samengaan metsamengaan een verbeterde bereikbaarheid context stedelijke de van versterking een kan hoe vraag: centrale onze is Amsterdam gemeente de ambitieuze stedenbouwkundige agenda van de van Uitgaande metroverbinding, de Noord/Zuidlijn. nieuwe de via Station Centraal het en Schiphol tussen schakel de ook nu is laatste dat Zuid; stations zijn Sloterdijk, Amstel en Amsterdam Deze Airport. Schiphol en Station Centraal het king met de multimodale vervoersknooppunten als den onderscheiden als kleine stations in vergelij wor hier die Amsterdam, stad de tot gangspunten toe drie van analyse een van basis op gingen tussen mobiliteitsstrategieën en ruimtelijke uitda onsgebouw en zijn omgeving. bestuurlijke structuur binnen en buiten het stati complexe vaak de op gezocht worden moeten biliteit moet worden ingebouwd en antwoorden flexi van mate hogere een dat betekent Dat ting. ook aan (her-) en ontwikkelingsprojecten verdich maar ontwerpoplossingen, ‘innovatieve’ aan biedt aantrekkelijke en leefbare omgeving die ruimte ‘intermodale’ station als stedelijk gebied, als een het van heroverweging een aan gevoeld behoefte het hele stationscomplex. Anderzijds wordt de ker zo in mogelijke soepel aansluiting daartussen van transportmodaliteiten en een voor de gebrui mix optimale situatie elke voor een van bereiken belangrijkste doelen hierbij zijn enerzijds het waardige architectuur te introduceren. hoog en blazen te in leven nieuw stadsgebieden biedt kansen ook station een van ontwikkeling (her-) de dat Vandaar transformaties. stedelijke de van katalysator een en regio de en stad de in punt’ en het internationaal), is ook een ‘stedelijk knoop verschillende niveaus nationaal regionaal, (lokaal, bindt niet alleen diverse vervoersmodaliteiten op mensen ontmoet en je ontspant. Het station ver ons worden plekken waar je zaken werkt, doet, de trein of een ander vervoermiddel stapt. uit en in je waar plek een dan meer veel stations In de hedendaagse, mobiele maatschappij worden Manuela Triggianese,Manuela Cavallo Roberto stations Amsterdamse transformatieDe van de Het station van de toekomst In dit artikel wordt gezocht naar het verband verband het naar gezocht wordt artikel dit In 2 De De 1 Stati ------09/09 railtech.com/all/2015/ online beschikbaar: september 2015, interview 9 design’, urban of piece railway station as a center ‘The Triggianese, Manuela traal Station Rotterdam: Cen van geval het voor Zie 2 319-334. pp. 3(okt.), nr. 11 (2006), Design Urban of Journal Practices’, and Concepts Mobile Society. Linking a in Urbanity ‘Fostering schappij: Luca Bertolini, de mobiele stedelijke maat van definitie een voor Zie 1 . www. ,

- - - and off trains or other modes of transport. of modes other or trains off and on get to aplace just than more much becoming In mobile contemporary society, stations are way stations in the city of Amsterdam, the article article the Amsterdam, of city the in stations way ProRail of gramme pro investment the and MRA the for agendas governmental policies and spatial development of overview an with Starting (MRA). Amsterdam in the Region ing Metropolitan accessibility improv while enhanced be can context urban the how be will question main the Amsterdam, of City the ambitious urban development agenda of the metro via the line. Considering new Noord/Zuid Station Central the and Schiphol between link new the being also latter the Zuid, Amsterdam finally and Amstel Sloterdijk, are question in stations The hubs. multimodal transport and Airport Schiphol Station Central the to comparison in small are that stations as identified here Amsterdam, of city the in gateways three analysing by challenges spatial tion building and its surroundings. sta the outside and inside structure governance complicated often the with deal to ways finding incorporated, be must flexibility of degree higher a that means This densification. and projects ment solutions as well as development and redevelop design ‘innovative’ for room with area liveable and attractive an as place, urban an as station’ modal ‘inter the rethink to need the address to other the on and users, the for possible as seamless as complex station whole the making and uation sit every for modalities transport of mix optimum an finding hand one the on are goals main The architecture and the revitalization of city districts. therefore also be used to promote high-quality ment or redevelopment project for a station can as of catalysts urban transformation. A develop well as region, surrounding its and city the within connectors ‘urban’ also are but international) and attransport several levels regional, national (local, of modes different link only not They relax. and shop meet, business, do work, to places are tions Manuela Triggianese,Manuela Cavallo Roberto Amsterdam’s transition in stations stationThe of the future This article aims to link mobility strategies to to strategies mobility link to aims article This 3 for the transformation of rail 1 Sta ------2

ture. ing the railway infrastruc ing, maintaining and manag assigned task of construct government- the with pany com Dutch the is ProRail 3 09/09 www.railtech.com/all/2015/ available online in RailTech: interview full 2015, ber urban design’, 9 of acenterpiece as station Triggianese, railway ‘The Central Manuela Station: Rotterdam of case the See 319-334. pp. 3 (Oct.), no. 11 (2006), Design Urban of Journal concepts and practices’, Linking society. amobile in urbanity ‘Fostering Bertolini, mobile society’, see: Luca ‘urban of definition the For . 2 1 Septem , - - -

- -

39 OverHolland 20 – Architectonische studies voor de Hollandse stad 40 Het station van de toekomst — Manuela Triggianese, Roberto Cavallo de context, namelijk als onderdeel van een groot lijke ordening ingebed in een nieuwe opvatting van werd de strategische visie op de nationale ruimte kernstrategie werd ingezet. als ontwikkeling infrastructurele de als slagen den kon alleen Amsterdam, name met en Randstad, de in steden grote de van metropoolkarakter het van versterken het en verdichting stedelijke de dat besef het tijd die in groeide Ook wegstations. den de herontwikkeling van wijken rondom spoor de prominente plannen in de sterking van de stedelijke Enkele ontwikkeling. van publiek-private gericht op partnerschappen, ver van behulp met Randstad de in steden grote de van verdichting van strategie een met nagestreefd de van doelen over. De rol die namen markt’ vrije de van ‘krachten De gespeeld. na de Tweede Wereldoorlog decennialang had ze die rol prominente de met vergelijking in af ning van de centrale overheid bij de ruimtelijke plan versterken. In diezelfde tijd nam de betrokkenheid te land het van concurrentiepositie de om cept planningscon als Randstad de van idee het op lag de Ruimtelijke Ordening de van uitkomen het na profiel ning kregen begin jaren negentig een scherper heidsbeleid en de agenda’s voor ruimtelijke orde in hand met planning. infrastructurele hand stadsontwikkeling gaat Randstad de In stad. de in stations de van rol de op invloed van zijn ren facto die Al door. alsmaar groeit toerisme het ook ven en talenten blijven naar de stad trekken en nieuwe woningen worden nieuwe gebouwd, bedrij Randstad: de van noordvleugel de van deel De grootstedelijke regio Amsterdam groeit als keling. potentieel als katalysatoren van stedelijke ontwik aan veranderingen) van deze knooppunten en hun aanpassing tot vermogen het (ofwel veerkracht de beleidsdoelen van stedelijke verdichting, de op oog het met we, verkennen Daarnaast niveaus. openbaar-vervoerknooppunten op diverse schaal van rol de van herdefiniëring tot poging de bij betrekking tot de drie stationslocaties voordoen de relevante ruimtelijke uitdagingen die zich met op ons wij richten stad de in spoorwegstations de programma van ProRail en van het investerings regio (MRA) Amsterdam ruimtelijke-ordeningsagenda’s voor de Metropool de en overheid de van beleidslijnen de van zicht van de metropoolregio Amsterdam? Na een over ruimtelijke uitdagingen? hoe mobiliteit te verbinden met Metropoolregio Amsterdam: In de de In Nota Ruimte Nota 3 , gepubliceerd in 2005, 2005, in , gepubliceerd in 1988, waarin de nadruk nadruk de waarin 1988, in voor de vernieuwing van van vernieuwing de voor Vierde Nota Vierde Nota Vierde Nota over 4 Het over Het behels werden

------14,1 miljoen overnachtingen per jaar. toeristen die de regio bezoeken voor nog eens zorgen ondernemingen. Daarnaast de 230.000 enmiljoen 1,5 woningen, miljoen arbeidsplaatsen 1,1 telt, inwoners miljoen 2,4 moment dit op die lijke en ontwikkeling van economische de regio, Amsterdam. en Flevoland) en de(Noord-Holland Vervoerregio provincies twee gemeenten, 33 tussen king opgezet terMRA bevordering van de samenwer op basis van wederzijdse overeenstemming de werd versterken te en behouden te positie die Om Europa. in regio’s economische sterkste van vijf waren afgebakend. Het gebied tot behoort de top- contouren van de Metropoolregio Amsterdam de waarop Randstad de van noordvleugel de van 2040 Randstad visie de Met regio. en stad tussen bindingen ver de van versterking ter en Amsterdam van tie ingezet ter ondersteuning van de metropoolfunc structuur en multimodale vervoersknooppunten den de investeringen in sleutelsectoren als infra Zuidas. de van ste het vervoersknooppunt Amsterdam Zuid ten dien Station, en met Amsterdam, en Schiphol Airport Centraal het rondom gebied het en haven zijn van de met stad Rotterdam, de ontwikkeling heidslijn: keersknooppunten gelegen langs de Hogesnel betering van de belangrijkste multimodale ver Randstad omvatte onder meer een kwaliteitsver ervan. ling van de noordelijke en zuidelijke vleugel verlaten ten gunste van een autonome ontwikke visie die in Randstad de van concept het werd zin zekere In termijn. lange de voor beleidslijnen in en niveau, Europees op schaal stedelijke nemende concurrentie om de beschikbare ruimte. toe de van gevolg als hoofdzakelijk leven, van teit en dat zal zijn repercussies hebben voor de kwali tal verkeersdeelnemers onder steeds grotere druk aan het van groei de van gevolg als staan cohesie heid, verkeersveiligheid, luchtkwaliteit en sociale houden. te peil op stad de van leefbaarheid en bereikbaarheid de om zijn nodig geconcludeerd dat er uitgebreide maatregelen gemeente Amsterdam in 2017 publiceerde, wordt in het meest recente mobiliteitsonderzoek dat de stad worden verjaagd. Een andere is de mobiliteit: de uit maatschappij de van lagen kwetsbare meer en met name de lagere-inkomensgroepen en komt bod aan minder steeds bevolking lokale de waardoor hoofdstad, de om en in rendgoedmarkt onroe oververhitte een tot geleid heeft die dam, Amster in woningen naar vraag grote de is van daar Een voortvloeien. succes eigen haar uit die rekeningMRA houden met verschillende gevaren de moet stijgen, blijven continu cijfers deze al De hoofddoelen van de MRA zijn de ruimte de zijn MRA de van hoofddoelen De 5 De nieuwe visie op de grote steden in de de in steden grote de op visie nieuwe De 7

6 In de nieuwe benadering wor verscheen in 2007 een kaart kaart een 2007 in verscheen 10 De bereikbaar 9 Aangezien Aangezien Structuur - - - - - 8 ------

- - - - - mogelijkheid op internatio de in Randstad de van concept het voorzag 1988 de Ruimtelijke Ordening de Tot aan zonder gevolgen gebleven. niet Randstad” “de van cept Lands des Westen het van keling nota de ‘...sinds 4 de spoorweginfrastructuur. onderhoud en beheer van het aanleg, de met belast is regering de door die isProRail de onderneming 3 vervoerregio.nl zie informatie meer en openbaar vervoer. Voor verkeer van gebied het op band van gemeenten vijftien is het samenwerkingsver De Vervoerregio Amsterdam 7 (2008). Research & Practice Planning and Rotterdam Centraal’, Zuidas Amsterdam of Cases Area Redevelopment. The High-speed Train Station in Quality ‘Urban Trip, J.J. 6 37-77. pp. 2007, Routledge, York: Planning for our Times. gies. Towards a Relational Strate Spatial and plexity Healey, Patsy in: Amsterdam’, in ment shaping of urban develop strategic ‘The hoofdstuk het informatie meer voor Zie 5 23-44. OverHolland 2 Holland in kaart’, ‘Randstad Engel, Henk van artikel der stadregio. Zie ook een eer infrastructuur van de Rand de en landschap het in gen gepaard gaande veranderin daarmee de en proces nis van het verstedelijkings overzicht van de geschiede kel als geheel geeft een 10/11 beelden’, in: kaart zes in Nederland van westen het in transformatie ‘Twaalf eeuwen ruimtelijke e.a., Borger Guus Zie gen.’ vereni te elkaar met niveau naal en en op nationaal , 2011, p. 82. Het arti Het 82. , 2011, p. uit 1958 is het con het is 1958 uit , 23 (2008) 3, DOI DOI 3, (2008) , 23 Vierde Nota over OverHolland Urban Com , 2005, pp. pp. , 2005, . De ontwik De https:// New New uit uit ------9012f978220bb6c. nl/document/5938440/1/0 amsterdam.raadsinformatie. zie: 2017; oktober gemeente Amsterdam op 31 dam voor een groeiend Amster port rap volledige het in vinden te terug is informatie Deze 10 english 20170515-mra-agenda- amsterdam.nl/pagina/ Bron: 9 2018 in Metropoolregio Amsterdam de in samenwerking de van overzicht Een toekomst. de brochure amsterdam.nl Bron: 8 , gepubliceerd door de Mobiliteitsverkenning www.metropoolregio www.metropoolregio . , 2018, p. 5. p. , 2018, Samenwerken aan , de MRA- , de https:// - - - - main multimodal transport hubs situated along the the along situated hubs transport multimodal main Randstad’s major cities included upgrading the ern and southern wings. favour of autonomous development of the north in concept Randstad the dropped somehow ropolitan scale and long-term The policies. vision met European the within inserted context, of idea dum) thening, so-called Amsterdam. as such cities major its and Randstad the of nature metropolitan the and density urban of concept anew fostering egy strat the of akey element was time that at upon structural development that effort was embarked area redevelopment projects. The major infra station railway are Paper Policy Fourth the in jects formation developments. Several of the key pro actionsnership aimed at urban increasing trans part public-private through Randstad, the in ies of implementing greater for density the major cit Paper Policy Fourth the of goal The role. this over took forces’ ket mar ‘Free century. twentieth the in late until War World Second the after from had it role prominent the to compared planning spatial the in involved less became government central the time, that At nineties. the of beginning the at raised clearly profiles their had Randstad the in agendas opment governmentalposition, policies and spatial devel order to attain a better economic competitive in concept structuring aspatial as Randstad the of idea the reinforced which 1988, in Planning) tial Ruimtelijke Ordening planning. structural infra with hand in hand goes development urban conurbation Randstad the In stations. railway its of role the on impact an having all are aspects These grow. to continuing also is tourism and city the to relocate to continue individuals talented and nies newgrowing: homes are new being built, compa bation, the metropolitan region of Amsterdam is conur Randstad the of wing north the of part As act as of catalysts urban development. to capacity their and hubs these of changes) to adaptability (or resilience of degree the explores paper the policies, densification urban on eye an With area. metropolitan the to context urban their from scale, of levels different at hubs transport public the of role the redefine to attempt an with spatial challenges at the three station locations future and current past, relevant the on focus will challenges? to spatial toHow mobility link Metropolitan Amsterdam: Region The strategic vision for national spatial plan published in 2005, was embedded in a new anew in embedded was 2005, in published Nota Ruimte Nota was addressed by a strategy astrategy by addressed was 4 After the the After (Fourth Policy Paper on Spa on Paper Policy (Fourth 5 The new vision of the the of vision new The Vierde Nota over de ( Spatial Memoran ------account for 14.1 for account area the visiting tourists addition, In MRA. the in 1.5 ing units, 2.4 are there nomic development of the region. Better Better 5) economy, aclean to transition The 4) life, of quality the Improving 3) innovate, and smarter Work 2) working, and living for 1) Space Thrusts’: Developmental ‘Seven as known are what 2007. Metropolitan Region dating Amsterdam, from 2040 beeld mentioned in the long-term vision and spatial matters. can find numerous actions regardingeconomic we 2016-2020, for agenda MRA’s the In mobility. and space economy, the for platforms, related sive are measures required to maintain accessibil exten that 2017 concluded in Amsterdam of city the by published survey mobility recent most the mobility: is Another society. of strata vulnerable more the and incomes lower with those ticularly continuous pressure on the local population, par puts that capital the around and in market estate ing resulting in in an Amsterdam, overheating real hous for demand high the is them of One cesses. suc own its by generated are that threats eral sev of account take to has MRA the increasing, constantly are numbers these all that Given Region). Vervoerregio Amsterdam (Amsterdam Transport and and Flevoland) the provinces (Noord-Holland two municipalities, 33 between collaboration the foster to agreement mutual by up set was MRA order to maintain and strengthen this the position, fivestrongest economic regions in Europe.In the of one is area The MRA. the of contour the ing wing of the conurbation appeared defin Randstad Vision Structural 2040 stad in 2007, In identity. metropolitan its develop and focused on city-region relationships, helping hubs aretimodal strongly transport coordinated mul and infrastructure as such key areas in ments (Southern axis). Zuidas the serving Zuid Amsterdam node port and the with trans Airport Schiphol Amsterdam, and district, Station Central the and harbour its of high-speed Rotterdam line: City, with development between 20-40% compared to 2015. to compared 20-40% between of 2030 by trips daily of number the in increase an tition for space. The current projections foresee of duequality life, primarily to the growing compe the on repercussions have will this and pressure air and quality social cohesion under growing safety, road accessibility, putting are users of bers and inity liveability the city. 13 The main objectives are the spatial and eco and spatial the are objectives main The The MRA operates through three content- three through operates MRA The These actions are currently summarized in in summarized currently are actions These 7

(Development Scenario 2040) for the (Development Scenario 2040)

million jobs and 230,000 businesses businesses million jobs and 230,000 million inhabitants, 1.1million inhabitants, 6

million overnight stays per year. In the new approach, the invest the approach, new the In 12 Many of them were already already were them of Many , a map of the northern northern the of , amap 10 The increasing num The increasing 8 Ontwikkelings At the moment, moment, the At

million hous 11

Rand ------9 - - -

------ries of spatial transforma centu ‘Twelve al., et Borger reconciled.’ See Guus domestic goals could be try’s international and coun the that prospect the out held concept –the 1988 Ordening Vierde Nota over Ruimtelijke the –until years thirty For country’). the of west the lands des westen het van ling policy paper 1958 the in enshrined was concept “Randstad” ‘The 5. p. 2018’, in Metropoolregio Amsterdam samenwerking in de de van overzicht Een komst. ‘Samenwerken aan de toe the brochureamsterdam.nl; www.metropoolregio See: 8 https://vervoerregio.nl. more information, see public For transportation. and traffic of matters on alliance of 15 municipalities Region) Amsterdam is an The Vervoerregio (Transport 7 (2008). Research & Practice Planning in Centraal’, Rotterdam and Zuidas Amsterdam of cases area redevelopment: The high-speed train station in quality ‘Urban Trip, J.J. 6 pp. 2007, Routledge, York: Planning for our times. gies: Towards a Relational Strate Spatial and plexity Healey, Patsy opment in Amsterdam’, in devel urban of shaping gic strate ‘The on chapter the For more information, see 5 29-40. 3-10 and pp. 2005, Holland, Randstad ‘Mapping Engel, an earlier by article Henk also See area. Randstad the scape and infrastructure of and changes in the land process urbanization the of history the of picture overall an gives also article full land maps’, six in lands, Nether western the in tion 37-77.

10/11 (‘The development of (‘The 4 OverHolland was published in in published was 3, DOI DOI 3, (2008) , 23 83. The The 83. , 2011, p. De ontwikke De Urban Com OverHol

2 New New , ------english 20170515-mra-agenda- amsterdam.nl/pagina/ See: 13 english 20170515-mra-agenda- amsterdam.nl/pagina/ See: 12 amsterdamsmartcity.nl available online at www. 2018; March Amsterdam, of dam Amster in Mobility of Future paper the see dam, mobility trends in Amster For more information about 11 9012f978220bb6c nl/document/5938440/1/0 amsterdam.raadsinformatie. available online at https:// 2017; October 31 on dam Amster of City the by lished groeiend Amsterdam liteitsverkenning: voor een report full the in seen be can information This 10 agenda-english. pagina/20170515-mra- amsterdam.nl/ www.metropoolregio See: 9 , published by the City City the by , published www.metropoolregio www.metropoolregio .

The The , pub Mobi ------

41 OverHolland 20 – Architectonische studies voor de Hollandse stad 42 Het station van de toekomst — Manuela Triggianese, Roberto Cavallo Het zogenaamde Programma Hoogfrequent we om de tien minuten een trein kunnen nemen. waarin situatie een ProRail voorziet Amsterdam Voor dag. per 900.000 tot 440.000 van stijgen tal op passagiers alle grote stations in Nederland aan het zal ProRail van verwachtingen de Volgens damse stations. huidige en toekomstige rol van enkele Amster de op richten te specifiek aandacht onze besloten hebben we waarom redenen de van een is Dat ruimtelijke van implicaties de mobiliteitsagenda. de over gedachten nauwelijks we ontwaren regio, de in werkklimaat en leef- het van verbeteren het belang van investeringen in mobiliteit voor het het in we en onderschrijven MRA de in verbindingen infrastructurele van belang het we Hoewel voer. genoemd, vooral zijn gericht op mobiliteit en ver worden punten twee die onder die acties en gen zich op. We zien dat verschillende voorstellen verbindingen zorgvuldig lezen, dringen enkele vra MRA, nale en internationale bereikbaarheid van de platform mobiliteit, het verbeteren van de natio ming van stedelijke gebieden. onroerendbestaand goed en door herbestem baar-vervoerknooppunten, door transformatie van door verdichting, vooral rondom open bestaande dat gebeurt grotendeelsMRA binnenstedelijk liseerd moeten worden. gerea zelf stad de in 80.000 tot 70 waarvan 2040, en 2016 tussen bouwen te woningen, nieuwe 250.000 van doel 1) genoemde onder het is lijst ambitieuze al toch deze in Opvallend maken. wendbaarder MRA De 7) en maken bestendig schone Beter economie, Klimaat 5) verbinden, 6) leefkwaliteit verbeteren, Transitie 4) naar een De 3) werken, innovatiever en Slimmer 2) werken, 1)lingsrichtingen’: Ruimte geven aan wonen en samengevat in de zogenaamde ‘Zeven ontwikke uitAmsterdam 2007. 2040 al eerder genoemd in het ruimtelijke aangelegenheden. tal van activiteiten gericht op economische en we vinden 2016-2020 voor MRA-agenda de In teit. verwante economie, ruimte platforms: en mobili 2015. van opzichte ten 20-40% van dag per verplaatsingen aantal het in groei een De huidige voorspellingen voorzien tegen 2030 mission statement , de langetermijnvisie voor de Metropoolregio 15 stedelijke attracties stedelijke transportgerichte stations naar van Amsterdam: stad De Als we kijken naar het hoofddoel van het het van hoofddoel het naar kijken we Als inhoud naar drie, middels opereert MRA De en het bovengenoemde punt 5 over betere betere 5over punt bovengenoemde het en 13 van het platform lezen over over lezen platform het van Dezelfde acties worden nu nu worden acties Dezelfde 14 Volgens de nota van de de van nota de Volgens Ontwikkelingsbeeld Ontwikkelingsbeeld 12 Veel daarvan zijn zijn daarvan Veel 11

------gebouwd. Er zijn al veel investeringen gepland om om gepland investeringen veel al zijn Er gebouwd. nieuwe liften en roltrappen op de stations worden ming van te passagiers verbeteren zullen ook de de bereikbaarheid, veiligheid en de doorstro Om tellen. dag per passagiers 110.000 zo’n 2030 in zal 50.000, de rond voor goed nu Sloterdijk, Station 2028. in 250.000 tot 80.000 huidige de van passagiers aantal het van groei geschatte een met exploderen, zullen te haast lijkt Zuid Station 2030. in 300.000 zelfs misschien worden, 275.000 er zullen dat en dag per passagiers 185.000 gen. Het Station Centraal momenteel verwerkt stij zal recordhoogte tot Amsterdam stad de in komende jaren wijzen uit dat het aantal gebruikers de voor voorspellingen de en jaren vele al stijgt dreigen te worden’. gen Amsterdam en de omgeving onbereikbaar onlangs in zei Eringa, Pier ProRail, van directeur De euro. jard worden gerenoveerd, voor een bedrag van 2 mil rond Amsterdam zullen de komende jaren moeten knooppunten in de metropoolregio. StationCentraal als op andere openbaar-vervoer het op hebben invloed zowel zal Dat verbinding. over te stappen op de nieuwe Noord/Zuid-metro om nemen Zuid Station naar trein de Schiphol op dere stations. Zo zullen bijvoorbeeld veel reizigers de uit passagiersstromen te smeren over meer ontwikkeling van de poging een nieuw scenario: Metropoolregio Amsterdam betekent dat ook de al langere tijd voor problemen zorgt. Voor de lijnen sommige op die gaan te tegen overbezetting plegen. raad te hoeven meer dienstregeling geen sagiers treinverbindingen dermate op te voeren dat pas is eropSpoorvervoer gericht de frequentie van gemaakt met de Noord/Zuidlijn, die sinds juli 2018 2018 juli sinds die Noord/Zuidlijn, de met gemaakt mee ervan voltooiing de we hebben onlangs pas en geopend 1977 in werden lijnen twee eerste De bovengrondse netwerkbestaande van tramlijnen. het van deel een van vervanging ter metronetwerk stad plannen te maken voor een ondergronds Gedurende de jaren zestig en zeventig begon de stadscentrum. het met verbinden te Airport hol Schip om 1939) in (voltooid snelweg een van leg aan de naast stadsspoorweg een van belang het ook AUP, zoals het in aangegeven werd pas stad de van centrum het en buitenwijken de tussen verbindingen de van belang het dat merken te op vanstadsuitbreiding is Amsterdam het belangrijk miljoen euro). aantal trappen op Station (40 Schiphol Airport miljoen euro) en een uitbreidingdijk van (30 het gen voor fietsen op destations Amstel enSloter euro voor Station Zuid, nieuwe parkeervoorzienin miljoen 200 bieden: te hoofd het toename die Verschillende spoorlijnen en stations in en Terugkijkend op de geschiedenis van de 16 Hogere frequenties zijn nodig om de de om nodig zijn frequenties Hogere Het Parool 17 Het aantal treinpassagiers treinpassagiers aantal Het dat ‘zonder die investerin ------20170515-mra-agenda- amsterdam.nl/pagina/ Bron: 13 20170226-mra-agenda amsterdam.nl/pagina/ Bron: 12 damsmartcity.nl 2018; maart gemeente Amsterdam in gepubliceerd door de Amsterdam in Mobility Amsterdam: over de mobiliteitstrends in informatie meer voor Zie 11 Het Parool 17 projecten/goederenroute https://www.prorail.nl/ PHS: over informatie Ziecorridors. voor meer perifere enkele en land het van westen het in lijnen meeste de voor geldt PHS ons vergt. Het programma vanaanpassingen de stati dus hetgeen sporen, aantal vanverviervoudiging het ridors betekent dit een maken. Voor bepaalde cor frequenties mogelijk te rele capaciteit om hogere breiding van de infrastructu uit de aan werkt ProRail 16 10. p. toekomst Zie 15 urban-development/ amsterdam.nl/en/policy/ 70.000-80.000. Zie: bijna tot gestegen tal aan dit is Nu voorzien. gen nieuwe wonin van 50.000 bouw de werd 2016) (april 2025 beleidsnota de In 14 english Samenwerken aan de

– Ruimte voor de de voor – Ruimte www.metropoolregio www.metropoolregio , 2018 (noot 8), 8), (noot , 2018 , 31 mei 2018. mei , 31 www.amster The Future of of Future The

Koers Koers www. . , stad stad - -

- . ------of of issue arecent In euros. 2 billion of acost at years, coming the over rebuilt be to have Amsterdam be affected by this situation. definitely will region metropolitan the in hubs port Station andline. The Central other public trans metro North-South new the to change to Zuid to go will Schiphol from travellers many example, For stations. several across flows passenger spread to attempt an scenario: anew developing means also this MRA, the For time. along for lines some on aproblem been has which overcrowding, address a timetable. consult to need longer no passengers that high so Rail Programme) aims to provide train frequencies Hoogfrequent Spoorvervoer so-called The routes. these on utes min ten every run will atrain which in conditions envisioned For ProRail Amsterdam, to 900,000. 440,000 from grow will Netherlands the in stations major the all in day per passengers of number total the ProRail, of predictions the to According stations. Amsterdam’s of some of roles future and current the at closely look to decided have we that considerations these of light the in also is It agenda. mobility the of implications spatial the about thinking no or little detect we region, the in climate work and living of improvement the for ofabout the investments importance in mobility us tells platform mobility the of statement mission the and MRA the in connections infrastructural of role important the about agree we Although related largely ings, and to mobility. transport head two these under listed actions and poses pur many We find arise. questions some carefully, reading point of theinternational MRA accessibility and national the boosting of one –the platform are currently designated for other uses. that areas urban of reuse through and estate real byaround existing nodes, transforming mobility urban areas through densification, particularly existing in realized be to have homes new these the ofing memorandum, majority to the MRA Amsterdam. of city the in realized be to have 70,000-80,000 which of 2016-2040, between built be to going are units housing 250,000 that is point in actions of list ambitious very this in out stands What versatile. more MRA the Making 7) 6) connections, Het Parool to urban attractions to urban transport-oriented stations from of Amsterdam: City Several tracks and stations in and around around and in stations and tracks Several mobility the of focus main the at Looking 16 , ProRail director Pier Eringa said that that said Eringa Pier director , ProRail

Higher frequencies are needed to to needed are frequencies Higher 5 above about better connections connections better about 5 above Achieving climate and resilience (PHS, High Frequency Frequency High (PHS, Programma Programma 15 15 14 – and – and Accord

- -

1 - - - ground metropolitan network to replace the exist the replace to network metropolitan ground under the envision to began plans city that 1970s and 1960s the during was It 1939). in (completed centre city the to Airport Schiphol connect to way needed along with the construction of the motor was line ametropolitan that also and 1935) teren, dingsplan the of time the at out pointed only was Amsterdam of centre the with city the of outskirts the connecting of necessity the that recall to important is it Amsterdam, of opment euros). stairs at station million Schiphol (40 Airport of number the of expansion euros), million (30 stations Sloterdijk and Amstel at bicycles for ties facili parking new day, per 48 to 30 from Station Central at trains freight of number the in increase million euros 200 fortion: Zuid Station, an situa this overcome to planned been have ments invest of number Alarge stations. the in built be also will lifts and escalators new flows, senger improve and measures safety pas accessibility, to order in and aconsequence, As 2030. by aday people 110,000 about handle will 50,000, around now station, Sloterdijk 2028. by 250,000 to 80,000 of figure current the from growing sengers pas of estimate an with explode, almost will it like looks Station Zuid 2030. by 300,000 even maybe or 275,000 to grow will number this and day a passengers 185,000 handles now Station tral Cen records. break will Amsterdam of city the in users of number the that show years few next the for projections the and years many for rise the on able’. surrounding areas threaten to unreach become the and Amsterdam investments, these ‘without Zone, the urban area between the pre-war and and pre-war the between area urban the Zone, Ring so-called the in growth for room provides that and 10 years of aperiod covers that strategy development urban first the is city) the for space Koers paper policy the years, 30 to 25 of zon the on based the by guided metropolis, anew of creation the and city the of outskirts the in urbanization of explosion an with 1997. in opened was southeast the in those to districts line (in Dutch Dutch (in rail light include to expanded was city the in system transportation the 1990, In 2018. July since tion opera in been has which line, metro north-south the of completion the seeing are we that today only is it and in 1977 opened lines two first The ing network of tramlines already at ground level. 17 18 Looking back at the history of urban devel urban of history the at back Looking After years twenty of urban development

2025: ruimte voor de stad de voor ruimte 2025: The number of train passengers has been been has passengers train of number The These infrastructural changes run changes parallel infrastructural These (General Expansion Plan by Expansion (General C. sneltram Structuurplan Ringlijn Structuurplan ) connecting the western western the ) connecting ) to the south, and the Ring Ring the and south, the ) to , with a planning hori aplanning , with , approved in 1985. in , approved Algemeen uitbrei (Target 2025: 2025: (Target

van Ees van ------enable the higher frequen infrastructure capacity to expanding been has ProRail p. toekomst de aan 8: note See urban-development/. amsterdam.nl/en/policy/ Source: 80,000. 70,000- almost to increased has number this Today, ings. dwell new 50,000 sioned 2025 paper policy The 105-127. pp. 2008, discourse tural architec An context. urban erto Cavallo, Rob in railroads Dutch the and century twentieth the about more Read southeast. the in station Weesperpoort via Utrecht to and northwest stationWillemspoort in the via Haarlem to Amsterdam railway lines connected two first The harbour. its of dynamics the by guided was expansion the and city historical the of edge the at situated stations terminus two by served was Amsterdam 1850, In 2018. May 31 Source: projecten/goederenroute. https://www.prorail.nl/ see PHS, about information eral For corridors. more country and some periph the of west the in lines most cover will PHS tions. transforming railway sta corridors and therefore several for tracks the pling Thiscies. includes quadru 10. 2016) envi 2016) (April 16 15 14 18 17 Het Parool

Samenwerken Railway in the the in Railway . TU Delft, Delft, . TU , 2018, , 2018, www. Koers Koers , ------

43 OverHolland 20 – Architectonische studies voor de Hollandse stad 44 Het station van de toekomst — Manuela Triggianese, Roberto Cavallo Amsterdam en Haarlem. Het kanaal werd als een een als werd kanaal Het Haarlem. en Amsterdam tussen namelijk andere, een naar stad ene de van kanaal dat in als fungeerde Nederland vaarweg eerste het 1631, in Haarlemmertrekvaart de van aanleg de was gebied het voor belangrijk der Bijzon genoemd. werd Sloterdijk 1465 vanaf dat zich de eerste bewoners vestigen van een dorp beschermen tegen het water; erachter konden te land het om aangelegd eeuw dertiende een drooggelegd gebied slingerend – werd in de Spaarndammerdijk – tegenwoordig deels door De IJ. het van water het in vroeger lag wijk, de van uitmaakt deel nu dat gebied stedelijke het van vrijwel los Een van aanzienlijk deel elkaar staan. die ontwikkelingen historische in ruimtelijk opzicht een stedelijke context bepaald door een aantal De wijk Sloterdijk een veelzijdig heeft karakter, het openbaar vervoer. worden bekeken als strategische knooppunten in gebied ontwikkeld na de Tweede Wereldoorlog, zijngelegen binnen de een Ringzone, stedelijk en Station Centraal het om vormen ring een die De stations Sloterdijk, Amsterdam Zuid en Amstel, nemen. te op gebruikers nieuwe om daarvan gen dichting van vervoersknooppunten en het vermo ver de op gelegd nadruk veel wordt beleid het In intensivering van enkele aangewezen gebieden. nieuwe en ontwikkelingen een infrastructurele 2040 Amsterdam tuurvisie van titel plan Het 1935. uit Eesteren van C. van (AUP) Uitbreidingsplan meen toe waren grotendeels gebaseerd op het Alge zielen toegenomen. 120.000 dan meer met Amsterdam van bevolking logse en de naoorlogse stad. naamde Ringzone, het gebied tussen de vooroor zoge de in groei voor ruimte in voorziet dat jaar tien van periode een voor stadsontwikkeling 2025 beleidsplan het is jaar, 30 tot 25 van zon van dit Structuurplan, en met een planningshori goedgekeurd. werd 1985 in dat nieuwe metropool, geleid door het Structuurplan een van vorming de en stad de van randgebieden de van verstedelijking explosieve een met tred veranderingen hielden gelijkeDie infrastructurele zuidoosten. het in die met verbond wijken lijke weste de die Ringlijn, de volgde 1997 in en zuiden het naar sneltram de met uitgebreid stad de in in bedrijf is In is. 1990 het openbaar-vervoerstelsel uit 2016 het eerste strategische plan voor de de voor plan strategische eerste het 2016 uit toegangspoort tottoegangspoort Haven-Stad naar knooppunt infrastructureel Sloterdijk: van Amsterdam Na twintig jaar stadsontwikkeling op basis basis op stadsontwikkeling jaar twintig Na Koers 2025 Koers Ruimte voor de stad de voor Ruimte 20 ), een uitwerking van de de van uitwerking een ), De stadsuitbreidingen tot nu nu tot stadsuitbreidingen De uit 2010, voorziet voorziet 2010, uit 19 Sinds 2000 is de de is 2000 Sinds (de onder Koers Koers - Struc - 18 -

- 21 - - - -

- - nen in het gebied zeer belangrijk voor de ver de voor belangrijk zeer gebied het in nen spoorlij vernieuwde de met samen Hoewel seert. pas noord-zuidrichting in afstand korte zeer op Sloterdijk Station die A10 aangelegd, snelweg de ook 1966 en 1961 tussen was Inmiddels gebouwd. werd station nieuw een en verlegd werd Zaandam naar lijn de toen spoorwegnet het in vervullen rol belangrijke een 1983, in later, pas Sloterdijk gingoost-westlijn en tussen Amsterdam Haarlem, de op was halte extra een geopend, werd huidige het van zuiden ten net 1956 in dat station, eerste georiënteerde infrastructurele bundel. Hoewel het oost-west die vanwege niet en gebouwd, eeuw twintigste de in laat vrij pas Sloterdijk Station van de geschetste historische achtergrond, werd landschap. het in sporen als gebleven zijn zichtbaar of zijn aanwezig altijd nog lijnen grote de oost-west georiënteerde infrastructuren, waarvan vanmorfologie dit gebied sterk bepaald door de de is Zodoende aangelegd. spoorlijn de en kanaal het aan parallel Haarlem en Amsterdam sen tus verbindingsweg de ook werd Daarna gevolgd. kanaal het van loop de geheel Haarlem, en dam tussen spoorwegverbinding, Nederlandse Amster eerste de van aanleg de bij werd plaats derde natuurgebied is genoemd, de Brettenzone. huidige het waarnaar Bretten, te Huis was daarvan waarin verschillende landhuizen verrezen; een de ontwikkeling mogelijk van een buitengebied kanaal het maakte plaats tweede de In zin. telijke van het gebied, zowel in economische als in ruim verbond, stimulerend op de verdere ontwikkeling elkaar met steden twee de dat trekvaartstelsel het werkte plaats eerste de In rol. opmerkelijke een ligging speelde ervan om verschillende redenen de en getrokken landschap het door lijn rechte Station Sloterdijk dan ook meer verwantschap een bedrijvengebied. Door zijn grote schaal toont van reputatie de heeft en spoorlijn een door den verbon Station Centraal het met is ervan, rand de aan ligt Het Amsterdam. stad de van dynamiek de enclave gebleven, min of meer losgesneden van telecommunicatie. de in bedrijven van vooral instantie eerste in ren, ook een belangrijke voor vestigingsplaats kanto Sloterdijk werd 1986 in Teleportproject het van als in de Na noord-zuidrichting lancering passeert. oost-west- in zowel hier dat ontlasten te verkeer spoorweg het om niveau hoger een op perrons met aangepast was station nieuwe het nadat men, dam en Centraal in Schiphol gebruik Airport geno Amster tussen spoorlijn nieuwe de werd daarna jaar Een gesloten. 1985 in werd 1956 uit tion kenmerkend was voor het dorp Sloterdijk. Het sta zo dat schoon landschappelijk het door dwars weg keersverbindingen van sneed de deze stad, snel Niettemin, en vooral interessant in het licht licht het in interessant vooral en Niettemin, Toch is Sloterdijk lange tijd een stedelijke 25 24 23 In de de In - - 22 - - - -

------Nederlandse spoorwegen de en eeuw twintigste de over Lees stad. de van inperpoort het zuidoosten Wees- Station via Utrecht noordwesten en met Station in Willemspoort het via Haarlem met Amsterdam twee spoorlijnen verbonden eerste De haven. de van gedreven door de dynamiek en de uitbreiding werd aan stad historische de van rand de aan gelegen eindstations twee via Amsterdam wegen spoor de bereikten 1850 In 18 sum: Thoth, 2010. Thoth, sum: Amsterdam in zone Bretten de van atlas rische Histo Halfweg. en merpoort Schmitz hamse A Evert Jaap gebied: geschiedenis van dit over achtergrond en informatie meer voor Zie 23 bestemming. meestal met een agrarische stad, of dorp een van kom gebied buiten de bebouwde Buitengebied staat voor het 22 docs/planam-01-2018 com/gemeenteamsterdam/ dam ook strategie meer informatie over de koers/?lang maps.amsterdam.nl/ Zie online: kaarten de stad voor –Ruimte 2025 Koers 21 http://statline.cbs.nl 2018, augustus 20 Statline, CBS 2017. in Zie inwoners Amsterdam telde 854.047 20 A10. snelweg de van contouren de binnen westen, oosten en noorden gebieden in het zuiden, de uit bestaat Ringzone De stad. de in woningdichtheid de van verhogen het voor geschetst wordt strategie dam 2040 de in gedefinieerd is Ringzone De 19 105-127. course dis architectural An text. con urban the in Railways meer Roberto in: Cavallo, 01-2018; 01-2018; Structuurvisie Amster , Menne , Menne . TU Delft, 2008, pp. pp. 2008, Delft, . TU . Amsterdam 2016. 2016. . Amsterdam , Tussen Haarlem (2010), waarin de de waarin (2010), =. Zie voor voor Zie =. Plan Amster https://issuu. Kosian, Erik Erik Kosian, . Bus https:// bra . ------nu-straks/. gebouw.nl/sloterdijk-toen- www.weekvanhetlege- informatie: meer voor Zie 25 32. p. 18), urban context Cavallo, 24 Railways in the the in Railways , 2008 (noot (noot , 2008 visible traces in the area. the in traces visible as remain or present still either are lines these and place this of morphology the characterized east-west oriented infrastructure has therefore The line. this to parallel built also was Haarlem the railway, the road to connecting Amsterdam and canal the after that, of top On Haarlem. with Dutch railwayfirst Amsterdam lineconnecting the was canal followed when building precisely the after. named is Brettenzone the as known area ecological and landscape te Huis as known one the –including built were houses country several area landscape outside an of opment devel the assisted also canal the Secondly, terms. spatial in as well as economic in area, the in ment necting the two cities stimulated develop further con barges towed of asystem of introduction the all, of First reasons. different for role remarkable a played position its and landscape the in line astraight as constructed was canal This Haarlem. between cities, namely between Amsterdam and route anavigation as acted that Netherlands the in canal first the was this area: the for tant 1631 was very impor of the Haarlemmertrekvaart in construction The 1465. since Sloterdijk named been has that village old an of settlements first the to rise giving water, the from land the protect to order in built –was landscape areclaimed through partly winds currently that –adyke dammerdijk Spaarn the century, 13th the In past. the in IJ the of water the in situated was district Sloterdijk the of part nowadays is that area ground urban the of part Aconsiderable other. each from connected torical developments that are spatially quite dis his of anumber by determined context urban an character: amultifaceted has area Sloterdijk The War World after developed was that zone urban an in Station, Central the around aring forming considered as strategic public nodes, transport been have stations Amstel and Zuid Amsterdam Located inside the Ring Zone, the Sloterdijk, users. new accommodate to capacity their and nodes mobility the of densification the on focuses cation of selected areas. new infrastructural development and the intensifi paper 1935. the on based are far so developed extensions urban Most 120,000. than more by grown has population post-war city limits. for Haven-Stad to node gateway infrastructural Sloterdijk:Amsterdam from Koers Structuurvisie Amsterdam 2040 Structuurvisie Algemeen Uitbreidingsplan

2025 , an elaboration of the policy policy the of elaboration , an 19 Since 2000, Amsterdam’s Amsterdam’s 2000, Since

Bretten, which the current current the which Bretten, 21 24 The policy strongly strongly policy The

23 Thirdly, the line of (AUP) from from (AUP) 22 , envisions where where 20

- II ------. - the and zones industrial business than with the with affinity more has station Sloterdijk of scale large The area. abusiness as areputation has Sloterdijk railways, by Station Central the to linked and periphery its at Situated Amsterdam. of city the of dynamics the from disconnected somewhat time, along for enclave urban an remained how ticularly for telecommunications companies. a initially locationpar very important for offices, 1986, in project Teleport the of launch the After traffic. railway north-south and east-west both for easier things making level ahigher at platforms with adjusted station new the with together opened was Airport Schiphol year later, the new line to connecting Amsterdam One 1985. in closed was 1956 of station old The characterizing thescenery old village of Sloterdijk. landscape the through radically cut area, the in railroads renewed of realization the with along motorway, this of construction the city, the of tivity Although for very important the vehicular connec direction. anorth-south in station Sloterdijk to close very passing 1961-1966, between structed con also was A10 the motorway Meanwhile, built. was station anew and rerouted was dam Zaan to line the when 1983, in on, later network railway the in role important an assumed only tion Sloterdijk toconnecting Amsterdam sta Haarlem, line east-west the on stop additional an was tion, sta current the of south just 1956 in opened tion, sta first the that true is it Although bundle. tural infrastruc oriented east-west this of aresult not was and century twentieth the in late quite about came Sloterdijk at station railway the ground), considering the above-mentioned historical back the transformation of buildings into many office as such configuration, urban its and area the ming crisis brought great opportunities for reprogram The recentdynamism. financial andeconomic into a generating varied urban renewed area, area office amonotonous from transformed being currently is Centre Sloterdijk called now area the lacksiderable of buildings, occupancy in office nature. and gardens allotment for spaces as well as parks business and industrial find we west and north the potential for development, high-density while to with areas urban several currently are there trict, dis Station Sloterdijk the of east and south the To Airport. Schiphol from and to as well as water, and rail road, by accessibility excellent boasting erpark and De in relation to recreational locations like the West situated favourably very also is area the However, scale of the neighbouring residential district. Nevertheless, the Sloterdijk area has some has area Sloterdijk the Nevertheless, and interestingly (particularly Nevertheless, After years of relative stagnation with acon with stagnation relative of years After Lange Lange Bretten nature reserve, nature reserve, Bretten 25 Sloterdijk also became - 26

------2018 2018 August 20 Netherlands, Statistics 2017. in Source: inhabitants 854,047 had Amsterdam A10 motorway. the within enclosed north and east west, south, the to area urban the is Zone Ring The city. the within sity for increasing housing den strategy the outlines which English), in asummary with 2040 Amsterdam sie the by identified been has Zone Ring The pp. Amsterdam Sloterdijk Centrum’, in ‘Wonen Snellenberg, Arjan Lommers, Giso See: 26 nu-straks/ gebouw.nl/sloterdijk-toen- www.weekvanhetlege- For more information, see: 25 32. p. context Cavallo, 24 2010. Thoth, Bussum: Amsterdam in Brettenzone de van atlas Historische enlemmerpoort Halfweg. Erik Schmitz Menne Kosian, Abrahamse, Evert Jaap see: area, the historical information about and background more For 23 village. or acity of areas built-up the outside area an ing word ‘buitengebied’, mean the use would we Dutch In 22 planam-01-2018. gemeenteamsterdam/docs/ https://issuu.com/ 01-2018, available online: see also strategy the about mation ?lang=en. amsterdam.nl/koers/ online: stad de voor ruimte 2025: Koers 21 statline.cbs.nl. 14-21. , 2016. See maps maps See , 2016. 20 19 https://maps. 20), 20), (note , 2008 Railway in the urban urban the in Railway Plan Amsterdam

For more infor , 01/2015, , 01/2015, ,

Tussen Haar Tussen http:// Structuurvi Plan Plan (2014, (2014, - , - - . - -

45 OverHolland 20 – Architectonische studies voor de Hollandse stad 46 Het station van de toekomst — Manuela Triggianese, Roberto Cavallo plex gelaagde infrastructuur te verbinden met met verbinden te infrastructuur gelaagde plex com de Sloterdijk voor uitdaging grote de is text con deze In inwoners. nieuwe 7000 dan meer aan bieden woonruimte 2040 in Centrum Sloterdijk nota de in geschat Zoals teiten. activi recreatieve en inwoners nieuwe aan ruimte vier en telecomprovider KPN, staande mediaondernemingen als uitgeverij Else slechts een industriegebied, ze herbergt vooraan langer niet is wijk De voorzieningen. met ken Station Sloterdijk ingevuld met nieuwe stadsblok van buurt de in Radarweg de aan plekken lege lijke verbinder’. ‘stede een tot ‘overstapmachine’ een van meerd Stad plaatsvond. Sloterdijk Station in 2018 juni en mei maanden de gedurende die Mollen, formance teiten, zoals de opmerkelijke real-time theaterper den benut als podium voor allerlei culturele activi nieuwe beleidsinitiatieven van Stations NS van uitvloeisel als zelf station het kan Bovendien Station Sloterdijk. pal aangelegd naast wijngaard, opgezette crowdfunding met een Bret, Tuin van de in plaatsvond 2018 april in dat & Toast, Cheers wijnfestival het zoals initiatieven, diverse met vernieuwen zich wijk de blijft transformatie die op moetingen in een publieke ruimte. In aansluiting ont nieuwe via gebied het van leefbaarheid de van verbetering de op gericht en jaar tien van sie tieve het voorbeeld; is gebouwd met een conces representa meest het daarvan is Bret Café heid. over de of instituties de vanuit niet d.w.z. eerd, diverse projecten die van onderop worden geïniti toorgebouwen tot hotels en de opkomst van viade bijvoorbeeld figuratie, omvorming van kan vangrammering het gebied en zijn stedelijke con geweldige kansen geschapen voor een herpro De recente financiële en economische crisis heeft een hernieuwde dynamiek met zich meebrengt. kantoorwijk in een gevarieerd stedelijk gebied, wat monotone een van getransformeerd Centrum dijk het voormalige Teleport nu onder de naam Sloter gebrekkige bezetting van kantoorgebouwen wordt ruimte voor moestuinen en natuur. zowel industrie- en bedrijfsterreinen bevinden als dichtheid, terwijl naar het noorden en westen zich hoge met ontwikkeling een voor lenen zich die van Sloterdijk zijn meerdere stedelijke gebieden Ten zuiden en ten oosten van het stationsgebied goede verbindingen van en naar Schiphol Airport. zeer het heeft en bereikbaar uitstekend water het en trein de weg, de via zowel het is Bretten, Lange de natuurgebied het of Westerpark het als den ook zeer gunstig ten opzichte van recreatiegebie naastgelegen woonkern. de met dan bedrijventerrein en industrie- het met uit 2017 wordt Station Sloterdijk getransfor In de visie van het beleidsdocument beleidsdocument het van visie de In uiterst en stagnatie relatieve van jaren Na 29 De komende jaren worden de 26 Toch ligt het gebied 30 en biedt ook ook biedt en Haven-Stad 27 Haven- moet moet wor 28 - - -

------J. Leupen) en de NS (architect/ingenieur H.G.J. H.G.J. (architect/ingenieur NS de en Leupen) J. denbouwkundige van C. Eesteren en architect tussen de gemeente Amsterdam (architect/ste het van resultaat een vruchtbare samenwerking gebouwd zouden worden. Amsterdam Amstel was oorlog de na die stations veel voor voorbeeld gereden te kunnen worden. het emplacement om op de autoslaaptreinen van deel een tot hadden toegang auto’s dat zet opge zo oorspronkelijk was station Het innovatie. geïnspireerd door thema’s rond technologische vanmuurschildering de kunstenaar Peter Alma, Opmerkelijk is de stationshal met de beroemde architectuur. qua als passagiersstromen de van behandeling de betreft wat zowel vooruit, ver tijd zijn station, modern een oplevering bij was Amstel noemde spoorwegmaatschappij. her (NS) Spoorwegen Nederlandse tot 1938 in poort en Amstel gesloten. Utrecht, met bond ver stad de van zuidoosten het toe dan tot dat gebouwdMuiderpoort en Station Weesperpoort, Station nieuwe het werd tijd diezelfde In 1939. in geopend werd stadscentrum, het van oosten Station Amsterdam gelegen Amstel, in het zuid lijk functioneert. toenemende aantal gebruikers zo naadloos moge het voor tegelijk en stad de van toegangspoort knooppunt dat ook in de toekomst kan dienen als mobiliteits een tot station het van vernieuwing een om vraagt alles Dit bouwdichtheid. verhoogde nieuwe hoogbouw stadsblokken, en de nieuwe weg- en steeds spoorweginfrastructuren verder van verdichting de door gebied hele het terwijl A10 1990, rond ringweg de van voltooiing de en 1977 in metrolijn nieuwe de van opening de door keling van kantoren kreeg een extra stimulans grootste kantoorgebouwen De in ontwik Europa. de van een destijds Amstel, de van overkant de aan net Rivierstaete-complex het van realisatie de met op gebied het in functies andere er kwamen Wibautstraat. de van eind het aan woonwijk de en industriegebied het sen tion Amstel werd gepositioneerd op de grens tus Sta en gehandhaafd AUP het in werd gebied dit 1885. uit dateerde lang gedomineerd door die de gasfabriek, deel van jaren het stadslandschap Amsterdamse torische spoorlijn naar Utrecht is dit zuidoostelijke de Watergraafsmeerpolder. Behalve door de his van rand de bij dicht en Zuidergasfabriek de van ver niet gebied, stedelijk leeg relatief een in het ToenSchelling). het station werd opgeleverd, lag waren daarmee de eerste stations van de de van stations eerste de daarmee waren wijk in Amsterdam-Oost wijk nieuwe de Amstel: Amsterdam 31 34 Het industriële karakter van Het karakter industriële 35 Pas later, in 1973, 1973, in later, Pas 33 Het station was een een was station Het 32 Amsterdam Amsterdam Muider - - - -

- - - -

- - - - - https://watwedoen.nl/pro informatie: meer voor Zie 28 www.activatieopstations.nl/ stations: in teiten over publieksgerichte activi informatie meer voor Zie wegstations in Nederland. en exploitant van de spoor eigenaar de is Stations NS 27 14-21. Amsterdam Sloterdijk Centrum’, Snellenberg, Arjan Lommers, Giso Zie 26 schools/ org/education/summer- https://www.ams-institute. zie: (DIMI); Initiative &Mobility Infrastructure Deltas, Delft het en Delft TU de Institute, AMS het Areas’, georganiseerd door ges in Future Metropolitan ‘Integrated Challen Mobility internationale zomerschool len) (zie: tectuurcentrum Amsterdam ganiseerd door het Archi ‘Versnellen Vertragen’ geor kend tijdens de workshop ver 2017 in zijn Sloterdijk de toekomst van Station en ideeën in verband met Enkele thema’s, concepten 31 wellnesscentrum. vergadercentrum, sport- en hotel, tot omgebouwd nu zijn gevestigd, was PTT de waarin gebouwen De 1980. Teleportproject in de jaren ondernemingen achter het belangrijkste de van een was afstamt, KPN waarvan telecombedrijf het PTT, De 30 stad/. dam.nl/projecten/haven- baar: document is online beschik deelgebieden. Het hele van 12(her)ontwikkeling en intensivering de in ziet plan Het 29 ject/mollen/ en in 2018 tijdens de de tijdens 2018 in en www.arcam.nl/versnel https://www.amster . Haven-Stad , 01/2015, pp. pp. , 01/2015, .

‘Wonen in in ‘Wonen http:// Plan Plan voor

------. pp. 5-29. pp. OverHolland 14/15 in: Amsterdam-Oost’, voor kansen. Ontwerpprojecten een van kwestie nieuwing: Roberto Cavallo, ‘Stadsver uitgebreider besproken in wordtvan Amsterdam-Oost De historische ontwikkeling 35 Amsterdam over Overamstel: informatie meer voor Zie 34 jaren zeventig. de in metro de van komst de tot gehouden stand in werd voorziening Deze 33 vervoer. delijke voor het personen bedrijf en hoofdverantwoor opgericht als enige staats werd (NS) Spoorwegen Nederlandse de 1938 in tot (SS) spoorwegen Staats van Exploitatie tot Maatschappij de en (HSM) Spoorweg-Maatschappij IJzeren Hollandsche de spoorwegmaatschappijen, grootste twee de steunde staat Nederlandse De 32 , 5/2006. Plan Plan , 2014, , 2014, - - - - - access part of the platform zone in order to board board to order in zone platform the of part access could cars that away such in done was station nological innovations. The original setup of the inspiredist by Peter themes Alma, regarding tech art the by mural famous the with area hall station the is feature Astriking development. architectural the in as flows passenger with dealing of terms in both time, its of ahead far and modern was Amstel 1938. in renamed was company railway Dutch the as (NS), Spoorwegen Nederlandse the of stations first the were These closed. was Utrecht to city the of east the Weesperpoort station connecting the south- and built was station Muiderpoort the time, same the At 1939. in opened was centre, city the of east south- the in located Station, Amstel Amsterdam number of users. increasing the for possible as seamless as being while city the to gateway afuture as function can that hub amobility station, arenewed requires this All density. increased new, the and ings structure with new urban blocks, high-rise build infra of layers complex its connecting is Sloterdijk Stad the by estimated as inhabitants new 7000 than more accommodate to have will Centre dijk Sloter 2040, By activities. recreational for place provider, telecom KPN and publishers Elsevier as such nies compa media major to home also is it location; industrial an just longer no is area The Station. Sloterdijk of vicinity the in Radarweg along spaces empty the fill will amenities with blocks urban new years, coming the In connector’. ‘urban an to machine’ a‘transfer from transformed be will tion icy published in document, 2017, 2018. May-June Mollen remarkable real-time called theatre performance the e.g. activities, cultural various for podium stations, NS of trends policy new the with line in addition, In Station. Sloterdijk Amsterdam to next right van a Bret garden, crowd-funded vineyard set up Tuin the in 2018 August in held was which festival, wine &Toast Cheers recent the as such initiatives several with itself reinvent to continues district the transformation, this of view In encounters. public improving the of liveability the through district new of aim the with and 10 years for a franchise with built example, representative most the is café Bret The projects. bottom-up several and hotels vision. In this context, the big challenge for for challenge big the context, this In vision. district in Amsterdam East Amsterdam in district the new Amstel: Amsterdam According to the that took place in Sloterdijk Station during during Station Sloterdijk in place took that 32 27 30 At the moment it was built, Amsterdam Amsterdam built, was it moment the At the station itself can be turned into a into turned be can itself station the as well as home to new residents and and residents new to home as well as 28 31

Haven-Stad 29 Sloterdijk Sta (Port City) pol City) (Port Haven------Amstel is an important traffic hub today. Every Every today. hub traffic important an is Amstel Amsterdam spatial and changes. functional of because pressure constant under is Amstel changes even after all these transformations. these accommodate to enough durable be to attractiveness, the original station project proved urban of terms in particularly well, performed never has station the around space the Although fragments. several into more and more area whole the dividing up ended infrastructure rail and road while offices, of development the to boost extra an gave 1990 around A10 road the ring of completion the and 1977 in line metro new the buildings inThe Europe.opening of office biggest the of one time that at complex, Rivierstaete the of Amstel river the of side other the on just tion realisa the with 1973, in later, area the in appear Wibautstraat. of end the at district residential the and industry Station was positioned at the border between Amstel AUP, and the in maintained was area this been opened in 1885. had that factory gas the by years for dominated been had Amsterdam of cityscape the of part south-eastern this Utrecht, to line railway torical the Watergraafsmeer polder. Along with the his of edge the to close and works gas dergasfabriek Zui the of location the from far not space, urban free arelatively in located was station the tion, comple its of time the At Schelling). H.G.J. neer architect Leupen) J. and the NS (architect/engi van planner C. Eesteren and (architect/urban laboration between the municipality of Amsterdam col afruitful of result the was Station war. Amstel the after built be would that stations many for ple the car-sleeper trains. pedestrian and cycle paths will be laid out. All All out. laid be will paths cycle and pedestrian connecting more scale, asmaller On space. green of amount the in increase an with hand in hand going station Amstel the of renovation the with area, leisure and arecreation into Amstel River the of watersides the rehabilitating on is here focus main The improve. to need will spaces able, the of quality the and infrastructure public new To dwellings. make the area50,000 more live with area Amstel the envisioning is Amsterdam of city the Furthermore, bicycles. for space more and improved, there will be an underground car park be will transport private and public of flow built. been already has which tower, Amstel the from starting node, the of densification the for plans ambitious the with along space public the of sign of is Amsterdam municipality working on the rede the why is That growing. is travellers and users fic traf of number the And intersect. trains and trams pedestrians, cyclists, drivers, bus motorists, day, 36 Nevertheless, like other Amsterdam Nevertheless, stations, The station area will become greener, the the greener, become will area station The 35 More functions only started to to started only functions More 34 33 The industrial character of of character industrial The The station was an exam an was station The ------full document is available The 12 subareas. of ment development and redevelop intensification, the of sists The 29 ject/mollen/ https://watwedoen.nl/pro For more information, see: 28 www.activatieopstations.nl/ see: stations, in ties about public related activi ings. For more information build station Dutch the ates oper and owns Stations NS railway operator. owned, principal passenger state- only the as 1938 in founded was (NS) gen until Nederlandse Spoorwe (SS) Staatsspoorwegen van Exploitatie tot pij Maatschap the and (HSM) Spoorweg-Maatschappij IJzeren Hollandsche the largest railway companies, two the backed Netherlands the of Government The 32 school-2018. news/wrap-up-summer- www.ams-institute.org/ see: Infrastructure (DIMI), &Mobility Initiative tas, Technology and Del Delft Institute, University Delft of AMS by organized Areas’, in Future Metropolitan grated Challenges Mobility tional summer school ‘Inte 2018 during the interna and in arcam.nl/versnellen) www. (see: Amsterdam Architectuur Centrum the by organized tragen’, workshop ‘Versnellen Ver the during 2017 in explored urban environment were Sloterdijk Station and its ideas regarding the future of Some themes, concepts and 31 spa. and centre wellness centre, sports centre, conference a hotel, into transformed been now have located was PTT which The buildings inthe 1980s. in project Teleport the ing boost companies major the of one –was KPN of ther forefa –the PTT company The old telecommunications 30 nl/projecten/haven-stad/ on: https://www.amsterdam. Haven-Stad 27 vision con http:// ------amstelstation. www.amsterdam.nl/ on: current planning, available the and area station Amstel the for Amsterdam of pality munici the of plans the See 36 5-29. pp. in Amsterdam’, East for jects Designopportunities. pro of matter renewal: ‘Urban Cavallo, Roberto in found be can East Amsterdam torical development of his the into insights More 35 Plan Amsterdam see: site, Overamstel the For more information about 34 1970s. the in metro the of arrival the until kept was feature This 33 OverHolland 14/15 , 5/2006. , 2014, , 2014, - - -

47 OverHolland 20 – Architectonische studies voor de Hollandse stad 48 Het station van de toekomst — Manuela Triggianese, Roberto Cavallo Station Amstel is opgesteld door architectenbu van het rijksmonument uitbreiding (2016-2020) en renovatie de voor plan Het vergroot. flink wordt ondergrondse fietsenstallingaan deoostzijde de en station het van westzijde de aan gecreëerd het station uit te plekken breiden. worden Extra bij fietsstalplaatsen bestaande de om manier lijke moge best de NS de met samen Amsterdam gio len, onderzoeken de Gemeente en de Vervoerre stal te fietsen om is nodig ruimte meer er Omdat om de drukte gedurende piekuren op te vangen. komt trap extra 1een spoor op er dat dit betekent gerust worden. Voor Station Amsterdam Amstel toe beter en vernieuwd stations de en structuur nen implementeren moeten de spoorweginfra kun te beleid dat Om (PHS). Spoorvervoer quent nemen, zoals bedoeld in het Programma Hoogfre tien minuten een intercity of sprinter kunnen en in passagiers de toekomst. treinen meer op voorbereid het is en bereikbaar, wordt Station Amstel binnenkort veilig en goed mogelijkzodat blijft. tussentijdse aanpassing wikkelingen zullen in worden stadia aangepakt, ont die Al aangelegd. fietspaden en voet- bonden ruimtes. Op lager schaalniveau worden beter ver groene van uitbreiding de met gaan moet hand in hand Amstelstation het van renovatie de terwijl ontspanning, en recreatie voor maken te geschikt ze om Amstel de van rivieroevers de van ting herinrich de op ingezet name met wordt betreft dit Wat verbeteren. moeten ruimte publieke de en infrastructuur de van kwaliteit de zal maken te leefbaarder gebied het Om woningen. nieuwe 50.000 van bouw de Amstelstation het rond wijk sen. Verder voorziet de stad Amsterdam voor de fiet voor ruimte meer en parkeergarage grondse openbaar vervoer verbeterd; er komt een onder worden, de doorstroming van het verkeer en toren. met als beginpunt de reeds gebouwde Amstel- plannen voor de verdichting van het knooppunt, publieke ruimte in met samenhang ambitieuze aan een werkt Amsterdam herindeling van de gemeente de dat Vandaar groeit. passagiers en Enlijks het kruisen. verkeerdeelnemers aantal trams voetgangers, en treinensers, elkaar dage fiet bussen, auto’s, waar verkeersknooppunt, rijk belang een dag de vandaag is Amstel Amsterdam wege ruimtelijke en veranderingen. functionele net als andere stations continu onder druk van veranderingen aan te passen. de aan ontwikkelingen, die al na zelfs zich, om ken geble genoeg houdbaar zelf station het van opzet lijk gebied is geworden, is de oorspronkelijke stede aantrekkelijk een nooit station het van ving gefragmenteerd raakte. Hoewel de directe omge Volgens de nieuwe plannen van ProRail ProRail van plannen nieuwe de Volgens Niettemin staat Station Amsterdam Amstel 36 De omgeving van het station zal groener groener zal station het van omgeving De 38 Men zal er elke elke er zal Men 37 -

------reau Winhov. wijken, uitbreiding en integratie van het openbaar tot bedrijfsterreinen functionele multifunctionele heid binnen de omvorming Ringzone, van mono garanderen (waaronder verhoging van de dicht te stad de van duurzaamheid en currentiepositie zame ontwikkeling) en zes prioriteiten om de con krachten geïdentificeerd(economische en duur Amsterdam 2040 gemeente de Amsterdam, van de afdeling ruimtelijke ordening van de langetermijnplan recente meest het In centrum. voersknooppunt dat tegelijk als fungeert stedelijk ver intermodaal een van uitstek bij model een als ontwikkeld Zuidas de wordt Daarbij Zuidas. de als gische interventies in economische kerngebieden strate in vertalen te beleid het van formuleringen abstracte de ernaar Amsterdam stad de streeft visie die van Uitgaande zakendistrict. centraal als handel die tegelijk een vooraanstaande rol speelt tionale verkeersstromen en gerelateerde daaraan nale netwerk: een voor toegangspoort de interna aangewezen als stedelijk kernproject in het natio Zuidas de wordt Nederland, van ambitie delijke ( Randstad regio de voor visie nationale de In totbelangrijke de toegangspoort stad Amsterdam. als minder en buurt, nieuwe een in stadsplein metrostation in het uitgebreide netwerk en als zal waarschijnlijk meer gaan functioneren als een teel Het openbaar-vervoerknooppunt een facelift. en lightrail –, tram en bus. Deze locatie werd geko werd locatie Deze bus. en tram –, lightrail en sneltram van mix –een metro trein, van inbegrip en internationale openbaar-vervoersystemen, met knooppunt in de lokale, grootstedelijke, nationale had voorzien, een cruciale positie als intermodaal Zuid Plan zijn in Berlage die locatie de van meters enkele slechts op geopend werd 1978 in dat tion, sta bestaande het vervult kader dit In (Zuidas). verbindt metgebied (IJ-as) Schiphol Airport een stedelijk systeem dat het Amsterdams haven Eesteren (1935). van C. van AUP (1914) het en Berlage H.P. van Zuid Plan bekende het met zijn vergelijkbaar die gebied van stedelijke en ruimtelijke ontwikkeling internationaal verband, met ambities op het in positie Nederlandse de van versterking de in ling krijgt de Zuidas een specifieke rol toebedeeld In deten). strategie voor grootschalige ontwikke toegankelijkheid van publieke hoogwaardige ruim vervoer op regionale schaal en verbetering van de Randstad 2040 generator/verbinder stedelijke naar zakendistrict van Zuidas: Amsterdam Station Amsterdam Zuid maakt deel uit van van uit deel maakt Zuid Amsterdam Station 39 Het Amstelstation krijgt momen ), de formulering van de grootste de van formulering de ), , worden twee centrale aandrijf Structuurvisie Structuurvisie ------beeld.nl/stations/station- 2014; Collectie, stelling Cultuurhistorische waarde tion Amsterdam Amstel. in vinden te is Amstel ontwikkelingen rond Station de over informatie Meer 37 tion amsterdam.nl/amstelsta stand van zaken: Amstelstation en de huidige het van omgeving de gemeente Amsterdam voor de van plannen de voor Zioe 36 amsterdam/. en/projects/amstel-station- https://www.winhov.nl/ Zie: 39 amsterdam-amstel. nl/projecten/station- Bron: 38 pleegd september 2018). amsterdam-amstel ( . https://www.prorail. . SteenhuisMeurs, De De . SteenhuisMeurs, www.spoor www. geraad Sta - - - - - zone, transforming monofunctional business dis zone, business monofunctional transforming within theable, including density increasing ring sustain and competitive city the keep will that ties and six priori economy(strong and sustainability) Amsterdam published its long-term plan, has Amsterdam of municipality the of Department Planning Physical The space. urban an as tions func that node intermodal an of model anew of example prime the become to developed being is that area an Zuidas, the as such areas core nomic the policies through strategic interventions in eco of elements abstract the realize to aiming is dam Amster of city the vision, this to According trict. dis business as a key role crucial a playing flows, traffic international to related transport and trade for agateway network: national the in project akey urban –as axis’ ‘southern literally – meaning thetan aims Zuidas of identifying the Netherlands, region ( The national vision for the Randstad conurbation dam. Amster of city the to point) (entrance gateway new rather neighbourhood than an important a within square urban an as and network extended the in stop ametro as more function probably will node transport public The completed. be soon office. tural has been proposed by2020) the Winhov architec national listed building Amstel Station (2016- the of enlargement and renovation The station. the of side east the on facility parking bicycle ground under existing the of expansion amajor through and station the of side west the on created be will places Additional station. the at parking bicycle existing the expanding for way possible best the into NS the with together looking are Amsterdam Vervoerregio the and municipality the why is That bicycles. parking for needed is space More hours. Platform on staircase extra an be will there that mean will this Amstel, Amsterdam At out. fitted better and updated be must stations and infrastructure way rail policy, this accommodate to order In (PHS). Programme Transport Frequency High the in out set as 10 minutes, every train Sprinter or city the future. in travellers and trains more for ready accessible, easily and safely be soon will Station Amstel allowing for adjustments along the way. stages in place take will developments these generator/connector to urban district business from Zuidas: Amsterdam According to the new plans of ProRail, ProRail, of plans new the to According Randstad 2040

1, to absorb the crowds during rush rush during crowds the 1, absorb to 38

39 2040 It will be possible to get on an Inter an on get to possible be will It Amstel station’s new facelift will will facelift new station’s Amstel , identifying two key drivers key drivers two , identifying ) describes the metropoli Structural VisionStructural 37

------ABN the of headquarters the became also it Trade Centre; World the and courthouse Amsterdam the as such organizations development estate real of offices attracted area (VUmc). versiteit University) plus (Free its teaching hospital Uni Vrije the 1960s, the in then, and RAI as known centre exhibition and congress the as such city, the in place a find not could that activities ous vari accommodated area the II, War World Since and areas designated for future developments. city existing the between recreation and structure infra for area an reserve to 1934 in taken sion deci the of result the as about came location This bus. and tram rail), light and transit rapid (mixed including metro systems, train, transportation metropolitan, national and international public core position as an intermodal node among local, a –has Zuid Plan in Berlage by envisioned tion loca the from yards few only positioned and 1978 in opened was –which station Zuid Amsterdam existing the framework, this In axis). Southern (the IJ (the area port dam’s Amster connects that system urban an of part C. Plan ments that are to comparable the familiar ambitions in terms of urban and spatial develop with scene, international the within Netherlands tural Vision Amsterdam 2040 the in role aspecific assuming is Zuidas the sented as a strategy for large-scale developments, Pre space. public high-quality to access ensuring and scale regional the at transport public ing tricts into expanding multi-use and areas, integrat conflict between the various parties concerned concerned parties various the between conflict increasing and evident an been has There tions. junc Amstel and Meer Nieuwe the between lanes six to four from A10 widened be The will ground. while the railway lines will remain above the A10, the for tunnel Zuidasdok the of realization the on priority placed project the of version last the euros, billion 1.385 of investment expected of total a For sector. public the and investors private major trict bringing with together mixed-use buildings, dis business anew developing and level ground which includes eliminating the A10 ring road at 207 of area atotal has Zuidas the for plan flexible urban development.The proposedmaster of spirit the –in aframework and strategy opment ried out. car simultaneously been have options different of feasibility the on studies sub-projects; its of terms in design the to made are changes as constantly and gradually developed been has plan master the then, Since key projects. national the of one as

van Eesteren (1935). (1935). Eesteren van

Zuid by H.P. by Zuid In 1998 the Zuidas project was designated designated was project Zuidas the 1998 In The location of Amsterdam Zuid station is 40 42 The plan became an open grid, adevel grid, open an became plan The Over the course of time, the station station the time, of course the Over

Berlage (1914) and the AUP by by AUP the (1914) and Berlage

axis) with Schipholaxis) Airport

AMRO Bank. AMRO in strengthening the 41

ha, Struc 43 - -

------See: https://www.winhov.nl/ See: dam-amstel. projecten/station-amster See: 38 station-amsterdam-amstel spoorbeeld.nl September 2018: www. in accessed 2008, Collectie, telling Cultuurhistorische waardes Station Amsterdam Amstel. in found be can Station development of Amstel the about information More 37 Fabrizia Berlingieri, ‘Inter Manuela Triggianese and also: See 63. p. 5), (note and Spatial Strategies book her in area’ core region a ‘city Zuidas defines Healey Patsy 109-125. pp. 1998, Spon, E&FN York: New Areas Station way The Redevelopment of Rail Spit, Tejo and Bertolini Luca in project the of evolution the see 1996, to through created was Zuidas Amsterdam of plan master the how of For a detailed description 2013. dated Campus City the of tion see campus, VU the of opment devel upcoming the of view over acomplete For area. the to added be will ties residential and other facili and improved be will ings build the between spaces public the of quality The renovated. be to going are 1960s, the of architecture the of scale massive the characterizedbuildings, by existing the of Many Zuidas. and city the with nection con better a from benefit will campus The institutions. research and knowledge other with as well as district Zuidas the in located tions institu financial the with acooperation of result the as campus, city a vibrant into developing are (VUmc) and the medical center Universiteit Vrije the Today, amsterdam/. en/projects/amstel-station- Master Plan VU: Transi VU: Plan Master https://www.prorail.nl/ . SteenhuisMeurs, De De . SteenhuisMeurs, 39 42 41 40

Urban Complexity Complexity Urban Cities on Rails: Rails: on Cities /stations/ . London/ , 2007 , 2007 , ------

- . - - - 117. p. 5), (note 2007 Healey, 220-226. pp. (2014), Engineering Forum Gate’, stad’s EURand as Zuidas dam pean Metropolis: Amster Euro the for Nodes modal 43 Urban Complexity Advanced , 11 - - , -

49 OverHolland 20 – Architectonische studies voor de Hollandse stad 50 Het station van de toekomst — Manuela Triggianese, Roberto Cavallo voorgestelde ingrepen Architecten ZuidPlus door De Parijs. in Défense La van dat bijvoorbeeld dan idee ander een pulatie, kers verwelkomen en een gemengde bewonerspo bezoe vele zal woon/werkwijk nieuwe De krijgt. indeling nieuwe een context stedelijke de ook waar alle vormen van vervoer samenkomen, terwijl openbaar-vervoersterminal van hoge kwaliteit uitgebreid en gemoderniseerd tot een compacte 2016 uit Gemeente Amsterdam. de StadsregioProRail, (nu Vervoerregio) en de van van het Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat, Zuidasdok opgericht als samenwerkingsverband tiek vlak is midden 2010 de Projectorganisatie den aan de onzekerheden op economisch en poli bie te hoofd het Om partijen. betrokken plan dit meer conflicten hebben voorgedaan tussen debij steeds jaar tien afgelopen de in zich dat derlijk verwon niet het is projectontwikkeling de van teit lokaal en doorgaand verkeer. Gezien de complexi in gesplitst en rijbanen zes naar vier van verbreed tussen de knooppunten Nieuwe Meer en Amstel bovengronds blijven. Tevens wordt het A10-traject spoorlijnen de A10, terwijl ringweg de voor tunnel prioriteit aan de realisatie van het een Zuidasdok, project het van versie laatste de geeft teringen inves aan miljoen 1385 totaal in van bedrag wacht de publieke sector samenwerken. Voor een ver gemengd gebruik waarbij private investeerders en voor gebouwen met zakendistrict nieuw een van A10 ontwikkelen het en ringweg de van gen beslaat, ha 207 van oppervlakte totale een dat Zuidas, de voor Het voorgestelde Masterplan ontwikkeling. stads flexibele van geest de –in kader een en gie vorm van een open een grid, ontwikkelingsstrate diverse opties zijn uitgevoerd. naar de tegelijkertijdterwijl haalbaarheidsstudies en voortdurend uitgewerkt met sub-projecten, geleidelijk project het van masterplan het is dien als een van de nationale sleutelprojecten. Sinds de ABN-AMRO-bank. van hoofdkantoor het en Trade Centre World het zoalsinstellingen aan, de Rechtbank Amsterdam, van kantoren stationsgebied het trok tijd de van siteit en het VU Medisch Centrum. Univer Vrije de zestig jaren de in en RAI centrum gevonden, zoals het congres- en tentoonstellings worden kon plaats geen zelf stad de in waarvoor zijn in het gebied diverse activiteiten gevestigd tuur en recreatie. Sinds de Tweede Wereldoorlog wezen, een gebied te reserveren voor infrastruc die voor toekomstige ontwikkeling waren aange terreinen de en stad bestaande de tussen om sing zen als uitvloeisel van de in genomen 1934 beslis Volgens het beleidsdocument aangewezen Zuidasproject het werd 1998 In 43 44 voorziet in het onder het maaiveld bren zal Station Amsterdam Zuid worden 41 45 zijn erop gericht van Sta van gericht erop zijn 42 Het plan kreeg de de kreeg plan Het 40 In de loop loop de In Visie Zuidas Visie ------

------spoorwegnet vanspoorwegnet metrolijnen en andere vervoers het op aansluiting en introductie de en viteiten voortdurende actualisering van commerciële acti technische en vernieuwing, functionele Restyling, de opkomende nieuwe wijk. als voorAirport de zakenmensen en inwoners van Schiphol vanuit aankomen die reizigers de voor zowel stad, de van centrum het tot gangspoort Station Amsterdam Zuid wordt de zuidelijke toe zetten. te af passagiers om &Ride-plaats Kiss en de taxistandplaats fietsenstalling, tramhaltes, en bus- komen station het Naast Parnassusweg. den geplaatst tussen en de de Minervapassage station verspreid worden. De metroperrons wor de groeiende beter passagiersstroom over het enspoorweg- metroperrons breder. Hierdoor kan plezieriger te ervaring bieden. Ook worden de tweemaal zo breed worden om de gebruiker een centrale onderdoorgang blijven, maar hoger en zaldige de (de stationspassage Minervapassage) metroperrons overkapt met groene daken. De hui bouwkundige ingrepen worden de spoorweg/ 2030. in dag per passagiers 250.000 tot dubbelen zal het gebruikers aantal verdrie waarschijnlijk de route Schiphol-Amsterdam-Almere-Lelystad op treinverkeer het van groei de en Noord/Zuidlijn geopende onlangs de van komst de Met dag. per passagiers 80.000 dan meer al nu verwerkt station Het omgeving. groene een in ingebed sen, fiet en taxi’s bussen, trams, treinen, voor maken tion Amsterdam Zuid een overstapstation te positieve uitzonderingen projecten zijn voor de de van enkele dat merken te op interessant is Het discutabel. vaak blijft context stedelijke de met grote stations gerenoveerd, maar hun interactie veel zijn 2016 in ook, dan Hoe terminalgebouw. stedelijke setting multifunctioneel geïntegreerd, zijn in goed een naar toewerken het lijkt vooruit inspoorwegstations Nederland en de enige weg van tal voor geldt situatie samengevatte hier De jaren. komende de en vandaag van agenda’s gaven uit die de voortvloeien stedenbouwkundige omgeving geconfronteerd met de verdichtingsop zijn en knooppunt infrastructureel als station het worden plaats minste de niet maar laatste de stedenbouwkundige antwoorden erg moeilijk. In zoektocht naar passende architectonische en met hun technische en ruimtelijke uitdagingen de gebruik en huisvesting en geïntegreerde mobiliteit maken de bouwprogramma’s voor gemengd stationsbestaande moeten Daarbij ondergaan. modaliteiten zijn enkele van de transformaties die de toekomst van stations Tot overdenkingen over besluit: Met de nieuwe architectonische en steden ------sieve schaal van de jaren- de van schaal sieve gekenmerkt door de mas de bestaande gebouwen, Van Zuidas. de en stad de met verbinding betere een bij winnen te veel heeft pus kennisinstellingen. De cam met andere onderzoeks- en financiële instellingenen gevestigde Zuidas de in de samenwerkingdankzij met levendige stadscampus zich momenteel tot een centrum VUmc ontwikkelen Universiteit en het medisch Vrije de van terreinen De 40 Healey, Healey, 43 220-226. pp. (2014), ced Engineering Forum Gate’, EURandstad’s as Zuidas Amsterdam European Metropolis: Nodes‘Intermodal for the nese en Fabrizia Berlingieri, Zie ook Manuela Triggia area’. core region ‘city een als Zuidas de 63, p. 5), (noot Urban Complexity in definieert Healey Patsy 42 109-125. pp. 1998, Spon, E &FN Areas Station Railway of lopment Redeve The Rails. on Cities Spit, Tejo Bertolini, Luca project: het van evolutie de 1996, tot Zuid terplan standkoming van het mas tot de van beschrijving Zie voor een gedetailleerde 41 VU plan Campusontwikkeling het VU-campus de komende ontwikkeling van de van overzicht volledig een voor Zie zieningen. nieuwe woningen en voor gebied het in komen er en gebouwen wordt verbeterd de tussen ruimtes publieke de van kwaliteit De veerd. een groot aantal gereno zestigarchitectuur wordt dok: Projectorganisatie Zuidas de van plannen de voor Zie 44 117. p. 5), (noot 2007 uit 2013. uit https://zuidas.nl . Londen/New York:. Londen/New Urban Complexity , 2007 , 2007 Master Advan . - , 11 - - - - - , - -

- - - nl/zuidasdok-amsterdam matie: tecten. Zie voor meer infor Tuin- en Landschapsarchi tectuur Architecten, &Jansma Zwarts ZJA door groep ontwerpers gevormd ZuidPlus Architecten is een 45 https://www.zja.nl/ en en Bosch Slabbers Team VArchi Team . - - -

002 002 002 Op deze kaart is de strate- The map shows the densifi- gie van verdichting te zien cation strategy at the sta- op de stationslocaties in de tion locations within the metropoolregio Amsterdam. Amsterdam metropolitan De stations Amsterdam area. Amsterdam Central, Centraal, Amstel en Sloter- Amstel and Sloterdijk sta- dijk worden zowel vervoers- tions become transport knooppunten als gemengde nodes as well as mixed-use woon-werkgebieden. Struc- urban districts. Structuurvi- tuurvisie Amsterdam 2040, sie Amsterdam 2040, maart March 2011, p. 55. 2011, p. 55. Architectonische studies voor de Hollandse stad voor studies Architectonische

– OverHolland 20 OverHolland

003 003 003 Schets van het scenario Sketch of the Port City Haven-Stad 2040. Uit: (Haven-Stad) scenario Gemeente Amsterdam, 2040. From Amsterdam City Concept Ontwikkelstrategie Council, Haven-Stad (Port- Haven-Stad (stadsuitbrei- City urban expansion within ding binnen de Ring A10), the Ring A10), abbreviated verkorte versie, 20 juni 2017, version, 20 June 2017, pp. 4-5. pp. 4-5. 51 52 Het station van de toekomst — Manuela Triggianese, Roberto Cavallo 005 004 Schiphol Middelkoop, Aerophoto- Marco vanPhotograph: 2018. west, the from tion Amsterdam Sloterdijk Sta koop, Aerophoto-Schiphol Middel van Marco Foto: 2018. westen, het vanuit dijk Station Amsterdam Sloter Damme graph: Sebastian van Photo 2018. side, west tion, Amsterdam Sloterdijk Sta Sebastian van Damme Foto: 2018. westzijde, dijk, Station Amsterdam Sloter 005 005 004 004 ------007 006 Cavallo 2018. Photograph: Roberto insideconcert the station, Amsterdam Sloterdijk, Foto: Roberto Cavallo 2018. station, het in concert Amsterdam Sloterdijk, Damme Sebastian vanPhotograph: 2018. side, south the on station bus and tram- tion, Amsterdam Sloterdijk Sta tian van Damme Sebas Foto: 2018. zuidkant, aan de tram/busstation dijk, Station Amsterdam Sloter 007 007 006 006

- - -

53 OverHolland 20 – Architectonische studies voor de Hollandse stad 008 009 — Manuela Triggianese, Roberto Cavallo Roberto Triggianese, Manuela —

010 Het station van de toekomst 54

008 009 010 De bouwplaats bij Station Visualisatie van de west- Doorsnede van de nieuwe Amstel, augustus 2018. Foto: zijde van der nieuwe stati- stationshal van het Amstel- Lucas Hardonk onshal van Station Amstel station door Office Winhov 008 door Office Winhov en en Gottlieb Paludan Archi- The construction site of Gottlieb Paludan Architects. tects Amstel Station, August 2018. 009 010 Photograph: Lucas Hardonk Render of the new entrance Section of the new Amstel hall of Amstel Station at the Station hall by Office Win- west side by Office Winhov hov and Gottlieb Paludan and Gottlieb Paludan Archi- Architects tects. 011 012 Architectonische studies voor de Hollandse stad voor studies Architectonische

– 013 OverHolland 20 OverHolland 55

011 012 013 Station Amsterdam Zuid Maquette van Amsterdam Visualisatie van het nieuwe vanuit het westen, 2018. Zuidas. Foto: Marc Dorleijn Station Amsterdam Zuid Foto: Marco van Middel- 012 door ZuidPlus. koop, Aerophoto-Schiphol Model of Amsterdam Zui- 013 011 das. Photograph: Marc Dor- Render of the new Amster- Amsterdam Zuid Station leijn dam Zuid Station by Zuid- from the west, 2018. Plus. Photograph: Marco van Middelkoop, Aerophoto Schiphol 014 016 — Manuela Triggianese, Roberto Cavallo Roberto Triggianese, Manuela —

015 Het station van de toekomst 56

014 015 016 Centraal Station Amster- Centraal Station Amster- Centraal Station Amster- dam, Cuyperspassage, dam, langsdoorsnede van dam, noordzijde. Foto: ontworpen door Benthem de Cuyperspassage, ont- Manuela Triggianese Crouwel Architects. Foto: worpen door Benthem 016 Jannes Linders Crouwel Architects. Amsterdam Central Station, 014 015 northside. Photograph: Amsterdam Central Station, Amsterdam Central Station, Manuela Triggianese Cuyperspassage designed longitudinal section of the by Benthem Crouwel Archi- Cuyperspassage, designed tects. Photograph: Jannes by Benthem Crouwel Archi- Linders tects. are some of the transformations that existing sta existing that transformations the of some are network railway the to connections with modes introduction of metro lines and other transport and activities changing commercial theconstantly technical andRestyling, functional innovation, neighbourhood. and of locals thebusinesspeople upcoming new the for as well as Airport Schiphol from coming travellers for centre, city Amsterdam to gateway southern the become will station Zuid Amsterdam off. someone drop to zone &Ride Kiss the and ranks taxi parkings, bicycle stops, tram and bus be will there station, the to Adjacent nassusweg. and Par will be located Minervapassage between platforms metro The station. the over distributed better be flows passenger increasing the let will This widened. be also will platforms subway and train The users. the to experience pleasant more made higher, with the intention of delivering a be will and wide as twice be will but underpass tral will remain the cen Minervapassage) sage (called pas station current The platforms. metro and train intervention foresees green roofs covering the 2030. by day a passengers 250,000 higher: times three become probably most will users of number the route, ficon theSchiphol-Amsterdam-Almere-Lelystad traf train of growth the and line metro Noord/Zuid opened recently the of advent the With day. a passengers 80,000 than more handles already embedded in a green environment. The station bicycles, and taxis buses, trams, trains, for hub tecten, intervention proposal made by ZuidPlus Archi La to parison population for housing, a different idea in com amixed and visitors many welcome will district mixed The layout. anew receive also will context urban its while together, come transport of forms publichigh-quality terminal transport where all and acompact become to updated be will station ment published in 2016, in midestablished 2010. was Amsterdam, of City the and Region City the ProRail, Management, Water and Works Public venture between the General Directorate for Zuidasdok Project Organization, a cooperative with economic and the political uncertainties, development over the last decade. In order to deal project in role adominant took policy governance contemporary of complexity the as plan, this with the of future stations reflections on Conclusions: The new architectural and urban design docu policy Vision Zuidas the to According 45 Amsterdam Zuid station will be a transfer atransfer be will station Zuid Amsterdam

D é fense in Paris. According to the the to According Paris. in fense 44 Amsterdam Zuid Amsterdam railway

-

-

------inhabitants andinhabitants visitors. current and challenges future needs of their the to answers best the for waiting still are areas these and spaces public of quality the of terms and their still lack neighbourhoods in cohesion stations these of makeovers urban the theless, realized in the Zuidas and Sloterdijk Never areas. partially or completely been have and planned opments with mixed-used programmes are Tower. devel New Amstel the zone, ring the within skyscraper first the of construction the with tion Sta Amstel at shape taking is nodes transport lic pub the near densification of aim the addition, In upcoming transformations of the smaller stations. the for amirror as used be could Station tral ofsuccess the transformation of Amsterdam Cen Station. Amstel also away in and Station Central Amsterdam of case the in as acity, of memory collective the of part generally ing whichare with often listed existing, buildings, deal projects are exceptions positive the of some that observe to interesting is It questionable. often is context urban the with interaction their and renovated been had or being were stations railway their Anyhow, urban setting. by 2016 many major tional terminal buildings, properly integrated into multifunc be to seem ahead way only the and tion the are Netherlands in the above-mentioned situa in stations railway Several agendas. urban future and current the on tasks densification the with cope to have environment its and node) structural infra an (as station the least, not but Last tecture. archi and design urban of terms in difficult very answers right the for search the make challenges, spatial and technical their with mobility, integrated as well as housing and use mixed for programmes building the addition, In undergo. to have tions major redevelopment of the space that was his was that space the of redevelopment major a by addressed was problem This overcrowding. of effects negative the about bringing drivers, cyclists and on pressure increasing pedestrians, causes This grow. to continues users of flux the while same the stays space public of amount station complex. alarge into grown has building station original (constructions and renovations) of the station. The changes many to led have railways the of ment urban development of the and city the develop throughout its history. The socioeconomic and numerous adaptations of the Central Station of both users, visitors and have locals, required numbers in increases and transformations Urban andpassengers the influence of automatization. of growth further the with along go to have tions sta These pressure. under –are station railway Amsterdam – Central Station and Schiphol Airport in stations railway major the Paris, as such As in other European metropolitan cities 49 But at Amsterdam CS, the the CS, Amsterdam at But 47 In this article, the the article, this In - - - - 48 46 ------

See Roberto Cavallo, ‘Stazi amsterdam. www.zja.nl/nl/zuidasdok- information https:// see: hapsarchitecten. For more Landsc en Tuin- Slabbers Architectuur, and Bosch V Team Architecten, Jansma & Zwarts ZJA by posed group of designers com ZuidPlus Architecten is a https://zuidas.nl. Project Organization: Zuidasdok of plans the See tions. www.spoorbeeld.nl/sta 2017: April in accessed ling tuurhistorische waardestel Amsterdam Centraal. Cul- TAK architecten, well. as Rail Pro and NS for ambitions key are stations of solutions formations and innovative addition, sustainable trans In nodes. integration urban become will they system: acomplex of part more and will therefore become more public or private. Stations modes of transportation, ment across services all tronic ticketing, and pay trip elec planning, booking, end-to-end integrates that platform adigital on relies MaaS Basically MaaS. vice, aSer as Mobility named mobility on demand – travel experience and concepts of multimodal the on based be also will ity The next revolution in mobil 13-14 69-76. en pp. 2006, in tion’, Amsterdamse Central Sta of case The terminal. monument versus multi-use Cavallo, ‘Railway station: been discussed Roberto in: has Station Central dam The development of Amster Area mento a terminal multiuso’, one ferroviaria: da monu . De Collectie, 2008, 2008, Collectie, . De 146-153. 146-153. pp. , 87, 2006, 46 45 44 49 48 47 OverHolland

Station Station 4, 4, ------

57 OverHolland 20 – Architectonische studies voor de Hollandse stad 58 Het station van de toekomst — Manuela Triggianese, Roberto Cavallo stations, hun aanpassing aan de hun verschillende aanpassing stations, beeld gelden voor de veerkracht van spoorweg testad Amsterdam blijven vervullen. de voor spilfunctie zijn om ook staat, uitdagingen nieuwe voor Station Centraal het dat duidelijk het is omgeving, directe zijn en stationscomplex het van kenmerken ruimtelijke de naar kijken wij Als noemer publieke ruimte is onlangs opgeleverd onder de Die vervoeren. Amsterdam-Noord naar IJ het over veerponten aanmeren die voetgangers en fietsers de waar en ligt Station Centraal het ‘achter’ gezien plaatsgevonden van het gebied dat historisch herinrichting grote een onlangs heeft bieden te hoofd het probleem dit aan Om overbezetting. van automobilisten en voor andere negatieve effecten een toenemende druk op voetgangers, fietsers en voor zorgt Dit toe. omvang in niet Station Centraal neemt de publiekeaanzwelt, ruimte bij Amsterdam complex. onsgebouw is uitgegroeid tot een groot stations stati oorspronkelijke Het gevergd. station het van (verbouwingen envan renovaties) aanpassingen tal hebben zelf spoorwegen de van die en stad sche ontwikkeling van en stedenbouwkundige de inwoners als bezoekers. De (sociaal-)economi zowel gebruikers, aantal het van groei de en gen moeten aan de stedelijke aanpassen ontwikkelin gedurende zijn hele geschiedenis voortdurend matisering. verwerken en meegaan met de toenemende auto ten een verdere groei van het aantal passagiers onder Deze druk. Schiphol stations Airport, moe Metropoolregio Station Centraal Amsterdam, en de in spoorwegstations grote de staan Parijs bewoners en bezoekers. gingen en de toekomstige behoeften van de en aan sluitende antwoorden op de huidige uitda ruimte, publieke de van kwaliteit de om gaat het waar samenhang aan nog omgeving hun en ons stedenbouwkundige transformatie van deze stati en rond Station Sloterdijk. Toch ontbreekt het de en geheel of gedeeltelijk gerealiseerd in de Zuidas lingen met gemengde programma’s zijn gepland binnen de ring, de Amsteltoren. Nieuwe ontwikke wolkenkrabber eerste de van bouw de in vorm vervoerknooppunten kreeg bij Station Amstel streven naar verdichting rondom de openbaar- Het stations. kleinere de van transformatie mende worden gehanteerd als een spiegel voor de aanko de verbouwing van het Station Centraal kunnen Amstelstation. het ook zin zekere in en Station Centraal het stad, de van geheugen collectieve het van monumenten, gebouwen die veelal deel uitmaken renovatie van bestaandestations, vaak beschermde Het geval van Amsterdam CS kan als voor als kan CS Amsterdam van geval Het als metropolen Europese andere in als Net shared space 49 Maar hoewel de stroom gebruikers gebruikers stroom de hoewel Maar 48 Het Centraal Station heeft zich zich heeft Station Centraal Het 47 In dit artikel zou het succes van van succes het zou artikel dit In , zonder verkeerslichten. 46 zoals zoals - 50 - - -

------sagiersgroei kan absorberen en herverdelen. onderling verbonden diensten delen van de pas van systeem een als dat grootte, verschillende van stations van netwerk polycentrisch een aan ken grotere gebruikersaantallen zou men kunnen den steeds de aan bieden te hoofd het Om opvangen. de groeiende aantallen te passagiers kunnen verbreden en het aantal sporen te reduceren om te perrons de om ProRail van beslissing recente ook andere zoals aanpassingsstrategieën, de Deze metsnelheidsverbinding vereisen Londen. noodzakelijke voorzieningen voor de nieuwe hoge en de anderzijds opening van de Noord/Zuidlijn nieuwe uitdagingen gesteld door enerzijds de Spoorwegen. Nederlandse de van visitekaartje hét als dienen tion als voortbestaan mobiliteitsknooppunt en sta monumentale het –kan Architecten Crouwel sage voor fietsers en voetgangers doorBenthem Cuyperspas nieuwe de plaats laatste de in niet tonische en stedenbouwkundige interventies – architec hoogstaande kwalitatief Met trekt. komst stationsgebouw, die bezoekers van allerlei her dam, Amster Lil’ verzamelplek drukke zeer al nu de is ten in en rond het Station. Centraal Een voorbeeld recreatieve activiteiten en nieuwe publieke ruim bestemming versterkt door de integratie van stedelijke hoogwaardige als Centraal dam gaande veranderingen wordt de rol van Amster voort en uitdagingen de Ondanks blijft. maat lijke ruimte rond het Station Centraal onder de Sloterdijk en die Zuid, in vergelijking met de stede Amstel, stations de bij ruimte openbare de van kwaliteit de naar kijken we als name met geldt Dat sociaaleconomische en politieke veranderingen. lijke kwaliteit. de toekomstige eisen met betrekking tot ruimte ling en verdichting alsmede voorbereid te zijn op worden als katalysatoren van stedelijke ontwikke te geschikt om ondergaan moeten transformaties Amsterdam en zullen ze als zodanig passende cultureel en historisch van erfgoed de stad het van uit deel stations deze maken Daarbij jaren. stedenbouwkundige agenda voor de komende de in maakt cruciaal ze gebieden perifere vroeger in ligging hun omdat vooral rol, belangrijke een spelen kleinere stations als Amstel of Sloterdijk de Amsterdamse Ringzone hebben laten zien, in stations drie de van bespreking de in we Zoals 51 Toch wordt Amsterdam CS binnenkort voor voor binnenkort CS Amsterdam Toch wordt gevestigd in het hart van het historische historische het van hart het in gevestigd ------mento a terminal multiuso zione ferroviaria: da monu Roberto Cavallo,Zie: ‘ 48 66-83. in damse Centraal Station’, Amster het van geval Het multifunctionele terminal. tion: van monument naar Cavallo, spoorwegsta ‘Het besproken Roberto in: Amsterdam is CS al eerder van ontwikkeling De Area http://lilamsterdam.nl/ informatie: meer voor Zie 51 space amsterdam/is-de-shared- https://www.parool.nl/ Parool veilig?’ nog CS bij space shared de ‘Is artikel het Zie 50 2017). centraal ( ons/station-amsterdam- www.spoorbeeld.nl/stati ling tuurhistorische waardestel Amsterdam Centraal. Cul TAK architecten, 49 centrale ambities. oplossingen voor stations transformatie en innovatieve duurzame zijn ProRail en NS knooppunten. Ook voor de geïntegreerde stedelijke en meer gaan fungeren als systeem complex een van uitmaken gaan deel stations greerd. Daardoor zullen privaat, worden geïnte modaliteiten, publiek of diensten voor alle vervoers sche ticketing en betaal deur, elektroni reservering, reisplanning van-deur-tot- een digitaal platform waarin op MaaS berust kern de In MaaS. aService, as Mobility demand varing en mobiliteit van de multimodale reiser seerd zijn op de concepten de mobiliteit zal ook geba De volgende omwenteling in OverHolland 4 . De Collectie, 2008; 2008; Collectie, . De , 87, 2006, pp. 146-153. pp. , 87, 2006, . , 19 april 2017; 2017; , 19 april 46 47 , onder de noemer geraadpleegd april , 2006, pp. pp. , 2006, Station Station on on Sta - . - - - Het Het -

- - - ’, ’, - - - - - ity demands of the future. the of demands ity whiledensification responding to thespatial qual and development urban of catalysts be to order in undergo appropriate transformation interventions to have will such as and Amsterdam of city the of history and culture heritage, the of part are stations these addition, In years. coming the for agenda development urban the within crucial are areas fringe former in positions their because lar Sloterdijk are playing role an in important particu or Amstel like stations smaller zone, ring dam Amster the in studies case three the by illustrated As numbers. passenger in growth the of part ute distrib and absorb to able services connected of asystem as functioning envisaged, be could sizes different of stations of network apolycentric bers, num user growing with cope to order In travellers. order to accommodate the growing numbers of in tracks of number the reduce and platforms the widen to ProRail by decision recent the as such lenges and will require other adaptation strategies, chal new encounter soon will CS Amsterdam the new high-speed connection to London, for accommodation the and line metro Noord/Zuid Dutch railway company. theing Central Amsterdam card calling of the mak building, alisted as role its with coexist can hub amobility as function its in station the that ensured –have Architects Crouwel Benthem by pedestrians and bicycles for Cuyperspassage new the least not but –last interventions design urban and architectural High-quality visitors. of variety andtorical building, currently attracting a wide Amsterdam, Lil’ venue busy very the is example An destination. urban aprime as Central Amsterdam of role the public in spaces and are around CS reinforcing new and activities leisure of integration the tions, transforma and challenges Despite CS. at space in toremains comparison substandard the urban this stations; Zuid and Sloterdijk Amstel, at space public the of quality spatial the at look we if nomic and political changes. This is especially true theirstations, adaptation to various socio-eco railway of resiliency the for example an represent Amsterdam. of city the for role pivotal facing new in challenges order to keepits fulfilling is Station Central the that clear is it surroundings, immediate its and complex station the of istics lights. traffic of use the avoiding space, shared of concept the using delivered been recently has space public This Amsterdam-Noord. to IJ River the across commuters pedestrian and cyclists take ferries where numeroustorically Amsterdam ‘behind’ CS, However, due to both the opening of the new new the of opening the both to due However, could (CS) Central Amsterdam of case The 51 50 housed right in the heart of the his the of heart the in right housed By looking at the spatial character spatial the at looking By ------http://lilamsterdam.nl/ For more information, see shared-space parool.nl/amsterdam/is-de- https://www. on: available Het Parool in veilig?’ nog CS bij space shared de ‘Is article See 51 50

2017; 2017; , 19 April

59 OverHolland 20 – Architectonische studies voor de Hollandse stad 60 In de marge van het AUP — Henk Engel archief Amsterdam Stads Toussaint, Dolf Foto 1975. maart 24 buurt, Rellen in de Nieuwmarkt 001 - - Archives City Amsterdam Toussaint, Dolf Photograph: 1975. March 24 riots, Nieuwmarkt 001