Zoutgehalte van boezem- en

polderwater in Noord-Holland

(Mededeeling No. 13 der Zuiderzeecommissie).

DOOR

N.L. Wibaut-Isebree+Moens.

Na de afsluiting der zullen veranderingen in

betreft het water optreden, zoowel wat het zoutgehalte en de hydrografische gesteldheid, als in de fauna en flora langs en in het water.

Een deel van Noord-Holland’s boezemwater staat recht- streeks in verbinding met de Zuiderzee, een ander deel

de heeft communicatie met Waddenzee bij Nieuwediep en met de Noordzee bij IJmuiden. Ter wille van het peil in het boezemwater kan in drogen tijd Zuiderzeewater worden ingelaten. Dit gebeurt van tijd tot tijd, zoodat een groot gedeelte van Noord-Holland daardoor brak boezemwater heeft. Hier en daar wordt dit ook in de polderslooten toegelaten.

Dat in het algemeen brakwater voor Noord-Holland, voor veeteelt landbouw niet is en bevorderlijk is, genoegzaam

In de bekend. vele opzichten zal de afsluiting en te ver- wachten verzoeting van de Zuiderzee daarin verbetering brengen.

de De Gem. Waterleidingen en Geneesk.- en Gezond-

heidsdienst van hebben een onderzoek ter

hand den stand het genomen naar tegenwoordigen van

zoutgehalte van het boezem- en polderwater. Alleen wan-

neer dit bekend is, kan ook de verzoeting later vervolgd

worden. In 1930 is daarmede begonnen. Het onderzoek 203

geschiedt in het laboratorium van laatstgenoemden Dienst door Dr A. Dr J. Heijmann en N. L. Wibaut—Isebree

Moens.

De Zuiderzeecommissie der N.B.V., welke de verande-

in de flora in ringen langs en het water stap voor stap wenscht toonde niet alleen te volgen, groote belang-

voor dit maar ook in alle stelling onderzoek, was op- zichten tot medewerking bereid. Door haar bemiddeling konden de uitkomsten van dit onderzoek in het Ned.

Kruidk. Archief verschijnen.

In 1930 welwillende zijn met medewerking van een

15-tal studenten in de 3 tochten biologie gemaakt op

29 April, 1 Juli en 20 October.

eiken tocht werd Op aan een persoon een bepaald gebied opgegeven en een aantal monsterfleschjes verstrekt, die hij

welke op punten, vooraf door ons op een schetskaart

1 25.000 had : aangegeven waren, te vullen. Deze monsters werden denzelfden dag in het laboratorium van den Ge- neeskundigen en Gezondheidsdienst gebracht, waar de hoeveelheid chloor in het water door titratie werd bepaald.

Enkele andere waarnemingen over carbonaathardheid, geur van het water en nannoplankton, werden gedaan; deze moeten hier echter onvermeld blijven.

De werden plaatsen, waar monsters genomen, vindt men

met dekaarten zwarte punten en cijfers aangeteekend op 1—4.

Dezelfde cijfers met de omschrijving van de plaatsen, vindt in tabel 1. Daarin * men zijn aangegeven met een de

* monsters, genomen uit boezemwater, zonder uit polder-

de water, onder 3 data de uitkomsten van de gevonden

chloor in L. den mgr. per op dag van monsterneming.

Op de kaarten 5 —8 vindt men voor eiken datum de

uitkomsten het van zoutgehalte van het boezemwater aan-

gegeven.

Het ligt niet in de bedoeling van deze mededeeling,

beteekenis over de der cijfers uit te weiden. Zij zijn demon- 204

stratief en geven een indruk, hoe enorm wisselend het zoutgehalte in Noord-Holland is. De beteekenis, die dit bijv. heeft voor den plantengroei en dien der visschen, is maar al te duidelijk. Deze zal in het algemeen zeer

niet schadelijk zijn. Zoetwaterorganismen kunnen het er uithouden, brakwatersoorten kunnen er geen vasten voet

het terrein is het krijgen. Verarming van geheele er ge- volg van.

de waarden Op kaart 8 zijn aangegeven gevonden voor het zoutgehalte in de polderslooten, waarbij de uitkomsten der drie data onder elkaar zijn gezet; een streepje beteekent,

kon worden. dat op een der data geen monster genomen

Ook deze cijfers zijn demonstratief en zijn eveneens wisselend, in den regel lager dan die der boezemwateren.

Ook van deze is het niet de bedoeling ze thans te bespreken.

In 1931 zal het onderzoek worden voortgezet, zooveel

dezelfde ook verschillende be- mogelijk op wijze, terwijl staande dieptebronnen in het onderzoek zullen worden opgenomen.

Laboratorium Afdeeling Volksgezondheid,

Gem. Geneesk. en Gezondheidsdienst

Amsterdam, N. Achtergracht 100.

TABEL 1.

mgr chloor pei Liter

No. PLAATS 29 April 1 Juli 20 Oct.

1930 1930 1930

* 1 Nieuwediep bij Zoöl. Station .... 16.400 16.800 14.800

* 2 Binnenhaven 8.200 9.950 2.100

3 Polder Koegras 5.600 9.450 1.300

* 4 Balgzandkanaal b/d Kooi.. 8.000 8.050 2.600

* 5 Groot N. Holl. kanaal b/d Kooi. 7.700 9.200 1.500

6 Sloot bij Julianadorp 6.400 8.600 2.000

7 Molenvaart Anna Paulowna 5.600 7.950 1.150

* 8 Boezem Zijpe bij veerbrug 4.300 4.450 900

* 9 Oude Veer bij v. Ewijksluis — 3.450 1.500 205

Vervolg Tabel 1.

chloor mgr pei Liter

No. PLAATS 29 April 1 Juli 20 Oct.

1930 1930 1930

* 10 V. Ewijksvaart 5.000 4.750 950

11 Middenvaart 4.500 6.850 1.350

* 12 Balgkanaal 3.500 5.350 1.400

* 13 Boezem Arastelmeer 9.100 8.000 1.650

* 14 Oude sluis — 2.750 800 Afwateringskanaal ....

* 15 Het razend zwin 2.400 4.200 1.300

16 Wieringerwaard — — 390

* 17 Kolhorn buiten i... 5.100 6.600 460

18 Kolhorn binnen 1.150 3.050 340

19 Waardpolder 1.550 3.650 1.490

20 Groetpolder eindpunt Lutjewinkel 650 3.650 690

* 21 Groote sloot 4.500 7.300 790 Schagerbrug ......

* 22 Groot N. Hollandsch kanaal..... 5.850 7.850 800

23 Geestmerambacht bij Lagedijk... 1.600 1.400 360

24 Egalementsloot 190 7.000 560

25 Sloot bij St. Maarten 1.290 — 420

* 26 Groote sloot 4.000 7.200 940

27 Burgersloot 4.200 7.050 1.040

* 28 Gr. N. Holl. kanaal 4.900 7.350 1.000

* 29 Oude Vaart 4.200 6.550 1.620

30 Hondsbossche zeewering 3.370 570 3.390

* 31 Gr. N. Holl. kanaal 3.550 6.800 1.150

32 Katrijper Moer 46 52 65

33 Polder bij Schoorldam 2.200 3.050 1.060

34 Oude greppolder 1.700 1.900 730

35 Vaartsloot bij Haringbuizen — 1.450 290

36 Moerbeek 760 2.000 390

37 Wateringskant 960 3.400 400

38 De rijd — 3.000 640

39 Boezem bij Smengelpolder 1.600 3.950 900

40 Heer Hugowaard — — 780

* 41 Ringsloot 3.400 5.850 960

42 Kerksloot 1.550 2.400 910

43 St. Pancras 1.650 — 850 ...

* 44 Ringsloot 3.400 1.950 820

45 Heer Hugowaard 1.500 2.600 1.100 206

Vervolg label 1.

chloor Liter mgr pei

No. PLAATS 29 April 1 Juli 20 Oct.

1930 1930 1930

46 De Vaart 1.650 2.600 800

* 47 Ringsloot Schermer 3.550 2.700 1.040

48 Heer Hugowaard 1.750 2.150 1.110

* 49 Ringsloot 3.900 5.700 1.100

* 50 4.100 6.500 1.100 Vaart langs Hoornschen weg ....

* 51 Groot N. Holl. kanaal 4.400 6.700 1.350

52 2.300 140 Ringsloot Bergermeerpolder ...... 2.400

53 Bergermeerpolder 1.000 400 1.030

54 Houtvaart bij Alkmaar 4.250 6.200 420

55 Kromme sloot 3.950 6.100 470

56 Bosmolenpolder 950 2.500 710

57 Wimmenummervaart 115 4.500 120

58 Geestmolentocht 2.050 5.800 1.720

59 De die 330 6.600 460

60 Water langs St. Aagtendijk 3.250 3.400 2.700

61 Assendelfterpolder 1.000 1.800 500

62 Overtoomsloot 2.750 3.700 2.600

63 De Ham 3.100 4.200 2.850

* 64 Krommenie 3.150 5.000 2.900

65 Molenbaan Uitgeest 2.650 5.050 1.400

* 66 Oude Nie sluisbuurt 4.150 6.700 1.800

* 67 Uitgeester Meer 3.850 6.550 2.250

* 68 Het IJ voor Amsterdam 6.500 7.100 3.150

* 69 N. Zeekanaal b/d Hembrug 7.000 7.700 3.500

* 70 F. 7.050 8.350 750 Zijkanaal , . f * 71 N. D. 8.550 1.800 Zeekanaal bij Zijkanaal ... 7.450

* 72 Nauernasche vaart 6.550 8.550 1.600

73 Water bij communicatieweg 5.700 8.250 1.300

* 74 Nauernasche vaart bij Krommenie 5.900 7.200 1.000

75 Polder Het Woud 5.550 7.350 1.900

76 Markerpolder 4.200 6.950 1.300

* 77 Markervaart 5.700 7.750 1.200

* 78 Alkmaardermeer 4.150 6.750 2.050

79 Boekelermeerpolder 2.000 6.600 —

80 1.950 5.700 — Ringsloot Boekelermeerpolder ....

* 81 N. Hollandsch kanaal 4.200 6.600 650 207

Vervolg Tabel 1.

Liter mgr chloor per

No. PLAATS 29 April 1 Juli 20 Oct.

1930 1930 1930

82 Noordervaart 2.150 3.000 1.550

* 83 N. Holl. kanaal bij Graftdijk 4.150 7.100 950

84 Starrenmeerpolder 2.450 2.950 1.650

85 Polder Kamerhop 1.150 1.500 1.000

* 86 Beemster ringvaart 3.500 7.200 300

* 87 N. Holl. kanaal 3.750 7.300 1.540

88 Polder Wormer 2.750 4.550 770

* 89 Knollendammervaart 4.100 7.800 750

* 90 De Zaan 6.550 7.900 1.350

91 De Poel 3.100 5.000 2.150

* 92 De Kuil — 7.950 2.400

93 Groote IJpolder 2.500 2.250 1.300

94 Amsterdammer polder 3.400 3.600 2.050

95 Houtrak polder eindpunt 2.150 3.600 1.900

* 96 Het IJ bij Mij. „Nederland”.... 6.800 6.800 2.150

* 97 Buiten IJ 7.200 5.450 4.300

98 Kinselmeer 1.650 1.900 1.800 ......

99 Uitdammer Die 2.550 7.600 2.100

*100 Zuiderzee j 8.000 5.500 6.300 ......

101 De Poel 4.000 5.250 2.000

102 Ooster Ae 4.250 5.300 2.000

*103 Stinkevuil 2.820 4.050 1.400

*104 Purmerringvaart 2.950 4.400 1.200

105 Monnikenbroek 3.200 5.400 1.500

*106 Gr. N. Holl. kanaal 4.900 6.200 —

*107 Gr. N. Holl. kanaal 5.100 6.800 1.900

108 Zunderdorp 4.100 6.400 2.000

109 Buiksloter Meer 1.750 2.500 1.450

110 Zwet 3.500 5.850 1.450

111 Twiske 2.300 4.050 1.000

*172 Vaart bij Monnikermeerpolder.... 4.400 5.100 2.350

112 Kadoelenbreek 4.700 6.750 3.250

113 2.850 Oostzaansche Overtoom ...... 4.550 7.500

114 Schuttebreek 3.650 5.200 3.100

115 Achterdichting 4.250 6.100 2.050

*116 Purmerringvaart 2.200 7.350 900 208

Vervolg label 1.

Liter mgr chloor pet

No. PLAATS 29 April 1 Juli 20 Oct. 1930 1930 1930

*117 N. Holl. kanaal 4.400 6.600 1.000

118 Purmer 1.350 1.750 1.000

*119 Beemster Ringvaart 2.650 7.100 600

120 Beemster 1.350 660 1.000

*121 Wormer Ringvaart 3.450 7.500 750

122 Wijde Wormer 2.200 2.350 1.200

*123 Wormer ringvaart 2.300 6.850 1.600

1.550 — 124 Stoomgemaal v/d Polderzeevang . 3.700

125 Middentocht v/d Purmer 740 700 800

*126 Purmer Ringvaart. 3.200 6.050 1.600

127 Noven Sloot 2.750 4.000 700

128 Braak in de polder Katwoude..... 2.750 4.100 900

129 De IJe in de polderzeevang 1.100 3.300 600

*130 Beemster Ringvaart 2.100 3.550 950

*131 5.450 810 Uitwatering van Kennemerland .. 1.800

132 Koogbraak 1.300 1.950 720

133 Oosterkoogpolder 8.800 12.950 7.100

134 De Wetering in de Betskoog 1.800 4.750 950 5.400 1.050 *135 Beemster uitwatering ...... 2.000

136 Het Schot 125 — 98

137 Middentocht Beemster 490 990 400

138 De Jispersloot 690 860 250

139 Vrouwesloot 240 185 190

*140 Beemster Ringvaart 1.180 5.700 320

141 Voordijksloot 1.220 2.050 1.030

*142 Schermerringvaart 1.280 6.300 900

143 Groot Schermer 1.340 3.550 1.190

*144 Schermer ringsloot 1.660 6.600 520

145 Zuidertocht 1.780 2.150 1.400

146 Noordertocht 1.730 2.200 1.190

147 Oterleek 1.220 — 700

148 Stoomgemaal De Hulk 330 320 160

149 Naamsloot 120 186 75

445 *150 Ringsloot v/d Beemster. 2.000 5.050

*151 Ursemervaart 1.650 5.550 250

152 Spierdijkpolder no 240 80 209

Vervolg label 1.

mgr chloor per Liter

No. PLAATS 29 April 1 Juli 20 Oct.

1930 1930 1930

153 Ringsloot van de Wogmeer 265 410 135

154 Wogmeer 60 52 80

155 Kaagpolder onder Spanbroek 1.675 3.700 395

156 Lutkedijk de Weere 1.000 3.200 —

*157 Ringsloot Berkmeer. 1.400 5.500 660

158 Berkmeer 730 1.000 —

*159 Ringsloot Berkmeer. 740 3.550 745

160 Heer Hugowaard 910 2.950 700

161 Baarsdorpermeer 280 250 320

162 Ringsloot id.. 210 210 220

163 Molentocht 945 2.550 270

164 Molentocht 940 4.250 545

165 Wijzend 810 5.450 1.020

166 Nulpsloot 1.600 3.400 820

*167 De Lange reis 1.200 3.500 750

*168 De Lange reis — 4.350 800

169 De Groetpolder 1.560 265 620 170 Bij Winkel 380 3.000 530

171 Herbergsloot ...... 610 2.850 725

111 — — — 172 Zie tusschen en 112.

173 Molenkolk 1.230 1.200 980

174 Vaart bij Abbekerk 670 5.500 510

175 Dieringersloot 600 4.250 340

176 Molenkolk 1.450 2.650 540

177 Oosterkolk 1.000 1.100 310

178 Abbekerkerweg 710 5.500 400

179 Molenkolk 730 1.750 500

180 Achter N. Koggedijk...... 920 3.900 460

181 De braak 1.880 6.500 2.180

182 Verbindingsvaart bij Medemblik 2.200 7.350 2.300

183 De kolk 1.800 3.750 1.760

184 Droge Wijmers — — 670

185 Groote Vliet 1.250 1.550 320

186 Nespolder 340 390 400

187 Andijk Molensloot 2.200 4.000 1.120

188 Box wei 460 900 300

Nederl. Kruidk. Archief 1931. 14 210

Vervolg label 1.

mgr ciloor pei Liter

No. PLAATS 29 April 1 Juli 20 Oct.

1930 1930 1930

189 Ariestocht 780 900 280

190 Oostwoud 680 4.400 420

191 Kromme Leek 450 850 240

192 Proefpolder 6.800 6.000 6.020

193 Kromme Leek 74 85 84

194 Doorbraak 138 420 74

195 Molentocht 1.730 170 270

196 Molentocht 2.930 7.200 1.930

197 Duikersluis 5.600 8.250 6.700

198 Kerkwater 1.750 2.450 1.180

199 Slimtocht 3.000 3.250 1.800

200 Westerwortelsloot 9.950 9.750 8.000

201 Noorder kadijk 2.250 2.450 1.420

202 Singelgracht Enkhuizen 1.500 2.350 900

*203 Zijkanaal C 7.800 8.650 3.200

*204 Zijkanaal B 7.500 7.700 2.500

205 MachinetochtSpaarndammerpolder 2.800 2.350 1.300 *206 Liede bij 3.500 3.200 360

207 Bij de Slokop 2.700 3.000 820

*208 Haarlemmertrekvaart 2.600 3.300 340

*209 Zijkanaal F 7.300 8.100 340

*210 Kom Suikerfabriek 3.700 4.400 340

211 Groote Braak 3.500 4.200 2.230

212 Tocht Groote IJpolder 1.180 — 730

213 De Heining 2.180 3.900 1.920

214 Luttekemeer 1.700 1.700 840

215 Tocht bij de Lijnden 1.250 1.550 440

216 Osdorper Binnenpolder 1.350 2.200 400 *217 bij 4.300 4.450 260

*218 Ringvaart bij de Lie 2.800 — 180

219 Houtvaart 380 740 160

*220 Leidsche vaart 830 2.300 200

*221 Zuider Buiten Spaarne 2.350 3.100 240

*222 Ringvaart 1.830 2.050 260

223 IJtocht 210 850 600

224 Hoofdtocht 950 740 470 211

Vervolg label 1.

chloor Liter mgr per

No. PLAATS 29 April 1 Juli 20 Oct.

1930 1930 1930

m *225 Ringvaart 200 350 230

226 Hoofdvaart 970 260 690

227 Diepe Poel 420 250 220

*228 Ringvaart bij Leimuiden 170 170 110

*229 Nieuwe Meer 1.790 2.600 —

230 Riekerpolder 2.850 2.400 —

*231 Ringvaart 2.000 2.200 —

232 Rietwijkeroortpolder 680 1.650 —

233 Zwarte Schinkelpolder 690 1.100 —

234 Poel 670 900 —

*235 Ringvaart 1.020 290 —

236 Koedelstaart 200 180 —

*237 Zijdelmeer 650 900 —

*238 Amstel 1.090 1.450 —

239 Poldersloot 950 1.750 —

*240 Amstel Visscherswelvaren 1.100 2.100 —

*241 Amstel bij Stoomgemaal 1.800 2.400 —

*242 Amstel bij Pont 1.500 — —

243 Tocht bij Stoomgemaal 190 825 — 1. Kaart 2. Kaart 3. Kaart 4. Kaart Kaart 5. Kaart 6. Kaart 7. Kaart 8.