Groengebied - Bufferzone in een metropolitaan landschap Visie 2040

DEEL 1 - INLEIDING 4 6. Uitwerking deelgebieden 46 1. Inleiding 5 Totaalkaart toekomstperspectief 2040 48 1.1 Waarom deze visie? 5 6.1 Oude IJ-polders 50 1.2 Wat is de kern van de visie? 6 6.2 De oostrand van Velsen en Haarlem 58 1.3 Wat is de beleidscontext van de visie? 9 6.3 Inlaagpolder en Vereenigde Binnenpolder 64 1.4 Totstandkoming 10 6.4 Tuinen van West en Brettenzone 70 1.5 Leeswijzer 10 6.5 -Noord 78

DEEL 2 - ANALYSE 12 BIJLAGEN 84 2. Fysieke situatie 13 Bronnenlijst 85 3. Opgaven 16 4. Ruimtelijke uitgangspunten 23 Colofon 87

Inhoud DEEL 3 - VISIE 30 5. Landschappelijk raamwerk 31 5.1 Waterstructuur 34 5.2 Groenstructuur 36 5.3 Routenetwerk en infrastructuur 38 5.4 Stellingzone en dijken 43

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 3 1 INLEIDING ‘Steden zijn zo uitgedijd, elke relatie met het omringende land dreigt te verdwijnen. ‘Die relatie herstellen, dat is de uitdaging van de stedenbouw van vandaag’

Joan Busquets, Volkskrant 9-11-2011 Naar aanleiding van de toekenning van de Erasmusprijs

1 Inleiding

1.1 Waarom deze visie?

De bufferzone Amsterdam-Haarlem is een van de bufferzones binnen Noord- Holland. Meer dan 50 jaar is dit open en groene gebied planologisch beschermd en is gewerkt aan inrichting en beheer van groengebieden. Het rijk heeft haar beleid voor het landelijk gebied naar de provincies gedecentraliseerd. Daarmee is het beschermingsregime van rijkswege vervallen. Tegelijkertijd staat de financiering van inrichting en beheer onder druk. Reguliere overheidsbudgetten voor het landschap vallen weg of verminderen, en agrariërs hebben moeite om het hoofd boven water te houden. Nieuwe vormen van landschapsbeheer en financiering zijn noodzakelijk. Naast de planologische en financiële ontwikkelingen is er ook inhoudelijk alle reden om over de toekomst van de bufferzones na te denken. De nabijheid van aantrekkelijke landschappen is een belangrijke factor voor het leef- en vestigingsklimaat. In toenemende mate speelt de landschappelijke context een rol in de internationale concurrentie tussen steden. Ook is het Nederlandse cultuurlandschap een belangrijke troefkaart in het nationale toeristische aanbod. De bufferzones binnen de metropoolregio Amsterdam bieden een goede uitgangspositie voor de ontwikkeling van grote groene eenheden die tegemoet komen aan maatschappelijke wensen van deze tijd. Belangrijke agendapunten zijn: verbetering van de toegankelijkheid door fiets-, wandel- en vaarnetwerken, gevarieerde natuur- en landschapsbeelden, een duurzaam watersysteem en een zorgvuldige vormgeving van cultuurhistorische elementen en patronen. Het primaire doel is om stedelijke en groengebieden van elkaar te laten profiteren. Begrenzing bufferzone Amsterdam - Haarlem

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 5 Door hun omvang zijn bufferzones in staat betreffende bufferzone binnen de MRA als aan voor ontwikkelingen in het de landschappelijke setting van de steden geheel. Met een gezamenlijke integrale visie gebied en biedt hiermee een en de tussenliggende dorpen te bepalen: kunnen kansen worden benut die anders toetsingskader voor gemeenten en als identiteitsdrager en als antwoord op de onderbelicht blijven. De visie geeft richting provincie. Daarmee wordt de visie verstedelijkingsdruk. Andersom geeft de aan de keuzes van overheden en houvast voor tevens de landschappelijke input nabijheid van stedelijke gebieden kansen voor regie op particuliere initiatieven. van provincie en gemeenten in het economische dragers van de groengebieden. Het is een uitdaging de bufferzone zo veel zoeken naar antwoorden voor de Juist het wederzijdse profijt van stedelijke en kracht te geven dat het een volwaardige grote opgaven waar de regio voor landelijke gebieden maakt de opgave voor de speler is in de duurzame ontwikkeling staat, zoals de woningbehoefte bufferzones onverminderd actueel. van de metropoolregio Amsterdam voor de langere termijn (2040 en besluitvorming op het gebied van en verder), de consequenties De bufferzone Amsterdam-Haarlem maakt verstedelijking, economie en infrastructuur. van een mogelijke uitbreiding deel uit van het Metropolitane Landschap van Schiphol (Structuurvisie van de provincie Noord-Holland. Het Mainport Amsterdam Schiphol Metropolitane Landschap is een van de vijf 1.2 Wat is de kern van de visie? Haarlemmermeer1) en de toekomst impulsen van de metropoolregio Amsterdam van het Noordzeekanaalgebied. (MRA). Het aandachtsveld Metropolitane Besluitvorming over deze opgaven Voorliggende visie vormt een gezamenlijk Landschappen staat voor (integrale) in relatie tot het Metropolitane uitgangspunt van provincie en gemeenten samenwerking tussen verschillende Landschap en de bufferzone vindt in voor de doorontwikkeling van het gebied overheden in het landelijk gebied van de andere bestuurlijke verbanden plaats. tot een grootschalig groengebied met MRA, met als doel versterking, behoud en Voor de visie op de ontwikkeling mogelijkheden voor ontspanning en ontwikkeling van het landschap. Vanwege van het Noordzeekanaalgebied dagrecreatie, gevrijwaard van verdere het grote belang van de bufferzones voor het is voorliggende visie een van de verstedelijking. Het document dient de functioneren van de MRA, hebben provincie bouwstenen. volgende doelen: en andere betrokken overheidspartijen besloten ontwikkelingsstrategieën op te 1. De visie geeft in de eerste plaats 1 Het Rijk is een programma gestart om te komen stellen. De ontwikkelingsstrategieën bestaan richting aan de realisatie van de tot de Structuurvisie Mainport Amsterdam Schiphol uit een ontwikkelingsvisie voor de drie Haarlemmermeer (SMASH). Het programma is erop gericht doelen voor de bufferzone om de mainport en metropoolregio te versterken en helderheid bufferzones en een uitvoeringsstrategie. Per te bieden over de mogelijkheden voor de verdere ruimtelijke te komen tot een grootschalig en infrastructurele ontwikkeling. Hierbij wordt onder gebied worden de dilemma’s en opgaven in groengebied tussen de steden. andere rekening gehouden met de mogelijke ontwikkeling beeld gebracht. Er worden uitwerkingen van Schiphol en de bijbehorende ruimtelijke contouren, de 2. De visie geeft de ruimtelijke verstedelijkingsopgaven, infrastructuur, cultuurhistorische gemaakt voor deelgebieden en er wordt waarden, natuur, recreatie en waterberging. De structuurvisie mogelijkheden en onmogelijkheden SMASH kan ook consequenties hebben voor ruimtelijke ingegaan op de specifieke betekenis van de ontwikkelingsmogelijkheden in de bufferzone.

6 Historie bufferzonebeleid

50 jaar bufferzones gebieden de functie van bufferzone, dagrecreatiegebied en Voor de bufferzones in de Metropoolregio Amsterdam is het beleid van ‘milieuverbeterend’ element. de afgelopen 50 jaar redelijk succesvol geweest. Nog steeds dringt de Het recreatiegebied heeft een oppervlakte van ongeveer 2750 hectare. Amstelscheg tot diep in het bebouwde gebied van Amsterdam door, is De grenzen van de bufferzone zijn in de loop van de jaren verschillende het kwetsbare veenweidelandschap van Waterland overeind gebleven keren aangepast. Aanvankelijk was alleen (ten en ligt tussen Amsterdam en Haarlem een gevarieerd gebied met bos- noorden van de spoorlijn) aangewezen. Later is daar het deel van en parkterreinen, veenweide en droogmakerijen. de Haarlemmermeerpolder bijgekomen. Ook langs de rand zijn de Het beleid voor de bufferzones begint in 1958, met de publicatie grenzen verschoven. van het rapport ‘De ontwikkeling van het Westen des Lands’. In dit Kenmerkend voor het oorspronkelijke ontwerp van Spaarnwoude rapport wordt de term bufferstroken (vanaf 1963 rijksbufferzones) is de opbouw van deelgebieden met ieder een eigen karakter en geïntroduceerd voor de gebieden/landschappen die de steden van gebruiksmogelijkheden. Oosterbroek is speciaal ingericht als de Randstad van elkaar scheiden. De bufferstroken moeten open, wandel- en fietsgebied, waarbij het oorspronkelijke landschap zo groene zones vormen waar de landbouw domineert en de stad even veel mogelijk intact is gelaten. Buitenhuizen is bedoeld voor actieve onzichtbaar is. De rol van de overheid bij de bufferzones varieert van vormen van recreatie. Het Westhoffbos en de parkachtige Houtrak planologische bescherming dat de verstedelijking een halt toeroept hebben aangelegde bospartijen. Het deelgebied Dijkland is een tot een aanpak waarin actief grond wordt aangekocht en ingericht. open natuurgebied waar genoten kan worden van de veenweideflora Het laatste decennium ligt de nadruk op combinaties van overheids- en -fauna. De ontwerpen voor de deelgebieden zijn gemaakt en private investeringen. Hierbij komt de nadruk steeds meer te door de landschapsarchitecten van de betrokken gemeenten. De liggen op de verdere ontwikkeling van de recreatieve functie, de architecte J.H. Mulder, onder andere bekend van het ontwerp voor verbondenheid met stedelijke gebieden en de verbindingen met de het Amsterdamse Bos, was verantwoordelijk voor de Houtrak en de grote landschappen. landschapsarchitect G. Jol was verantwoordelijk voor de deelgebieden Buitenhuizen, Oosterbroek en Dijkland. De afzonderlijke Geschiedenis bufferzone Amsterdam-Haarlem ontwerptrajecten voor de verschillende deelgebieden versterkten de De bufferzone Amsterdam-Haarlem kreeg als een van de eerste collage-achtige opbouw. Internationale context tussen steden die zich op een internationaal Londen werkt aan een strategisch natuurgebieden in de regio. vlak afspeelt. Recent zijn in verschillende masterplan, de London Green Grid, die de De wijze waarop overheden sturing geven Europese steden grote investeringen in het klimaatbestendigheid van de metropool aan deze planprocessen loopt uiteen. Londen groen gedaan, waaronder Madrid, Londen en moet vergroten en de leefomgeving moet en het Ruhrgebied laten groeimodellen zien het Ruhrgebied. verbeteren. In het Ruhrgebied vindt een waarin overheden en particuliere partijen In Madrid gaat de ontwikkeling van transformatie plaats van een vervuild gezamenlijk investeren. In beide gevallen een grootschalig parksysteem hand in industrielandschap naar een hoogwaardig met grote internationale evenementen als hand met stedelijke en infrastructurele recreatielandschap. Een voorbeeld is de aanjagers; respectievelijk de Olympische ontwikkelingen. De verbinding tussen de ontwikkeling van het Emscherpark. In Parijs Spelen 2012 in London en de Internationale historische binnenstad en de groene scheg is een groen netwerk/parksysteem ontworpen Bauausstellung in het Ruhrgebied. Madrid Caso del Campo (voormalige jachtvelden) is op vier niveaus (stadspark, jachtveld, laat een topdown benadering van een hersteld door ondertunneling van de snelweg banlieupark, les grand forets) met als doel ambitieus gemeentebestuur. in combinatie met een superstadspark. het centrum van Parijs te verbinden met de

Madrid Parijs Londen Ruhrgebied Metropoolregio Bron: gebasseerd op David Kloet en Philomene van der Vliet Amsterdam 8 3. Voor gemeenten, ontwikkelaars en in de Structuurvisie en de Provinciale samen met de Nationale Landschappen overige particuliere partijen dient de Ruimtelijke Verordening. Zij worden de Stelling van Amsterdam, de Nieuwe visie als aanmoediging en inspiratie hieronder beschreven. Hollandse Waterlinie, het Groene Hart om te komen met weloverwogen en Laag Holland. Deze landschappen zijn plannen voor de bufferzone die Nota Ruimte om hun grote natuur- en cultuurwaarden bijdragen aan de kwaliteit en de In het rijksbeleid is in de Nota Ruimte ingezet beschermd. De provincie zorgt ervoor dat doelen van het gebied. op een verdere decentralisatie rond groen- en hier extensieve vormen van recreatie worden 4. De visie wordt planologisch recreatiebeleid. Nog meer dan in het verleden ontwikkeld, waarbij de bijzondere waarden en juridisch doorvertaald in is het aan de provincie en gemeenten om van deze landschappen voorop staan. gemeentelijk en provinciaal te bepalen hoe groen- en recreatiegebieden beleid (bestemmingsplannen, ingericht en beheerd moeten worden om aan structuurvisies, verordening). de vraag naar recreatie te voldoen. Structuurvisie Noord-Holland 2040 en Provinciale Ruimtelijke Verordening De visie is een eerste stap richting een Algemene opgaven uit de Nota Ruimte: Structuurvisie ontwikkelstrategie voor het gebied. De - De transformatie van de bufferzones volgende stap zal een uitvoeringsstrategie zijn tot relatief grootschalige, Rijksbufferzones met gewenste ingrepen en een financierings- groene gebieden binnen de Doel van de Rijksbufferzones is dat en beheerstrategie. stedelijke netwerken, met diverse zij gevrijwaard blijven van verdere mogelijkheden voor ontspanning verstedelijking en dat ze zich verder kunnen en dagrecreatie, en de duurzame ontwikkelen tot relatief grootschalige instandhouding hiervan. groene gebieden. De bufferzones zijn een 1.3 Wat is de beleidscontext van de visie? - Ruimtelijke ontwikkelingen zijn belangrijk onderdeel van de Metropolitane mogelijk, mits de landschappelijke Landschappen. De Provincie Noord-Holland Rijksbeleid en recreatieve kwaliteiten worden behoudt de landschappelijke kwaliteit en Gelijktijdig met het opstellen van deze behouden of versterkt. identiteit van deze bufferzones en vergroot visie heeft het rijk aan de actualisering - Provincies nemen het initiatief om de mogelijkheden voor ontspanning en van het ruimtelijk beleid gewerkt. De in overleg met gemeenten de verdere dagrecreatie in deze gebieden. Hiervoor beschermingsregimes voor de bufferzones en ontwikkeling van deze grootschalige worden integrale ontwikkelstrategieën de Nationale Landschappen zijn vervallen. regionale groengebieden ter hand te opgesteld, die gericht zijn op de uitwerking De uitgangspunten van het ‘oude’ rijksbeleid nemen. van de transformatieopgave voor deze zijn echter nog steeds relevant voor deze visie, gebieden. Deze ontwikkelstrategieën krijgen temeer daar zij de basis vormen voor het Nationale Landschappen doorwerking in gemeentelijk en provinciaal vigerend beleid van de provincie, neergelegd De Rijksbufferzones vallen voor grote delen beleid. Artikel 24 van de Provinciale

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 9 Ruimtelijke Verordening Structuurvisie een analyse op hoofdlijnen gemaakt, waarbij 2, 3 en 4. Hierin worden de ruimtelijke betreft de juridische doorvertaling van de verschillende opgaven en kwaliteiten opbouw van de bufferzone, de hoofdopgaven het provinciale beleid ten aanzien van de in het gebied in kaart zijn gebracht. Dit die in het gebied spelen en de ruimtelijke bufferzones. document is het vertrekpunt geweest van uitgangspunten voor de visie beschreven. De de visie en maakte onderdeel uit van de ruimtelijke uitgangspunten komen voort uit Metropolitane Landschappen intentieverklaring die getekend is door de de analysefase. In de metropoolregio heeft de Provincie provincie en de participerende gemeenten Het derde deel, de visie zelf, bestaat uit twee Noord-Holland een extra ambitie voor de op 28 februari 2011. Na de ondertekening is hoofdstukken: het landschappelijk raamwerk ontwikkeling van recreatiemogelijkheden en het gebied nader geanalyseerd. Door middel en de uitwerking van de deelgebieden. Het het gebruik van het landschap voor stedelijke van ontwerpateliers en bijeenkomsten met landschappelijke raamwerk beschrijft de visie functies. Het behoud, de versterking en betrokken overheden en overige externe op het schaalniveau van de hele bufferzone. de ontwikkeling van de groenblauwe partijen zijn bouwstenen ontwikkeld Het valt uiteen in verschillende bouwstenen. structuur is van wezenlijk belang voor de om verder richting te geven aan de Vervolgens wordt de visie verder uitgewerkt in totstandkoming, kwaliteit en uitstraling van visie. Daarnaast is literatuuronderzoek de verschillende deelgebieden. de dynamische regio. gedaan. In de bijlage is een literatuurlijst De ontwikkeling van deze Metropolitane opgenomen. Vervolgens is de conceptvisie Landschappen moet worden afgestemd besproken met betrokkenen uit de met de ontwikkeling van de nabijgelegen deelgebieden zelf, bewoners, ondernemers metropool, waarbij verschillende en overige belanghebbenden. Hierna is ontwikkelingen mogelijk zijn. De de visie nader uitgewerkt. Samen met identiteiten van de diverse landschappen zijn een uitvoeringsstrategie zal de visie de ook bij de ontwikkeling van de Metropolitane ontwikkelstrategie voor de bufferzone Landschappen het uitgangspunt. Hierbij vormen. geldt dat landbouw een belangrijke ‘drager’ van het landschap is. 1.5 Leeswijzer

1.4 Totstandkoming Het document is opgebouwd uit verschillende onderdelen: inleiding, analyse en visie. De concept visie voor de bufferzone Deel 1, de inleiding, geeft de achtergrond van Amsterdam-Haarlem is in verschillende fasen dit document weer. tot stand gekomen. Eerst is er van het gebied Deel 2, de analyse, omvat hoofdstukken

10

2 ANALYSE In dit hoofdstuk wordt de fysieke situatie in de bufferzone beschreven aan de hand van de ontstaansgeschiedenis. Vervolgens wordt ingegaan op de verschillende opgaven die dit gebied kent.

2 Fysieke situatie

Om een helder overzicht te geven van de fysieke situatie in de bufferzone is deze uiteengerafeld in de drie lagen: ondergrond, netwerken en occupatie. In werkelijkheid zijn deze lagen nauw met elkaar verbonden en bepalen zij samen de verschijningsvorm en de functionering van het gebied. Droogmakerij - Haarlemmermeerpolder

Ondergrond De ondergrond van de bufferzone Amsterdam-Haarlem laat een tweedeling zien van veen en klei. Deze tweedeling is in het landschap goed herkenbaar. De kleipolders zijn grootschalig en hebben een ‘man-made’ karakter, de veenpolders zijn kleinschaliger van opzet en meer organisch gegroeid. Van oudsher zijn de kleipolders in gebruik voor de akkerbouw en de veenpolders voor de veeteelt. Het contrast tussen veen- en droogmakerijenlandschap en het vele water in het gebied zijn zeer kenmerkend voor de bufferzone. In het noorden van de bufferzone is met de aanleg van het Noordzeekanaal het oude IJ drooggelegd. Het nieuw gewonnen land in de vorm van kleiige droogmakerijen stond direct onder sterke stedelijke druk. In grote delen is de oorspronkelijke rationele 19e eeuwse verkaveling verdwenen ten gunste van grootschalige recreatie- en industriegebieden. Het deel dat in de bufferzone ligt, heeft het open karakter voor een groot deel ingeruild voor besloten recreatiebos. In het zuiden van de bufferzone ligt de grootste droogmakerij van Noord- Holland, de Haarlemmermeerpolder. De geometrische verkavelingstructuur en het open, grootschalige karakter van de Haarlemmermeerpolder is ondanks de verstedelijking in de afgelopen decennia nog goed te zien. De droogmakerij ligt, Veenpolder - Vereenigde Binnenpolder vanwege de markerende werking van de Ringvaart en de Ringdijk, als een duidelijk herkenbare eenheid in het landschap.

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 13 Landschap en water

Het landschap van de bufferzone is, net als de rest van Noord-Holland, bepaald door de omgang met het water. Het is gevormd in een eeuwenlang proces van het land beschermen tegen het water, winnen op het water en verdedigen met het water. Halverwege de middeleeuwen ging men er toe over grote gebieden met dijken tegen het water te beschermen. Zo werd rond de 13e eeuw de Spaardammerdijk aangelegd als bescherming tegen het IJ. In de 19e eeuw werd land op het water gewonnen door inpolderingen. Dit heeft geresulteerd in relatief jonge landschappen van de Haarlemmermeerpolder en de droogmakerijen rond het voormalige IJ in het noorden van de bufferzone. Tot slot werd het water ingezet om het land en de steden te kunnen beschermen. De Stelling van Amsterdam werd tussen 1874 en 1920 aangelegd en vormt een ingenieus stelsel van linies, forten, redoutes en inundatievlakten. Het land kon gestuurd onder water worden gezet om de vijand de doorgang te beletten. Het stellingsysteem ligt als een autonome structuur dwars door de verschillende landschappen van de bufferzone heen. Water is in uiteenlopende verschijningsvormen aanwezig, van het fijnmazige slotenpatroon in de veenpolders tot de Veerplas en van strak aangelegde kanalen, vaarten en tochten tot de natuurlijk kronkelende Liede en Mooie Nel.

Ontstaansgeschiedenis Bron: gebasseerd op BoschSlabbers

14 In groot contrast met de droogmakerijen Amsterdamse Vaart de eerste Nederlandse verder ontwikkeld, zoals de dorpen in de staan de veenpolders. Dit middeleeuwse spoorlijn aangelegd. De spoorlijn verbond Haarlemmermeer. cultuurlandschap is ook overwegend open, Amsterdam met Haarlem via een tussenstop Langs de kwamen maar het is er veel natter en de verkaveling bij . In de 20e eeuw werd met de vroeger veel landgoederen voor, zowel ten is veel kleinschaliger en grilliger. De toename van het autogebruik ook het (snel) zuiden als ten noorden van de trekvaart. verschillende veenpolders hebben elk hun wegennet flink uitgebreid. Naast een De ontwikkeling van buitenhuizen kreeg eigen karakteristieke verkavelingspatroon. Zo uitgebreid functioneel verkeersnetwerk heeft in de zeventiende eeuw een impuls door kenmerkt de verkaveling van de Inlaagpolder de bufferzone ook een uitgebreid recreatief de groei van Amsterdam en de verbetering zich door een waaierstructuur. netwerk. van de bereikbaarheid. Het bezit van een Midden in de bufferzone is een stuk De vele grote infrastructuurlijnen en buitenhuis werd toen onder rijke kooplieden afwijkende ondergrond aanwezig. Dit is de waterlopen in de bufferzone zijn verbindende gemeengoed. Nu zijn ze veelal verdwenen. strandwal bij Spaarnwoude. Het is een van elementen die zorgen voor een goede In de periode na de Tweede Wereldoorlog de oudste strandwallen van Nederland en bereikbaarheid tussen de steden en tussen kwam in en om het gebied een grootschalige aangewezen als aardkundig monument. stad en land, maar het zijn op lokaal niveau verstedelijking op gang. Op grote schaal ook barrières die zorgen voor visuele en werden nieuwe woonwijken, wegen Netwerken fysieke scheiding. en bedrijventerreinen aangelegd. In De bufferzone Amsterdam-Haarlem heeft de Haarlemmermeer werd Schiphol een uitgebreid infrastructureel netwerk dat Occupatie uitgebreid. De stedelijke druk zorgde dominant is in het beeld van het gebied. De bewoningsgeschiedenis van de bufferzone voor een toenemende vraag naar Aan de verschillende verkeersaders is de gaat ver terug in de tijd. In de bodem op recreatiemogelijkheden. Als antwoord hierop ontwikkeling van transport en de opkomst oude strandwallen kunnen bijvoorbeeld zijn grote recreatiegebieden aangelegd, van verschillende vervoersmiddelen af te bewoningssporen uit het Neolithicum waaronder Spaarnwoude en Houtrak in het lezen. Lange tijd was water het belangrijkste (ongeveer 5000 tot 2000 voor Christus) noorden en De Groene Weelde in de westrand. verbindende element. In de veenpolders voorkomen en bij Velsen zijn de resten van Opvallend in de occupatielaag zijn de vond het transport van mens, vee en een Romeins fort terug te vinden. De groei contrasten tussen delen die ingrijpend zijn producten in eerste instantie over het water van de nu nog bestaande historische kernen getransformeerd en delen van het oude plaats en in de 17e en 18e eeuw vormden kwam pas laat op gang. Daarvoor werd cultuurlandschap die ‘met rust zijn gelaten’. de Haarlemmertrekvaart en Amsterdamse gezocht naar de voor de mens strategische Samen met de grote infrastructuurlijnen die Vaart de belangrijkste verbinding tussen plekken in het landschap. Zo ontstond het gebied doorkruisen zorgt dat voor een Amsterdam en Haarlem. In de 19e eeuw Spaarnwoude in de middeleeuwen op een collageachtige opbouw van verschillende raakte het vervoer via de trekvaart echter strandwal en ligt het vissersdorp deelgebieden met scherpe onderlinge verdrongen door de komst van het spoor. In rond de dam bij de monding van het contrasten. 1839 werd langs de Haarlemmertrekvaart en in het IJ. Later zijn dorpen planmatig

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 15 3 Opgaven luchthaven, is de druk op het gebied zeer de omgeving. Ook voor de duurzaamheid hoog. Veel projecten staan op stapel en er van het gebied is dat van belang, met als Voor de bufferzone Amsterdam-Haarlem liggen ook reserveringen voor stedelijke voorbeelden voldoende ruimte voor functies onderscheiden we de volgende hoofdopgaven: functies in het gebied. Voorbeelden als waterberging en natuur. Daarbij is niet - voortbouwen op contrasten en zijn de aanleg van de Westrandweg bij alleen aandacht nodig voor de bufferzone diversiteit in het gebied met aandacht Amsterdam, de aanleg van een 380 kV- Amsterdam-Haarlem op zichzelf, maar ook voor het grotere geheel (waaronder hoogspanningsleiding van noord naar zuid voor de positie van dit gebied als onderdeel de positie van de bufferzone in de door de bufferzone heen, de ontwikkeling van het Metropolitane Landschap in de Metropoolregio Amsterdam), van station Halfweg-Zwanenburg en een Metropoolregio Amsterdam. Het is van - verbetering toegankelijkheid, reservering voor de mogelijke uitbreiding van belang te onderzoeken wat de ruimtelijke circulatie van recreatie stromen en de Amsterdamse haven in de Houtrakpolder. verbanden tussen de verschillende aanbod recreatieve voorzieningen; Naast de verstedelijkingsdruk zorgt gebieden van het Metropolitane Landschap - agrarische vernieuwing; de aanwezige infrastructuur voor zijn en wat juist de onderscheidende - natuurontwikkeling; fragmentatie van het gebied. Dit kenmerken zijn. Een belangrijke - waterberging. vermindert de samenhang tussen de overeenkomst tussen de landschappen Aan het einde van dit hoofdstuk staan we verschillende gebieden in de bufferzone, rond Amsterdam is bijvoorbeeld het stil bij mogelijkheden voor combinaties van maar ook de migratiemogelijkheden voor contrast tussen veenweidelandschap functies. natuurpopulaties en de toegankelijkheid voor en droogmakerijenlandschap. Een onder meer recreanten op lokaal niveau. onderscheidend kenmerk van deze bufferzone Contrasten en diversiteit met aandacht is onder andere de aanwezigheid van functies voor het grotere geheel In de afgelopen decennia is een aantal zoals Schiphol, de haven van Amsterdam en De ruimtelijke opgave voor de bufferzone elementen krachtig genoeg gebleken om in grootschalige recreatieve voorzieningen en is tweeledig. Aan de ene kant gaat het om essentie overeind te blijven in deze stedelijke evenementen, zoals Snowplanet en Dance het benutten van de unieke kansen van de dynamiek. Het gaat dan bijvoorbeeld over de Valley. verschillende delen van het gebied. In de Stelling van Amsterdam, de grote waterlopen Door bij ontwikkeling voort te bouwen op bufferzone Amsterdam-Haarlem ligt een en de Zuider IJ-dijken. Door deze elementen (landschappelijke) contrasten, diversiteit cultuurhistorisch veenweidegebied naast een als uitgangspunt te nemen voor verdere en samenhang wordt deze bufferzone op groen parkgebied. Aan de andere kant is er ruimtelijke ontwikkeling van de bufferzone, zichzelf als groen- en recreatiegebied en het continue zorg nodig voor de samenhang in kan het gebied in samenhang worden Metropolitane Landschap als geheel verrijkt het grotere geheel. ontwikkeld. Het denken in grote eenheden en aantrekkelijker gemaakt. Door de dynamische omgeving en de is van belang om een landschappelijk geheel Een ander belangrijk aandachtspunt is toenemende ruimtevraag van stedelijke te krijgen dat zich qua maat en schaal kan de verbetering van de relatie tussen de functies, zoals wonen, bedrijvigheid en meten met de stedelijke agglomeraties in bufferzone en zijn directe omgeving. Er

16 Belangrijke projecten en reserveringen in en om de bufferzone

Landschap, cultuurhistorie en recreatie 1. Jachthaven Schoteroog 2. Boerderij met uitbreiding 3. Fort Benoorden Spaarndam 4. Liedepark 5. Tuinen van West 6. Herinrichting landschap ten zuiden van de Polderbaan (reductie van het grondgeluid d.m.v. een ribbellandschap 7. Ontwikkelingen recreatieschap Spaarnwoude 8. Groenprojecten Haarlemmermeer 9. Het Groene Schip 10. Ontwikkelingen rondom fort (jachthaven e.d.)

Infrastructuur 11. Station Halfweg-Zwanenburg 12. Omlegging A9 13. Aanleg 380 kV-hoogspanningslijn

Water 14. Opties vervanging gemaal en nieuw tracé primaire waterkering

Economie 15. Mogelijke uitbreidingslocatie Amsterdamse haven vanaf 2020 16. Atlaspark 17. Polanenpark 18. Uitbreiding bedrijventerrein en 380 kV transformatorstation 19. Vastgestelde en mogelijke nieuwe bedrijven- en kantorenlocaties 20. Strategische reserve Schipholgebonden bedrijventerrein dan wel regionaal bedrijventerrein 21. Schiphol driehoek

Woningbouw 22. Integrale gebiedsontwikkeling Haarlemmermeer-Westflank: wonen, water, recreatie 23. Cruqiushoeve (uitbreiding epilepsiecentrum) 24. Woningbouwlocatie

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 17 Werk- en beheergebieden

beheergebied recreatieschap Spaarnwoude

beheergebied Staatsbosbeheer

werkgebied recreatieschap Spaarnwoude

18 wordt daarbij gekeken naar de verbetering en recreatie is slechts een medegebruik. Als de omliggende gemeenten (Leefstijlatlas van de relatie met het Noordzeekanaal, de een schil eromheen liggen gebieden met dagrecreatie, 2012). Ook is het wenselijk dat Amsterdamse haven en de verbinding met recreatie als hoofdfunctie. Binnen deze schil er meer circulatie komt in de verschillende de kust en het stedelijk weefsel rond de van recreatiegebieden is een gradatie in recreatiestromen. Er zijn diverse grote bufferzone. intensiviteit aanwezig. De meest intensieve barrières die overbrugd moeten worden, gebieden liggen aan de noord- en zuidzijde de hiërarchie in de padenstructuur is niet Verbetering recreatieve toegankelijkheid, van de bufferzone en bestaan uit de ingerichte altijd duidelijk en de entrees naar het circulatie en aanbod recreatiegebieden. gebied toe zijn soms moeilijk te vinden. De De vraag naar recreatieve basisvoorzieningen Uit onderzoek blijkt dat mensen steeds meer waterstructuur biedt bijzondere kansen voor en recreatiegroen in de directe omgeving vrije tijd hebben en dat het belevingsaspect de recreatievaart. van de stad is onverminderd groot en zal daarin steeds belangrijker wordt met de blijvende groei van de bevolking (Kenniscentrum Recreatie, 2009). Het gaat Agrarische vernieuwing in de Metropoolregio Amsterdam alleen daarbij niet alleen om durf- en doesporten, Agrariërs hebben het cultuurlandschap van maar toenemen. Jaarlijks trekt het deel van maar bijvoorbeeld ook om de beleving van Noord-Holland gevormd en zijn belangrijke recreatiegebied Spaarnwoude meer dan cultuurhistorie. Daarom is het van belang beheerders van het landschap. Langs 5,5 miljoen bezoeken. De bezoekers van om recreatieve voorzieningen af te stemmen verschillende wegen zoeken agrariërs naar de agrarische delen van Spaarnwoude en op het ‘belevingsaspect’. Dit kan bijvoorbeeld mogelijkheden voor ontwikkeling van een recent aangelegde recreatiegebieden in de door het maken van belevingsroutes die het gezond agrarisch bedrijf. Schaalvergroting is Haarlemmermeer, behalve de Groene Weelde, verhaal van het landschap vertellen of van voor de meeste agrarische ondernemingen de en de Tuinen van West zijn hierbij niet thematische routes langs attractiepunten bedrijfsstrategie voor de toekomst. Daarnaast meegerekend. Het is dus noodzakelijk om het en bezienswaardigheden. Daarnaast kiest een kleiner aantal agrarische bedrijven landelijke en groene gebied rond de stad beter blijven wandelen, fietsen en recreëren voor verbreding, bijvoorbeeld in de vorm van te benutten voor recreatie. Het ommeland aan de waterkant populaire activiteiten recreatie, educatie of zorg. De vernieuwing moet toegankelijker worden gemaakt en (Leefstijlatlas dagrecreatie, 2012). van de agrarische sector heeft ook zijn voorzieningen moeten voldoen aan de eisen Naast verbetering van het aanbod aan ruimtelijke weerslag. Zo worden bijvoorbeeld van de hedendaagse recreant. recreatieve voorzieningen is het belangrijk nieuwe schuren bijgebouwd of komen er juist de toegankelijkheid van het gebied te bedrijfsgebouwen vrij doordat de agrarische Op het moment is een duidelijke recreatieve verbeteren, zowel over land als water. In functie komt te vervallen. Gekeken moet zonering aanwezig in de bufferzone. de bufferzone Amsterdam-Haarlem is de worden hoe deze ontwikkelingen hand in De centraal gelegen veenpolders en de bereikbaarheid per auto, openbaar vervoer hand kunnen gaan met ontwikkeling van de Haarlemmermeerpolder vormen een kern van en boot nog niet optimaal. Bereikbaarheid landschappelijke kwaliteiten en recreatieve relatieve rust (‘het uitgespaarde landschap’). per openbaar vervoer is cruciaal, zeker gezien mogelijkheden. Landbouw is hier de grootste grondgebruiker het relatief lage percentage autobezit in In het agrarisch gebruik van de

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 19 bufferzone kan globaal onderscheid worden gemaakt in drie gebieden. In de Haarlemmermeer ligt de nadruk op akkerbouw. Een specifieke opgave voor dit gebied is het afstemmen van het agrarisch gebruik op het vliegverkeer van Schiphol. De aantrekking van ganzen kan bijvoorbeeld door bepaalde teeltkeuze voorkomen worden. De ganzenproblematiek kan niet alleen vanuit de landbouw benaderd worden. Hiervoor is een totaalstrategie voor het gebied nodig. In de Inlaagpolder, Vereenigde Binnenpolder en het noordwestelijke deel van de Haarlemmermeerpolder is een kleinschalige verkaveling in veengebieden aanwezig. Hier zijn de meeste agrarische bedrijven melkveehouderijen. Het gaat in de veengebieden onder andere om het afstemmen van veenweidenatuur met de agrarische bedrijfsvoering. Deels halen de agrariërs hun inkomsten uit subsidies voor agrarisch natuurbeheer. Het derde gebied is in de Westrandscheg (de Tuinen van West), waar een ontwikkeling gaande is naar stadslandbouw. Hierbij staat de vraag vanuit de stad centraal. Stadslandbouwondernemers zetten zich in om aan de stedelijke behoeften te voldoen door bijvoorbeeld het aanbieden van educatie, recreatie, kinderopvang en zorg. Er is altijd sprake van een agrarisch basis in combinatie met andere activiteiten. Het gaat om economisch zelfstandige bedrijven.

Natuurontwikkeling Een groot deel van de bufferzone Amsterdam-Haarlem bestaat uit ecologische hoofdstructuur (EHS) en Weidevogelleefgebieden. Recreatie, natuur, waterberging en soms ook landbouw hebben zich in deze gebieden samen ontwikkeld. Een belangrijke ecologische verbindingszone tussen Amstelland en Spaarnwoude, de Groene AS, is in aanleg. Het doel van de Groene AS is het verbinden van de veengebieden in de Inlaagpolder en Vereenigde Binnenpolder met de veengebieden van Amstelland (het Groene Hart) via een zone met natte natuurgebieden. Infrastructurele ingrepen zorgen vaak voor de fragmentatie van natuurgebieden, maar kunnen juist ook kansen bieden voor het maken van een verbinding tussen natuurgebieden. Bij de omlegging van de A9 bij Badhoevedorp en de aanleg van de A5 bij Zwanenburg worden kansen om delen van de Groene AS aan te leggen benut. De open veengebieden in de bufferzone zijn rijk aan weidevogels. De daaraan

20 gerelateerde moerasnatuur wordt in smalle strookjes aangetroffen langs het boezemwater. Ondanks het kleine oppervlak doet de moerasnatuur in rijkdom niet onder voor de veel uitgestrektere gebieden. Spectaculair is bijvoorbeeld het herstel van de koloniebroedende vogels (aalscholver en lepelaar). De door Europa streng beschermde vogelsoorten hebben in dit gebied een ruime verspreiding. Traditioneel was de omgeving van Spaarndam erg rijk aan weidevogels. De laatste decennia is de stand enorm verarmd. Onvoldoende broedsucces is de oorzaak van deze terugloop. Deze wordt over het algemeen toegeschreven aan de toename van bosschages en de daarmee mogelijk samenhangende toename van predatie door roofvogels en vossen en het steeds vroeger maaien van gras in het voorjaar. In Spaarnwoude is ook een te ver doorgevoerde verschraling van een deel van het grasland een vermoedelijke oorzaak. Het ten noorden van Spaarndam gelegen “landje van Gruijters” blijft een enorme aantrekkingskracht uitoefenen op weidevogels. Nieuwe pogingen om de weidevogelpopulatie uit een negatieve spiraal te halen, zijn in dit gebied kansrijk. De ontwikkeling van natte natuurgebieden kan een positief effect hebben op het aantal weidevogels. Schiphol wil vogelaantrekkende ontwikkelingen echter zoveel mogelijk voorkomen. Mogelijk wordt met de actualisatie van het luchthavenindelingbesluit (LIB) het gebied waar regelgeving voor geldt voor functies met een vogelaantrekkende werking uitgebreid.

Waterberging Het gebied van de bufferzone Amsterdam-Haarlem ligt in het beheersgebied van twee hoogheemraadschappen: Rijnland en Amstel, Gooi en Vecht (AGV). Er is veel water aanwezig in verschillende vormen. Het oude veenriviertje de Liede, het Spaarne, het middeleeuwse slotenpatroon in de veenpolders, de Haarlemmertrekvaart, Amsterdamse Vaart en de Ringvaart om de Haarlemmermeer zijn voorbeelden van de historische waterstructuren die het gebied rijk is. Het Noordzeekanaal markeert de noordgrens van de bufferzone. De hoogheemraadschappen streven er naar om gebiedseigen water zo lang mogelijk vast te houden in een gebied, zodat in perioden van droogte geen ‘vreemd’ water uit een ander gebied ingelaten hoeft te worden. Dit bevordert de ecologische kwaliteit van het watersysteem. Daarnaast wordt in sommige

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 21 gebieden gezocht naar mogelijkheden voor meer waterberging om wateroverlast in natte perioden te voorkomen. Bij ruimtelijke ontwikkelingen wordt gekeken of er mogelijkheden zijn voor het creëren van meer waterberging voor het vasthouden van gebiedseigen water en tegen wateroverlast. Deze extra waterberging wordt vooral gecreëerd door het toelaten van seizoensfluctuaties in het peil en niet zo zeer door het graven van nieuw oppervlaktewater. Op deze manier wordt ook rekening gehouden met de regelgeving uit het LIB met beperking tot vogelaantrekkende functies. Hierbij worden beperkingen gesteld aan de maximale omvang van het te creëren oppervlaktewater.

Kansen benutten voor functiecombinaties In de bufferzone Amsterdam-Haarlem zijn verschillende kansen voor functiecombinaties. Dit is des te interessanter vanwege de groeiende ruimtevraag en de afnemende financieringsmogelijkheden. Bekende functiecombinaties zijn die van natuur, waterberging, landbouw en recreatie, maar bijvoorbeeld ook het koppelen van een nieuwe natuurverbinding aan de aanleg van infrastructuur. De komst van nieuwe infrastructuur en de 380 kV-hoogspanningsverbinding in de bufferzone biedt wellicht ook mogelijkheden. Daarnaast kan gekeken worden naar nieuwe vormen van functiecombinatie. Voor deze bufferzone kan gedacht worden aan de opwekking van duurzame energie gecombineerd met bedrijvigheid. Ook het koppelen van de luchthavenfunctie aan landschappelijke functies, zoals recreatie, natuur en landbouw zijn kansrijk. Daarbij kan worden voortgebouwd op bestaande initiatieven voor een duurzame luchthaven.

22 4 Ruimtelijke uitgangspunten tussenliggende dorpen te bepalen. Andersom aandacht voor lange, doorgaande routes geeft de nabijheid van stedelijke gebieden (bijvoorbeeld naar de kust) en het oplossen Als tussenstap naar de toekomstvisie van de kansen voor economische dragers van de van knelpunten waardoor de circulatie bufferzone Amsterdam-Haarlem worden op groengebieden. Voorbeelden daarvan zijn toeneemt. basis van de analyse en opgaven de volgende golfterreinen en verbrede landbouwbedrijven. vijf uitgangspunten geformuleerd: In de bufferzone Amsterdam-Haarlem bieden Eenheid in verscheidenheid - wederzijds profijt van stad en land, grootstedelijke functies als de Amsterdamse De bufferzone Amsterdam-Haarlem is één - eenheid in verscheidenheid van de haven en Schiphol bijzondere kansen voor van de bufferzones in de Metropoolregio drie bufferzones in de Metropoolregio recreatief gebruik, met als voorbeelden Amsterdam (MRA). De bufferzones binnen de Amsterdam, havensafari, tijdelijke natuur in de haven en MRA kunnen worden getypeerd door ’eenheid - een methodiek van een vliegtuigspotten. In potentie zijn de haven in verscheidenheid’. landschappelijk raamwerk en en Schiphol zeer attractieve gebieden voor De eenheid ligt in de landschappelijke gebruiksruimten, recreanten. Ook de grote infrastructuurlijnen ondergrond. In alle bufferzones komt - hoofdzonering met een hart ‘doen mee’. Dagelijks beleven grote groepen een afwisseling van veengronden en van ‘uitgespaard’ landschap en mensen het gebied vanaf de snelwegen en de droogmakerijen voor. Ook grote, verbindende landschapsvernieuwing in de randen, spoorlijn. De bufferzone zorgt voor ruimte structuren, zoals het watersysteem en - een indeling van vijf deelgebieden. tussen de steden waar mensen zich kunnen de Stelling van Amsterdam hebben de oriënteren. In de planvorming kan daar bufferzones met elkaar gemeen. Wederzijds profijt onder andere op worden ingespeeld door De verscheidenheid ligt onder andere in het Het instrument van de Rijksbufferzones snelwegpanorama’s. Ook nieuwe transferia, recreatieve aanbod: recreatief medegebruik in heeft zich in de afgelopen 50 jaar bijvoorbeeld bij station Haarlem Spaarnwoude de bufferzone Amsterdam-Purmerend versus ontwikkeld van een planologisch regiem en toekomstig station Halfweg-Zwanenburg, grootschalige recreatieve voorzieningen in dat verstedelijking een halt toeroept naar kunnen schakels vormen tussen de grote Amsterdam-Haarlem. Hierdoor spreken de een meer ontwikkelingsgericht beleid infrastructuurlijnen en de bufferzone. bufferzones verschillende doelgroepen aan. dat de ambitie heeft om een (recreatief) Juist het vormgeven aan de verbondenheid Het gebied heeft tussen Amsterdam en aantrekkelijk landschap te ontwikkelen. tussen stad en ‘ommeland’ maakt de opgave Haarlem een dynamisch en metropolitaan Op verschillende wijzen kunnen stedelijke voor de bufferzones onverminderd actueel. karakter. Er is een grote diversiteit aan en groengebieden van elkaar profiteren. De Dat betekent onder andere dat in de komende voorzieningen met recreatieve trekkers van nabijheid van aantrekkelijke landschappen decennia het naar binnen gekeerde karakter regionaal en internationaal niveau en een is een belangrijke factor voor de kwaliteit van van delen van de bufferzone doorbroken aantal grootstedelijke functies, zoals de het woonmilieu en het vestigingsklimaat. moet worden. Dit wordt bereikt door een Amsterdamse haven en Schiphol aan de rand Door hun omvang zijn bufferzones in staat goede routestructuur met duidelijke entrees van de bufferzone. Dit in tegenstelling tot het de ruimtelijke setting van de steden en de voor verschillende vormen van vervoer, meer rustige, landelijke karakter van Waterland

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 23 Eenheid in landschappen in de bufferzones van de Metropoolregio Amsterdam

24 Verscheidenheid: 3 verschillende bufferzones in de Metropoolregio Amsterdam

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 25 (bufferzone Amsterdam-Purmerend) of cultuurhistorische patronen. Markante ruimte voor evenementen. De intensieve de Amstelscheg (bufferzone Amstelland- elementen in het raamwerk van de bufferzone recreatieve voorzieningen moeten bijdragen Vechtstreek). Amsterdam-Haarlem zijn onder andere de aan het vrije tijdslandschap van de Stelling van Amsterdam, de Zuider IJ-dijken, metropoolregio in zijn totaliteit. Hier zijn Voortbouwend op de typering van ‘eenheid in de grote waterlopen als het Noordzeekanaal, voorzieningen mogelijk die elders niet in te verscheidenheid’ wordt ingezet op: de Liede, de Haarlemmertrekvaart, passen zijn. - het benutten van het unieke Amsterdamse Vaart en de Ringvaart, het Op lokaal niveau moet de voorziening grootstedelijke karakter (uitgaan van bosgebied van de Oude IJ-polders en de Groene een kwaliteitsimpuls opleveren sterke eigenschappen en zorgen voor Weelde en de linten in de Haarlemmermeer. voor het landschap en daarnaast complementariteit tussen de drie Het landschappelijk raamwerk draagt bij aan gebruikersaantrekkend zijn en een bufferzones), de samenhang in het gebied. financiële impuls opleveren ten behoeve - aandacht voor het Binnen het landschappelijk raamwerk, van het landschap. Het landschap en gemeenschappelijke van de tussen de landschappelijke structuren, permanente voorzieningen moeten elkaar bufferzones (de grote ruimtelijke liggen de gebruiksruimten. Hier is ruimte wederzijds versterken. De ontwikkelingen verbanden), waaronder het voor particuliere ondernemers, zoals de zijn primair recreatief. Alleen kleinschalige samenspel van veengronden en veenweideboeren in de Inlaagpolder en winkelfaciliteiten, gekoppeld en droogmakerijen. Vereenigde Binnenpolder en de akkerbouwers ondergeschikt aan de voorziening, zijn in de Haarlemmermeerpolder. Ook op passend. Vaste voorzieningen worden Landschappelijk raamwerk kleinere schaal kan het landschappelijk landschappelijk ingepast, waarbij In de ontwikkelingsvisie wordt een opzet raamwerk door particulieren worden beeldkwaliteitseisen zullen worden gesteld. gevolgd van landschappelijk raamwerk ingevuld en verrijkt, bijvoorbeeld nieuwe Voorbeelden van intensieve recreatie en ‘gebruiksruimtes’. Deze systematiek jachthavens langs de hoofdvaarroutes, binnen de bufferzone zijn: Dance Valley, doet recht aan de vraag naar een heldere nieuwe landgoederen in de Oude IJ-polders, zwembad met binnen en buiten faciliteiten, verdeling van de verantwoordelijkheden van en de omvorming van agrarische erven naar skihal met binnen en buiten faciliteiten, de overheid aan de ene kant en particuliere zorgboerderijen of wooneenheden. verblijfsmogelijkheden en dergelijke meer. ondernemers aan de andere kant. Het landschappelijk raamwerk (de Hoofdzonering Het hart van de bufferzone laat zich typeren basisstructuur van het geheel) omvat het In de bufferzone Amsterdam-Haarlem streven als ‘uitgespaard’ cultuurlandschap en is publieke deel van de bufferzone waar de we naar een hoofdzonering waarbij in de opgebouwd uit het veenweidegebied van de gezamenlijke overheden verantwoordelijk randen de nadruk ligt op recreatief gebruik. Inlaagpolder en Vereenigde Binnenpolder voor zijn: het watersysteem, de Daarbinnen kent de buitenrand langs het en uit het akkerbouwgebied van de infrastructuur en het netwerk van recreatieve Noordzeekanaal het meest intensieve gebruik Haarlemmermeer. In deze gebieden gaat het routes, de openbare groenstructuur en met een groot aanbod aan voorzieningen en om extensieve vormen van recreatie, waarbij

26 Hoofdzonering

hoofdfunctie recreatie aan de randen intensieve zone Noordzeekanaal

open landschap in de veenweidepolder, ruimtegebruik: verweving functie recreatie en landbouw

open landschap in de Haarlemmermeer, ruimtegebruik: landbouw en recreatief medegebruik

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 27 recreatie in het veenweidegebied sterk met de agrarische functie verweven is. Het recreatieve netwerk heeft een fijnmazige opzet in de randen (met veel mogelijkheden voor ommetjes) en een grofmazige opzet in de kern van het gebied. De recreatieve voorzieningen worden zoveel mogelijk vanuit de buitenrand met de auto ontsloten. Het Noordzeekanaal geeft kansen voor ontsluiting van de bufferzone over water, bijvoorbeeld in de vorm van een veerdienst.

Deelgebieden Binnen de bufferzone onderscheiden we vijf deelgebieden: Oude IJ-polders, de oostrand van Haarlem en Velsen, Inlaagpolder en Vereenigde Binnenpolder, Tuinen van West en Brettenzone, en Haarlemmermeer- Noord. In landschappelijk opzicht vormen zij logische eenheden die samenhangen met de eigenschappen van de ondergrond en het gebruik. Per deelgebied geven we een toekomststrategie die beantwoordt aan de eigen potenties, passend bij de eigen identiteit en plaats in de bufferzone. De verdere ontwikkeling van het landschappelijk raamwerk en de gebruiksruimten worden in onderlinge samenhang beschreven. De beschrijvingen geven houvast voor sturing van verschillende activiteiten en regie op toekomstige initiatieven.

Deelgebieden

28 Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 29 3 VISIE 5 Landschappelijk raamwerk

De bufferzone is een groot en divers gebied waarvoor veel verschillende visies en plannen zijn gemaakt en waar veel projecten en belangen spelen. De ontwikkelingsvisie zal daar richting aan moeten geven. Hierbij maken we onderscheid tussen een landschappelijk raamwerk en gebruiksruimten. Het landschappelijk raamwerk bestaat uit: de waterstructuur, de groenstructuur, het routenetwerk en infrastructuurlijnen, en de Stellingzone en dijken. Het raamwerk zorgt voor samenhang in het gebied en legt verbindingen naar de omgeving. De publieke partijen hebben gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor het landschappelijke raamwerk. hoofdzonering De bouwstenen van het landschappelijk raamwerk worden in dit hoofdstuk beschreven. In samenspel met de overheidsinvesteringen dragen de particuliere ondernemers in het gebied, waaronder agrariërs en landschappelijk raamwerk recreatieondernemers, in belangrijke mate bij aan de ontwikkeling van de bufferzone als grote groene eenheid. Dat geldt ook voor (grote) economische spelers in de directe deelgebieden omgeving. De ruimte voor particulier initiatief en de uitgangspunten voor ontwikkeling van de gebruiksruimten worden per deelgebied beschreven in hoofdstuk 6. Opbouw visie

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 31 Landschappelijk raamwerk

32 bospercelen en weiden in de recreatiegebieden stadslandbouw en natte natuur in een structuur van dijken en laanbeplanting entrees /ov-knooppunten Stelling van Amsterdam; liniedijk, forten en stellingzone groene verbindingen tussen duinlandschap veenweidegebieden IJ-dijken veenweidepolder met fijnmazig slotenpatroon ecologische verbinding De Groene as Haarlemmermeer de in laanbeplanting lijnen recreatieve Lange

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 33 5.1 Waterstructuur binnendringen. Hiervoor zijn zoutwerende ontsluiting en het recreatieve gebruik maatregelen getroffen. Aanleg van de tweede biedt het water unieke kansen. Bij de zeesluis bij IJmuiden kan mogelijk voor een ontwikkeling van het raamwerk ligt de Water is prominent aanwezig in de grotere hoeveelheid brak water zorgen. Uit nadruk op het maken van nieuwe recreatieve bufferzone. Er zijn waterstructuren in een eerste verkenning lijkt dit echter mee te vaarverbindingen, waardoor meer circulatie verschillende vormen van oude veenrivieren, vallen. In opdracht van Rijkswaterstaat zal dit van recreatievaart in het gebied kan zoals de Liede, tot het door mensen gegraven nader onderzocht worden. ontstaan. Hierbij wordt rekening gehouden middeleeuwse slotenpatroon in de veenpolder met peilverschillen in waterstanden en het en de grote vaarten en kanalen, zoals de Water zo lang mogelijk vasthouden voorkomen van de verspreiding van het Haarlemmertrekvaart en Amsterdamse Als principe geldt dat het water zo lang brakke water uit Zijkanaal C. Vaart, de Ringvaart en het Noordzeekanaal. mogelijk wordt vastgehouden in het gebied, Nieuwe vaarverbindingen worden op drie Ook zijn er verschillende recreatieplassen zodat in droge perioden geen gebiedsvreemd schaalniveaus onderscheiden: te vinden langs de randen van de steden en water ingelaten hoeft te worden. Vasthouden 1. Het benutten van het Noordzeekanaal doorkruist de Staande Mastroute het gebied van water gebeurt niet zo zeer door het voor de ontsluiting van het gebied vanaf het Noordzeekanaal, via het Spaarne graven van extra wateroppervlakte. Het is over water. door Haarlem naar het zuiden. De Mooie Nel, effectiever om seizoensfluctuaties toe te 2. Continue vaarroutes maken tussen waar het Spaarne en de Liede samenvloeien, staan in het peil, mits het gebied en het de verschillende deelgebieden en het is daarbij een grote trekpleister voor de grondgebruik hiervoor geschikt zijn. Door gebied erbuiten. recreatieve vaart. seizoensgebonden peilfluctuaties toe te laten, 3. Waterrondes in de stadsranden van In het watersysteem bestaat een tweedeling kan worden voorkomen dat gebiedsvreemd Haarlem en Amsterdam. tussen enerzijds het waterbeheergebied van water ingelaten hoeft te worden. Dit kan Amstel, Gooi en Vecht (AVG) en anderzijds ook bijdragen aan het voorkomen van In de uitwerking van de deelgebieden het beheergebied van Hoogheemraadschap wateroverlast. (hoofdstuk 6) wordt, naast het maken van Rijnland. Zodoende is in het gebied van nieuwe recreatieve vaarverbindingen, sprake van meerdere peilgebieden: twee Water beter benutten voor recreatie ingegaan op de landschapsbeleving; het beter boezemwatergebieden, het polderwater Water is een aantrekkelijk element in het waarneembaar en beleefbaar maken van het en daarnaast het Noordzeekanaal. Binnen landschap dat positief bijdraagt aan de water in het landschap. het boezemwater van AGV is ook nog een belevingswaarde. Zowel het recreëren op het peilverschil tussen het Noordzeekanaal en water (varen met een motorboot, kanoën Schaalniveau 1: Openbare waterverbinding Amsterdam - de grachten van Amsterdam (-0,40m) en het of zeilen) als aan het water (meer, rivier of Spaarnwoude overige boezemwater (-0,60). plas) staat in omliggende gemeenten hoog Het Noordzeekanaal is een grote Via Zijkanaal C kan bij schutting van de op de ranglijst van recreatieve activiteiten vervoersader voor scheepvaartverkeer tussen sluis bij Spaarndam brak water het gebied (Leefstijlatlas dagrecreatie 2012). Voor de Amsterdam, IJmuiden en de Noordzee. Deze

34 Waterstructuur

schaalniveau 1: verbinding over water tussen Amsterdam en Spaarnwoude (Staande Mastroute)

schaalniveau 2: ringvaart als verbinding tussen Amsterdam en Haarlem, trekvaart als onderdeel van die verbinding

schaalniveau 3: waterrondjes worden mogelijk gemaakt door nieuwe recreatieve waterverbindingen in Haarlem en Amsterdam

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 35 waterverbinding kan echter ook ingezet richting Haarlem. Voor het maken van een Amsterdam met de bufferzone verbindt, of worden voor de recreatieve ontsluiting aantrekkelijke verbinding moet een aantal een vaarverbinding door de stad Haarlem van de bufferzone. Dit kan bijvoorbeeld knelpunten worden opgelost. De belangrijkste die het Spaarne en de Ringvaart met elkaar gerealiseerd worden door het maken van een zijn het maken van de verbinding tussen verbindt. seizoensgebonden verbinding over water de trekvaart en de Ringvaart bij Halfweg- tussen Amsterdam en de bufferzone. Het Zwanenburg en het bevaarbaar maken van realiseren van een dergelijke verbinding de trekvaart. Over de trekvaart liggen nu veel 5.2 Groenstructuur draagt tegelijk bij aan het beter beleefbaar lage bruggen. Met het aanpakken van deze maken van het Noordzeekanaal. De halte knelpunten kan in ieder geval een doorgaande De groenstructuur is opgebouwd uit natuur- van een verbinding over water kan onderdeel route voor motorboten ontstaan, omdat die en bosterreinen en lijnvormige beplantingen. uitmaken van een groter overstappunt en in vergelijking met zeilboten een beperkte Elk deelgebied heeft daarbij zijn eigen gerelateerd worden aan grote recreatieve hoogte hebben. karakter. De opgaande beplantingen komen voorzieningen en evenementen. Er kan naast Door bij ruimtelijke ontwikkelingen aan vooral voor in de droogmakerijen (de Oude IJ- de bufferzone ook gestopt worden bij andere of nabij de waterkant een relatie te leggen polders en de Haarlemmermeer), terwijl het recreatieplekken aan het Noordzeekanaal, met het water, kan de vaarroute nog hart van de bufferzone (het veenweidegebied) zoals het Hembrugterrein of de NDSM-werf. aantrekkelijker worden voor waterrecreatie, een open karakter heeft. De lijnvormige De waterkant van het Noordzeekanaal is door maar ook voor andere recreanten zoals fietsers beplantingen benadrukken het functionele het indrukwekkende, lineaire waterlichaam en wandelaars. karakter van de droogmakerijen. In de met zijn grote schepen een aantrekkelijke Haarlemmermeer begeleiden rijen bomen de zone voor recreanten. Door deze zone meer Schaalniveau 3: Waterrondes in stadsrand van Haarlem lange lijnen in het verkavelingsraster en in de bij de bufferzone te betrekken en recreatief en Amsterdam Oude IJ-polders worden de verkavelingslijnen toegankelijk te maken, kan deze kwaliteit Op een lager schaalniveau kunnen meer vergezeld door monumentale laanbeplanting. benut worden. mogelijkheden gecreëerd worden voor het In de bufferzone maakt een aantal maken van kleinere vaartochtjes voor sloepen gebieden onderdeel uit van de Ecologische Schaalniveau 2: Amsterdamse Vaart en Ringvaart als in en rondom Haarlem en de westrand van Hoofdstructuur (onder andere de Oude IJ- verbinding Amsterdam - Haarlem Amsterdam. De sloep is in opkomst in de polders de Vereenigde Binnenpolder, de oevers Een rechtstreekse recreatieve vaarverbinding recreatieve vaart en wordt voornamelijk van de Liede, de Mooie Nel en de Groene AS). tussen Amsterdam en Haarlem mist, terwijl gebruikt voor kleinere vaartochten. Dit Daarnaast zijn er ook weidevogelleefgebieden de basis voor een aaneengesloten waterroute kan gedaan worden door het maken van (delen van de oostelijke stadsrand van er wel ligt. Deze basis wordt gevormd door verschillende doorsteken. Gedacht kan Haarlem, de Inlaagpolder, de Vereenigde een combinatie van de Amsterdamse Vaart worden aan een vaarverbinding via de Binnenpolder en Osdorper Binnenpolder- (Amsterdam tot aan Halfweg-Zwanenburg) Sloterplas door de Tuinen van West, die Zuid). en de Ringvaart vanaf Halfweg-Zwanenburg via een aantal grachten het centrum van

36 Groenstructuur

bospercelen, speelweides en open natte natuur in de recreatiegebieden

laanbeplanting in de droogmakerijen

agrarisch land, dijken en natte natuur in de Tuinen van West

open veenweidenatuur in de veenpolders en in de stadsrand van Velsen en Haarlem

groene verbindingen tussen het duinlandschap en het veenweidelandschap

natuurverbinding de Groene AS

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 37 Groenstructuur versterken Haarlemmermeerpolder uit te breiden met functie tussen de steden en dorpen voor Het netwerk van natuur-en groengebieden paden en plas-draszones om het agrarische woon-werk- en woon-schoolverkeer. Dit wordt waar mogelijk uitgebreid en versterkt. landschap beter te ontsluiten voor recreant en biedt kansen om combinaties te maken Het is wenselijk dat nieuwe beplantingen natuur. en investeringen dubbel te benutten. Een aansluiten op de eigenschappen van de voorbeeld is een fietssnelweg niet alleen ondergrond en de karakteristiek van het In de omgeving van de bufferzone functioneel inrichten, maar het ook gebied. In de droogmakerijen kunnen liggen verschillende grote groen- en landschappelijk en recreatief aantrekkelijk laanstructuren langs de wegen het man-made natuurgebieden, zoals het Amsterdamse Bos maken. Zo is het fietspad waardevol voor een karakter versterken. In de veengebieden en de binnenduinrand. Het is van belang de bredere doelgroep. wordt juist gestreefd naar openheid en relatie met deze gebieden te behouden en te Op het gebied van infrastructuur is in weinig opgaande beplanting. Verder versterken. de nabije toekomst een aantal grote wordt gestreefd naar het voltooien van de ontwikkelingen gepland. Er is onlangs een Ecologische Hoofdstructuur, zoals vastgesteld nieuw treinstation geopend bij Halfweg- in het beleid. Lopende natuurprojecten, 5.3 Routenetwerk en infrastructuur Zwanenburg, het netwerk van snelwegen zoals de Groene As en het veiligstellen van rondom Amsterdam wordt uitgebreid de weidevogelleefgebieden passen goed Zowel routes voor de auto als voor langzaam met de Westrandweg en een 380 kV- bij dit uitgangspunt. Voor de bossen in verkeer zijn belangrijk voor de ontsluiting hoogspanningslijn staat in de planning. het recreatiegebied Spaarnwoude is de en toegankelijkheid van de bufferzone. Deze zal van noord naar zuid dwars door omvorming van pioniersbos naar duurzaam Het is hierbij belangrijk dat de structuur de bufferzone gaan. Wellicht zijn hier bos een belangrijke opgave voor de toekomst. duidelijk is en dat beide verkeersstromen kansen voor combinaties met recreatieve Ook zijn grotere beheerseenheden wenselijk geen last hebben van elkaar. Omdat ontwikkelingen. die het beheer eenvoudiger maken. de bufferzone gefragmenteerd is door grote infrastructuurlijnen en bestaat Recreatieve routes In bepaalde gebieden is uitbreiding van uit verschillende naar binnen gerichte De routes voor langzaam verkeer zijn in het de groenstructuur wenselijk. Dit geldt deelgebieden, is een duidelijke routing des te raamwerk onderverdeeld in twee niveaus: bijvoorbeeld voor de Haarlemmermeerpolder. belangrijker. Een duidelijke routestructuur lange verbindingen dwars door de bufferzone Deze droogmakerij bestaat uit een functioneel brengt samenhang in de bufferzone en heen en netwerken op deelgebiedniveau. opgezet landschap, ooit gemaakt voor de schept een duidelijke relatie met het gebied Door dit onderscheid te maken ontstaat landbouw. De afgelopen decennia zijn werk- buiten de bufferzone. De verbinding tussen een heldere hiërarchie. De routes op en woongebieden in hoog tempo verrezen, de bufferzone en het (stedelijke) gebied bufferzoneniveau zijn gerelateerd aan de maar de ontwikkeling van de groenstructuur eromheen is hiervan een wezenlijk onderdeel. landschappelijke lijnen in het gebied, zoals de is achtergebleven. Voorgesteld wordt de Het fietsroutenetwerk is belangrijk voor Haarlemmertrekvaart en Amsterdamse Vaart groenstructuur in het noordelijk deel van de recreatie, maar heeft ook een belangrijke of de Stelling van Amsterdam. Deze hebben

38 Recreatieve routestructuur

lange lijnen: Noordzeekanaalroute

lange lijnen: Zuider IJ-dijkenroute

lange lijnen: Trekvaartroute Amsterdam - Haarlem

lange lijnen: Ringvaartroute

lange lijnen: Stellingroute

interne hoofdroute: Bufferronde

fietsnetwerk op deelgebiedniveau

wandelnetwerk op deelgebiedniveau

paardensportnetwerk op deelgebiedniveau

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 39 een recreatieve waarde en een functionele om het koppelen van bestaande routes. (met station Halfweg-Zwanenburg en verbindende waarde, bijvoorbeeld de Elk type routenetwerk heeft zijn eigen station Spaarnwoude), de hoogwaardige verbinding tussen Amsterdam en Haarlem. verbetermogelijkheden. Bij het fietsnetwerk busverbinding (Zuidtangent) langs de Juist tegen de achtergrond van een gaat het met name om het opheffen zuidrand van het gebied en zo mogelijk het gefragmenteerd landschap is het belangrijk van ontbrekende schakels bijvoorbeeld doortrekken van buslijn 14 vanaf Spaarndam de lange lijnen in het landschap als door het maken van een fietsbrug, bij de naar station Halfweg-Zwanenburg. In het dragers te versterken en ze als recreatieve wandelroutes worden wandelaars vaak noorden en westen biedt het Noordzeekanaal structuur in te zetten. Daarmee wordt de gehinderd door ander verkeer, omdat ze de kansen voor een verbinding over water. samenhang in het gebied versterkt en kan weg moeten delen met auto’s en fietsers verdere versnippering worden tegengegaan. en bij de paardenroutes gaat het onder Entrees en OV-knooppunten Tevens wordt de bufferzone beter met zijn andere om passend onderhoud en het De stadsranden grenzend aan de bufferzone omgeving verbonden, bijvoorbeeld met de koppelen van bestaande routes. Daarnaast zijn over het algemeen duidelijk afgerond. binnenduinrand en het gebied ten noorden zijn onderweg ook weinig voorzieningen Er is een zichtbaar contrast tussen stad en van het Noordzeekanaal. voor paardensporters te vinden, zoals land of juist een mooie vloeiende overgang. Naast de lange doorgaande lijnen wordt horeca en overnachtingsmogelijkheden. De toegankelijkheid laat op verschillende voor de bufferzone als geheel een interne De routenetwerken en knelpunten zijn plaatsen echter te wensen over. Er zijn hoofdroute voorgesteld. De hoofdroute verder uitgewerkt in hoofdstuk 6 over de verschillende barrières, zoals snelwegen, ligt op de grens van het ‘uitgespaarde deelgebieden. die (recreatieve) routes blokkeren. Ook cultuurlandschap’ in het hart van het gebied In de stadsranden is de mogelijkheid voor het is er op een aantal plaatsen sprake van en de recreatielandschappen in de rand. maken van een ommetje belangrijk. Deze een onduidelijke routestructuur. Het is De hoofdroute maakt het mogelijk om een maken de bufferzone toegankelijk op een laag belangrijk duidelijke entrees te maken naar ronde door het gebied te maken, met een schaalniveau en zorgen voor een betere relatie de bufferzone. Dit kan worden gerealiseerd lengte van ongeveer 40 km. De route kent tussen de steden en de bufferzone. Duidelijke door koppeling aan de lange lijnen als een grote landschappelijke variatie: over de entrees zijn hierbij belangrijk. In dit kader recreatieve structuur, maar ook door het dijk van de Inlaagpolder, langs De Liede, wordt dan ook ingezet op het maken van gebruik van de treinstations en haltes van de langs de Ringvaart, over de Geniedijk en duidelijke entrees. Zuidtangent (Vijfhuizen, Spaarne, Overbos) langs de Hoofdvaart. Ook leidt de route door als toegangspoorten naar het gebied. Spaarndam en Halfweg. Het openbaar vervoerstelsel Men kan hier overstappen van de trein of Op het niveau van de deelgebieden worden Er wordt gestreefd naar een goede bus op de fiets, of de bufferzone te voet de netwerken voor fietsers, wandelaars en bereikbaarheid met het openbaar verkennen. Station Halfweg-Zwanenburg paardensporters verder ontwikkeld. Het vervoer, zowel over land als over water. speelt hierin een belangrijke rol. Het station gaat daarbij enerzijds om een verbetering Hoofdelementen van het OV-systeem ligt midden in de bufferzone en verbindt de van de kwaliteit van de routes en anderzijds over land zijn de spoorverbinding verschillende gebieden met elkaar. Station

40 Openbaar vervoer

spoorlijn

station als recreatieve knoop

Zuidtangent

buslijn regionet

buslijn 14 (bestaand traject)

buslijn 14 (voorgestelde uitbreiding)

verbinding over water Amsterdam - IJmuiden

voet- en fietsveer

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 41 Bereikbaarheid vanuit de randen en transferia intensieve recreatiegebieden per auto bereikbaar vanuit de randen

snel- en provinciale wegen

lokale wegen

42 Haarlem Spaarnwoude en station Amsterdam langeafstandspaden. De liniedijk van de De Zuider IJ-dijk is vanaf de 13e eeuw Sloterdijk zijn belangrijke entrees vanuit de Stelling en de Zuider IJ-dijk zijn prominente aangelegd om het land er achter te stadsranden van Haarlem en Amsterdam. doorgaande lijnen in het landschap en beschermen tegen overstromingen door De halte aan het Noordzeekanaal van de in vormen daardoor een mooie kans voor het het oude IJ. Sommige delen van de dijk, 5.1 genoemde verbinding over water kan ook maken van langeafstandsroutes. De dijken bijvoorbeeld in de Vereenigde Binnenpolder, gaan fungeren als belangrijk entree naar het gaan door verschillende landschappen heen, zijn min of meer intact gebleven en vormen gebied. waardoor een afwisselende route ontstaat. De prominente lijnen in het landschap. Zij zijn hogere ligging in het landschap biedt mooie belangrijke landschappelijke dragers en Autobereikbaarheid vanuit de randen vergezichten. De dijken zijn, als duidelijke hebben potentie als aantrekkelijke recreatieve De intensieve recreatiegebieden liggen aan de structuren, de ruimtelijke dragers van het route. Andere delen zijn door ontwikkelingen rand van de bufferzone. Deze moeten voor de landschap. in de tijd deels of zelfs helemaal verdwenen. auto goed bereikbaar zijn. De bereikbaarheid De Stelling van Amsterdam is een belangrijke Het is niet mogelijk alle delen weer terug te wordt geregeld vanuit de randen. Met dit recreatieve route, die alle drie de bufferzones brengen, wel is de Zuider IJ-dijk een goed principe kunnen de wegen in de kern van het rondom Amsterdam met elkaar verbindt. aanknopingspunt voor een thematische route gebied relatief rustig worden en vooral een Op een aantal onderdelen is de Stelling niet die zoveel mogelijk het tracé volgt van de recreatieve betekenis krijgen. Een voorbeeld goed zichtbaar of wordt de route doorbroken, vroegere dijk. daarvan is de Spaarndammerdijk. zoals bij Fort aan de Liede door de Ringvaart en bij Fort benoorden Spaarndam door de Forten als recreatieve knooppunten A9. De versterking van de structuur in het De forten aan de liniedijk liggen op 5.4 Stellingzone en dijken landschap, het opheffen van knelpunten in de strategische punten in het landschap. Ze recreatieve route en het toegankelijk maken werden ter verdediging vaak aangelegd De bufferzone heeft een grote rijkdom aan van de forten zorgen voor een betere beleving bij hoger gelegen wegen (accessen) haaks cultuurhistorische elementen en structuren, van de Stelling. Kenmerkend voor de Stelling op de liniedijk die tijdens inundatie niet zoals de Stelling van Amsterdam (UNESCO- van Amsterdam zijn de natte voet aan de onder water zouden lopen. Verschillende Werelderfgoed) en de Zuider IJ-dijken. buitenzijde van de liniedijk en een bomenrij routes komen hier samen. De forten vormen Juist een eigentijdse betekenis van deze aan de binnenzijde van de Stelling. In de daarom knooppunten die ontwikkeld kunnen structuren kan bijdragen aan een duurzame Haarlemmermeer wijkt deze structuur af. worden als attractie- en rustpunt. Veel forten instandhouding onder het motto van ‘behoud Hier wordt de dijk aan beide zijden begeleid zijn al als zodanig ingericht, maar er zijn door ontwikkeling’. door een bomenrij en een kanaal. Door deze kansen voor de ontwikkeling van nog niet landschappelijk elementen consequent voort toegankelijke forten, zoals Fort aan de Liede. Dijken als doorgaande lijnen te zetten en waar nodig toe te voegen of te Zo wordt de geschiedenis van de Stelling van Omdat in het huidige recreatieve gebruik versterken wordt het beeld van de Stelling van Amsterdam bekend en beleefbaar gemaakt, veel grotere afstanden overbrugd worden Amsterdam als samenhangende structuur en fungeert de Stelling als entree vanuit de dan vroeger, is er meer behoefte aan versterkt. stadsrand van Haarlem naar de bufferzone.

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 43 Stellingzone en historische dijken Stellingzone

Liniedijk, hoofdverdedigingslijn

IJ-dijken

forten van de Stelling

overige Stellingelementen

overige dijken

verstopte stelling zichtbaar maken

inundatievelden opnieuw zichtbaar maken

44

6 Uitwerking deelgebieden

In dit hoofdstuk wordt verder uitwerking gegeven aan de visie door het beschrijven van toekomstperspectieven per deelgebied. De toekomstperspectieven gaan in op de onderdelen van het landschappelijk raamwerk en geven een visie op de gebruiksruimten. Ze geven richting aan ruimtelijke ontwikkelingen en bieden houvast voor sturing van verschillende activiteiten, zowel van overheidspartijen als particulieren. Op de rechterbladzijde staat een impressietekening van het gebruik van de bufferzone in de toekomst weergegeven. Op de volgende bladzijde wordt het toekomstperspectief van alle deelgebieden op een totaalkaart weergegeven. In de volgende paragrafen wordt het toekomstperspectief per deelgebied behandeld.

46 Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 47 Toekomstperspectief 2040 Toekomstperspectief

48 hoofdpaardenroutes bestaande fiets overgang/tunnel ontbrekende fietsovergang/ tunnel markthallen centrale route station (recreatieve) indicatie ontwikkeling fort van de Stelling van Amsterdam vindplaats archeologische fortRomeins uitkijkpunt veenweide landschap inundatieveld golfbaan natte natuur snelweg autoweg fietssnelweg lijnen lange routes hoofdfietsroutes wandelroutes hoofd heuvels opgaand groen / bos water laanstructuur dijkstructuur haven insteker groene akkerbouw stadslandbouw volkstuinen sportvelden

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 49 6.1 Oude IJ-polders Het grondeigendom van dit deelgebied is grotendeels in handen van Staatsbosbeheer De 2e oplevering van het recreatiegebied en is voor het grootste gedeelte in erfpacht uitgegeven aan recreatieschap Korte kenschets Spaarnwoude. In het gebied zijn verschillende Dit deel van de bufferzone beslaat een recreatieondernemers actief, onder andere groot deel van het recreatiegebied voor de horecavoorzieningen en de golfbaan. Spaarnwoude, namelijk de Zuiderlijke Noordzeekanaalpolders, Noord en Zuid Spaarndammerpolder, Buitenhuizerpolder Toekomstperspectief en Houtrakpolder. Hier zijn uiteenlopende In het toekomstperspectief wordt recreatieve functies te vinden voor diverse voortgebouwd aan de recreatieve doelgroepen uit de directe omgeving, of ontwikkeling van het gebied van de Oude IJ- van verder weg. Je kunt hier onder andere polders. Nieuwe vormen van recreatie moeten indoorskiën, klimmen, kamperen, naar de openbaarheid van het gebied niet teveel de boerderij, paardrijden, skeeleren, aantasten. De interessante landschappelijke wandelen en fietsen. Ook worden elk jaar verschillen binnen het gebied blijven uiteenlopende tijdelijke activiteiten en behouden en worden versterkt. Tegelijkertijd festivals georganiseerd zoals Dance Valley, wordt ingezet op de ontwikkeling van lange maar ook workshops en tentoonstellingen. landschappelijke lijnen. In ruimtelijke Binnen de bufferzone zijn de Oude IJ-polders zin verminderen de lange lijnen het het deelgebied met de meest parkachtige naar binnen gekeerde karakter van de inrichting. Kenmerkend zijn de contrasten in deelgebieden, voor het recreatieve gebruik inrichting en functie tussen de verschillende komen zij tegemoet aan de toenemende

Noordzeekanaal ontworpen landschappen. Zo is er een gebied behoefte aan langeafstandsroutes voor van heuvels en vergezichten, een kleine open wandelaars en fietsers. Ook in de bestaande veenpolder, een parkachtig deel, golfbanen routestructuren wordt meer hiërarchie met hun eigen kenmerkende landschap en kwaliteitsverbeteringen aangebracht. en een gebied met bosblokken waar de In het beheer wordt de stap gemaakt van droogmakerijenstructuur nog duidelijk te pioniersvegetaties naar duurzame vegetaties. zien is. De diversiteit in landschappen zorgt ervoor dat het gebied op vele verschillende Versterken van landschappelijke contrasten manieren gebruikt kan worden, en dat er voor Toekomstige ontwikkelingen moeten Openbare golfbaan Spaarnwoude elke recreant wat wils is. bijdragen aan het behouden of versterken

50 heuvels hoofd wandelroutes Toekomstperspectief Oude IJ-polders opgaand groen / bos hoofdpaardenroutes

water bestaande fietspont

laanstructuur ontbrekende fiets veerpont/tunnel

dijkstructuur station

veenweide landschap indicatie (recreatieve) ontwikkeling

golfbaan fort van de Stelling van Amsterdam

natte natuur archeologische vindplaats Romeins fort

routes lange lijnen uitkijkpunt

hoofdfietsroutes

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 51 van de contrasten tussen de verschillende landschappen in het gebied. Zo kan het kunstmatige heuvellandschap worden verhevigd en de droogmakerijenstructuur met blokvormige bossen worden versterkt door de introductie van laanbeplantingen. De landschappen binnen de Oude IJ-polders lenen zich voor verschillende vormen van recreatie. Passende nieuwe recreatieve functies kunnen worden toegevoegd. Het in stand houden van de landschappelijke diversiteit tussen gebieden draagt ook bij aan Impressie: Profiel: behoud van de aanwezige natuurwaarden. Fietspad op de dijk van het Noordzeekanaal Fietspad op de dijk van het Noordzeekanaal Een groot deel van de Oude IJ-polders maakt deel uit van de EHS. recreatieve rustplekken gemaakt, waar je landschap. Door iets meer afstand tussen de ook met de auto kunt komen, zoals bij de dijk en de dichte bosschages te houden, ligt Lange lijnen als verbinding pont. Van de bestaande mogelijkheden aan de liniedijk weer als duidelijk herkenbare lijn De ruimtelijke opzet van de Oude IJ-polders het Noordzeekanaal wordt al veel gebruik in het landschap. Een (seizoensgebonden) in verschillende landschappen zorgt voor gemaakt als verblijfplek aan het water. pontje over het Noordzeekanaal bij zijkanaal verscheidenheid en afwisseling, maar ook Van belang bij de nieuwe inrichting van de B zou een schakel in de Stellingroute kunnen voor een naar binnen gekeerd karakter. Door Noordzeekanaalzone is dat het beeld van een vormen. in te zetten op de lange lijnen in het gebied continue, stoere lijn overeind blijft. Binnen de droogmakerij van de worden de verschillende delen met elkaar Haaks op de Noordzeekanaalzone wordt Houtrakpolder ligt ook een lange verbindende verbonden en wordt het naar binnen gekeerde aan de oostzijde, langs de Machineweg/ lijn; de Noorderweg. Door deze aan te karakter doorbroken. De lange lijnen vormen hoofdvaart, een stevige landschappelijke zetten met laanbeplanting, komt deze aantrekkelijke langeafstandsroutes. rand gemaakt met een vrijliggend fietspad. lijn prominent in het landschap te liggen, Door het fiets- en autoverkeer langs het Een monumentale laanbeplanting geeft de passend bij de identiteit van dit deelgebied. Noordzeekanaal anders te organiseren oostrand een maat die past bij de schaal van De Noorderweg heeft een verbindende functie ontstaat een aantrekkelijke recreatieve zone. de polder. tussen de Houtrakpolder en Buitenhuizen, In het nieuwe profiel ligt het fietspad op de De Stelling van Amsterdam is een belangrijke mits de bestaande veerpont gehandhaafd dijk, waardoor het fietsverkeer gescheiden is cultuurhistorische structuur in het landschap blijft. van de weg en zicht over het Noordzeekanaal die de IJ-polders doorsnijdt. De liniedijk mogelijk wordt. Langs de dijk worden ligt nu op sommige plaatsen verstopt in het

52 Profiel: Impressie: Profiel: Machineweg - vrijliggend fietspad als laan langs de polder Machineweg - vrijliggend fietspad als laan Machineweg - vrijliggend fietspad door het bos

Duidelijke entrees duidelijke entrees naar de Oude IJ-polders. Verbetering van de bestaande routestructuur In de huidige situatie ontbreekt het aan Een nieuwe fietspont bij zijkanaal B kan In dit gebied zijn veel fiets-, wandel- en heldere entrees naar het gebied. Entrees zorgen voor continuering van de Stellingroute paardenroutes aanwezig. De routestructuur kunnen onder andere worden gemaakt door en een nieuw knooppunt in het gebied kan op verschillende manieren verbeterd transferia aan de treinstations te koppelen, vormen. Door bij Pont Buitenhuizen en bij worden afhankelijk van de behoefte van het zodat het gebied ook goed bereikbaar wordt de bushalte van zijkanaal B een ov-fietspunt type gebruiker. Er kan een verbeteringsslag met de trein. Vanaf hier kan men dan te te maken fungeren deze knooppunten als gemaakt worden door het routenetwerk te voet of met de fiets verder. Het belangrijkste transferia waarvandaan men te voet of met de vereenvoudigen, de kwaliteit van de routes te overstappunt is station Halfweg-Zwanenburg. fiets het gebied in kan. verbeteren en bestaande routes te koppelen. Dit knooppunt ligt midden in de bufferzone, De randen van de Oude IJ-polders zijn goed Voor alle gebruikers geldt dan de routering en is het scharnier tussen de deelgebieden bereikbaar met de auto. Vanaf hier zijn ook niet overal even logisch en duidelijk is. In de van de bufferzone en tussen meerdere lange de intensieve functies ontsloten, zoals de parkgebieden is het door de hoeveelheid aan lijnen. Halfweg-Zwanenburg vormt dus indoorskibaan, golfbaan Spaarnwoude en paden soms moeilijk je te oriënteren en de het ideale vertrekpunt om de bufferzone Dance Valley. Er kan in de randen gezocht bewegwijzering is niet overal duidelijk. te verkennen. Hiervoor dient vanuit het worden naar meer mogelijkheden voor Wandelaars moeten vaak gebruik maken van station goede routing naar het buitengebied intensieve recreatievoorzieningen. Door verharde paden waar ook fietsers gebruik te worden aangelegd, en moeten er functies nieuwe functies hier te plaatsen wordt van maken. Dit kan overlast veroorzaken. zoals fietsverhuur aanwezig zijn. voorkomen dat het autoverkeer door andere Dit geldt met name voor de verbinding van De pontjes over het Noordzeekanaal vormen delen van het gebied gaat. Oosterbroek naar de pont in Velsen-Zuid.

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 53 Deze gaat geheel over verharde wegen en overbodige paden worden weggehaald. langs snelwegen. Om de route aantrekkelijker Deze maatregelen zorgen tegelijkertijd voor te maken voor wandelaars zouden hier een vermindering van de beheerskosten. wandelstroken of -paden aangelegd kunnen Minder (geasfalteerde) paden vragen worden. Daarnaast zijn de routes voor minder onderhoud en door een duidelijke wandelaars naar en door het geuzenbos en hiërarchie in de padenstructuur kan een beter door de Houtrak niet duidelijk aangegeven en onderscheid gemaakt worden tussen intensief kunnen ze in kwaliteit verbeterd worden. en extensief te beheren terreinen. In Oosterbroek en Buitenhuizen is een Bij de ontwikkeling van het recreatiegebied kwaliteitsverbetering van de paardenroutes is gebruik gemaakt van snelgroeiende nodig door passend onderhoud aan te plegen. populieren om snel een volwaardig bos te Daarnaast is de Buitenhuizerbrug een creëren. De bedoeling was om vervolgens (een knelpunt. Het is hier relatief smal en druk deel van) de bomen geleidelijk te vervangen met gemotoriseerd verkeer. Hier zouden door eikenbomen. Deze afwisseling van maatregelen genomen kunnen worden om vegetatie zorgt voor hogere natuurwaarden en een veiligere overgang voor ruiters te maken. een mooier bos om in te recreëren. Deze stap is echter nooit gezet. Nu zijn de populieren Ontwikkelmogelijkheden voor particulier Keuzes maken in beheer oud en zwak. Hierdoor bestaat in een deel van initiatief - deelgebieden In de huidige situatie is in delen van het gebied gevaar voor omvallende bomen en Heuvelland het gebied geen heldere padenstructuur afbrekende takken. Het is dus van belang dat aanwezig en zijn de kosten voor beheer delen van het populierenbos wordt vervangen te hoog. Daarnaast is nooit de stap van door andere boomsoorten. Polderland pioniersvegetatie naar duurzaam bos gemaakt. Ontwikkelmogelijkheden voor particulier Met name in de parkgebieden (Buitenhuizen initiatief De bossen en Houtrak) is de hiërarchie in de Binnen de Oude IJ-polders kunnen padenstructuur onduidelijk. Dit maakt het verschillende ontwikkelingen een plek voor recreanten ingewikkeld om hun weg krijgen. Vanwege de diversiteit in het gebied Stadsrecreatie in het park te vinden. Dit kan verbeterd worden door wordt per deelgebied mogelijkheden en een helder onderscheid te maken in een richtlijnen gegeven. primair netwerk van brede geasfalteerde Droogmakerijen paden, en een secundair netwerk met Heuvelland smallere onverharde paden. Daarbij kunnen Hier is ruimte voor een (boven) regionale

54 programmering. Dit houdt in een richten zich op rustige vormen van recreatie, Recreanten genieten in de parken van de programmering in de lijn van de al zoals wandelen, fietsen, kanoën, skeeleren groene omgeving door te ontspannen, bestaande skihal, mits het passend of paardrijden. Tijdelijke functies, zoals sporten, barbecueën of golfen. Eventuele is en een meerwaarde geeft aan de parkeerruimte voor evenementen als nieuwe ontwikkelingen moeten passen (directe) omgeving (kwaliteit, financieel Dance Valley, doen geen afbreuk aan het in het parklandschap en bijdragen aan en gebruiksaantrekkend) en aan het open polderlandschap, en passen dus in de stadsrecreatie. Ook is hier (beperkt) vrijetijdslandschap van de metropoolregio in veenpolder. ruimte voor horecavoorzieningen en zijn totaliteit.2 Er is plaats voor voorzieningen landbouweducatie, bijvoorbeeld een kinder- op het gebied van doe- en durfsport, zowel De bossen en/ of zorgboerderij. indoor als outdoor. Het gaat hierbij om In de bossen van de Oude IJ-polders is, permanente recreatieve voorzieningen, maar net zoals bij Heuvelland, ruimte voor een Droogmakerijen ook is er ruimte voor tijdelijke voorzieningen (boven) regionale programmering. De In 2015 wordt een definitief besluit zoals grote evenementen. Eventuele beoogde voorzieningen zijn vergelijkbaar genomen over een mogelijke uitbreiding nieuwe ontwikkelingen in dit gebied zijn met Heuvelland, alleen zijn zij in dit van het Amsterdamse havengebied. Hiertoe georiënteerd op het Noordzeekanaal, moeten gebied geplaatst in de ‘bosrijke’ omgeving. wordt een visie op de ontwikkeling van in het heuvelachtige landschap passen, en De voorzieningen behouden, beheren het Noordzeekanaalgebied opgesteld. het karakter versterken. en versterken het gebied. Nieuwe Voorliggende visie is een van de bouwstenen Het nieuwe knooppunt waar Zijkanaal B bij ontwikkelingen moeten bij het bosachtige voor de visie Noordzeekanaalgebied. Tot het Noordzeekanaal komt, biedt kansen voor karakter passen. Gedacht kan worden aan een het definitieve besluit over de mogelijke versterking van de functie door bijvoorbeeld verblijfsaccommodatie, een wellnesscentrum uitbreiding wordt uitgegaan van omkeerbare nieuwe horeca, fiets- en kanoverhuur. of bosgerelateerde doe-sporten. ontwikkelingen. Mocht blijken dat het Gekoppeld hieraan kunnen kleinschalige gebied niet nodig is voor de ontwikkeling van Polderland horecavoorzieningen een plek krijgen. de haven, dan is hier permanente en deels Dit kleine veenweidepoldertje is verstopt intensieve recreatieve ontwikkeling zeer in het ontworpen recreatielandschap. Het Stadsrecreatie in het park kansrijk. contrast met het omringende gebied is In dit deel van de Oude IJ-polders bevinden Op het moment vindt aan de rand van de zeer interessant en het biedt de recreant de zich de parkgebieden Buitenhuizen en bufferzone met de haven de ontwikkeling mogelijkheid om een ommetje te maken door Houtrak. Deze gebieden bestaan uit een van het Groene Schip plaats. Het Groene het open landschap. Van belang is om de afwisseling van open velden met kleine Schip bestaat uit een aantal heuvels openheid en de leesbaarheid van dit gebied te bosjes. Hierdoor ontstaat een half open, voor recreatief gebruik, gemaakt van behouden. Eventuele nieuwe ontwikkelingen half besloten gebied. Het golfterrein AVI-slakken (restmateriaal dat vrijkomt bij Buitenhuizen maakt onderdeel uit bij afvalverbranding). Indien gekozen

2 Zie pagina 26, Hoofdzonering van het park en is publiek toegankelijk. wordt voor de uitbreiding van de haven

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 55 het heuvelachtige landschap van Heuvelland, Doen kansen. Hiermee wordt geïnvesteerd in de Versterken van landschappelijke contrasten: kwaliteit van de recreatieve zone en wordt het - Heuvels en vergezichten: verbeteren probleem van verplaatsing van de AVI-slakken omgeving uitzichtpunt. op korte afstand opgelost. Aan het Noordzeekanaal kunnen - Droogmakerijenlandschap: intensievere recreatieve voorzieningen versterken droogmakerijenstructuur gericht op het water, een plek krijgen. Verder door introductie laanbeplanting, landinwaarts is ruimte voor meer extensieve waardoor een herkenbaar en sfeervol voorzieningen zoals kanoverhuur bij de gebied ontstaat. nieuwe waterrand langs de Inlaagpolder of nieuwe landgoederen. Bij het bestaande Lange lijnen als verbinding: Aansluiting liniedijk op Noordzeekanaal - huidige situatie veerknooppunt is ruimte voor ontwikkelingen - Een route maken langs het die bijdragen aan het knooppunt. Hierbij Noordzeekanaal, waarvandaan het moet gedacht worden aan bijvoorbeeld horeca water en de overzijde beleefbaar en fietsverhuur. De droogmakerijen zijn zijn, en meer mogelijkheden creëren ideaal voor tijdelijke evenementen. Denk voor ontspanning aan de waterkant/ hierbij aan festivals, sportevenementen rustplekken. en ander soort grootschalige tijdelijke bijeenkomsten. - Rand langs Machineweg versterken door laanbeplanting en losliggend Bestaande visies en plannen fietspad. - Het Groene Schip - Fietsverbinding vanuit Velsen onder - De Liniedijk als lange lijn duidelijk A9 naar het noorden herkenbaar in het landschap maken Impressie: aansluiting liniedijk op Noordzeekanaal, nieuwe - Ontwikkeling van station en een (seizoensgebonden) pontje situatie als recreatieve verkeersknoop Halfweg-Zwanenburg in zijn over het Noordzeekanaal voor een cultuurhistorische context continue route. in de Houtrakpolder, zullen de heuvels - Herinrichting Houtrakpolder (gedeeltelijk) een andere plek moeten krijgen. - Houtrakpolder als een van de - De Liniedijk zichtbaar maken in Mocht een alternatieve locatie nodig zijn, mogelijke uitbreidingslocaties van recreatiegebied Spaarnwoude door dan biedt de intensievere zone langs het de haven vanaf 2020 (Structuurvisie afstand te creëren tussen de dijk en Noordzeekanaal in de bufferzone, specifiek Noord-Holland 2040) dichte bosschages.

56 Verbeteren van de bestaande routestructuur: - Routering voor wandelaars naar en door het Geuzenbos en de Houtrak verbeteren.

- Wandelpaden of -stroken aanleggen op de route van Oosterbroek naar de pont in Velsen-Zuid.

- Een veilige overgang voor ruiters maken.

- De kwaliteit van de paardenroutes in Oosterbroek en Buitenhuizen verbeteren.

Duidelijke entrees: - Station Halfweg-Zwanenburg ontwikkelen als hoofdentree van de bufferzone.

- Ontwikkelen van knoop/rustpunten aan het Noordzeekanaal bij de veerponten in combinatie met bushalte en (ov-)fietsverhuur.

Keuzes maken in beheer: - Een duidelijke hiërarchie in de padenstructuur van de klassieke parken aanbrengen. Hierdoor worden tegelijk de beheerseenheden vergroot. Geleidelijke omvorming van pioniersvegetatie naar duurzaam bos.

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 57 6.2 De oostrand van Velsen en voormalige schootsvelden en inundatievelden Haarlem en de doorzichten langs accessen maken het werelderfgoed van de Stelling van Amsterdam Entree naar de bufferzone beleefbaar in het landschap. De Mooie Nel en de Liede vormen samen Korte kenschets met het Spaarne een sterke waterstructuur Het gebied langs stadsranden van Haarlem en met grote recreatieve en ecologische Velsen, onder andere de Hekslootpolder, Oud waarden. Het gedeeltelijk open en natte Spaarndammerpolder en Velserbroekpolder, veenpolderlandschap trekt veel weidevogels en het open gebied tussen de stadsrand van aan en een deel van het gebied valt onder de Haarlem en de Haarlemmermeerpolder ecologische hoofdstructuur. vormen de entree naar de bufferzone vanuit het westen. Het is een gevarieerd landschap, dat met groene vingers de stad in steekt, Toekomstperspectief en dat intensief gebruikt wordt. Agrarisch Het toekomstperspectief voor de oostrand grondgebruik is in de loop der tijd steeds van Haarlem en Velsen is een aantrekkelijk meer verschoven naar recreatief gebruik in recreatief uitloopgebied dichtbij woonwijken. de vorm van paardenweiden, jachthavens, Het gebied vormt de entree voor de bufferzone sportterreinen, recreatieplassen, horeca vanuit Haarlem en Velsen en heeft een en volkstuincomplexen. Delen van het typisch Hollands karakter met veel water gebied hebben nog de oorspronkelijke en weilanden. De Stelling van Amsterdam verkavelingsstructuur en worden nog bepaalt in belangrijke mate de structuur van agrarisch gebruikt. De Stelling van het gebied. Er zijn verschillende routes zowel Amsterdam vormt de doorlopende lijn in over land als over water, met verbindingen het gebied en verbindt de bufferzone met de naar Haarlem en Velsen, en routes naar andere bufferzones en groengebieden rond het ‘uitgespaarde landschap’ van de Amsterdam. De aanwezigheid van de Stelling Inlaagpolder, Vereenigde Binnenpolder en de heeft er tot in de jaren ’60 van de vorige eeuw Haarlemmermeer. voor gezorgd dat dit landschap grotendeels vrij bleef van bebouwing. De Stellingzone Betere recreatieve benutting van het water had hier een samengesteld karakter: de De vele natuurlijke en door mensen gemaakte Geniedijk, een stuk van de Ringdijk, de forten waterlopen en -plassen, onder andere de en de inundatievelden. Samen vormden ze Mooie Nel, de Liede en de Ringvaart, vormen het verdedigingswerk. De openheid van de de waterstructuur in het landschap van de

58 heuvels dijkstructuur volkstuinen sportvelden veenpolder inundatieveld natte natuur fietssnelweg lijnen lange routes hoofdfietsroutes wandelroutes hoofd hoofdpaardenroutes bestaande fiets overgang/tunnel ontbrekende fiets overgang / -tunnel station ontwikkeling (recreatieve) indicatie fort van de Stelling van Amsterdam Toekomstperspectief Oostrand van Velsen en Haarlem Velsen Oostrand van Toekomstperspectief

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 59 ten westen van Fort benoorden Spaarndam kunnen bijvoorbeeld af en toe onder water gezet worden als referentie naar de vroegere inundatievelden. De forten moeten zoveel mogelijk openbare en recreatieve functies krijgen. De Stelling van Amsterdam vormt ook een belangrijke recreatieve route, die alle bufferzones rondom Amsterdam met elkaar verbindt.

Een continue Stellingroute In de route langs de Stelling van Amsterdam bevinden zich enkele knelpunten die opgelost moeten worden om de doorgaande lijn te versterken. In het zuiden van dit deelgebied Impressie: loopt de route langs de Vijfhuizerdijk. Routes door de Waarderpolder Op deze dijk rijdt ook veel autoverkeer, waardoor het als recreatieve route minder stadsrand van Haarlem. Op het water en Een herkenbare Stelling van Amsterdam aantrekkelijk is. Er is weinig ruimte voor aan de waterkant wordt veel gerecreëerd. Een belangrijke opgave voor dit deelgebied is een vrij liggend fietspad, maar de route Er zijn veel jachthavens, strandjes en het behouden en waar mogelijk versterken zou op een andere manier aantrekkelijker watersportmogelijkheden. Er zijn echter van de herkenbaarheid van de Stelling van gemaakt kunnen worden voor fietsers. Op nog kansen om het recreatieve gebruik van Amsterdam. Dit kan bijvoorbeeld door termijn zou de Vijfhuizerdijk afgewaardeerd het water versterken. Dit kan door meer het verschil tussen binnen en buiten te moeten worden tot bestemmingsverkeer en watergerelateerde voorzieningen toe te vergroten: aan de buitenzijde van de liniedijk recreatief verkeer. Doorzichten vanaf de dijk voegen en de routestructuur over water te zoveel mogelijk een natte voet, en aan de naar het stukje veenpolderlandschap in de completeren. Door een verbinding te maken binnenzijde bomenrijen langs de liniedijk. Haarlemmermeer en aandacht voor relicten tussen de Ringvaart en het Spaarne ten Bij het aanleggen van bomenrijen moet wel van de Stelling maken de route over de hoogte van het Burgemeester Reinaldapark rekening worden gehouden met de ligging Vijfhuizerdijk interessant. Een alternatieve kunnen kleinere rondjes rondom Haarlem van weidevogelleefgebieden. Het planten van route in dit gedeelte is het Meikeverpad aan worden gevaren. De mogelijkheden voor bomen kan een extra verstorend effect hebben de westkant van de vaart door het landschap het oplossen van knelpunten in potentiële op weidevogels. Een natte voet kan ook een van de Stelling. Dit pad zou uitgebreid vaarroutes moeten nader onderzocht worden. tijdelijk karakter hebben. De weilanden kunnen worden om een doorlopende

60 langzaamverkeersroute te vormen. uit te graven. Hieraan zou ook een recreatieve Deze verbinding zorgt ervoor dat meer ruiters Een knelpunt is het ontbreken van een route gekoppeld moeten worden die een en menners gebruik kunnen maken van overgang bij Fort aan de Liede. Een (fiets) directe verbinding vormt tussen de stad en het paardenroutenetwerk in verschillende overgang op deze plek is niet alleen voor de het buitengebied. deelgebieden en er ook makkelijker grotere Stellingroute van waarde, maar vormt ook Het gebied waar het bedrijventerrein tochten gemaakt kunnen worden. Om een route tussen de Haarlemmermeer en de de Waarderpolder de stadsrand van dezelfde redenen is het wenselijk een noordwestkant van de bufferzone en is in die Haarlem vormt is zeer ontoegankelijk. paardenroute tussen de Groene Weelde en de zin van belang voor het gehele gebied. Om dit te verbeteren zou een heldere en binnenduinrand te maken. In Spaarndam moet de Stellingroute, die hier attractieve route moeten komen door het De route door Spaarndam is relatief smal richting het westen het water oversteekt, bedrijventerrein. Dit kan bijvoorbeeld door de en druk met verkeer. Gekeken zou kunnen goed herkenbaar gemaakt worden, beoogde route een stuk af te graven, en zo de worden of de doorgang voor ruiters verbeterd bijvoorbeeld door duidelijke bebording. fietsroute met rietkragen te begeleiden. kan worden in verband met de veiligheid. De continuïteit van de Stellingroute ten Het station Haarlem-Spaarnwoude zou zuiden en noorden van de A9 kan worden beter benut kunnen worden als entree Ontwikkelmogelijkheden voor particulier verbeterd door het fietspad vanaf Fort naar de bufferzone. Op dit moment is het initiatief benoorden Spaarndam te continueren lastig om je hier tussen de noordkant en De waterstructuur, de routestelsels en richting het noorden naar de toekomstige de zuidkant van het station te verplaatsen. de Stelling van Amsterdam vormen tunnel onder de A9 door. Zo ontstaan er twee Bij de ontwikkeling van de Gebiedsvisie een raamwerk dat in de loop van de tijd mogelijkheden de A9 te kruisen, één via de Oostradiaal en Masterplan Spoorzone zou hier ingevuld en verrijkt kan worden door bestaande fietstunnel bij informatieboerderij een oplossing voor gezocht moeten worden, ontwikkelingen en particuliere initiatieven. Zorgvrij en één via de nieuwe tunnel. bijvoorbeeld een fietstunnel in het verlengde De aanwezigheid van de Stelling van van het Liewegje onder de A200 en het spoor Amsterdam als Unesco-Werelderfgoed biedt Versterken van routes en entrees door. kansen voor recreatieve ontwikkelingen. Het gebied vormt de entree voor de bufferzone De Slaperdijk is nu ontoegankelijk voor Fort benoorden Spaarndam en Fort bezuiden vanuit Haarlem en Velsen. Het is dan ook van wandelaars. Gekeken kan worden of het Spaarndam kunnen worden ingezet voor belang dat er voldoende routes vanuit de stad mogelijk is de Slaperdijk in overleg met de toerisme op internationaal niveau. Deze het gebied in lopen, en dat deze aansluiten grondeigenaren open te stellen, zodat een forten vormen een uniek tweetal. Ze zijn met op de doorgaande lijnen van de Stelling van aantrekkelijke route van Spaarndam naar een extra dijk met elkaar verbonden en de Amsterdam, de Haarlemmertrekvaart en het NS-station Santpoort gemaakt worden als weilanden ertussen staan vol met militaire Amsterdamse Vaart, de Ringvaart en de onderdeel van de IJ-dijkenroute. verdedigingswerken. Omdat de Stelling Zuider IJ-dijken. Er ontbreekt nu een paardenroute tussen hier prominent in het landschap aanwezig Er zijn plannen (Gebiedsvisie Oostradiaal) om Spaarnwoude in het noorden en de Groene is en omdat Fort benoorden Spaarndam als de voormalige Amsterdamse Vaart opnieuw Weelde in de het zuiden van de bufferzone. informatiecentrum voor de gehele Stelling

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 61 Doen Betere recreatieve beleving van het water - Nieuwe waterroute voor kano’s en kleine bootjes tussen het Spaarne en Ringvaart ter hoogte van het Burgemeester Reinaldapark.

- Meer watergerelateerde voorzieningen toevoegen.

Een herkenbare Stelling van Amsterdam - Forten exploiteren en openbaar toegankelijk maken. Impressie: Bij Fort Penningsveer liggen Schaatsen op het inundatieveld - Fort Benoorden Spaarndam plannen voor verlegging Jachthaven en verplaatsing Bielzenbedrijf. wordt ontwikkeld, is dit dé plek om meer bij de herontwikkeling van een jachthaven Dit biedt kansen voor verbetering bekendheid te geven aan de Stelling van in de omgeving van Fort Penningsveer levert beleefbaarheid fort. Amsterdam. Ook de aanwezigheid van koppeling met het fort een meerwaarde op. Fort aan de Liede herstructureren en horecagelegenheid Villa Westend en in de Er ligt een kans om Schoteroog recreatief openen voor publiek (koppeling met toekomst mogelijk een vakantiepark dragen beter te ontwikkelen. De bereikbaarheid en publieke/recreatieve functie). hieraan bij. Door weilanden bij Fort bezuiden toegankelijkheid van het gebied moet worden Spaarndam enkele malen per jaar tijdelijk te verbeterd. Het gebied heeft, gezien de unieke - Inundatievelden bij Fort Bezuiden inunderen, kan de werking van de Stelling locatie aan de Mooie Nel en de aftakking naar Spaarndam voor korte perioden onder worden getoond. In de winter kan hier een het Spaarne, de potentie om recreatief te water zetten. natuurijsbaan gecreëerd worden en het kan groeien, hoofdzakelijk gekoppeld aan water. ook bijdragen aan natuurontwikkeling. Denk hierbij bijvoorbeeld aan horeca met Een continue Stellingroute Het Fort aan de Liede heeft een sleutelpositie uitzicht op water. Ook op andere plekken - Fietspad vanaf Fort benoorden als scharnier tussen de stadsrand van zijn kansen om nieuwe watergerelateerde Spaarndam naar de toekomstige Haarlem, de Haarlemmermeer, en de recreatie of horeca te ontwikkelen. Dit tunnel onder de A9. Inlaagpolder en Vereenigde Binnenpolder. zou mogelijk een onderdeel van verbrede Gekoppeld aan een nieuwe fietsbrug zou dit landbouw kunnen zijn. - Vijfhuizerdijk aantrekkelijker maken fort een bijzondere plek kunnen vormen. Ook voor recreatief verkeer.

62 - Fietsovergang bij Fort aan de Liede Bestaande visies en plannen maken. - Visie oostkant Haarlem inclusief Oostradiaal Versterken van routes en entrees - Fort benoorden Spaarndam - Recreatieve routes door - Plannen rondom Fort Penningsveer Waarderpolder verbeteren. - Fietssnelweg - Amsterdamse Vaart - Station Haarlem Spaarnwoude - Structuurvisie Velsen 2015 als overstappunt/entree vanuit de - Landschapsplan Velsen (2009) stadsrand van Haarlem voor fiets en voetganger.

- Noord-zuidverbinding in de stadsrand van Haarlem verbeteren door een fietstunnel aan te leggen in het verlengde van het Liewegje onder de A200 en het spoor door.

- De fietssnelweg tussen Haarlem en Amsterdam landschappelijk en recreatief aantrekkelijk inrichten.

- De mogelijkheden onderzoeken om de Slaperdijk open te stellen voor wandelaars.

- Een paardenroute van de Vereenigde Binnenpolder via de stadsrand van Haarlem naar de binnenduinrand en de Haarlemmermeer maken.

- Een veilige doorgang voor ruiters door Spaarndam maken.

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 63 6.3 Inlaagpolder en Vereenigde de Liede en bij de Batterij komen rietmoeras, Binnenpolder veenmosrietland en Elzenbroekbos voor. Behoud van de veenweidepolder Toekomstperspectief Om het karakter van de Inlaagpolder en Korte kenschets Vereenigde Binnenpolder als uitgespaard Van oudsher zijn de Inlaagpolder en landschap te behouden en versterken, worden Vereenigde Binnenpolder natte en open de randen duidelijker gemaakt en wordt onregelmatig verkavelde graslanden met een het middengebied juist “leeg” gehouden. fijnmazig slotenpatroon, en een markante Op de grens van veenweidegebied naar landschappelijke rand. De Inlaagsedijk droogmakerij wordt de al deels aanwezige en Spaarndammerdijk markeren de grens “natte voet” aan de buitenzijde van de tussen het veenpolderlandschap en het Inlaagsedijk en de Spaarndammerdijk droogmakerijenlandschap van Spaarnwoude. versterkt. Dit water op de plek van de vroegere Aan de westzijde wordt de polder begrensd grens tussen land en zee kan worden ingezet door de Lagedijk met daarachter het water voor de ontwikkeling van natte natuur, en als van de Liede en de Mooie Nel, en in zuiden recreatief element voor onder andere kano’s, door de A200 en het spoor. Deze veenpolder kleine bootjes en schaatsen. Beplanting kan worden gezien als ‘uitgespaard langs de grenzen van de polder zorgt voor landschap’; het oude cultuurlandschap een duidelijke rand, en vergroot het gevoel met pittoreske kerktorens en molens is een van leegte van het middengebied. Daarnaast eiland van relatieve rust en openheid tussen kan het open karakter van het middengebied Amsterdam en Haarlem en heeft daarmee verder versterkt worden door bosschages in de een bijzondere kwaliteit. Het gebied vormt polder zoveel mogelijk te verwijderen. Zicht op Halfweg vanaf de Spaarndammerdijk de “stille” kern van de bufferzone en is Het versterken van de natte voet conflicteert aantrekkelijk voor fietsers en wandelaars. met de plannen van Schiphol om de LIB- De polder heeft als hoofdbestemming contour te uit te breiden en de bijbehorende dagrecreatie met daarnaast melkveehouderij. vogelwerende normen te verscherpen. In een Ook heeft de polder belangrijke vervolgstudie moet gekeken worden naar de natuurwaarden. Het grasland wordt agrarisch mogelijkheden voor de versterking van de gebruikt met nadruk op behoud van natuur natte voet. en landschap. Er zijn bloemrijke slootkanten en kruidenrijke graslanden met plaatselijk Open veenweide polder kernen van broedende weidevogels. Langs

64 dijkstructuur

Toekomstperspectief Inlaagpolder en Vereenigde Binnenpolder veenweidelandschap

natte natuur

snelweg

fietssnelweg

routes lange lijnen

hoofdfietsroutes

hoofdwandelroutes

hoofdpaardenroutes

bestaande fiets overgang/tunnel

ontbrekende fiets overgang/tunnel

fort van de Stelling van Amsterdam

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 65 Impressie: Recreatie in natte voet aan de buitenzijde van de Inlaagsedijk

Versterken van routes en entrees Het recreatieve verkeer maakt voor het en bebouwing. Deze zone zou voor de recreant Recreatie is in de veenpolder extensief en overgrote deel echter gebruik van dezelfde in kwaliteit toenemen als op enkele plekken vindt vooral plaats met de fiets of te voet. Het wegen als het autoverkeer. Dit brengt op de het zicht over het water wordt hersteld en recreatieve netwerk bestaat uit routes over smalle dijkprofielen overlast en onveilige voor een toegankelijke openbare oever wordt dijken en ontginningswegen. Het landelijke situaties met zich mee. Het nemen van gezorgd. gebied ertussen is slechts beperkt ontsloten verkeersremmende maatregelen of zelfs het Om bij de veenweidepolder te komen moet met laarzenpaden. Dit extensieve gebruik weren van doorgaand verkeer op een aantal je enigszins bekend zijn; duidelijke entrees is een belangrijke kwaliteit van het gebied. dijktracés kan hiervoor een oplossing zijn. naar het gebied toe missen. Station Halfweg- Vanaf de hoger gelegen dijken is het open en Aan de Lagedijk kan het vrijliggende fietspad Zwanenburg, Spaarndam, Penningsveer en kleinschalige landschap het best te beleven. langs een deel van de dijk doorgezet worden Haarlemmerliede kunnen als entree voor de Dijken vormen belangrijke structurerende langs de rest van de route. Voor wandelaars open veenpolder geprofileerd worden. Voor lijnen in het landschap en verbinden zouden (onverharde) wandelpaden aangelegd bekenden in het gebied geldt Spaarndam nu verschillende landschappen met elkaar. In dit kunnen worden. al als recreatief knooppunt. Verschillende deelgebied is de Zuider IJ-dijk een belangrijke Aan de westrand van de polder, langs langeafstandsroutes voor fietsers en route van Amsterdam naar de zeekust en is de Spaarndammerdijk, is sprake van wandelaars en de Staande Mastroute voor de Stelling van Amsterdam een belangrijke verdichting. Tussen de dijk en het water van recreatievaart komen hier bij elkaar. Het verbinding tussen de verschillende De Liede en de Mooie Nel wordt het zicht over toevoegen van een ov-verbinding versterkt veengebieden in noord-zuidrichting. het water vaak ontnomen door struikgewas de functie van Spaarndam als knoop. Dit zou

66 kunnen door buslijn 14 vanuit Haarlem naar kan bijdragen. Ruil van gronden kan het Spaarndam door te laten rijden naar station agrarisch gebruik optimaliseren en de Halfweg-Zwanenburg, bijvoorbeeld in de mogelijkheden voor een levensvatbare vorm van een buurtbus. agrarische onderneming binnen de bestaande landschappelijke structuren beter benutten. Veenpolder met toekomst Het kavelruilplan dat is gemaakt is bijna Het veenweidegebied blijft open door de uitgevoerd. aanwezigheid van agrariërs. Voor agrarisch gebruik moet echter ontwaterd worden. Mogelijkheden voor particulier initiatief Dit veroorzaakt inklinking van het veen en De Inlaagpolder en Vereenigde Binnenpolder andere problemen. Je kunt zeggen dat in de biedt ruimte voor ontwikkeling van Tunnel onder de snelweg door bij Spaarnwoude veenpolder de functies tot elkaar staan als een agrarische bedrijven, mits passend kaartenhuis. Agrariërs verdienen geld met binnen de karakteristieken van het natuurbeheer en agrarische productie om veenweidelandschap. Nieuwe, niet een oud cultuurlandschap te bewaren, dat agrarische functies in vrijkomende aantrekkelijk is voor landschapsgenieters. agrarische bebouwing zijn ook mogelijk Regels, bijvoorbeeld over waterhuishouding, mits ze passen binnen het kleinschalige en houden dit fragiele evenwicht bij elkaar. landelijke karakter van het gebied en een Wordt één kaart weggehaald dan staat het bijdrage leveren aan de ontwikkeling van hele kaartenhuis op omvallen. de bufferzone. Dit kan bijvoorbeeld in de Voor het behoud van het landschap is het dan vorm van kleinschalige recreatie, educatie of ook van belang dat agrariërs in het gebied landschapsbeheer zijn. Een voorbeeld kan een Boerenbedrijf in de Inlaagpolder een financieel gezond bedrijf hebben. Het bed and breakfast in een voormalige boerderij open veenweidegebied in de Inlaagpolder en zijn. Vereenigde Binnenpolder wordt beheerd door reguliere agrariërs en gedeeltelijk door de Stichting Agrarische Bedrijven Spaarnwoude (SAS). Het SAS is afhankelijk van financiële steun van het recreatieschap. Voor de toekomst zullen andere financieringsbronnen gevonden moeten worden. Uit onderzoek van STIVAS is gebleken dat een algehele structuurverbetering positief Spaarndammerdijk

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 67 Doen Versterken van routes en entrees - Heldere entrees en routing van buitenaf naar het gebied toe maken.

- Maatregelen treffen om doorgaand autoverkeer te ontmoedigen op de Lagedijk en de Spaardammerdijk, bijvoorbeeld door eenrichtingsverkeer in te voeren of verkeersremmende maatregelen nemen. Hierdoor wordt de route aantrekkelijker en veiliger voor langzaam verkeer. Langs de Lagedijk kan het losliggende fietspad ook doorgetrokken worden langs de rest van de dijk.

- De wandelroutes langs en over de dijken aantrekkelijker en veiliger maken door het nemen van maatregelen om doorgaand autoverkeer te ontmoedigen of door het aanleggen van (onverharde) wandelpaden.

- Versterken van het contrast tussen het droogmakerijen- en veenpolderlandschap door de natte voet langs de Inlaagsedijk te versterken. Mogelijkheden hiervoor in relatie tot vogelwerende maatregelen in verband met Schiphol moeten onderzocht worden.

68 - Waar mogelijk een relatie met het de Bestaande visies en plannen Liede en de Mooie Nel maken door - Plannen rondom Fort Penningsveer hoogopgaande beplanting lokaal weg - Fietssnelweg tussen Amsterdam en te halen en toegankelijk de oevers te Haarlem creëren. - Beeldkwaliteitsplan voor de Inlaag- en de Vereenigde Binnenpolder (in - Bevorderen van het open karakter voorbereiding) van het gebied door beplanting in de polder zoveel mogelijk te verwijderen.

- De fietssnelweg tussen Haarlem Boerenbedrijf in Spaarnwoude en Amsterdam landschappelijk en recreatief aantrekkelijk inrichten.

- Buslijn 14 station Heemstede - station Haarlem - Spaarndam via het Kennemergasthuis doortrekken van Spaarndam naar station Halfweg- Zwanenburg, bijvoorbeeld in de vorm van een buurtbus.

- Een veilige doorgang voor ruiters door Boerenbedrijf in de Inlaagpolder Spaarndam maken.

Veenpolder met toekomst - Het zoeken van nieuwe financieringsbronnen voor de landbouw.

Spaarndam

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 69 6.4 Tuinen van West en Brettenzone Noord, Osdorperbinnenpolder Zuid, Osdorperbovenpolder en Lutkemeerpolder. De ontwikkeling van groengebieden in de Bij de ontwikkelingen staat voorop dat het stadsrand open polderkarakter behouden blijft en dat stadslandbouw in de verschillende polders Korte kenschets wordt gestimuleerd. In het oosten van de bufferzone liggen twee De Osdorperbinnenpolder Noord bestaat uit groengebieden die samen de overgang tussen groene kamers die van elkaar gescheiden zijn het stedelijke gebied van Amsterdam en de door laanbeplanting. De kamers geven ruimte bufferzone vormen. Het gaat om de Tuinen aan natuurgebieden en aan verschillende van West en de Brettenzone. De haven van recreatieve voorzieningen, zoals volkstuinen, Amsterdam ligt op de achtergrond van de sportvelden en een park. Momenteel worden groengebieden. stadslandbouw en een dagrecreatieterrein Tuinen van West – landbouw en recreatie voor de ontwikkeld. stedeling De Osdorperbinnenpolder Zuid en Tuinen van West Tuinen van West is een echt stadsrandgebied Osdorperbovenpolder zijn relatief open met een grote diversiteit aan kleinschalige en kleinschalig agrarisch gebied. De functies van kassen tot sportvelden en van Osdorperbinnenpolder Zuid is aangewezen als kleine weides tot opslagbedrijfjes. Er wordt weidevogelgebied. ook ruimte geboden aan natte natuur. De De Lutkemeerpolder is een open natuurgebied ecologische verbindingszone Groene AS waar de historische droogmakerij centraal loopt door de verschillende polders en er staat. Het gebied bestaat uit eilandjes die zijn meerdere ‘parels’ – grotere leefgebieden met bruggetjes over de sloten en het riet met hoge biodiversiteit – aangewezen. verbonden zijn. Aan de andere kant worden Verbinding over de Osdorpervaart Landschappelijk gezien is er een afwisseling delen van het gebied als landbouwgrond van strakke kleipolders met lanen van essen gehandhaafd om het oorspronkelijk karakter en stukjes veenweide. De dijken zijn de van de polder te behouden. Een deel van de landschappelijke dragers en fungeren als Lutkemeerpolder is bestemd als uitbreiding natte natuurverbindingen. Enkele zijn sinds van het bedrijventerrein. kort struinpaden voor wandelaars. Er zijn vier deelgebieden met elk Brettenzone – beleving van een historisch landschap hun eigen karakteristieken te De Brettenzone vormt sinds de dertiende Historische landbouw, veenweide en weidevogelgebied onderscheiden: Osdorperbinnenpolder eeuw de landroute tussen Amsterdam en

70 Haarlem. Het is een groene scheg, die via het en divers groen gebied in de stadsrand, met Westerpark, tot aan de Haarlemmerpoort ruimte voor sport, recreatie, volkstuinen, Amsterdam in loopt. Het vormt ook stadslandbouw en beleefbare cultuurhistorie. een groene buffer tussen de haven van Juist de nabijheid van de stad vormt een Amsterdam en woongebieden. belangrijke economische drager. Infrastructuur heeft hier altijd een grote rol Voor Tuinen van West is een concept gespeeld. De eerste grote infrastructurele ontwikkeld ‘Lekker de boer op!’ In het concept ingreep is de trekvaart geweest, daarna komen verschillende verhaallijnen tot kwam het spoor en momenteel ligt er, naast uiting: het boerenland als decorlandschap, het nog steeds in gebruik zijnde spoor, een het boerenland als doe-landschap en het drukke autoweg. Het is een gebied met boerenland als consumptielandschap. een rijke geschiedenis. Er zijn in de loop Stadslandbouw speelt hierbij een grote van de jaren verschillende ruimtelijke en rol. Stadslandbouw brengt het voedsel programmatische initiatieven geweest, maar weer naar de stad en levert een bijdrage deze zijn vaak maar half of helemaal niet aan maatschappelijke issues, onder uitgevoerd. Dit is nog steeds terug te zien in andere op het vlak van zorg, educatie en Brettenzone het landschap. De Brettenzone kenmerkt zich duurzaamheid. Tevens kan stadslandbouw ook door natte natuur. Het is een belangrijke invulling geven aan nieuwe vormen van schakel voor de Groene AS in zowel noord- landschapsbeheer en financiering ervan. zuid- als oost-westrichting. Maar binnen het concept is ook ruimte Vroeger liep de Spaarndammerdijk (onderdeel voor commerciële leisure en versterking van de Zuider IJ-dijken) door de Brettenzone. van de natuur, zoals de Groene AS. Om het Deze dijk werd in de loop van de dertiende gewenste toekomstbeeld te verkrijgen, moet eeuw aangelegd als bescherming tegen het de ontwikkeling in samenhang gebeuren. Oostelijke Lange Bretten buitenwater (het oude IJ). Grote delen zijn Dit toekomstperspectief sluit aan bij de echter verdwenen ten behoeve van andere recreatieve behoeftes van de inwoners ontwikkelingen. De sporen van verschillende van Amsterdam volgens de Leefstijlatlas dijkdoorbraken zijn nog op meerdere plekken dagrecreatie (2012). terug te vinden. Voor beide gebieden zijn door de gemeente Amsterdam plannen gemaakt met als doel Toekomstperspectief ze recreatief te ontwikkelen voor de regio en Het toekomstperspectief voor de Tuinen van beter te verbinden met de stad. Deze plannen West en de Brettenzone is een aantrekkelijk worden ondersteund in deze visie. Natte natuur in de Brettenzone

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 71 opgaand groen / bos routes lange lijnen Toekomstperspectief Tuinen van West en Brettenzone

water hoofdfietsroutes

laanstructuur hoofdwandelroutes

dijkstructuur bestaande fiets overgang/tunnel

groene insteker haven ontbrekende fiets overgang/tunnel

stadslandbouw route centrale markthallen

volkstuinen station

sportvelden ontbrekende auto- ontsluiting

natte natuur indicatie (recreatieve) ontwikkeling

recreatieterrein uitkijkpunt

fietssnelweg

72 Versterken van routes en entrees Recreatieve verbindingen dragen bij aan de herkenbaarheid en beleving van gebieden. Nieuwe (vaar)verbindingen moeten zorgen voor een heldere routing vanuit de stad naar de Tuinen van West toe. Hierbij moet onder andere gedacht worden aan een verbinding met de verkleinde centrale markthallen. De producten kunnen hier als vanouds weer aangevaren worden met een tussenstop bij de pleinen van Nieuw-West. Ook daar kunnen streekproducten verkocht worden. De wens is om deze verbinding door te laten lopen tot de Ringvaart. Daarnaast wordt de Osdorperbinnenpolder Noord in Tuinen van West bevaarbaar gemaakt.

De ambitie bestaat om de trekvaart in de Voorbeeld van stadslandbouw boerderij ‘De Melkweg’ in de Lutkemeerpolder Brettenzone weer bevaarbaar te maken voor recreatieve vaart en hiermee weer een ontdekkingsroute vormgegeven, om de Het toekomstige station Halfweg- doorgaande route via de Ringvaart naar geschiedenis beter beleefbaar te maken. Zwanenburg vormt een belangrijk knooppunt Haarlem te creëren. Het is een wandel(struin)route die van in de bufferzone die de verschillende routes en De ontwikkeling van de trekvaart als oost naar west door het gebied slingert. In landschappen met elkaar verbindt. vaarroute kan worden meegenomen bij de groter verband is dit de route tussen Velsen De verkeersbundel trekvaart, spoor en herontwikkeling van de N200, waarbij de dijk en Muiderberg. Daarnaast is er ook een Haarlemmerweg (N200) vormt een grote opgehoogd moet worden. Gekoppeld aan deze fietsroute van oost naar west, de Brettenroute barrière vanuit de Brettenzone richting het herontwikkeling kan ook bereikbaarheid van die is gekoppeld aan de hoofdroute van zuiden. Op verschillende plekken wordt de de Tuinen van West voor de gemotoriseerd Amsterdam naar zeekust over de Zuider IJ- Brettenzone aangesloten op het recreatieve verkeer verbeterd worden door de aansluiting dijk. De fietssnelweg wordt aan de zuidzijde netwerk van de omgeving. van de Joris van den Berghweg op de N200. van de Amsterdamse trekvaart aangelegd. Om de verbinding van de Brettenzone met Deze aansluiting is noodzakelijk voor de De mogelijkheden voor een alternatieve en de Tuinen van West en met aanliggende ontsluiting van de regionale voorzieningen in landschappelijk meer aantrekkelijke route woonwijken te verbeteren, moeten de Tuinen van West. langs de noordzijde van de Brettenzone op twee plekken nieuwe fietsbruggen In de Brettenzone wordt een worden onderzocht. aangelegd worden: in het verlengde van

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 73 de nieuwe noord-zuidverbinding van de Haarlemmerweg naar de Osdorperweg in de Tuinen van West en ten noorden van het Eendrachtspark in Geuzenveld/Slotermeer. Ook de aansluiting richting het Westerpark wordt verbeterd door een groene fietsroute door het bedrijventerrein Teleport. Daarnaast vormt de Westrandweg een barrière voor wandelaars tussen De Kluut en de Groote Braak. Door dit op te heffen, door bijvoorbeeld de aanleg van trekpontjes, wordt de verbinding tussen de Brettenzone en de Oude IJ-polders versterkt.

Aansluiting op een recreatieve haven De recreatieve potentie van de Amsterdamse haven kan beter worden benut. De haven is met zijn industriële drukte, grote kranen, silo’s en boten een gebied dat de nieuwsgierigheid prikkelt. Het is nu echter deels ontoegankelijk en niet echt uitnodigend ingericht voor recreanten. Er zijn veel afgesloten terreinen door hoge hekken en er is geen aantrekkelijke routestructuur voor fietsers en wandelaars. Vanuit de bufferzone kan worden gezocht naar mogelijkheden om de haven en het omringende gebied beter op elkaar te laten aansluiten. Groene “instekers” naar attractieve punten, zoals het kunstenaarsdorpje Ruigoord en uitkijkpunten over het Noordzeekanaal, verbinden de Impressie: station Halfweg-Zwanenburg als recreatieve knoop haven met de omgeving: de Oude IJ-polders,

74 de Brettenzone en de overzijde van het Noordzeekanaal via de veerpont naar het Hembrugterrein. Deze groene instekers kunnen met elkaar verbonden worden door een secundair routenetwerk, zodat een rondje haven kan worden gefietst of gewandeld. Bedrijfsgebonden terreinen blijven afgesloten in verband met veiligheidsvoorschriften, maar het gebied kan wel veel meer uitnodigen door meer zichtbaar te maken wat voor werk er in de haven wordt verzet. Braakliggende terreinen kunnen toegankelijk worden gemaakt en tijdelijk worden ingericht als recreatieve plek met ruimte voor activiteiten, zoals een huttenbouwwedstrijd, stadsstrandje of klein filmfestival. Op het moment is een terrein ingericht als tijdelijke natuur.

Mogelijkheden voor particulier initiatief Op meerdere vlakken kan er ruimte worden Impressie: groene recreatieve instekers in de haven geboden voor particulier initiatief. Het recreatieve netwerk in de Brettenzone en Tuinen van West kan ontwikkelingen. Voorbeelden zijn een passen in het kleinschalige karakter van extra aantrekkingskracht krijgen door op ‘doeboerderij’, een volkstuinencomplex het landschap. Het is de moeite waard strategische locaties de ontwikkeling van Nieuwe Stijl, kleinschalige evenementen, een om de verschillende mogelijkheden recreatieve voorzieningen toe te staan. wellness voorziening, een natuurschaatsbaan voor natuur- en landschapsbeheer in Gedacht wordt bijvoorbeeld aan een recreatief en een theetuin. het gebied te onderzoeken. Zo kan de punt bij de nieuwe brug richting de Tuinen In de Tuinen van West, en dan specifiek stadslandbouwondernemer hieraan van West of ten noorden van Geuzenveld in de Osdorperbovenpolder, in de bijdragen, maar natuuraanleg en – beheer aan een overhoek van de spoorlijn. In de Osdorperbinnenpolder-Noord en in door een ondernemer behoort ook tot de Osdorperbinnenpolder Noord wordt gedacht beperkte mate in de Lutkemeerpolder, is mogelijkheden. De Osdorperbinnenpolder aan diverse kleinschalige recreatieve ruimte voor stadslandbouw. Dit dient te Zuid staat vooral in het teken van de

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 75 weidevogel. De aanwezige veehouderij staat Doen ten dienste van dit doel. Versterken van routes en entrees In de haven is ruimte voor het organiseren - Goede verbindingen tussen de Tuinen van tijdelijke activiteiten op de tijdelijk van West, de Brettenzone, Station braakliggende en toegankelijk gemaakte Halfweg-Zwanenburg en Amsterdam terreinen. realiseren (o.a. met de verkleinde centrale markthallen en langs de Bestaande visies en plannen Osdorperweg). - Masterplan Noordzeekanaalgebied - Gebiedsvisie Landelijk West - Trekvaart als nieuwe vaarverbinding Sportpark Spieringhorn - Brettenzone - Programma van Eisen Tuinen van via de Ringvaart naar Haarlem West (ontwikkeling koppelen aan de - Beeldkwaliteitplan Tuinen van West herontwikkeling van de N200). - Natuurvisie Tuinen van West Vaarverbinding vanaf de Ringvaart - Concept voor Tuinen van West: door de Tuinen van West, via Lekker de boer op de Sloterplas naar de centrale - Programma van Eisen Radiaal-West markthallen en het centrum van 02C (Bretten) Amsterdam. - Historische beeldatlas Brettenzone - Visie N200 - Fiets- en wandelinfrastructuur - Gebiedsstrategie Sloterdijk ‘Sloterdijk verbeteren. Aanleg van ontbrekende Tuinen van West bereikbaar’ schakels in het wandelnetwerk van - Groenplan Atlaspark de belevingsroute. Twee fietsbruggen over de trekvaart voor een goede verbinding van de Brettenzone met de Tuinen van West en aanliggende woonwijken: in het verlengde van de nieuwe noord-zuidverbinding van de Haarlemmerweg naar de Osdorperweg in de Tuinen van West en ten noorden van het Eendrachtspark in Geuzenveld/ Aanleg Westrandweg - Osdorp Slotermeer.

76 - Verbinding voor wandelaars aanleggen tussen De Kluut en de Groote Braak onder de Westrandweg door.

- De fietssnelweg tussen Haarlem en Amsterdam landschappelijk en recreatief aantrekkelijk inrichten.

- Aansluiting van de Joris van den Berghweg op de N200.

Aansluiting op een recreatieve haven - Ontwerpend onderzoek naar groene recreatieve “instekers” vanuit het recreatiegebied en de Brettenzone.

- Secundair routenetwerk voor fietsers en wandelaars door de Amsterdamse haven realiseren.

- Braakliggende terreinen in de Amsterdamse haven inzetten voor tijdelijke recreatie en natuur.

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 77 6.5 Haarlemmermeer-Noord is in de afgelopen decennia ingrijpend veranderd. Schiphol ontwikkelde zich tot Vormgeven aan een bijzonder agrarisch een luchthaven met vijf banen en er zijn kerngebied vele infrastructuurlijnen, bedrijfsterreinen Korte kenschets en woonwijken aangelegd. Het gebied Het deelgebied Haarlemmermeer Noord heeft rondom de vijfde baan is nog steeds in een uitgesproken man-made karakter. Aan gebruik voor de akkerbouw. Kenmerkend de basis van dit landschap ligt de rationele is hier de grote openheid. In de westflank opzet van de 19e eeuwse droogmakerij. van de droogmakerij is geïnvesteerd in de De Hoofdvaart en Kruisvaart verdelen de ontwikkeling van een parklandschap met droogmakerij in vier kwadranten die alle op onder andere De Groene Weelde en het dezelfde wijze zijn verkaveld. Het poldergrid Haarlemmermeerse Bos. Ook zijn rondom heeft een uiterst sobere landschappelijke Schiphol delen van het Groene Carré inrichting. Het water ligt diep, de wegen gerealiseerd. In aanzet vormen zij een groen zijn ingeplant en hebben een smalle berm. recreatief netwerk dat uitloopgebieden bij de De afwijkingen ontstaan aan de rand: in de kernen met elkaar verbindt. Enkele schakels zogenaamde Polderzoom. Het krommende ontbreken echter. verloop van de Ringvaart en venige landjes die door de Ringvaart zijn ingesloten zorgen hier Toekomstperspectief voor onregelmatige vormen. Aan de westkant In het toekomstperspectief voor van de Haarlemmermeer is een stuk ‘oudland’ Haarlemmermeer-Noord wordt ingezet op ingepolderd. Dit veenweidegebied heeft een bijzonder agrarisch kerngebied, waarin een afwijkende uitstraling en grondgebruik de inrichting en de agrarische teelten zijn ten opzichte van de rest van de polder. In afgestemd op het functioneren van Schiphol. Haarlemmermeer dit gebied is de verstedelijkingsdruk op de Het poldergrid krijgt een opwaardering met lintstructuren hoog. nieuwe routes voor langzaam verkeer en De Stelling van Amsterdam doorsnijdt de smalle ecologische oevers langs waterlopen. polderstructuur van de Haarlemmermeer De routes hebben naast een recreatieve als een autonome lijn in het landschap. De betekenis ook een betekenis voor het woon- liniedijk met zijn beplanting en forten is werkverkeer van Schiphol. De voorzieningen prominent aanwezig in de Haarlemmermeer. voor vliegtuigspotters krijgen meer allure onder andere door de ontwikkeling van een Ruiters op de IJweg - Hoofddorp Het noordelijke deel van de Haarlemmermeer recreatieve strip langs de zuidwestrand van de

78 laanstructuur

Toekomstperspectief Haarlemmermeer-Noord dijkstructuur

akkerbouw

veenweidelandschap

routes lange lijnen

hoofdfietsroutes

hoofdwandelroutes

hoofdpaardenroutes

bestaande fiets overgang/tunnel

ontbrekende fiets overgang/tunnel

indicatie (recreatieve) ontwikkeling

fort van de Stelling van Amsterdam

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 79 vijfde baan. Voor het ‘Oudland’, ofwel het veenweidegebied dat is ingepolderd in de Haarlemmermeer bestaat de opgave uit het behouden van de karakteristieke verkaveling, de graslanden, en cultuurhistorische relicten als de eendenkooi en het historische lint langs de Kromme Spieringweg. Om het open polderlandschap op de fiets of wandelend te beleven moet worden voorkomen dat doorzichten langs de Profiel: Profiel: Vijfhuizerdijk (de Ringdijk) en het lint van Fietspad langs de achterkant van de kavels Ecologische kavelrand met fietspad door de polder de Kromme Spieringweg dichtslibben. Om het verdichten van de linten tegen te gaan en het transformeren van agrarische bedrijven in goede banen te leiden zou een beeldkwaliteitsplan opgesteld kunnen worden dat hiervoor richtlijnen geeft. De intensiever gebruikte gebieden aan de randen van de Haarlemmermeer bieden ruimte voor groen en intensieve recreatie.

Versterken van routes en entrees: opwaardering van het poldergrid De opwaardering van het poldergrid bestaat uit het aanvullen van de beplanting langs de noord-zuidwegen, onder ander door boomweides tussen de boerderijen. In oost-westrichting worden op een aantal kavelgrenzen routes voor langzaam verkeer voorgesteld, gecombineerd met een Profiel: Routes langs de vaart natuurvriendelijke oever met verspreid wat opgaande beplanting. Het aangevulde

80 mogelijkheden voor het maken van grotere tochten.

Grondgebruik afstemmen op Schiphol Voor het gebruik van dit deel van de bufferzone brengt het functioneren van Schiphol bijzondere eisen met zich mee. In de eerste plaats is het van belang dat het gebied onaantrekkelijk is voor ganzen. Dit kan door de keuze van de teelten, verstoring en de aanleg van kleine boselementen die gunstig zijn voor het leefgebied van roofdieren. Direct Impressie: Omvorming agrarisch erf onder de landingsbanen zouden extensieve energieteelten kunnen worden toegepast routenetwerk biedt mogelijkheden voor routenetwerk op de gebieden buiten de die onaantrekkelijk zijn voor ganzen, wandelaars, fietsers, skeeleraars en ruiters Haarlemmermeerpolder kunnen onder andere zoals olifantsgras, snijmaïs, en koolzaad, om nieuwe circuits te maken, om zo de entrees worden gemaakt bij Vijfhuizen, Fort of juist heel intensieve sierteelten. De polder nog beter kunnen beleven. Dit aan de Liede en Zwanenburg. Een fietsbrug ganzenproblematiek kan niet alleen vanuit de aanvullende routenetwerk sluit aan bij de brug over de Ringvaart bij Fort aan de Liede landbouw benaderd worden. Hiervoor is een recreatieve behoeftes van de inwoners van kan zorgen voor goede aansluitingen met totaalstrategie voor het gebied nodig. Haarlemmermeer volgens de Leefstijlatlas station Haarlem Spaarnwoude en zou een Zo kan verstoring ook helpen een gebied dagrecreatie (2012). Deze routes vereisen niet meerwaarde hebben voor de totale werking minder aantrekkelijk te maken voor dat het in een keer aangelegd moet worden. van de bufferzone. De Vijfhuizerdijk zelf zou ganzen. Dit pleit voor een fijnmaziger Verbindingen tussen de lanen kunnen een op termijn afgewaardeerd moeten worden opzet van het routenetwerk. De wenselijke voor een worden gerealiseerd. naar recreatief verkeer en ontsluitingsverkeer. boselementen waar de vos een schuilplaats Ook maakt het routenetwerk de werkgebieden In de groengebieden van de Haarlemmermeer kan vinden, kunnen worden gekoppeld aan rond Schiphol beter bereikbaar voor fietsers, is een uitgebreid ruiternetwerk aanwezig. de voorgestelde natuurvriendelijke oevers waardoor het een rol kan vervullen in Dit zou beter benut kunnen worden door in dwarsrichting. De natuurvriendelijke het woon-werkverkeer. Hiervoor zijn de paardenroutes te maken in aansluiting oevers vormen geen grote aaneengesloten aansluitingen op het terrein van Schiphol op de omgeving, bijvoorbeeld een route watervlakken, en zijn zelf dus niet via de Sloterweg, de Kruisweg en de Oude van de Groene Weelde naar Park 21, de interessant voor grote groepen ganzen. Haagseweg belangrijke aandachtspunten. binnenduinrand of via de stadsrand van Bijzondere kansen zijn er voor Voor goede aansluitingen van het Haarlem naar Spaarnwoude. Dit geeft ook vliegtuigspotters. Veel mensen voelen zich tot

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 81 Schiphol en het vliegverkeer aangetrokken. van de Haarlemmermeer, zoals in het Doen Vliegtuigspotten is dan ook een unieke Haarlemmermeerse Bos en de Groene Weelde. - Het maken van een attractie in de Haarlemmermeer die meer Kleinschalige horeca kan gekoppeld worden beeldkwaliteitsplan om het ontwikkeld kan worden. Het is mogelijk aan de gekantelde kavels in Buitenschot, bij verdichten van de linten tegen te om vanaf de gekantelde kavels (ontworpen de spottersplekken en in de Plesmanhoek. gaan en het transformeren van grondwallen die lijken alsof de kavels zijn Bij de laatste wordt informatie gegeven over agrarische bedrijven in goede banen gekanteld) langs de Kruistocht vliegtuigen de oude teelten die er verbouwd worden. te leiden. te spotten, maar dat is nu nog geen De forten van de Stelling van Amsterdam aantrekkelijke plek. Een grote potentie als kunnen worden geëxploiteerd, mits het om Versterken van routes en entrees: spotplek heeft de zuidwestkant van de vijfde een openbare functie gaat en rekening wordt opwaardering van het poldergrid baan vanaf de IJweg. Deze rand kan worden gehouden met de cultuurhistorische en - Meer samenhang in groenstructuur ontwikkeld tot een recreatieve strip met landschappelijke context. door doorgaande route voor diverse bijvoorbeeld een horecaplek aan de kopse kant vormen van langzaam en recreatief van de IJweg. Bestaande visies en plannen verkeer. - Ontwerp Structuurvisie Mogelijkheden voor particulier initiatief Haarlemmermeer - Netwerk compleet maken met De mogelijkheden voor particuliere - Het Groene Carré nieuwe verbindingen door de akkers initiatieven liggen vooral op het vlak van - Omlegging A9 bij Badhoeverdorp gekoppeld aan natuurvriendelijke innovatieve akkerbouw in samenwerking - Masterplan Spaarnwoudertocht oevers met verspreide opgaande met Schiphol. Ook zouden kleinschalige - Strategische reserve beplanting. attracties op boerenerven mogelijk gemaakt Schipholgebonden dan wel regionaal moeten worden, zoals verkoop aan huis of bedrijventerrein (Structuurvisie - Bij Fort aan de Liede een verbinding zorgboerderijen. De linten bieden nog ruimte Noord-Holland 2040) over de Ringvaart maken voor om aanvullende beplanting aan te leggen - Gebiedsvisie Schipholdriehoek langzaam verkeer. langs de weg. - Ruimtelijk Economische Visie Voor de omvorming van agrarische Schipholregio (REVS) - Een paardenroute van de Vereenigde erven naar meer bedrijfsfuncties moeten Binnenpolder via de stadsrand van beeldkwaliteitsregels worden opgesteld, zodat Haarlem naar de binnenduinrand en erven blijven passen in het karakteristieke de Haarlemmermeer maken. beeld van de polder. Er is ruimte voor nieuwe recreatieve - Vijfhuizerdijk recreatief aantrekkelijk voorzieningen en evenementen in de maken. meer intensiever gebruikte gebieden

82 - Stimuleren van erfbeplanting op boerenerven en andere functies in het buitengebied.

- Ontwikkeling publieke functies op en rond Fort de Liede als entree van Haarlemmermeer naar Spaarnwoude en vice versa, en relaties met gebieden aan weerszijden van de Ringvaart.

Grondgebruik afstemmen op Schiphol - Meer allure geven aan de inrichting van de vliegtuigspotplekken bij Schiphol. Beste spottersplaats opwaarderen tot attractie met horeca.

- Afstemmen van teelten op het functioneren van Schiphol vanuit een totaalstrategie.

- Ontwikkelen van heldere entrees van het Schipholterrein voor langzaam verkeer.

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 83 BIJLAGEN Bronnenlijst - Structuurvisie Amsterdam 2040: economisch - De kracht van het Landschap: streefbeeld sterk en duurzaam, Gemeente 2040 en actieprogramma 2020 voor het

Betrokken instanties: Amsterdam (2011) Amsterdam: metropolitane landschap, Metropoolregio - ANWB (Dhr. Droogers) Drukkerij Callf & Meischke. Amsterdam (2007). - Dienst Landelijk Gebied (Dhr. - Structuurplan Haarlem 2020, Gemeente - De transformatie van Spaarnwoude: verslag Veldkamp en Dhr. Pieters) Haarlem (2005) Haarlem: Top Service. workshop, NVTL Het metropolitane - Haven Amsterdam (Dhr. Poelsma en - Voorontwerp Structuurvisie Haarlemmermeer park (2010) Amsterdam: NVTL. Mevr. Van den Beuken) 2030, Gemeente Haarlemmermeer - Leidraad Landschap en Cultuurhistorie: - Hoogheemraadschap van Rijnland (2011). ontwikkelen met ruimtelijke kwaliteit, (Mevr. Huigens) - Visie op recreatie en natuur in Provincie Noord-Holland (2010). - Kamer van Koophandel (Mevr. Van Haarlemmermeer Noord-West: een zoekstudie Haarlem: Thieme GrafiMedia Groep. Halen) voor Haarlemmerméér Groen, Gemeente - Stad en land, in balans: agenda recreatie - KCAP (Dhr. Christiaanse) Haarlemmermeer (2004). en toerisme 2008-2011, Provincie Noord- - Land- en Tuinbouw Organisatie - Strategische toekomstvisie: verbindend Holland (2008) Haarlem: Thieme Haarlemmermeer (Dhr. Koeckhoven) groen, Gemeente Haarlemmerliede en GrafiMedia Groep. - Land- en Tuinbouw Organisatie Spaarnwoude (2009). - Structuurvisie Noord-Holland 2040: kwaliteit Noord-Holland (Dhr. Mooij) - Structuurvisie Velsen 2015, Gemeente door veelzijdigheid, Provincie Noord- - Landschap Noord-Holland (Mevr. Velsen (2005). Holland (2011). Dosker en Dhr. Visbeen) - Agrarisch structuuronderzoek - Waterplan 2010-2015 Provincie Noord-Holland: - Ondernemersvereniging Spaarndam Haarlemmermeer, Grontmij (2011) beschermen, benutten, beleven en beheren, e.o (Mevr. Van der Geest) Alkmaar: Grontmij. Provincie Noord-Holland (2009). - Recreatie Noord-Holland (Dhr. - Economische visie Spaarnwoude, - De leefstijlatlas dagrecreatie voor de provincie Riesener) Haarlemmerliede en omgeving, Kamer van Noord-Holland, The SmartAgent

- Schiphol (Dhr. Schaafsma) Koophandel (2011). Company (2012). Amersfoort: The - Staatbosbeheer (Mevr. Horlings) - Recreatie om de stad: vraaggericht en SmartAgent Company. - Stichting Agrarische bedrijven kosteneffectief,Kenniscentrum Recreatie - Stadsdeel Nieuw-West, website Spaarnwoude (Dhr. Visser) (2009) Den Haag: Kenniscentrum Tuinen van West: http://www. - Waternet (Dhr. Dijkdrenth) Recreatie. nieuwwest.amsterdam.nl/@308993/ - Op het scherp van de snede: resultaten pagina/, april 2012. Literatuur: veldatelier Halfweg, Landschap Noord- - Reactiemonitor: aantal bezoeken - Bufferzone Amsterdam-Haarlem: verslag Holland, DS landschapsarchitecten recreatieschap Spaarnwoude 2011 schetsschuit 12 januari 2009, Dienst en Wingender Hovenier Architecten (2012), Recreatie Noord-Holland. Landelijk Gebied (2009. (2010).

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem - bufferzone in een metropolitaan landschap | Provincie Noord-Holland | 85

Visie groengebied Amsterdam-Haarlem 2040

Uitgave Provincie Noord-Holland, in een coproductie met de gemeente Amsterdam, gemeente Haarlem, gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude, gemeente Haarlemmermeer, gemeente Velsen

Projectteam Corine Meijer (projectleider - Provincie Noord-Holland) Colofon Sara Schreuder / Tamara de Vries (projectondersteuners - Provincie Noord-Holland) Anne Könst (landschapsarchitect - Provincie Noord-Holland) Jurjen Tjarks (stedebouwkundige - Provincie Noord-Holland) Berdie Olthof (landschapsarchitect - Feddes-Olthof landschapsarchitecten) Yoran van Boheemen (landschapsarchitect - Feddes-Olthof landschapsarchitecten) Durk de Vries (landschapsarchitect - Grontmij)

Projectgroep Provincie Noord-Holland: Paul de Ron, Paul Veldhuis, Mathea Mevissen, Ivon Soldaat Recreatie Noord-Holland: Henk Wijkhuisen, Miriam Brouwer, Natasja Janssen Gemeente Amsterdam: Ed Buijs, Pieter Boekschoten Gemeente Haarlem: Monique Selten, Martijn Dekker Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude: Michel Driessen Gemeente Haarlemmermeer: Annemarie Lodder, Alex Jansen Gemeente Velsen: Thea Olivier, Jacques Warmerdam

Haarlem, 16 april 2013 Dit document is een gezamenlijke uitgave van de volgende partijen: