Zoutgehalte van boezem- en
polderwater in Noord-Holland
(Mededeeling No. 13 der Zuiderzeecommissie).
DOOR
N.L. Wibaut-Isebree+Moens.
Na de afsluiting der Zuiderzee zullen veranderingen in
betreft het water optreden, zoowel wat het zoutgehalte en de hydrografische gesteldheid, als in de fauna en flora langs en in het water.
Een deel van Noord-Holland’s boezemwater staat recht- streeks in verbinding met de Zuiderzee, een ander deel
de heeft communicatie met Waddenzee bij Nieuwediep en met de Noordzee bij IJmuiden. Ter wille van het peil in het boezemwater kan in drogen tijd Zuiderzeewater worden ingelaten. Dit gebeurt van tijd tot tijd, zoodat een groot gedeelte van Noord-Holland daardoor brak boezemwater heeft. Hier en daar wordt dit ook in de polderslooten toegelaten.
Dat in het algemeen brakwater voor Noord-Holland, voor veeteelt landbouw niet is en bevorderlijk is, genoegzaam
In de bekend. vele opzichten zal de afsluiting en te ver- wachten verzoeting van de Zuiderzee daarin verbetering brengen.
de De Gem. Waterleidingen en Geneesk.- en Gezond-
heidsdienst van Amsterdam hebben een onderzoek ter
hand den stand het genomen naar tegenwoordigen van
zoutgehalte van het boezem- en polderwater. Alleen wan-
neer dit bekend is, kan ook de verzoeting later vervolgd
worden. In 1930 is daarmede begonnen. Het onderzoek 203
geschiedt in het laboratorium van laatstgenoemden Dienst door Dr A. Dr J. Heijmann en N. L. Wibaut—Isebree
Moens.
De Zuiderzeecommissie der N.B.V., welke de verande-
in de flora in ringen langs en het water stap voor stap wenscht toonde niet alleen te volgen, groote belang-
voor dit maar ook in alle stelling onderzoek, was op- zichten tot medewerking bereid. Door haar bemiddeling konden de uitkomsten van dit onderzoek in het Ned.
Kruidk. Archief verschijnen.
In 1930 welwillende zijn met medewerking van een
15-tal studenten in de 3 tochten biologie gemaakt op
29 April, 1 Juli en 20 October.
eiken tocht werd Op aan een persoon een bepaald gebied opgegeven en een aantal monsterfleschjes verstrekt, die hij
welke op punten, vooraf door ons op een schetskaart
1 25.000 had : aangegeven waren, te vullen. Deze monsters werden denzelfden dag in het laboratorium van den Ge- neeskundigen en Gezondheidsdienst gebracht, waar de hoeveelheid chloor in het water door titratie werd bepaald.
Enkele andere waarnemingen over carbonaathardheid, geur van het water en nannoplankton, werden gedaan; deze moeten hier echter onvermeld blijven.
De werden plaatsen, waar monsters genomen, vindt men
met dekaarten zwarte punten en cijfers aangeteekend op 1—4.
Dezelfde cijfers met de omschrijving van de plaatsen, vindt in tabel 1. Daarin * men zijn aangegeven met een de
* monsters, genomen uit boezemwater, zonder uit polder-
de water, onder 3 data de uitkomsten van de gevonden
chloor in L. den mgr. per op dag van monsterneming.
Op de kaarten 5 —8 vindt men voor eiken datum de
uitkomsten het van zoutgehalte van het boezemwater aan-
gegeven.
Het ligt niet in de bedoeling van deze mededeeling,
beteekenis over de der cijfers uit te weiden. Zij zijn demon- 204
stratief en geven een indruk, hoe enorm wisselend het zoutgehalte in Noord-Holland is. De beteekenis, die dit bijv. heeft voor den plantengroei en dien der visschen, is maar al te duidelijk. Deze zal in het algemeen zeer
niet schadelijk zijn. Zoetwaterorganismen kunnen het er uithouden, brakwatersoorten kunnen er geen vasten voet
het terrein is het krijgen. Verarming van geheele er ge- volg van.
de waarden Op kaart 8 zijn aangegeven gevonden voor het zoutgehalte in de polderslooten, waarbij de uitkomsten der drie data onder elkaar zijn gezet; een streepje beteekent,
kon worden. dat op een der data geen monster genomen
Ook deze cijfers zijn demonstratief en zijn eveneens wisselend, in den regel lager dan die der boezemwateren.
Ook van deze is het niet de bedoeling ze thans te bespreken.
In 1931 zal het onderzoek worden voortgezet, zooveel
dezelfde ook verschillende be- mogelijk op wijze, terwijl staande dieptebronnen in het onderzoek zullen worden opgenomen.
Laboratorium Afdeeling Volksgezondheid,
Gem. Geneesk. en Gezondheidsdienst
Amsterdam, N. Achtergracht 100.
TABEL 1.
mgr chloor pei Liter
No. PLAATS 29 April 1 Juli 20 Oct.
1930 1930 1930
* 1 Nieuwediep bij Zoöl. Station .... 16.400 16.800 14.800
* 2 Binnenhaven 8.200 9.950 2.100
3 Polder Koegras 5.600 9.450 1.300
* 4 Balgzandkanaal b/d Kooi.. 8.000 8.050 2.600
* 5 Groot N. Holl. kanaal b/d Kooi. 7.700 9.200 1.500
6 Sloot bij Julianadorp 6.400 8.600 2.000
7 Molenvaart Anna Paulowna 5.600 7.950 1.150
* 8 Boezem Zijpe bij veerbrug 4.300 4.450 900
* 9 Oude Veer bij v. Ewijksluis — 3.450 1.500 205
Vervolg Tabel 1.
chloor mgr pei Liter
No. PLAATS 29 April 1 Juli 20 Oct.
1930 1930 1930
* 10 V. Ewijksvaart 5.000 4.750 950
11 Middenvaart 4.500 6.850 1.350
* 12 Balgkanaal 3.500 5.350 1.400
* 13 Boezem Arastelmeer 9.100 8.000 1.650
* 14 Oude sluis — 2.750 800 Afwateringskanaal ....
* 15 Het razend zwin 2.400 4.200 1.300
16 Wieringerwaard — — 390
* 17 Kolhorn buiten i... 5.100 6.600 460
18 Kolhorn binnen 1.150 3.050 340
19 Waardpolder 1.550 3.650 1.490
20 Groetpolder eindpunt Lutjewinkel 650 3.650 690
* 21 Groote sloot 4.500 7.300 790 Schagerbrug ......
* 22 Groot N. Hollandsch kanaal..... 5.850 7.850 800
23 Geestmerambacht bij Lagedijk... 1.600 1.400 360
24 Egalementsloot 190 7.000 560
25 Sloot bij St. Maarten 1.290 — 420
* 26 Groote sloot 4.000 7.200 940
27 Burgersloot 4.200 7.050 1.040
* 28 Gr. N. Holl. kanaal 4.900 7.350 1.000
* 29 Oude Vaart 4.200 6.550 1.620
30 Hondsbossche zeewering 3.370 570 3.390
* 31 Gr. N. Holl. kanaal 3.550 6.800 1.150
32 Katrijper Moer 46 52 65
33 Polder bij Schoorldam 2.200 3.050 1.060
34 Oude greppolder 1.700 1.900 730
35 Vaartsloot bij Haringbuizen — 1.450 290
36 Moerbeek 760 2.000 390
37 Wateringskant 960 3.400 400
38 De rijd — 3.000 640
39 Boezem bij Smengelpolder 1.600 3.950 900
40 Heer Hugowaard — — 780
* 41 Ringsloot 3.400 5.850 960
42 Kerksloot 1.550 2.400 910
43 St. Pancras 1.650 — 850 ...
* 44 Ringsloot 3.400 1.950 820
45 Heer Hugowaard 1.500 2.600 1.100 206
Vervolg label 1.
chloor Liter mgr pei
No. PLAATS 29 April 1 Juli 20 Oct.
1930 1930 1930
46 De Vaart 1.650 2.600 800
* 47 Ringsloot Schermer 3.550 2.700 1.040
48 Heer Hugowaard 1.750 2.150 1.110
* 49 Ringsloot 3.900 5.700 1.100
* 50 4.100 6.500 1.100 Vaart langs Hoornschen weg ....
* 51 Groot N. Holl. kanaal 4.400 6.700 1.350
52 2.300 140 Ringsloot Bergermeerpolder ...... 2.400
53 Bergermeerpolder 1.000 400 1.030
54 Houtvaart bij Alkmaar 4.250 6.200 420
55 Kromme sloot 3.950 6.100 470
56 Bosmolenpolder 950 2.500 710
57 Wimmenummervaart 115 4.500 120
58 Geestmolentocht 2.050 5.800 1.720
59 De die 330 6.600 460
60 Water langs St. Aagtendijk 3.250 3.400 2.700
61 Assendelfterpolder 1.000 1.800 500
62 Overtoomsloot 2.750 3.700 2.600
63 De Ham 3.100 4.200 2.850
* 64 Krommenie 3.150 5.000 2.900
65 Molenbaan Uitgeest 2.650 5.050 1.400
* 66 Oude Nie sluisbuurt 4.150 6.700 1.800
* 67 Uitgeester Meer 3.850 6.550 2.250
* 68 Het IJ voor Amsterdam 6.500 7.100 3.150
* 69 N. Zeekanaal b/d Hembrug 7.000 7.700 3.500
* 70 F. 7.050 8.350 750 Zijkanaal , . f * 71 N. D. 8.550 1.800 Zeekanaal bij Zijkanaal ... 7.450
* 72 Nauernasche vaart 6.550 8.550 1.600
73 Water bij communicatieweg 5.700 8.250 1.300
* 74 Nauernasche vaart bij Krommenie 5.900 7.200 1.000
75 Polder Het Woud 5.550 7.350 1.900
76 Markerpolder 4.200 6.950 1.300
* 77 Markervaart 5.700 7.750 1.200
* 78 Alkmaardermeer 4.150 6.750 2.050
79 Boekelermeerpolder 2.000 6.600 —
80 1.950 5.700 — Ringsloot Boekelermeerpolder ....
* 81 N. Hollandsch kanaal 4.200 6.600 650 207
Vervolg Tabel 1.
Liter mgr chloor per
No. PLAATS 29 April 1 Juli 20 Oct.
1930 1930 1930
82 Noordervaart 2.150 3.000 1.550
* 83 N. Holl. kanaal bij Graftdijk 4.150 7.100 950
84 Starrenmeerpolder 2.450 2.950 1.650
85 Polder Kamerhop 1.150 1.500 1.000
* 86 Beemster ringvaart 3.500 7.200 300
* 87 N. Holl. kanaal 3.750 7.300 1.540
88 Polder Wormer 2.750 4.550 770
* 89 Knollendammervaart 4.100 7.800 750
* 90 De Zaan 6.550 7.900 1.350
91 De Poel 3.100 5.000 2.150
* 92 De Kuil — 7.950 2.400
93 Groote IJpolder 2.500 2.250 1.300
94 Amsterdammer polder 3.400 3.600 2.050
95 Houtrak polder eindpunt 2.150 3.600 1.900
* 96 Het IJ bij Mij. „Nederland”.... 6.800 6.800 2.150
* 97 Buiten IJ 7.200 5.450 4.300
98 Kinselmeer 1.650 1.900 1.800 ......
99 Uitdammer Die 2.550 7.600 2.100
*100 Zuiderzee j 8.000 5.500 6.300 ......
101 De Poel 4.000 5.250 2.000
102 Ooster Ae 4.250 5.300 2.000
*103 Stinkevuil 2.820 4.050 1.400
*104 Purmerringvaart 2.950 4.400 1.200
105 Monnikenbroek 3.200 5.400 1.500
*106 Gr. N. Holl. kanaal 4.900 6.200 —
*107 Gr. N. Holl. kanaal 5.100 6.800 1.900
108 Zunderdorp 4.100 6.400 2.000
109 Buiksloter Meer 1.750 2.500 1.450
110 Zwet 3.500 5.850 1.450
111 Twiske 2.300 4.050 1.000
*172 Vaart bij Monnikermeerpolder.... 4.400 5.100 2.350
112 Kadoelenbreek 4.700 6.750 3.250
113 2.850 Oostzaansche Overtoom ...... 4.550 7.500
114 Schuttebreek 3.650 5.200 3.100
115 Achterdichting 4.250 6.100 2.050
*116 Purmerringvaart 2.200 7.350 900 208
Vervolg label 1.
Liter mgr chloor pet
No. PLAATS 29 April 1 Juli 20 Oct. 1930 1930 1930
*117 N. Holl. kanaal 4.400 6.600 1.000
118 Purmer 1.350 1.750 1.000
*119 Beemster Ringvaart 2.650 7.100 600
120 Beemster 1.350 660 1.000
*121 Wormer Ringvaart 3.450 7.500 750
122 Wijde Wormer 2.200 2.350 1.200
*123 Wormer ringvaart 2.300 6.850 1.600
1.550 — 124 Stoomgemaal v/d Polderzeevang . 3.700
125 Middentocht v/d Purmer 740 700 800
*126 Purmer Ringvaart. 3.200 6.050 1.600
127 Noven Sloot 2.750 4.000 700
128 Braak in de polder Katwoude..... 2.750 4.100 900
129 De IJe in de polderzeevang 1.100 3.300 600
*130 Beemster Ringvaart 2.100 3.550 950
*131 5.450 810 Uitwatering van Kennemerland .. 1.800
132 Koogbraak 1.300 1.950 720
133 Oosterkoogpolder 8.800 12.950 7.100
134 De Wetering in de Betskoog 1.800 4.750 950 5.400 1.050 *135 Beemster uitwatering ...... 2.000
136 Het Schot 125 — 98
137 Middentocht Beemster 490 990 400
138 De Jispersloot 690 860 250
139 Vrouwesloot 240 185 190
*140 Beemster Ringvaart 1.180 5.700 320
141 Voordijksloot 1.220 2.050 1.030
*142 Schermerringvaart 1.280 6.300 900
143 Groot Schermer 1.340 3.550 1.190
*144 Schermer ringsloot 1.660 6.600 520
145 Zuidertocht 1.780 2.150 1.400
146 Noordertocht 1.730 2.200 1.190
147 Oterleek 1.220 — 700
148 Stoomgemaal De Hulk 330 320 160
149 Naamsloot 120 186 75
445 *150 Ringsloot v/d Beemster. 2.000 5.050
*151 Ursemervaart 1.650 5.550 250
152 Spierdijkpolder no 240 80 209
Vervolg label 1.
mgr chloor per Liter
No. PLAATS 29 April 1 Juli 20 Oct.
1930 1930 1930
153 Ringsloot van de Wogmeer 265 410 135
154 Wogmeer 60 52 80
155 Kaagpolder onder Spanbroek 1.675 3.700 395
156 Lutkedijk de Weere 1.000 3.200 —
*157 Ringsloot Berkmeer. 1.400 5.500 660
158 Berkmeer 730 1.000 —
*159 Ringsloot Berkmeer. 740 3.550 745
160 Heer Hugowaard 910 2.950 700
161 Baarsdorpermeer 280 250 320
162 Ringsloot id.. 210 210 220
163 Molentocht 945 2.550 270
164 Molentocht 940 4.250 545
165 Wijzend 810 5.450 1.020
166 Nulpsloot 1.600 3.400 820
*167 De Lange reis 1.200 3.500 750
*168 De Lange reis — 4.350 800
169 De Groetpolder 1.560 265 620 170 Bij Winkel 380 3.000 530
171 Herbergsloot ...... 610 2.850 725
111 — — — 172 Zie tusschen en 112.
173 Molenkolk 1.230 1.200 980
174 Vaart bij Abbekerk 670 5.500 510
175 Dieringersloot 600 4.250 340
176 Molenkolk 1.450 2.650 540
177 Oosterkolk 1.000 1.100 310
178 Abbekerkerweg 710 5.500 400
179 Molenkolk 730 1.750 500
180 Achter N. Koggedijk...... 920 3.900 460
181 De braak 1.880 6.500 2.180
182 Verbindingsvaart bij Medemblik 2.200 7.350 2.300
183 De kolk 1.800 3.750 1.760
184 Droge Wijmers — — 670
185 Groote Vliet 1.250 1.550 320
186 Nespolder 340 390 400
187 Andijk Molensloot 2.200 4.000 1.120
188 Box wei 460 900 300
Nederl. Kruidk. Archief 1931. 14 210
Vervolg label 1.
mgr ciloor pei Liter
No. PLAATS 29 April 1 Juli 20 Oct.
1930 1930 1930
189 Ariestocht 780 900 280
190 Oostwoud 680 4.400 420
191 Kromme Leek 450 850 240
192 Proefpolder 6.800 6.000 6.020
193 Kromme Leek 74 85 84
194 Doorbraak 138 420 74
195 Molentocht 1.730 170 270
196 Molentocht 2.930 7.200 1.930
197 Duikersluis 5.600 8.250 6.700
198 Kerkwater 1.750 2.450 1.180
199 Slimtocht 3.000 3.250 1.800
200 Westerwortelsloot 9.950 9.750 8.000
201 Noorder kadijk 2.250 2.450 1.420
202 Singelgracht Enkhuizen 1.500 2.350 900
*203 Zijkanaal C 7.800 8.650 3.200
*204 Zijkanaal B 7.500 7.700 2.500
205 MachinetochtSpaarndammerpolder 2.800 2.350 1.300 *206 Liede bij Penningsveer 3.500 3.200 360
207 Bij de Slokop 2.700 3.000 820
*208 Haarlemmertrekvaart 2.600 3.300 340
*209 Zijkanaal F 7.300 8.100 340
*210 Halfweg Kom Suikerfabriek 3.700 4.400 340
211 Groote Braak 3.500 4.200 2.230
212 Tocht Groote IJpolder 1.180 — 730
213 De Heining 2.180 3.900 1.920
214 Luttekemeer 1.700 1.700 840
215 Tocht bij de Lijnden 1.250 1.550 440
216 Osdorper Binnenpolder 1.350 2.200 400 *217 Spaarne bij Spaarndam 4.300 4.450 260
*218 Ringvaart bij de Lie 2.800 — 180
219 Houtvaart 380 740 160
*220 Leidsche vaart 830 2.300 200
*221 Zuider Buiten Spaarne 2.350 3.100 240
*222 Ringvaart 1.830 2.050 260
223 IJtocht 210 850 600
224 Hoofdtocht 950 740 470 211
Vervolg label 1.
chloor Liter mgr per
No. PLAATS 29 April 1 Juli 20 Oct.
1930 1930 1930
m *225 Ringvaart 200 350 230
226 Hoofdvaart 970 260 690
227 Diepe Poel 420 250 220
*228 Ringvaart bij Leimuiden 170 170 110
*229 Nieuwe Meer 1.790 2.600 —
230 Riekerpolder 2.850 2.400 —
*231 Ringvaart 2.000 2.200 —
232 Rietwijkeroortpolder 680 1.650 —
233 Zwarte Schinkelpolder 690 1.100 —
234 Poel 670 900 —
*235 Ringvaart 1.020 290 —
236 Koedelstaart 200 180 —
*237 Zijdelmeer 650 900 —
*238 Amstel 1.090 1.450 —
239 Poldersloot 950 1.750 —
*240 Amstel Visscherswelvaren 1.100 2.100 —
*241 Amstel bij Stoomgemaal 1.800 2.400 —
*242 Amstel bij Pont 1.500 — —
243 Tocht bij Stoomgemaal 190 825 — 1. Kaart 2. Kaart 3. Kaart 4. Kaart Kaart 5. Kaart 6. Kaart 7. Kaart 8.