizde Yetiştiriciliği yapılan Başlıca Meyvelere ait Üretim Değerleri Ürün Adı Alanı (Da) Üretim Miktarı (Ton) Birim Fiyatı (TL/Kg) Üretim Değeri (TL)

Elma 9.682 6.985 0.62 4.330,700

Armut 1.550 2.205 0.80 1.764,000

Kiraz 764 571,5 3 1.714,500

Ceviz 23.002 4.132 10 41.320,000

Üzüm 2.050 1.230 1.25 1.537,500

Fındık 4.000 566 4 2.264,000

2013 Yılı 2013 Yılı İl/İlçe Bazında Hayvan Varlığı Merkez Adilcevaz Ahlat Güroymak Hizan Mutki Tatvan Toplam Büyükbaş 10.597 6.519 13.882 21.877 9.579 16.845 15.813 95.112 Küçükbaş 107.623 105.000 101.000 125.076 142.289 162.455 100.000 843.443

BÜYÜKBAŞ HAYVAN IRKI ADEDİ ORANI % YERLİ SIĞIR 26.835 28.3 KÜLTÜR MELEZİ 35.114 37 KÜLTÜR IRKI 27.165 28.5 MANDA 5.998 6.2 TOPLAM 95.112 100

İl/İlçe Bazında Köy Kanatlı Mevcutları İL/İLÇE Kanatlı Türleri Tavuk Hindi Ördek Kaz Güvercin Diğer Kümes Hayvanları Merkez 15.100 540 288 160 4.100 487 Adilcevaz 16.000 6.000 800 900 750 45 Ahlât 8.721 1.340 743 428 320 62 Güroymak 9.800 395 150 150 1.050 40 Hizan 11.250 125 60 150 550 500 Mutki 24.300 1.620 490 105 130 665 Tatvan 6.500 550 100 250 960 380 TOPLAM 91.671 10.570 2.631 2.143 7.860 2.179

2013 Yılı İl/İlçe Bazında eski ve yeni usul arılı kovan varlığı aşağıda verilmiştir. Balmumu-Arı Köy Sayısı Eski Usul Yeni Usul Bal Üretimi Toplam Kovan İlçeler Sütü Üretimi Kovan Kovan (KG) Sayısı (KG) Merkez 4.848 15.000 15.128 329.715 19.848 36 Adilcevaz 0 1.200 1.052 22.933 1.200 5 Ahlat 0 2.944 2.095 45.662 2.944 4 Güroymak 0 7.000 1.426 31.093 7.000 10 Hizan 20.906 29.567 39.454 859.894 50.473 47 Mutki 1.100 7.150 7.738 168.657 8.250 11 Tatvan 210 3.711 3.058 66.657 3.921 10 Toplam 27.064 66.572 69.951 1.524.611 93.636 123

2013 Yılı Hayvansal Ürünler Üretimi ve Değerleri Hayvan Irkı Ürün Adı Üretim Miktarı (KG) Birim Fiyatı (TL/KG) Toplam Üretim Değeri (TL) Et 1.600.000 13,00 20.800.000,00 Büyükbaş Süt 75.000.000 0,80 60.000.000,00 Et 2.500.000 15,00 37.500.000,00 Küçükbaş Süt 60.000.000 1,50 90.000.000,00 Bal 1.524.611 20,00 30.492.220,00 Arı Balmumu 69.951 1,50 104.926,50 Alabalık 603.267 8,00 4.826.136,00 Su ürünleri Yavru Balık 8.602.000 adet 0,06 adet 516.120,00 Deri 287.000 4,00 1.148.000,00 Yapağı 1.300.000 2,00 2.600.000,00 Toplam 247.987.402,50 10

İL MÜDÜRLÜĞÜ 2013 YILI ÇALIŞMALARI 2013 YILI İÇERİSİNDE BİTLİS GENELİNDE YAPILAN TARIMSAL DESTEKLEMELER DESTEKLEMELER İŞLETME SAYISI DESTEK MİKTARI (TL) Anaç Koyun-Keçi Desteklemesi 5182 7.899.520,00 Anaç Sığır Desteklemesi 600 1.469.425,00 Anaç Manda Desteklemesi 319 270.550,00 Manda Islah Projesi 292 1.382.550,00 Manda Islah Projesi Malak Sayısı 81 14.300,00 Besi Sığır Desteği 761 228.902,00 Buzağı Desteklemesi 133 52.115,00 Hastalık Tazminat Desteği 2 1.331.567,36 Süt Desteklemesi 219 478.675,00 Arıcılık Desteklemesi 419 717.464,00 Su Ürünleri Desteklemesi 8 451.673 Hayvancılık Desteği Toplamı 8016 14.296.741,36 Mazot,Gübre,Toprak Analizi(MGD) Desteği 8275 9.177.931,36 Yem Bitkileri Desteği 1091 1.692.037,76 Sertifikalı Tohum Desteği 383 739.435,26 Sertifikalı Fidan Desteği 11 64.784,00 Yağlı Tohumlu Bitkiler Üretim Desteği 71 240892,24 Organik Tarım Desteği Süreç devam etmektedir. 382496,74 (1.dilim ödeme) Hububat Baklagil Fark Desteği 347 (1.dilim ödeme) Süreç devam etmektedir. Sertifikalı Tohum Üretimi Desteği Süreç devam etmektedir. Bitkisel Üretim Desteği Toplamı Ekonomik Yatırımlar 10 2.822.075,00 Makine, Alet-Ekipman Hibesi 364 2.046.503,96 Kırsal Kalk. Bireysel Sulama Hibesi 135 1.329.311,94 Doğu Anadolu Projesi uyg. işletmeler 5 1.522.000,00 Proje uyg. Tar. Kal. Kooperatifler 5 6.228.200,00 Tar.Danışmanlık Hizmetleri Desteklemesi 2 (654 işletme için) (İlk Dilim) 261.600,00 Tarım Kredi ve Ziraat bankası kredi 15.627.100,00 GENEL TOPLAM (Destek,Hibe,Kredi)

KIRSAL KALKINMA VE ÖRGÜTLENME ÇALIŞMALARI Kooperatifçilik: İlimiz genelinde faaliyet gösteren tarımsal kooperatif sayıları aşağıdaki gibidir. Merkez ADİLCEVAZ AHLAT GÜROYMAK HİZAN MUTKİ TATVAN Toplam Tarımsal Kalk. Koop. 10 4 18 20 8 13 7 80 Sulama Kooperatifleri - 1 1 - - - 1 3 Su Ürünleri Koop. - 1 2 - - - - 3 Toplam 10 6 21 20 8 13 8 86

Bitlis İli genelinde 2013 yılı Haziran ayı sonu itibariyle faaliyet gösteren tarımsal birlik ve oda üye sayıları aşağıdaki gibidir.

Merkez ADİLCEVAZ AHLAT GÜROYMAK HİZAN MUTKİ TATVAN Toplam Üretici Birlikleri 4 - 2 - 1 - - 7 (Bal,Süt,Tütün,Patates) Yetiştirici Birlikleri 4 ------4 (Sığır,Koyun,Manda,Arı) Ziraat Odaları 1 1 1 1 1 1 1 7 Toplam 9 1 3 1 2 1 1 18

Damızlık Sığır Damızlık Koyun Keçi Damızlık Manda Arıcılar Yetiştiriciler Birliği Yetiştiriciler Birliği Yetiştiriciler Birliği Birliği Üye sayısı 514 5111 300 717

Kuruluş ve Genel Kurul: İlimizdeki 80 tarımsal kalkınma kooperatifi, 3 sulama kooperatifi ve 3 su ürünleri kooperatifi olmak üzere 86 kooperatiften 22 adedinin 2013 yılı yıllık olağan genel kurul toplantıları yapılmıştır. Ayrıca ilimizde 7 üretici birliği, 4 yetiştirici birliği olmak üzere toplam 11 birlik mevcuttur. 5 tanesinin kuruluş , mali ve seçimli genel kurulları 2013 yılında yapılmıştır.

Proje ve Kredilendirme Faaliyetleri:

İlimiz üreticilerinin örgütlenmesi amacıyla, 2002 yılında 12 adet olan kooperatif sayısı 2013 yılında 86 taneye ulaşması sağlanmıştır. İlimiz kooperatiflerin 44 adedi Bakanlığımız ve sosyal Yardımlaşma Fonu kaynaklarından yatırım programları kapsamına alınarak desteklenmiştir. Desteklenen 44 adet kooperatife 4.480 adet damızlık büyükbaş hayvan ve 36.400 adette damızlık küçükbaş hayvan temin edilmiştir. Program kapsamında 2830 çiftçi ailesine 45.357.653,00 TL kaynak aktarılmıştır. Aktarılan bu kaynaklar kooperatifleşmeyi cazip hale getirmiştir. Bu faaliyetler sonucu ilimizde örgütlü üretici sayımızda büyük bir artış sağlanmıştır.

Yatırıma Alınan Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri

KOOPERATİF DAĞITILAN HAYVAN FAYDALANAN KULLANDIRILAN Sıra No PROJE KONUSU SAYISI MİKTARI ÇİFTÇİ SAYISI ÖDENEKLER

1 21 BÜYÜKBAŞ HAYVANCILIK 4.480 1.530 26.979.398,00 2 23 KÜÇÜKBAŞ HAYVANCILIK 36.400 2.700 18.378.255,00 TOPLAM 44 40.880 4.200 45.357.653,00

2013 yılında proje uygulayan kooperatiflerimize ödenek aktarma durumu: Sıra KULLANDIRILAN Koop. Adı Proje Konusu DURUMU No ÖDENEKLER(2013) 880.000 1 Güroymak Arpacık Tar Kalk Koop 30x4 Süt Sığırcılığı İhale Aşamasında Güroymak Yukarı Kolbaşı Tar Kalk 734.000 2 Koop 50x25 Koyunculuk Proje Tamamlandı Ağıl Yapım 3 Mutki Dereyolu Tar Kalk Koop 50x25 Koyunculuk 127.000 Aşaması Ahlat Develik-Çukurtarla Köyleri 2.243.600 4 T.K.K. 50X50 Koyunculuk İhale Aşamasında Ahlat Gölgören-Kırıkkaya Köyleri 2.243.600 5 T.K.K. 50X50 Koyunculuk İhale Aşamasında T O P L A M 6.228.200,00 TL 2013 yılında toplam 120 adet büyükbaş, 5200 Küçükbaş hayvan kooperatif ortaklarına verilmiştir.

Kooperatif Denetim Faaliyetleri: İlimizde proje uygulayan toplam 44 tarımsal kalkınma kooperatifinin proje izleme ve değerlendirmeleri il-ilçe müdürlüğümüz elemanlarımızca sahada incelenmiş olup, formları yılda iki dönem halinde Nisan ve Ekim aylarında Bakanlığımıza gönderilmiştir.

KIRSAL KALKINMA YATIRIMLARININ DESTEKLENMESİ PROJESİ (KKYDP) : a- Makine ve Ekipman Alımları: 2008 yılından itibaren yürütülen ilimiz tarımında mekanizasyonunu arttırmayı amaçlayan projeler kapsamında 2008-2013 yılları arasında 1097 çiftçiye 6.772.000,00 TL hibe kaynak aktarılmıştır. Proje kapsamında ilimizde 21 çeşit makine ve ekipman alımı desteklenerek, il çiftçisinin tarımda mekanizasyona geçişi hızlandırılmış, modern tekniklerin uygulanması sağlanarak birim alandan daha fazla ürün alınması sağlanarak çiftçinin ve ilin ekonomisinin gelişmesine büyük katkı sağlanmıştır. 2013 Yılı İl Bazında Makina Dağılımı aşağıdaki gibidir.

MAKİNE TÜRÜ ADET HİBE TUTARI Anıza doğrudan ekim makinesi 1 6.763,50 Arıcılık makine ve ekipmanı 2 3.557,10 Balyalama makinesi 18 301.602,00 Biçer Bağlar 3 11.523,00 Çayır Biçme Makinası 94 188.156,96 Diskli tırmık 3 7.364,70 El Traktörü ve Ekipmanları 46 160.320,00 Mibzer 39 174.598,50 Motorlu tırpan 1 425,85 Pancar Söküm Makinesi 36 568.134,00 Patates söküm Makinesi 26 80.260,20 Pülverizatör 6 8.867,70 Sap toplamalı saman makinası 67 394.287,00 Sıra Arası Çapa Makinesi 4 9.268,50 Silaj makinesi 1 16.032,00 Süt sağım ünitesi ve soğutma tankı 5 5.373,45 Toprak frezesi 4 14.028,00 Yem hazırlama araçları 8 95.941,50 TOPLAM 364 2.046.503,96 13

2013 yılında Makine Ekipman Desteklemeleri için yapılan 541 başvurunun 101 başvurusu iptal, 440 başvuru kabul edilerek değerlendirmeye alınmıştır 384 çiftçiyle sözleşme imzalanıp, 364 çiftçi makine ekipman alımını tamamlamıştır. Toplam da 2.046.503,96 TL hibe ödemesi gerçekleştirilmiştir. 2013 yılında makine ekipman için ayrılan kaynak 2.123.307,81 TL olup 2.046.503,96 TL si kullandırılmıştır.

2013 Yılı İlçe Bazında Makine Dağılımı MAKİNE TÜRÜ ADET HİBE TUTARI ADİLCEVAZ 118 435.854,76 AHLAT 141 1.137.420,30 GÜROYMAK 24 92.280,80 HİZAN 20 60.621,00 MERKEZ 13 42.835,50 MUTKİ 11 52.855,50 TATVAN 37 224.636,10 TOPLAM 364 2.046.503,96

Basınçlı Sulama Sistemleri Hibe Desteği: Sulama desteklemeleri kapsamında tarımsal faaliyetler için geliştirilen modern basınçlı bireysel sulama makine ve ekipmanlarının üreticiler tarafından kullanımını yaygınlaştırarak; daha kaliteli ve pazar isteklerine uygun üretim yapılmasını sağlamak, zor şartlarda bedenen çalışan üreticilerimizin işlerini kolaylaştırmak ve üretim maliyetlerini düşürerek uluslararası düzeyde rekabet edebilir bir seviyeye getirebilmek için bireysel sulama makine ve ekipman satın alımları desteklenmektedir. 2012 yılında 51 adet de sulama projesi tamamlanmıştır. Toplam ödenen hibe miktarı 614.424.93 tl dir. 2013 yılında ise Sulama projeleri kapsamında 135 kişiye 1.329.311,94 TL hibe ödemesi gerçekleştirildi. Sulama projeleri için toplam 151 başvuru yapılmış olup 137 yatırımcı ile sözleşme imzalandı, 135 yatırımcı mal alımını gerçekleştirdi.

BAŞVURU KONUSU ADET HİBE TUTARI SULANACAK ALAN(da) Tarla İçi Damla Sulama 14 700,04 92.852,70 Tarla İçi Mikro Yağmurlama Sulama 3 364,34 53.283,79 Tarla İçi Yağmurlama Sulama 118 7229,29 1.183.175,45 TOPLAM 135 8.293,67 1.329.311,94

b- Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı Ekonomik Yatırım Projeleri: 2006 yılından bu yana uygulanmakta olan Kırsal Kalkınma Yatırımlarının desteklenmesi Programı kapsamında İlimizde bugüne kadar uygulanan Kırsal Kalkınma Ekonomik Yatırım Projeleri tablosu: DEVAM BİTEN EDEN PROJE ÖDENEN PROJE PROJE PROJE TOPLAM HIBE SEKTÖREL DAĞILIM SAYISI SAYISI SAYISI MALİYETİ HİBE TALEBİ MIKTARI (TL) Bitkisel Ürün İşlenmesi ve Paketlenmesi 20 17 3 8.971.268,73 4.414.533,74 3.574.283,74 Hayvansal Ürün işlenme ve Paketlenmesi 34 31 3 15.103.318,37 7.362.787,46 6.721.987,46 Soğuk Hava Deposu 4 4 0 1.699.042,00 841.250,00 841.250,00 Su ürünleri işleme ve Paketlenmesi 1 1 0 350.000,00 174.000,00 174.000,00,00 Koyun Ağılı 3 1 2 1.725.600,00 823.419,79 249.869,79 TOPLAM 62 54 8 27.849.229,10 13.615.990,99 11.613.390,99

2013 yılında 7. Etap olarak yürütülen program kapsamında 10 yatırımcı ile hibe sözleşmesi imzalanmıştır. Bu projelerin tamamı 2013 bitirilmiş olup, nihai rapor ve eklerini tamamlayan 2 (İki) yatırımcıya ödemeleri yapılmış , 2 Yatırımcıya İnşaat İşleri Hakedişleri yapılmış, geriye kalan 6 adet projenin nihai rapor ve ekleri eksik olduğu için bütün ödemeleri bloke edilmiştir. Sözleşme imzalanan projelerin toplam tutarı olan 5.644.150,00 TL’nin 2.822.075,00 TL si hibe olarak Bakanlığımızca karşılanacaktır. 7. etap kapsamında 2013 yılında bugüne kadar 4 yatırımcıya toplam 760.950,000 tl ödendi.

2013 Yılında Yapılan Hibe Desteği Proje 2013 Hibe Tutarı No Başvuru Sahibi Projenin Adı Toplam Ödenen (TL) Tutarı (TL) Hibe Tutarı ÖZ GÖKÇEOĞLU Gıda Hayv. İnş. Petrol Süt ve Süt Ürünleri İşleme ve Devam Ediyor 1 600.000,00 300.000,00 Nak.Tic.ve San.Ltd.Şti. Paketleme Tesisi Projesi BİMAT Eğitim İnş.Gıd.Dayanıklı Tüketim Salça Üretim Tesisi Kapasite Bitti 2 599.250,00 299.625,00 Malları Turz.ve Sig. A.Ş. Artırım Tesisi . YEŞİLl Kuruyemiş İmalat Gıda Nohut İşleme Tesisi Kurulması Devam Ediyor 3 Tar.Hayv.İnş.Elek.Medikal Tem.TUrz.San. 550.000,00 275.000,00 ve Tic.Ltd.Şti. Projesi ELCEVAZ Gıda Ürünleri San.ve Ceviz Reçeli Üretim Tesisi Devam Ediyor 4 599.000,00 299.500,00 Tic.Ltd.Şti. Projesi PİR-SAN Tulum Peyniri Üretim Tesisi Devam Ediyor 5 585.000,00 292.500,00 İnş.Mob.Elek.Tar.San.Tic.Ltd.Şti. Projesi KOZİK Hayv.Tar.Gıda İnş.San.ve Devam Ediyor 6 200 Başlık Manda Ahır Projesi 575.200,00 287.600,00 Tic.Ltd.Şti. ANKA ET Gıd.Teks.İnş.TUrz.ve Kuru Meyve Sebze İşleme ve Devam Ediyor 7 596.500,00 298.250,00 Tic.Ltd.Şti. Paketleme Tesisi Projesi SE-NUR İnş.Tar.Hayv.Nak.Gıda ve 900 Başlık Koyun Ağılı Devam Ediyor 8 575.200,00 287.600,00 Hizm.San.ve Tic.Ltd.Şti. Projesi Süt ve Süt Ürünleri İşleme Bitti 9 BİLGEN Süt ve Süt Ürün.Gıd.San.ve 370.000,00 185.000,00 Tic.Ltd.Şti. Kapasite Geliştirme Projesi BAKIR Süt Ürünleri Tulum Peyniri Üretim Tesisi Devam Ediyor 10 İnş.Nak.Gıd.Tar.Hayv. Yemek 594.000,00 297.000,00 Hiz.Orm.Ürün.San.Tic.Ltd.Şti Projesi

5.644.150,00 2.822.075,00 Toplam

DOĞU ANADOLU PROJESİ: Bakanlığımızca 22/01/2010 Tarihli ve 27470 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2010/34 Sayılı Doğu Anadolu Projesi kapsamındaki İllerde etçi ve kombine ırklar ile kurulacak Damızlık Sığır İşletmesi yatırımlarının desteklenmesine ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı ile 25/02/2010 Tarih ve 27504 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan uygulama esasları tebliği ( 2010/4 ) ve (2010/52) kapsamında yürürlüğe girmiştir. İlimizde 2010 yılında başlayan Doğu Anadolu Projesi kapsamında 2013 yılı sonu itibariyle 12 adet Damızlık Sığır İşletmesi projesi yatırımları tamamlanmış ve faaliyete geçmiştir. Söz konusu yatırımların toplam proje bedeli 7.181.930,00 TL dir ve 2.238.152,00 TL hibe ödemesi yapılmıştır.

2013 YILI SONUNA KADAR TAMAMLANAN DOĞU ANADOLU PROJELERİ

Sıra Şirket/Yatırımcı Adı Toplam Yatırım Ödenen Hibe Tutarı UygulamaYılı Durumu No Tutarı 1 Veysi CAYHAN 195.000 19.000 2010 Tamamlanan 2 Sipan ith.ihr.san.tic.ltd.şti 557.000 184.412 2011 Tamamlanan 3 İsa ERKOÇ 543.170 182.600 2011 Tamamlanan 4 Demirtaşlar ltd.şti 465.000 168.000 2011 Tamamlanan 5 Tayyip URAL 515.860 182.311 2011 Tamamlanan 6 Yıldırım CAYHAN Tamamlanan 840.000 225.597 2011-2012 7 Mehmet ZEKİ TAŞ Tamamlanan 760.000 219.576 2011-2012 8 Fatih DOĞAN Tamamlanan 814.000 232.022 2012 9 Seyfo AYLU Tamamlanan 697.900 240.507 2011-2013 10 İsmet ÇUKUR Tamamlanan 814.000 232.000 2012-2013 11 Ziya KARÇIĞA Tamamlanan 680.000 232.127 2012-2013 12 Necdet SANCAR Tamamlanan 300.000 120.000 2013 TOPLAM 7.181.930 2.238.152

2013 yılında toplam 7 Adet proje yatırıma alınmıştır. Bunlardan 2 tanesi iptal edilmiştir. 1 adet yatırım tamamlanıp hakedişi yapılmıştır. Kalan 4 adet yatırımın proje bedeli 3.500.000 TL dir. Bu projelere ek olarak 2012 yılından kalan bir projemiz de tamamlanma aşamasına gelmiş, hak edişi düzenlenecektir. DAP kapsamında Damızlık gebe düve, modern ahır ve süt sağım üniteleri kurulacaktır. Program kapsamında tamamlanan projeler ile; ilimizin damızlık gebe düve ihtiyacının karşılanması, hijyenik süt elde edilmesi ve ilin ekonomisine katkı sağlanması hedeflenmektedir.

2013 YILINDA DOĞU ANADOLU PROJESİ DEVAM EDEN YATIRIMCILAR Sıra No YATIRIMCI Toplam Yatırım Tutarı Toplam Yatırım UYGULAMA YILI Hibe Tutarı 1 Ali DOĞAN 400.000 160.000 2013 2 Fesih AYTIĞ 700.000 250.000 2013 3 M.Zeki KARABULUT 400.000 160.000 2013 4 KIZILYAPRAK BESİ 2.000.000 710.000 2013 5 İrfan ŞAKAR 814.000 242.000 2012 TOPLAM 4.314.000,00 1.522.000,00

BİTKİSEL ÜRETİM VE BİTKİ SAĞLIĞI ÇALIŞMALARI Bitkisel Üretim Destekleme Ödemeleri

2012 yılı bitkisel üretim destekleme ödemelerinden (hububat desteği, Organik Tarım sertifikalı fidan, sertifikalı tohum, yem bitkileri, torak analiz desteği, gübre ve mazot olarak) faydalanmak üzere Müdürlüğümüze başvuran çiftçilere 2012 yılında 13.3 Milyon TL destek ödemesi yapılmıştır. 2013 üretim sezonunda Yem Bitkileri Desteği,Yağlı Tohumlu Bitkiler Desteği, Sertifikalı Fidan/Fide,Tohum Kullanım ve Üretim Desteği, Hububat Baklagil Prim Desteği, Organik Tarım Desteği ve Mazot Gübre ve Toprak Analizi Desteği başvuruları,dosya kabulleri,saha çalışmaları ve destekleme süreci devam etmektedir. Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli Tarım havzaları; tarımsal üretim faaliyetlerinin belirli bir plan dahilinde yoğunlaştırıldığı ve entegre bir şekilde yürütüldüğü, il veya ilçe sınırları ile ayrılmış, aynı ekolojik ve sosyoekonomik şartlar itibariyle benzerlik ve bütünlük gösteren tarım bölgeleridir. Proje ile Türkiye genelinde hangi ürünün nerede öncelikli olarak ekilmesi gerektiği ve doğru ürünlerin desteklenmesini amaçlayan ”Havza Bazlı Destekleme Modeli” düşünülmüştür. Destekler tarımsal ekoloji, ürün deseni, potansiyel iç ve dış pazar imkanları gibi kıstaslar göz önüne alınarak yapılmaktadır. Bu belirlemelere göre İlimiz Vangölü ve Zap Havzaları içinde yer almıştır.09/06/2009 tarihli ve 2009/15173 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Tarım Havzalarının Belirlenmesine İlişkin Kararla, 2012 yılı üretim sezonunda üretilen ve satışı yapılan ürünler, fark ödemesi kapsamında desteklenmektedir. İlimizde Vangölü ve Zap Havzasında yer alan ilçelerimizde desteklenen ürünler aşağıdaki tablodaki gibidir.

Havza Adı Fark Ödemesi Kapsamında Desteklenen Ürünler Muş, Van, Tunceli, Bingöl, Ağrı, Erzurum, Bitlis(Adilcevaz, Ahlat, Güroymak, 1 Vangölü Havzası Hizan) Arpa, Aspir, Ayçiçeği, Buğday, Çavdar, Kuru Fasulye, Mısır, Nohut Van, Hakkari, Şırnak, Siirt, Bitlis (Merkez, Hizan, Mutki) 2 Zap Havzası Arpa, Buğday, Çeltik, Mercimek, Pamuk, Aspir, Kuru Fasulye, Mısır, Nohut

2013 Üretim Sezonu Mazot-Gübre ve Toprak Analizi Desteği Kimyevi Kimyevi Toprak Toprak Mazot Mazot Gübre Kimyevi Gübre Analizi Toprak Analizi Toplam İsletme Mazot Tutarı İşletme Gübre Tutarı İşletme Analizi Tutarı Tutar İlçe Adı Sayısı Alanı (da) (TL) Sayısı Alanı (da) (TL) Sayısı Alanı (da) (TL) (TL) ADİLCEVAZ 2427 328481,092 1277485,31 2418 322930,243 1632423,35 2056 280788,047 701973,62 3611882,28 AHLAT 2596 326809,630 1377605,26 2584 317168,165 1680649,39 1325 180698,346 451749,30 3510003,95 GÜROYMAK 789 51239,262 222567,13 788 49813,148 274874,21 96 13767,645 34419,29 531860,63 HİZAN 891 26124,751 112300,35 891 26047,375 143222,77 9 563,928 1409,82 256932,94 MERKEZ 146 7726,973 33046,44 146 7201,145 39426,09 13 1677,715 4194,31 76666,84 MUTKİ 437 19356,650 81939,62 437 19203,573 104208,49 6 1237,432 3093,59 189241,70 TATVAN 989 89998,371 393270,95 987 88849,317 491828,97 354 46496,970 116243,10 1001343,02

Toplam 8275 849736,729 3498215,06 8251 831212,966 4366633,27 3859 525230,083 1313083,03 9.177.931,36

2013 Üretim Sezonu Yem Bitkileri 2013 Desteği Yem Bitkileri (da) Desteğe Desteğe Sır Tabi Tabi Alan Silajlık Toplam a İşletme Toplamı Yonca Yonca Mısır Destek No İlçe Adı Sayısı (Da) (Kuru) (Sulu) Korunga (Sulu) Fiğ Miktarı (TL) 1 MERKEZ 7 91,036 88,736 2,300 4.528,80 2 ADİLCEVAZ 499 29.514,926 12.623,381 1845,234 15.001,211 45,1 1.074.394,07 3 HİZAN 74 1.032,286 41,000 576,752 414,534 46.648,96 4 TATVAN 96 2.769,399 1.322,185 389,737 540,865 516,612 119.532,89 5 GÜROYMAK 139 2.775,518 275,510 1938,188 40,000 278,78 243,04 136.189,60 6 AHLAT 151 4.680,512 1.301,491 942,365 2.012,792 389,929 33,935 197.107,04 7 MUTKİ 125 2.258,753 2230,803 27,95 113.636,40 TOPLAM 1.091 43.122,430 15.563,567 8011,815 18.011,702 1258,371 276,98 1.692.037,76

2013 Üretim Sezonu Sertifikalı Fidan Kullanımı Desteği

Fidan Türü Toplam Fidan Sertifikalı Standart Toplam Sıra Çiftçi Sayısı Alan (da) Alan (da) Alan (da) Destekleme Tutarı No İlçe Adı Sayısı (TL) 1 AHLAT Kayısı 1 210 0,000 10,092 10,092 1009,20 2 AHLAT Kiraz 3 1.894 0,000 30,304 30,304 4545,60 3 AHLAT Elma (Diğer) 3 5.700 0,000 55,600 55,600 8340,00 4 GÜROYMAK Ceviz 1 6.945 0,000 467,392 467,392 46739,20 5 TATVAN Elma (Diğer) 1 7.000 0,000 21,000 21,000 3150,00 1 ADİLCEVAZ Elma (Diğer) 1 500 0,000 8,400 8,400 840,00 2 ADİLCEVAZ Elma 1 100 0,000 1,600 1,600 160,00 (Golden) 11 22349 0 594,388 594,388 64.784,00

Hububat Baklagil Fark Ödemeleri Desteği: Hububat Fark ödemeleri dilimler halinde ödenmekte olup, 2013 yılına ait süreç devam ettiğinden ilk parti kapsamında ödenen miktar aşağıda tablo halinde belirtilmiştir.

Sıra No İlçe Adı İsletme Sayısı Miktarı (TL)

1 ADİLCEVAZ 88 83534,32 AHLAT 211 246337,37 2 GÜROYMAK 8 8303,99 3 MERKEZ 1 1680,00 4 TATVAN 39 42641,06 5 347 382496,74 TOPLAM

2013 Üretim Sezonu Prim Uygulamaları 2013 (Ayçiçeği)

Miktarı Sıra No İlçe Adı İsletme Sayısı (TL) 1 ADİLCEVAZ 8 24190,20

2 AHLAT 59 199383,15

3 GÜROYMAK 2 13634,89

4 TATVAN 2 3684,00 Toplam 71 240892,24

Organik Tarım 2011 Yılı Üretim Sezonunda üterimi yapılan ürünler için 2012 yılında Organik Tarım Desteği miktarları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Organik Tarım Müteşebbis denetlemeleri kapsamında 2013 yılında 88 organik tarım üreticisi denetlenmiş ve denetlemeler sonucu herhangi bir olumsuzlukla karşılaşılmamıştır. 15 Nisan 2013 tarihinde İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünce hayvancılık işletmeleri sahiplerine, yetiştirici birliklerine ve teknik personellerine yönelik "Organik Hayvancılık" konulu bilgilendirme toplantısı yapıldı.

2013 Yılı Üretim Sezonu Organik Tarım Desteği

*2013 yılı Organik tarım Destekleme Süreci devam etmektedir.

2013 yılı Sertifikalı Tohumluk Üretimi Desteği : 2013 yılı sertifikalı Tohumluk Üretim Destekleme Süreci devam etmektedir.

2013 Üretim Sezonu Sertifikalı Tohumluk Kullanımı

Sıra İsletme Destekleme Miktarı No İl Adı İlçe Adı Sayısı Alanı (da) (TL) 1 BİTLİS ADİLCEVAZ 74 10807,910 64622,45 2 BİTLİS AHLAT 79 9222,805 53527,26 3 BİTLİS GÜROYMAK 17 1103,364 6620,19 4 BİTLİS TATVAN 11 844,910 5069,46 5 BİTLİS TATVAN 8 818,750 4912,50 6 BİTLİS ADİLCEVAZ 1 48,000 192,00 7 BİTLİS AHLAT 190 14952,859 595433,11 8 BİTLİS GÜROYMAK 1 211,000 8440,00 9 BİTLİS TATVAN 2 77,286 618,29 TOPLAM 383 38086,884 739.435,26

Hububatta Dane kaybının önlenmesi kapsamında yapılan Biçerdöver Kontrolleri:

İl Müdürlüğümüz seminer salonunda Biçerdöver Kontrolör eğitimi düzenlenmiş olup yapılan eğitim sonucu 19 kişiye Biçerdöver Kontrolör sertifikası verilmiş olup hububat ekim dönemi kontrolleri için 5 ekip oluşturulmuştur. 5 ilçemizde hasat döneminde 60 adet denetim yapılmıştır. 2013 yılında 298.174 dekar hububat alanı biçerdöverle hasadı kontrol edilmiştir.

4342 Sayılı Mera Kanunu Çalışmaları 4342 sayılı Mera Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ile birlikte kanunda belirtilen hizmetlerin gerçekleştirilebilmesi için ilgili kanunun 6. maddesi gereğince İlimizde Sayın Valimizin görevlendirdiği Vali Yardımcısı başkanlığında Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğünden iki, Kadastro İl Müdürlüğünden bir, İl Defterdarlığından (Milli Emlak Müdürlüğü ve Muhakemat Müdürlüğü) iki, Orman İşletme Müdürlüğünden bir ve İl Özel İdaresinden bir üye olmak üzere toplam sekiz üyeden oluşturulan İl Mera Komisyonu ile bu Komisyona bağlı olarak, Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü bünyesinde görev yapan 3 teknik ekip vasıtası ile çalışmalar yürütülmektedir.

Mera Tespit ve Tahdit Çalışmaları 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamında 2013 yılı itibariyle 1, 2 ve 3 nolu Mera Teknik Ekiplerimizce İlimizde mera tespit çalışmaları yapılmamış 164 adet köy / mahallede tespit çalışmalarına başlanılmış olup söz konusu çalışmaların bitirilmesi planlanmaktadır.

4342 sayılı Mera Kanunu’nun 1. ve 5. maddeleri gereğince ilimizde bulunan mera alanları ile mera olabilecek alanların tespit çalışmaları aşağıdaki gibidir.

KÖY VE 2013 YILI SIRA TESPİT VE TESPİT İLÇELER MAHALLE YAPILAN TESPİT TAHSİS NO TAHDİT YAPILAMAYAN SAYISI TESPİT

1 MERKEZ 99 35 90 1 1 9

2 ADİLCEVAZ 43 0 43 12 12 0

3 AHLAT 41 0 41 11 11 0

4 GÜROYMAK 54 9 54 1 1 0

5 HİZAN 84 46 82 0 0 2

6 TATVAN 80 36 78 5 5 1

7 MUTKİ 74 22 70 7 7 4 GENEL TOPLAM 475 148 458 37 37 16

Mera Islah ve Amenajman Projeleri ve Gerçekleştirilen Çalışmalar: İlimizde 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamında yürütülen mera ıslah ve amenajman projeleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

İLÇESİ KÖYÜ BAŞLAMA YILI BİTİŞ YILI PROJENİN ALANI (Da.) AHLAT DİLBURNU 2010 2013 5.590

2013 yılı içerisinde mera ıslah çalışmaları kapsamında İlimiz Ahlat İlçesi Dilburnu Köyünde, 1.110 dekar alanda 10 ton Amonyum Nitrat (%33) gübresiyle ilkbahar gübrelemesi ve 1110 dekar alanda 9,63 ton TSP (Triple süperfosfat) gübresiyle sonbahar gübrelemesi yapılmıştır.

Çayır Mera ve Yem Bitkileri Üretimini Geliştirme Projesi 2013 yılı Çayır Mera ve Yem Bitkileri Üretimini Geliştirme Projesi kapsamında 1.800 kg (yonca) tohumlukları ile 50 torba silajlık mısır tohumu üreticilere dağıtılarak ekimi sağlanmıştır. Ayrıca 2014 yılı ilkbaharında üreticiler tarafından ekimi yapılmak üzere 116 torba (her torbada 50.000 adet ) silajlık mısır tohumu alımı yapılmıştır.

Mera Kanunu 14. Madde Tahsis Amacı Değişikliği İşlemleri 2013 yılında Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şubesi Mera Birimince sürdürülen 4342 sayılı Mera Kanunu 14. Madde Tahsis Amacı Değişikliği işlemleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

TALEP TAD'IN TAHSİS KÖY/BELDENİN PARSEL TOPLAM TALEP EDEN YATIRIM TALEP EDİLEN İLÇENİN ADI DAYA EDİLEN ADI NO ALAN (m2) KURUM KONUSU TARİHİ ALAN NAĞI ALAN (m2) (m2) OVAKIŞLA BAYSAN BELEDİYESİ VE 5325 AHLAT 2.278.535 14/a MAD.İNŞ.SAN.T TAŞ OCAĞI 07.01.2013 110.100 - GÖLGÖREN 224 İC.LTD.ŞTİ. KÖYÜ ŞİRİNTEPE 567 549 GÜROYMAK UYGULAMA GÜROYMAK 789.050 14/d 12.02.2013 587.500 - MAHALLESİ 550 BELEDİYESİ İMAR PLANI

BİTLİS İL MİLLİ DEĞİRMENKÖY GÜROYMAK 399 68.253 14/c EĞİTİM OKUL YAPIMI 25.02.2013 7.219 - KÖYÜ MÜDÜRLÜĞÜ BİTLİS ATATÜRK GÖZETLEME MERKEZ 33-1 11.320 14/f EMNİYET 26.06.2012 5.198 - MAHALLESİ KULESİ MÜDÜRLÜĞÜ 14 ada 4 EVRENPAŞA Parsel-19 ADİLCEVAZ İLAVE İMAR ADİLCEVAZ 161.200 14/c 13.11.2012 161.200,00 - MAHALLESİ Ada 3 BELEDİYESİ PLANI Parsel 78 Ada 6,9 HIDIRŞAH ADİLCEVAZ İLAVE İMAR ADİLCEVAZ ve13 30.280 14/c 13.11.2012 30.280,00 - MAHALLESİ BELEDİYESİ PLANI Parsel ADİLCEVAZ ÇAYIR SOSYAL TESİS ADİLCEVAZ 176-21 2500,00 14/c İLÇE EMNİYET 31.07.2012 2500,00 - MAHALLESİ YAPIMI MÜDÜRLÜĞÜ 103-208- 206-315- DEVELİK- KARAYOLLARI 290-281- AHLAT ÇUKURTARLA 174.468.854 14/c 11.BÖLGE YOL YAPIMI 01.08.2012 67.609 - 284-119- KÖYLERİ MÜDÜRLÜĞÜ 314-107- 94 KARAYOLLARI YOL BOYU TESİS ADİLCEVAZ ALACAATLI MAH. 104-1 45200,00 14/c 11.BÖLGE 26.09.2013 12832,43 - SAHASI MÜDÜRLÜĞÜ BARİT MADENİ TABANÖZÜ TURAP MERKEZ 331 5940000,00 14/a ARAMA 02.07.2013 15500,00 - KÖYÜ MAD.LTD.ŞTİ. FAALİYETİ Talep Başbakanlık AKŞAR NAZAR HİDROELEKTRİK oluru HİZAN AKŞAR KÖYÜ 135-1 301249,00 14/ğ 05.04.2013 4367,00 ENERJİ A.Ş. SANTRALİ YOLU aşamasında Komisyonca reddedildi

2013 Yılı Göçere Mevsimlik Mera Kiralama İşlemleri: 2013 yılında 9 köyümüzde 13209 hektar ihtiyaç fazlası mera alanı İl dışından gelen göçerlere mevsimlik olarak kiralanmıştır. Ayrıca 2013 yılı içerisinde 7 kişi muvafakat aldıkları ya da kendilerine ait tapulu çayır-tarla vasfındaki arazilerinin göçerlere kiralanabilmesi için, İl Müdürlüğümüzden Otlatma Kapasitesinin belirlenmesini talep etmişlerdir. İl Mera Teknik Ekibimiz de toplam 8.523 dekar yüzölçümlü tapulu arazide yapmış olduğu çalışmada, 641,2 BBHB (6.412 koyun) otlayabileceğini tespit etmiş ve dilekçe sahiplerine resmi yazıyla bildirmiştir.

KÖY/ KİRALANAN KİRALAMA SÜRESİ KİRALAMA ALAN (ha.) İLÇESİ BELEDİYE (Meralar) (Mevsimlik) BAŞLANGIÇ YILI Güroymak Çıtak Mera 860 5 Ay 2013 Ahlat Serinbayır Mera 4274 5 Ay 2013 Merkez Ağaçköprü Mera 1572 5 Ay 2013 Merkez Sarpkaya Mera 503 5 Ay 2013 Mutki Yeniköy Mera 500 5 Ay 2013 Ahlat Uludere Mera 1227 5 Ay 2013 Tatvan Odabaşı Mera 784 5 Ay 2013 Tatvan Dalda Mera 300 5 Ay 2013 Ahlat Taşharman Mera 3189 5 Ay 2013

Satış ve Diğer Yapılması Düşünülen Tasarruf İşlemleri Bitlis Milli Emlak Müdürlüğü ve İlçe Malmüdürlüklerinden gönderilen Tescil-Tahsis-Satış yazılarıyla ilgili olarak; İl Mera Komisyonumuza bağlı olarak çalışan Mera Teknik Ekiplerimiz zeminde gerekli çalışmaları yaparak söz konusu alanlara ilişkin raporları düzenleyerek ilgili kurumlara bildirmiştir.

Mera Şikayetleri (Meraya Yapılan Tecavüzler) Mera Kanunu’nun 19. Maddesi gereğince; İlçe Kaymakamlıkları ile Valilik Makamı’na intikal eden mera şikayetleri (meraya yapılan tecavüzler) hakkında İl Mera Teknik Ekipleri tarafından yerinde yapılan tespit ve incelemelerin sonucuna göre 3091 sayılı Taşınmaz Mallara Yapılan Tecavüzlerin Önlenmesi veya 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 75. Maddesi kapsamında gerekli işlemlerin yapılması için ilgili birime bilgi verilmektedir.

2013 YILI BİTKİ SAĞLIĞI UYGULAMALARI

Bitki Sağlığı Toplantıları: İlimiz geneli Bitki Sağlığı ve Karantina Programı ve Prensipleri kapsamında tüm ilçelerimizin katılımı ile teknik personel eğitimi düzenlenmiş olup 2013 yılında yapılacak çalışmaların değerlendirilmesi ve programı yapılmıştır. Eğitime merkez ve ilçelerden 16 kişinin katılımı sağlanmıştır. Toplantıda aşağıdaki konuların değerlendirme ve programlaması yapılmıştır.  Çekirge Mücadelesi  Süne Mücadelesi  Tohumculuk Piyasasının Denetimi  Zirai Mücadele Alet ve Makineleri Bayi Kontrolü  Bitki Koruma Ürünleri Bayi Kontrolleri  Bitki Sağlığı Konularında Çiftçi Eğitimleri  Bitki Koruma Ürünlerinin Kayıtlarının Tutulması ve İzlenmesi Çalışmaları  Entegre Mücadele Projeleri  Özel Sürvey Programları  Diğer Zirai Mücadele Uygulama Programı  Bitki Pasaportu Sistemi ve Operatörlerin Kayıt Altına Alınması

Bitki Hastalık ve Zararlıları İle Mücadele: Üreticilerin mücadele yöntemlerini bizzat kendileri uygulayıp, Müdürlüğümüzce piyasa da ilaç ve alet bulundurulmasını sağlamak ve çiftçilerimize mücadele konularında bilgi verilerek program uygulatılmaktadır. İlimizin bitkisel ürünlerine zarar vermesi beklenen 28 adet hastalık ve zararlı programa alınmıştır. Program çerçevesinde yürütülen sürveylere bağlı olarak, ekonomik zarar eşiğinin üzerindeki hastalık ve zararlılara karşı ilaçlamalar önerilmektedir.

İlimizde yetiştirilen kültür bitkilerinde görülen hastalık ve zararlılarla mücadele yöntemlerini üreticilerimize benimseterek, ürün kayıplarının önüne geçmek ve zirai mücadele ilaçlarının bilinçsiz ve kontrolsüz kullanımını engellemek amacıyla, şubemizce ilimiz ilçe ve köylerinde çiftçi eğitim toplantıları yapılmaktadır.

En önemli mücadele konuları olarak; Süne, Çekirge, Fındık kurdu, Yaprak Biti, Meyve iç Kurdu zararlıları ile Ceviz Antraknoz hastalığı gelmektedir. Söz konusu hastalık ve zararlılarla ilgili olarak mücadele dönemleri de dikkate alınarak üreticilerimizin bilgilendirilmesi amacıyla çiftçi toplantıları düzenlenmektedir. Aşağıdaki tabloda İlimiz genelinde sürvey çalışmaları yapılmakta ve çiftçiler ilgili konularda bilgilendirilmektedir.

BİTLİS İLİ 2013 YILINDA UYGULAN ZİRAİ MÜCADELE PROGRAM ÇALIŞMALARI Mücadele Toplam Ekiliş Mücadele Program Zarar Adı Birimi Şekli Alanı (da) Metodu Değeri TL D.ZM.U 2.079 Bağ Küllemesi Kimyasal 520 Da D.ZM.U 431.553 Buğday Pas Hastalıkları Kimyasal 5.500 Da D.ZM.U 431.553 Buğday Sürme Hastalıkları Kimyasal 1000 Da D.ZM.U 431.553 Buğday Arpa Geniş yapraklı Yabancı Otlar Kimyasal 500 Da D.ZM.U 431.553 Süne Kimyasal 10.000 Da D.ZM.U 476.182 Tarla Fareleri Kimyasal 1.700 Da D.Y.M. 476.182 Yerli Çekirge Kimyasal 10.000 Da D.ZM.U 9.461 Yaprakbükenler Kimyasal 43 Da D.ZM.U 9.461 (Meyvede) Yaprakbitleri Kimyasal 100 Da D.ZM.U 9.461 Akarlar (Meyvede) Kimyasal 45 Da D.ZM.U 9.461 Ağ Kurtları Kimyasal 555 Ton D.ZM.U 9.461 Armut Karalekesi Kimyasal 25 Da D.ZM.U 9.461 Elma İçkurdu Kimyasal 414 Da D.ZM.U 9.461 Elma Karalekesi Kimyasal 60 Da D.ZM.U 3.502 Meyve Monilyası(Mumya) Kimyasal 15 Da D.ZM.U 7.013 Sebzelerde Bozkurt Kimyasal 730 Da D.ZM.U 7.013 Sebzelerde Danaburnu Kimyasal 1.500 Da D.ZM.U 7.013 Sebzelerde Kırmızı Örümcekler Kimyasal 240 Da D.ZM.U 7.013 Sebzelerde Yaprakbitleri Kimyasal 1.340 Da D.ZM.U 7.013 Domates,Patlıcan ve Patateste Erken Yaprak Yanıklığı Kimyasal 305 Da D.ZM.U 7.013 Fasulye Antraknozu Kimyasal 5 Da D.ZM.U 7.013 Kabakgillerde Külleme Kimyasal 195 Da D.ZM.U 37.616 Patates Böceği Kimyasal 820 Da D.ZM.U 37.616 Patates Mildiyösü Kimyasal 320 Da D.ZM.U 37.616 Patateste Adi Uyuz Kimyasal 420 Da D.ZM.U 343.217 Yonca Hortumlu Böceği Kimyasal 7.000 Da D.ZM.U 7.026 Fındık Kurdu Kimyasal 250 Da D.ZM.U 7.026 Ceviz Antraknozu Kimyasal 2.575 Da Sürvey çalışmaları kapsamında Tatvan ilçemizden alınan domates bitkisi Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsüne gönderilmiş yapılan incelemede stolbor hastalığı tespit edilmiş konu ile ilgili çiftçiler bilgilendirilmiştir.

Özel Sürvey Çalışmaları Aşağıdaki tabloda karantinaya tabi hastalık ve zararlı etmenler İlimizde 2013 yılında özel sürvey kapsamında değerlendirilmiş, İlimizde tarımı yapılan bitkilere yönelik Diğer Zirai Mücadele Uygulamaları kapsamında üretim sezonu boyunca arazilerde kontrol çalışmalarına devam edilmektedir. Sürvey çalışmalarının zamanında yapılabilmesi için merkez ve ilçelerde teknik personelden oluşan 5 Sürvey Ekibi oluşturulmuştur. Aşağıdaki tabloda karantinaya tabi hastalık ve zararlı etmenler İlimizde 2013 yılı özel sürvey kapsamında değerlendirilmiştir. Gerek ticari olsun gerek Sertifikalı tohum üretim alanlarındaki sürveylerde herhangi bir zirai karantina etmenine rastlanılmamıştır.

BİTLİS İLİ 2013 YILI ÖZEL SÜRVEY PROGRAM UYGULAMALARI Sürvey Konusu Program Yapılan Sürvey (Da) Bakteriyel Solgunluk ve Patates Kahverengi Çürüklüğü Keşif 4349 Epitrix Similaris Keşif 4349 Patates Halkalı Çürüklüğü Keşif 4349 Patates Siğili Keşif 4349 Patates Kist Nematodu Keşif 4349 Şarka Virüsü Keşif 63

Entegre Mücadele Entegre Mücadele kapsamında Tatvan İlçemizde Elma Entegre Mücadelesi için 75 dekar elma bahçesi için 10 çiftçi ve Ahlat İlçemizde Patates Entegre Mücadelesi için de 500 dekar ve 10 çiftçi programa alınmıştır. 2013 yılı üretim sezonunda teorik ve pratik olmak üzere entegre mücadele eğitimleri verilmiştir. Proje sonucunda çiftçiler ile iyi ilişkiler kurulmuş ve bitki sağlığı konularında

daha duyarlı ve bilinçli bir yetiştiricilik sağlanmıştır..

Şarka Virüsü İlimizin sert çekirdekli meyve ağaçlarında Şarka virüsünden ari olarak kalmasını sağlamak için 2013 yılında şarka Virüsü Mücadele Projesi kapsamında sürvey çalışmaları yapılmış olup 12 adet yaprak numunesi alınarak DZMA Enstitüsüne gönderilmiştir ve yapılan incelemelerde şarka virüsü etmenine rastlanmamıştır.

Pestisit Kalıntı Denetimi İlimiz Tatvan İlçesinden alınan 2 Adet domates numunesi ve Hizan İlçemizden alınan 2 adet üzüm numunesi Çanakkale Gıda Kontrol Laboratuar Müdürlüğüne gönderilmiş ve yapılan incelemelerde pestisit kalıntısına rastlanmamıştır.

Süne Mücadelesi: İlimizde Adilcevaz İlçesinde 2009 yılında tespit edilen süne zararlısı 2011 yılında programa alınarak, mücadele uygulaması için çiftçilere yoğun bir şekilde eğitim verilmiştir. 2013 yılında 4 personelden oluşan bir ekip ile çalışmalar yapılmıştır. Çalışma kapsamına İlimiz Adilcevaz ilçesi Aygır Gölü ve Yıldız Köyleri programa alınmıştır. 2013 yılında sürveylerde yapılan tespitler kimyasal ilaçlamayı gerektirecek zarar eşiğine gelmedikleri tespit edildiğinden kimyasal ilaçlamaya gidilmemiştir. 2014 yılı programı 5.000 Dakar olarak programa alınmıştır. Ekim ayında Diyarbakır Zirai Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünden konu uzmanlarının katılımı ile Adilcevaz İlçe Müdürlüğünde teorik eğitim, pratik eğitim olarak ta arazide sonbahar kışlak sayımı gerçekleştirilmiştir.

Devlet Yardımı Mücadelesi (Çekirge Mücadelesi): 2013 yılı içinde İlimiz, Hizan, Güroymak ve Mutki İlçelerine bağlı köylerde 10.000 dekar alanda yerli çekirge mücadelesi programlanmıştır. Program dâhilinde merkez ve ilçelerde Temmuz ayı sonu itibari ile 6300 dekar alanda kimyasal mücadele yapılarak 252 litre ilaç kullanılmıştır. 2014 yılı için 7.500 dekar alan programa alınmış olup öngörülen ilaç miktarı 300 litredir. Birkaç yıldır ekonomik zarar eşiğine ulaşan yerli çekirgelere karşı kimyasal mücadele yapılarak, çekirgelerin bu bölgelerdeki tarımsal ürünlere zarar vermeleri büyük oranda engellenmiştir.

Fidan Satış Yerlerinin Kontrolü: İl ve İlçe Müdürlüğümüz teknik elemanlarınca erken ilkbaharda ilimize diğer illerden gelen 10 fidan satıcısının getirdiği çeşitli meyve fidanı (elma, armut, ceviz, kiraz, şeftali) satış yerlerine konuşlandırılmış olup kontroller yapılmıştır. Yapılan kontroller neticesinde karantina kapsamında herhangi bir hastalık etmenine rastlanılmamıştır. Gelen fidanların bitki pasaportu sistemi kayıtları kontrol edilmiştir. Bitkisel Üretimde Kullanılan Kimyasalların Kayıt Altına Alınması Çalışmaları: İlimizde üretimi yapılan bitkisel ürünlerde görülen hastalık ve zararlılara karşı kullanılan zirai mücadele ilaçlarının daha bilinçli kullanılması ve ilaç kalıntılarına bağlı çevre kirlenmelerinin en aza indirilmesi amaçlanmaktadır. Bu bağlamda reçete yazma belgesi bulunan teknik elemanlarca 2013 yılı içerisinde ilaçlama eşiğine gelen hastalık ve zararlılara yönelik 324 adet zirai ilaç reçetesi yazılmıştır. Ayrıca bitkisel üretimde kullanılan bitki koruma ürünlerinin kayıtlarının tutulması ve izlenmesi amacı ile çiftçilere 72 adet üretici kayıt defteri verilmiştir.

İlimizde mevcut bulunan Bitki Koruma Ürünleri ve Zirai Mücadele Alet ve Makine Bayileri düzenli olarak kontroller yapılmaktadır.

2013 Yıllı Zirai İlaç Ve Zirai Alet-Makine Bayilerin Denetim Tablosu: Mevcut Bayi Yıl İçerisinde yapılan Ruhsat Verme Ruhsat FAALİYET KONUSU Sayısı Kontrol sayısı İptali Zirai Mücadele 8 12 1 1 İlaçları Bayi Zirai Mücadele Alet ve 5 6 1 --- Makineleri Bayi

Bitki Pasaportu Sistemi ve Operatörlerin Kayıt Altına Alınması:

Bitki Pasaportu Sistemi ve Operatörlerin Kayıt Altına Alınması Hakkında Yönetmelik kapsamında 2013 yılında 3 sertifikalı tohumluk patates üreticisi ve 25’i yemeklik patates üreticisi olmak üzere toplam 28 kişi kayıt altına alınmıştır. Kayıt öncesi muhtarlara ve çiftçilere kayıtlarının yapılması çağrısında bulunulmuş ve ticari amaç güden üreticiler operatör olarak kayıt altına alınmıştır. Bitki pasaportu ve sistemine kayıt edilmesi zorunlu olan Patates, fidan v.b sevkiyatları ile ilgili Bitlis İl Jandarma Komutanlığına bağlı karakollardan personellerin katılımının sağlandığı bir eğitim toplantısı yapıldı

Tohumculuk Faaliyetlerimiz:

Tohumculuk Kanunu kapsamında İlimizde bitkisel üretimde kullanılacak tohumlukların çeşit safiyetini devam ettirmek, fiziksel özelliklerini muhafaza etmek, verim ve kalitede arzulanan hedefe ulaşmak ve de dolaysıyla üreticilerimize sertifikalı tohumluk kullandırmak amacıyla tohumluk bayii denetim, ruhsatlandırma ve tohumluk sertifikalandırma çalışmaları teknik elemanlarımızca yapılmaktadır. İlimizde 3 adet sertifikalı tohum üreticimiz bulunmakta olup 1 üreticimiz ise başvurusunu yapmış olup gerekli izin ve belge işlemleri devam etmektedir.

SERTİFİKALI PATATES ÜRETİMİ Toplam Ekim Alanı (da.) Toplam Üretim Miktarı(Ton) 2008 164 820 2009 441 2.200 2010 600 3.315 2011 803 4.015 2012 1.480 8.615 2013 2.253,62 12.533 (Tahmin)

İlimizde geniş bir alanda üretimi yapılan yemeklik patateslerin, sertifikalı tohumluk ihtiyacını karşılamak ve Patateste Karantina Etmeni Zararlı Organizmaların görüldüğü bölgelerden gelebilecek hastalıklı patateslerin İlimiz topraklarına bulaşmasını önlemek amacıyla 2008 yılından 27

itibaren sertifikalı tohumluk patates üretimine ağırlık vermekteyiz. 2008 yılında 441 dekar alanda sertifikalı patates tohumluğu üretimi yapılırken 2013 yılında 2.253,62 dekar alanda üretimlerimiz devam etmektedir. 2013 yılında sertifikalı patates üretilmesi amacıyla 2.304 dekarlık tarım arazisinden, ekim öncesi 255 adet toprak numunesi alınarak, Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsüne gönderilmiş ve numune sonuçları temiz gelmiştir. 5553 Sayılı Tohumculuk Kanunu, 15.05.2009 Tarih ve 27229 Sayılı Tohumculuk Sektöründe Yetkilendirme ve Denetleme Yönetmeliği ve 03.07.2009 Tarih ve 27277 Sayılı Meyve ve Fidan Üretim Materyali Sertifikasyonu ile Pazarlaması Yönetmeliği çerçevesinde yapılan çalışmalar aşağıya çıkarılmıştır. İlimiz genelinde bulunan 7 adet tohumculuk bayisi belirli bir periyotla kontrol edilmiştir.

Ruhsatı Yapılan Toplam Bayii Bu yıl ruhsat İptal Denetim Bayii 2013 Yılı Tohum Bayileri Sayısı Verilen Edilen Sayısı Sayısı 7 2 1 20 7

Gübre Bayilerinin Denetlenmesi: İlimiz merkezi ile ilçelerinde faaliyet gösteren 23 adet gübre satış bayii bulunmaktadır. Bu işletmeler bayilik sözleşmesi, tescil belgeleri, depo şartları ve etiket bilgileri yönünden denetlenmiştir. 2013 yılı içerisinde ilimiz genelinde faaliyet gösteren 24 gübre bayiimiz 58 defa denetlenmiştir. Ayrıca denetimler sırasında 2 bayimizden alınan gübre numuneleri GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğüne gönderilmiş olup analiz sonuçlarının uygun olduğu tespit edilmiştir. Merkez Adilcevaz Ahlat Güroymak Hizan Mutki Tatvan Toplam Gübre Satış 2 3 8 2 3 0 5 24 Bayii Sayısı Denetim 4 15 47 34 4 0 15 119 Sayısı

2013 Yılı Bitlis İl Geneli Toplam Gübre Tüketimi /Ton GÜBRE CİNSİ ADİLCEVAZ AHLAT GÜROYMAK HİZAN TATVAN TOPLAM %26 A.N. 692,75 16 256,85 965,60 %26 CAN 208,00 208,00 %33 A.N. 347,3 625,4 252,2 3,35 78,35 1306,6 % 21 A. Sülfat 33,25 380,85 414,1 10+20+20 47 31 78 15-15-15 ME 197 197 20-20-0 Kompoze 58,55 58,55 20-20-20 Süper Ekin 28 28 POTASYUM NİTRAT 4,5 4,5 15-15-15 ZN 43,35 30,885 74,235 20-20-0 NP 2,06 2,06 TSP 4,05 60 64,05 DAP(18-46) 58,65 616,55 23,6 3,75 96,35 798,9 ÜRE ( % 46) 58,55 693,6 303,5 9,565 811,6 1876,815 Kompoze (15-15-15) 130,55 16,5 147,05 Kompoze (12.30.12) 920 TOPLAM 796,10 3465,685 683,3 18,725 2179,65 6223,46

HAYVAN SAĞLIĞI, YETİŞTİRİCİLİĞİ VE SU ÜRÜNLERİ ÇALIŞMALARI İlimizde hayvan sağlığı çalışmalarında Bakanlığımız program ve hedefleri basarıyla gerçekleştirilmektedir. İlimizdeki büyükbaş hayvan varlığının tamamı TÜRKVET kapsamında kayıt altına alınmıştır. TÜRKVET sisteminde kayıtlı işletme sayısı 25.853’dir. Hayvancılık isletmelerinin kayıt altına alınarak hastalık, aşılama, hayvan hareketlerinin kontrolü ve denetlenmesi amacıyla Türk-Vet veri tabanı kullanılarak işletme ve hayvanların bilgisayar ortamında güncellenmesi çalışmaları sürdürülmektedir. 3.3.1. Hayvan Aşılama ve Sağlık Taramaları Hayvan hastalık ve zararlıları ile mücadele programı kapsamında Brucella, PPR ve Şap aşılaması program dahilinde tek periyot, halinde uygulanmış olup rutin tarama kontrolleriyle hastalıklardan koruma çalışmaları sene boyu aralıksız olarak devam etmektedir. 5996 sayılı Kanun gereğince salgın hayvan hastalıkları ile ilgili ihbarlar aynı gün içinde mahallinde değerlendirilmektedir. Hastalığın durumuna göre ölen hayvanlardan marazi madde alınarak incelenmek ve araştırılmak üzere ilgili Araştırma Enstitülerine gönderilmektedir. Laboratuar sonuçlarına göre gerekli idari ve fenni tedbirler yerinde alınmaktadır. Programlı brucella aşılaması neticesinde ilkbahar ve sonbahar dönemlerinde ilimizdeki küçükbaş hayvanların %68,04’i programlı PPR aşılaması neticesinde sonbahar döneminde ilimizdeki küçükbaş hayvanların %72,64‘i ve Programlı Şap aşılaması neticesinde sonbahar döneminde ilimizdeki Büyükbaş Hayvanların % 85’i aşılanmıştır. 2013 yılında Bitlis il genelinde yapılan hayvan hastalık ve zararlıları ile mücadele çalışma sonuçları çizelgedeki gibidir.

Hastalığın Adı Uygulama Sonuçları Program Mihrak Sayısı Gerçekleşme % si İlkbahar Sonbahar Kampanya Aşılanan Toplam İlkbahar Sonbahar Faal Sönen (*) (**) Dışı (***) Hayvan sayısı Şap B.Baş 32.680 14.267 46.947 % 39,66 2 9 K.Baş 20.129 20.129 Koyun-Keçi Bru. Genç 204.134 204.134 % 68,04 Koyun Keçi Vebası 246.992 246.992 % 72,64 Sığır Brusellozu Genç 1.452 1.452 % 5,80 1 Şarbon B.Baş 3.836 3.836 1 5 K.Baş 8.038 8.038 Kuduz K.Köpek 372 372 1 Enteretoxemia K.B. 62.627 62.627 Koy-Keçi Çiçek 19.780 19.780 Keçi Ciğer Ağrısı 4.100 4.100 Agalactia 10.500 10.500 Cl.Perf.Type A 5.720 5.720 Yanıkara(Blackleg) 1.500 1.500 Theillerriosis 758 758 Newcastle 7.000 7.000 Sağlık Taraması 1.014.002 2 TOPLAM 204.134 281.124 158.627 643.885 5 16

Sağlık Taramaları: Program ve bildirim çerçevesinde ilimizde 12.247 işletmede toplam 1.014.002 baş hayvana sağlık taraması yapılmıştır.

BİTLİS İL/İLÇE BAZINDA 2013 YILINDA YAPILAN AŞI SAYILARI

Merkez Adilcevaz Ahlat Güroymak Hizan Mutki Tatvan Toplam Şap B.B. 11.434 3.250 9.485 7.170 3.243 6300 12.365 46.947 Şap K.B. 4.750 4.800 - 10.579 20.129 Bruc.Rev-1 Genç 22.751 40.000 19.192 21.550 26.179 28.500 45.962 204.134 K.Keçi Vebası 30.233 35.000 13.827 22.493 42.545 48.000 54.894 246.992 Sığır Brucellozisi 326 70 260 20 575 201 1.452 Şarbon B Baş 1.869 1.737 230 3.836 Şarbon K.Baş 2325 4.118 1.640 8.083 Kuduz K.Köpek 226 54 27 120 171 372 Enteretoxemia K.B. 11.600 16.000 26.150 8.877 62.627 Cl.Perf.Type A 5.720 5.720 Yanıkara(Blackleg) 1.500 1.500 Theillerriosis 8 750 758 K.Keçi Çiçek 4.400 5.300 10.080 19.780 Agalactia 3.400 5.700 1.400 10.500 Keçi Ciğer Ağrısı 3.500 600 4.100 Newcastle 7.000 7.000

2013 Yılında İl/İlçe Bazında Isırık Vakaları BİLDİRİLEN ISIRIK GİDİLEN VAKA MÜŞADEYE ALINAN VAKA İL/İLÇE VAKASI SAYISI SAYISI VAKA SAYISI SAYISI MERKEZ 12 12 1 YOK ADİLCEVAZ 10 10 2 YOK AHLAT 0 0 0 YOK TATVAN 29 29 9 YOK GÜROYMAK 2 2 0 YOK MUTKİ 2 0 0 YOK HİZAN 1 1 0 1 TOPLAM 56 54 12 1

Hayvanların Tanımlanması Ve Tescili İşlemleri: İlimizde 2013 yılında teknik personelimiz tarafından 18.323 adet büyükbaş hayvana ve 240.943 adet küçükbaş hayvana kulak küpesi takılarak kayıt altına alınmıştır.

2013 Yılında İl/İlçe Bazında Yapılan Büyükbaş Ve Küçükbaş Küpe Sayıları İL/İLÇE B.BAŞ KÜPE SAYILARI K.BAŞ KÜPE SAYILARI MERKEZ 1.239 20.125 AHLAT 3.521 24.800 TATVAN 2.560 52.500 ADİLCEVAZ 1.615 48.000 GÜROYMAK 3.697 24.835 HİZAN 3.348 47.183 MUTKİ 2.343 23.500 TOPLAM 18.323 240.943

2013 Yılında İl/İlçe Bazında Çıkan Salgın Hayvan Hastalıkları: ilimizde toplam 21 hastalık mihrakı görülmüş olup, bu mihraklardan 5 tanesi de faal durumdadır. Faal mihraklar için yasal çerçevede alınan idari ve fenni tedbirler devam etmektedir. İlimizde 2013 yılında görülen vakalar aşağıdaki gibidir. Bildirim No İlçe Mahalle/Köy İşletme No Hastalık Adı Çıkış Tarihi Onay Tarihi Sönüş Tarihi Ziyaret Ziyaret Tarihi Sayısı

13/13/00002 Merkez Yolyazı TR13-156022 Sığır Brucellosisi 15.02.2013 12.03.2013 22.04.2013 22.04.2013 3

13/13/00003 Tatvan Adabağ TR13-15836 Sığır Tüberkülozu 14.02.2013 25.02.2013 - 18.05.2013 14

13/13/00004 Ahlat Kınalıkoç TR13-160414 ŞAP - A 17.03.2013 01.04.2013 19.04.2013 19.04.2013 3

13/13/00005 Tatvan Bolalan TR13-15250 ŞAP - A 30.03.2013 05.04.2013 22.04.2013 22.04.2013 5

13/13/00008 Hizan Soğuksu TR13-10882 ŞAP - A 10.05.2013 22.05.2013 01.07.2013 01.07.2013 6

13/13/00010 Mutki Çitliyol TR13-158099 Newcastle (Yalancı Tavuk 30.04.2013 16.05.2013 30.05.2013 30.05.2013 4

Vebası)

13/13/00011 Güroymak Kavuklu TR13-169162 ŞAP - A 20.05.2013 28.05.2013 26.06.2013 26.06.2013 2

13/13/00015 Tatvan Kırkbulak TR13-15889 ŞAP - O 11.05.2013 20.05.2013 07.06.2013 07.06.2013 4

13/13/00017 Ahlat Kırıkkaya TR13-161096 ŞAP - A 25.04.2013 02.05.2013 27.06.2013 26.06.2013 3

13/13/00018 Tatvan Yelkenli TR13-157163 ŞAP - O 09.06.2013 10.06.2013 15.07.2013 15.07.2013 4

13/13/00019 Ahlat Bahçe TR13-5266 ŞAP- O 26.06.2013 03.07.2013 06.09.2013 06.09.2013 3

13/13/00020 Ahlat Alakır TR13-5446 ŞAP ? 12.07.2013 12.08.2013 12.08.2013 4

13/13/00021 Ahlat Otluyazı TR13-5673 Anthrax 08.08.2013 12.08.2013 11.09.2013 11.09.2013 11

13/13/00022 Ahlat Yuğurtyemez TR13-159599 Anthrax 13.08.2013 16.08.2013 12.09.2013 12.09.2013 3

13/13/00023 Tatvan Kısıklı TR13-158415 Anthrax 18.08.2013 21.08.2013 12.09.2013 12.09.2013 5

13/13/00024 Tatvan Sallıca TR13-15265 Anthrax 05.08.2013 19.08.2013 19.08.2013 5

13/13/00025 Merkez Çobansuyu TR13-1981 Anthrax 14.08.2013 16.08.2013 13.09.2013 13.09.2013 3

13/13/00026 Merkez Bölükyazı Anthrax 22.08.2013 26.08.2013 19.09.2013 19.09.2013 4

13/13/00027 Ahlat Yeniköprü TR13-6076 Şap ? 10.09.2013 10.09.2013 0

13-13/00028 Ahlat Kırıkkaya TR13-159212 Sığır Tüberkülozu 24.12.2013 24.12.2013 24.12.2013 1

13/13/1000005 Hizan Koçlu TR13-168562 KUDUZ 29.04.2013 30.04.2013 - 17.05.2013 3

2013 Yılında İl/İlçe Bazında Yapılan Suni Tohumlama Faaliyetleri: 2013 yılı içerisinde ilimizde toplam 5.097 büyükbaş hayvana suni tohumlama yapılmıştır. Suni tohumlamalar İlçe Müdürlüğümüz personelleri ve Serbest Veteriner Hekimler tarafından yapılmıştır. İlçe Müdürlüklerimiz ve Serbest Veteriner Hekimler tarafından yapılan suni tohumlamalara ait dağılım aşağıdaki gibidir: İl/İlçe Merkez Adilcevaz Ahlat Güroymak Hizan Mutki Tatvan Toplam Serbest Veteriner Hekim 647 39 1.783 1.377 8 213 784 4.851 İl/İlçe Müdürlüğü 61 60 123 0 2 0 0 246 Toplam 708 99 1.906 1.377 10 213 784 5.097

İlimizde 11 adet Serbest Veteriner hekim kliniği bulunmaktadır. Bu kliniklerin yıllık rutin olarak denetimi yapılmaktadır. İlçelere göre Kliniklerin dağılımı aşağıdaki gibidir. Merkez Adilcevaz Ahlat Güroymak Hizan Mutki Tatvan Toplam Serbest Veteriner 2 2 2 2 - - 3 11 Hekim Kliniği Sayısı

Denetimler ve Ruhsatlandırmalar: İlimizde mevcut 3 adet Belediye Mezbahası ve 2 adet özel mezbaha olmak üzere 5 adet Kırmızı Et Mezbahası mevcuttur. Mezbahalar yılda iki kez olmak üzere denetimleri yapılmış, eksikliği bulunanlar uyarılmıştır. Kesilen Küçükbaş Kesilen Büyükbaş TOPLAM MEZBAHALAR Hayvan Hayvan Adet Et (Kg) Adet Et (Kg) Adet Et (Kg) Tatvan Belediye Mezbahası 25.854 672.498 2.393 878.312 28247 1.550.810 Adilcevaz Bel. Mezbahası 1.673 36.800 121 26.514 1.794 63.314 Altun Et Ür.Gıda Hayv.İnş. San. Ve Tic.Ltd.Şti. 18.853 348.750 1.301 284.428 20.154 633.178 Efser Gıda San.Tic.Ltd.Şti. 85 16.421 85 16.421 Güroymak Belediye Mezbahası 2.576 41.216 683 143.430 3.259 184.646 TOPLAM 48.956 1.099.264 4.583 1.349.105 196.286 2.448.369

2013 Yılında İl/İlçe Bazında Yapılan Canlı Hayvan ve Hayvansal Ürün Sevkleri: İlimizden diğer illere sevk edilen hayvanların gerekli sağlık kontrolleri ve yönetmeliklerdeki zorunlu aşılamaların yapıldığı tespiti ile birlikte büyükbaş hayvanların küpelerinin takılmış olduğu kontrol edildikten sonra araçlar dezenfekte edilerek sevklerine müsaade edilmiştir. Salgın hayvan hastalıklarını önlemek ve gıda güvenliğinin sağlanması amacıyla il dışı yapılan bütün hayvan hareketleri ve hayvan maddelerinin muayeneleri yapıldıktan sonra sevklerine izin verilerek Yurtiçi Veteriner Sağlık Raporu düzenlenmektedir. İL/İLÇE K.BAŞ SIĞIR KOVAN - ET (Kg) DERİ (Kg) BAL SALYANG ATIK İÇ ARI (Kg) OZ (Kg) YAĞI MERKEZ 20.705 830 17.489 - 15.911 20.200 23.500 - TATVAN 23.554 2.617 1.633 - 122.290 35.050 - 2.200 kg

MUTKİ 8.558 331 4.276 - - - - - HİZAN 22.046 1.519 24.381 - - 11.620 - - ADİLCEVAZ 11.342 189 120 9.886 360.300 - - - AHLAT 7.731 2.061 4.879 - 11.435 26.080 - - GÜROYMAK 21.551 3.337 5.214 - 1.400 1.890 - - TOPLAM 115.487 10.884 57.992 9.886 511.336 94.840 23.500 2.200

2013 Yılında İl/İlçe Bazında Yapılan İthal Hayvan Sayıları: İlimizde 2013 yılında merkez ve İlçelerinde 3 firma/kişi tarafından yurt dışından ithal edilen toplam hayvan sayıları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. İl/İlçe SEVK EDEN İTHALATÇI İTHAL İTHAL İTHAL EDİLEN IRKI Tarihi GÜMRÜK /FİRMA ŞAHIS EDİLEN EDİLEN KOYUN SIĞIR HAYVAN GİRİŞ KAPISI ÜLKE HAYVAN SAYISI SAYISI Tatvan Edirne-Kapıkule Ziya KARÇIĞA Avusturya 30 Simmental 13.02.2013 Tatvan Edirne-Kapıkule Ziya KARÇIĞA Avusturya 7 Simmental 26.03.2013 Adilcevaz AHL Gümrük Dodan Tarım Avustralya 70 Dorper 25.05.2013 Müdürlüğü Hay.İşt.San.Tic. Adilcevaz AHL Gümrük Dodan Tarım Macaristan 310 Ile de 26.11.2013 Müdürlüğü Hay.İşt.San.Tic. france Ahlat Edirne-Kapıkule Sipan Tarım ve Hay. Avusturya 14 Simmental 25.07.2013 San. Tic. Ltd. Şti, Toplam 51 380

İl/İlçe Bazında 2013 Yılı Arı Konaklama Sayıları İL/İLÇE Konaklayan Kişi Sayısı Konaklayan Kovan Sayısı ADİLCEVAZ 3 799 AHLAT 14 4.414 GÜROYMAK 24 8.320 HİZAN 270 49.168 MERKEZ 49 12.542 MUTKİ 51 11.034 TATVAN 95 24.817 TOPLAM 506 111.094

Bitlis İli 2013 Yılı Ulusal Kalıntı İzleme Çalışmaları: Canlı Hayvanlar ve Hayvansal Ürünlerde Belirli Maddeler ile Bunların Kalıntılarının İzlenmesi İçin Alınacak Önlemlere Dair Yönetmelik” kapsamında ilimiz için ekonomik değeri yüksek olan İnek Sütü, Bal ve Alabalık ürünlerinde pestisitler kalıntıları bakımından 35 numune birincil üretim yapan işletmelerimizden alınarak analizlere gönderilmiştir. Gelen analiz sonuçları içerisinde şimdiye kadar menfi bir sonuç çıkmaması ilimiz arcılarının,su ürünleri yetiştiricilerimizin ve büyükbaş hayvan yetiştiricilerinin bu konudaki hassasiyetini ve eğitim çalışmalarının etkinliğini göstermesi açısından önemlidir.

Alınan Program Dahilinde Program Dahilinde Analiz Sonucu Numune Alınması Gereken numune Alınması Numune Sayısı Sayısı İnek Sütü 13 13 Negatif Bal 7 7 Negatif Balık 15 15 Negatif Toplam 35 35 Negatif

Su Ürünleri Yetiştiriciliği Faaliyetleri : İlimizde su ürünleri yetiştiricilik faaliyetleri, 1380 Sayılı Kanununa dayanılarak çıkarılan Su Ürünleri Yetiştiriciliği Yönetmeliği kapsamında yürütülmektedir. Müdürlüğümüzce su ürünleri tesislerinin işlemleri, denetimi, belgelendirilmesi, yetiştiricilik tesislerine teknik bilgi verilmesi, su kira sözleşmelerinin düzenlenmesi, ile komisyon çalışmalarına katılım, kurum görüşleri ve bilgilendirme faaliyetlerinde bulunulmaktadır. İlimizde iç sularda 9 adet su ürünleri tesisi bulunmakta olup, yıllık ortalama 625 ton alabalık üretimi yapılmaktadır. 13.02.2011 tarih ve 6111 sayılı Kanunun geçici 12. maddesi ile su kira sözleşmelerinin düzenlenmesi İl Özel İdare’lerden alınarak Bakanlığımıza verilmiştir. Bakanlığımızca 01.06.2011 tarih ve 27951 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yönetmelik kapsamında Müdürlüğümüzce 2012 yılında 9 adet su kira sözleşmesi düzenlenmiştir.

Su ürünleri tesisi Adet Kapasite (Ton- Mevcut (Ton- Yapılan denetim Adet/Yıl) Adet/yıl) Alabalık Tesisi 720 603,267 Yavru Balık 9 12.310.000 8.602.000 19

Su Ürünleri Avcılık Denetimi ve Su Kirliliği Çalışmaları 1380 sayılı Su ürünleri Kanunu ile; Su Ürünleri stoklarını korumak ve Su Ürünleri kaynaklarından ekonomik olarak yararlanmak da hedeflenmiştir. 1380 Sayılı Su ürünleri Kanununa göre, ticari balıkçılıkla iştigal eden gerçek kişiler ile bu amaçla kullanılan balıkçı teknelerine ruhsat tezkeresi düzenlenmesi zorunludur. Bu çalışmalar kapsamında, gerçek kişiler ve tekne ruhsatlarına ait vize, devir vb. işlemler Müdürlüğümüzce yapılmaktadır. İlimiz sınırlarında su ürünleri avcılığı yapan 33

gerçek kişilere, tüzel kişilere ve gemilere SUBİS’e ( Su Ürünleri Bilgi Sistemi-Balıkçılıkla ilgili verilerin girildiği bilgi sistemi) kaydedilip, sistemde ticari balıkçı tekne ve gerçek kişi ruhsat bilgileri, ruhsat vize ve iptal işlemleri, satış bildirimleri ve seyir defterlerinin girişi yapılmaktadır. 2013 yılında SUBİS’e (Su Ürünleri Bilgi Sistemi) kayıtlı Ruhsat tezkerelerinin sayıları aşağıdadır.

RUHSAT ÇEŞİDİ GERÇEK KİŞİ TÜZEL KİŞİ GEMİ YENİ VERİLEN 8 0 0 VİZE EDİLEN 4 0 2 İPTAL EDİLEN 0 0 0 DEVREDİLEN 0 0 3 YÜRÜRLÜKTEKİ 29 0 4 TOPLAM 41 0 9

Amatör balıkçı Belgesi, halen geçerli olan su ürünleri mevzuatına göre alınması ve bulundurulması zorunlu olmayan ve şu an için simgesel anlama sahip bir belgedir. Gerçek kişiler, 1380 sayılı Su ürünleri Kanunu gereğince, getirilen yasak, sınırlama ve sorumluluklara uymak şartıyla amatör balıkçılık yapabilirler. Bu kişilere müracaatları halinde, il müdürlüğümüzce “Amatör Balıkçı Belgesi” verilmektedir. 2013 yılında SUBİS’e kayıtlı Amatör Avcılık Belgelerinin sayıları aşağıdadır.

Amatör Balıkçı Misafir Amatör Amatör Balıkçılık Amatör Balık Avı Avlanma Belgesi Balıkçı Belgesi Turizm İzni Rehberi Belgesi Pulu Yeni Verilen 4 0 0 0 0 Yürürlükteki 21 0 0 0 0

1380 sayılı Su ürünleri Kanunu gereğince; İstihsal Yerlerinin Değiştirilmesi,Avcılıkta Patlayıcı ve Zararlı Maddelerin Kullanımının Denetimi,Su Ürünleri İstihsal Yerlerine Dökülmesi Yasak Olan Zararlı ve Kirletici Maddelerin Denetimi,İstihsal Vasıtalarının Vasıf, Şartları ve Bunların Kullanılmasının Belirlenerek Kontrol Edilmesi,Su Ürünleri Avcılığının Düzenlenmesi, Su Ürünleri Toptan ve Perakende Satış Yerleri Yönetmeliği ve bu doğrultuda usul, esas, yasak, sınırlama,yükümlülük,tedbir, kontrol ve denetim faaliyetleri yapılmaktadır. 2013 yılında Su ürünleri istihsali kontrolüne ilişkin yapılan faaliyetler aşağıdadır.

Balıklandırma Çalışmaları: İlimizde mevcut su kaynaklarında (özellikle Nazik Gölünde) aşırı, bilinçsiz ve yanlış avcılıktan dolayı balık stoklarında önemli bir miktarda azalma meydana geldiği görülmektedir. Bunun üzerine İl Müdürlüğümüzce gölde yapılan incelemelerde balık stokunun bitme noktasında olduğu görülmüş ve ilgili kamu, sivil toplum kuruluşların görüşü de alınarak Nazik Gölünün avcılığa kapatılması hususu Bakanlığımıza teklif edilmiştir. Bu teklif üzerine Bakanlığımızca 2010 yılından itibaren Nazik Gölü su ürünleri avcılığına tamamen kapatılmıştır. İl Müdürlüğü olarak su ürünleri istihsalinin gelişmesi, mevcut balık stokların azalmadan avlanılması ve mevcut yetiştiriciliğin daha iyi duruma gelebilmesi için yaptığımız yoğun çalışmalar kapsamında ilimizin önemli su kaynaklarından olan Nazik Göllünde özellikle sazan balığının avcılığının sürdürülebilir olması, balık stoklarının yeniden canlanması amacı ile 2011 yılı içerisinde Elazığ DSİ Bölge Müdürlüğünden uygun koşullarda taşınarak Nazik gölüne 50.000 adet yavru balık ile balıklandırma çalışması yapılmıştır.

Balıklandırılan Yer Türü Miktarı Nazik Gölü Sazan 50.000 2012 Yılı içerisinde Balıklandırma Çalışması yapılmamıştır. 2013 yılı içerisinde Balıklandırma Çalışması yapılmamıştır.

Su Ürünleri İstihsali Kontrolü: İdari Para Yapılan Cezası Müsadere Talebiyle Kontrol Uygulanan Savcılığa İntikal Eden KONTROL ALANLARI Sayısı Olay Sayısı Olay Sayısı Denizler ve İçsular 18 1 0 Ürünün Karaya Çıkış Noktaları 0 0 0 Balıkçı Barınak ve Çekek Yerleri 0 0 0 Balıkhaneler, Top.Per. Satış Yerleri 47 1 0 Su Ür. Yet.’İşleme ve Değer. Tesisleri 19 0 0 Soğuk ve Donmuş Muh. Depoları 0 0 0 İhraç Kapıları 0 0 0 Toplam 84 2 0

Su Kirliliği Çalışmalarımız: Su Ürünleri Kanunu’nun 20. ve bu Kanuna istinaden çıkarılan Yönetmeliğin 11. maddesi gereğince; Müdürlüğümüzce belirlenen programlar çerçevesinde, İlimiz sınırları içerisinde yer alan su ürünleri istihsal yerleri olan alıcı ortamlardan tespit edilen 4 adet sabit numune alma istasyonlarından 4 adet numune alınarak analize tabi (Çinko, Demir, Bakır, Potasyum, Sülfat, Sülfit, Amonyum iyonu, Nitrit iyonları, Nitrat iyonları, Fosfat iyonları, Klor ( Serbest ) analizleri) tutulmaktadır. Su kirliliği kontrolü yapılan yerlerde olumsuzluğa rastlanılmamıştır. 2013 yılında İlimizde bulunan Alıcı ve Atık su ortamlarında Su Kirliliği açısından yapılan denetimlerimiz aşağıdaki gibidir.

Denetlenen Yer Denetim Sayısı Alınan Numune Sayısı Van gölü,Tuğ Çayı (Tatvan) 12 12 Harabeşehir (Ahlat) 3 3 Van Gölü,Tatvan 12 12 Bitlis Deresi ( Şehir çıkışı) 12 12 Güroymak (Şelale) 9 9 TOPLAM 48 48

İlimizde 2013 Yılında Merkez ve İlçelerinde Yapılan Su Ürünleri Denetim Sayıları Aşağıdaki Tabloda Belirtilmiştir.

DENETİM YAPILAN DENETİMİN TOPLAM YAPILAN İŞLEM EL AYKIRILIK KESİLEN KESİLEN TARİHİ DENETİMİN EL EL KONULAN NEDENİ CEZA CEZA YERİ SAYISI SAYISI KONULAN KONULAN AV ARACI SAYISI MİKTARI ÜRÜN ÜRÜNÜN TL TÜRÜ MİKATRI KASA KG Ocak- 12 Aralık MERKEZ (Perakende) 12 ------Ocak- 23 25. Mad. Aralık TATVAN (Perakende) 23 İnci Kefali - 100 - İhlali-Y.Ü.İst. 2 1.846,00 20 (Nazik Gölü, Van Gölü, Monoflament Ocak-Aralık AHLAT Pareknede) 20 - - - Ağ - - - 7 Ocak-Aralık HİZAN (perakende) 7 - - - - - 3 (Aygır Ocak-Aralık Adilcevaz Gölü) 3 ------TOPLAM 65 65 0 100 0 2 1.846,00

Nitrat Kirliliği Çalışmaları : AB müktesebatına uyum çalışmaları çerçevesinde “Tarımsal Kaynaklı Nitratın Neden Olduğu Kirliliğe Karsı Suların Korunması” direktifine karşılık 18 Şubat 2004 tarih ve 25377 sayılı Resmi Gazetede “Tarımsal Kaynaklı Nitrat Kirliliğine Karsı Suların Korunması Yönetmeliği” yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yayınlanmış olan bu Yönetmelik çerçevesinde hassas alanların tespitine yönelik olarak tarımsal kaynaklı nitratın sularda yarattığı kirlenmenin boyutunu belirleyebilmek için Müdürlüğümüzce İlimiz sınırları içerisinde tespit edilen 4 adet sabit ölçüm istasyonlarında (Numune alma) yeraltı ve yüzey suları izlenmektedir. Temmuz 2004 de başlayan izleme programı doğrultusunda bu güne kadar yapılan çalışmalarda sularımızda nitrat kirliliği olmadığı görülmüştür. İlimizde 2013 Yılında Merkez ve İlçelerinde Yapılan Su Ürünleri Nitrat Su Kalitesi İzlemesi Sayıları aşağıdaki Tabloda belirtilmiştir.

İSTASYON Ko Zo UTM Su Yüzey A Y L A R du ne Koordinatı Yeral tı

NO N E Yüze Geniş

y lik İSTASYON Yeral Derin

ADI tı lik

EKİM

OCAK

MART

NISAN

ŞUBAT MAYIS

KASIM

EYLÜL

ARALIK

TEMMUZ

HAZİRAN AGUSTOS

TATVAN 38/4262 2652 YÜZ 3,3 4,2 7,2 4,3 5,5 7,7 2,1 12, 7,0 8,4 4,7 1 12 - TUĞ ÇAYI 043 11 EY 2 4 6 7 0 8 0 51 0 4 6 TATVAN 38/4263 2640 YÜZ N N N N 2,4 N N 3,5 N 2 171 ND - ND VAN GÖLÜ 864 21 EY D D D D 0 D D 8 D BİTLİS 38/4250 2453 YÜZ 1,8 3,0 2,5 9,6 4,6 15, 3,1 9,2 3,8 10, 4,3 DERESİ 17 - 107 38 EY 7 6 3 2 3 53 0 3 4 67 7 (şehir çıkışı) AHLAT 38/4290 2778 YÜZ 9,1 6,7 HARABEŞE 8 16 ------278 52 EY 0 3 HİR SUYU GÜROYMA 38/4274 2406 YÜZ 8,3 9,6 4,6 9,3 K ------089 99 EY 1 2 3 0 (ŞELALE)

HAYVANCILIK DESTEKLEMELERİ: 2013 Yılı Halk Elinde Ülkesel Manda Islahı Projesi Desteklemesi: İlimizde uygulanan Halk Elinde Ülkesel Manda Islahı Projesi kapsamında ödenecek destekleme tutarları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. İl/İlçe İşletme Malak Sayısı Manda Sayısı Toplam Manda Toplam Destek Sayısı Sayısı Tutarı (TL) Bitlis 353 143 2.127 2.270 1.396.850,00 TOPLAM 353 143 1.694 2.270 1.396.850,00

2013 Yılı Besi Erkek Sığır Desteklemesi: İlimizde Uygulanan Besilik Erkek sığır desteklemesi kapsamında ödenen destekleme tutarları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. İl/İlçe Birlil Adı Kişi Sayısı Karkas Hayvan Birim Toplam Destek Ağırlığı Sayısı Tutar Tutarı (TL) Adilcevaz ÖRGÜTSÜZ 2 1.032.000 3 300,00 900,00 Adilcevaz K.Et Ürt.Bir. 2 3.857.000 18 300,00 5.389,20 Ahlat ÖRGÜTSÜZ 21 9.448.000 40 300,00 12.000,00 Ahlat K.Et Ürt.Bir. 2 4.954.000 23 300,00 6.886,20 Güroymak ÖRGÜTSÜZ 5 1.592.000 7 300,00 2.100,00 Güroymak K.Et Ürt.Bir. 30 89.797.000 404 300,00 121.955,60 Hizan K.Et Ürt.Bir. 1 1.620.000 7 300,00 2.095,80 Merkez ÖRGÜTSÜZ 3 1.595.000 7 300,00 2.100,00 Merkez K.Et Ürt.Bir. 3 14.831.000 55 300,00 16.467,00 Tatvan ÖRGÜTSÜZ 25 9.841.000 44 300,00 13.200,00 Tatvan K.Et Ürt.Bir. 14 39.297.500 153 300,00 45.808,20 TOPLAM 108 177.864.500 761 228.902,00

2013 Yılı Su Ürünleri Desteklemeleri: İlimizde Uygulanan Su Ürünleri Desteklemesi kapsamında ödenen destekleme tutarları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

YAVRU DESTEKLEME ÜRÜN DESTEKLEME TOPLAM DEĞERLER İl/İlçe Toplam Toplam Yavru Toplam Toplam Ürün Toplam Ürün Toplam Destek Üretici Destek Miktarı Yavru Destek Destek Destek Tutarı Tutarı (TL) Sayısı (adet) Tutarı (TL) Miktarı (kg) (TL) Adilcevaz 1 0 0,00 3.754,00 2.440,10 2.440,10 Güroymak 1 0 0,00 12.500,00 8.125,00 8.125,00 Hizan 1 0 0,00 29.000,00 18.850,00 18.850,00 Ahlat 1 0 0,00 77.206,00 50.183,90 50.183,90 Tatvan 1 0 0,00 240.000,00 199.750,00 199.750,00 Merkez 3 0 0,00 198.347,00 172.325,55 172.325,55 Toplam 8 0 0,00 122.460,00 451.674,55 451.674,55

2013 Yılı Arılı Kovan Desteklemesi: İlimizde Uygulanan Arılı Kovan Desteklemesi kapsamında ödenen destekleme tutarları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. İl/İlçe İşletme (Arıcı) Sayısı Desteklenen Koloni Destekleme Tutarı (TL) Sayısı Adilcevaz 7 1.349 10.792,00 Ahlat 8 2.686 21.488,00 Güroymak 9 1.829 14.632,00 Hizan 220 48.614 388.912,00 Hizan Bal ürt 14 1.968 15.744,00 Merkez 96 19.395 155.160,00 Mutki 46 9.291 79.368,00 Tatvan 19 3.921 31.368,00 TOPLAM 419 89.683 717.464,00

2013 Yılında Brucella ve Tüberküloz Nedeniyle Ödenen Tazminat Tutarları: İlimizde Brucella ve Tüberküloz Hastalık Tazminat Desteği kapsamında ödenen Tazminat tutarları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

İl/ilçe İşletme Sayısı Hayvan Sayısı Tazminat Tutarları Merkez 1 1 2.546,00 TL Tatvan 1 402 1.329.021,36 TL TOPLAM 2 403 1.331.567,36 TL

2013 Yılı Çiğ Süt Desteklemesi: İlimizde 2013 yılı merkez ve İlçelerinde Çiğ süt desteklemesinden 1. 2. ve 3. Dönem 219 üretici yararlanmış olup, Toplam 219 üreticinin destekleme miktarları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

İlçe Adı Üretici Sayısı Fatura Adedi Süt Miktarı/lt Destekleme Miktarı/TL Ahlat (inek) 12 54 146.879 6.324,00 Ahlat (Soğt.İnek) 5 24 217.128 14.024,00 Ahlat ( Koyun) 2 7 96.100 19.220,00 Hizan ( Koyun) 32 111 343.282 68.656,00 Hizan (Keçi ) 1 4 4.400 880,00 Güroymak (Soğt.İnek) 1 10 172.110 12.818,00 Güroymak ( Koyun) 60 126 317.600 63.520,00 Mutki (inek) 1 3 6.750 270,00 Mutki ( Koyun) 23 97 290.800 58.600,00 Mutki ( Keçi ) 3 3 9.000 1.800,00 Tatvan (Soğt.İnek) 14 73 591.528 45.661,00 Tatvan (inek) 8 36 73.097 4.923,00 Tatvan ( Koyun) 21 83 365.020 73.004,00 Merkez (Soğt.İnek) 2 10 167.302 12.429,00 Merkez (inek) 2 4 32.419 1.296,00 Merkez (Keçi) 2 7 56.600 11.320,00 Merkez ( Koyun) 30 99 419.650 83.930,00 TOPLAM 219 751 3.309.665 478.675,00

HAYVANCILIK EĞİTİM VE YAYIM ÇALIŞMALARI

2013 Yılında Belgesiz ve Kaçak Hayvan Hareketleri Konusunda İl Genelinde Eğitim Verilen Kişi Sayısı Aşağıdaki Tabloda Belirtilmiştir. Eğitim Verilen Kişi Sayısı Dönemi Diğer Kurumlar Jandarma Teşkilatı Emniyet Teşkilatı (Kurum adı) Ocak-Şubat-Mart 2013 23 16 Nisan-Mayıs-Haziran 2013 30 17 Temmuz-Ağustos-Eylül 2013 25 20 Ekim-Kasım-Aralık 2013 33 24 TOPLAM 111 77

Hayvanların Nakilleri Sırasında Refahı ve Korunması Yönetmeliği Kapsamında İLİ "Eğitim Verilen Kişi Sayısı Sürücü Bakıcı BİTLİS 4 4

Hayvanların Nakilleri Sırasında Refahı ve Korunması Yönetmeliği Kapsamında İLİ "Yeterlilik Belgesi Verilen Sürücü/Bakıcı Sayısı" BİTLİS Sürücü Bakıcı 1 1

Hayvanların Nakilleri Sırasında Refahı ve Korunması Yönetmeliği Kapsamında İLİ "Uzun Yolculuklar İçin Onaylanan Araç Sayısı" Başvuru Sayısı Onaylanan Araç Sayısı BİTLİS 1 1

Canlı Hayvan Ticareti Yapan Satıcıların Çalışma ve Denetlenmesi ile İlgili İLİ Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Kapsamında Eğitim Verilen Hayvan Çalışma İzni Verilen Hayvan Satıcısı BİTLİS Satıcısı Sayısı Sayısı 38

20 3

Hayvanların Nakilleri Sırasında Refahı ve Korunması Yönetmeliği Kapsamında İLİ "Yetki Belgesi Verilen Nakliyeci Sayısı" Tip 1 Tip 2 (Uzun Yolculuklar Dahil Tüm Yolculuklar İçin) BİTLİS 0 0

2013 Yılı Su Ürünleri Avcılığı, Yasakları Bilgilendirme Eğitimi KATILIMCI SAYISI MERKEZ 16 AHLAT 12 TOPLAM 28

2013 Yılı“Su Ürünleri Yetiştiriciliği, Su Ürünleri Avcılığı, Su Ürünleri Tüketimi ve Balık Hastalıkları” Konulu Bölgesel Su Ürünleri Semineri KATILIMCI SAYISI MERKEZ 17

TARIMSAL ALTYAPI VE ARAZİ DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

Müdürlüğümüzce, 03.07.2005 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu kapsamında; toprağın doğal ve yapay yollarla kaybını ve niteliklerini yitirmesini engelleyerek korunmasını, geliştirilmesini ve çevre öncelikli sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak, planlı arazi kullanımını sağlayacak usul ve esasları belirlemeye yönelik çalışmalar yürütülmektedir.

Toprak Koruma Kurulu Teşekkülü

Bitlis İl Toprak Koruma Kurulu; Vali Yardımcısı başkanlığında, İl Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü başkan yardımcılığında, İl Defterdarlığından, İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğünden, Kültür ve Turizm Müdürlüğünden, İl Özel İdaresi Genel Sekreterliğinden, DSİ Şube Müdürlüğünden, Belediye Başkanlığından, Ziraat Mühendisleri Odası Bitlis İl Temsilciliğinden Ziraat Odası Başkanlığınadan birer temsilcinin katılımıyla oluşturulmuştur.

Toprak Koruma Kurulunun Görevleri

1-Arazi kullanılan tüm faaliyetlerde, arazinin korunması, geliştirilmesi ve verimli kullanılmasına yönelik inceleme, değerlendirme ve izleme yapmak, ortaya çıkan olumsuzlukları belirlemek, toprak korumayı ve bununla ilgili sorunları giderici önlemleri almak, geliştirmek, uygulanmasını sağlamak için görüş oluşturmak. 2-Arazi kullanımını gerektiren tüm girişimleri yönlendirmek üzere, yerel plân veya projelerin uygulanması amacıyla takibini yapmak. 3-Toprak koruma önlemlerinin yerine getirilmesi sürecini yerel ölçekte izlemek, değerlendirmek ve çözümleyici öneriler geliştirmek, hazırlanacak toprak koruma ve arazi kullanım plânları doğrultusunda, yerel ölçekli yıllık iş programları için görüş oluşturmak ve uygulamaya konulmasının takibini yapmak. 4-Ülkesel, bölgesel veya yerel ölçekli yapılan plânlar arasındaki uyumu denetlemek. 5-Kanunda yer alan konularla ilgili başvuruları almak ve ilgililere aktarmak. 6-Kanunla verilen diğer görevleri yapmak olarak belirlenmiştir.

5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu Çalışmaları

2013 yıl sonu itibari ile 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu kapsamında tarım dışı kullanım için toplamda 42 adet başvuru gerçekleşmiştir. Bu başvuruların 23 tanesi sonuçlandırılmış olup kalan 19 tanesi ise Kamu Yararı Kararı, Toprak Koruma Projesi, dosya evraklarının eksik olması vb. sebeplerden dolayı beklemektedir.

5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı kanunu çerçevesinde 5 adet cins değişikliği, 11 adet hisseli satış ve 9 adet ifraz dosyası incelenmiş ve sonuçlandırılmıştır.5 adet cins değişikliğinin 4 tanesi belediyelerin onaylı imar planı içerisinde kaldığı için 5403 sayılı kanun kapsamında değerlendirilmediği ilgilisine bildirilmiş, bir tanesi ise çayır olan vasıfı kanun kapsamında yapılan etüt sonucu ile tarla vasfı taşıdığı tespit edilerek vasıfının tarlaya çevrilmesi uygun görülmüştür. 11 adet hisseli satış müracaatının 5 tanesi kanun kapsamında uygun görülmemiş kalan 6 tanesi ise belediyelerin onaylı imar planı içerisinde kaldığı için 5403 sayılı kanun kapsamında değerlendirilmediği ilgilisine bildirilmiştir. 9 adet ifraz dosyasının ise 6 tanesi kanun kapsamında uygun görülmüş 1 tanesi ise bölünemez parsel büyüklüğünün altında kaldığı için uygun görülmemiş ve 2 tanesi de kanun kapsamı dışındakalmıştır.

3083 SAYILI SULAMA ALANLARINDA ARAZİ DÜZENLENMESİNE DAİR TARIM REFORMU KANUNU KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR

01.12.1984 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren, 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu kapsamında; sulama alanları ile Bakanlar Kurulunca gerekli görülen alanlarda;

a) Toprağın verimli şekilde işletilmesini, işletilmesinin korunmasını, birim alandan azami ekonomik verimin alınmasını, tarım üretiminin sürekli olarak artırılmasını, değerlendirilmesini ve buralarda istihdam imkanlarının artırılmasını, b) Yeterli toprağı bulunmayan ve topraksız çiftçilerin zirai aile işletmeleri kurabilmeleri için Devletin mülkiyetinde bulunan topraklarla topraklandırılmalarını, desteklenmelerini, eğitilmelerini, c) Ekonomik üretime imkan vermiyecek şekilde parçalanan tarım topraklarının gerektiğinde ve imkanlar ölçüsünde genişletilmesi suretiyle de toplulaştırılmasını, tarım arazisinin ailenin geçimini sağlamaya ve aile iş gücünü değerlendirmeye yeterli olmayacak derecede parçalanmasını ve küçülmesini önlemeyi, d) Yeni yerleşme yerleri kurmayı, mevcut yerleşme yerlerine eklemeler yapmayı, e) Zorunluluk halinde tarım arazisinin diğer amaçlara tahsisini düzenlemeyi, f) Dağıtılmayan tarım arazisinin değerlendirilme şeklini belirlemeyi, g) Bakanlar Kurulunca gerekli görülen diğer bölgelerde gayrimenkullerin Milli Güvenlik nedeniyle mülkiyet ve tasarruf şekillerinde ve yerleşim yerlerinde düzenlemeler yapmayı, sağlamaktır.

İlimizde, 14.07.2013 tarih ve 28707 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak, 2013/4976 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile; Ahlat İlçesinden 10 köy (Saka, Yeniköprü, Ovakışla, Kınalıkoç Burcukaya, Alakır, Güzelsu, Seyrantepe, Serinbayır ve Taşharman) Güroymak İlçesinden 9 köy (Budaklı, Değirmenköy, Güzelli, Özkavnak, Taşüstü, Gölbaşı, Sütderesi, Günkırı ve Aşağıkolbaşı) Adilcevaz İlçesinden 5 köy (Aygırgölü, Aşağısüphan, Yukarısüphan, Erikbağı ve Yolçatı) ve Tatvan İlçesinden 2 köy (Adabağ ve Sarıkum) olmak üzere toplam 26 köy ile 39.000 ha alan toplulaştırılmak üzere Uygulama Alanı olarak ilan edilmiştir.

2013 yıl sonu itibari ile 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu kapsamında tarım dışı kullanım için toplamda 2 adet başvuru gerçekleşmiştir. Bu başvuruların 1 tanesi uygun olarak sonuçlandırılmış olup diğer başvuru için ise Bakanlık görüşü beklenmektedir. Yine 3083 sayılı Kanun kapsamında 1 adet vasıf değişikliği başvurusu, Arazi Değerlendirme Komisyonunca uygun görülmüştür.

3083 Kapsamında Arazi 5403 3083 5403 Hissseli 3083 Hazine Tarımsal İfraz kapsamında Kapsamında Kapsamında Satış Kapsamında Arazisinin Elektrik Tevhid Vasıf Vasıf Toplam Etüt Raporu Görüşü Etüt Raporu Hazine Kullanımı İşlemleri Değişikliği değişikliği Tasarrufuna Bırakılması 42 11 9 5 2 - 1 - 70

5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu Uygulamalarına Ait Dönem Raporu

İzin Verilen (ha) Kanun

MT TA OT İzin İrtifah Kapsamı GENEL 2013 verilmeyen Hakkı Dışında TOPLAM

SM DT Toplam

RU RU SAYISI BAŞVU KMT KTA STA SOT KOT T (ha) (ha) Kalan (ha) (ha) I.DÖNEM (İlk 6 Ay) 33 - 4,63 13,37 - - - - 18 1,80 113,43 0,09 133,32 II.DÖNE M 9 - 5,05 13,41 - - - - 18,46 9,55 - - 28,01 (II.6 Ay) TOPLAM 42 - 9,68 26,78 - - - - 36,46 11,35 113,43 0,09 161,33

Not: 42 adet müracaatın 23 tanesi sonuçlandırılarak tabloya işlenmiştir. Kalan 19 başvurunun yazışmaları devam etmektedir.

2012 Yılı Tarım Dışına Çıkarılan Alanların Sektörel Dağılım Cetveli (Ha / Yıl)

Sanayi

Başvuru Tarım Diğer Turizm YILLAR Eğitim Sağlık Ulaştırma Enerji Konut Diğer TOPLAM SAYISI I.DÖNEM (İlk 6 Ay) 33 0,13 6,63 - 0,29 - - 114,74 9,64 - 131,41 II.DÖNEM (II.6 Ay) 9 2,09 - 9,01 - - - 6,77 0,59 - 18,46 TOPLAM 42 2,22 6,63 9,01 0,29 - - 121,51 10,23 - 149,87

Not: 42 adet müracaatın 23 tanesi sonuçlandırılarak tabloya işlenmiştir. Kalan 19 başvurunun yazışmaları devam etmektedir.

KOORDİNASYON VE TARIMSAL VERİLER ÇALIŞMALARI

Çiftçi Kursları: Uzun süreli kurs olarak 2013 yılı içerisinde tarımsal ve hayvansal konularda ilimizde toplam 21 adet kurs açılmış ve 591 yetiştiricimiz kurs sonu açılan sınavda başarılı olarak belgelerini almışlardır.

Çiftçi Toplantıları: 2013 yılı tarımsal desteklemeler konusunda 6 İlçe 1 merkez olmak üzere 7 adet toplantı tertip edilmiştir. Adı geçen toplantılara 1.318 çiftçimiz katılmıştır. Çiftçilerimize 2013 yılı içerisinde 199 toplantı düzenlenerek 2219 çiftçinin katılımı sağlanmıştır. Bu toplantılarda bitkisel ve hayvansal üretim teknikleri, toprak işleme, sulama, zirai mücadele, hayvan hastalıkları, bakım ve beslenmesi, tarım alet ve makinelerinin kullanımı ve bakımı ile modern tarım teknikleri hakkında uygulamalı anlatımlar gerçekleştirilmiştir.

Hizmetiçi Eğitim Kursları: 2013 yılı içerisinde Eğitimine ihtiyaç duyulan konularda Bakanlık Eğitim Merkezlerinde açılan Hizmet içi Eğitimlere il genelinde 102 teknik personelin katılımı sağlanmıştır.

Kullanılan Kitle Yayım Vasıtaları: 31.12.2013 tarihine dek olan dönemde il genelinde “Tarımsal Desteklemeler” konusunda 920 adet sirküler mektup hazırlanarak tüm merkez, ilçe, köy ve mahalle muhtarlarına dağıtılmıştır. 1680 adet broşür ve 200 adet El Kitabı basılarak tüm köylerimize dağıtılmıştır.. İl Müdürlüğümüz tarafından tarımsal ve hayvansal konularda 390.000 adet SMS gönderilerek çiftçilerimizin zamanında haberdar olmaları sağlanmıştır. Tarımsal ve hayvansal konularda çiftçilerimize yönelik ulusal ve yerel görsel ve yazılı basınlarda haberler yapılmıştır.

Bölge ve İl Grup Toplantısı:

Koordinasyon ve Tarımsal Veriler Şube Müdürlüğünün koordinatörlüğünde İl Müdürü Şube Müdürleri,İlçe Müdürleri ve konu uzmanı teknik elemanların katılımıyla 2 adet İl Grup Toplantısı gerçekleştirildi. Diyarbakır ilinde düzenlenen 1 adet Bölge Grup Toplantısına ilimizden katılım sağlanmıştır.

Demonstrasyonlar: İlimiz genelinde örnek olması ve ilk olarak bölgeye yeni çeşitlerin denenmesi amacıyla İlimizde, Ahlat 75 da alanda iki farklı ekmeklik buğday (Syrena Odeska-Krasunia Odeska) çeşidiyle 11 çiftçimize ait arazilerde demastrasyon kuruldu. Ahlat ilçesinde 5 da’ lık alanda27500 adet çilek fidesi (Camorosa) kullanılarak demastrasyon alanı kuruldu. Ahlat ilçemizde 8 da’lık alanda Adilcevaz ceviz çeşidiyle 80 adet fidan dikilerek demostrasyon bahçesi kuruldu ve 10 da’lık alanda Karışık Meyve bahçesi kuruldu. Tatvan ilçemizde Meyve Ağaçlarının budaması üzerine 9 çiftçimizin bahçesinde Metod Demastrasyonu yapıldı. Hizan ilçesi gayda köyünde 200 m2 alanda 120 adet sırık domates ve 150 adet sırık domates demastrasyonu kuruldu. 1000 m2 alanda 90 bin adet fıstık tohumunun tüplere ekimi gerçekleştirildi. 30 bini başarılı şekilde çimlendi.

Teşvik Müsabakaları: Ayrıca kırsal alanda erkek çiftçilerimizin yanında kadın çiftçilerimize de götürülen eğitim- yayım çalışmalarının sonuçlarını görmek, tarımsal konularda performanslarını değerlendirmek, kendilerine olan güven duygularını geliştirmek, birbirleriyle kaynaşmalarını sağlamak ve girişimcilik ruhunu aşılamak amacıyla bakanlığımızca “Kadın Çiftçiler Yarışıyor” adlı bilgi yarışması düzenlenmektedir. 2013 yılı kadın çiftçiler yarışmasına merkez ve ilçe köylerden 7 kadın çiftçinin katılımıyla yarışma düzenlendi. Adicevazdan katılan yarışmacı il birincisi olarak Mardin ilinde düzenlenen

Bölge Finaline katılarak 1’üncü olmuştur. Türkiye finaline katılan kadın yarışmacımız dereceye girememiştir. Teknik Gezi ve Çiftçi İnceleme Gezileri: Diyarbakır ilinde düzenlenen Ortadoğu Tarım ve Hayvancılık Fuarına ilimizden 75 çiftçinin katılımı sağlanarak son teknolojileri tanıma şansı buldular.. Ayrıca 23-26 Mayıs 2013 tarihlerinde Van ilinde düzenlenen 3. Van Tarım ve Hayvancılık fuarına katılım sağlanarak ilimizin yöresel lezzetlerini tanıtma şansıda bulunmuştur.

Sergi: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının Türkiye genelinde düzenlenen “4. Tarım ve İnsan” Ulusal Fotoğraf Yarışmasında dereceye giren ve sergilenmeye değer gören eserleri İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğümüzce, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğünün sergi salonunda üç gün boyunca İlimizde fotoğraf severlerin beğenisine sunuldu. Tarımsal Yayımı Geliştirme Projesi (Tar-Gel) Projesi: 44

Tarımsal Yayım ve Geliştirme Projesi (Tar-Gel) kapsamında İl genelinde 94 kadro mevcut olup, bunun 83’ü hali hazırda görev yapmaktadır. Bu kapsamda görev yapan Ziraat Mühendisi ve Veteriner Hekimler görev aldıkları bölgelerinde eğitim , tarımsal ve hayvansal hizmetler sunarak çiftçilerimizi bilgilendirmekte, Bakanlığımızın taşrada uygulamış olduğu proje ve destekleme faaliyetlerini, İl Müdürlüğümüzün yerelde uygulamış olduğu projeleri çiftçilerimize birebir aktarmaktadırlar. Şube ve İlçe Müdürlüklerinde iş yoğunlukları nedeniyle TAR-GEL personelleri geçici olarak görevlendirilmişlerdir. Yeni başlayan TAR-GEL personelinin büro ve barınma şartları konusunda çalışmalar devam etmektedir.

2090 Sayılı Kanun Çerçevesinde Yapılan Çalışmalar 2012/5199 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında, 2013 yılında ilimiz genelinde Adilcevaz ilçesinden 422 kişinin ve Hizan ilçesinde 1 kişi olmak üzere 423 çiftçimizin çeşitli afetler nedeniyle (aşırı kar yağışı,dolu, don, kuraklık vb) il ve ilçe hasar tespit komisyonlarınca T.C Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerine olan borçlarının 1 yıl süreyle %5 faizli olarak ertelenmiştir.

Tabi Afet, Tarım Sigortası : İlimizde 2013 yılında TARSİM kapsamında düzenlenen poliçe sayısı 596’dür. TARSİM kapsamında düzenlenen poliçe sayıları aşağıda tablo halinde verilmiştir.

İl Branş Adı Poliçe Yapan İşletme Sayısı Poliçe Sayısı Bitlis Bitkisel Ürün 250 456 Bitlis Büyükbaş Hayvan Hayat 98 99 Bitlis Küçükbaş Hayvan Hayat 41 41

Özel İdare Kaynaklı Projeler: 2013 yılı aktarılan ödenek aşağıdaki gibidir. Yıl 2012 Projenin Adı Harcama

Kurumumuz faaliyetlerinde kullanmak üzere 1 adet Araç Alımı 47.000.000

Web Sitesi: İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğüne ait www.bitlistarim.gov.tr adresli Web sitesi ile tarım ve hayvancılık alanında ilimizde yürütülen çalışmalar, yetiştiriciliği yapılan ürünler hakkında bilgiler ile personel bilgilerine çiftçilerimizin ulaşması sağlanmıştır. İstatistik Çalışmaları:

İstatistik Veri Ağı(İVA): İlimizdeki Tarla Ürünleri, Açıkta Sebze Üretimi, Meyve Üretimi ve Alet Makine varlığını İlçe bazında şubemiz tarafından 1. dönem tahminleri sisteme girildi.

İstatistik Bilgi Sistemi(İBS): Tarımsal fiyatlar, tarımsal faaliyetlerle uğraşan kesimin satın alma gücünde ve ekonomik refahında zaman içinde meydana gelen değişmelere ilişkin hesaplamalar yapabilmek amacı ile derlenmektedir. Tarımsal fiyatlar Çiftçinin Eline Geçen (ÇEF) ve Çiftçinin Ödediği Fiyatlar(ÇÖF) olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Her ayın 26. Günü mesai bitimine kadar sisteme girişler yapılır. Çiftçinin Eline Geçen Fiyat (ÇEF):Çiftçinin ürettiği veya yetiştirdiği ürünleri aracı kullanmadan doğrudan perakende veya toptan satması ile oluşan birim fiyattır. ÇEF formuna tarla ürünleri, meyve,sebze (açıkta ve örtü altı), hayvansal ürünler ve canlı hayvanlar bölümleri için pazarlama kanalları (tüccar, fabrika, hal, üretici pazarı ve hayvan pazarı) itibari ile her ayın 1-25 arasında oluşan il veya ilçede satılan miktar ve ortalama fiyatlar işlenmektedir. Çiftçinin Ödediği Fiyatlar(ÇÖF):Çiftçini üretimini gerçekleştirmesi için satın aldığı tohum,fide,fidan ve çeşitli mal ve hizmetlere ödediği paradır. ÇÖF çiftçinin tarımsal üretim için gerekli mal ve hizmetleri (tohum, ilaç, gübre4, veterinerlik ücretleri vb.) satın alması durumunda her ayın1-25 arasında il ve ilçede gerçekleşen ortalama fiyatları içermektedir.

Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Hizmetlerine Desteklemesi: 2013 Yılında Tarımsal Danışmanlık Hizmeti alan ve mevzuatta belirtilen kriterlere sahip işletmelere danışmanlık hizmeti veren kişi ve kuruluşlara işletme başına 600,00 TL destekleme ödemesi yapılacak olup, İlimizde 2 adet (1 serbest tarım danışmanına ve 1 tarımsal danışmanlık şirketine) yetki belgesi verilmiştir. Bunların çiftçi sözleşmeleri,başvuruları, müdürlüğümüz denetimleri ve incelemeleri devam etmektedir.Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Desteği kapsamında 654 işletmeye 261.600,00 TL ödenmiştir.

Bitlis Tanıtım Günleri: 04-07 Nisan’da Ankara, 1 Ekim-03 Kasım’da İstanbul’da ve 19-22 Aralık aylarındaki Bitlis Tanıtım Günlerine İl Müdürlüğümüz olarak katılım sağlanmış, Müdürlüğümüzün yapmış olduğu çalışmalar, uyguladığı projeler, ilimizin öne çıkan tarımsal ürünleri katılımcılara anlatılmıştır. Tanıtım günlerinde ilimize ait bal, tulum peyniri, ceviz, patates ve kurutulmuş yöresel ürünler tanıtılmış, Kırsal Kalkınma Yatırımları hayvancılık Projelerinde elde edilen ürünler ve diğer desteklemeler sonucunda ortaya çıkan ürünler stantlarda sergilenmiştir. Bakanlığımızın Tarım ve Hayvancılık sektöründe vermiş olduğu desteklemeler ve yapılan çalışmalar tanıtım günlerinde sinevizyon olarak katılımcılara sunulmuştur.

2013 YILI YATIRIM PROJELERİ İZLEME RAPORU

2013’ DEN DÖNEM SONUNA SONUNA PROJENİN 2013 YILI ÖNCE KADAR YAPILAN SEKTÖR PRj. PROJENİN ADI VE PROJE GELEN S. PROGRAM YAPILAN NAKİT NAK ADI NO YERİ TUTARI ÖDENEK FİZİKİ GRÇ. NO BAŞ. BİT. ÖDENEĞİ HARCAMA HARC. GRÇ. (%) MİKTARI (TL) (%) Bitkisel Üretimi 1 TARIM 1 Geliş.Projesi (Merkez ve 2013 2013 27.909 27.909 15.807 29.228 14.952 95 95 6 İlçe) Hayvancılığı Geliştirme 2 TARIM 2 Projesi (Merkez ve 6 2013 2013 41.877 41.877 36.457 17.585 34.164 94 94 İlçe) Çayır Mera Yem Bit. 3 TARIM 3 Üretimini Geliştirme 2013 2013 29.950 29.950 25.910 28.861 25.910 100 100 Projesi Bitki Sağlığı Uygulamaları ve 4 TARIM 4 2013 2013 73.867 73.867 62.277 70.569 61.544 99 99 Kontrolü Projesi (Merkez ve 6 İlçe) Hayvan Hastalık. ve 5 TARIM 5 Zararlıları ile Mücadele. 2013 2013 154.025 154.025 160.208 186.253 154.695 97 97 Proj. (Merkez ve 6 İlçe) Türkiye Tarım Havzaları 6 TARIM 6 2013 2013 1.107 1.107 394 2.283 394 100 100 Geliştirme Prj KKYDP-EKONOMİK 7 TARIM 7 2012 2013 6.219.350 3.109.675 3.109.675 1.872.469 2.633.419 85 85 (Merkez ve 6 İlçe) KKYDP (Makine ve 8 TARIM 8 Sulama Ekipman Alımı) 2013 2013 3.020.000 3.020.000 3.452.618 1.283.894 3.375.814 98 98 (Merkez ve İlçeler) Kırsal Kalkınma 9 TARIM 9 Yatırımlarının 2013 2013 10.473 10.473 9.807 10.448 9.807 100 100 Desteklenmesi Prj. Hayvancılık 10 TARIM 10 Kooperatiflerinin 2013 2013 8.955 8.955 8.955 7.899 8.955 100 100 Desteklenmesi Prj. Doğu Anadolu Projesi 11 TARIM 11 2010 2015 9.145.930 2.950.025 2.950.025 1.413.518 2.238.152 76 76 (Merkez ve 6 İlçe) İl Özel İdare Destekli 12 TARIM 12 2013 2013 50.000 50.000 45.659 119.532 45.659 100 100 Projeler ( Merkez 6 İlçe) Tarımsal Kalkınma 13 TARIM 13 Kooperatifleri(Merkez ve 2013 - 6.817.132 6.817.132 6.817.132 8.645.443 6.228.200 91 91 6 İlçe) Kontrol Hizmetlerinin 14 TARIM 14 2013 2013 1.994 1.994 1.893 1.000 1.893 100 100 Geliştirilmesi Prj. Su Ürünleri Üretimini 15 TARIM 15 2013 2013 1.998 1.998 1.998 - 1.998 100 100 Geliştirme Prj. Nitrat Direktifinin 16 TARIM 16 2013 2013 2.400 2.400 2.270 2.342 2.270 100 100 Uygulanması Prj. Tarımsal Yayım 17 TARIM 17 2013 2013 19.417 19.417 15251 10.897 15251 100 100 Hizmetleri Prj. DAP İlleri AT Prj. (Dev. 18 TARIM 18 2013 2013 2.995 2.995 2995 - 2995 100 100 Eden İşler) TOPLAM 25.629.379 16.323.799 16.719.331 13.702.221 14.856.072 89 89

GIDA VE YEM KONTROL HİZMETLERİ Gıda Güvenilirliği Politikası Bakanlığımızın temel gıda politikası; ülke genelinde "Çiftlikten Sofraya Gıda Güvenilirliği" noktasından hareketle, tamamlayıcı ve etkin bir gıda güvenilirliği sistemini yerleştirmeye yönelik çalışmalar yapmaktır. Bu manada, yeterli miktarda güvenilir gıda üreterek sadece ülke içindeki değil ülke dışındaki tüketicilere de sürdürülebilir gıda arzını sağlamak, halk sağlığını korumak, halkın gereği gibi beslenmesini sağlamak, ülke ihracatını geliştirmek ve sektörde haksız rekabeti önlemek amacıyla etkin gıda izin-tescil, denetim ve kontrolü uygulamalarını yürütmektedir.

Gıda Güvenilirliği Kanunu 11 Haziran 2010 tarihi itibarı ile yayımlanarak yürürlüğe giren 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu sayesinde Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tüm gıda üretimi, tüketimi ve satış noktalarının denetiminde tek yetkili kurum haline gelmiştir. Bu Kanunun amacı, gıda ve yem güvenilirliğini, halk sağlığı, bitki ve hayvan sağlığı ile hayvan ıslahı ve refahını, tüketici menfaatleri ile çevrenin korunması da dikkate alınarak korumak ve sağlamaktır.

Bu Kanun, gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ile yemlerin üretim, işleme ve dağıtımının tüm aşamalarını, bitki koruma ürünü ve veteriner tıbbî ürün kalıntıları ile diğer kalıntılar ve bulaşanların kontrollerini, salgın veya bulaşıcı hayvan hastalıkları, bitki ve bitkisel ürünlerdeki zararlı organizmalar ile mücadeleyi, çiftlik ve deney hayvanları ile ev ve süs hayvanlarının refahını, zootekni konularını, veteriner sağlık ve bitki koruma ürünlerini, veteriner ve bitki sağlığı hizmetlerini, canlı hayvan ve ürünlerin ülkeye giriş ve çıkış işlemlerini ve bu konulara ilişkin resmî kontrolleri ve yaptırımları kapsar. Bu kapsamda; İl Müdürlüğümüz Bünyesinde hali hazırda toplam 33 adet Gıda Kontrol Görevlisi mevcuttur.

Meslek Bitlis Adilcevaz Ahlat Güroymak Hizan Mutki Tatvan Toplam Veteriner Hekim 2 4 3 2 1 1 2 15 Ziraat Mühendisi 1 3 3 2 2 2 2 15 Gıda Mühendisi 3 0 0 0 0 0 0 3 Toplam 6 7 6 4 3 3 4 33

Kayıt ve Onay İşlemleri: 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’nun 13.06.2010 tarih ve 27610 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak ve 13.12.2010 tarihinde yürürlüğe girmesiyle 5179 sayılı “Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun” yürürlükten kaldırılmıştır. 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’nun 30. maddesine istinaden Onaya tâbi işletmelerin faaliyete geçmeden önce Bakanlığımızdan onay alması gerekmektedir.

Kayıt işlemine tâbi işletmelerin ise faaliyetleri ile ilgili işletme kayıtlarını yaptırmak zorunluluğu bulunmaktadır. 5996 sayılı Kanun kapsamında izin verilen işletmeler ve yapılan denetim ve kontrol hizmetlerine ait tüm bilgiler 2011 yılı itibari ile Gıda Güvenliği Bilgi Sistemine kaydedilmektedir. İlimizde 2013 yılında faaliyet gösteren işletmelerin dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

31/12/2013 Tarihine Kadar Kayıt Belgesi Alan İşletme Sayıları Kayıt/Onay Mevcut İşletme Sayısı Kayıt Belgesi Alan İşletme Onay 18 18 Kayıt 1719 1082 Yem Bayii 17 8 Toplam 1754 1108

Gıda Maddesi Üretim, Satış ve Toplu Tüketim İşyerleri Denetimleri: 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu 13.06.2010 tarih ve 27610 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak ve 13.12.2010 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Söz konusu kanuna bağlı olarak çıkarılan yönetmelikler gereğince gıda, gıda katkı ve gıda ambalaj materyali üretimi yapan gıda üretim işyerleri, gıda satış ve toplu tüketim işyerleri programlı olarak denetlenmekte, Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği ve ürün tebliğlerine uygun olarak numune alınmaktadır. Kontrol ve denetimler; kontrol programları ile çok yıllık ulusal kontrol planlarının yanı sıra şüphe, tüketici şikayetleri, inceleme, izlenebilirliğin sağlanması, geri izleme, gözetim ve tetkik amaçları ile de gerçekleştirilmektedir.

2013 Yılı Onay Kapsamındaki İşletmelerde Gerçekleştirilen Denetim Sayıları ONAY İŞLETMELERİ İŞ YERİ SAYISI DENETİM SAYISI MERKEZ 4 8 ADİLCEVAZ 1 5 AHLAT 3 9 GÜROYMAK 2 2 MUTKİ - - HİZAN - - TATVAN 8 17 TOPLAM 18 41

2013 Yılı Kayıtlı İşletmelerde Gerçekleşen Denetim Sayısı DENETİM BİTLİS ADİLCEVAZ AHLAT GÜROYMAK HİZAN MUTKİ TATVAN Kayıtlı İşyeri SAYISI Gıda Üretim 170 25 18 15 24 7 72 331 yeri Gıda Satış 207 41 102 82 113 49 262 856 Yeri Toplu 220 39 74 37 72 27 173 642 Tüketim Yeri Toplam 597 105 194 134 209 83 507 1829

İlimizde bulunan kayıtlı Gıda Üretim Yeri, Gıda Satış Yeri ve Toplu Tüketim yeri olmak üzere toplam 1754 işletme bulunmaktadır. 2013 yılı boyunca toplam olarak 1829 denetim yapılmıştır.

2013 yılında alınan numunelerin sayısı ve durumları aşağıya çıkarılmıştır.

2013 Yılında Gıda Üretim, Satış ve Toplu Tüketim Yerlerinde Alınan Numune Sayıları

Numune Alınan Olumlu Numune Olumsuz Numune Toplam Alınan Ürünler Sayısı Sayısı Numune Sayısı Bal 9 9 Hazır Yemek 8 8 Yoğurt 2 2 Sucuk Pasta 8 5 13 Peynir 7 7 GDO 7 7 Toplam 41 5 46 Alo 174 Gıda Hattı: 50

Güvenilir gıda sağlıklı yaşam için gıda denetim hizmetlerinin etkin bir şekilde sürdürülebilmesi, tüketicinin denetim mekanizmasına aktif olarak dahil olabilmesi, gıdaya ilişkin her türlü ihbar ve şikayette tüketicinin ilgili mercie kolay bir şekilde ulaşabilmesi, iletişimin tek merkezden sağlanması sonucu tüketiciye en kısa zamanda dönüş yapılabilmesi ve sonucun takibi amacıyla Alo Gıda Hattı oluşturulmuştur. İlimiz de 2013 yılında Alo Gıda Hattına 54 adet şikayet bildirimi yapılmış olup, denetimleri yapılan işletmeler hakkında yasal işlemler yapılmış olup, bildirimler zamanında sonuçlandırılmıştır. İdari yaptırım gerektiren durumlarda idari yaptırımlar gerçekleştirilmiştir.

Ayrıca; kamuoyunda Güvenilir Gıda bilincinin oluşturulması ve tüketicinin denetim mekanizmasında daha etkin bir rol alması Alo 174 Gıda Hattı hizmetinin kamuoyunda tanınıp benimsenmesi, geniş toplum kesimi tarafından farkındalılığın arttırılması ve kurumsal kimliğinin oluşturulması amacıyla il ve ilçelerimizde Gıda üretim, Gıda satış ve toplu tüketim yerlerine stickerlar Gıda Denetçilerimizce asılmıştır.

Balda Taklit, Tağşişin Tespitine Yönelik Denetim Programı: İlimizde bulunan üretim ve satış noktalarından alınan bal numunelerinde C13,C4 ,Glukoz/Fruktoz, Naftalin,HMF, elektriksel iletkenlik, nem, sakaroz, suda çözünen madde, serbest asitlik, diyastaz sayısı analizleri yapılmaktadır. Proje kapsamında 9 adet numune alınmış olup, herhangi bir olumsuzluğa rastlanılmamıştır. Kesilen Ceza Ceza Nedeni Sayısı 2013 yılı içerisinde üretim yapan, gıda maddesini toplu 5996 sayılı tüketime sunan, satışını yapan 17 işletmeye mevzuata Kanuna aykırılık nedeniyle idari yaptırım uygulanmıştır. 18 aykırı işlem yapmak

Okul Kantinlerinde Hijyen Eğitimi İl Müdürlüğümüz koordinatörlüğünde Halk Sağlığı Müdürlüğü ve Milli Eğitim Müdürlüğü ile beraber okul kantinlerinde çalışan personellere ve Biyoloji, Kimya öğretmenlerine yönelik 30/31-05/2013 tarihinde konu uzmanları tarafından hijyen eğitimi verildi. Toplamda kantin çalışanlarından 274, öğretmenlerden ise 306 kişi olmak üzere 580 kişi bu eğitim programına katılmış ve kendilerine eğitim sertifikaları verilmiştir.

Ekmek İsrafı Projesi Toplumumuzun her kesiminin sofrasına giren ve nimet kelimesiyle özdeşleştirilerek kutsal kabul edilen ekmeğin israfı; çiftçinin buğdayı yetiştirirken harcadığı emeği, özveriyi, çabayı tüm yönleriyle ortaya koyup herkes tarafından görülmesini sağlamak amacıyla ilimizde Valiliğimiz başkanlığında İl Müdürlüğümüz, İl Müftülüğü, Belediye Başkanlıkları, Halk Sağlığı Müdürlüğü, Milli Eğitim Müdürlükleri ve Esnaf ve Sanatkârlar Odaları ile beraber yapılan çalışmalarda ekmek israfının önlenmesi noktasında toplantılar yapılarak duyarlılık oluşturulması sağlandı. konu ile ilgili olarak magnet, afiş, bröşür, sticker, bilboard hazırlanarak il ve ilçelerde porojede görev alan personellerce belirlenen yerlere asılmaları sağlandı.

Okul Sütü Akıl Küpü Projesi: Her ilçede ve il merkezinde belirlenen okullarda öğrencilere sütün faydaları hakkında bilgilendirmeler yapılarak öğrencilere süt dağıtımı yapılmıştır. Okul Sütü Akıl Küpü Projesi kapsamında bir çok okulda öğretmenlere ve öğrencilere gerek proje hakkında gerekse sütün faydaları hakkında detaylı bilgilendirmeler yapılmıştır. Milli Eğitim Müdürlüğü ile beraber projenin başlangıç gününde okullarda süt dağıtımı yapılmıştır. Dağıtılan sütlerde meydana gelebilecek herhangi bir olumsuzluk olabilme ihtimaline karşı dağıtıma gelen sütlerin her partisinden dağıtım yapılmadan önce numuneler alınmıştır. Bu proje kapsamında 2013 yılında ilimizde 469 okulda 52724 öğrenciye 52724 ???? adet süt dağıtılmıştır.

Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi (GGBS) Eğitimleri:

Gıda ve Yem denetim faaliyetlerinin hızlı ve güvenilir bir şekilde yapılabilmesi için ve Bakanlığımızca alınan kararların taşrada uygulama, takip ve kontrolünün yapılması ve birimlerdeki istatistiki rakamların tahsis edilmesi amacıyla Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi (GGBS) kurulmuş olup 03 Ocak 2011 tarihi itibariyle uygulamaya geçilmiştir. 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu, Kanuna dayalı çıkarılan yönetmelikler ve prosedürler, gıda denetimleri, Gıda Güvenliği Bilgi Sistemindeki güncellemeler ve değişiklikler ile ilgili her ilçede ayrı ayrı ilgili personellere eğitim ve bilgilendirme toplantıları düzenlenmiştir.

İLİMİZDE TARIMSAL KALKINMA VE İSTİHDAMA YÖNELİK YEREL PROJELER:

METİP (Mevsimlik Gezici Tarım İşçilerinin Çalışma Ve Sosyal Hayatlarının İyileştirilmesi Projesi): İlimize gelen tarım işçilerinin çalışma ve sosyal hayat standartlarının iyileştirilmesi amacıyla uygulamaya konulan ve yürütülen bir projedir. Bitlis Balının Coğrafi İşarete (Menşee) Kavuşturulması Projesi: Bitlis balının coğrafi işareti tescil ettirilerek Bitlis balının ulusal ve uluslararası pazarlarda hak ettiği değeri bulması pazarlarda Sınai Mülkiyet Hakları korunması amacıyla Bitlis Eren Üniversitesi ile ortaklaşa çalışılan projedir. Adilcevaz Cevizin Tescillenmesi Projesi: Adilcevaz cevizin sertifikalı olarak üretiminin sağlanması kapsamında Milli çeşit listesine katmak amacıyla 100.Yıl Üniversitesi ile ortaklaşa çalışılan projedir. Menengiç ağaçlannın aşılanarak Fıstık Yetiştiriciliğini Geliştirme Projesi : Bitlis Merkez ve Mutki ile Hizan İlçesi'nde yetişen yaklaşık 1 milyon yabani olarak yetişen menengiç ağaçlannın aşılanarak fıstık üretimi hedeflenmektedir. DAP İdaresi Projeleri: DAP İdaresi Başkanlığına Bitlis İlinde Tarım ve Hayvancılık Sektöründe Kalkınmaya ve İstihdama Yönelik 9 adet Proje hazırlanarak sunulmuştur. 1-Meyveciliği Geliştirme Projesi/İlimizde 10.000 dekar modern kapama meyve bahçelerinin tesisi hedeflenmektedir. 2-Damızlık Ana Arı Yetiştiriciliği Projesi/Arıcılara damızlık değeri yüksek 30.000 ana arı yetiştirilerek, arı ırklarının ıslahı amaçlanmaktadır. 3-Hayvan Islahı ve Suni Tohumlama Projesi/ İlimizdeki sığır ırkların ıslah edilerek et ve süt verimi yüksek ırkların elde edilmesi amacıyla 4 yıl boyunca 90.000 boğa altı inek ve düvelerin suni tohumlanmasını sağlamak. 4-Fide Serası Projesi/ilimizde açıkta sebze yetiştiriciliği yapan çiftçilerin kaliteli ve yüksek verimli fide üretimlerinin sağlanarak, zaman ve işgücü kayıplarının engellenmesi amaçlanmaktadır. 5-Organik Tarım ve Sertifikasyon Projesi/Organik Tarımın yaygınlaştırılması ve Çiftçilerin Eğitim düzeyinin artırılması, 6-Tarımsal Meteorolojik Ağı ve Erken Uyarı Sisteminin Kurulması Projesi/ Bitkisel üretimde çevre, bitki,hayvan ve insan sağlığını azami derecede korumak; kimyasal tarımsal girdilerden kaynaklanan tehditleri engellemek, tarımsal üretimde verim artışı ve ekonomik kazanımları artırmak amaçlanmaktadır. 7-Yem Bitkileri Demonstrasyon Projesi/ İlçelerimizde kaba yem ihtiyaçları göz önüne alınarak demonstrasyonlarda ve çiftçilerin ihtiyaçlarında kullanılmak üzere yem bitkileri üretimin yapılması ve makine parkının oluşturulması, 8-Tar-Gel Personelleri Eğitim Projesi/ Tarımsal Yayımı Geliştirme Projesi kapsamındaki Teknik ve Sağlık personellerin bitkisel ve hayvansal konularda eğitime alınmaları, 9-Çiftçi Eğitimi ve Tarımsal teknolojiyi İzleme Projesi/ Önder çiftçilerimizin tarım ve hayvancılık Fuarlarına ve örnek tarımsal işletmelere İnceleme Gezileri düzenlenerek götürülmesi.

İLİMİZDEKİ TARIMSAL PROBLEMLER (KISITLAR), POTANSİYELLER VE İZLENECEK STRATEJİLER

Sosyo- Ekonomik Problemler Göç: Bitlis İlimizin 2000 yılı genel nüfus sayımına göre nüfusu 388.678 iken, 2011 yılı itibariyle Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TUİK) verilerine göre, nüfus 336 bin 624 olarak belirlenmiştir. Belirtilen toplam nüfusun % 46’sının (178 bin 788 ) il ve ilçede, kalan %54’ünün (157 bin 836) ise belde ve köylerde ikamet ettiği tespit edilmiştir. 2000 – 2011 yılları nüfus sayım sonuçlarının karşılaştırılması sonucu; İl nüfusunun %13,4 oranında ( 52.054 kişi ) azaldığı 53

görülmüştür. Köyden kente göç edenlerin tamamına yakını genç nüfus olması sebebiyle tarım sektöründeki aktif nüfusun azalmasına neden olmuştur. Genç nüfusun köyden kente göç etmesiyle beraber tarım arazilerinin randımanlı kullanılamaması veya tamamen terk edilmesi tehlikesi doğmuştur. Bunda köy nüfusunun yaş ortalamasının yüksek oluşu önemli bir etkendir. Eğitim :Kırsal kesimde yaşayan insanların, tarımsal ve hayvansal üretim alanlarında eğitim düzeylerinin yeterli olmadığı belirlenmiştir. Özellikle patates ve Şekerpancarı yetiştiriciliğiyle ilgili üretimin hemen her aşaması kadınlar tarafından yapılırken, erkeklerin sadece pazarlama ve nakliye aşamasında aktif rol aldıkları, üretim aşamasında ise genelde pasif rol üstlendikleri bilinmektedir. Bu sebeple eğitim ve yayım çalışmalarında kadınlara öncelik tanınması faydalı olacaktır. Bunun yanında hayvancılıkla ilgili tüm işlerin kadınlar tarafından yapılıyor olmasına rağmen; sun’i tohumlama ve hayvan besleme gibi önemli konularda kadınlara yönelik eğitim çalışmaları yetersiz kalmaktadır. Öz Sermaye Yetersizliği: İlimizdeki Tarımsal işletmeler genellikle küçük ve orta ölçeklidir. Tarım ve hayvancılık Sektöründe meydana gelen dalgalanmalar, ürünlerin piyasaya arzını ve pazarlanmasını olumsuz etkilemektedir. İşletmelerimizin sermaye yapılarının zayıf olması ve üreticilerimizin tek tip üretime bağlı olarak üretim yapmaları nedeniyle, fiyat dalgalanmalarında sürdürülebilirlik önemli ölçüde olumsuz etkilenmektedir. Gelir Düşüklüğü :Türkiye’de genelde tarımda çalışanların geliri diğer sektörlere göre düşüktür. Bitlis’te 2011 yılı istatistiklerine göre kişi başına düşen gelir 3394 TL iken Türkiye ortalaması 15.137 TL dır. Toplam nüfusunun % 86’sı tarım ve hayvancılıkla uğraşan Bitlis’te doğal olarak tarım nüfusunun geliri de düşüktür.

Üretim Problemleri Hayvansal Üretim Sorunu: Damızlık temini ; büyükbaş hayvan işletmelerinin damızlık ihtiyacını karşılayabilecek bölgesel damızlık işletmeleri yetersizdir. Damızlık üretimi konusunda ihtisaslaşmış işletmelere ihtiyaç duyulmaktadır. Hayvan Pazarının Olmaması; İlde hayvan pazarının olmaması sebebiyle üreticiler değerinde satış yapamamakta ve kayıt altına alınamamaktadır. Hayvansal ürün işleme sanayi; hayvansal ürün işleme sanayinde küçük işletmeler düşük kapasiteli ve yetersiz sermaye ile faaliyet yapmaktadır. Hayvansal üretimde verimlilik; bilinçsiz üretim , girdi teminindeki zorluklar, kültür ırklarının azlığı vb. sebeplerle verim düşüktür. Yem bitkileri üretimi; Uygulanan projeyle yem bitkileri üretiminde önemli artışlar olmasına rağmen kaba yem açığı ilimiz hayvancılığının en önemli problemlerinden biridir. İşletme girdileri; hayvancılıkta kullanılan yem, ilaç, damızlık vb. girdilerin fiyatları et ve süt fiyatlarına oranla daha hızlı yükselmektedir. Yayım çalışmaları; Hayvancılıkla daha çok kadınlar ilgilenmekte ve son yıllarda artan eğitim ve yayım çalışmalarına rağmen bu kesime yayım hizmeti yeterince verilememektedir. Hayvan ırkları; yüksek vasıflı hayvan ırklarında istenen düzeye ulaşılamamıştır. Hayvan barınakları; özellikle küçük işletmelerde hayvan barınakları iptidai olup üretimi olumsuz etkilemektedir. Çoban temini; kırsal kesimde çobanlık hizmeti verecek insan temininde zorluk çekilmektedir. Bu durum özellikle küçükbaş hayvan yetiştiriciliğini olumsuz etkilemektedir. Bakım ve besleme ; bilinçsiz yetiştiricilik ve işletmelerin karma tarımsal üretim işletmesi tipinde olması, hayvan yetiştiriciliğinin bir çok işletmede ikinci iş olarak yapılması, bakım ve beslemeye gerekli önemin verilmemesi sonucunu doğurmaktadır.

Hayvancılık Potansiyeli:  İlimizin geniş ıslahedilebilir ve kiralanabilir mera, yayla ve otlakiye alanları mevcuttur. Özellikle meraların zengin bitki florasına sahip olması  İlimizde meralarda yapılan Küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinden elde edilen ürünler daha kaliteli ve sağlıklı olması nedeniyle tercih edilebilir olması  Dünyada ve ülkemizde Koyun - keçi süt ve süt ürünlerine her geçen gün artan talep  Genç ve ucuz iş gücünün varlığı 54

 Orta doğu pazarına yakınlık  İlimizde küçükbaş hayvancılıktaki düşük maliyet nedeniyle rantablitesinin yüksek olması  Hayvancılık sektörüne Bakanlığımızca sağlanan hibeler, destekler ve kredilerin olması  Yörenin küçük baş hayvancılığına olan kültürel ve sosyolojik yatkınlık.  İlimizin iklim faktörlerinin hayvancılık yetiştiriciliğine uygun olması  İlimiz Güroymak, Tatvan, Adilcevaz ve Ahlat ilçelerinde geniş yem bitkileri ekiliş alanlarının olması  İlimizde bulunan besi hayvancılığı potansiyeli  İlimizde önemli bir manda potansiyelinin olması, manda süt ürünlerine olan talebin artması ve pazar değerinin olması

Arıcılık Potansiyeli:  İlimizin zengin bitki çeşitliliğine(Kekik, ballıbaba, Geven… vb.) sahip olması nedeniyle kendine has aroması olan bal üretiminin yapılabilmesi  Genç ve ucuz iş gücünün varlığı  Bölgesel ve doğal ürünlere sürekli artan tüketici talebi  Arıcılık sektöründe maliyetin düşük olması nedeniyle kar marjının yüksek olması.  İlimizdeki arıcılık potansiyelinin yüksek olması ve bal veriminin Türkiye ortalamasının üzerinde olması  İlimizde kovan üretim tesisinin olması  İlimizin arı hastalık ve zararlılardan ari olması ve Arazi yapısının arıcılık için uygun olması  Bitlis balının ülke çapında tanınıyor olması ve pazar değerinin yüksek olması  Karakovan bal üretminin yüksek olması, karakovan balına olan talebin artması ve bu durumun Bakanlığımızcada desteklenmesi  İlimizdeki rakım (1500-2500) farklılıkları nedeniyle farklı bitki floralarında uzun süre bal üretimi söz konusu olması  İlimizde zirai ilaç ve gübre kullanımının çok düşük olması  Bitlis ilinin üreticilerinin yeterli bilgi ve kapasiteye sahip olması  Konaklama ve ulaşım imkanları nedeniyle gezginci arıcılık için uygun olması

Su Ürünleri Potansiyeli:  Su ürünleri istihsaline uygun doğal su kaynaklarının (yer altı ve yerüstü) mevcut olması  Yavru balık üretimi için uygun su kaynaklarının oldukça elverişli olması  Halkın, protein bakımından zengin, kolesterolsüz ve son derece sağlıklı olan balığa talebi ve balık etini daha ucuza satın alabilecek olması  Kültür balıkçılığı yönünden hastalık ve zararlılardan ari olması  Vangölü, Nazik Gölü, Aygır Gölü ve Arin Göllerinin ilimiz sınırları içerisinde bulunması  Vangölünde önemli bir incikefali potansiyelinin olması

Hayvansal üretimde verimliliğin artırılması için izlenecek strateji: *Yerli ırktan kültür ırkına geçişin sağlanması; İlimizde genetik kabiliyeti yüksek kültür ırkı hayvancılığın yaygınlaşması için yerel kaynaklarla köy bazlı kültür ırkı hayvancılığı geliştirmek için senkronizasyona dayalı Suni tohumlama çalışmaları yapılmalıdır.Çiftçilerimize kültür ırkı hayvancılık için suni tohumlamanın yaptırmanın önemini anlatmak ve bu konuda ikna etmek amacıyla çiftçi eğitimine ve suni tohumlama çalışmalarına gerekli alt yapı ve maddi desteğin verilmesi gerekmektedir. *Yem, bakım ve beslenme şartlarının iyileştirilmesi *Etkin pazarlama ve örgütlenme sisteminin oluşturulması *Hayvansal üretime dayalı sanayinin geliştirilmesi (Manda sütü,yoğurdu,koyun keçi sütü,tulum peyniri vb.) *Projeye dayalı hayvan barınağı yapımına gerekli desteğin verilmesi *Barınak ruhsatlandırma işlemlerindeki bürakratik engellerin kaldırılması.

*Yerel ve ulusal kaynaklı arıcılık projelerine destek verilerek işsiz ve fakir ailelere geçim kaynağı yaratılarak , işsiz olan aile bireylerine istihdam sahası açılması.Hizan,Mutki ve merkez ilçede arıcılığa daha fazla destek verilerek istihdam alanları oluşturulmalıdır. *Geniş mera alanları ve coğrafi özellikleri nedeniyle Hizan,Mutki ve merkez ilçede küçükbaş hayvancılığa, daha düz ,sulu geniş araziler bulunan Ahlat,Adilcevaz,Güroymak ve Tatvan ilçelerimizde büyükbaş hayvancılık projeleri desteklenerek ilimize katma değer sağlanmalıdır. * İlimizde yeni kurulacak ve kapasite artıracak Su ürünleri,arıcılık, küçükbaş ve büyükbaş İşletmelerine Kredi sağlama konusunda kolaylıklar sağlanmalıdır. *İlimizin su kaynakları tespit edilerek uygun olanların su ürünleri yetiştiriciliğinde kullanılarak, işsiz nüfusa istihdam oluşturması gerekmektedir. Böylece ülke ekonomisine ve milli gelire katkı sağlanmış olacaktır. Su Ürünleri Avcılık ve yetiştiricilik projelerine yapılacak desteklemelerle İlimizin balık eti ihtiyacının kendine yetecek ve çevre illere balık pazarlayacak düzeye çıkarılacaktır. *Hayvancılık projeleri desteklenmesi İşsiz nüfusu, kendilerine iş imkanı sağlamak suretiyle psikolojik ve sosyal açıdan rehabilite etmek, işsizliğin getirdiği sosyal erozyonu bir nebze olsa önlemiş olacaktır.

Bitkisel Üretim Sorunu: *Sertifikalı tohumluk kullanımındaki yetersizlik *Mekanizasyon problemi –Makinaların optimum kullanılmaması *Amacına uygun arazi kullanılmaması, arazilerin çok parçalı ve küçük olması *Yetersiz girdi kullanımı ve Öz sermaye problemi *Erozyon problemi( rüzgar ve su erozyonu) *Pazarlama problemi ve Örgütlenme problemi *İklim problemi Bitkisel Üretim Potansiyeli:  Önemli oranlarda şekerpancarı ve patates üretiminin yapılması  Bazı bölgelerde uygun sebzecilik ve meyvecilik alanlarının mevcut olması  Meyvecilik açısından pazarlama stratejisine uygun alanların mevcut olması.(Yüksek rakımlı meyvecilik yapılabilecek yerler) Meyvecilik açısından çok çeşitli meyve türlerinin yetişiyor olması. (Nar,Üzüm,Fındık,Kiraz,Dut,Ceviz,Elma,Armut,İncir…)  Adilcevaz cevizinin ülke genelinde tanınıyor olması ve pazar değerinin yüksek olması  İklim değerlerinin meyveciliğe uygun olması  Meyve bahçesi tesisi için yeterli arazi varlığı  Ucuz iş gücü ve Orta doğu pazarına yakınlık  Sektöre verilen devlet destekleri ve krediler Bitkisel üretimde verimliliğin artırılması için izlenecek strateji: *Yöreye uygun sertifikalı tohumluk kullanımının artırılması *Bilinçli girdi kullanımı *Sulanabilir alanların sulamaya açılması ve drenaj problemi olan alanların rehabilite edilmesi *Nadas alanlarının daraltılması *Tarıma elverişli kullanılmayan arazilerin değerlendirilmesi *Arazilerin parçalanmasının engellenmesi *Etkin pazarlama ve örgütlenme sisteminin oluşturulması Tarıma dayalı sanayinin geliştirilmesi * Meyvecilik ve sebzecilik projelerinin yerel ve ulusal düzeyde desteklenmesi gerekir. *İlimizde meyveciliğe uygun yer tespit edilerek özellikle elma,ceviz,kiraz ve nar meyve türlerinde bodur-yarı bodur toplu kapama meyve bahçeleri oluşturulması gerekmektedir.Bu amaçla uygulanacak meycecilik projesinin yerel düzeyde desteklenmesi gerekir.İlimizde mevcut meyvecilik potansiyelini değerlendirilerek model kapama meyve bahçeleri kurulması ve meyvecilik konusunda belli bir kapasite oluşturması,birim alanda verim ve kaliteyi yükseltmek suretiyle çiftçilerimizin gelir ve refah düzeylerinin artırması sağlanmalıdır.Böylece İlimiz ekonomisine katkı sağlanacak, yeni istihdam alanları oluşacak ve İlimiz meyve üretim ve ticaret merkezi haline gelecektir.

Organik Tarım Sorunu:  Ekonomik yetersizlikler ve Bilgi yetersizliği 56

 Tescil ve sertifikasyon işlemlerinde yetersizlik ve pazarlama ağı sorunu Organik Tarım Potansiyeli:  İlimizdeki arazilerinin verimli ve bakir olması.  Arazi yapısı ve bitki örtüsüne bağlı olarak bitkisel ve hayvansal üretimin ilimizin genelinde ekolojinin doğal yapısının bozulmamış olması.  Su ve çevre kirliliğinin olmaması.  Kimyasal ilaçlamaların az olması.  Doğada kendiliğinden yetişen ve organik ürün olarak değeri bulunan ürün potansiyeli.  Organik bal potansiyeli.  Organik hayvansal ürünlerin olması.  Organik meyvecilik potansiyeli.  Organik ürünlere ülkemizde ve dünyada artan talepler.  Organik ürünlere verilen devlet destekleri ve krediler. Organik Tarım için izlenecek strateji: * Organik Tarımsal üretimin artırılması *Organik ürünlere ilişkin tanıtın ve reklam yapılması *Organik ürün pazarını geliştirmesi *Etkin pazarlama ve örgütlenme sisteminin oluşturulması Organik Tarıma dayalı sanayinin geliştirilmesi.

*İlimiz yılda 140 bin ton patates üretimi ve 150 bin ton şekerpancarı üretimi yanında meyvecilik sektörüyle de ön plana çıkmaktadır. Bitlis ilinin her ilçesinde kendi özgü bir ürün deseninden bahsedilebilir. Adilcevaz ilçemiz ceviziyle, Ahlat ilçemiz patatesiyle, Hizan ilçemiz arıcılık ve meyveciliğiyle, Mutki ilçemiz koyun keçi yetiştiriciliğiyle, Tatvan ilçemiz büyükbaş hayvan yetiştiriciliğiyle, Güroymak ilçemizde özellikle manda yetiştiriciliğiyle ön plana çıkmaktadır. *İlimizde tarımsal projelere verilecek desteklerle tarım ve hayvancılık sektöründe yeni istihdam alanları meydana gelecektir. Ayrıca tarımsal üretim ve tarımsal sanayi entegrasyonunun sağlanmasına yönelik çalışmalar, tarımsal örgütlenme çalışmalarını teşviki, Pazar sorunlarını çözmeye yönelik tedbirlerin alınması ve kırsal alanda gelir getirici alternatif projelerin hayata geçirilmesi tarım sektöründe çalışan sayısını ve bu nüfusun GSYİH içindeki payının arttıracaktır.

BİTLİS’DE TARIMA YATIRIM YAPMAK İÇİN 10 NEDEN 1. Büyükbaş-Küçükbaş ve Arıcılık açısından ilimizin geniş ıslah edilebilir ve kiralanabilir mera, yayla ve otlakiye alanları mevcuttur. Özellikle meraların zengin bitki florasına sahip olması 2. Genç ve ucuz işgücü varlığı 3. Orta doğu pazarına yakınlık 4. Bölgesel ve doğal ürünlere sürekli artan tüketici talebi ve kendiliğinden yetişen ve organik ürün olarak değeri bulunan ürün potansiyeli 5. Doğal su kaynaklarında ilimiz potansiyelinin çok yüksek olması nedeniyle su ürünleri üretimine yatırım yapılabilir olması 6. Tohumluk üretiminde (patates) önemli bir yere sahip olması 7. Meyvecilik açısından pazarlama stratejisine uygun alanların mevcut olması.(Yüksek rakımlı meyvecilik yapılabilecek yerler) 8. İlimizdeki arazilerinin verimli ve bakir olması nedeniyle, bitkisel ve hayvansal üretimindeki organik potansiyelin olması. 9. Organik ürünlere ülkemizde ve dünyada artan talepler 10. Arıcılık potansiyelinin yüksek olması ve bal veriminin Türkiye ortalamasının üzerinde olması

T.C. BİTLİS VALİLİĞİ İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü

KURUMUN ÖNEMLİ SORUN VE İHTİYAÇLARI

KONUNUN ÖZETİ : 1-İl Müdürlüğümüzdeki Personel İhtiyacı 2- İl Müdürlüğümüzdeki Araç İhtiyacı 3- Dap İdaresi,DAKA ve İl Özel İdaresi Kaynaklarından Tarım ve Hayvancılık Projelerinin desteklenmesi

KONUNUN AÇIKLAMASI :

1-Hayvancılığı geliştirme, koruma kontrol ve denetim hizmetlerinin sağlıklı yürütülmesi, hayvan hastalık ve zararlıları ile mücadele programlarının, yem bitkileri üretiminin arttırılması, zirai mücadele faaliyetlerinin, su ürünleri hizmetlerinin yürütülmesi ve 4342 sayılı Mera Kanununun sağlıklı bir biçimde uygulanabilmesi için yeterli sayıda teknik ve idari personel ihtiyacı bulunmaktadır.

2- İl Müdürlüğümüzde Gıda Tarım ve Hayvancılık Hizmetlerinde kullanılan araçlar yeterli olmadığı mevcut olanlarda ekonomik ömürlerini tamamlamışlardır.

3-İl genelinde tarımsal kalkınma ve istihdama yönelik uygulanacak yerel bazlı Tarım ve Hayvancılık projelerine Dap İdaresi,DAKA ve İl Özel İdaresi kaynaklarından kaynak aktarılması gerekmektedir.

SONUÇ-ÖNERİLER VE İSTEKLER :

1-İlimizde Tarım hizmetlerinin sağlıklı yürütülebilmesi için yeterli sayıda Ziraat Mühendisi-Gıda Mühendisi-Su Ürünleri Mühendisi-Veteriner Hekim ihtiyacı bulunmaktadır.

2- İl Müdürlüğümüz gıda denetim faaliyetlerinde (il merkezi ve ilçeler) kullanılmak üzere 3 adet küçük ticari Gıda Denetim Aracına ihtiyaç vardır. Müdürlüğümüz bünyesinde görev yapan binek araçları kullanılamaz haldedir. Bu yüzden 2013 yılında 14 adet araç kiralaması yapılmıştır. 2014 yılı arazi sürvey, bayii denetimleri, çiftçi eğitimleri, demonstrasyonlar, istatistiki arazi çalışmaları, kooperatifçilik, hayvan aşılama çalışmaları vb. faaliyetlerde kullanılmak üzere 6 adet Pick-Up ve 2 adet binek araca ihtiyaç vardır.

3- Tarımsal kalkınma ve istihdama yönelik Tarım ve Hayvancılık Projelerine yeterince kaynak aktarılması.

İLGİLİ BAKANLIK VE KURULUŞ : GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI BİTLİS İL MÜDÜRLÜĞÜ

Arz ederim. Bülent KORKMAZ İl Müdürü

BİTKİSEL ÜRETİM DESTEĞİ 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2003-2013

DGD 10.521.541 15.022.807 16.814.269 9.592.833 41.429.909 MGD (MAZOT-GÜBRE-TOPRAK ANALİZİ) 3.661.809 16.814.269 4.112.661 9.782.598 6.721.564 6.114.489 7.701.009 7.794.420 8.528.652 8.458.034 9.198.348 88.887.853

YEM BİTKİLERİ DESTEGİ 290.000 463.000 987.070 2.736.000 8.333.975 2.684.540 1.297.925 2.057.692 2.351.774 2.749.639 3.427.573 1.692.038 28.781.226

SERTİFİKALI TOHUM KULLANIM DESTEĞİ 59.782 103.408 137.456 54.325 192.915 380.209 380.209 1.308.304

ORGANİK TARIM DESTEĞİ 2.643.283 1.308.639 488.565 488.565 4.929.052

SERTİFİKALI FİDAN DESTEĞİ 86.064 5.355 38.768 52.480 31.927 58.963 58.963 332.520

ALTERNATİF ÜRÜN DESTEĞİ (TÜTÜN) 249.267 456.306 465.061 0 0 1.170.634

YAĞLI TOHUMLU BİTKİ FARK DESTEĞİ 953 2.840 16.316 87.529 230.176 337.814

HUBUBAT BAKLAGİL FARK DESTEĞİ 1.007.930 507.109 507.109 2.022.148

KURAKLIK DESTEĞİ (PATATES DAHİL) 819.909 0 1.728.337 0 2.548.246

SERTİFİKALI TOHUM ÜRETİM DESTEĞİ 324.880 689.183 800.000 1.814.063

10.811.541 19.147.616 34.615.608 16.441.494 18.116.573 9.551.950 8.341.086 10.185.145 13.355.428 14.625.959 15.825.502 13.355.408 173.561.769 GENEL TOPLAM

TAHMİNİDİR

HAYVANSAL ÜRETİM DESTEĞİ 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2003-2013 KOYUM-KEÇİ DESTEKLEMESİ 318.390 1.829.502 4.504.000 3.633.570 5.629.980 6.791.796 6.791.796 29.499.034 MANDA ISLAH PROJESİ 868.000 1.122.550 1.396.850 3.387.400

ANAÇ MANDA DESTEĞİ 440.550 51.000 134.000 154.700 154.700 934.950 ANAÇ SIĞIR DESTEĞİ 142.000 265.263 686.675 1.211.445 1.500.000 3.805.383 BUZAĞI DESTEĞİ 111.080 10.770 9.000 18.225 32.700 35.000 216.775 S-19-ŞAP AŞI DESTEĞİ 3.260 3.775 7.035 ARICILIK DESTEĞİ 48.480 48.480 153.885 139.005 211.110 360.552 418.110 621.033 691.640 717.464 3.409.759 BAL DESTEKLEMESİ 48.480 21.420 747.800 467.446 1.285.146 BESİ SIĞIR DESTEĞİ 33.300 117.629 120.514 271.443 BRUCELLA REV-1 GENÇ AŞI 390.464 390.464 DESTEĞİ ÇİĞ SÜT DESTEKLEMESİ 56.802 36.490 56.802 57.146 275.464 318.622 478.675 1.280.001 HASTALIK TAZMİNAT DESTEĞİ 529.550 128.041 11.550 1.331.567 2.000.708 SUNİ TOHUMLAMA 89.495 179.424 86.904 355.823 DESTEKLEMESİ PROGRAMLI AŞI 7.434 135.036 267.980 410.450 DESTEKLEMELERİ GEBE DÜVE DESTEKLEMESİ 10.175 10.175 SU ÜRÜNLERİ DESTEĞİ 8.000 35.000 47.750 128.750 568.750 407.026 451.673 1.646.949 TOPLAM - - 96.960 159.395 1.081.109 1.205.236 2.112.102 5.697.460 5.363.629 9.357.707 10.859.657 12.978.239 48.911.494

TAHMİNİDİR

2002 2010 2011 2012 2013

Ziraat Bankası 360 Bin TL 50.000.000 70.000.000 17.800.000 10.056.000

Tarım Kredi Kooperatifleri 37 Bin TL 300.000 3.200.000 7.300.000 5.571.100

TOPLAM 397 Bin TL 50.300.000 73.200.000 25.100.000 15.627.100 164.227.100

2003-2013 koop 45.300.000 dap 2.223.000 kırsal eko 10.800.000 alet makine 6.700.000 sulama 1.900.000 bitki 173.561.769 hayvan 48.911.494 kredi 164.227.100 toplam 453.623.363 tar. Yayım danışmanlık desteği 261.600,00 TL 2013 yılı